Kalaallit Nunaanni meeqqat atuarfianni 2013-imi .../media/Nanoq/Files... · 4 Figurit...

Kalaallit Nunaanni meeqqat atuarfianni

2013-imi alloriarfinni misilitsinnerit

misissorneri angusallu

Ilinniarnermik Ilisimatusarfik – Inerisaavik

Naliliisarfik

Oktober 2014

2

Kalaallit Nunaanni meeqqat atuarfianni 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerit misissorneri

angusallu

© Ilinniarnermik Ilisimatusarfik – Inerisaavik 2014

Allattut: Peter Allerup, Ellen J. Karlsen, Esekias Therkelsen aamma Carsten Petersen

Layout aamma grafik: Ilinniarnermik Ilisimatusarfik – Inerisaavik

Naqinneqarfia: Ilinniarnermik Ilisimatusarfik – Inerisaavik

Naqinneqartut: 450

Ilusaa siulleq, naqinnera siulleq

ISBN: 978-87-585-1174-1

ISSN: 2246 -1078

Inniminniinermi normu: 62.04.07

3

Imai

Figurit allattorsimaffiat: ...................................................................................................................................................... 4

Tabelit allattorsimaffiat: ..................................................................................................................................................... 5

Paasissutissiiffiit: ................................................................................................................................................................ 5

1. Siulequt ........................................................................................................................................................................... 6

2. Eqikkarnera atuarnissaanullu ilitsersuut ......................................................................................................................... 8

3. Aallaqqaasiut ................................................................................................................................................................ 11

4. Periutsit ......................................................................................................................................................................... 13

5. Angusat nassuiarneri ..................................................................................................................................................... 23

5.1 Inerniliillaqqissutsip nalingi.................................................................................................................................... 23

5.2 Atuarfiup angusaasa nalilernerinut inernernik atuineq ........................................................................................... 25

6. Angusat pingaarnerit ..................................................................................................................................................... 29

6.1 Misilitsinnerni atuartut amerlassusaat ..................................................................................................................... 29

6.2 Inerniliillaqqissuseq ................................................................................................................................................ 35

6.2.1 Atuartitsissutit .................................................................................................................................................. 36

6.2.2 Atuartitsissutit imminnut ataqatigiinneri ......................................................................................................... 44

6.3 Inernileeriaasinnaaneq ............................................................................................................................................ 47

6.4 Inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu imminnut ataqatigiinneri ............................................................. 48

6.5 Kommunit ............................................................................................................................................................... 50

6.6 Illoqarfiit nunaqarfiillu ........................................................................................................................................... 52

6.6.1 Piffissap ingerlanerani illoqarfinni nunaqarfinnilu angusat ............................................................................. 53

6.7 Niviarsiaqqat nukappiaqqallu ................................................................................................................................. 54

6.7.1 Piffissap ingerlanerani niviarsiaqqat nukappiaqqallu angusaat........................................................................ 55

6.8 Oqaatsit angusallu ................................................................................................................................................... 57

6.9 Atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut sanngiitsullu ................................................................................................ 58

6.9.1 Atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut .............................................................................................................. 59

6.9.2 Atuartut ilinniakkamikkut sanngiitsut .............................................................................................................. 60

7. Alloriarfinnit ikaarsaariartarnerit ataqatigiinnerillu ...................................................................................................... 62

8. Naggasiussaq ................................................................................................................................................................ 67

9. Najoqqutat .................................................................................................................................................................... 68

10. Ilanngussat .................................................................................................................................................................. 69

4

Figurit allattorsimaffiat:

Figur 1: 2013-imi 7. klassimi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissutsip agguarsimanera. ............................ 17 Figur 2: 2013-imi 7. klassimi qallunaat oqaasiini inernileeriaasinnaanerup agguarsimanera. .................... 18 Figur 3: Atuarfiup 7. klassimi 2013-imi angusaasa kommunimi nunamilu tamarmi angusanut sanilliunneri.

......................................................................................................................................................................... 27 Figur 4: 3. klassimi piffissami 2009 - 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut amerlassusii. .............. 30 Figur 5: 7. klassimi piffissami 2009 - 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut amerlassusii. .............. 31 Figur 6: 3. klassimi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013. .................................................... 36 Figur 7: 7. klassimi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013. .................................................... 36 Figur 8: Box-plots – 3. klassimi kalaallit oqaasii. 2009 - 2013. ..................................................................... 37 Figur 9: Box-plots – 7. klassimi kalaallit oqaasii. 2009 - 2013. ..................................................................... 38 Figur 10: 3. klassimi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013. ................................................ 39 Figur 11: 7. klassimi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013. ................................................ 39 Figur 12: Box-plots – 3. klassimi qallunaat oqaasii. 2009 - 2013. ................................................................. 40 Figur 13: Box-plots – 7. klassimi qallunaat oqaasii. 2009 - 2013. ................................................................. 40 Figur 14: 7. klassimi tuluit oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013........................................................ 41 Figur 15: Box-plots – 7. klassimi tuluit oqaasii. 2009 - 2013. ........................................................................ 41 Figur 16: 3. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013. ....................................................... 42 Figur 17: Box-plots – 3. klassimi matematikki. 2009 - 2013. .......................................................................... 42 Figur 18: 7. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013. ....................................................... 43 Figur 19: Box-plots – 7. klassimi matematikki. 2009 - 2013. .......................................................................... 43 Figur 20: 2013-imi 7. klassimi qallunaat tuluillu oqaasiini inerniliillaqqissutsit imminnut ataqatigiinnerat.44 Figur 21: 2013-imi 7. klassimi kalaallit oqaasiini matematikkimilu inerniliillaqqissutsit imminnut

ataqatigiinnerat. .............................................................................................................................................. 45 Figur 22: 2013-imi 3. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu imminnut

ataqatigiinnerat. .............................................................................................................................................. 48 Figur 23: 2013-imi 7. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu imminnut

ataqatigiinnerat. .............................................................................................................................................. 49 Figur 24: 2013-imi 7. klassimi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu imminnut

ataqatigiinnerat. .............................................................................................................................................. 49 Figur 25: 2013-imi 3. klassimi misilitsissutini tamani kommunikkuutaartumik inerniliillaqqissuseq. ........... 51 Figur 26: 2013-imi 7. klassimi misilitsissutini tamani kommunikkuutaartumik inerniliillaqqissuseq. ........... 51 Figur 27: 2013-imi 3. klassimi misilitsiffiusuni tamani inerniliillaqqissutsimi illoqarfiit nunaqarfiillu

angusaat. ......................................................................................................................................................... 52 Figur 28: 2013-imi 7. klassimi misilitsiffiusuni tamani inerniliillaqqissutsimi illoqarfiit nunaqarfiillu

angusaat. ......................................................................................................................................................... 52 Figur 29: Piffissap ingerlanerani alloriarfinni misilitsinnerni illoqarfinni nunaqarfinnilu atuartut angusaasa

assigiinnginneri - 3. klasse. ............................................................................................................................. 53 Figur 30: Piffissap ingerlanerani alloriarfinni misilitsinnerni illoqarfinni nunaqarfinnilu atuartut angusaasa

assigiinnginneri - 7. klasse. ............................................................................................................................. 54 Figur 31: 2013-imi 3. klassimi niviarsiaqqat nukappiaqqallu inerniliillaqqissusaat. .................................... 55 Figur 32: 2013-imi 7. klassimi niviarsiaqqat nukappiaqqallu inerniliillaqqissusaat. .................................... 55 Figur 33: Piffissap ingerlanerani alloriarfinni misilitsinnerni niviarsiaqqat nukappiaqqallu angusaasa

assigiinnginneri - 3. klasse. ............................................................................................................................. 56 Figur 34: Piffissap ingerlanerani alloriarfinni misilitsinnerni niviarsiaqqat nukappiaqqallu angusaasa

assigiinnginneri - 7. klasse. ............................................................................................................................. 57 Figur 35: 2013-imi 3. klassimi inerniliillaqqissuseq angerlarsimaffimmilu oqaatsit. .................................... 57 Figur 36: 2013-imi 7. klassimi inerniliillaqqissuseq angerlarsimaffimmilu oqaatsit. .................................... 58 Figur 37: 2013-imi 3. klassimi atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut kommunini akulikissusii. .................... 59 Figur 38: 2013-imi 7. klassimi atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut kommunini akulikissusii. .................... 60 Figur 39: 2013-imi 3. klassimi atuartut sanngiitsut kommunini akulikissusii. ............................................... 61 Figur 40: 2013-imi 7. klassimi atuartut sanngiitsut kommunini akulikissusii. ............................................... 61

5

Figur 41: Alloriarfinniit alloriarfinnut misilitsittarnerit. ................................................................................ 63 Figur 42: 2013-imi 3. aamma 7. klassimi kalaallit oqaasiini atuartut angusaasa ataqatigiinnerat. .............. 64 Figur 43: 2013-imi 3. aamma 7. klassimi qallunaat oqaasiini atuartut angusaasa ataqatigiinnerat. ............ 64 Figur 44: 2013-imi 3. aamma 7. klassimi matematikkimi atuartut angusaasa ataqatigiinnerat. ................... 65

Tabelit allattorsimaffiat:

Tabel 1: Atuarfimmit ataatsimit akullerni alloriarfimmi misilitsinnermi angusanut assersuut. ................ 26

Tabel 2: 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut peqataasut amerlassusii. ..................................... 32

Tabel 3: 2013-imi 3. klassimi atuartitsissutit akornanni ataqatigiinnermut kisitsisit. ............................... 45

Tabel 4: 2013-imi 7. klassimi atuartitsissutit akornanni ataqatigiinnermut kisitsisit. ............................... 45

Tabel 5: Matematikkimi 7. aamma 10. klassip akornanni ikaarsaarnerit. ................................................. 66

Paasissutissiiffiit:

Paasissutissiiffik 1: Atuartup angusaanik naatsorsuineq............................................................................................ 15

Paasissutissiiffik 2: Statistikkimi agguakkanut kisitsisit pingaartut. ......................................................................... 19

Paasissutissiiffik 3: Statistikkimi agguakkani siaruarsimanermut uuttuutit. .............................................................. 20

Paasissutissiiffik 4: Misilitsinnermi akissutit didaktikkimi atorneqarsinnaanerinut assersuutit. ............................... 28

Paasissutissiiffik 5: Meeqqat atuarfianni atuartut amerlassusaannik nalunaarsuineq. ............................................... 33

Paasissutissiiffik 6: Immikkut annertusisamik atuartut alloriarfinni misilitsinnerni peqataasut. ............................... 34

Paasissutissiiffik 7: Oqaatsinik atuartitsissutit qallunaat tuluillu oqaasiisa imminnut ataqatigiinnerat. .................... 46

6

1. Siulequt

2013-ip upernaavani kingumut 3. aamma 7. klassimi alloriarfinni misilitsitsinnerit nuna tamakker-

lugu atuarfinni ingerlanneqarput. Taamaalilluni nuna tamakkerlugu alloriarfinni misilitsinnerit ukiut

arfineq-aappassaannik ingerlanneqarput. Inerisaaviup naammagisimaarpaa alloriarfinni misilitsin-

nerit atuarfiit naliliisarnernut arlaqartunut ilagitillugit atulermatigit, ulluinnarni atuartitsinermut

tapertaralugit aammalu neriuutigalugu ilinniakkatigut siuariartornermut qularnaarinnissutaa-

jumaartut.

Alloriarfinni misilitsinnerit aallartimmatali Naliliisarfik alloriarfinni misilitsinnerit ingerlanne-

qarnerannut uppernarsaatitut naqitanik nalunaarusiortarpoq. Nalunaarusiat taakkua ukiuni ataasiak-

kaani atuartut angusaannik taakkuninngalu misissuinernik imaqarput. Nalunaarusiat misilitsinnermi

angusat inernerinik takutitsisuupput, angusallu median-ip nalingatut saqqummiunneqartarlutik.

Median-ip nalingi taakkua tassaapput nuna tamakkerlugu kommunikkuutaartumillu angusat

naatsorsorlugit saqqummiunneqartartut, kisianni aamma ukiumiit ukiumut, kommunit akornanni,

illoqarfiit nunaqarfiillu akornanni, niviarsiaqqat nukappiaqqallu akornanni assigiinnginnerit

naatsorsu-gaallutik saqqummiunneqartarput. Angusat naatsorsorlugit naliliisarnerit amerlasuutigut

soorlu ilisimatusarnermut kiisalu kommunit qitiusumillu pisortat ilinniartitaanikkut politikkimi

suliniutiminnik pilersaarusiornerannut soqutiginartuupput.

Alloriarfinni misilitsinnerit ulluinnarni atuartitsinermi didaktikkikkut pissutsit paasinissaannut

sakkutut atuarfinni atugaajartortillugit nalunaarusiat allaanerusumik suliarineqartarnissaat pisaria-

qartikkaluttuinnarneqarpoq, pingaartumik didaktikkimi pissutsit ersersinnerunissaat eqqarsaatiga-

lugu. Taamaattumik neriuutigineqarpoq, alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiat ilinniartitsisut

ataasiakkaat atuartitsinissaminnik pilersaarusiorneranni atoriaannanngorlugit suliarineqartalissasut.

Nalunaarusiaq manna nalunaarusiat siuliisa suliarineqarnerattut suliaavoq, tamatumunngali peqati-

gitillugu nalunaarusiat siunissami ingerlaavartumik naliliinermi annertunerusumik atugassian-

ngornissaat sulissutigineqarluni.

Alloriarfinni nalunaarusiat siulii immikkut itinerusumik allaaserisanik imaqartarput. Itisilikkat

ilagaat alloriarfimmiit alloriarfimmut ikaarsaarnerit allaaserineqarnerat, tassa atuartut atuarnermik

ingerlanerani qanoq ilinniakkamikkut ineriartortarnerannik imaqartoq. Immikkut allaaserisat allat

aamma ilagaat inooqataanikkut kingornuttakkat akornutaasartut pillugit allaatigisaq kiisalu

angusanut skalamik pilersitsiniarnermi isummersuutinik immikkut allaatigisaq. Nalunaarusiaq

manna immikkut allaatigisamik ilaqartinneqanngilaq, tamatumuunakkut sukkanerusumik saqqum-

mersinneqarnissaa anguniarneqarmat. Nalunaarusiap matuma immikkut allaatigisatut imari-

sassaralua, inooqataanikkut kingornuttakkat akornutaasartut pillugit inaarutaasumik oqaaseqaatinik

imalik, kingusinnerusukkut immikkut naqitanngorlugu saqqummersinneqassaaq. Siunissami allori-

arfinni misilitsinnernit nalunaarusiat immikkut allaatigisanik imaqartarumaarnissaat isuma-

liutigineqarpoq.

Alloriarfinni misilitsinnerit naammassinerisa kingorna sivitsorpallaartinnagu nalunaarusiat saqqum-

miukkasuarneqartarnissaat Inerisaaviup pingaartippaa. Tamanna Inerisaaviup databasiutai atorlugit

ilaatigut pisinnaavoq, taakkunuunatigut nuna tamakkerlugu, kommunikkuutaartumik aamma

7

atuarfikkuutaartumik angusanik paasissutissat elektroniskinngorlugit pineqarsinnaammata. Aam-

mattaaq alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiat naqitat siusinnerusukkut saqqummersinneqar-

tarnissaat anguniarneqartuarpoq, taamaattorli didaktikkikkut pissutsinik paasisat ilisimalikkallu

tunngavilersorluagaanissaat anguniarneqartarmat alloriarfinni misilitsinnerit naammassinerat

kingoqqutingaatsiarlugu saqqummertarnissaat naatsorsuutigisariaqarpoq.

Atuarluarina.

8

2. Eqikkarnera atuarnissaanullu ilitsersuut

2013-ip upernaavani kingumut 3. aamma 7. klassimi alloriarfinni misilitsittoqarpoq. Atuarfimmi

naliliisarnermik nalunaarut malillugu ukiut tamaasa 3. klassimi kalaallit qallunaallu oqaasiini aam-

ma matematikkimi misilitsittoqartussaavoq, 7. klassimilu atuartitsissutit taakkua tuluit oqaasiinik

ilallugit misilitsiffiusarput. Misilitsissutissat pingajussaannik kingulliusumillu 2006-imi misilerar-

neqareermata nuna tamakkerlugu ukiut arfineq-aappassaannik alloriarfinni misilitsittoqarpoq.

Meeqqat atuarfianni alloriarfinni misilitsissutit ineriartortinneqarnerat siusinnerusukkut alloriarfinni

misilitsinnernit nalunaarusiani allaaserineqarpoq.

Alloriarfinni misilitsissutit imatut ineriartortitaapput, taakkunani suliassat apeqqutillu – aamma

items’inik taaneqartartut – nunani tamalaani misilitsissutini assingusuni psykometrimi piuma-

saqaatinik nalinginnaasunik naammassisaqarfiullutik. Taamatut iliornikkut atuartut naammassisaat,

suliaasa eqqortut amerlassusaasa pisariitsumik naatsorsornerisigut, uuttortarneqarsinnaalerput sanil-

liunneqarsinnaalerlutillu. Angusat naatsorsornerini misissornerinilu siullermik akissutit eqqortut

isiginiarneqartarput, tassa inerniliillaqqissuseq naatsorsorneqartarpoq. Taamatuttaaq piffissaq

atuartut suliassiissutinut atorsimasaat naatsorsorneqartarpoq, tassa inernileeriaasinnaaneq aamma

naatsorsugaasarami. Naatsorsortakkat taakkua saniatigut inerniliillaqqissutsip siamasissusia ilan-

ngullugu aamma misissorneqarpoq. Inerniliillaqqissutsip siamasissusia taanna Box-plots atorlugit

takutinneqarpoq, inerniliillaqqissuseq pillugu paasissutissanik amerlasuunik ataatsikkut takutit-

siffiusuni. Taakkua pillugit Kapitali 4: Periutsit aamma Kapitali 5: Angusat nassuiarneri takukkit.

2013-imi alloriarfinni misilitsittoqareermat ukiuni ima amerlatigisuni paasissutissat katersorneqartut

pigineqalerput, ineriartornerit takussutissiallu qularnaannerusumik statistikkikkut naatsorsorlugit

saqqummiunneqarsinnaalerlutik, taamaalisoqarneranilu atuartut akissutaannik misissueriaatsit

nutaat pilerput. Alloriarfinni misilitsinnernut database-p pissusii suli misissugaapput tassanilu

nalornissutit pineqartut innersuussutigalugit piffissamut 2009 - 2012-imut sanilliussiitigaluni

ukiumut 2013-imut ukua inerniliunneqarput:

2013-imi atuartut alloriarfinni misilitsinnerni peqataanngitsut alloriarfinni taakkunani

marlunni atuartut tamakkerlutik 8%-iisa missigissagaat naatsorsuutigineqarpoq. Alloriar-

finni misilitsinnerit eqqunneqarnerata kingorna peqataanngitsoornermut procenti appariar-

torpoq, 3. aamma 7. klassi assigiittumik qaffaseqatigiilerlutik. Kalaallit Nunaanni peqataan-

ngitsoornermut procenti TIMSS-imi PISA-milu 5%-imik peqataanngitsoorfiusinnaasunit,

qaffasinnerulaarpoq, ataatsimulli isigalugu 2007-imi alloriarfinni misilitsinnermut siullermut

sanilliullugu annertuumik appariaateqarpoq, tamatumalu takutigunarpaa, alloriarfinni

misilitsittarnerit atuarfiit suliassamittut nalinginnartut aammalu ulluinnarni atuartitsinermut

sunniuteqartartutut isigilersimagaat. Taamaattorli patsisaasut nalinginnaasut patsisigalugit

atuartoqarpoq alloriarfinni misilitsinnerni peqataasanngitsunik, assersuutigalugu atuartoq

annertusisamik atuartitaasuugaangat. Tamanna pillugu paasissutissat annertunerusut

Paasissutissiiffik 2-mi atuakkit. Atuartut annertusisamik atuartitaasut ullumikkut klassit

ukiukkuutaartut atuartuisa 5%-iisa missaaniipput.

9

Atuartitsissutini nuna tamakkerlugu inerniliillaqqissuseq periutsit Kapitali 4-mi aamma Kapitali 5-

imi allaaserineqartut malillugit naatsorsorneqarpoq, piffissamullu 2009-2012-imut sanilliussii-

tigaluni 2013-imut inerniliinerit ukua oqaatigineqassapput:

1. 3. klassimi kalaallit oqaasii ilinniakkatigut naammaginartoq ataallugu angusa-

qarfiupput. Inerniliillaqqissuseq 2009-mi 46%-iuvoq 2013-imilu 51%-iulluni.

Ineriartornerup taassuma takutippaa, 3. klassimi piffissami tassani inerniliillaq-

qissutsimi malunnavissumik siuariartortoqartoq. 7. klassimi angusat piffissap

annersaani naammaginartumik angusat pitsaanersaanniipput tassanngaluunniit

qaffasinnerullutik, inerniliillaqqissuseq 60%-ip aamma 63%-ip akornanniilluni.

Ineriartorneq taanna piffissami 2009-2013-imi allanngujaatsuuvoq.

2. 3. klassimi qallunaat oqaasiini ilinniakkatigut angusat naammaginartup appasin-

nerusortaaniipput. Kalaallit oqaasiinisulli nukarliit alloriarfianni atuartitsissummi

siuariartoqarpoq, inerniliillaqqissuseq piffissami 2009-2013-imi 50%-ip aamma

53%-ip akornanniilluni, taamaattorli 2010-mi 46%-imut appariarnertaqarluni. 7.

klasse inerniliillaqqissutsimi naammaginartoq qulaallugu angusaqarfiuvoq, 2009-

mi 60%-imit 2013-imi 64%-imut qaffariarfiusumik.

3. Tuluit oqaasiini piffissaq tamaat siuariartortoqarpoq. Ukiuni amerlanerni ilinni-

akkatigut angusat naammaginartoq ataassimavaat, inerniliillaqqissuseq 2009-mi

49%-iulluni, taamaattorli 2013-ip tungaanut siuariartortoqarpoq ukiumilu tassani

inerniliillaqqissuseq 53%-imut naatsorsugaavoq.

4. 3. klassimi matematikkimi angusat 2009-mi 61%-imit 2012-imi 64%-imut qaffap-

put. 2013-imi angusat annikitsumik 61%-imut appariarput. Angusat taakkua naam-

maginartumit qaffasinnerupput. Akerlianik 7. klassimi angusat piffissaq 2009-

2013 tamakkerlugu naammaginartumit appasinnerupput, 2009-mi 49%-iullutik

2013-imilu 45%-iullutik. Piffissaq taanna tamakkerlugu 7. klassimi atuartitsis-

summi tassani malunnartumik kinguariartortoqarpoq.

Inernileeriaasinnaaneq atuartitsissutini amerlanerni annertuumik qaffasippoq – atuartitsis-

sutini amerlanerni atuartut items’it 90-100%-ii suliarisarpaat, tamatumalu kingunerisaanik

maannakkut atuartut tassuunakkut immikkoortinniarnerat ajornakusoorpoq. Tamatuma

takutigunarpaa misilitsissutini suliassat ikippallaartut. Inernileeriaasinnaaneq piffissami

tulliuttumi alaatsinaanneqartuassaaq, inernileeriaasinnaanerlu nalilerneqarpat suliassiissutit

ilaatigut amerlinissaat isumaliutaasussaavoq.

Alloriarfinni misilitsinnerni inerniliillaqqissutsimi assigiinngissutsit annersaasa ilaat kom-

munit assigiinnginneranni nassaassaavoq. Pingaartumik tamanna kalaallit qallunaallu

oqaasiini atuuppoq, matematikkimili tuluillu oqaasiini assigiinnginneq malunnarpallaarani.

Assigiinngissut taanna ukiuni tamani alloriarfinni misilitsinnernik ingerlatsiviusartuni

takussaasuarpoq.

10

Oqaatsit angerlarsimaffimmi atugaasut alloriarfinni misilitsinnerni angusanut annertuumik

aamma sunniuteqarput. Atuartut qallunaatut arlariinnilluunniit oqaasillit ataatsimut isigalugit

qallunaat tuluillu oqaasiini kiisalu matematikkimi angusarissaarnerupput, atuartulli amerla-

nerpaartaat 70%-it missaanniittut kalaallisut angerlarsimaffimminni oqaasillit atuartit-

sissutini taakkunani angusaat malunnavissumik appasinnerupput. Kommunit assigiinngis-

sutaasa saniatigut assigiinngissut matumani pineqartoq alloriarfinni misilitsinnerni assigiin-

ngissutit annerpaat ilagaat.

Illoqarfiit atuarfiini atuartut qallunaat oqaasiini nunaqarfiit atuarfiini atuartunit ukiut siuliini

angusarissaarnerusarput. Angusarissaarneruneq taanna 2012-imi allanngorpoq, ukiumi

tassani nunaqarfinni atuartut angusarissaarnerummata, nunaqarfiillu angusarissaarnerunerat

2013-imi ingerlaannarpoq. Nunaqarfinni atuartut suli kalaallit oqaasiini illoqarfinni

atuartunit angusarissaarnerusarput. Tuluit oqaasiini annertunerusumik assigiinngitto-

qanngilaq, taamaattorli illoqarfiit atuarfiini atuartut pitsaanerulaarput. 3. klassimi

matematikkimi nunaqarfinni atuartut illoqarfinni atuartut taamaaqqatigivaat, 7. klassimili

pitsaanerusarlutik.

3. aamma 7. klassimi atuartitsissutini tamani niviarsiaqqat nukappiaqqanit angusarissaar-

nerupput, 3. klassimi matematikkimi nukappiaqqat pitsaanerulaartumik angusaqarnerat

eqqaassanngikkaanni. Taamaattorli niviarsiaqqat nukappiaqqallu assigiinngissutaat ima

annertutiginngilaq nuna tamakkerlugu assigiinngissutsinut naatsorsukkanut annertuneru-

sumik sunniuteqarani.

Atuartut 2009-mi 3. klassimi alloriarfimmi misilitsittut amerlasuut 2013-imi 7. klassimi

alloriarfimmi misilitseqqipput, soorlulu atuartut amerlasuut 7. klassiullutik 2009-mi alloriar-

fimmi misilitsittut 2013-imi atuarnertik naammassillugu inaarutaasumik misilitsipput.

Taamaalisoqarneratigut atuartut imminnut sanilliullutik inissisimanerinik misissuisinnaaneq

periarfissaalerpoq. Nikeriarnernik taamaattunik misissuinerit 2010-mi alloriarfinni misilit-

sinnernit nalunaarusiami siullermeersumik immikkut sammineqarput maannakkullu

alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiani aalajangersumik ilanngunneqartalerlutik, tassami

piffissap ingerlanerani nikeriarnerit taakkua malinnaaviginissaat pingaartuummat. 2013-imi

angusat ukioq kingulleq angusat assigivaat: atuartitsissutini tamani atuartut 3. klassimit 7.

klassimut nuunneranni nikeriarnerit annertupput. Taassuma akerlianik 7. klassimit 10.

klassimut nuunnermi assiliaq ”qerisarpoq”, atuartut imminnut sanilliullutik inissisimaneri

allanngussanatik, 7. klassimit 10. klassimut inaarutaasumik misilitsinnernut nuunnermi

”pikkorissut” pikkorissuuginnarlutik ”sanngiitsullu” sanngiitsuuinnarlutik.

11

3. Aallaqqaasiut

Alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiaq manna immikkut allaaserisamik imaqanngilaq, naak

immikkut allaaserisaqartarneq 2010-mi alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiamit aallartikkalu-

artoq. 2010-mi immikkut allaaserisap meeqqat atuarfianni alloriarfimmit alloriarfimmut ikaarsaar-

tarnerit imarai. 2011-imi nalunaarusiaq inooqataanikkut kingornuttakkat akornutaasartut pillugit

allaaserisamik imaqarpoq alloriarfinni misilitsinnernut tunngatillugu misissuiffiusunik 2012-imilu

nalunaarusiamialloriarfinni misilitsissutini angusanut skalamik atuutsitsilissagaanni ajornartorsiu-

taasinnaasut immikkut allaaserisami eqqartorneqarput.

Inooqataanikkut kingornuttakkat akornutaasut annertussusaannik allaaserisap takutippaa, tamanna

saqqumisorsuunngitsoq. Paasissutissalli 2012-imeertut nutaat taamatut inerniliineq allaanerusumik

isummerfigisariaqartoq takutippaat, tamatumalu kingunerisaanik misissuinerit nutaat

ingerlanneqarput. Taamaattumik nalunaarusiamut matumunnga immikkut allaatigisassaq,

kingusinnerusukkut saqqummertussaq, inooqataanikkut kingornuttakkat akornutaasut pillugit

inaarutaasumik oqaaseqaatinik misissuinernillu imaqartussaavoq, siusinnerusukkummi

misissuinerup takutimmagu Kalaallit Nunaanni inooqataanikkut kingornuttakkat akornutaasut

nunani tamalaani misissueriaatsit nalinginnaasut atorlugit misissoraanni takussaarpianngitsut.

Tamanna ima isumaqarsinnaavoq, inooqataanermi aningaasarsiornermilu pissutsit, inooqataanermi

kulturikkullu pissutsinit Kalaallit Nunaanni sunniuteqannginnerusut. Pissutsit taama issimassappata,

pamersaaneq nutaamik annertunerusumillu ilalerlugu isigisariaqalissaaq.

Ukiut siuliini alloriarfinni misilitsissutinit nalunaarusiassat piaarnerusumik naammassiumallugit

nalunaarusiami matumani immikkut allaaserisamik ilanngussisoqanngilaq, immikkulli allaatigisaq

taanna kingusinnerusukkut saqqummiunneqarumaarluni. Taamaaliornikkut nalunaarusiat alloriar-

finni misilitsinnerit naammassinerinit sivitsorpallaartinnagu saqqummiunneqartarnissaat anguni-

arneqarpoq. Atuartut alloriarfinni misilitsinnerisa kingorna sivitsorpallaartinnagu atuarfiit,

ilinniartitsisut, atuartut, angajoqqaat inuiaqatigiillu paasissutissanik taama ittunik saqqum-

miussiffigineqarnissartik pisinnaatitaaffigaat. Taamatut pisariaqartitsineq paasillugu web-ikkut

alloriarfinni misilitsinnerit pillugit databasemik pilersitsisoqarpoq atuarfiit inuiaqatigiillu

iserfigalugu paasissutissanik aallerfigisinnaasaannik, taamaattorli paasissutissiisarfimmik taama

ittumik tutsuiginartumik pilersitsiniarneq eqqarsaataasumiit ajornarnerusimavoq

Sammineqarsinnaasorpassuugaluarput itisilerlugillu ersarissarneqarsinnaasunik, atuartut ilinniak-

kamikkut angusaat kisitsisinngorlugit taaginnarnagit. Pamersaaneq didaktikkilu aallaavigalugit

atuartut piginnaasaat pillugit nalunaarusiat saqqummiunneqartartut naleqquttunik ullutsinnilu pisut

pillugit isumaliutinik imaqartarunik tulluartuussagaluarpoq. Soorlu aperisoqarsinnaavoq, sooq

ilikkariartornerup ilarujussua akulliit alloriarfianni ’unittarnersoq’? Angajulliimmi alloriarfianni

amerlasuunik atuartoqarpoq, siusinnerusukkut atuarnerminni ilikkarsimasaminnik ’puigortartunik’.

Apeqqut alla tassaasinnaavoq, sooq atuartut misilitsissutit sukkasuumik naammassinissaat siulliut-

tarneraat taamaaliorunik kukkunerunissartik eqqarsaatigivallaarnagu. Arriinnerusumik sulisinnaan-

nginnerlutik eqqornerusunillu suliaqarlutik. Alloriarfinni misilitsinnerni angusani ersarissumik

takussutissaqarpoq atuartoqartoq arriikkaluartumik suligaluarlutik taamaattoq inerniliillaq-

12

qissutsikkut qaffasissunik angusaqartunik, aammalu amerlasuunik atuartoqartoq sukka-suumik

sulisartunik amerlasuunillu kukkusartunik. Aamma atuartitsissutit ataasiakkaat itisiliiffigine-

qarsinnaapput aperisoqarlunilu, sooq atuartut amerlasuut akulliit alloriarfiata naammassinerani

kisitseriaatsit sisamat naammaginartumik ilikkarsimasanngikkaat?

Kisitsisit inernerinik saqqummiussiinnarneq taakkuninngalu oqaluttuarinninneq naammaginagit

kissaatiginarpoq, itisiliisumik akimuisumillu misissuinernik ingerlatsisarnissaq. Taakkua saniatigut

nalunaarusiat atuaruminarlutillu oqinnerusut saqqummiuttarnissaat pilersaarutaavoq, taamaalior-

nikkut nalunaarusiat tigusisussanut suli amerlanerusunut siunissami apuuttarsinnaagaluarmata.

13

4. Periutsit

Suliassiissutit alloriarfinni misilitsinnerni atorneqartut psykometrimi assigiissuunissamik piumasa-

qaatit nutaaliaasut malillugit suliaasimanissaat pingaartuuvoq, soorlu taakkua nunani tamalaani

misissuinerni soorlu TIMSS-imi, PIRLS-imi1 aamma PISA-mi

2 atorneqartartut. Assigiiaartuunis-

samik piumasaqaat Europami naliliisarnerni piumasaqaatit nutaajunerusut ilagaat, naak Georg

Raschip Danmarkimi 1960-imili tunngavii suliarereeraluarai. USA-mi nuna tamakkerlugu misilitsit-

tarnerni, NAEP-ini,3 1983-imiilli assigiiaartuunissamik piumasaqaatit atortuaannarneqarput. Dansk

Psykologisk Forlagip misilitsissutini ineriartortissimasaani tamani piumasaqaatit taakkua 1970-

imiilli aamma atorneqarput. Suliassiissutit pissusiinut tunngatillugu psykometrimi assigiissuu-

nissamik piumasaqaatit statistikkimi Rasch model4 atorlugu misissorneqartarput. Suliassat statistik-

kimi piumasaqaatit naammaginartumik qaangersinnaaleraangatigit, taamaattumillu aamma assigii-

aartuulerlutik, aatsaat misilitsinnerni ulluinnarni ingerlanneqartuni atorneqarsinnaalersarput. Misis-

suinerup ilaa taanna alloriarfinni misilitsissutissat ataasiakkaat misilerarneqarneranni empirimik

pissarsiarineqartumik tunngaveqarpoq, assigiissaartuunissaq taamaallaat teoriimit pilersinneqarani.

Alloriarfinni misilitsinnerni angusanik saqqummiussinermi Nunani Avannarlerni periutsit nalingin-

naasut malinneqarput, tassa inerniliillaqqissuseq5 aamma inernileeriaasinnaaneq6 naatsorsugaa-

sarput. Misissukkat taakkua marluk ilaatillugit naliliisinnaaneq pingaartuuvoq. Atuarnerup iluani

inerniliillaqqissutsimi angusat appasissut arriitsumik atuarnerup kingunerisaatut teoriimik

tunngaveqarluni nassuiarneqarsinnaapput, tassami atuartup arriitsumik atuarnermigut atuariikkani

puigorsinnaagamigit. Misissukkat taakkua marluk, tassa inerniliillaqqissuseq aamma inernilee-

riaasinnaaneq, atuartitsissutini tamani alloriarfinni misilitsiffiusuni atorneqarput, atuartut misissuk-

kani taakkunani marlunni immikkoortiterneqarsinnaanissaat pingaartuummat. Ulluinnarni

atuartitsinermi pamersaatilluni naliliinermi periutsit atorneqartut amerlanerpaat atuartut naliler-

neqartut immikkoortitersinnaasariaqarpaat. Alloriarfinni misilitsissutit ima aaqqinneqarsima-

sariaqarput, atuartut ilaannaannit suliassat tamakkerlugit naammassineqarsinnaasunngorlugit

atuartullu amerlanngitsuinnaat suliassanik tamanik kukkunatik suliarinnissinnaasunngorlugit;

tamannalu alloriarfinni misilitsissutit pitsaassusaannut takussutissaavoq.

Alloriarfinni misilitsissutini suliassat ilisarnaataasa ilagaat, atuartup suliassiissutinik akisinermini

suliarisimasai tamakkerlugit atuartup akissutaa7 atorlugu pisariitsumik naatsorsorneqarsinnaanis-

1 IEA, International Association for the Evaluation of Educational Achievement-imit naalisagaasoq, attaviitsuuvoq

nunat tamalaat ilisimatusarfiisa suleqatigiiffigisaat, nunarpassuarni ilinniartitaanerup iluani sanilliussilluni

misissuinernik ingerlatsisartoq, soorlu TIMSS-imik (matematikkimi pinngortitalerinermilu) aamma PIRLS-imik

(atuarneq pillugu) – DK-mi ukiuni kingullerni 4. klassini. 2 OECD-p matematikkimi, pinngortitalerinermi atuarnermilu PISA-mik misissuinerit nunani tamalaani 15-inik ukiullit

akornanni ingerlattarpai. PISA 2012-imi nunat aningaasarsiorfiit 65-it peqataapput. PISA uanngaaniit naalisagaavoq

’Programme for International Student Assessment’. 3 NAEP, National Assessment of Educational Progress-imit naalisagaavoq.

4 Rasch model psykometrimi piumasaqaatinut ilanngullugu Kapitel 4-mi tulliullugu annikikkaluamik eqqartorneqarpoq.

Atuakkat najoqqutarineqartut aamma innersuussutigineqarput. 5 Inerniliillaqqissuseq. Kalaallisut taaguut nutaaq taanna 2008-mi, 2009-mi 2010-milu nalunaarusiani nassuiarneqarpoq.

6 Inernileeriaasinnaaneq. Kalaallisut taaguut nutaaq taanna 2008-mi, 2009-mi 2010-milu nalunaarusiani

nassuiarneqarpoq. 7 atuartup akissutaa = elevscore.

14

saat, tassa akissutit eqqortut tamakkerlugit. Taamaaliornikkut atuartut ataasiakkaat atuartitsissutini

ataasiakkaani ilinniakkamikkut piginnaasaat naatsorsorneqarsinnaalissapput, atuartut ataasiakkaat

akissutaasa eqqortut katiterlugit kisiinnarnerisigut.

Suliassiissutit ataasiakkaarlugit aamma kisinneqarsinnaapput. Tassani atuartut suliassiissummik

ataatsimik eqqortumik akisisimasut amerlassusaat suliassiissutip taassuma qanoq nalorninar-

tigineranut – imaluunniit qanoq nalorninanngitsigineranut – takussutissaavoq. Atuartut piginnaa-

saannut suliassiissutillu qanoq nalorninartiginerannut uuttuutit taakkua marluk ’suallanneqan-

ngitsut’8 Rasch model atorlugu atuartut piginnaasaannut suliassiissutillu qanoq nalorninartigine-

rannut uuttuutinngortinneqartarput ’ersinngitsut’.9 Tamatumunnga nalinginnaasumik pissutaavoq,

angusat ’suallanneqanngitsut’ kisinniarnerat ajornakusoortarmat. Assersuutigalugu PISA-mi nunani

tamalaani misissuinerni angusanut 500 qiteritinneqartarpoq,10

100 point-imik nikinganeqartillugu,11

angusat ’suallanneqanngitsut’ kiseqqitat, tassa PISA-mi angusat, aalajangerniarnerini atorneqartar-

lutik. Pamersaanermi periutsini, ulluinnarni naliliinermi angusat suallanneqanngitsut angusanut

pointinngortitanut nuunneqartarnerini aamma taamatut periuseqartoqartarpoq.

Angusat suallanneqanngitsut angusanut ersinngitsunut kiseqqinneqartarnerat12

arlalitsigut iluaqutis-

sartaqarpoq, kisitseqqiinerlu taanna teknikkiuneruvoq statistikkimi atugaasartoq. Ilaatigut atuartut

angusaat ersinngitsut kisinnissaat angusat suallanneqanngitsut kisinnissaannit ajornannginnerul-

lunilu teknikkikkut eqqornerusarpoq, soorlu atuartup piginnaasaasa pissutsinut tunuliaqutaasunut,13

soorlu suiaassutsimut, inuuniarnikkut aningaasarsiornikkullu tunuliaqutaasunut14

assigisaannullu

sanilliullugit misissornerini.

Kisitseqqinnerup taassuma amigaatai takujuminartuupput, ilaatigut angusat suallanneqanngitsut

angusanut ersinngitsunut kisinniaraanni tabel kisitseqqissutaasoq15

atortariaqassammat. Angusat

ulluinnarni atorneqartussanngoraangata aammalu soorlu angusat kingunerisaannik ilinniartitsinikkut

allannguisoqassatillugu kikkut taamaaliortussaanerat ilisimaariniaraanni kisitseqqinneq taanna

pinngitsoorniagassaavoq.

8 uuttuutit suallanneqanngitsut = rå score-mål.

9 uuttuutit ersinngitsut = latente scores.

10 qiteritinneqartoq / qiteq = midtpunkt.

11 nikinganeq = standardafvigelse. Statistikkimi kisitsisit qanoq siamasitsiginerinut qallunaatut taaguutit

nalinginnaanerpaat marluk tassaapput standardafvigelse aamma varians. Taakkua saniatigut siamasissutsimut

qallunaatut oqaatsit allat atorneqartartut tassaapput fordeling aamma spredning. Kalaallisut oqaatsit allat

atorneqarsinnaasut tassaapput siaruarsimaneq imaluunniit siamasissuseq. Ukiut siuliini nalunaarusiani standardafvigelse

kalaallisuumut oqaaseq siamasissuseq atorlugu nutsigaavoq. Nalunaarusiami uani siuliinilu qallunaat oqaasii

assigiinngitsut tulleriillugit sinnerseraallugillu atorneqaqattaarmata immikkoortikkumallugit standardafvigelse

nikinganermik nutserneqarpoq. Qallunaatuuani oqaatsit standardafvigelse, varians, fordeling aamma spredning

(ilaatigut taputartuullugit) atorneqartut kalaallisuumut nutserneranni sorleq pineqarnersoq sapinngisamik

ersarissarneqartarumaarpoq, neriuutigalugu kalaallisut taaguutit aalajaannerusut nalunaarusiani tulliuttuni

atugaalerumaartut. 12

kisitseqqinneq = omregning. 13

pissutsit tunuliaqutaasut = baggrundvariable. 14

inuuniarnikkut aningaasarsiornikkullu tunuliaqutit = socioøkonomisk baggrund. 15

tabel kisitseqqissutaasoq = omregningstabel.

15

Tamatumunnga soorlu atuarneq nalilerniarlugu PISA-mi misilitsissutaareersimasunik atuineq asser-

suutassaavoq. Nammineq angusat kisinniaraanni angusat ’suallanneqanngitsut’, tassa akissutit

eqqortut amerlassusaat, taamaallaat atortariaqarput – nammineq angusarisanik PISA-mi angusarine-

qartunut allanut, nunani tamalaani angusanut ’ersinngitsunut’ kisitsinermi 500-mik qiteqartinneqar-

tunut skala-mik atuilluni kisinneqarsimasunut, sanilliussinissamut periarfissaqarani. Taamaattumik

alloriarfinni misilitsissutini angusat tunngaviusumik angusat suallanneqanngitsut atorlugit kisitaap-

put, tassa angusat eqqortut amerlassusaat aallaavigalugit. Atuartut ataasiakkaat angusaasa

procentinut eqqortunut kisilinnginneranni eqqarsaatigisariaqarpoq, akissutit eqqortut suliassat

sorliit amerlassusaannut sanilliunneqassanersut: misilitsinnermi suliassat tamarmiusut amerlassu-

saannut imaluunniit suliassanut atuartup suliariniarlugit misilissimasaanut?

Nalunaarusiami matumani apeqqummut tassunga akissutigineqartoq Danmarkimi Nunanilu

Avannarlerni pædagogikkimik suliaqarnerni amerlanerpaani atugaasumut naleqquttuuvoq. Procentit

eqqortut suliassanut atuartup suliariniarsimasaanut sanilliullugit kisinneqarput – suliassat atuartup

suliariniarsimasai taakkua taaneqartarput suliassat aqqusaakkat amerlassusaat.16

Suliassap atuartup

suliariniarsimasaata kingulliup kingornaniittut taaneqartarput suliassat angumerinngisat.17

Suliassat

angumerinngisat amerlassusaat atuartup piginnaasaanik kisitsinermi atorneqarneq ajorput, atuartulli

qanoq sukkatigisumik sulisimanerata nalilerniarnerani atorneqartarlutik. Uani pineqartumi aamma

alloriarfinni misilitsinnerni angusat Nunani Avannarlerni periutsit nalinginnaasut atorneqartut

malillugit kisinneqarput – tassani inerniliillaqqissuseq aamma inernileeriaasinnaaneq isiginiarne-

qartussaapput procentinngorlugillu kisinneqartarlutik.

Paasissutissiiffik 1: Atuartup angusaanik naatsorsuineq.

Atuartoq misilitsinnermi suliassanik 10-nik tunineqarpoq, taakkualu imatut akissuteqarfigai:

Sul. nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Atuar. 1 1 0 0 1 1 - - - - -

tassani 1 = eqqortoq; 0 = eqqunngitsoq; - = akineqanngitsoq.

Kisitsisit taakkua aallaavigalugit angusat ukua naatsorsorneqarsinnaapput:

Suliassat aqqusaakkat amerlassusaat = 5, tassa suliassiissutit 6-10 akineqanngillat,

Suliassat angumerinngisat amerlassusaat = 5, tassa suliassiissutit 6 - 10,

Akisat eqqortut amerlassusii (elevscoren) = 3, tassa suliassiissutit 1, 4 aamma 5.

Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut) = (3/5)*100 = 60%, inerniliillaqqissuseq suliassat aqqusaakkat

amerlassusaannut naatsorsorneqarmat.

Inernileeriaasinnaaneq = (5/10)*100 = 50%, tassa nalunaaqutaq atornagu atuartup suliamini sumut killissimanera

aallaavigalugu naatsorsugaq.

Atuartup taassuma suliassiissutit affai angumerai (50%). Suliassat aqqusaakkami ilaat pingasut eqqortumik suliarai,

inerniliillaqqissuseq 60% angullugu. Angusaq taanna aallaavigalugu atuartup taassuma ilinniakkamigut

16

suliassat aqqusaakkat amerlassusaat = antal passerede opgaver. 17

suliassat angumerinngisat = ikke nåede opgaver.

16

sanngisuujunera/pitsaasuunera/sanngiitsuunera ersarissumik oqaatigineqarsinnaanngilaq. Taamatut oqassagaanni atuar-

tunut tamanut sanilliussisinnaasoqartariaqarpoq aamma/imaluunniit nunamut tamarmut atuuttumik politik-

kikkut/pamersaanermilluunniit suliallit oqaatigisariaqarpaat, suliaq qanoq ittoq pitsaasuunersoq /naammaginarnersoq.

Assersuutigalugu atuartut marluk sulianik 10-nik suliaqaraangata inerniliillaqqissuseq inernileeriaasinnaanerlu

takussutissiami imatut suliarineqartarput:

Sul. nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Atuar. 1 1 1 1 – – – – – – –

Atuar. 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Atuartut taakkua marluk tamarmik suliat aqqusaakkatik tamaasa eqqortumik suliarigamikkik 100%-imik

inerniliillaqqissuseqarput. Atuartut taakkua marluk assigiinngissutaat inernileeriaasinnaaneranniippoq, atuartoq nr. 1

30%-imik angusaqarami, atuartorlu nr. 2 100%-imik angusaqarluni.

Inerniliillaqqissuseq sulianut aqqusaakkanut inernileeriaasinnaanerlu suliassanut tamarmiusunut naatsorsoraanni

allanngorartut18

marluk, tassa inerniliillaqqissuseq inernileeriaasinnaanerlu, atorlugit atuartut nalilernissaat periar-

fissaalersarpoq, immaqalu pisariaqalerluni, allanngorartoq ataaseq kisiat atorlugu naliliinani. Soorlu atuartoq nr. 1 100

%-imik inerniliillaqqissuseqarpoq, kisiannili 30%-imik inernileeriaasinnaaneqarluni, tamatumalu pasinarsisippaa

atuartoq taanna suliassat inernilerniarnerinut sungiusarnerunissaminik amigaateqartoq. Atuartup nr. 2-p inerniliil-

laqqissutsimi inernileeriaasinnaanermilu 100% anguaa, taamaalillunilu atuartuuvoq sukkasuujullunilu qularnaatsunik

suliaqartoq. Atuartut allat angusaat naapertorlugit aamma taamatut allaaserineqarsinnaapput, soorlu titartakkap matuma

kingulianiittup takutikkaa. Assersuutigalugu atuartoq nalornillunilu arriitsoq sukkasuumik sulilersigani qularnaan-

nerusumik sulisinnaaleqqaartariaqarpoq.

Atuartut tamarmik qularnaatsumik sulisarlutillu sukkasuujunissaat kissaatiginaraluarpoq. Matuma kinguliani titartak-

kami qarsut atuartut qanoq ingerlasinnaaneri assersuutitut tikkuarpaat, arriitsumiit-nalornisumiit, arriillunilu qularnaat-

sumik suliaqartumut, kiisalu sukkasuumik qularnaatsumillu suliaqartumut.

Naliliinerni periutsit tulluartumik suliaasut amerlanerit atuartunik nalilerneqartunik immikkoor-

titerisinnaasussaapput. Tamatuma kingunerisaanik alloriarfinni misilitsissutit atuartut inerniliillaq-

18

allanngorartoq = variabel. Nalunaarusiani siullerni kalaallisut oqaaseq allanngoraat atorneqaraluarpoq,

eqqornerussaarli oqaaseq allanngorartoq atoraanni, allanngorartup (variabel-ip) nalingi allanngorartarmata,

allanngoraataagunili sumut allamut allanngorartitsisuussalluni, tamannalu matumani isumagineqanngilaq.

Allanngorartut marluk uani pineqartut tassaapput inerniliillaqqissuseq aamma inernileeriaasinnaaneq, taakkua nalingi

atuartumiit atuartumut allanngorartuartuummata.

Nalornisoq Qularnaatsoq

Sukkasooq Sukkasooq

Atuartoq 2

Nalornisoq Nalornisoq Qularnaatsoq

Arriitsoq Arriitsoq

Atuartoq 1

17

qissuseq inernileeriaasinnaanerlu tunngavigalugit immikkoortitersinnaassavaat. Alloriarfinni misi-

litsissutissat suliarinerini suliassat ajornakusoortut ajornakusuunnginnerillu assigiinngissusaat

sapinngisamik annertutinniarneqartarpoq, tassa inerniliillaqqissutsip nalunaarsorneqarnerani assi-

giinnginneq annertuujusarpoq aammalu misilitsissutit ataatsimut isigalugit inernileeriaasinnaaneq

annertuumik assigiinngissuteqarfiussammat misilitsissutit takisuujutinniarneqartarput. Taamaat-

tumik atuartut ilaasa suliassat tamakkerlugit suliarineq ajorpaat. Atuartut tamarmik suliassat

tamakkerlugit suliarisimasuuppatigit inerniliillaqqissuseq aamma inernileeriaasinnaaneq atuartut

immikkoortiterniarnissaannut atorsinnaassanngikkaluarput.

Inerniliillaqqissutsip allanngorartuunerata 3. aamma 7. klassimi atuartut atuartitsissutini taakkunani

sisamani misilitsiffiusuni piginnaasaasa assigiinngitsuuneri ersarissumik takutippai.19

Piginnaasanik

agguarsimanerup inerniliillaqqissutsimi naliusut amerlasuut takutippai, takuuk figur 1-imi 2013-imi

qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissutsimi 7. klassimi angusat agguarsimanerat.

Figur 1: 2013-imi 7. klassimi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissutsip agguarsimanera.

Figur 1-imi takuneqarsinnaavoq, atuartut immikkoortunut angisuunut marlunnut avissimasut.

Atuartut immikkoortut siulliit angusaat 50% aamma 70%-ip akornanniipput. Atuartut immikkoortut

angisuut aappaaniittut misilitsissummi suliassat tamakkerpaat, inerniliillaqqissuseq 100%

angusaralugu. Misilitsissutit atuartunut pikkorinnernut oqippallaartutut isikkoqarput, taamaattumillu

misilitsissutip atuartunut taakkununnga allanngortiternissaa eqqarsaatigisariaqarunarluni. Qallunaat

oqaasiini 3. aamma 7. klassimi misilitsissutit qallunaat oqaasiinik oqaatsit aappaattut oqaasilinnut

misilitsis-sutitut suliaapput. Isumaliornarsinnaavoq atuartut angerlarsimaffimminni qallunaatut

oqaasillit atuartitsissummi tassani qaffasissumik inerniliillaqqissutsimi angusaqartartut.

Figur 2-mi assersuummi takuneqarsinnaavoq, 2013-imi 7. klassimi qallunaat oqaasiini alloriarfimmi

misilitsittoqarmat atuartitsissummi tassani inernileeriaasinnaanermi atuartut akornanni annertuumik

assigiinngittoqanngitsoq, tassami atuartut 90%-iisa missaasa suliassat 90 - 100%-ii aqqusaarsima-

vaat. Tamanna 3. aamma 7. klassimi atuartitsissutini amerlanerni misilitsiffiusuni atuuppoq.

19

Inerniliillaqqissutsimi 15-20% inorlugu angusaqartut ajuvissumik angusaqarput imaluunniit 80-85% qaangerlugu

angusaqartut pitsaavissunik angusaqarput.

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Atu

artu

t am

erla

ss.

- (%

)

Inerniliillaqqissuseq (%)

18

Taamaammat misilitsissutit ataatsimut isigalugit takissusaat misissoqqittariaqarput. Qanoq sukka-

tigineq naliliinerni nalunaatsumik aamma ilaatinneqarniarpat misilitsissutit takininngortittariaqas-

sapput. Tamatumunnga taarsiullugu atuartitsissutini ataasiakkaani alloriarfinni misilitsinnerit sivi-

killineqarsinnaagaluarput, soorlu 30 minutsimut. Taamaaliorneq maanna atugaareersumit ajorne-

russaaq, piffissap atorneqartup naannerulersinneratigut atuartut piginnaassusiisa naatsorsornerat

aamma taamaaqqataanik pitsaannginnerulissammat.

Figur 2: 2013-imi 7. klassimi qallunaat oqaasiini inernileeriaasinnaanerup agguarsimanera.

Inernileeriaasinnaanermi assigiinngissuseq annikimmat nalunaarusiami matumani atuarnermik

misissuinerni OS64-imi, 120-mi aamma SL40 aammalu 60-imi teknikki naluneqanngitsoq atorne-

qanngilaq. Taakkunani inernileeriaasinnaaneq aamma inerniliillaqqissuseq nalunaarsuiffimmi mar-

loqiusaasumi ataatsikkut atorneqaraluarput aammalu kalaallit atuarnermik misissuiffiini OAM1-imi

aamma OAM2-mi kiisalu ATUARIT5-imi iluatsittumik aamma atorneqarluni.

Angusaq atuartunut arlaqartunut ataatsimoortillugu kisinniaraanni, soorlu klassimut ataatsimut,

inerniliillaqqissutsimi inernileeriaasinnaanermilu angusat klassimi ataatsimi atuartunut ataasiak-

kaanut kisinneqartut aallaaviusarput. Taamaalioreeraanni klassip ataatsip piginnaassutsikkut angu-

saa periutsit arlaqartut atorlugit kisinneqarsinnaalersarpoq, inerniliillaqqissutsimi inernileeriaa-

sinnaanermilu kisitsisit pissusiisa qanoq ittuuneri apeqqutaasarlutik. Amerlasuutigut agguaqatigiis-

sitsilluni kisitsineq tulluartanngilaq, siamasissutsit amerlasuutigut equngasuusarmata,20

soorlu figur

1-imi aamma 2-mi tamanna ersersinniarneqartoq, imaluunniit procentiliussat 0%-imik aamma

100%-imik killiffeqartut agguaqatigiissillugu kisitap nassuiarniarnerani akornusersuutaasin-

naasarmata.

Taamaattumik nalunaarusiami matumani angusat klassimut, atuarfimmut, kommunimut imaluunniit

nunamut tamarmut kisinneqartussanngoraangata median-imik naliusut atorneqartarput. Inerniliil-

laqqissutsimut aamma inernileeriaasinnaanermut tamanna ima isumaqarpoq, atuartut affaat, tassa

50%-ii kisitsimmit saqqummiunneqartumit angusarinnerusut affaasalu aappaat 50%-it kisitsimmit

tassannga angusalunnerusarlutik. Assersuutigalugu 3. klassi matematikkimi 62%-imik angusa-

20

siamasissuseq equngasoq = skæv fordeling. Tassani kisitsisit imatut siammarsimasarput kisitsisit siamasiffiup illua-

tungaanut, talerpimmut saamimmulluunniit, katersuussimasarlutik.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Atu

artu

t am

erla

s. -

(%

)

Inernileeriaasinnaaneq (%)

19

qarpoq; kisitsisip taassuma isumagaa atuartut affaasa, tassa 50%-iisa matematikkimi suliassat 62%-

ii sinnerlugit eqqortumik suliarigaat, affaasalu allat 50%-it suliassat 62%-ii inorlugit eqqortumik

suliaralugit.

Paasissutissiiffik 2: Statistikkimi agguakkanut21

kisitsisit pingaartut.

Atuartut 11-t misilitsissutit immikkoorlutik suliarigamikkit procentit eqqortut ukua anguaat:

Atuartoq nr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

% eqqortut 30 65 68 79 55 60 75 72 60 73 78

Inerniliillaqqissutsimi kisitsisit taamatut siamasissusillit grafik atorlugu imatut takussutissiarineqarsinnaapput

statistikkimilu kisitsisit pingaartut arlaqartut atorlugit kisinneqarsinnaallutik.

Statistikkimi kisitsit pingaartoq ajornaannerpaaq atorneqartartoq tassaavoq agguaqatigiissitsineq, imatut

kisinneqartartoq:

Agguaqatigiissillugu = (30 + 65 + 68 +…+ 78)/11 = 65

Agguaqatigiissitsineq statistikkimi kisitsisit illua-tungeriimmik agguarneqarsimasut22

kisinnissaannut tulluarner-

paasarpoq, tassa siamasissutsimut saamimmut talerpimmulluunniit equnganngitsumut. Assersuut qulaaniittoq

equngasuuvoq, kisitsisit talerpimmut katersuussimammata. Siamasissutsini illua-tungeriinngitsuni inissisimaffik

kisinniaraanni taarsiullugu median kisitsinermi atorneqartarpoq. Kisitsisit annertusiartortillugit tulleriillugit imatut

inissikkaanni:

30 55 60 60 65 68 72 73 75 78 79

median kisitsisini qiterliulluni inissisimasarpoq. Assersuummi median 68-iuvoq. Imatut paasineqassaaq atuartut

affaasa, tassa 50%-iisa inerniliillaqqissutsimi procenti eqqortoq 68 inorpaat, affaasalu allat 50%-it 68 qulaallugu.

21

statistikkimi agguagaq = statistisk fordeling. 22

illua-tungeriimmik agguakkat = symmetriske fordelinger. Oqaaseq fordeling siuliani agguakkamik nutserneqarmat

tulluartuussaaq symmetrisk fordeling kalaallisut illua-tungeriimmik agguakkamik taagaanni.

0

1

2

3

4

5

6

7

8

0%-24% 25%-49% 50%-74% 75%-100%

Aki

ssu

tit

amer

lass

usa

at

Inerniliillaqqissuseq (%)

20

Agguaqatigiissitsineq aamma median ’sumiiffimmut takutitsissutitut’23

taaneqartarput. Kisitsisit

siamasissut eqiterunnerpaaffiat sumiinnersoq takutittarpaat. Akerlianilli ’sumiiffimmut takutitsis-

sutip’ eqqaani kisitsisit qanoq siamasitsiginerat takutinneq ajorpaa. Paasissutissarli taanna ilanngu-

tissallugu pingaartuusarpoq. Agguaqatigiissitap atamaannartup24

siamasissuseq annertunerusoq,

tassa atuartut sanngiinnerit pikkorinnerillu amerlanerulernerat, imaluunniit minnerusoq, tassa

atuartut assigiikannernerusumik angusaqarnerat takutissinnaavaa. Siamasissutsimut taaguutit assi-

giinngitsut Paasissutissiiffik 3-mi sammineqarput.

Paasissutissiiffik 3: Statistikkimi agguakkani siaruarsimanermut uuttuutit.25

Atuartut pingasut atuartitsissutini 6-ini ukuninnga karakteerinnapput. Assersuut ersarissarumallugu 13-skala

maanna atorunnaartoq atorlugu atuartut nalilerneqarput.

Atuartoq 1 Atuartoq 2 Atuartoq 3

Atuartitsissut 1 8 8 6






Agguaqatigiissinnera 8 8 8

Varians 0 0,33 3

Siaruarsimanera 0 0,58 1,7

Atuartut tamarmik assigiimmik agguaqatigiissinneqarput, tassa 8-mik. Angusaalli assigiinngitsorujussuupput.

Atuartup nr. 1-p atuartitsissutini tamani 8 karaktererivaa, taamaammallu agguaqatigiissinnerata eqqaani kisitsisit

siammarsimanngillat. Atuartup nr. 2-p aamma agguaqatigiissillugu 8 karaktererivaa, kisiannili agguaqatigiis-

sinnerata eqqaani kisitsisit siammarsimalaarput. Siamasissutsimut uuttuutit nalinginnaanerpaat marluk tassaapput

varians aamma siaruarsimaneq26

(spredning), taakkualu marluk IT-mi programmit nalinginnaasut, soorlu

EXCEL, atorlugu kisinneqarsinnaasarput. Malugiuk siamasissuseq varians-ip kvadratrod-ianik kisitsinikkut pine-

qartarmat. Kingulliuvoq atuartoq nr. 3, agguaqatigiissillugu aamma 8-mik karakterinnattoq, kisiannili taassu-

munnga varians aamma siamasissuseq kisinneqartoq atuartup nr. 2-p pissarsiaanit suli annerupput. Aamma

malugiuk atuartoq nr. 3, 8-mik karaktereqanngimmat, naak atuartumut agguaqatigiissillugu karakteri 8 naatsor-

suinikkut pissarsiarineqaraluartoq. Assersuutip takutippaa, kisitsisit agguaqatigiissitsinermi kisinneqartut kisitsisit

agguakkat pissusaat ataasiinnaq taamaallaat takutimmassuk, kisitsisilli pineqartut qanoq siamasissuseqarnerat

/siaruarsimanerat takutinnagu.

Siamasissuseq / siaruarsimaneq suli ersarinnerusumik takutinniaraanni kvartil-it/fraktil-it kisinneqarsinnaapput.

Soorlu assersuutigalugu inerniliillaqqissutsimi 25% fraktil tassaavoq kisitsit atuartunik avitsisoq, taakkua ilaat

25%-ip ataaniillutik ilaallu 75%-imit qulliunerullutik. 50% fraktil-ip assigaa siusinnerusukkut median-ip

nalinganik taaneqartoq. Kisitsisini tulleriinni tulliuttuni fraktil-it nalingi soorlu EXCEL atorlugu imatut kisinne-

qarsinnaapput:

30 55 60 60 65 68 72 73 75 78 79

23

sumiiffimmut takutitsissut = positionsmål. 24

agguaqatigiissitaq atamaannartoq = konstant gennemsnit. 2011-mut nalunaarusiami oqaaseq ‘ataasiinnaq’ tassunga

atugaagaluarpoq. 25

siaruarsimanermut uuttuut = mål for spredning. 26

siaruarsimaneq = spredning. Statistikkimut atuakkani allani oqaatsimut spredning-imut taarsiullugu / taputartuullugu

standardafvigelse aamma atorneqartarpoq. Aamma takuuk oqaaseqaat nr. 11, qupp. 14-imiittoq.

21

25% fraktil tassaavoq 62,5 (60-ip aamma 65-ip akornanniittoq), 50% fraktil (tassa median) tassaavoq 68 aamma

75% fraktil tassaalluni 74.

Amerlasuutigut fraktil-ip nalingi Box plot-imik taaneqartumi takutinneqartarput. Karsip saamia-tungaani

titarnerup qernertup karsimut killiliussap fraktil-ip nalinga appasinnerpaaq pissarsiarineqartoq takutittarpaa.

Karsit kinguliani takutinneqartut marluk saamia-tungiisa talerpia-tungiisalu 25% aamma 75% fraktil-it

takutippaat. Karsip iluata 25%-ip 75%-illu assigiinngissutaat - kisitsisit taakkua akornanniittut - takutippaat.

Kiisalu karsip talerpia-tungaani titarnerup qernertup karsimut killiliussap fraktil-ip nalinga qaffasinnerpaaq

pissarsiarineqartoq takutippaa.

Inerniliillaqqissuseq aallaavigalugu atuarfiit pitsaanersiorlugit tulleriinnilersortariaqanngillat.

Tamanna marlunnik patsiseqarpoq. Siullermik atuarfinni minnerni ineriartorneq ukiumiit ukiumut

nalaatsornerusinnaavoq, taamaammallu taakkunani ineriartorneq pillugu inerniliiniarneq tunngavi-

lersoruminaassinnaalluni. Paasissutissat atuarfikkuutaartut pigineqarput, atuarfiilli ataasiakkaat

agguaqatigiissitsineq median-iluunniit aallaavigalugit oqaaseqarfiginissaat nangaanartoqarsin-

naavoq, taakkunani atuartut amerlasanngimmata, atuarfiit arlaqartut allaat 8-t inorlugit atuartoqar-

tarlutik. Aappassaanik atuarfinni ataasiakkaani atuartut angusaat najugaqarfimmi pissutsinik

sunnerneqarsimasinnaapput, soorlu atuartut inuuniarnikkut aningaasarsiornikkullu atugaannit

pissutsinillu allanit soorlu kulturikkut atukkanit; taakkualu aallaavigalugit atuartut angusaat

iluarsineqarsinnaapput sanilliunneqarsinnaasunngorlugit.

Atuartut atualernissamut allatsissimasut, misilitsinnerni peqataasut aamma peqataanngitsut alloriar-

finni misilitsinnerni nalunaarsorneqartarneri paasissutissiiffinnit assigiinngitsunit pineqartarput.

Atuartut atualernerminni allatsittut amerlassusii atuarfiit 1. oktoberimi Inerisaavimmut nalunaaru-

taannit pineqartarput. Atuartut misilitsinnerni peqataasut amerlassusii alloriarfinni misilitsinnerit

naammassereeraangata atuartullu akissutaat qarasaasiamut nuunneqareeraangata naatsorsorne-

qartarput. Taamatut pisoqareeraangat atuartut peqataanngitsut procentinngorlugit naatsorsorne-

qarsinnaalersarput, atuartut peqataasut atuartullu atuarnissaminnut allatsissimasut sanilliunnerisigut,

tamannalu ukiumi tullermi apriilimi alloriarfinni misilitsinnerit tunngavigalugit ingerlanneqar-

tarluni. Taamaattumik nalunaarusiami procentinngorlugit naatsorsukkat pissusissamisoortumik

assigiinngitsuusinnaapput. Ukiup siuliani 1. oktoberimit ukiup affaata tulliani alloriarfinni misilitsit-

toqarnissaata tungaanut atuartoqarpoq nunamut nunamiillu nuuttunik. Aamma atuartoqarpoq nunap

iluani nuuttartunik. Nalornissutaasoq alla tassaavoq atuartunut nalunaarsuiffik Tabulex/TEA qanoq

0 20 40 60 80 100 120

22

atorneqartiginersoq. Takuuk Paasissutissiiffik 5, qupp. 33, nalunaarsuinermi nalornissutaasut nassu-

iarneqarnerinik imaqartoq.

Peqataanngitsoornermut procenti ukiuni alloriarfinni misilitsissutit siullermeersummik atugaaler-

neranni qaffasissuuvoq. Tamatuma kingorna appariartorpoq tamatumalu takutigunarpaa atuarfiit

alloriarfinni misilitsissutinik ingerlatsinissaminnut pitsaanerusunik periuseqalersimasut, tassami

alloriarfinni misilitsinnerni peqataasarneq annertusimmat. Inerisaavik alloriarfinni misilitsinnerni

akuerisaasumik akuerisaanngitsumillu peqataasarnerit qanoq annertutigisarnerannik annertuneru-

sumik misissuinikuunngilaq, oqaatigineqassaarli annertusisamik atuartut amerlassusaat kisinneqan-

ngitsut alloriarfinni misilitsinnerni peqataatinneqartanngitsut. Ukiumi ataatsimi klassit atuaqati-

giiusut tamakkerlutik 5%-iisa missaat annertusisamik atuartitaasarput, tamatumalu peqataanngit-

soornermut procentip annertussusaata ilaa nassuiarsinnaavaa.

23

5. Angusat nassuiarneri

5.1 Inerniliillaqqissutsip nalingi

Inerisaavik tabel-inik nuna tamakkerlugu alloriarfinni misilitsinnerni angusanik takutitsisunik statis-

tikkikkullu naatsorsugaasunik saqqummiussisarpoq. Taassuma saniatigut alloriarfinni misilitsin-

nerni angusat angusanut skala-tut suliaq atorlugu saqqummiunneqartarnissaat sulissutigineqarpoq.

Tamatumani pisariaqartuuvoq procentit eqqortut inerniliillaqqissutsimi naatsorsorneqartut qanoq

nassuiarneqassanersut eqqarsaatigissallugu. Alloriarfinnut misilitsissutini angusanut skalamik ineri-

artortitsinermi ajornartorsiutaasinnaasut 2012-imi alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiap

immikkut allaatigisaani eqqartorneqarput.

Atuartut ataasiakkaat procentit eqqortut angusaat katillugit kisikkaanni atuartup ilinniakkamini

inerniliillaqqissuseqarnera eqqortumik nalunaarneqartarpoq aammalu suliarineqartut qanoq amer-

latigisut procentinngoraanni inernileeriaasinnaanera eqqortumik nalunaarneqartarluni. Apeqqu-

tinngorporli inerniliillaqqissutsimi assersuutigalugu 67% atuartup atuartitsinermi piumasaqaatinik

naammaginartumik angusaqarsimaneranik takutitsisuunersoq. Piumasaqaatit taakkua atuartitsis-

sutini ataasiakkaani ilikkagassatut anguniagassatigut oqaatigineqarput alloriarfinnilu tamani atuar-

titsissutini ataasiakkaani piumasaqaataapput atuartumut atuartitsineq aqqutigalugu angutinniar-

neqartussat.

Matumani oqartoqarsinnaanerluni agguaqatigiissillugu eqqortumik procentinngorlugu akissutip

soorlu 67%-iusup takutinnerlugu, piumasaqaatit suliassiissutiniittut ataatsimut isigalugit atuartup

naammaginartumik angusimanerai? Imaluunniit 75%-iussanerluni immaqaluunniit 50% naamma-

ginarnerluni? Apeqqutinut taakkununnga akissutissaq suusinnaavorluunniit, tassami suliassiissutit

suulluunniit atuartitsissutit didaktikkillu iluini annikitsumik allanngornerisigut ajornarneruler-

sillugillu oqinninngortinneqarsinnaammata, suliamilu tassani ajornarnerulersitsinermut ajornanngin-

nerulersitsinermullu ’qipisaat’ qummut ammullu qipisaqattaarneqarsinnaavoq, tamannalu suliassa-

nik suliaqartartup kialluunniit ulluinnarni sulinerminit nalunngilaa. Soorlu ersarippoq katiterinermi

suliassaq annikitsunnguaq 3+5 = ? ajornarnerulersinneqarsinnaavoq allakkaanni 7+4=?, katitassami

kingullermi kisitsit 10 qaangerlugu kisitsisoqassammat. Katiterinermi suliassat taakkua marluk

tamarmik unamminartortaqarput, katiterinermi suliassanut annikitsunut ilaasunik.

’Qipisaatip’ taassuma qipisaqattaarnissaanut pissutissaqarluarsinnaavoq. Ilaatigut suliassiissutit ima

ajornarsitinneqartigissanngillat atuartut sulinissaminnut kajumissuseerutsinneqarlutik imaluunniit

ima ajornanngitsigilissanngillat atuartut pikkorinnerpaat suliassiissutinik paatsuuillutik suliassani

siunertarineqaqqaarsimasumit allaanerusumik paasinnillutik.

Tamatuma assigisaanik inernileeriaasinnaanerup nalilersorniarnerani pisoqarsinnaavoq. Matumani

suliassiissutit ataatsimut isigalugit takissusaat ’qipisaataavoq’, suliassanik qanoq sukkatigisumik

naammassisaqarsimanerup nalinginik agguaqatigiissillugu ilimagineqartunik qummut ammullu

qipisaqattaarutaasinnaasoq. Matumani suna akuerineqarsinnaanersoq sunalu ilikkagassatut angunia-

gassanut sanilliullugu naapertuunnersoq ersarissumik akiuminaattuuvoq.

24

Nalinginnaasumik naammassisat suut ilikkagassatut anguniagassanut sanilliullugit naammaginar-

nersut naammaginannginnersulluunniit kisinniaraanni naatsorsueqqinnermi tabel-it atorneqartarput.

Tassunga takussutissatut 2013-imi 7. klassimi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissutsimi siuliani

takussutissiaq figur 1, qupp. 17-miittoq, atorneqarsinnaavoq. x-aksimi sanimoortumi inerniliillaq-

qissutsimi angusat immikkoortunut 10-nut immikkoortitigaapput – nalaatsornikkut immikkoortut

qulit siusinnerusukkut 13 karakterskalami atorneqartut amerlaqataat. Sukaasaq saamerleq karakteri

00-iuppat atuartut 0,6%-iisa missaasa taanna karaktererissavaat. Taamaaliortoqareerpat karakterit

03-mit 13-imut sukaasanut tulleriinnut tamanut agguaanneqassapput. Assersuutigalugu takune-

qarsinnaavoq, atuartut 0,9%-iisa missaasa 03 karakteererigaat, atuartullu 15,5%-iisa missaasa 13

karakteereralugu, amerlanerpaalli pingasut27

12,8%-ip, 15,2%-ip aamma 13,0%-ip 7, 8 aamma 9

karakteereralugu.

Assersuutinnguaq taanna ulluinnarni atuartitsinermi 10. klassit inaarutaasumik misilitsillutik

karaktererisartagaannit allaanerungaanngilaq. Sulianik inerniliillaqqissutsip nalingi procentiusut 12-

karakterskalamut nuukkaanni peqatigitillugu aamma 12-skalami piginnaasanut nassuiaatit oqaasin-

ngortitikkat28

suliaareersut nuuffiusarput. Assersuutigalugu karakterit 2 inorlugu annertussu-

seqartut naammaginartuunngillat, karakterilli 10 aamma 12 naammassisamut nalinginnaasumit

annertunermut naatsorsuutigisarlu sinnerlugu annertussusilimmut takussutissaallutik.

Naatsorsueqqinnermi teknikki taanna karakteerilersuisaatsimi, GGS-imi, meeqqat atuarfianni

ukiumit atuarfiusumit 2009/2010-mit atuutilersumi, atorneqarsinnaavoq imaluunniit Danmarkimi

12-skalami atugaasumi imaluunniit skalami qanorluunniit ittumi tunngaviusumik procentit eqqortut

kisitsisaannik immikkoortiteriffiusimasumi atorneqarsinnaalluni, taakkunanimi karakteerit tamar-

mik immikkut tulleriillugit ’atsersorneqareersimapput’. Matumani pingaarnerunngilaq oqaatsit

atorlugit oqaatiginiakkamut karakterskala atorneqartoq taamaallaat naqinnerit atorlugit suliaanersoq

imaluunniit naqinnernik aammalu kisitsisinik suliaanersoq, taamaattorli agguaqatigiissitsilluni

kisitsisoqarsinnaassaaq.

Kalaallit Nunaanni alloriarfinni misilitsissutit suli ineriartortinneqarput. Matumani nalilersor-

neqassaaq, inerniliillaqqissutsimi angusaq assersuutigalugu 67%-iusoq suliassiissutinilu piumasa-

qaatinik atuartumut atuartitsissutini ataasiakkaani unammisassaqarfiusoq oqaatsit atorlugit naliler-

suinermi ’ilikkagassatut anguniagassanik naammaginartumik angusiffiusutut’ nalilerneqassanersoq

imaluunniit naamik.

Suliaq taanna aatsaat aallartilaarpoq, tulluartuussaarlu ilisimatuussutsikkut piumasaqaatit aallaa-

vigalugit misissuisoqarpat, kalaallit atuartut alloriarfinni misilitsissutini misilitsinnermik saniatigut

suliassani allani, misilitsissutitut atorneqareerlutillu agguaqatigiissillugu procentit eqqortut 67%-it

pitsaasuunerinik naammaginannginnerinilluunniit isummerfioreersuni, misilitsippata. Misileraa-

nerni taamaattuni misilitsissutini atorneqareersuni anguneqartuni procentit eqqortut nalinginik

nassuiaanerit alloriarfinni misilitsissutinut nutaanut nuunneqarsinnaapput.

27

tassa figur 1-imi, qupp. 17-imi, sukaasat portunerpaat marluk. 28

nassuiaatit oqaasinngortitikkat = kvalitative fortolkninger.

25

2013-imi alloriarfinni misilitsinnernut atatillugu kisitseqqinnermi tabel-it imaluunniit karakter-

skalat atuutsinniarneqanngillat. Taamaaliornikkut inerniliillaqqissutsimi angusat ilikkagassatut

anguniagassanik misilitsissutaasunik naammaginartumik naammaginanngitsumilluunniit naammas-

sisaqarnermut takussutissaanerinik isummernissaq kinguartinneqarpoq. Inerniliillaqqissuseq inerni-

leeriaasinnaanerlu taamaallaat statistikkimi siamasissutsit atorlugit naleqqiussilluni nalilerneqarput,

tassa naliliinerni angusat imminnut sanilliullugit naliliisoqarluni.

5.2 Atuarfiup angusaasa nalilernerinut inernernik atuineq

Ilinniartitsisut nalunaarusioraangata aammalu alloriarfiit naammassinerini ataatsimoortumik

nalunaarusiornermi kiisalu atuartunik oqaloqateqarnermi angajoqqaanillu ataatsimeeqateqarnermi

nuna tamakkerlugu pamersaanermi naleqqiiffiit, angusanut skala-tut ilusilikkat, annertuumik iluaqu-

taasinnaapput. Sammisaq taanna siullermeersumik Nuummi 2008-mi atuarfiit pisortaat ataatsimii-

tinneqarmata eqqartorneqarpoq. Taamanikkut atuarfiit pisortaat isumaqarput, alloriarfinni misilit-

sinnerni angusamut naammaginartumut 50% killigitinneqarsinnaasoq, naak piffissami tassani

nunani allani misilittakkat suli qissimigaarneqanngikkaluartut. Tamatuma kingorna Naliliisarfiup

iluani sammisaq taanna alloriarfinni misilitsissutit ineriartortinnerinut taputartuullugu eqqartor-

neqallattaartuarpoq. Ajoraluartumik sammisaq taanna atuarfik pillugu sammisaqartuni annertu-

nerusumik oqallissutaanngilaq, Inerisaaviullu iluani aamma taamaaliortoqarani. Taamatut

pisoqarsimasuuppat nuna tamakkerlugu angusanut skala-t alloriarfinni misilitsissutinut atuuttut

eqqunneqarnissaat isumaliutigineqarsimasinnaagaluarpoq, nuna tamakkerlugu naleqqius-siffiit29

statistik atorlugu misilitsinnerit pillugit nalunaarusiani ukunani naatsorsugaasareersut saniatigut.

Alloriarfinni misilitsissutit atuartunik nakkutilliissutaanngillat – atuartormi atuarnermini ingerlari-

aqqinnissaminut misilitsissutini ”angusisussaanngilaq”. Tamatuma akerlianik alloriarfinni misilit-

sissutit atuartup piginnaasaqarfiinik, minnerunngitsumillu sanngiiffiinik paasissutissiisariaqarput,

taamaaliornikkut atuartoq, ilinniartitsisoq angerlarsimaffillu suleqatigiillutik atuartup atuarnermini

ingerlariaqqinnissaa pilersaarusiorsinnaavaat atuartullu ilikkariartornera ikorfartorsinnaallugu.

Matumani erseqqissassallugu pingaartuuvoq, inerniliillaqqissuseq inernileeriaasinnaanerlu pillugit

ilisimasat suliassani ataasiakkaani kukkunerit qanoq ittuunerinik misissuinermik ilaqartissallugit.

Soorlu atuartoq matematikkimi suliassani marlunni tulliuttuni tamani: 3 + [ ] = 7 aamma 8 – [ ] = 2

akissut 10 atorsimappassuk, isumaqarnarsinnaavoq atuartup assigiissitap ilisarnaataata, ’=’, isumaa

paasisimanngikkaa.

Taamaakkaluartorli atuarfiit kommunillu alloriarfinni misilitsinnerni angusat atuarfinni ataasiak-

kaani kommunillu atuarfiini tamani naammaginartumik ilikkariartortoqarneranut nalilersuutitut

atussappatigit pissusissamisuuginnassaaq. Tamanna arlalitsigut pisinnaavoq, nalilersuinerullu taa-

maattup ingerlannissaanut periutsinik aalajangersimasunik peqanngilaq.

Immikkoortumi tulliuttumi angusat qaffasissusiisa ineriartornerisalu nalilersornissaannut asser-

suuteqarpoq.

29

nuna tamakkerlugu naleqqiussiffiit = landsnormer.

26

Siullermik inerniliillaqqissutsip qaffasissusia misissorneqarsinnaavoq, tassa soorlu median-imik

naliusup immikkoortunut arlaqartunut agguataarneratigut. Angusanut skala-p ilikkakkatigut

qaffasissutsit assigiinngitsut oqaasertalersortarpai angusallu naammaginartut naammaginanngitsullu

killingi nalunaarsortarlugit. Kisitsisit killiliussat kingusinnerusukkut nalunaarutigineqarumaartut

suussagaluarpataluunniit median-imik naliusoq 60%30

taannaluunniit qaangerlugu angusamut

naammaginartumut takussutissaavoq; aamma Kapitali 6.9-mi atuartut sanngisuut sanngiinnerillu

pillugit allaatigisaq takuuk. Kapitali 6-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut angusaasa saqqum-

miunnerini median-imik naliusut 50-60%-imiittut angusatut naammaginartutut oqaatigineqarput.

Aappassaanik median-imut naliusup piffissap ingerlanerani qanoq ineriartornera nalilersorne-

qarsinnaavoq, soorlu atuarfimmi median-imik angusat ukiut pingasut ingerlanerani qanoq ineriartor-

nersut, kommunilu ataatsimut isigalugit ukiut tallimat ingerlanerini angusat misissuiffiusin-

naallutik. Tassunga tunngatillugu maluginiarneqassaaq, siuariartoqarnersoq kinguariartoqarnersor-

luunniit oqaatigissagaanni median-imik naliusut qummut ammullu nikinneri aalajangersimakanner-

sumik annertussuseqartussaammata. Angusanut skala saqqummiunneqartussaq ersarinnerusunik

ilitsersuutitaqarumaarpoq, qaqugukkut malunnartumik ineriartortoqarnersoq. Tamatumunnga peqa-

tigitillugu oqaatigineqassaaq 1 procentpointimik siuariarneq kinguariarnerluunniit siuariarnermut

kinguariarnermulluunniit annertuumut takussutissaanngimmat.

Suut suliniuteqarfiusinnaanerinut takussutissatut atuarfimmi misilitsittoqarnerani median-imik

angusat assersuutitut atorneqarsinnaapput. Alloriarfimmi misilitsinnermi angusat Tabel 1-imi

takutinneqartut atuarfimmit ataatsimit pisuupput, piffissami 2011-2013-imi 7. klassimi misilitsitto-

qarmat median-imik kisitsisit ukua anguneqarput.

Tabel 1: Atuarfimmit ataatsimit akullerni alloriarfimmi misilitsinnermi angusanut assersuut.

2011 2012 2013

Kalaallit oqaasii 44 47 63

Qallunaat oqaasii 65 57 81

Tuluit oqaasii 41 38 51

Matematikki 37 36 47

Angusamut naammaginartumut naligititaasoq 60% aallaavigigaanni inerniliillaqqissutsimi kalaallit

oqaasii median-imik naammaginanngitsumik angusaqarfiupput. 2013-imi malunnartumik qaffariar-

toqarpoq, median-imik naliusup 60% qaangermagu. Sooq qaffariarneq taanna pisimanersoq atuar-

fiup misissortariaqarpaa, taamatut qaffasissumik angusaqarneq attatiinnarumallugu.

Qallunaat oqaasiini angusat pitsaasuullutik piffissaq tamakkerlugu naammaginartumik angusif-

fiupput. Kalaallit oqaasiinisulli 2013-imi malunnartumik qaffariartoqarpoq taamaattumillu atuarfiup

ineriartorneq taanna pitsaasoq attatiinnarumallugu misissortariaqarpaa.

Tuluit oqaasiisa ukiuni pineqartuni tamani 60% ataassimavaat. Taamaattorli 2011-mit 2013-imut

median-imik naliusut 10 procentpointimik (51% - 41%) pitsaasumik siuariarfiupput, tassa

30

Kapitali 6-imi angusat eqqartornerini medianip nalinga 50 – 60% angusamut naammaginartumut atugaavoq.

27

siuariarneq pitsaasoq. Atuartitsissummi tassani ukiuni pingasuni ajunngitsumik ineriartorneq atta-

tiinnarumallugu immikkut eqqumasoqartariaqarpoq.

Kiisalu matematikki ukiuni pingasuni tamani median-imik 50% ataallugu angusaqarfiuvoq.

Taamaattorli median-imik naliusut ukiut pingasut ingerlanerini qaffariarput. Atuartitsissut taanna

pitsaasumik ineriartorfiulissappat ineriartornerlu attatiinnarneqassappat aammalu angusat akuerine-

qarsinnaasut anguneqassappata immikkut eqqumaffigisariaqarpoq.

Siuliani assersuutip takutippaa, alloriarfinni misilitsinnerni angusat qanoq atuarfimmi ilikkari-

artorneq pillugu paasissutissanik katersuinermi takussutissiiniarnermilu atorneqarsinnaasut. Aggua-

qatigiissillugu atuartut ilinniakkamikkut angusaat assigiinngiiaartut median-imik angusat tunuan-

niipput, atuartullu angusaasa taama siamasitsiginerat soorunami angusat naammaginarnerinik

naammaginannginnerinillu nalilersuinermi eqqarsaatigisariaqarpoq.

Pingajussaannik atuarfik kommunimi atuarfinnut tamanut, immaqaluunniimmi nunami angusanut

tamarmiusunut, sanillersuussinnaavoq. Taamaattunik naleqqiiffeqarluni sanilliussinerit qularnarto-

qarsinnaasarput, assigiinngissutsit annertuut median-imik naliusut ”toqqoqqasinnaasarmatigit”,

kisiannili soqutiginarsinnaapput isumaliulersitsisinnaallutillu. Taamatut pisoqartillugu ineriartor-

nerlu paasisaqarfigiumallugu grafik atorlugu takussutissiat pitsaanerpaasarput.

Figur 3-mi 2013-imi 7. klassimi misilitsittoqarmat atuarfiup angusai kommunimi nunalu tamak-

kerlugu angusanut sanilliunneqarput. Figurimi takuneqarsinnaavoq atuarfik oqaatsitigut atuartit-

siffiusuni angusarissaartuusoq, kommunimi atuarfinnut allanut nunalu tamakkerlugu atuarfinnut

tamanut sanilliukkaanni. Matematikkimi kommunimi nunalu tamakkerlugu angusat taamaaq-

qatigiinnarpaat.

Angusat taakkua pitsaasuugaluartut siuliani misissuinerup takutippaa, atuartitsissutit ilaat sissuer-

tariaqartut sulilu ineriartoqqinnissamut inissaqartitsisut.

Figur 3: Atuarfiup 7. klassimi 2013-imi angusaasa kommunimi nunamilu tamarmi angusanut

sanilliunneri.

0102030405060708090

100

Kalaallit oqaasii Qallunaatoqaasii

Tuluit oqaasii Matematikki

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)

Atuarfik

Kommune

Nuna

28

Paasissutissat assigiinngitsut ataatsimut misissorniaraanni Box-plots aamma atussallugit pisariitsun-

nguupput, soorlu ukiumi ataatsimi piffissamiluunniit sivisunerusumi atuartut sanngisuut san-

ngiitsullu qanoq amerlatigineri takorusukkaanni. Paasissutissat taakkua paasissutissanik angu-sanut

skala-mit pissarsiarineqartunut ilanngullugit pissarsiffiusumik atorneqarsinnaapput - aamma

Kapitali 6-imi Box-plot-it qanoq atorneqarneri takukkit.

Nuna tamakkerlugu pamersaanermi naleqqiiffinnik peqalernikkut atuartut assigiiaarnerusumik

nalilerneqartalissapput. Atuarfiilli ataasiakkaat namminneerlutik naleqqiiffimmi killilersuisin-

naapput, tamannalu ippinnartortaqanngilaq, atuarfiimmi namminneerlutik atuartuutitik ilisarisi-

mavaat, taamaattumillu pamersaanermi suliniutissat pisariaqartut suut ingerlatissanerlugit aalaja-

ngiussinnaallugit.

Atuartut ataasiakkaat akissutaat misissoreeraanni alloriarfinni misilitsinnerni angusat aamma

atuartitsilluni didaktikkimi atorneqarsinnaapput,31

soorlu paasissutissiiffimmi tulliuttumi takune-

qarsinnaasoq.

Paasissutissiiffik 4: Misilitsinnermi akissutit didaktikkimi atorneqarsinnaanerinut assersuutit.

Tulliuttumi atuarfimmi ataatsimi 7. klassimi matematikkimi alloriarfimmi misilitsittoqarnerani akissutitut suliat

marluk assersuutigineqarput. Assersuutit taakkua takutippaat, atuartut akissutaasa misissorneri qanoq ililluni

didaktikkimi iluaqutigalugit atuartorlu siumut isigisumik suliniuteqarfigalugu atorneqarsinnaasut.

Atuarfimmi tassani atuartut item 17-imi misilitsissutiniittumi qinnuigineqarput ilaannakortaq 0,25 avitanngor-

tissagaat. Akissutaasinnaasut sisamat akornanni atuartut akissutaat tabelimiittut takuneqarsinnaapput, taakkunannga

akissut eqqortoq 1/4-iuvoq, sinnerilu pingasut distraktoriullutik:

Akissutissat 1/2 1/3 1/4 1/5

Akissutit (%) 46% 8% 15% 31%

Isumaliutigineqarsinnaavoq sooq taamaallaat 15%-it akissut eqqortoq, 1/4, akissutigineraat. Distraktorimi 1/2-imi

kisitsit 2 kukkutitsinerluni – imaluunniit stimulus 0,25 kisitsimmik 5-imik kisitsisitaqarmat 1/5 kukkuffigineqar-

nerluni – imaluunnit alla suna patsisaava? Akissutit qanoq ittuuneri misissoraanni atuartut ”eqqoriaasimasinnaasut”

pasinanngilaq, atuartulli eqqarsarsimasut ilimanarneruvoq, kisiannili kukkusumik eqqarsarsimallutik. Matumani

naliliisartoq angummassinnaajunnaarpoq, matematikkillu didaktikkianik ilisimasallit nassuiaaqataasariaqarput. Asser-

suutigalugu ilinniartitsisup atuartut apersorsinnaavai sooq taamatut akisimanersut, paasisaqareerunilu atuartitse-

riaatsini iluarsisinnaallugu. Malugiuk, distraktorit isumaliutigilluarlugit toqqarneqarsimammata taamaattumillu

atuartup ilinniaqqinneranik ilisimasaqalernissamut aqqutissaasinnaallutik.

Atuarfimmit tassannga misilitsinnermilu tassani item 54 imaattumik suliassartaqarpoq:

5 +10*2 = ?

akissutissartaqarluni: 30, 25, 20 aamma 35.

Atuartut 16-it akissut toqqagassaq siulleq, tassa 30, akissutigaat. Imaassinnaavoq distraktorit ”nakusoortitsiniarluni”

tulleriinnilerneqarsimasut, atuartut 30-imik akissuteqarnissaannut ”pisarisussanngorlugit” – tassa kukkussutaa-

sartumik naliginnaasumik kukkutillugit, 5 aamma10 kateriarlugit naggataatigut 2-mik amerlisarlugit.

31

Suliami uani 3. aamma 7. klassimi Naatsorsuut / Retteark, Inerisaaviup ukiut tamaasa alloriarfinni misilitsinnernut

suliarisartagaa aamma atorneqarsinnaavoq.

29

6. Angusat pingaarnerit

Immikkoortumi uani 2013-ip upernaavani alloriarfinni misilitsinnerni angusat allaaserineqarput.32

Ukioq manna angusat ukiup siuliini kingullerni sisamani, tassa 2009-2012-imi, angusanut sanilliun-

neqassapput, taamaaliornikkut atuartitsissutini ataasiakkaani median-imik naliusut ineriartornerat

takuneqarsinnaalissammat. Malugineqassaaq Alloriarfinni misilitsinnermit nalunaarusiaq 2012

aallarnerfigalugu takussutissiat grafikkinngorlugit paasinarnerunissaat pillugu kapitalimi uani ukiut

misissuiffiusut ukiunut kingullernut tallimanut killilerneqarmata, tassa ukiunut 2009 - 2013-imut.

Nalunaarusiami matumani tulliuttunilu taamatut periuseqarneq atuutissaaq, ukiuni tallimani

tulleriinni alloriarfinni misilitsinnerni angusat ineriartorneri nalilersorneqartassallutik. Taamaattoq

nalunaarusiami kapitali 10-mi tabelit ilaanni ilanngunneqartuni 2006-imi Main Study-mi angusat

aamma ilaapput.

Maannakkut alloriarfinni misilitsinnernut databasemi paasissutissat piffissamit ima sivisutigisumit

pigineqalerput, atuartitsissutini ataasiakkaani ilikkariartorneq qularnaannerusumik oqaatigineqar-

sinnaalerluni. Kapitalimi uani taamaallaat nuna tamakkerlugu kommunikkuutaartumillu ineriar-

torneq eqqartorneqassaaq. Atuarfikkuutaartumik angusat sanilliussuunnissaat ajornakusoorne-

rujussuuvoq. Tamatumunnga patsisaavoq atuarfinni amerlasuuni atuartut amerlanngitsunnguu-

sarmata kisitsisillu taama annikitsut toqqammavigalugit atuarfinni ataasiakkaani ukiumit ukiumut

ineriartorneq pillugu nalilersuineq statistikkikkut naatsorsussallugu nalorninartoqartarpoq. Taama-

tuttaaq atuartut inuuniarnikkut aningaasarsiornikkullu atugaat atuartut angusaasa sanilliunnis-

saannut sunniuteqartarpoq, tamannalu patsisigalugu atuarfinni ataasiakkaani ineriartornerup

nalilerniarnera ajornakusoorsinnaavoq.

Kapitalimi uani angusat grafik atorlugu saqqummiunneqarput, ineriartorneq paasissutissaniittoq

ersarinnerutikkumallugu. Takussutissiat kisitsisitaat januar 2014-imi output-imit tigusaapput,

Kapitali 10-mi tabel-ini takuneqarsinnaasut. Siusinnerusukkut oqaatigineqareersutut atuartitsissutini

angusanut skala-mik naammassisamik suli suliaqartoqanngilaq. Angusanut skala-p taama ittup

pilersinniarnerani ajornartorsiutit assigiinngitsut 2012-imi nalunaarusiami immikkut Kapitali 7-imi

eqqartorneqarput. Angusat eqqartornerini nalilersuinerit atorneqartut Kapitali 5-imi imm. 5.2-mi

eqqartorneqartut malippaat.

6.1 Misilitsinnerni atuartut amerlassusaat

Atuartut misilitsinnerni peqataasut ukiumiit ukiumut aammalu atuartitsissummiit atuartitsissummut

nikerarput. Piffissami 2009 - 2013-imi 3. klassimi atuartut alloriarfinni misilitsittut qanoq amerlati-

gineri figur 4-mi takuneqarsinnaapput.

Ukiunut siuliinut sanilliullugu 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut tamakkerlutik amerlas-

susaat annertuserialaarpoq. 2012-imi atuartut katillugit 699-it 3. klassimi alloriarfinni misilitsipput,

2013-imilu katillugit 721-t 3. klassimi atuartitsissummi ataatsimi arlalinniluunniit misilitsillutik.

32

Alloriarfinni misilitsinnerit 2013-ip upernaavani ingerlanneqarput. Atuartut taakkua 3. aamma 7. klassimi 2012-ip

ukiaani atualerput.

30

Taakkunannga atuartut 665-it atuartitsissutini pingasuni misilitsipput, atuartut 36-t marlunni kiisalu

atuartut 20-t atuartitsissummi ataatsimi. Oqaatigineqassaaq, atuartut alloriarfimmi misilitsittut

amerlanerpaat atuartitsissutini tamani misilitsimmata.

Figur 4: 3. klassimi piffissami 2009 - 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut amerlassusii.

Soorlu figur 4-mi takuneqarsinnaasoq, 3. klassimi atuartut alloriarfimmi misilitsittut piffissami

2009 - 2011-mi amerliartorsimapput, ukiunili 2012-imi aamma 2013-imi atuartut peqataasut

amerlassusaat allannguuteqangaarani. Atuartut peqataasut amerliartornerat killormoortutut paasine-

qarsinnaagaluarpoq, tassami ukiuni makkunani atuartut ataatsimut isigalugit ikiliartormata.

Naatsorsuinermili uani 3. klassimi atuartut misilitsinnermi peqataanngitsut – tassa atuartut arlaannik

patsiseqarlutik misilitsinngitsut – piffissami tassani ikileriaataat kisitsinermi ilanngunneqarpoq,

atuartullu ilanngunneqartut taakkua atuartut tamakkerlutik ikileriaataannit amerlanerupput. 3.

klassimi alloriarfimmi misilitsittut amerlinerisa atuarfiit alloriarfinni misilitsitsisarnerminnik

nakkutiginninnerisa pitsaanerulernerannut takussutissaagunarpoq.

Atuarfiit 1. oktoberimi 2012-imi Inerisaavimmut nalunaarusiaat malillugu atuartut 788-it 3. klassimi

atualernissaminnut allatsissimapput, taakkuuppullu 2013-ip upernaavani alloriarfinni misilitsit-

tussaasut. Tassa atuartut 67-it imaluunniit 3. klassimi atuartut tamarmiullutik 8,5%-ii

misilitsinnermi ataatsimi arlalinniluunniit peqataanngillat.33

Kisitsimmi tassani atuartut ukiumi

tassani annertusisamik atuartitaasut atualernissamut allatsissimasunut ilaapput, taakkuali ilaat

patsiseqartumik atuarfiit ilaasa alloriarfimmi misilitsinnerni peqataatittanngilaat, aamma takuuk

Paasissutissiiffik 5, qupp. 33-miittoq. Maannakkut ilimagineqarpoq nuna tamakkerlugu klassini,

atuartut annertusisamik atuartitaaffiini, atuartut 45-it missigisaat annertusisamik atuartitaasut.

Taamaattumik alloriarfinni misilitsinnerni peqataanngitsut ilaat tassaapput atuartut annertusisamik

atuartitaasut.

33

Nalunaarutit 1. oktoberimeersut naatsorsorneriniit ukiup tulliani upernaakkut alloriarfinni misilitsinnerit tungaannut

atuartut amerlassusii allanngorsimasinnaapput, Kalaallit Nunaannit /-nut nunanut allanut /-nit nussorneq patsisigalugu

imaluunniit atuartut tamakkerlutik amerlassusaat allanik patsiseqartumik allanngorsinnaavoq. Taamaattumik atuartut

misilitsinnerni peqataanngitsut arlalitsigut taamungaannaanerusumik naatsorsugaapput.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2009 2010 2011 2012 2013

Atu

artu

t am

erla

ssu

sii

Kalaallit oqaasii

Qallunaat oqaasii

Matematikki

31

2013-imi 3. klassimi peqataanngitsoornermut procenti34

8,5%-iusoq 2012-imi 9,7%-imut sanilli-

ullugu annikitsumik appariarneruvoq. Taamaattorli 2011-mi naatsorsukkamit 6%-imit suli qaffasin-

neruvoq. Atuartut amerlassusaata kisitsisitigut qulaarnaatsumik oqaatigineqalernissaata tungaanut

peqataanngitsoornermut procentip naatsorsorneqarnera suli annertuumik nalorninaateqarpoq.

Peqataanngitsoortut qanoq amerlatiginerinik nalornissuteqarnerup inerniliillaqqissutsimi inernilee-

riaasinnaanermilu, kapitalimi uani kingusinnerusukkut naatsorsorneqartuni, median-imik nalingisa

tutsuiginassusaannut annertunerusumik sunniuteqarnissaa ilimagineqanngilaq, taamaallaat peqa-

taanngitsoornerup procentiata naatsorsorneranut sunniuteqarmat.

Piffissami 2009 - 2013-imi 7. klassimi atuartut tamarmik alloriarfimmi misilitsinnermi peqataasut

amerlassusaat figur 5-imi takuneqarsinnaavoq.

Figur 5: 7. klassimi piffissami 2009 - 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut amerlassusii.

Figur 5-imi takuneqarsinnaavoq, piffissami 2009-mit 2013-imut alloriarfinni misilitsinnerni

atuartut misilitseqataasut ikiliartorsimasut. 2013-imi atuartut misilitseqataasut ukiumut siulianut

sanilliullugu annikikkaluartumik amerleriarsimasut, atuartut katillugit 712-it misilitsimmata.

Taakkunannga atuartut 645-it misilitsiffinni sisamani peqataapput, atuartut 35-it misilitsiffinni

pingasuni misilitsipput, atuartut 6-it marlunni kiisalu atuartut 8-t ataatsimi misilitsillutik. Soorlu 3.

klassimi peqataasut assingalugit maluginiagassaavoq, 2013-imi 7. klassimi alloriarfimmi misilit-

sittut amerlanersaat misilitsissutini tamani misilitsimmata.

Atuarfiit 1. oktoberimi 2012-imi Inerisaavimmut nalunaarusiaat malillugit atuartut 2013-imi allori-

arfinni misilitsinnissat ukiumik sioqqullugu 7. klassimi allatsissimasut katillutik 773-inik amerlas-

suseqarput. Atuartut ukiumi tassani annertusisamik immikkut atuartitaasut kisitsimmi tassani

ilaapput. Tamanna isumaqarpoq, atuartut 61-it imaluunniit 7. klassimi atuartut tamak-kerlutik

7,9%-ii, 2013-imi misilitsinnerni peqataasimanngitsut.

34

Ukiuni siuliini alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiani oqaatsit ”..” aamma ”…” atorneqartarput. Nalunaarusiani

allani oqaatsinut atugaasartunut assigiissaariumaneq angujumallugu nalunaarusiami matumani taaguut

”peqataannginneq” atugaavoq. Naliliisarneq pillugu nalunaarummi nr. 2-mi, 2009-meersumi oqaaseq peqataannginneq

aamma atugaavoq. Peqataannginnerup ilaa akuerisaalluni peqataannginnerusinnaavoq ilaalu akuerisaanani

peqataannginnerusinnaavoq naatsorsorneqanngitsoq.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2009 2010 2011 2012 2013

Atu

artu

t am

erla

ssu

sii

Kalaallit oqaasii

Qallunaat oqaasii

Tuluit oqaasii

Matematikki

32

2013-imi peqataanngitsoornermut procenti kingumut appariaqqippoq, 2012-imi 9,8%-imit 2013-imi

7,9%-imut. Tamatuma nassatarivaa, 7. klassimi peqataanngitsoornermut procenti 3. klassimit appa-

sinnerulermat, siusinnerusukkut killormut sammisaraluaramik.

Alloriarfinni misilitsinnerni peqataannginnermik kisitsineq taanna, 3. klassimi kisitsinertulli, atuar-

tut tamakkerlutik amerlassusiinik qularnaannerusumik kisitsisaateqalernissap tungaanut anner-

tuumik nalorninartortaqarpoq. Soorlu 3. klassimi peqataannginnerup naatsorsorneranut ilagitillugu

oqaatigineqartoq, kisitsisinik nalornineq taanna kapitalimi matumani median-inik naliusut tutsui-

ginartumik naatsorsorneqarnerannut annertunerusumik sunniuteqanngilaq.

3. aamma 7. klassimi peqataasut amerlassusii Tabel 2-mi takuneqarsinnaapput:

Tabel 2: 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut peqataasut amerlassusii.

3. klasse

Amerlassusii

3. klasse

Procenti

7. klasse

Amerlassusii

7. klasse

Procenti

4-nik misilitsittut – – 645 83,4%

3-nik misilitsittut 665 84,4% 35 4,5%

2-nik misilitsittut 36 4,6% 6 0,8%

1-imik misilitsittut 20 2,5% 8 1,0%

Misilitsinngitsut

/peqataanngitsut 67 8,5% 61 7,9%

Atuartut amerl. 788 100% 773 100%

Atuartut klassini nalinginnaasuni atuartut tamarmik alloriarfinni misilitsinnerni peqataasus-

saapput.35

Atuarfiit peqataanngitsoornissamik aalajangersakkat atuartunut, soorlu atuartunut anner-

tusisamik atuartinneqartunut il.il., atorsinnaavaat. Alloriarfinni misilitsinnerni peqataanngitsoorneq

aamma pissusiviusunik allanik patsiseqarsinnaavoq, soorlu napparsimanermik, ilimagineqarporlu

atuartut misilitsittoqarnissaa ilisimaarisimassagaat. Naliliisarfiup kajumissaarutigisarpaa, atuarfiit

ukiup atuarfiusup naannginnerani alloriarfinni misilitsinnernik ingerlatseqqeqqullugit, atuartut

nalinginnaasumik misilitsinnerni peqataanngitsut misilitsinnissaannut periarfissikkumallugit, periar-

fissarli tamanna atorneqarpiarunanngilaq.

Piffissami 2006 - 2009-mi alloriarfinni misilitsinnerni peqataasanngitsut 10%-ip aamma 16%-ip

akornanniipput. 2007-imi qaffasinnerpaagami 3. klassimi 20%-imiippoq 7. klassimilu 27%-

imiilluni. Misilitsinnerni peqataasannginneq 2010-mi atuartut tamarmik 9 - 11%-iisa missaannut

annikilleriarpoq. Takuneqarsinnaavoq peqataannginnermut procent ukiunut siuliinut sanilliullugu

annertuumik appariaateqarmat maannakkullu 2013-imi 3. aamma 7. klassimi 8%-ip missaanniilluni.

Peqataannginnermut procentit nalunaarsugaasut nunani allani takuneqartartunit suli annertuneru-

laarput. PISA-mi misissuinerni peqataanermut peqataannginnermullu periutsit atorneqartut allaa-

nerupput. Taamaattorli oqaatigineqassaaq, 2012-imi Danmarkimi peqataanngitsoorneq 6,2

35

Matumani aamma taaneqassaaq, Kalaallit Nunaanni atuartut misilitsinnerni peqataanngitsoornissaannut inatsisit

periarfissiimmata, tamannalu angajoqqaat peqatigalugit aalajangerneqartartussaalluni.

33

procentiummat, akuerisaasumit 5%-imit 1,2 procentpointinik qaffasinnerulaarluni. Norgemi peqa-

taanngitsoornermut procenti 6,1-iuvoq, Sverigemi 5,4, Islandimi 3,8 aamma Finlandimi 1,9.

Isumaqartoqarsinnaavoq pingaartumik atuartut ilinniakkamikkut sanngiitsut arlaannik patsiseqar-

lutik misilitsinnerni peqataasanngitsut. Soorlu atuartut annertusisamik atuartinneqartut qanoq

annertutigisumik misilitsinnerni peqataatinneqartarnersut imaluunniit peqataatinneqartannginnersut

nassuitsumik ilisimaneqanngilaq. Atuartut taakkua misilitsinnerni peqataatinneqartanngippata, naak

tamanna maannakkut ersarissumik oqaaseqarfigissallugu nalorninaraluartoq, atuartitsissutini

assigiinngitsuni inerniliillaqqissutsimi angusat matuma kinguliini saqqummiunneqartut nunami

atuartut tamarmiusut angusaannit piviusunit annertunaagaasimasinnaapput.

Ukiuni tulliuttuni alloriarfinni misilitsinnernut atatillugu peqataanngitsoortarneq suli alaatsinaanne-

qassaaq, peqataanngitsoornerit aalajangersimasut ilaat angusat naatsorsorneqarnerannut sunniute-

qarsinnaammata. Maannakkut atuartut sorliit sunalu patsisigalugu peqataasannginnerannik

misissuinernik ingerlatsisoqarpoq.

Paasissutissiiffik 5: Meeqqat atuarfianni atuartut amerlassusaannik nalunaarsuineq.

Meeqqat atuarfianni atuartut amerlassusaannik nalunaarsuineq atuarfiit namminneq ataatsimut pisortatigoortumik

nalunaarsuiffianni TABULEX-imi pisarpoq, taanna immikkut atuartunut nalunaarsuiffeqarpoq TEA-mik

taaguutilimmik. TABULEX/TEA pisortat nalunaarsuiffiattut qallunaat ineriartortitaraat, Danmarkimi meeqqat atuarfiini

amerlanerni atorneqartoq. Systemi taanna Kalaallit Nunaanni 2005-imi atugaalerpoq maannalu atuarfinnit

amerlanerpaanit atugaalluni, taamaattorli atugaanera ineriartortinneralu suli ingerlavoq. Nalunaarsuiffimmi atuarfiit

atuartut atuarfimmi aallartittut aqqi, inuup-normui kiisalu paasissutissat allat soorlu najugaat il.il. nalunaarsortarpaat.

Nalunaarsuiffimmi atuartut ataasiakkaat soorlu piffissami sumi atuarsimanerat nalunaarsorneqartarpoq,

taamaaliornikkut atuartut soorlu atuarfimmiit atuarfimmut sumut nuunneri malinnaavigineqarsinnaapput.

Inerisaaviup naliliisarfiata nalunaarsuiffimmi tassani atuarfiit tamaasa on-line-kkut iserfigisinnaavai. Naliliisarfiup

taamaalilluni piffissami aalajangersumi meeqqat atuarfianni atuartut qanoq amerlatigineri kisissinnaagaluarpai,

maannakkulli taama ajornaatsiginngilaq. Siullermik atuarfiit soorunami TABULEX TEA pisut tamaasa pinerini

ingerlaavartumik atortussaavaat. Tamatigulli taamatut pisoqarneq ajorpoq, atuarfiillu arlaannik peqquteqarlutik

nalunaarsuiffimmi atuartuutiminnik nutarterinissartik kinguartoorfigisinnaavaat. Tamanna ukiup atuarfiusup nutaap

aallartinnerani immikkut ajornartorsiutaasinnaasarpoq. Taakkua saniatigut atuartut piffissap ilaannaani atuarfimmut

allamut nuuttut imaluunnit nuuittut ajornartorsiutaasinnaasarput, soorlu atuarfimmi qimataminni anisutut

nalunaarsorsimariarlutik atuarfimmi tikitaminni aatsaat kingusissukkut nalunaarsorneqarsinnaasarput piffissamilu

akunniliuttumi atuartoq TEA-mi takuneqarsinnaasanngilaq.

Meeqqat atuarfianni atuartut tamakkerlutik aammalu klassinut agguataarlutik amerlassusiisa pisortatigoortumik

nalunaarsugaanerat ”1. oktoberimi nalunaarsuinikkut” pisarpoq, nalunaarsuinerlu taanna atuarfiit Inerisaavimmut

ingerlatissallugu pisussaaffigaat. Nalunaarsukkami tassani atuarfiit tamarmik ukiumi atuarfiusumi pineqartumi ullormi

1. oktoberimi atuartuutimik amerlassusaat nalunaarsortussaavaat. Atuarfiit amerlasuut atuartut nalunaarutissatik TEA

atorlugu kisittarpaat. Atuarfiit ulloq 1. oktober nalunaarsuiffittut atussammassuk pingaaruteqartuuvoq. Atuarfiit ulloq 1.

oktober sioqqullugu kingoqqulluguluunniit nalunaarsuigaluarpata atuartut atuarfimmut allamut nuunnerisigut kisitanik

kipusoortoqarsinnaavoq.

Atuartut amerlassusaannik kisitsineq alloriarfinni misilitsinnerit misissornerinut sunniuteqarneq ajorpoq, atuartulli

misilitsinngitsut amerlassusaannik kisitsinermi taamaallaat sunniuteqartarluni. Ukiuni aggersuni Inerisaaviup TEA-mi

suliat pitsaassusaannik suliniutit pingaartillugit peqataaffiginiarpai.

34

Paasissutissiiffik 6: Immikkut annertusisamik atuartut alloriarfinni misilitsinnerni peqataasut.

Ukiumi atuarfiusumi 2011/2012-imi atuartut katillugit 443-t immikkut atuartitatut nalunaarsugaapput, tak. Kalaallit

Nunaanni meeqqat atuarfii 2011-2012. Statistikkimi tassani atuartut taakkua klassinut ataasiakkaanut immik-

koortitigaanngillat, missingersersoraannili 3. klassimi 7. klassimilu atuartut immikkut atuartitaasut klassinut 40-t

missaannut agguataarneqarsimasut ilimanarpoq. Malittarisassat malikkaanni atuartut tamarmik – tassa nalingin-

naasumik annertusisamillu immikkut atuartitaasut – alloriarfinni misilitsinnerni peqataasussaapput, kisiannili atuartut

taakkorpiaat alloriarfinni misilitsinnerni peqataatinnginnissaannut peqqutissaqarluarsinnaavoq, soorlu atuartitsineq

nalinginnaasoq malissimanngippassuk.

Namminersorlutik Oqartussat 2012-ip ukiaani inuit immikkut pisariaqartitsisut pillugit misissuititsipput, taakkununnga

ilanngunneqarlutik atuartut immikkut annertusisamik atuartitaasut. Misissuinerup taassuma ilaattut apeqqusiat

illoqarfinni tamani atuarfiit pisortaasa akisassaat ilanngunneqarput. Pissutsit amerlasuut apeqqutigineqarput, apeqqutillu

ilaat alloriarfinni misilitsinnernut tunngavoq, ima oqaasertaqarluni:

Atuartut, immikkut annertusisamik atuartitaasut, alloriarfinni misilitsinnerni nalinginnaasumik peqataasarpat?

Apeqqummut tassunga atuarfiit pisortaasa akissutaasa, katillugit 26-usut, agguataarsimanerat takussutissiami tulliuttumi

takuneqarsinnaavoq.

Atuarfiit pisortaasa akissutaannit takuneqarsinnaavoq, amerlanerit, tassat 12-it imalt. 46%-it, oqartut atuartut taakkua

peqataasanngitsut. Takussutissiami akissutit assigiinngitsut takuneqarsinnaapput, tamatumalu takutippaa atuarfinni

alloriarfinni misilitsinnerni annertusisamik atuartut peqataatinneqartarnerat assigiinngitsupilussuarmik ileqqoqarfigine-

qartoq. Pissutsit assigiissaarneqarnissaasa pisariaqarnera tamatuma takutigunarpaa.

Atuarfiit pisortaat ilaatigut apeqqummut tassunga akissumminnik ersarissaaqquneqarput, sooq atuartut immikkut

annertusisamik atuartitaasut alloriarfinni misilitsinnerni peqataasannginnersut. Pissutigineqartut pingaarnerit tassaapput,

ilikkagaat ukiuinut naleqqutinngimmata, ajorsartutut misigisariaqanngimmata kiisalu atuartut immikkut annertusisamik

atuartitaasut ilikkagassatut anguniagassanik allaanerusunik atuartitaammata.

Immikkut nalunaarusiami, qallunaat misissuisarfiata EPINION-ip taamanikkut Ilinniartitaanermut Ilisimatusarnermullu

Naalakkersuisoqarfimmit aamma taamanikkut Ilaqutariinnermut, Kulturimut, Ilageeqarnermut Naligiissitaanermullu

Naalakkersuisoqarfimmit noqqaaffigineqarluni, suliarisaani atuartut immikkut annertusisamik atuartitaasut itinerusumik

misissuiffiupput, alloriarfinni misilitsinnerni peqataasarnerat immikkut misissuiffiulluni. Tamatumunnga ilagitillugu

atuartut taakkua immikkut pisariaqartitaat (innarluutaat) misissugaapput alloriarfinnilu misilitsinnerni

Aap, tamarmik peqataasarput

3 (12%)

Aap, tamangajammik peqataasarput

5 (19%)

Aap, ilaat peqataasarput

4 (15%)

Aap, amerlanngitsut peqataasarput

2 (8%)

Naamik, peqataaneq

ajorput 12 (46%)

35

peqataasarnerannut sanilliunneqarlutik. Atuartut taakkua pineqartut PPR-imi nalunaarsugaanerat taamatut pisaria-

qartuunerannut immikkoortiterinermi tunngaviuvoq. PPR-imi nalunaarsukkat taakkua katersorneqarput atuartullu

innarluutigisaa pingaarneq inuullu normua nalunaarsorneqarlutik. Atuartut taakkua inuup normui inuup normuinut

Naliliisarfiup alloriarfinni misilitsinnernut databasianiittunut sanilliunneqarput, taamaaliornikkut atuartut taakkua

alloriarfinni misilitsissimanersut aammalu peqataasimanngippata sumik innarluuteqarnerat takuneqarsinnaammat.

Misissuinerup inernerisa ilagaat, kommunit assigiinngiiaartumik atuartut alloriarfinni misilitsinnerni peqataatit-

sisannginnerminnut peqquteqartartut. Qeqqata Kommunia atuartoqarnerpaavoq, innarluuteqarnertik peqqutigalugu

alloriarfinni misilitsinnerni peqataasanngitsunik. Misissuinerup aamma takutippaa – tupaallaatissaanngitsumik –

atuartut amerlanerpaat, alloriarfinni misilitsinnerni peqataasanngitsut tassaasut meeqqat nalinginnaasumik

ilikkagaqarniarnerminnik ajornartorsiuteqartut (taakkununnga ilaallutik ineriartornerminni kinguarsimasut,

qaratsamikkut innarluutillit il.il.).

6.2 Inerniliillaqqissuseq

Kapitali 5-imi allaaserineqarpoq, atuartut angusaasa nalilersornerini alloriarfinni misilitsinnerni

angusat assigiinngitsutigut nassuiarneqarsinnaasut. Tassani oqaatigineqarpoq medianip nalinga,

tassa inerniliillaqqissuseq, 50 - 60%-ip missaaniittoq naammaginartumik angusaasoq. Kapitalimi

uani inerniliillaqqissutsip misissornerani killiliussaq taanna atuartut angusaasa naammaginartoq

ataassimaneraat, angumaneraat qaangersimaneraalluunniit nalilersuinermi atorneqassaaq.

Atuartitsissutini alloriarfinni misilitsiffiusuni tamani Rasch-model atorlugu suliassiissutit ataatsimut

tamaasa imaluunniit ataasiakkaat qanoq sapernartigineri aalajangersagaapput. Taamaakkaluartorli

misilitsissutini suliassiissutit klassimiit klassimut aammalu alloriarfimmiit alloriarfimmut qanoq

sapernarsiartortiginerinik skala-mik36

atugassamik peqanngilaq, tassa 3. aamma 7. klassimut

ataatsikkut atorneqarsinnaasumik. Taamaattumik 3. aamma 7. klassimi atuartut angusaat inger-

laannaq sanilliunneqarsinnaanngillat, klassini taakkunani marlunni ilikkagassatut anguniagassat

assigiinngitsut misilitsissutaammata. Atuartitsissutini ataasiakkaani ilikkagassatut anguniagassat

sananeqalermata 3. klassimit 7. klassimut ilinniagassat qanoq ajornarsiartortiginerannut skalamik

peqarsimasuuppat, nukarlernit akullernut ilikkagassatigut ineriartornerup nalilersornissaa ajornar-

simassanngikkaluarpoq. Tamannalumi aamma patsisigalugu Alloriarfimmi misilitsinnermit nalu-

naarut 2011 aallarnerfigalugu 3. aamma 7. klassimi atuartut alloriarfinni misilitsikkaangamik

atuartitsissutini ataasiakkaani angusaat figurimi ataatsimi nalunaarsorneqassaarput, naak tamanna

siusinnerusukkut pisarsimagaluartoq. Alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarut 2011 aallarner-

figalugu 3. aamma 7. klasse immikkoortillugit takussutissiani allaaserineqartalerput.

Naak 3. aamma 7. klassimi alloriarfinni misilitsinnerni angusat toqqaannartumik sanilliunneqarsin-

naanngikkaluartut, taamaattoq naleqqiiffeqarluni37

sanilliussinikkut atuartut 3. aamma 7. klassimi

imminnut sanilliullutik inissisimanerat paasiniarneqarsinnaavoq. Tamannalu Kapitali 7-imi alloriar-

36

Angusanut skala-p aamma sapernassutsimut skala-p assigiinngissutigaat, angusanut skala-p atuartut ilinniakkamikkut

angusaasa qanoq naammaginartigineri oqaatigimmagit, sapernassutsimullu skala-p items’it – suliassiissutit – ataasiak-

kaat qanoq sapernartigineri oqaatigalugit. 37

naleqqiiffeqarluni sanilliussineq = normativ sammenligning.

36

finnit assigiinngitsunit ikaarsaariartarnerit ataqatigiinnerillu qaqinneqarpata itinerusumik eqqartor-

neqarumaarpoq.

6.2.1 Atuartitsissutit

Atuartitsissutini ataasiakkaani angusat immikkoortuni tulliuttuni allaaserineqassapput.

3. aamma 7. klassimi kalaallit oqaasii

3. klassimi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissuseq naammaginartup ataaniippoq angusat piffissaq

tamakkerlugu 50%-ip ataaniikkamik, taamaattorli angusat taamaammallu aamma inerniliillaqqis-

sutsip 2013-imi 50% qulaappaat. Akerlianilli ilinniakkatigut ineriartorneq malunnavissumik pitsaa-

sumik siuariartorfiuvoq, 2009-mi 46%-imiit 2013-imi 51%-imut pitsanngoriarami, tak. figur 6.

Figur 6: 3. klassimi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013.

7. klassimi ilikkakkatigut angusat naammaginartup pitsaanersaaniipput, inerniliillaqqissuseq 60%-

imiit 63%-imut anguneqarmat, tak. figur 7. Taamaattorli 2009-mi 62%-imit 2010-mi 60%-imut

annikitsumik kinguariartoqarpoq. Ineriartorneq 2010-p kingorna pitsaasumut saappoq, tassami

2011-mi, 2012-imi aamma 2013-imi inerniliillaqqissutsimi 62% - 63% anguneqarmat.

Figur 7: 7. klassimi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2009 2010 2011 2012 2013

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)

0102030405060708090

100

2009 2010 2011 2012 2013

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)

37

3. klassimi pitsaasumik ineriartorneq ingerlatiinnartariaqarpoq 7. klassimilu 2011-mi, 2012-imi

aamma 2013-imi angusat pitsaasut attatiinnartariaqarlutik.

Kalaallit oqaasiini suna ineriartornermut ingerlatsisuusimanersoq misissussallugu soqutiginarpoq.

Tamanna paasisaqarfiulaarsinnaavoq Box-plots, 2009-mit 2013-imut ineriartornermik takutitsisut,

misissornerisigut. Figur 8 malillugu 3. klassimi ineriartorneq pisimavoq, atuartut sanngiinnerit38

aammalu atuartut pikkorissut39

piffissami tassani angusarinnerulermata, tassami Box-plots

ataatsimut isigalugit talerpia-tungaanut nikeriarsimapput. Aamma Box-plot-init taakkunannga

takuneqarsinnaavoq, kisitsisit medianiusut tunuini atuartut inerniliillaqqissutsimi angusaat assigiin-

ngitsorujussuit 0%-imit 100%-imut toqqoqqasut. Figur 8-mi takuneqarsinnaavoq, atuartut alliit

25%-iusut pitsaanerulersimasut, inerniliillaqqissusiat 25%-imit 33% qummut killigalugu qaffas-

simammat. Atuartut tulliusut aamma pitsanngoriarsimapput, qummut killingat 37,5-imit 47%-imut

qaffariarmat. Taamatuttaaq atuartut qummut tulliusut pingajui aamma siuariarsimasut takune-

qarsinnaavoq, 2009-mi 54%-imiikkaluariarlutik 64% angugamikku. Ataatsimut isigalugu Box-plot-

it takutippaat atuaqatigiikkuutaat tamarmik pitsanngoriartut. Tassa atuaqatigiikkuutaat tamarmik

ataatsimut isigalugit siuariaateqarput.

Figur 8: Box-plots – 3. klassimi kalaallit oqaasii. 2009 - 2013.

Tamatuma akerlianik 7. klassimi kalaallit oqaasiini piffissami 2009 - 2010-mi ineriartorneq inger-

lasimavoq, pingaartumik 2010-p tungaanut atuartut sanngiinnerit atuartullu pikkorinnerit kingua-

riarsimammata. 2011-mili 2012-imilu atuartut sanngiinnerit pikkorinnerillu 2010-mut sanilliullugit

siuariarsimapput. Piffissaq tamaat 2009 - 2013 figur 9-mi isigingaanni atuartitsissummi tassani

atuaqatigiikkuutaat assigiinngitsut akornanni annertunerusumik nikeriartoqanngilaq.

38

qalipaammik aappaluaartumik nalunaaqutsikkat. 39

qalipaammik tungujortumik nalunaaqutsikkat.

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

38

Figur 9: Box-plots – 7. klassimi kalaallit oqaasii. 2009 - 2013.

Kalaallit oqaasiini soqutiginartut aamma ilagaat, 3. aamma 7. klassimi inerniliillaqqissutsimi qaffa-

sissutsit annertuumik assigiinngissuteqarnerat, tassani 7. klassit qaffasissusaat 3. klassit qaffasis-

susaannit malunnartumik annertunerulluni. Imm. 6.2-mi taaneqareersutuut 3. klassimi atuartut

angusaat 7. klassimi angusanut toqqaannartumik sanilliunneqarsinnaanngillat, sapernassutsimut

skala alloriarfinnut klassinullu akimuisumik atuuttoq pigineqanngimmat. Isumaqartoqarsinnaavorli,

7. klassimi suliassiissutit ilikkagassatut anguniagassanut sanilliullugit 3. klassimi suliassiissutinit

oqinnerunerannik tamanna patsiseqarsinnaasoq, kisianni aamma nukarlerni atuartut ilinniak-

kamikkut ilikkariartornerata annertunerusinnaanera assigiinnginnerannut patsisaasinnaavoq

atuartullu ilinniakkamikkut ilikkariartornerat akullerni alloriarfiup naammassiartulernerani aatsaat

inerillualertarluni. Taamatut naliliiniarnermi 3. aamma 7. klassimi skala-mik ataatsimoorussamik

naatsorsuinermi najoqqutarineqartussamik peqarnissaq pisariaqarpoq. Taamatut pisoqassappat 3.

klassimi 7. klassimilu suliassat ilaat assigiittuusariaqassapput, piffissamilu aggersumi taamatut

ataatsimoorussamik nalilersuuteqalernissaq sulissutigineqassaaq.

3. aamma 7. klassimi qallunaat oqaasii

3. klassimi qallunaat oqaasiini ilinniakkatigut angusat 2011-p tungaanut piffissap annersaani naam-

maginartoq ataassimavaat, inerniliillaqqissuseq 44%-ip aamma 50%-ip akornanniilluni, tak. figur

10. Taamaattorli 2010 annikinnerusumik kinguariarfiusoq eqqaassanngikkaanni piffissami pineqar-

tumi malunnavissumik siuariartortoqarpoq, inerniliillaqqissuseq 2009-mi 50%-imit 2013-imi 53%-

imut qaffariaateqarluni.

Atuartitsissummi 2009-mi naammaginartumik angusaq anguneqarpoq, inerniliillaqqissutsip 50%

angummagu 2011-miillu pitsaasumik siuariartorneq aallartittutut isikkoqarpoq angusat naamma-

ginartup appasinnerusortaaniilermata, inerniliillaqqissuseq 2012-imi 52%-iugami 2013-imilu 53%-

iulluni.

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

39

Figur 10: 3. klassimi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013.

7. klassimi inerniliillaqqissuseq naammaginartumik angusap pitsaanerusortaaniippoq 2009-mi 60%-

imit 2011-mi 61%-imut qaffarialaarluni, naak 2010-mi kinguarialaaraluartoq, tak. figur 11. 2012-

imi aamma annikitsumik kinguariartoqarpoq, inerniliillaqqissuseq 59%-imiikkami. 2013-imi inerni-

liillaqqissuseq 64%-imiilerpoq, tamannalu naammaginartutut taasariaqarluni.

Figur 11: 7. klassimi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013.

Qallunaat oqaasiini pisut kalaallit oqaasiini pisut assigivaat, 7. klassimi angusat 3. klassimi angu-

sanit malunnartumik qaffasinnerummata. Kalaallit oqaasiini nassuiaatigineqartoq matumani aamma

nassuiaatigineqarsinnaagunarpoq.

3. klassimi qallunaat oqaasiini ineriartorneq Box-plots atorlugit takutinneqarsinnaavoq, soorlu figur

12-imi. Tassani pingaartumik atuartut qiterliit akornanni siuariartortoqartoq takuneqarsinnaavoq.

Atuartut 25%-ip aamma 50%-ip akornanniittut inerniliillaqqissutsimi 44%-imit 52%-imut siua-

riarput. Taamatuttaaq atuartut 50% - 75%-imiittut siuariarput, 67%-imit 75%-imut. Ataatsimut

tamaat isigalugu oqartoqarsinnaavoq, atuartitsissummi siuariarneq atuartut naammaginartumik

pitsaasumillu angusallit akornanni pisoq, atuartulli sanngiinnerit nikeriaratik.

0

20

40

60

80

100

2009 2010 2011 2012 2013

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)

0102030405060708090

100

2009 2010 2011 2012 2013

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)

40

Figur 12: Box-plots – 3. klassimi qallunaat oqaasii. 2009 - 2013.

7. klassimi qallunaat oqaasiini piffissami 2009 - 2013-mi atuaqatigiikkuutaat assigiinngitsut

akornanni annertunerusumik allannguuteqartoqanngilaq, taamaattorli 2010-p tungaanut atuartut

sanngiinnerit atuartullu pikkorinnerit sanngiinnerulersimapput. 2011-mi, 2012-imi 2013-imilu

atuartut sanngiinnerit pikkorinnerillu 2010-mut sanilliullugit qaffariaateqarput.

Figur 13: Box-plots – 7. klassimi qallunaat oqaasii. 2009 - 2013.

3. klassimi qallunaat oqaasiini siuariartorneq ingerlatiinnartariaqarpoq. 7. klassimi angusat naam-

maginartumiipput. Nikikkiartunnginneq taanna isiginiarneqartariaqarpoq, aamma takuuk Kapitali 7-

imi alloriarfimmiit alloriarfimmut ikaarsaartarnerit pillugit allaatigisaq.

7. klassimi tuluit oqaasii

Tuluit oqaasiini inerniliillaqqissutsip qaffasissusaa suli angusaqarfiunerusinnaavoq. Taamaattoq

piffissaq pineqartoq eqqarsaatigalugu inerniliillaqqissuseq malunnartumik pitsaasumillu qaffariar-

torsimavoq 2009-mi 49%-imiit 2011-mi 2012-imilu 54%-imut, 2013-imili annikitsumik 53%-imut

appariartoqarpoq. 7. klassimi oqaatsinik atuartitsiviusut kalaallit qallunaallu oqaasii assigalugit

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

41

2010-mit 2011-mut siuariartoqarpoq 2012-imi 2013-imilu attatiinnarneqartumik, inerniliillaq-

qissuseq ukiuni taakkunani marlunni 53% - 54%-imiilluni.

Figur 14: 7. klassimi tuluit oqaasiini inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013.

Nuna tamakkerlugu atuartitsissummi angusat 2010-p tungaanut uninngaannarlutik naammaginartoq

ataassimavaat, taavali 2011-imit 2013-imut pitsaasumik siuariartortoqarpoq attatiinnarta-

riaqartumik.

Figur 15: Box-plots – 7. klassimi tuluit oqaasii. 2009 - 2013.

Figur 15-imi Box-plots-ini takuneqarsinnaavoq atuartitsissummi atuaqatigiikkuutaat tamarmik

siuariartortut. Atuartut appasinnerpaamik angusaqartut inerniliillaqqissutsimi 37%-imit 41%-imut

siuariarput. Atuartut akulliit 46%-imiit 54%-imut siuariarput. Atuartut annerpaamik angusaqartut

tullii 63%-ip missaanit 72%-imut siuariarput. Ataatsimut tamaat isigalugu tuluit oqaasiini

ineriartornermi atuaqatigiikkuutaat tamaasa, atuartut sanngiinnerit atuartullu pikkorinnerit,

siuariartinneqarsimapput.

0102030405060708090

100

2009 2010 2011 2012 2013

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

42

3. aamma 7. klassimi matematikki

3. klassimi angusat ukiuni tamani inerniliillaqqissutsip pitsaanerusortaaniipput. Piffissami 2009 -

2013-imi matematikkimi taasarialimmik siuariartortoqanngilaq, taamaattorli piffissami 2011 -

2013-imi kinguariartortoqarluni, 2011-mi 65%-imit 2013-imi 61%-imut.

Figur 16: 3. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013.

3. klassimi atuartitsissummi tassani Box-plots takugaanni malugisassaavoq atuaqatigiikkuutaat

assigiinngitsut akornini nikeriartoqartanngitsoq.

Figur 17: Box-plots – 3. klassimi matematikki. 2009 - 2013.

Piffissami pineqartumi tamarmi 7. klassimi matematikkimi angusat appasittumiipput, median-imik

naliusut 50%-ip ataaniillutik. Taamatuttaaq ilinniakkatigut angusat ukiuni tamani appariartorput.

Taamaattumik akulliit alloriarfianni matematikkimik atuartitsissutip naliliiffigisarnera suliniu-

taavoq.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2009 2010 2011 2012 2013

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

43

Figur 18: 7. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissuseq. 2009 - 2013.

Atuartitsissummi Box-plots alloriarfinni taakkunani marlunni takutitsipput pingaartumik atuartut

pikkorittut kinguariartorfiusut. Taamaattorli kinguariartorneq atuaqatigiikkuutaani tamani takus-

saavoq.

Figur 19: Box-plots – 7. klassimi matematikki. 2009 - 2013.

3. klassimi angusat 7. klassimi angusanit qaffasinnerupput, kalaallit qallunaallu oqaasiini angusaa-

sunut paarlangalluinnartumik. Matumani nassuiaat aamma tassaasinnaavoq 3. klassimi matema-

tikkimi suliassiissutit ilikkagassatut anguniagassanut sanilliullugit 7. klassimit oqinnerunerat.

Nassuiaat alla tassaasinnaavoq nukarlerni atuartut piumassuseqarnerat atuartitsissummullu tassu-

nga soqutigisaqarnerat, soqutiginninnerli piumassuseqarnerlu akulliit alloriarfiata ingerlanerani

annaaneqartartut.40

Soorlu oqaatsini misilitsinnerni taaneqareersoq sanilliussisoqassappat 3.

klassimi 7. klassimilu skala-t uuttuinermut atorneqartut ataatsimoortilerlugit skala-mut ataatsimut

nuuttariaqassapput.

40

Aamma takuuk Kapitali 7 alloriarfimmit alloriarfimmut ikaarsaartarnernik imaqartoq. Alloriarnerit taakkua pillugit

2010-mi alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiami aamma allaaseraarput, atuartut ilinniakkamikkut naleqqiiffiusut

ataatsimut isigalugit qanoq ilillutik ilikkariartortarnersut, kisianni aamma ingerlaavartumik ulluinnarni atuartitsinermi

ilikkariartortarnerat iserfigineqarpoq.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2009 2010 2011 2012 2013

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

44

6.2.2 Atuartitsissutit imminnut ataqatigiinneri

Nalunaarusiani siullerni allaatigineqarpoq, atuartitsissutini qallunaat tuluillu oqaasiini atuartut angu-

saat ersarissumik imminnut ataqatigiittut atuartitsissutinilu allani imminut ataqatigiinneq taanna

ersarippallaanngitsoq. Ineriartornerit taakkua marluk 2013-imi alloriarfinni misilitsittoqarmat

allanngorsimarpasinngillat.

Imminut ataqatigiinnernik taakkuninnga misissuisoqarpoq, meeqqat atuarfiat pillugu peqqussummi

2002-meersumi atuartitsissutinik akimuilluni suleqatigiinnissaq periarfissiuunneqarmat. Matumani

atuartut atuartitsissutini assigiinngitsuni naammassisaat imminnut malittariinnersut misissussallugu

tulluarpoq. Imaannerluni atuartitsissummi ataatsimi inerniliillaqqissuseq qaffasissoq atuartitsis-

summi allami inerniliillaqqissutsimik qaffasissumik malitseqartartoq? Taamatut imminnut ataqati-

giittoqaraangat oqartoqartarpoq naammassisat imminnut ataqatigiilluartartut, tamannalu ataqatigiin-

nermut kisitsit41

atorlugu eqqornerusumik naatsorsorneqartarluni.

Figur 20-mi qallunaat tuluillu oqaasiini inerniliillaqqissutsit imminnut ataqatigiinnerannut asser-

suut suliaavoq. Tassani takuneqarsinnaavoq, atuartitsissutini taakkunani marlunni angusat imminnut

annertuumik ataqatigiittut: Qallunaat oqaasiini pikkorikkaanni tuluit oqaasiini aamma pikkoris-

suunissaq ilimanarluarpoq. Takusaq tamanna ataqatigiinnermut kisitsisip 0,80-iusup tunngaveqar-

tilerpaa, ataqatigiinnermummi kisitsit taanna 2013-imi atuartitsissutini tamani misilitsinnerni

annerpaavoq, takuuk Tabel 4, qupp. 45 -miittoq.

Figur 20: 2013-imi 7. klassimi qallunaat tuluillu oqaasiini inerniliillaqqissutsit imminnut

ataqatigiinnerat.

Figur 21-mi 7. klassimi kalaallit oqaasiisa matematikkillu imminnut ataqatigiinnerat saqqummiun-

neqarpoq.

41

Ataqatigiinnermut kisitsit, korrelationskoefficient, statistikkimi kisitsisaavoq -1-imit +1-imut kisitsisitaqarsinnaasoq.

Kisitsisit 0-imut qanittut ataqatigiittoqannginneranut takussutissaapput. Kisitsisit -1-imut imaluunniit +1-imut qanittut

ataqatigiinneq annertooq takutittarpaat, ataqatigiinneq ammut qummulluunniit sammiveqartarluni.

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Tulu

it o

qaa

sii (

%)

Qallunaat oqaasii (%)

45

Figur 21: 2013-imi 7. klassimi kalaallit oqaasiini matematikkimilu inerniliillaqqissutsit imminnut

ataqatigiinnerat.

Atuartitsissutini taakkunani marlunni naammassisat imminnut ataqatigiilluanngillat, kipparissut

takussutissiami titarnermut narlusuumut sanilliullutik siamasinnerummata. Takusaq taanna aamma

ataqatigiinnermut kisitsisip, 0,4-p, tunngavilersorluarpaa.

Tabel 3-mi aamma Tabel 4-mi 2013-imi 3. aamma 7. klassimi atuartitsissutini tamani ataqatigiin-

nermut kisitsit kisitaavoq. Atuartitsissutini amerlanerni ataqatigiinnermut kisitsit annertunngilaq,

taamaattumik atuartitsissummi qaffasissumik naammassisaq atuartitsissutini allani aamma qaffasis-

sumik angusaqarnissamik malitseqarnissaanik ilimagisaq tunngavissaqarpallaanngilaq.

Tabel 3: 2013-imi 3. klassimi atuartitsissutit akornanni ataqatigiinnermut kisitsisit.

Kalaallit oqaasii Qallunaat oqaasii Matematikki

Kallaallit oqaasii - 0,40 0,41

Qallunaat oqaasii 0,40 - 0,48

Matematikki 0,41 0,48 -

Tabel 4: 2013-imi 7. klassimi atuartitsissutit akornanni ataqatigiinnermut kisitsisit.

Kallaallit oqaasii Qallunaat oqaasii


Kallaallit oqaasii - 0,44 0,42 0,41

Qallunaat oqaasii 0,44 - 0,81 0,55

Tuluit oqaasii 0,42 0,81 - 0,54

Matematikki 0,41 0,55 0,54 -

Piffissami 2009 - 2013-imi 3. klassimi atuartut angusaanni ataqatigiinnermut kisitsisit qaffasin-

nerpaat atuartitsissutini qallunaat oqaasiini matematikkimilu nassaassaapput, 2013-imi 0,48-ugami.

3. klassimi atuartut angusaanni imminut ataqatigiinnermut kisitsit appasinnerpaaq 0,40

atuartitsissutit kalaallit qallunaallu oqaasiisa akornanniippoq. 3. klassimi imminnut ataqatigiinnerit

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mat

emat

ikki

(%

)

Kalaallit oqaasii(%)

46

ataatsimut isigalugit appasipput tamatumalu takutigunarpaa, atuartitsissutit akornanni suleqati-

giinneq alloriarfinni misilitsinnerni angusat kisiisa aallaavigalugit qulaajaruminaattoq.

Siusinnerusukkut taaneqareersutut 7. klassimi imminut ataqatigiinnermut kisitsisit qaffasinnerpaat

qallunaat tuluillu oqaasiisa akornanniipput. Imminut ataqatigiinneq ersarissoq taanna piffissami

2009 - 2013-imi atuuttuarpoq. 7. klassimi imminut ataqatigiinnermut kisitsisit appasinnerpaat

atuartitsissutit kalaallit tuluillu oqaasiisa, kalaallit oqaasiisa matematikkillu, tuluit oqaasiisa

matematikkillu kiisalu kalaallit qallunaallu oqaasiisa akornanniipput, piffissami 2009 - 2013-imi

kisitsisit 0,39-p aamma 0,50-ip akornanniillutik. 7. klassimi aamma atuartitsissutit akornanni

suleqatigiinneq alloriarfinni misilitsinnerni angusat kisiisa atorlugit isumalimmik oqaatigineqar-

sinnaanngilaq.

Paasissutissiiffik 7: Oqaatsinik atuartitsissutit qallunaat tuluillu oqaasiisa imminnut

ataqatigiinnerat.

Ataqatigiinnermut kisitsit, korrelationskoefficienten, kisitsisaavoq, atuartut angusaasa qanoq imminnut ataqatigiinnerisa

allanngorarnerannik takutitsisoq; kisitsit 1-imut qaninnerujartortillugu, angusat imminnut ataqatigiinnerat

annertusiartortarpoq. Kisitsit 1-imut qanittoq isumaqarpoq, atuartut atuartitsissummi pitsaasumik angusaqaraangamik

atuartitsissummi sanilliunneqartumi aamma angusaat pitsaasuusartut.

Alloriarfinni misilitsinnerit aallartimmatali ataqatigiinneq annerpaaq takuneqartartoq 7. klassimi atuartitsissutit qallu-

naat tuluillu oqaasiisa imminnut ataqatigiinneranni takuneqartarpoq. Tamatuma akerlianik qallunaat kalaallillu oqaasii

imminnut ataqatigiinnginnerpaasuarput. Ataqatigiinnginneq tamanna ukiuni alloriarfinni misilitsittarnerit ingerlan-

neqarfiini tamani ersarittuaannarpoq.

Oqaatsinik ilikkariartortarneq pillugu oqallittoqarnerani najukkani assigiinngissutsit annertuumik sammineqartarput,

tassa atuartut suminngaanneernersut kiisalu atuartut inuuniarnikkut aningaasarsiornikkullu atuagaat apeqqutigineqar-

tarput, ilaatigullu oqaatigineqartarluni atuartut qallunaatut oqaasillit atuartunit kalaallisut oqaasilinnit inuuniarnikkut

aningaasarsiornikkullu atugarissaarnerusut. Paasissutissat taama ittut oqaatsinik ilikkariartortitsisarnerup pitsanngortin-

nissaanut atussallugit ajornakusoorsinnaasarpoq – sumi najugaqarneq aamma inuuniarnikkut aningaasarsiornikkullu

tunuliaqutit imaaliallaannaq allanngortinneqarsinnaasanngillat – taamatullu pisoqarnerani oqaatsit qanoq ittuuneri

qanorlu ataqatigiinneri misissussallugit soqutiginarnerusarpoq.

Oqaatsinik ilisimatuut, lingvistit, oqaatsit assigiiaartunut immikkoortitertarpaat. Oqaatsit naanermikkut allanngorartut

(syntetiske), oqaatsit oqaatsinik ataasiakkaanik katitikkat (analytiske) aamma oqaatsit annertuumik uiguusersukkat

(polysyntetiske) eqqartorneqartarput. Tuluit qallunaallu oqaasii, nunarsuarmi oqaaserpassuit assigalugit, naanermikkut

allanngorartuunertik (systetisk) aamma oqaatsinik ataasiakkaanik katitigaanertik (analytisk) ilisarnaatigaat. Oqaatsini,

oqaatsinik ataasiakkaanik katitigaasuni, oqaaseqatigiit paasissagaanni oqaatsit tulleriinneri annertuumik pingaaru-

teqarput, kisiannili oqaatsini taakkunani oqaatsit naanermikkut allanngorarneri aamma atugaapput, soorlu oqaatsini

naanermikkut allanngorartuni aamma taama ittoq. Kalaallit oqaasii taaneqartarput oqaatsit annertuumik uiguuser-

sukkatut (polysyntetisk), morfem-it (oqaatsit immikkoortui namminneq imminni isumallit) amerlasuut katiterlugit

oqaatsitut iluitsutut oqaasinngortartut, qallunaat tuluillu oqaasiini immikkoortunik oqaaserpassuusartunik. Finlandimiut

oqaasii aamma oqaasiupput annertuumik uiguusersugaasartut.

Oqaatsinik ilikkagaqariartornermi paarlaasseqatigiittarnerup sunniutaa (transfereffekt) eqqartorneqakkajuttarpoq.

Oqaatsinik ilinniagaqarneq eqqarsaatigalugu qallunaat tuluillu oqaasiisa assigiissuteqarneri tuluit oqaasiinik ilinniaga-

qarnermi annertuumik tapersersuutaasarpoq taamaattumillu aamma paarlasseqatigiinnerup sunniutaa annertuujulluni.

Atuartitsinermi atuartut tusaasatik atuakkatillu aammalu namminneerlutik allatatik oqalunnertillu amerlasuutigut

paasisarpaat, ilaatigut namminneq ilitsoqqussaralugu oqaatsiminnik allamiullu oqaasiinik ilisimasaqarnertik aallaavi-

47

galugu. Tassa oqaatsinik ataatsinik ilisimasatik oqaatsit allarluinnaat atorlugit oqalunnerminnut nuussinnaavaat.

Qallunaat tuluillu oqaasiisa assigiissutaat annertunerujussuuvoq, kalaallit qallunaallu imaluunniit tuluillu oqaasiisa

assigiissutaaninngarnit taamaattumillu qallunaat tuluillu oqaasiisa akornanni paarlasseqatigiinnerup sunniutaa

annertuujuvoq. Qallunaat tuluillu oqaasiini angusat imminnut ataqatigiinnerinut patsisaasinnaasut ilagaat, atuartup

oqaatsini ataatsini pitsaasumik oqaasillip (tuluttut qallunaatulluunniit) ilisimasani piginnaasanilu taakkua oqaatsini

allani atorsinnaammagit, taamaalillunilu oqaasilerinermi imaluunniit isumasiuinermi (semantik) ataqatigiinnerit sukka-

nerusumik paassillugillu atorsinnaallugit, tamatumalu kingunerisaanik oqaatsit nutaat sukkanerusumik oqinnerusumillu

ilikkariartorsinnaallugit.

Qallunaat tuluillu oqaasiisa assigiissutaat ataqatigiinnermut kisitsimmut qaffasissumut, qallunaat tuluillu oqaasiisa

akornanniittumut, tamakkerluni nassuiaataasinnaanngilaq, nassuiaatilli tamarmiusup ilagisinnaavaa. Pissutsit allat

ilikkariartornermut pitsaasumik sunniuteqartartut ilaatigut tassaapput atuartup ilinniagassaminik ukkussisinnaanera,

kiisalu atuartup oqaatsit ilinniarniakkami ilusaannut, pissusaannut attaveqaqatigiinnermilu atorsinnaanerannut soquti-

ginninnera tunniusimaneralu. Soorunami taakkununnga aamma ilanngunneqartussaavoq ilinniartitsisup atuartitsinermik

ersarissunik siunertalimmik attaveqaqatigiinnermullu ersersitsiniaasumik sulinera.

Najoqqutaq pitsaasoq tassaavoq: Veje til et nyt sprog – teorier om sprogtilegnelse, Malene Bjerre mv.,

Dansklærerforeningens Forlag 2007.

6.3 Inernileeriaasinnaaneq

Alloriarfinni misilitsinnerni inerniliillaqqissutsip saniatigut inernileeriaasinnaaneq aamma uuttor-

tarneqartarpoq, 2010-milu alloriarfinni misilitsinnermit nalunaarusiaq aallarnerfigalugu atuartut

angusaanni inerniliillaqqissuseq inernileeriaasinnaanerlu imminnut sanilliunneqartalerput, taamaa-

lisoqarneratigullu alloriarfinni misilitsinnerni misissugassat soqutiginartut nutaat takkupput.

Atuartitsissutini amerlanerpaani inernileeriaasinnaaneq 100-mik medianeqarpoq. Tassa imaappoq,

atuartut 50%-iisa amerlanerilluunniit piffissap misilitsiffiusup ingerlanerani suliassat tamakkerlugit

takusaraat. Taamaallaat 3. klassimi atuartitsissutini kalaallit oqaasiini matematikkimilu median 100-

mit appasinneruvoq, tamannalu matumani isumaqarpoq atuartut 50%-ii inorlugit suliassat tamakker-

lugit suliaqartut.

Atuartut inernileeriaasinnaanermi immikkoortitersinnaanissaat aalajangiusimaannassagaanni, suli-

assiissutit amerlassusaat ataatsimut isigalugit naammanngillat. Inernileeriaasinnaaneq naliliissutitut

atuartunut sukkanerpaanut aamma atorumagaanni misilitsissutini suliassiissutit amerlisariaqarput,

taamaaliornikkut atuartut tamarmik inernileeriaasinnaanermi pitsaanerusumik immikkoortiterluar-

neqarsinnaassapput, atuartut sukkasuut arriitsullu misilitsikkaluarpataluunniit.

Taamaattorli isumaliutigilluartariaqarpoq, atuartitsissutini suliassat amerlinerisigut suliassat alluin-

nartakkat aamma amerleriaateqassanersut. Atuartitsissutini ataasiakkaani suliassat amerlerian-

nginnerini tamanna eqqarsaatigilluaqqaartariaqarpoq, tassami atuartitsissutini assigiinngitsuni suli-

assat alluinnakkat amerlassusaat suliassiissutit amerlassusaat sapernassusaallu malillugit allanngo-

rartuugunarmata.

48

6.4 Inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu imminnut ataqatigiinneri

Misilitsissutini assigiissakkani amerlasuuni ulluinnarni misilitsinnernut naleqqiussiffittut atorne-

qartartuni nalinginnaasuuvoq, inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu ataatsimut isigalugit

misissorneqartarnerat. 2010-mi alloriarfinni misilitsinnernit nalunaarusiaq aallartiffigalugu immin-

nut ataqatigiinnerit taakkua takutinneqartalerput matumalu kinguliani tamatumunnga assersuutit

eqqartorneqarput.

Figur 22-mi 2013-imi 3. klassimi alloriarfimmi misilitsittoqarmat matematikkimi inerniliillaq-

qissuseq atuartitsissummi tassani inernileeriaasinnaanermut sanilliunneqarpoq. Atuartup ataatsip

misissuiffinni taakkunani marlunni angusai kipparissumi ataatsimi ataatsimoortinneqarput. Soorlu

takuneqarsinnaasoq, grafimi ataatsimoorfiusinnaasut tamangajammik ilaapput. Atuartut ”arriitsut”

aamma ”sukkasuut” alloriarfimmi misilitsinnerminni inerniliillaqqissutsimi appasissunik qaffasis-

sunillu angusaqarsinnaapput, tamatumalu takutippaa atuarfiit didaktikkimi suliaminni unammi-

nartunik suliassaqartut.

Oqaatigineqassaarli atuartoq ataaseq amerlanerilluunniit kipparissup ataatsip iluaniissinnaammata,

taamaalilluni ataatsimoorfiusinnaasut allamiittut tamakkerlugit takussutissiami qaleriimmata taku-

neqarsinnaanatik. Taamatulli pisoqartarnera akulikitsuunngilaq, inerniliillaqqissutsimi inernileeriaa-

sinnaanermilu kisitsisit suliarineqarneri patsisaallutik. Ataatsimoortinneqartullu amerlasuujuppata

titartakkami kipparissut ataatsimoorfiit eqiternerujussuussagaluarput, atuartunit 700-t inulaarlugit

misilitsinnermi peqataasunit ilisimaneqartunit ikinneroqalutik.

Figur 22: 2013-imi 3. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu

imminnut ataqatigiinnerat.

Takussutissiami takuneqarsinnaavoq atuartut suliassat tamakkerlugit suliaqartut, tassa 100%-

imiittut, inerniliillaqqissutsimi angusaat siamaseqisut, atuartullu arriitsumik sulisut inerniliillaq-

qissutsimi qaffasissumik angusaqakkajuttartut. Taamaalilluni atuartoq arriitsoq, kisiannili suliassiis-

sutinik angumerisinnaasaminik – naak amerlanngikkaluartunik – eqqortumik sukumiisumillu

suliaqartoq erserpoq.

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


49

Figur 23-mi 7. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu ataqatigiin-

nerat takuneqarsinnaavoq. Takutitaq taanna siuliminit suli ersarinneruvoq, tassanimi atuartoq

arriitsoq qularnaatsumik suliaqarpoq atuartorli sukkusuumik suliaqartoq inerniliillaqqissutsimi

appasissunik qaffasissunillu tamaginnik angusaqarluni.

Figur 23: 2013-imi 7. klassimi matematikkimi inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu


Kiisalu figur 24-mi 2013-imi 7. klassimi kalaallit oqasiini inerniliillaqqissutsip inernileeriaasin-

naanerullu imminnut ataqatigiinnerat takuneqarsinnaavoq. Tassani pissuseq naluneqanngilluartoq

saqqummerpoq, tassa atuartoq arriitsoq inerniliillaqqissutsimi angusakippoq, atuartorli sukkasooq

inerniliillaqqissutsimi qaffasissumik angusaqarluni.

Figur 24: 2013-imi 7. klassimi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu


Pissutsit naluneqanngilluartut, atuartunik ’arriitsunik imminnullu tatiginngitsunik’ aamma

atuartunik ’sukkasuunik imminnullu tatigisunik’ takutitsisut, Kalaallit Nunaanni alloriarfinni

misilitsinnerni amerlanerni angusani takussaanngillat. Piffissami 2009 - 2013-imi misissuisarnerni

tamani pissuseq taanna atuutiinnarpoq. Inernileeriaasinnaanerup inerniliillaqqissutsillu imminnut

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


50

ataqatigiinnginnerisa imaluunniit allanngoraqisumik ataqatigiinnerisa kingunerisaanik atuartut

nalinginnaasumik ukununnga immikkoortunut allani takuneqartartunut inissitsiternissaat ajornaku-

soortilerpaat: atuartunut ’arriillutillu imminnut tatiginngitsunut’ aammalu atuartunut ’sukkasuunut

imminnullu tatigisunut’.

6.5 Kommunit

3. klassimi oqaatsinik atuartitsiffiusuni kalaallit aamma qallunaat oqaasiini atuartut angusaat ataat-

simut isigalugit naammaginartoq ataassimavaat, Kommuneqarfik Sermersuumi qallunaat oqaasii,

naammaginartumit qaffasinnerusumik angusaqarfiusut eqqaassanngikkaanni. Kommunini tamani

matematikkimi angusat naammaginartumit pitsaanerupput.

7. klassimi kommunini tamani oqaatsini atuartitsiffiusuni kalaallit, qallunaat tuluillu oqaasiini

atuartut angusaat agguaqatigiissikkaanni naammaginartumiipput. Matematikkimi kommunini angu-

sat naammaginartoq ataassimavaat. Taamaattorli atuartitsissutit kommunillu akornanni assigiin-

ngiiaarneq ersarippoq.

Figur 25-mi 2013-imi kommunini sisamani 3. klassimi inerniliillaqqissuseq takuneqarsinnaavoq.

Siullertut oqaatigineqassaaq, matematikkimi oqaatsinillu atuartitsissutini ilinniakkatigut angusat

kommunit akornanni annertuumik assigiinngissuteqarmata. Atuarfiit oqaatsinillu atuartitsissutit

akornanni assigiinngissutsit saniatigut kommunit assigiinngissutaat alloriarfinni misilitsinnerni

atuartut angusaanni assigiinngissutaasuni annerpaapput.

3. klassimi kalaallit oqaasiini Qaasuitsup Kommunia, qaffasinnerpaanik angusaqarfiusoq, aamma

Kommuneqarfik Sermersooq, appasinnerpaanik angusaqarfiusoq, annertuumik assigiinngissu-

teqarfiupput, Qeqqata Kommunia aamma Kommune Kujalleq taakkua akornanniillutik. Qallunaat

oqaasiini akerlerluinnaanik angusaqartoqarpoq, Kommuneqarfik Sermersooq inerniliillaqqissutsimi

qaffasinnerpaanik angusaqarfiummat, Qaasuitsullu Kommunia appasinnerpaajulluni. Kommunini 3.

klassimi atuartut angusaat qaffasinnerpaat matematikkimi nassaassaapput, kommunini tamani

naammaginartumiillutik imaluunniit tassannga pitsaanerullutik. Atuartitsissummili tassani

kommunit akornanni atuartut angusaat aamma assigiinngiiaarput. Qaasuitsup Kommunea

qaffasinnerpaanik angusaqarfiuvoq Qeqqata Kommunialu atuartitsissummi tassani appasinner-

paamik inerniliillaqqissutsimi angusaqarfiulluni, Kommuneqarfik Sermersooq aamma Kommune

Kujalleq taakkua akornanniillutik.

51

Figur 25: 2013-imi 3. klassimi misilitsissutini tamani kommunikkuutaartumik inerniliillaqqissuseq.

Figur 26-mi 2013-imi 7. klassimi kommunini inerniliillaqqissuseq takuneqarsinnaavoq. 7. klassimi

assigiinngissut annerpaaq kalaallit qallunaallu oqaasiisa akornanniippoq, tassani Qeqqata

Kommunia, Qaasuitsup Kommunia aamma Kommune Kujalleq kalaallit oqaasiini inerniliillaq-

qissutsimi naammaginartoq qaangerlugu angusaqarfiullutik; Kommuneqarfik Sermersooq qallunaat

oqaasiini inerniliillaqqissutsimi naammaginartoq qaangerlugu angusaqarfiuvoq, kommunillu sinneri

naammaginartumik angusaqarfiullutik. Tuluit oqaasiini Kommuneqarfik Sermersuumi qaffasinner-

paamik angusaqarfiusumi angusat naammaginartup pitsaanersaaniipput, Qaasuitsup Kommunia

appasinnerulaartunik angusaqarfiulluni tulliuvoq, Qeqqata Kommunia naammaginartup appasinner-

saaniippoq Kommune Kujalliullu naammaginartoq ataatilaarsimallugu. 7. klassimi inerniliillaq-

qissutsimi angusat appasinnerpaat matematikkimi nassaassaapput, tassani Kommuneqarfik

Sermersooq inerniliillaqqissutsimi qaffasinnerpaajugaluarluni, kommunit allat assigalugit naamma-

ginartoq ataassimallugu.

Figur 26: 2013-imi 7. klassimi misilitsissutini tamani kommunikkuutaartumik inerniliillaqqissuseq.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Iner

nili

illaq

qis

suse

q %

Kommune Kujalleq

Kommuneqarfik Sermersooq

Qeqqata Kommunia

Qaasuitsup Kommunia

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Kalaallitoqaasii

Qallunaatoqaasii


Iner

nili

illaq

qis

suse

q %

Kommune Kujalleq


Qeqqata Kommunia

Qaasuitsup Kommunia

52

6.6 Illoqarfiit nunaqarfiillu

Atuartut illoqarfinneersut nunaqarfinneersullu angusaasa uuttorneqartarneri immikkut soqutigine-

qartarput. Nunaqarfiit amerlasuut, nunami meeqqat katillugit 15%-iisa missaasa najugaqarfigi-

saanni, inoqassutsikkut inuussutissarsiutitigullu kinguariartorneq malugisimavaat. Meeqqallu atuar-

fianni angusat eqqartorneqartillugit tusarsaakkajuppoq, nunaqarfinni atuartut illoqarfinni atuartunit

ataatsimut isigalugu ilinniakkamikkut angusakinnerusartut. Taamatut isumaqarneq illoqarfinni

nunaqarfinnilu atuartut angusaannik sanilliussinerit tulliuttut nutaanik ilassutissaqartippaat.

Figur 27-mi 3. klassimi aamma 28-mi 7. klassimi 2013-imi illoqarfinni nunaqarfinnilu inerniliil-

laqqissutsimi angusat takuneqarsinnaapput.

Figur 27: 2013-imi 3. klassimi misilitsiffiusuni tamani inerniliillaqqissutsimi illoqarfiit

nunaqarfiillu angusaat.

Figur 27-mi ersarippoq, nuna tamakkerlugu angusani nunaqarfinni 3. klassini atuartut 2013-imi

atuartitsissutini tamani illoqarfinni atuartunit angusarissaarnerusut, aamma qallunaat oqaasiini, naak

atuartitsissummi tassani alloriarfinni misilitsittarnerit 2007-imi aallartinnerinit 2011-p tungaanut

nunaqarfinni atuartut illoqarfinni atuartunit angusakinnerusaraluartut. Qallunaat oqaasiini siuari-

arneq taama ittoq siullermeersumik 2012-imi alloriarfinni misilitsittoqarmat 3. klassimi aatsaat

takuneqarpoq, ineriartornerlu taanna 2013-imi ingerlaannarpoq.

Figur 28: 2013-imi 7. klassimi misilitsiffiusuni tamani inerniliillaqqissutsimi illoqarfiit

nunaqarfiillu angusaat.

0102030405060708090

100


Iner

nili

illaq

qis

suse

q %

Illoqarfiit

Nunaqarfiit

0102030405060708090

100

Kalaallit oqaasii Qallunaat oqaasii Tuluit oqaasii Matematikki

Iner

nili

illaq

qis

suse

q %

Illoqarfiit

Nunaqarfiit

53

Ataatsimut isigalugu 7. klassimi illoqarfinni atuartut nunaqarfinni atuartunit qallunaat oqaasiini

angusarissaarnerupput. Kalaallit oqaasiini 3. aamma 7. klassimi atuartut nunaqarfinneersut illoqar-

finneersunit amerlanertigut angusarissaarnerusarput. 7. klassimi matematikkimi inerniliillaqqis-

sutsimi nunaqarfinni angusat illoqarfinni angusanit qaffasinnerupput. Tuluit oqaasiini illoqarfinni

nunaqarfinnilu atuartut 2013-imi angusamikkut assigiipput.

6.6.1 Piffissap ingerlanerani illoqarfinni nunaqarfinnilu angusat

Illoqarfinni nunaqarfinnilu atuartut piffissap ingerlanerani angusaat isummersuutigineqartartunut

sanilliullugit aamma soqutiginartunik nutaarsiassartaqarput. Meeqqat atuarfianni atuartitsinermi

atugassarititaasut illoqarfinni nunaqarfinnilu annertuumik assigiinngissuteqarput. Assigiinngissutit

annertuut marluupput. Ataatsimut isigalugu illoqarfinni atuarfiit nunaqarfinni atuarfinnit ilinni-

arsimasunik amerlanerusunik ilinniartitsisoqarput, nunaqarfinni atuartitsisut /timelærerit allatut

ajornartumik annertuumik ilinniartitsisorineqartarlutik. Assigiinngissut ersarissoq alla tassaavoq,

nunaqarfinnut sanilliullugu illoqarfinni atuartut klassimi ataatsimi amerlanerujussuusarnerat.

Figur 29: Piffissap ingerlanerani alloriarfinni misilitsinnerni illoqarfinni nunaqarfinnilu atuartut

angusaasa assigiinnginneri - 3. klasse.

Figur 29-mi takuneqarsinnaavoq 3. klassimi illoqarfinni nunaqarfinnilu atuartut angusaasa median-

inngorlugu assigiinngissutaat.42

Assigiinngissutit ukiumit ukiumut allanngorarput, taamaattorli

ineriartornerit arlaqartut ersaripput.

Qallunaat oqaasiini illoqarfinni atuartut ataatsimut isigalugu nunaqarfinni atuartunit angusaris-

saarnerulluartarput, tamannalu tupigusuutissaanngilaq qallunaat oqaasii illoqarfinni atugaalluar-

nerummata. Ersaripporli 2012-imi ineriartorneq taanna killormut saammat, maannakkut suli nassui-

aatissaqartinneqanngikkallartumik. Illoqarfinni nunaqarfinnilu 3. klassimi qallunaat oqaasiini atuar-

tut angusamikkut assigiinngissutaat ukiut ingerlanerini annikilliartuinnavissimavoq, 2013-imilu

kingumut nunaqarfinni angusarissaartoqarnerulluni.

Kalaallit oqaasiini akerlianik pisoqarpoq, 3. klassimi nunaqarfinni atuartut illoqarfinni atuartunit

ataatsimut isigalugu piffissaq tamakkerlugu angusarissaarnerusarput. Tamatumanilu nassuiaatigine- 42

Titarneq 0-ip qulaaniippat tamanna isumaqarpoq illoqarfinni atuartut nunaqarfinni atuartunit angusarissaarnerusut.

Tamatuma akerlianik pisoqassaaq titarneq 0-ip ataaniippat.

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Illo

qar

fiit

- N

un

aqar

fiit

(%

-po

int)

Kalaallit oqaasii

Qallunaat oqaasii

Matematikki

54

qarsinnaasoq tigoriaannaq tassaavoq, nunaqarfinni kalaallit oqaasii siaruarsimanerummata atugaa-

nerullutillu.

Naggataatigullu soqutiginarpoq takullugu matematikkimi annertuumik assigiinngissuteqartoqan-

ngimmat. Ukiut ilaanni nunaqarfinni atuartut illoqarfinni atuartunit angusarissaarnerusarput.

7. klassimi pisut qiviaraanni takusat aamma taamaapput, tak. figur 30.

Figur 30: Piffissap ingerlanerani alloriarfinni misilitsinnerni illoqarfinni nunaqarfinnilu atuartut


3. klassimitulli 7. klassimi illoqarfinni atuartut qallunaat oqaasiini angusarissaarnerulluartarput.

Kisiannili aamma takuneqarsinnaavoq, 2007-imit assigiinngissut taanna ersarissumik annikil-

liartorsimasoq. 7. klassimi kalaallit oqaasiini nunaqarfinni atuartut illoqarfinni atuartunit angusaris-

saarnerupput assigiinngissullu taanna ukiut ingerlanerini allannguuteqarsimanngilaq. Tuluit

oqaasiini illoqarfinni atuartut nunaqarfinni atuartunit angusaarissaarnerupput piffissarlu tamak-

kerlugu allannguuteqarsimanani.

7. klassimi matematikkimi nunaqarfinni atuartut illoqarfini atuartunit ataatsimut isigalugu angusa-

rissaarnerupput assigiinngissullu taanna ukiuni 2007 - 2013-imi taamaattuarsimavoq.

6.7 Niviarsiaqqat nukappiaqqallu

Ilikkagaqarniarnernut atuartitseriaatsinullu tamanut sammitillugu niviarsiaqqat nukappiaqqallu assi-

giinngissutaat nunani tamalaani atuakkiarineqartartuni oqallisaasupilussuuvoq. Sammineqartartoq

taanna Kalaallit Nunaanni misissuinerni suli annertunerusumik qulaajarneqalinngilaq aammalu

ilinniartitaanermi suiaassutsit assigiinngissutaat killilimmik ilisimasaqarfiuvoq. Figur 31-mi 32-

milu 2013-imi 3. aamma 7. klassimi niviarsiaqqat nukappiaqqallu inerniliillaqqissutsimi angusaat

takutinneqarput.

-10

-5

0

5

10

15

20

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Illo

qar

fiit

- N

un

aqar

fiit

(%

-po

int)

Kalaallit oqaasii

Qallunaat oqaasii

Tuluit oqaasii

Matematikki

55

Figur 31: 2013-imi 3. klassimi niviarsiaqqat nukappiaqqallu inerniliillaqqissusaat.

Figur 32: 2013-imi 7. klassimi niviarsiaqqat nukappiaqqallu inerniliillaqqissusaat.

Graf-ini takuneqarsinnaavoq 3. aamma 7. klassimi niviarsiaqqat atuartitsissutini tamangajanni

nukappiaqqanit angusarissaarnerusut. Taamaallaat 3. klassimi matematikkimi nukappiaqqat angusa-

rissaarnerupput. Niviarsiaqqat 7. klassimi kalaallit, qallunaat tuluillu oqaasiini angusaat pitsaane-

roqaat, soorlu tamanna aamma nunani allani amerlasuuni nalunaarsugaasartoq. Aamma

matematikkimi niviarsiaqqat angusarissaarnerupput, naak atuartitsissutinit allanit ersarinnerun-

ngikkaluartoq.

6.7.1 Piffissap ingerlanerani niviarsiaqqat nukappiaqqallu angusaat

Paasissutissat saqqummiussorneqartut tunngavigalugit amerlasuut oqarumasinnaapput atuarfiup

niviarsiaqqat ”salliutippai”. Isumali tamanna nunani tamalaani atuarfik pillugu misissuisarnerni

PISA-mi aamma TIMSS-imi tamatigut tunngavissaqanngilaq. Angusat assigiinngiiaarput piffissallu

ingerlanerani allanngorarlutik, ataatsimulli isigalugu oqartoqarsinnaavoq, niviarsiaqqat atuarnermut

nukappiaqqallu matematikkimut pinngortitalerinermullu pikkorinnerusut.

0102030405060708090

100


Iner

nili

illaq

qis

suse

q %

Niviarsiaqqat

Nukappiaqqat

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100



Iner

nili

illaq

qis

suse

q %

Niviarsiaqqat

Nukappiaqqat

56

Soorlu oqaatigineqareersoq piffissami 2007 - 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuartut akis-

sutaat katersugaapput taamaattumillu apeqqutip taassuma Kalaallit Nunaanni qanoq isikkoqar-

sinnaaneranut siunnersuuteqarsinnaanermut periarfissaqarluarpoq.

Figur 33: Piffissap ingerlanerani alloriarfinni misilitsinnerni niviarsiaqqat nukappiaqqallu


Figur 33-p niviarsiaqqat nukappiaqqallu atuartitsissutini pingasuni, tassa kalaallit qallunaallu oqaa-

siini matematikkimilu angusaasa medianinngorlugit assigiinnginnerat takutippaa.43

Ukiut ingerla-

nerini assigiinnginnerit allanngorarput, taamaattorli ineriartornernik ersarittoqarpoq.

Kalaallit oqaasiini niviarsiaqqat nukappiaqqanit ataatsimut isigalugu angusarissaarnerulluarput,

assigiinngissullu taanna ukiut ingerlanerini alliartorsimavoq. Assigiinngissut agguaqatigiissillugu

10 procentpointiuvoq, tamannalu annertuvoq. Qallunaat oqaasiini niviarsiaqqat aamma nukappiaq-

qanit angusarissaarnerupput, naak assigiinngissutaat allanngoraraluartoq.

Tamatuma akerlianik 3. klassimi matematikkimi niviarsiaqqat nukappiaqqallu assigiinngittarnerat

ersarissumik malunnanngilaq. Soqutigalugu maluginiagassaavoq, 2012-imi 2013-imilu nukap-

piaqqat niviarsiaqqanit angusaat medianinngorlugit qaffasinnerummata, soqutiginassaarlu ukiuni

tulliuttuni alloriarfinni misilitsittoqaraangat assigiinnginneq taanna ingerlaannassanersoq.

Qallunaat oqaasiini niviarsiaqqat nukappiaqqanit aamma angusarissaarnerupput, naak assigiin-

nginneq taanna piffissami 2007 - 2013-imi allanngorarsimagaluartoq.

43

Titarneq 0-ip qulaaniippat tamanna isumaqarpoq niviarsiaqqat nukappiaqqanit angusarissaarnerusut. Tamatuma

akerlianik pisoqassaaq titarneq 0-ip ataaniippat.

-5

0

5

10

15

20

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Niv

iars

iaq

qat

- N

uka

pp

iaq

qat

(

%-p

oin

t)

Kalaallit oqaasii

Qalllunaat oqaasii

Matematikki

57

Figur 34: Piffissap ingerlanerani alloriarfinni misilitsinnerni niviarsiaqqat nukappiaqqallu


7. klassimi niviarsiaqqat atuartitsissutini tamani angusarissaarnerupput. Piffissami pineqartumi

sukkulluunniit nukappiaqqat angusaat niviarsiaqqanit qaffasinnerunngillat. Pingaartumik 2010-p

kingorna niviarsiaqqat oqaatsinik atuartitsiffiusuni angusaat nukappiaqqanit pitsanngoriartor-

nerupput, piffissalli naajartornerani matematikkimi assigiinngissut annikilliartuinnavissimavoq.

6.8 Oqaatsit angusallu

Atuartut kalaallisut, qallunaatut, arlariinnik allamiutulluunniit angerlarsimaffimminni oqaaseqar-

nerlutik suliassiissutit saqqaanni nalunaartussaavaat. Atuartut 71%-it nalunaarpaat kalaallit oqaasii

oqaaseralugit, 6%-iisa nalunaarpaat angerlarsimaffimminni qallunaat oqaasii oqaaseralugit, 16%-

illu arlariinnik oqaaseqarlutik nalunaarput. Immaqa nalunaaqutsiinerit ersarlummata immaqa-

luunniit apeqqut paasiuminaassimammat amigarluniluunniit atuartut ilaat akissuteqanngillat.

Figur 35: 2013-imi 3. klassimi inerniliillaqqissuseq angerlarsimaffimmilu oqaatsit.

0

2

4

6

8

10

12

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Niv

iars

iaq

qat

- N

uka

pp

iaq

qat

(

%-p

oin

t) Kalaallit oqaasii

Qallunaat oqaasii

Tuluit oqaasii

Matematikki

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100


Iner

nili

illaq

qis

suse

q %

Kalaallisut oqaasillit

Qallunaatut oqaasillit

Arlariinnik oqaasillit

58

Figur 36: 2013-imi 7. klassimi inerniliillaqqissuseq angerlarsimaffimmilu oqaatsit.

Atuartut kalaallisut qallunaatullu angerlarsimaffimminni oqaasillit angusamikkut malunnavissumik

assigiinnginnerat arajutsisassaanngilaq. Kalaallisut atuartitsineq tupinnanngitsumik atuartut kalaal-

lisut oqaasillit qallunaatuinnaq oqaasilinnit angusarinneruffigisaat eqqaassanngikkaanni, assigiin-

nginneq tamanna atuartitsissutini tamani piffissallu misissuiffiusup iluani tamarmi erserpoq.

Tamatuma kingunerisinnaavaa, atuarfiit ilinniartitsisullu atuartut kalaallisut angerlarsimaffimminni

oqaasillit oqaatsitigut annertuumik suiarsartariaqassagaat, assigiinngiiaartumik atuartitsinermik

aammalu atuartut ataasiakkaat piginnaasaat aallaavigalugit atuartitsinermik atuinerusariaqassasut

kiisalu pamersaanermi ersarissumik anguniagaqarluni atuartitsineq suliniutigisariaqassagaat, 3.

aamma 7. klassimi atuartut tamakkerlutik 71%-ii atuartitsissutini pingaaruteqartuni soorlu qallunaat

oqaasiini matematikkimilu alloriarfinni misilitsinnerni taama ersarissumik appasinnerusunik

angusaqartarmata.

Atuartut amerlanerpaat angerlarsimaffimminni kalaallisut oqaasillit, namminneq oqaatsiminni

misilitsinnerat eqqaassanngikkaanni, sooq misilitsinnerni appasinnerusunik angusaqartarneri

annertunerusumik misissugaasimanngilaq.

6.9 Atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut sanngiitsullu

Piumasaqaatit kinaassusersiornertaqanngitsut44

atorlugit alloriarfinni misilitsinnerni aalajangerne-

qarsinnaanngilaq, qaqugukkut angusaq pitsaasoq pitsaannginnerusorluunniit takuneqarsinnaanersoq

imaluunniit atuartoq ilinniakkamigut sanngisuujunersoq sanngiitsuunersorluunniit.45

Tamatumun-

nga patsisaavoq suli isummerfigineqanngimmat, pitsaasumik pitsaanngitsumilluunniit angusaqas-

sagaanni suna didaktikkimit isigalugu piumasaqaataassanersoq.

Taamaattumik misilitsissutissanik sanaartortut namminneerlutik aalajangissavaat, misilitsissutit

suliassiissutinik ataasiakkaanik, aamma item’inik taaneqartartunik, imaqartut qanoq ’sapernartigis-

sanersut’. Item’it ataatsimut katillutik sapernarpata, akissutit procentinngorlugit eqqortut amerlas-

sanngillat. Misilitsissutissanik sanaartortut suliassat sapernassusaannik aqutsisinnaaneq misilittaga-

44

piumasaqaatit kinaassusersiornertaqanngitsut = objektive kriterier. 45

”procentit eqqortut” pillugit immikkoortoq Kapitali 4 takujuk.

0102030405060708090

100

Kalaallitoqaasii

Qallunaatoqaasii


Iner

nili

illaq

qis

suse

q %

Kalaallisut oqaasillit

Qallunaatut oqaasillit

Arlariinnik oqaasillit

59

rigamikku, suliassanik 20%-imiit 80%-imut eqqortumik atuartunit akineqarsinnaasunik sanaartor-

sinnaasarput. Kisitsisit 20% aamma 80% taamungaannaq tigusaanngillat, tassami misilitsinnermi

isumaliutersorsinnaanerup killinginut46

avammut qaangertariaqanngitsunut kisitsisaammata. Nunani

tamalaani PISA-mi imaluunniit TIMSS-imi PIRLS-imilu misissuinerni misilittagaavoq, misilit-

sissummi ataatsimi inerniliillaqqissutsimi agguaqatigiissillugu medianimilluunniit 60% anguniar-

tariaqartoq.

6.9.1 Atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut

Figur 37-mi takuneqarsinnaavoq, atuartut procentinngorlugit qassit alloriarfimmi misilitsinnermi

inerniliillaqqissutsimi 80% sinnerlugu angusaqarsimanersut. Pisut tamaasa eqqarsaatigalugit naam-

massisaq taamaattoq maluginiartariaqassaaq, suliassiissutit oqitsunnguunngippata. Atuartut sulias-

siissutit 80%-ii sinnerlugit eqqortumik suliaqartut atuartutut ilinniakkamikkut sanngisuutut taane-

qarput. Figurimi takuneqarsinnaavoq, 2013-imi atuartut taakkua kommuninut immikkoortillugit

qanoq akulikitsiginersut.

Figur 37: 2013-imi 3. klassimi atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut kommunini akulikissusii.

Siulliullugu malugineqarsinnaavoq, kommunini tamani 3. klassimi kalaallit oqaasiini atuartut san-

ngisuut akuttunerpaajusut. Qallunaat oqaasiini Kommuneqarfik Sermersooq sanngisuunik atuartuu-

teqarnerpaavoq. Matematikkimi Kommuneqarfik Sermersooq sanngisuunik atuartuuteqarnerpaa-

juvoq, Qaasuitsup Kommunia tulleralugu Kommune Kujallerlu atuartitsissummi tassani sanngi-

suunik atuartuutikinnerpaajulluni.

Figur 38-mi 7. klassimi atuartut sanngisuut akulikissusii takuneqarsinnaapput. Tassani Kommune-

qarfik Sermersooq qallunaat tuluillu oqaasiini sanngisuunik atuartuuteqarnerpaajuvoq. Taakkua

saniatigut erserpoq, kommunini tamani matematikkimi atuartut sanngisuut akuttusuujusut.

46

misilitsinnermi isumaliutersorsinnaanerup killinga = testpsykologisk grænse.

0

5

10

15

20

25

30


Matematikki

Aku

likis

susi

i - %

Kommune Kujalleq


Qeqqata Kommunia

Qaasuitsup Kommunia

60

Figur 38: 2013-imi 7. klassimi atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut kommunini akulikissusii.

Atuartut sanngisuut akulikissusiinut patsisaasut amerlasuujusinnaapput. Kommuneqarfik Sermer-

suumi qallunaat tuluillu oqaasiini angusarissaarneq tupaallaatissaanngilaq, kommunilli allat eqqar-

saatigalugit maannakkut nassuiaataasinnaasut killeqarput.

6.9.2 Atuartut ilinniakkamikkut sanngiitsut

Figur 39-mi aamma figur 40-mi atuartut sanngiitsut akulikissusii takuneqarsinnaapput. Atuartut

taakkua inerniliillaqqissutsimi 20% ataallugu angusaqarput, taamaalillutik suliassiissutit suliari-

niarsimasamik tallimararterutaat inorlugit eqqortumik suliarisimavaat. Naak suliat suut pitsaa-

suunersut pitsaannginnerunersulluunniit tamanit oqallissutaasinnaagaluartut, killiliussaq taanna

suliamut sanngiiffiusumut takussutissaavoq.

3. klassimi kalaallit oqaasiini atuartut sanngiitsut amerlassusaasa kommunit akornanni allanngo-

rarnerat ersarippoq, tassani Qeqqata Kommunia sanngiitsunik atuartuuteqarnerpaalluni, tulliuvoq

Kommune Kujalleq, Qaasuitsup Kommunia sanngiitsunik kalaallit oqaasiini atuartuutikin-

nerpaajusoq. 7. klassimi Kommuneqarfik Sermersuumi qallunaat oqaasiini atuartut sanngiitsut

amerlannginnerat atuartitsissummi tassani atuartut sanngisuut amerlasuujunerisa illua-tungerivaa.

Qallunaat oqaasiini Qeqqata Kommunia aamma Kommune Kujalleq sanngiitsunik atuartuute-

qarnerunermikkut immikkooruteqarput. Matematikkimi Kommune Kujalleq 2013-imi sanngiitsunik

atuartuuteqarnerpaavoq, kommunit allat atuartuutaat sanngiitsut akuttunerullutik.

0

5

10

15

20

25

30

35

Kalaallitoqaasii

Qallunaatoqaasii


Aku

likis

susi

i - %

Kommune Kujalleq


Qeqqata Kommunia

Qaasuitsup Kommunia

61

Figur 39: 2013-imi 3. klassimi atuartut sanngiitsut kommunini akulikissusii.

7. klassimi pingaartumik Qeqqata Kommunia matematikkimi atuartunik sanngiitsunik amerlasuunik

atuartuuteqarnermigut immikkooruteqarpoq, Kommuneqarfik Sermersooq tulleralugu. Qeqqata

Kommuniata aamma Qaasuitsup Kommuniata kalaallit oqaasiini sanngiitsunik atuartuuteqan-

nginnertik malunnaatigaat. Taamaallaat Kommuneqarfik Sermersooq aamma Kommune Kujalleq

kalaallit oqaasiini sanngiitsunik atuartuuteqarput.47

Atuartut sanngisuut amerlassusiinik nassuiaatissaaleqineq eqqaallugu, atuartut sanngiitsut amerlas-

susii suli ilisimasatigut nassuiaatissaalatsiffiunerupput.

Figur 40: 2013-imi 7. klassimi atuartut sanngiitsut kommunini akulikissusii.

47

2010-mi alloriarfinni misilitsinnernik nalunaarusiami kommunit 7. klassimi sanngiitsunik atuartuutaat

amerlasuujupput. Kommunini atuartut sanngiitsut sanilliunnerini takuneqarsinnaavoq 2011-mi amerlassusii

annertuumik nikeriarsimasut, paasissutissat januaari 2013-imi naatsorsorneqartunut sanilliukkaanni.

0

2

4

6

8

10

12

14


Aku

likis

susi

i %

Kommune Kujalleq


Qeqqata Kommunia

Qaasuitsup Kommunia

0

2

4

6

8

10

12

14

Kalaallitoqaasii

Qallunaatoqaasii


Aku

likis

susi

i - %

Kommune Kujalleq


Qeqqata Kommunia

Qaasuitsup kommunia

62

7. Alloriarfinnit ikaarsaariartarnerit ataqatigiinnerillu

2010-mi alloriarfimmi misilitsinnernik nalunaarusiaq immikkut qulequttamik sammisaqarfiuvoq,

alloriarfimmiit alloriarfimmut nikinnermi pisartut nalunaarusiami sammineqarlutik. Misissuinerni

taakkunani piffissaq isigalugu misissuisoqarpoq, atuartut soorlu 3. klassimiit 7. klassimut aammalu

7. klassimiit 10. klassimi inaarutaasumik misilitsikkamik angusaat qanoq nikeriartarnersut misis-

sorneqarlutik. Atuartulli ataasiakkaat 2002/2003-mi atuarfimmik nutarterinermik malinnaallutik 1.

klassimi atualerneranniit 10. klassimi atuarnerminnik naammassinninnerannut itinerusumik misis-

suinerit kingusinnerusukkut immikkut allaatigisami saqqummiunneqarsinnaalissapput.

Misissuinerit taamaattut ingerlannissaat ajornanngilaq, atuartut ataasiakkaat inuup normuisigut

malinnaaffigalugit. Kalaallit Nunaanni taamatut misissuisinnaaneq pitsaalluinnartuuvoq, tassami

nunat allat, aamma Nunat Avannarliit, inunnik nalunaarsuiffiit pillugit sukannersunik inatsiseqar-

nertik pillugu misissuinernik taamaattunik ingerlatsinissaat killeqartarmat. Inuilli normuinik kater-

sat maleruaqqusat atuuttut malillugit paarinissaat pisussaavoq, atuartut ataasiakkaat ilisarine-

qarsinnaannginnissaat pillugu paasissutissat siaruarterneqartussaanngimmata tamanullu saqqum-

miunneqartussaanatik.

2010-mi immikkut sammisami eqqartukkat tupaallatsitsipput. Paasisat ilagaat, atuartut 3. klassimiit

7. klassimut nuunnerminni annertuumik nikeraramik, akerlianilli 7. klassimiit 10. klassimi inaaru-

taasumik misilitsinnermut ikaarsaariarnermi ”unittoortoqarpoq”. 2010-mi immikkut sammisami

sooq taamatut pisoqarnersoq ersarissumik akissutissarsineqanngilaq, naleqqiiffeqarluni misissuine-

rummat.48

Mississuinermi atuartut akissutaat eqqortuunersut kukkunersulluunniit nalunaarsorne-

qarput. Atuartut akissutaat eqqortut katiterlugit naatsorsorneqarput – taamatut kisitsinermi mali-

tassat siusinnerusukkut nalunaarutigineqartut49

malillugit procentinut eqqortunut kisinneqarlutik.

Alloriarfimmiit alloriarfimmut ikaarsaarnermi atuartut angusaasa qaffasissusaat nikinnersut misis-

sorneqarput imaluunniit atuartut atuaqatiminnut allanut sanilliullugit – imaluunniit naleqqiif-

fimmut meeqqat atuarfianni tamarmi atuuttumut sanilliullugit – ilinniakkamikkut piginnaasatik

allanngortinnagit pigiinnarneraat misissorneqarluni.

Pingaartuuvoq paasissallugu, misissuinerni matumani eqqartorneqartuni atuartut imminnut sanil-

liullutik inissisimanerat kisiat misissorneqartarmat. Piffissap ingerlanerani atuartut assersuutigalugu

pikkorissuunermiit pikkorissuunnginnermut nikinnerisa takutinngilaa, atuartoq ilinniakkamigut

ajornerulersimasoq imaluunniit piginnaasaminik annaasaqarsimasoq, naak aamma taamaattoqar-

sinnaagaluartoq. Taamatut nikinneq aamma isumaqarsinnaavoq, atuaqataasut pikkorinneruler-

simasut.

Nikeriartarnerit taamaattut paasissagaanni ukiuni tulliusuni sammisaq taanna ilisimatusarnermi

sammissallugu tulluartuussaaq. Taamaattumik alloriarfimmiit alloriarfimmut nikeriarnerni pisut siu-

nissami nalunaarusiani kisinneqarlutik mississuiffiusut ilaatinneqartualissapput, taamaaliornikkut

asseq 2010-mi immikkut sammisami saqqummertoq uteqqiattuarnersoq imaluunniit allanngoriar-

48

tassa pisut ataasiakkaat misissornagit. 49

soorlu takuuk Kapitali 4 periutsinik imaqartoq, tassani allaaserineqarpoq suliat eqqortut sulianut atuartup

angumerisimasaanut sanilliullugit qanoq procentinngorlugit naatsorsorneqartarneri.

63

tornersoq malinnaaffigineqarsinnaassammat. Soorlu takuneqarsinnaassasoq, 2013-imi takussutissiat

2010-mi misilitsinnermit nalunaarusiami takussutissianit siullernit 2011-milu aamma 2012-imi

takkuteqqittunit allaanerungaanngillat, taamaattumik 2013-imi kingumut isigigaanni isigisaq allan-

ngunngilaq.

Misissuiffiit aappaat tassaavoq didaktikkimi pisunik misissuineq, taannalu atuartup suliaata

imarisaanik misissuinikkut pisarpoq. Suliassiissutit multiple choice-itut50

aaqqitaagaangata, atuartup

akissutissamik sorlerpiamik akissuteqarsimanera misissugaasarpoq – eqqortuuppat eqqunngikka-

luarpalluunniit. Atuartup suliassiissutini arlariinni akissuterpiai tulleriillugit misissoraanni atuartup

ilikkagassatut anguniagassanut sanilliulluni pikkoriffii sanngiiffiilu didaktikkimit isigalugit

suunersut paasineqarsinnaapput. Misissuinerup taamaattup ilinniartitsisoq atuartup atuartit-

sissummik qanoq paasinnittaaseqarneranik paasisaqarluartissinnaavaa, taamaalillunilu atuartit-

sinerup allanngortinnissaanut tunngavissaqalerluni, atuartut ingerlaavartumik nalilersornerannut

naleqquttumik.

Misissuinermi tassani paasisat pingaartut ilagaat, atuartut ilaasa ilikkariikkatik – uani matematik

pineqarpoq – angajulliit alloriarfianni annaasaraat. Didaktikkimi misissuinerit taamaattut ajornaku-

soorsinnaasarput, tassami 7. klassimi 10. klassimilu suliassiissutit ilaat sanilliutissagaanni ajornas-

sutsimikkut assigiikannertuusariaqarmata. Didaktikkimi misissukkat ukiuni tulliuttuni alloriarfinni

misilitsissutit nalunaarusiarinerini ilanngunneqallattaartarumaarput.

Figur 41-mi tulliuttumi takutinneqarpoq, ikaarsaariarnerit sorliit 2013-imi malittarineqarsin-

naanersut. Atuartut 3. klassimi 2009-mi alloriarfimmi misilitsittut ilarpassui ukiut sisamat

qaangiuttut 2013-imi 7. klassimi alloriarfinni misilitsipput. Taamatuttaaq atuartut 2009-mi 7. klassi-

mi alloriarfimmi misilitsittut amerlasuut 2013-imi 10. klassimi atuarfimmi inaarutaasumik

misilitsipput.

Figur 41: Alloriarfinniit alloriarfinnut misilitsittarnerit.

2013

Inaarutaasumik

misilitsinneq

10. kl.

2009

All. misi. 3. kl.

All. misi. 7. kl.

2009

All. misi. 3. kl.

All. misi. 7. kl.

2013

All. misi. 3. kl.

All. Misi. 7. kl.

Amerlassusaasigut aamma /imalt. pitsaassusaasigut allanngoriarneq

50

Suliassiissutit aalajangersimasunik atuartup toqqarsinnaasaanik akissutissartaqartut, amerlanertigut akissutaasinnaasut

sisamaasarlutik.

64

Figurini 42 - 44-ni immikkoortut sisamat, nuna tamakkerlugu naleqqiiffiit malillugit suliaasut, titar-

nerit atorlugit grafini taakkunani pingasuni killiligaapput. Titarnerup ammukaartup 2009-mi 3.

klassimi nuna tamakkerlugu kalaallit oqaasiini agguaqatigiissillugu angusaq takutippaa, titarnerullu

sanimukaartup 2013-imi 7. klassimi atuartitsissummi tassani nuna tamakkerlugu agguaqatigiissil-

lugu angusaq takutillugu. Immikkoortut ”nuna tamakkerlugu naleqqiussiffiit ataallugit” aamma

”nuna tamakkerlugu naleqqiussiffiit qulaallugit” atuartut ataasiakkaarlugit qanoq angusaqarneri

eqqartorpaat:

1. tassaavoq 2009-mi nuna tamakkerlugu naleqqiussiffimmik ataassisoq aamma 2013-imi nuna

tamakkerlugu naleqqiussiffimmik ataassisoq (saamerleq alleq)

2. tassaavoq 2009-mi nuna tamakkerlugu naleqqiussiffimmik qulaassisoq 2013-imilu nuna

tamakkerlugu naleqqiussiffimmik ataassisoq (talerperleq alleq)

3. 2009-mi nuna tamakkerlugu naleqqiussiffimmik qulaassisoq 2013-imilu nuna tamakkerlugu

naleqqiussiffimmik qulaassisoq (talerperleq qulleq)

4. 2009-mi nuna tamakkerlugu naleqqiussiffimmik ataassisoq 2013-imilu nuna tamakkerlugu

naleqqiussiffimmik qulaassisoq (saamerleq qulleq).

Figur 42: 2013-imi 3. aamma 7. klassimi kalaallit oqaasiini atuartut angusaasa ataqatigiinnerat.

Figur 43: 2013-imi 3. aamma 7. klassimi qallunaat oqaasiini atuartut angusaasa ataqatigiinnerat.

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Kal

. oq

aasi

i - 7

.kla

sse

20

13

(%

)

Kal. oqaasii - 3. klasse 2009 (%)

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100Qal

l. o

qaa

sii -

7.k

l. 2

01

3 (

%)

Qall. oqaasii - 3. klasse 2009 (%)

65

Figur 44: 2013-imi 3. aamma 7. klassimi matematikkimi atuartut angusaasa ataqatigiinnerat.

Oqartoqarsinnaavoq atuartut immikkoortoq 2-miittut aamma immikkoortoq 4-miittut soqutiginar-

tuusut, tassami atuartut taakkua arlaat 2009-mit 2013-imut angusaat appariarput arlaallu siuariar-

lutik.

Tassa atuartut imminnut sanilliullutik inissisimaneri 2009-mit 2013-imut annertuumik nikipput,

naak atuartut annertuumik sanngiiffillit imaluunniit atuartut pikkorivissut 2009-mit 2013-imut

inissisimaffii nikissimassanngikkaluartut. 3. klassimiilli 7. klassimut atuartut amerlasuut naleqqius-

siffiusumi inissisimaffii imminnut sanilliukkaanni nikerarput. Ukiumiit ukiumut ineriartornerup

siumut isiginnilluni ersarilluartuunera qallunaat oqaasiini takuneqarsinnaavoq, tassanimi atuartut

”pikkorereersut sulilu pikkorissut” aammalu atuartut ”sanngiitsut sulilu sanngiitsut” ersarimmata.

Ukiumiit ukiumut angusanik sanilliussilluni misissuinerit aamma 7. klassimi alloriarfimmi misilit-

sinnermi angusat atuartut taakkua 10. klassimi inaarutaasumik misilitsimmata angusaannik sanilli-

ussinikkut pisinnaavoq. Tassani alloriarfimmi matematikkimi misilitsinnerit 10. klassimilu inaaru-

taasumik piginnaasatigut misilitsinnerit 7-trins karakterskala atorlugu sanilliunneqarput. 10. klassip

naammassinerani matematikkimi misilitseriaatsini assigiinngitsuni51

angusat arlaat toqqarneqarsin-

naapput, allattariarsorlunili piginnaasatigut misilitsinnerit toqqarneqarput taakkua 7. klassimi allori-

arfimmi misilitsinnernut misilitsissutissat qanoq ittuuneri eqqarsaatigalugit assingunerummata.

3. aamma 7. klassimi matematikkimi ataqatigiinnermut kisitsit 0,39, 7. klassimi 10. klassimilu

atuartitsissummi tassani ataqatigiinnermut kisitsimmut qanoq naapertuutsiginersoq misissorneqar-

sinnaavoq. Atuartut ilisarnaqatigiit ”pikkorereersut sulilu pikkorissut” aamma ”sanngiitsut sulilu

sanngiitsut” 7. klassit 10. klassimut ikaarsaarneranni 3. klassimiit 7. klassimut ikaarsaarnerannik

sanilliussinermit ersarinnerupput. Ukiumiit ukiumut sanilliussinermi takusap taamaattup ersersippaa

3. klassimiit 7. klassimut nuunnermi ’arlaannik pisoqartartoq’, tassa atuartut angusarissaarneru-

lerlutillu angusakinnerulersartut, 7. klassimiilli 10. klassimut nuunnermi pisut aalajaannerupput.

Tassa 7. klassip kingorna atuartut angusamikkut inissisimaneri nikerarpallaarunnaartarput.

51

oqaluttariarsorluni/allattariarsorluni, piginnaasatigut misilitsinneq/ inerniliiniarluni misilitsinneq, ukiumut

karakteeri/ misilitsinnermi karakteeri.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mat

emat

ikki

- 7

. kla

sse

- 2

01

3

Matematikki - 3. klasse 2009

66

Tabel 5: Matematikkimi 7. aamma 10. klassip akornanni ikaarsaarnerit.

Inaarutaasu./Alloriarf.

misilitsinnerit

Pitsaasut Naammattut Sanngiitsut Katillugit

Pitsaasut 38 25 12 75

Naammattut 76 170 35 308

Sanngiitsut 8 115 116 224

Katillugit 154 310 163 627

Tabel 5-imi immikkoortut ’Pitsaasut’, ’Naammaginartut’ aamma ’Sanngiitsut’ killingi ima aaqqi-

taapput, inaarutaasumik misilitsinnerni immikkoortut pingasut karakterit 2 aamma 7 atorlugit

immikkoortinneqarsimallutik. Alloriarfimmi misilitsinnermi immikkoortut taakkua pingasut immik-

koortinniarneranni ’procentit eqqortut’ 40% aamma 70% atorlugit immikkoortinneqarput. Taamatut

immikkoortitsinermi erserpoq, atuartut 52%-iisa alloriarfimmi misilitsinnermi inissisimaffitsik

inaarutaasumik misilitsinnermi attatiinnaraat.52

Atuartut 115-it (18%) alloriarfimmi misilitsinnermi

’Naammaginartumik’ inissisimanerminnit inaarutaasumik misilitsinnermi ’Sanngiitsutut’ inissisi-

malerput, taamaallaallu atuartut 8-it ’Pitsaasunit’ ’Sanngiitsutut’ inissisimalerlutik.

52

Tassa ’Pitsaasoq – Pitsaasoq’, ’Naammaannartoq – Naammaannartoq’ aamma ’Sanngiitsoq – Sanngiitsoq:

((24+169+105)/539*100 = 55 %).

67

8. Naggasiussaq

2013-imi alloriarfinnit misilitsinnernit nalunaarusiap saqqummersinneratigut neriuutigineqarpoq,

nalunaarusiat tulliuttut alloriarfinni misilitsinnerit naammassinerisa kingorna sukkanerusumik

saqqummersinneqartalissasut. Sulili siunertaavoq, nalunaarusiat naqitat atuartut angusaannik eqqor-

tumik naatsorsukkanik tunuliaqutaasunullu misissukkanik imaqartassasut.

Taama kingusitsigisukkut saqqummertarnerannut patsisaanerpaavoq, alloriarfinni misilitsinnernut

databasi aallaavigalugu kisitsisit assigiiaartut misissuinerillu pilersinniarnerat ajornartorsiutaa-

simammat. Tamatuma ilaatigut kingunerisimavaa, misissuiffiusuni ataasiakkaani median-imik

naliusut naatsorsukkat databasemit paasissutissanik aallernerit tamaasa allanngortarnerat. Kisitsisit

naatsorsukkat aamma assigiinngiiaartarsimapput, apeqqutaalluni alloriarfinni misilitsinnernit

databasemit tigusaanersut imaluunniit nalunaarusianit naqitanit tigusaanersut.

Taamatuttaaq aamma atuartut amerlassusii eqqortut pissarsiariniarnerat suli ajornartorsiutaasarpoq,

apeqqutaalluni paasissutissiiffimmit sorlermit kisitsisinik pisoqarnersoq. Naak TEA ukiuni arlaqa-

lersuni atuarfiit atorsinnaasimagaluaraat, suli atuarfinni ataasiakkaani atuartut amerlassusiisa

nalunaarsorneri eqqortut annertuutigut pissarsiariuminaattarput. Atuartut amerlassusii eqqortut

pisariaqartarput, alloriarfinni misilitsinnerni atuartut qassit peqataasut eqqortumik naatsorsornis-

saannut.

Alloriarfinni misilitsinnerit atuarfinni ataasiakkaani ingerlanneqareeraangata atuartullu akissutaat

Inerisaaviup tigoreeraangagit, atuartut akissutaat qarasaasiamut qaammatini juunip qiteqqunne-

raniit juulimilu nuunneqartarput. Inerisaaviup anguniartarpaa, atuartut akissutaat tamaasa

Inerisaavimmut nassiunneqartut juulip naanerani imaluunniit aggustip aallartinnerani qarasaasiamut

nooreersimassasut, atuarfiit taamaalillutik ukiup atuarfiusup nutaap aallartinnerani atuartut angusaat

piginiassammatigit. Inerisaaviup aamma taamaalilluni atuartut angusaat nuna tamakkerlugu

kommunikkuutaartumillu ukiap aallartinnerani naatsorsorsinnaalersarpai.

2013-imi alloriarfinni misilitsinnernit atuartut angusaannik misissukkat ilaatigut takutippaat,

pingaartumik 3. klassimi kalaallit qallunaallu oqaasiini aammalu 7. klassimi tuluit oqaasiini

siumukartoqartoq, naak angusat naammaginartoq suli ataassimagaluaraat. 7. klassimi oqaatsinik

atuartitsiffiusut kalaallit qallunaallu oqaasii naammaginartumiipput imaluunniit taanna qulaallugu

angusaqarfiupput. Matematikki 3. klassimi naammaginartup pitsaanersaanik angusaqarfiusarpoq, 7.

klassimili suli kinguariartorfiulluni.

68

9. Najoqqutat Allerup, P. (1986). Rash modeller - nogle principper og anvendelser. København: Danmarks Pædagogiske Institut.

Allerup, P. (1994). Theory of Rasch Measurement. International Encyclopedia of Education, Vol. 8, Pergamon.

Allerup, P. (2004). Den grønlandske læseundesøgelse 1994 - 2004. Nuuk: Inerisaavik.

Allerup, P. (2005). Den grønlandske læseundersøgelse- en forlængelse af Den Grønlandske Læseundersøgelse 1994 -

2004. Nuuk: Inerisaavik.

Allerup, P. (2005). PISA præstationer - målinger med skæve målestokke? Dansk Pædagogisk Tidsskrift, Vol. 1.

Allerup, P. (2012). Danske 4. klasseelever i TIMSS 2011 - en international og national undersøgelse af matematik og

natur/teknik kompetence i 4. klasse. Forlag1.dk/Aarhus Universitet.

Allerup, P., & M., J. &. (2011). Evaluering i skolen: Baggrund, praksis og teori. København: Dafolo.

Allerup, P., Jensen, E., & Lynge, S. (2008). De grønlandske læseprøver OAM1, OAM2, ATUARIT5. Nuuk: Inerisaavik

(i tryk).

Allerup, P., Karlsen, E. J., Therkelsen, E., & Petersen, C. (2013). Analyser og resultater af Trintest 2010 i den

grønlandske folkeskole. Nuuk: Institut for Læring - Inerisaavik.

Allerup, P., Karlsen, E. J., Therkelsen, E., & Petersen, C. (2013). Analyser og resultater af Trintest 2011 i den


Allerup, P., Karlsen, E. J., Therkelsen, E., Mathiassen, I., & Petersen, C. (2011). Analyser og resultater af Trintest i

2009 i den grønlandske folkeskole. Nuuk: Institut for Læring - Inerisaavik.

Allerup, P., Karlsen, E., Olsen, K., & Therkelsen, E. (2008). Analyse & resultater af Trintests i 2007 i den grønlandske

folkeskole. Nuuk: Inerisaavik - Institut for Uddannelsesvidenskab.

Allerup, P., Karlsen, E., Therkelsen, E., & Petersen, C. (2012). Analyser og resultater af Trintest i 2008 i den


Allerup, P., Olsen, K., Therkelsen, E., & Karlsen, E. J. (2006). The Main Study 2006. Nuuk: Inerisaavik.

Direktoratet for Kultur, U. F. (2002). Læreplan for yngstetrin. Nuuk: Direktoratet for Kultur, Uddannelse, Forskning og

Kirke.

Direktoratet for Kultur, U. F. (2003). Læreplan for mellemtrinnet. Nuuk: Direktoratet for Kultur, Uddannelse,

Forskning og Kirke.

Egelund, N. (2007). PISA 2006 - Danske unge i international sammenligning. København: Danmarks Pædagogiske

Universitetsforlag.

Egelund, N. (red.) (2013). PISA 2012 - danske unge i en international sammenligning. København: KORA.

EPINION. (2013). Kortlægning af personer med specielle behov. Rapport om vidtgående spesialundervisning. Nuuk:

IKINN & IIN.

Hjemmestyre, G. (2008). Den nye karakterskala. Nuuk: Grønlands Hjemmesyre.

Hjemmestyre, G. (2009). Hjemmestyrets bekendtgørelse nr. 2 af 9. januar 2009 om evaluering og dokumentation i

folkeskolen. Nuuk: Grønlands Hjemmestyre.

Hopfenbeck, T., Kjærnsli, M., & Olsen, R. (2012). Kvalitet i norsk skole. Internasjonale og nasjonale undersøkelser av

læringsutbytte og undervisning. Oslo: Universitetsforlaget.

Inerisaavik. (2013). Kalaallit Nunaanni atuarfik - Folkeskolen i Grønland 2012 - 2013. Nuuk: Ilinniarnermik

Ilisimatusarfik - Institut for Læring - Institute of Learning Processes /Inerisaavik.

Kjærnsli, M., & Roe, A. (2010). På rett spor. Norske elevers kompetanse i lesing, matematikk og naturfag i PISA 2009.

Oslo: Universitetsforlaget.

Mejding, J. (2004). PISA 2003 - Danske unge i international sammenligning. København: Danmarks Pædagogiske

Universitetsforlag.

NAEP/IES. (u.d.). National Center for Education Statistics. Washington DC.

OECD (2000). School Factors Related to Quality and Equity. Results from PISA 2000.

OECD (2003). First Results from PISA 2003. Executive Summary.

OECD (2013). PISA 2012 Results in Focus. What 15 year-olds know what they can do with what they know. OECD.

Rasch, G. (1960/1980). Probabilistic models for some intelligence and attainment tests. Danmarks Pædagogiske Institut

/ The University of Chicago Press.

Selvstyre, G. (2012). Inatsisartutlov nr. 15. af 3. december 2012 om folkeskolen. Nuuk: Grønlands Selvstyre.

Skolestyrelsen (2011). Brug testresultaterne. Inspiration til pædagogisk brug af resultater fra de nationale test.

København: Styrelsen for Evaluering og Kvalitetsudvikling af Folkeskolen.

Sverdrup, S. (2002). Evaluering - Faser, Design og gjennomføring. Bergen: Fagbokforlaget.

Telhaug, A. O., & Mediås, O. A. (2003). Grunnskolen som nasjonsbygger - Fra statspietisme til nyliberalisme. Oslo:

Abstrakt Forlag.

69

10. Ilanngussat

Ilanngussani ukunani piffissami 2006 - 2013-imi alloriarfinni misilitsinnerni angusat tabelini

takuneqarsinnaapput. Piffissamut 2007 - 2011-mut kisitsisit 2012-imut alloriarfinni misilitsinnernit

nalunaarusiamut saqqummiunneqartumut allanngortinnagit ilanngunneqarput. Paasissutissat

taakkua pineqartut 2013-imi alloriarfimmi misilitsittoqarmat paasissutissanik nutaanik takkuttunik

taamaallaat ilaqarput. Nalunaarusiami uani kisitsisit naammasseriikkatut isigisariaqarput,

misissuinerni tulliuttuni allannguutaasinnaasut saqqummerumaarsinnaasut kisimik allannguutaa-

sinnaallutik.

Nalunaarusiami uani ukiut takussutissiani ilanngunneqartut ukiunit kingullernit tallimanit, tassa

2009 - 2013-imit pisuupput. Graf-ini takussutissiat paasinarsarumallugit taamaallaat ukiut kingulliit

tallimat ilanngunneqarput.

Tabelit imatut tulleriissagaapput:

Tabel 1a: Atuartut misilitsittut amerlassusii. Nuna tamakkerlugu. Qupp. 70.

Tabel 1b: Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut). Nuna tamakkerlugu. Qupp. 70.

Tabel 1c: Inernileeriaasinnaaneq. Nuna tamakkerlugu. Qupp. 70

Tabel 1d: Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut). Illoqarfiit nunaqarfiillu. Qupp. 71.

Tabel 1e: Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut). Niviarsiaqqat nukappiaqqallu. Qupp. 71.

Tabel 2 a: Atuartut misilitsittut amerlassusii. Kommunit. Qupp. 72.

Tabel 2 b: Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut). Kommunit. Qupp. 73.

Tabel 2 c: Atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut akulikissusii. Kommunit. Qupp. 74.

Tabel 2 d: Atuartut ilinniakkamikkut sanngiitsut akulikissusii. Kommunit. Qupp. 75.

Tabel 3: 2012-imi alloriarfinni misilitsinnerni atuarfiit normui aqqilu. Qupp. 76-77.

Figurit imatut tulleriissagaapput:

Figur 1a– 1g: Box-plots, atuartitsissutinut alloriarfinnullu takussutissiat. Qupp. 78-80.

Figur 2a–2g: Atuartitsissutini alloriarfinnilu inernileeriaasinnaanerup inerniliillaqqissutsillu

sanilliunneri. Qupp. 80-82.

Figur 3a–3i: Angusat sanilliunneri, alloriarfinni atuartitsissutinilu. Qupp. 82-85.

70

Tabel 1a: Atuartut misilitsittut amerlassusii. Nuna tamakkerlugu.

Kal. oqaasii

3. kl.

Kal. oqaasii

7. kl.

Qall. oqaasi

3. kl.

Qall. oqaasi

7. kl.

Tul. oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

2006 535 511 537 496 498 541 513

2007 688 739 704 731 759 708 756

2008 642 648 672 677 729 654 660

2009 681 785 675 790 793 667 791

2010 714 830 738 816 804 717 823

2011 774 766 793 761 758 793 766

2012 686 674 681 668 677 684 682

2013 704 697 684 690 687 699 681

Tabel 1b: Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut). Nuna tamakkerlugu.

Kal. oqaasii

3. kl.

Kal. oqaasii

7. kl.

Qall. oqaasi

3. kl.

Qall. oqaasi

7. kl.

Tul. oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

2006 42 56 43 57 48 63 50

2007 37 64 46 60 46 62 51

2008 40 64 44 60 49 62 50

2009 46 62 50 60 49 61 49

2010 45 60 46 56 49 60 47

2011 50 62 50 61 54 65 49

2012 47 62 52 59 54 64 47

2013 51 63 53 64 53 61 45

Tabel 1c: Inernileeriaasinnaaneq. Nuna tamakkerlugu.

Kal. oqaasii

3. kl.

Kal. oqaasii

7. kl.

Qall. oqaasi

3. kl.

Qall. oqaasi

7. kl.

Tul. oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

2006 94 100 100 100 100 85 100

2007 89 100 100 100 100 90 100

2008 89 100 100 100 100 94 100

2009 92 100 100 100 100 96 100

2010 90 100 100 100 100 91 100

2011 95 100 100 100 100 87 100

2012 95 100 100 100 100 89 100

2013 98 100 100 100 100 89 100

71

Tabel 1d: Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut). Illoqarfiit nunaqarfiillu.

Tabel 1e: Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut). Niviarsiaqqat nukappiaqqallu.

Kal.

oqaasii 3.

kl.

Kal.

oqaasii 7.

kl.

Qall.

oqaasi

3. kl.

Qall.

oqaasi

7. kl.

Tul.

oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

2006 41 56 46 60 48 64 49

2007 36 64 46 66 49 63 51

Illoqar- 2008 39 64 46 64 49 60 49

fiit 2009 45 62 52 64 50 62 49

2010 45 60 48 59 51 60 46

2011 48 62 52 63 55 65 48

2012 45 61 50 61 54 63 47

2013 50 62 52 66 53 59 44

Nuna-

qarfiit

2006 44 56 37 48 45 62 55

2007 40 66 40 48 43 60 51

2008 44 66 38 50 46 63 55

2009 46 63 38 48 43 59 49

2010 50 61 44 48 46 59 50

2011 50 63 44 53 51 64 49

2012 53 67 59 54 49 66 53

2013 60 65 55 58 53 70 50

Kal.

oqaasii 3.

kl.

Kal.

oqaasii 7.

kl.

Qall.

oqaasi

3. kl.

Qall.

oqaasi

7. kl.

Tul.

oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

2006 41 53 43 55 48 64 49

2007 40 66 51 66 49 61 52

Niviar- 2008 45 68 45 64 49 62 51

siaqqat 2009 50 67 60 64 50 61 53

2010 52 63 50 59 51 59 49

2011 58 67 56 64 59 65 49

2012 49 67 43 61 54 66 47

2013 55 68 59 69 56 60 47

Nukap-

piaqqat

2006 45 59 44 60 45 61 52

2007 33 62 38 60 46 61 49

2008 35 57 44 55 46 59 47

2009 42 57 44 57 46 62 45

2010 41 58 43 56 49 58 46

2011 44 58 46 58 51 64 47

2012 39 58 43 58 51 70 46

2013 47 58 48 59 51 63 43

72

Tabel 2 a: Atuartut misilitsittut amerlassusii. Kommunit.

Kal. oqaasii

3. kl.

Kal. oqaasii

7. kl.

Qall.

oqaasi

3. kl.

Qall.

oqaasi

7. kl.

Tul.

oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

Kujalleq

2006 81 84 90 86 62 94 84

2007 111 110 113 107 107 113 113

2008 107 82 105 104 100 106 92

2009 88 98 90 101 98 87 99

2010 94 108 93 112 109 94 116

2011 93 93 92 96 91 94 94

2012 73 89 72 87 90 73 89

2013 97 84 97 83 79 96 84

Sermer–

sooq

2006 182 121 184 106 131 184 128

2007 268 253 264 277 281 271 269

2008 223 195 228 222 239 228 200

2009 253 274 244 285 288 239 283

2010 281 323 308 305 297 290 313

2011 273 295 299 289 294 297 293

2012 278 234 278 230 229 279 241

2013 251 267 249 262 266 253 249

Qeqqa

2006 81 63 83 62 84 83 76

2007 91 123 104 106 114 103 118

2008 117 91 113 92 101 106 86

2009 124 138 126 133 132 126 135

2010 122 130 122 130 128 122 130

2011 123 119 121 120 116 121 119

2012 107 117 106 116 119 107 115

2013 109 135 108 136 110 136

Qaa–

suitsoq

2006 191 243 180 242 221 180 225

2007 218 253 223 241 257 221 256

2008 195 280 226 259 289 214 282

2009 216 275 215 271 275 215 274

2010 217 269 215 269 270 211 264

2011 285 259 281 256 257 281 260

2012 228 234 225 235 239 225 237

2013 247 211 230 208 206 240 212

73

Tabel 2 b: Inerniliillaqqissuseq (procentit eqqortut). Kommunit.

Kal. oqaasii

3. kl.

Kal. oqaasii

7. kl.

Qall.

oqaasi

3. kl.

Qall.

oqaasi

7. kl.

Tul.

oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

Kujalleq

2006 50 53 48 57 42 68 51

2007 36 63 52 62 46 59 49

2008 39 59 40 56 43 62 47

2009 49 62 67 61 50 65 51

2010 45 60 43 51 46 56 46

2011 55 63 51 60 54 68 46

2012 47 55 47 52 49 63 41

2013 49 62 46 59 49 55 43

Sermer–

sooq

2006 39 50 50 69 58 61 51

2007 32 60 52 69 49 63 51

2008 31 57 48 69 54 62 51

2009 40 57 56 69 49 60 49

2010 40 52 53 68 56 58 50

2011 43 56 63 73 58 67 47

2012 42 55 65 74 59 61 47

2013 46 55 66 75 59 62 47

Qeqqa

2006 47 63 41 55 48 63 47

2007 39 70 40 62 46 62 50

2008 45 68 48 67 50 62 58

2009 48 67 46 62 53 59 51

2010 52 69 50 59 54 61 43

2011 56 69 44 56 54 63 54

2012 55 67 42 61 54 71 47

2013 50 65 52 59 51 51 42

Qaa–

suitsoq

2006 38 56 39 52 45 62 50

2007 43 66 42 55 46 66 51

2008 50 66 40 53 46 60 49

2009 46 65 44 53 46 62 47

2010 48 63 41 52 49 64 46

2011 50 65 46 54 49 63 47

2012 50 67 47 56 51 64 50

2013 59 68 46 63 56 66 46

74

Tabel 2 c: Atuartut ilinniakkamikkut sanngisuut akulikissusii. Kommunit.

Kal. oqaasii

3. kl.

Kal. oqaasii

7. kl.

Qall.

oqaasi

3. kl.

Qall.

oqaasi

7. kl.

Tul.

oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

Kujalleq

2006 5 0 7 12 2 18 4

2007 2 8 13 16 10 10 4

2008 2 2 5 6 7 10 2

2009 15 6 24 14 13 16 1

2010 4 7 5 14 7 7 3

2011 4 12 16 16 13 22 1

2012 7 6 15 7 10 18 0

2013 2 9 8 16 10 4 2

Sermer–

sooq

2006 7 2 15 28 18 12 2

2007 2 5 15 28 16 12 4

2008 2 3 20 26 17 14 6

2009 4 5 23 26 18 12 4

2010 3 1 23 28 17 10 4

2011 3 4 27 33 22 19 5

2012 1 8 26 34 21 15 7

2013 4 10 27 32 23 16 5

Qeqqa

2006 1 11 4 15 10 11 0

2007 14 12 8 15 8 12 1

2008 4 9 10 24 16 8 4

2009 2 8 6 16 12 11 2

2010 6 20 13 19 8 9 2

2011 7 11 16 12 11 10 6

2012 6 12 10 18 14 17 2

2013 6 5 4 11 11 6 0

Qaa–

suitsoq

2006 4 4 4 8 6 10 3

2007 4 9 4 9 5 14 3

2008 9 9 3 8 6 13 2

2009 8 9 8 8 6 17 1

2010 3 6 5 9 6 12 2

2011 4 10 7 8 4 10 3

2012 9 14 9 12 11 12 3

2013 13 13 8 10 11 10 2

75

Tabel 2 d: Atuartut ilinniakkamikkut sanngiitsut akulikissusii. Kommunit.

Kal. oqaasii

3. kl.

Kal. oqaasii

7. kl.

Qall.

oqaasi

3. kl.

Qall.

oqaasi

7. kl.

Tul.

oqaasi

7. kl.

Matematikki

3. kl.

Matematikki

7.kl.

Kujalleq

2006 12 1 7 3 2 1 2

2007 15 0 5 1 3 4 4

2008 11 4 5 4 7 5 7

2009 12 1 11 1 6 6 4

2010 4 1 3 2 4 0 13

2011 8 2 11 1 2 2 3

2012 13 0 11 0 6 3 9

2013 10 2 7 2 3 10 4

Sermer–

sooq

2006 16 2 8 1 2 3 2

2007 25 0 14 1 2 1 1

2008 19 2 10 1 3 4 7

2009 14 1 7 1 2 5 5

2010 15 3 11 1 4 8 2

2011 9 2 7 2 3 3 5

2012 13 1 7 1 2 3 6

2013 7 2 4 1 4 6 7

Qeqqa

2006 9 2 7 3 6 0 4

2007 13 0 8 1 2 1 4

2008 11 3 6 2 3 2 1

2009 8 1 8 0 1 4 3

2010 7 0 6 2 1 6 3

2011 9 0 13 0 0 2 3

2012 3 0 8 0 2 0 5

2013 12 0 10 2 2 6 11

Qaa–

suitsoq

2006 12 1 12 3 5 2 1

2007 8 1 8 0 1 1 2

2008 11 1 8 1 3 3 1

2009 8 1 8 3 5 4 5

2010 10 1 11 2 3 3 5

2011 7 1 7 2 2 4 4

2012 8 1 9 2 2 4 3

2013 3 0 5 0 2 1 1

76

Tabel 3: 2013-mi alloriarfinni misilitsinnerni atuarfiit normui aqqilu.

Kommune Atuarfiup nr.: Atuarfiup aqqa: Nunaqarfik: Illoqarfik:

Kujalleq

101 Nanortallip Atuarfia Nanortalik

102 Atuarfik Erinaq Narsamijit Nanortalik

103 Jaajap Atuarfia Aappilattoq Nanortalik

104 Malakip Atuarfia Tasiusaq Nanortalik

105 Isak Lundip Atuarfia Ammassivik Qaqortoq

108 Atuarfik "Anders Nielsen" Alluitsup Paa Alluitsup Paa

201 Tasersuup Atuarfia Qaqortoq

202 Atuarfik Saarloq Saarloq Qaqortoq

203 Daanialiup Atuarfia Eqalugaarsuit Qaqortoq

204 Atuarfik Qassimiut Qassimiut Qaqortoq

301 Narsap Atuarfia Narsaq

302 Qassiarsuup Atuarfia Qassiarsuk Narsaq

303 Igalikup Atuarfia Igaliku Narsaq

304 Atuarfik Napaartoq Narsarsuaq Narsarsuaq

Sermersooq

501 Atuarfik Tuiisaq Paamiut

502 Arsuup Atuarfia Arsuk Arsuk

601 Atuarfik Samuel Kleinschmidt Nuuk

602 Ukaliusaq Nuuk

603 Qorsussuaq Nuuk

604 Qeqertarsuatsiaat Atuarfiat Qeqertarsuatsiaat Nuuk

605 Nuussuup Atuarfia Nuussuaq

606 Kangillinnguit Atuarfiat Nuussuaq

607 Kapisillit Atuarfiat Kapisillit Nuuk

1801 Tasiilami Alivarpik Tasiilaq

1802 Isortup Alivarpia Isortoq Tasiilaq

1803 Tiniteqilaap Alivarpia Tiniteqilaaq Tasiilaq

1804 Kulusumi Alivarpik Kulusuk Kulusuk

1805 Sermiligaami Alivarpik Sermiligaaq Tasiilaq

1807 Kuummiini Alivarpik Kuummiut Tasiilaq

1901 Ejnar Mikkelsenila Aluarpia Ittoqqortoormiit

5001 Nuuk Internationale Friskole Nuuk

Qeqqa

707 Atuarfik Kilaaseeraq Maniitsoq

709 Napasup Atuarfia Napasoq Maniitsoq

710 Atammiup Atuarfia Atammik Maniitsoq

711 Kangaamiut Atuarfiat Kangaamiut Maniitsoq

801 Minngortuunnguup Atuarfia Sisimiut

802 Nalunnguarfiup Atuarfia Sisimiut

803 Itillip Atuarfia Itilleq Sisimiut

804 Sarfannguup Atuarfia Sarfannguaq Sisimiut

806 Qinnguata Atuarfia Kangerlussuaq Kangerlussuaq

5002 Ilimmarfiaraq – Sisimiut Friskole Sisimiut

77

Kommune Atuarfiup nr.: Atuarfiup aqqa: Nunaqarfik: Illoqarfik:

Qaasuitsoq

901 Nikolaj Rosingip Atuarfia Kangaatsiaq

902 Attup Atuarfia Attu Aasiaat

903 Iginniarfiup Atuarfia Iginniarfik Aasiaat

904 Qaqqannguup Atuarfia Ikerasaarsuk Aasiaat

905 Atuarfik Kristian Lundblad Niaqornaarsuk Aasiaat

1001 Gammeqarfik Aasiaat

1002 Aadap Atuarfia Akunnaaq Aasiaat

1003 Ole Reimerip Atuarfia Kitsissuarsuit Aasiaat

1101 Juunarsip Atuarfia Qasigiannguit

1102 Ivilikasiup Atuarfia Ikamiut Aasiaat

1201 Atuarfik Mathias Storch Ilulissat

1202 Atuarfik Jørgen Brønlund Ilulissat

1203 Lars Hansenip Atuarfia Ilimanaq Ilulissat

1204 Atuarfik Oqaatsut Oqaatsut Ilulissat

1205 Iisaap Atuarfia Qeqertaq Ilulissat

1206 Naatap Atuarfia Saqqaq Ilulissat

1401 Qeqertarsuup Atuarfia Qeqertarsuaq

1402 Aalunnguup Atuarfia Kangerluk Qeqertarsuaq

1501 Edvard Kruse–p Atuarfia Uummannaq

1502 Neriunnerup Atuarfia Niaqornat Uummannaq

1503 Kaalip Atuarfia Qaarsut Uummannaq

1504 Ole Løvstrøm–ip Atuarfia Ikerasak Uummannaq

1505 Muusap Atuarfia Saattut Uummannaq

1506 Atuarfik Pilerfik Ukkusissat Uummannaq

1507 Aaraliup Atuarfia Illorsuit Uummannaq

1508 Saamup Atuarfia Nuugaatsiaq Uummannaq

1601 Prinsesse Margrethe Skolen Upernavik

1602 Mathiarsip Atuarfia Upv. Kujalleq Upernavik

1603 Juaap Atuarfia Kangersuatsiaq Upernavik

1604 Paaviap Atuarfia Aappilattoq Upernavik

1605 Fiilimuup Atuarfia Innaarsuit Upernavik

1606 Niisip Atuarfia Naajaat Upernavik

1607 Tasiusap Atuarfia Tasiusaq Upernavik

1608 Nutaarmiut Atuarfiat Nutaarmiut Upernavik

1609 Nuussuup Atuarfia Nuussuaq Upernavik

1610 Matiarseeqqap Atuarfia Kullorsuaq Upernavik

1701 Avanersuup Atuarfia Qaanaaq

1702 Piitaaqqap Atuarfia Savissivik Pituffik

1703 Moriusap Atuarfia Moriusaq Pituffik

1704 Qeqertat Atuarfiat Qeqertat Qaanaaq

1705 Siorapaluup Atuarfia Siorapaluk Qaanaaq

78

Figur 1a: Box–plots kalaallit oqaasiini - 3. klasse.

Figur 1b: Box–plots qallunaat oqaasiini - 3. klasse.

Figur 1c: Box–plots matematikkimi - 3. klasse.

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

79

Figur 1d: Box–plots kalaallit oqaasiini - 7. klasse.

Figur 1e: Box–plots qallunaat oqaasiini - 7. klasse.

Figur 1f: Box–plots tuluit oqaasiini - 7. klasse.

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

80

Figur 1g: Box–plots matematikkimi - 7. klasse.

Figur 2a: 2013-imi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu

imminnut ataqatigiinneri - 3. klasse.

Figur 2b: 2013-imi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu


2009

2010

2011

2012

2013

0 20 40 60 80 100 120

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


81

Figur 2c: 2013-imi matematikkimi inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu imminnut

ataqatigiinneri -3. klasse.

Figur 2d: 2013-imi kalaallit oqaasiini inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu


Figur 2e: 2013-imi qallunaat oqaasiini inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu

imminnut ataqatigiinneri -7. klasse.

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


82

Figur 2f: 2013-imi tuluit oqaasiini inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu imminnut

ataqatigiinneri - 7. klasse.

Figur 2g: 2013-imi matematikkimi inerniliillaqqissutsip inernileeriaasinnaanerullu imminnut

ataqatigiinneri - 7. klasse.

Figur 3a: 2013-imi kalaallit qallunaallu oqaasiini inerniliillaqqissutsit sanilliunneri, 3. klasse.

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Iner

nili

illaq

qis

suse

q (

%)


0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Qal

lun

aat

oq

aasi

i (%

)

Kalaallit oqaasii (%)

83

Figur 3b: 2013-imi kalaallit oqaasiini matematikkimilu inerniliillaqqissutsit sanilliunneri,

3. klasse.

Figur 3c: 2013-imi qallunaat oqaasiini matematikkimilu inerniliillaqqissutsit sanilliunneri,

3. klasse.

Figur 3d: 2013-imi kalaallit qallunaallu oqaasiini inerniliillaqqissutsit sanilliunneri, 7. klasse.

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mat

emat

ikki

(%

)


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mat

emat

ikki

(%

)

Qallunaat oqaasii(%)

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Qal

lun

aat

oq

aasi

i (%

)


84

Figur 3e: 2013-imi kalaallit tuluillu oqaasiini inerniliillaqqissutsit sanilliunneri, 7. klasse.

Figur 3f: 2013-imi kalaallit oqaasiini matematikkimilu inerniliillaqqissutsit sanilliunneri,

7. klasse.

Figur 3g: 2013-imi qallunaat tuluillu oqaasiini inerniliillaqqissutsit sanilliunneri, 7. klasse.

0102030405060708090

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Tulu

it o

qaa

sii (

%)


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mat

emat

ikki

(%

)


0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Tulu

it o

qaa

sii (

%)

Qallunaat oqaasii(%)

85

Figur 3h: 2012-imi qallunaat oqaasiini matematikkimilu inerniliillaqqissutsit sanilliunneri,

7. klasse.

Figur 3i: 2013-imi tuluit oqaasiini matematikkimilu inerniliillaqqissutsit sanilliunneri,

7. klasse.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mat

emat

ikki

(%

)

Qallunaat oqaasii (%)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mat

emat

ikki

(%

)

Tuluit oqaasii (%)

Kalaallit Nunaanni meeqqat atuarfianni 2013-imi .../media/Nanoq/Files... · 4 Figurit...

Documents

Transcript of Kalaallit Nunaanni meeqqat atuarfianni 2013-imi .../media/Nanoq/Files... · 4 Figurit...