1

 แนวคิ�ด ทฤษฎี�ว าด�วยรั�ฐ            รั�ฐ คื�อ กลไกทางการัเมื�อง ซึ่��งได้�แก� สถาบั�นต่�างๆ ของรั�ฐบัาล และข�ารัาชการัท �ท!างานให้�สถาบั�นเห้ล�าน�$น ผู้&�ท!าห้น�าท �ในการัปกคืรัองบั�านเมื�อง โด้ยอ!านาจต่ามืกฎห้มืาย

รั�ฐ (State) คื�อ อะไรั คื!าถามืน $เป,นป-ญห้าพื้�$นฐานส!าคื�ญ ห้ากส�งคืมื คื�อ การัท �มืน0ษย2อย&�รัวมืก�นเป,นห้มื&�เห้ล�า รั�ฐก4ย�อมืมื คืวามืห้มืายถ�ง ส�งคืมืซึ่��งถ&กจ�ด้ต่�$งข�$นอย�างเป,นรัะเบั ยบั น��นเอง

คืวามืห้มืายของรั�ฐ Roger Benjamin และ Raymond

Duvall เสนอว�า ได้�มื แนวคื6ด้เก �ยวก�บัเรั��องน $อย&�  ๔ แนวด้�วยก�น คื�อ1) รั�ฐในฐานะท �เป,นรั�ฐบัาล (The State as Government) ซึ่��ง

ห้มืายคืวามืถ�ง กล0�มืบั0คืคืลท �ด้!ารังต่!าแห้น�งท �มื อ!านาจในการัต่�ด้ส6นใจในส�งคืมืการัเมื�อง            2) รั�ฐในฐานะท �เป,นรัะบับัรัาชการั  (The State as Public

Bureaucracy)   ห้รั�อเคืรั��องมื�อทางการับัรั6ห้ารัท �เป,นป8กแผู้�น และเป,นรัะเบั ยบัทางกฎห้มืายท �มื คืวามืเป,นสถาบั�น            3) รั�ฐในฐานะท �เป,นชนช�$นปกคืรัอง (The State as Ruling Class)            4) รั�ฐในฐานะท �เป,นโคืรังสรั�างทางอ0ด้มืการัณ์2 (The State as Normative Order)            แนวคืวามืคื6ด้ท �ห้น�� ง และท �สอง เป,นแนวคืวามืคื6ด้ของน�กส�งคืมืศาสต่รั2 ซึ่��งมืองว�า รั�ฐ คื�อ กลไกทางการัเมื�อง ซึ่��งได้�แก� สถาบั�นต่�างๆ ของรั�ฐบัาล  และข�ารัาชการัท �ท!างานให้�สถาบั�นเห้ล�าน�$น ผู้&�ท!าห้น�าท �ในการัปกคืรัองบั�านเมื�อง โด้ยอ!านาจต่ามืกฎห้มืาย ขณ์ะท �แนวคืวามืคื6ด้ท �สามืน�$น เป,นแนวคืวามืคื6ด้ของมืารั2กซึ่6สต่2ส�วนแนวคืวามืคื6ด้ท � ๔ จะเป,นแนวคืวามืคื6ด้ของน�กมืาน0ษยว6ทยาสะท�อนว�าห้ากพื้6จารัณ์าในแง�คืวามืห้มืายของรั�ฐแล�ว ย�อมืมื ผู้&�ท �เห้4นแต่กต่�างก�นไป ห้ลากห้ลาย แล�วแต่�ว�าจะมืองมืาจากศาสต่รั2ใด้ แต่�ในแง�กฎห้มืายรั�ฐธรัรัมืน&ญแล�ว อาจพื้อให้�คืวามืห้มืายของ รั�ฐ ได้�ว�า ห้มืายถ�ง  ส�งคืมืการัเมื�องขนาด้ให้ญ� ซึ่��งปรัะกอบัด้�วยด้6นแด้นห้รั�อ“

อาณ์าเขต่อ�นแน�ช�ด้ และรัาษฎรัห้รั�อสมืาช6กของส�งคืมืการัเมื�องน�$นๆ ต่ลอด้

2

จนอ!านาจทางการัเมื�อง การัปกคืรัอง ในอ�นท �จะรั�กษารั�ฐน�$นไว�ให้�ด้!ารังต่�อไปได้�             เหตุ�ผลแห งรั�ฐ                   โด้ยธรัรัมืชาต่6แล�ว มื พื้ล�ง 3 ด้�านท �ข�บัด้�นมืน0ษย2ให้�มืาอย&�รั �วมืก�นในส�งคืมืภายใต่�อ!านาจท �เห้น�อกว�าคืรัอบัคืรั�วและช0มืชนพื้ล�งท�$งสามืด้�าน ได้�แก� คืวามืกล�ว คืวามืปรัารัถนาท �จะมื ช ว6ต่รัอด้อย&�อย�างมื คืวามืส0ข และคืวามืต่�องการัท �จะอย&�อย�างมื ศ�กด้6=ศรั             1. คิวามกล�ว มืน0ษย2เป,นส�ต่ว2โลกท �ไมื�สามืารัถเอาต่�วรัอด้โด้ยล!าพื้�งเห้มื�อนส�ต่ว2อ�� นๆ  แต่�มืน0ษย2มื ธรัรัมืชาต่6พื้��งพื้าก�น อาศ�ยคืวามืรั�กผู้&กพื้�นเป,นกล0�มื ห้มื&� เห้ล�า เผู้�าพื้�นธ02 จ�งสรั�างรัะบับัการัเป,นอย&�รั �วมืก�นโด้ยมื การัปกคืรัองเพื้�� อปกป>องช ว6ต่และว6ถ ช ว6ต่ให้�สามืารัถด้!า รังอย&� ได้�โด้ยปรัาศจากภ�ยคื0กคืามื            2. คิวามปรัารัถนาท� จะม�ชี�ว�ตุรัอดอย% อย างม�คิวามสุ�ข            เมื��อมืน0ษย2อย&�รัอด้ได้�และมื คืวามืมื��นคืงข�$นต่!�าในช ว6ต่ การัปรัะกอบัอาช พื้ ถ6�นท �อย&� และทรั�พื้ย2ส6นแล�ว มืน0ษย2ย�อมืแสวงห้าช ว6ต่ท �มื คืวามืส0ข ซึ่��งน!าไปส&�การัสะสมืเพื้��อว�นข�างห้น�า ป?ห้น�า ทศวรัรัษห้น�า และเพื้��อล&กห้ลาน การัมื ช ว6ต่อย&�อย�างเป,นส0ขน $ด้�านห้น��ง ห้มืายถ�ง การัอย&�ภายใต่�อ!านาจการัปกคืรัองท �เป,นธรัรัมื ไมื�กด้ข � ไมื�เอาเปรั ยบัห้ากเป,นอ!านาจการัปกคืรัองท �ให้�คืวามืรั�มืเย4น ช ว6ต่ภายใต่�อ!านาจรั�ฐจ�งจะเป,นส0ข เง��อนไขท �ส!าคื�ญปรัะการัห้น��ง ซึ่��งเป,นห้ล�กปรัะก�นของการัมื ช ว6ต่ท �เป,นส0ขในรัะยะยาว ก4คื�อการัรั�บัรัองส6ทธ6ในทรั�พื้ย2ส6นส�วนบั0คืคืลในปรัะว�ต่6ศาสต่รั2ส�งคืมื คืวามืรั�มืเย4น เป,นส0ข มื6ได้�มื อย&�เสมือไป บัางสมื�ยก4มื แต่�ท0กข2เข4ญ เพื้รัาะสภาพื้ช ว6ต่คืวามืยากจนข�นแคื�น ห้รั�อไมื�ก4เก6ด้จากสภาพื้การัณ์2ข�าวยากห้มืากแพื้ง นอกจากน $ส�งคืมืท �รั �มืเย4น เป,นส0ข จะต่�องเป,นส�งคืมืท �คืวามืรั�มืเย4น เป,นส0ขน�$นแผู้�ขยายวงกว�างออกไปมื6ใช�จ!าก�ด้วงแคืบั ย6�งคืวามืรั�มืเย4น เป,นส0ข (อย�างน�อยในป-จจ�ยส �มื คืวามืมื��นคืง) มื มืากเท�าใด้ คืวามืชอบัธรัรัมื และคืวามืเป,นธรัรัมื ก4จะมื มืากข�$นเท�าน�$น            3. คิวามตุ�องการัท� จะอย% อย างม�ศั�กด�)ศัรั�

3

            มืน0ษย2เป,นส�ต่ว2ท �มื ศ�กด้6=ศรั มืน0ษย2จ�งมื ไมื�เฉพื้าะภาษา แต่�ย�งมื เพื้ลง มื การัละเล�น มื การัก ฬา และมื การัส�งสรัรัคื2ก�น น�บัต่�$งแต่�ว�ยเด้4กจนถ�งผู้&�ให้ญ� คืวามืต่�องการัท �จะอย&�อย�างมื ศ�กด้6=ศรั สะท�อนจากคืวามืปรัารัถนาในการัมื ส�วนรั�วมื ด้�งจะเห้4นได้�จากการัเต่�นรัะบั!า ท!าเพื้ลง การัละเล�นของเด้4ก การัก ฬา ซึ่��งคืนท �เข�ารั�วมืในก6จกรัรัมืด้�งกล�าวต่�างใช�ก6จกรัรัมืเห้ล�าน�$นเป,นเวท และกรัะบัวนการัของการัมื ส�วนรั�วมื การัมื ส�วนรั�วมืห้ลายรั&ปแบับั และห้ลายรัะด้�บั ในบัางกรัณ์ ก4มื อาณ์าบัรั6เวณ์ท �ซึ่�อนก�นอย&� เรัาจะกล�าวถ�งการัมื ส�วนรั�วมืเพื้ ยง

ด้�านใด้ด้�านห้น��ง ห้รั�อในรัะด้�บัใด้รัะด้�บัห้น��งไมื�ได้� เรัาจะกล�าวถ�งการัมื ส�วนรั�วมืเพื้ ยงด้�านใด้ด้�านห้น��งห้น��งห้รั�อในรัะด้�บัใด้รัะด้�บัห้น��งไมื�ได้� แต่�จะต่�องพื้6จารัณ์าพื้ห้0มื6ต่6 และห้ลายรัะด้�บัของการัมื ส�วนรั�วมืทางส�งคืมื ว�ฒนธรัรัมื ทางเศรัษฐก6จ และทางการัเมื�อง      พื้ล�งข�บัด้�นสามืปรัะการัน $ เป,นพื้�$นฐานส!าคื�ญของการัด้!ารังอย&�แห้�งรั�ฐ และเป,นเห้ต่0ผู้ลสามืด้�านของการัใช�อ!านาจรั�ฐ และก4เป,นคืวามืคืาด้ห้ว�งของคืนในส�งคืมืท �ต่�องการัการัต่อบัสนองจากรั�ฐในสามืมื6ต่6ด้�วยเช�นก�น      พื้ล�งสามืด้�านท �เกาะเก �ยว และข�บัด้�นซึ่��งก�นและก�นน $ ได้�ก�อให้�เก6ด้ไต่รัภาคืของเห้ต่0ผู้ลแห้�งรั�ฐ เพื้รัาะคืวามืส�มืพื้�นธ2รัะห้ว�างรั�ฐก�บัส�งคืมืต่�างเก6ด้มืาจากเห้ต่0ผู้ลท�$งสามืน $ และแต่�ละเห้ต่0ผู้ลต่�างเป,นอ0ปกรัณ์2แก�ก�น ในป-จจ0บั�นน $ เรัารั& �จ�ก ไต่รัล�กษณ์รั�ฐ ห้รั�อ ล�กษณ์ะก6จกรัรัมืของรั�ฐท�$งสามืด้�าน กล�าวโด้ยสรั0ป ก4คื�อ             องคิ*ปรัะกอบของรั�ฐ            อน0ส�ญญามือนเต่ว6เด้โอ ว�าด้�วย ส6ทธ6และห้น�าท �ของรั�ฐ (The Montevideo Convention on the Rights and Duties of States) คื.ศ. 1933 มืาต่รัา 1 (Article 1) ได้�อธ6บัายองคื2ปรัะกอบัของรั�ฐเพื้��อว�ต่ถ0ปรัะสงคื2ในทางก!าห้มืายรัะห้ว�างปรัะเทศว�า รั�ฐปรัะกอบัด้�วย            1) ปรัะชากรั (Population) รั�ฐท0กรั�ฐจะต่�องมื ปรัะชาชนอาศ�ยอย&�อย�างถาวรั             2) ด้6นแด้น (Territory) รั�ฐท0กรั�ฐจะต่�องมื อาณ์าเขต่พื้�$นด้6น พื้�$นน!$าและพื้�$นอากาศอ�นแน�นอนมื��นคืง 

4

            3) รั�ฐบัาล (Government)   ห้มืายถ�ง ห้น�วยงานท �มื อ!านาจในการัปกคืรัองปรัะเทศ             4) อ!านาจอธ6ปไต่ย (Sovereignty) ห้มืายถ�ง อ!านาจส&งส0ด้ในการัปกคืรัองปรัะเทศท!าให้�รั�ฐสามืารัถด้!าเน6นการัปกคืรัองภายใน และภายนอกได้�

ถ�ามื แต่�ด้6นแด้น ปรัะชากรั และรั�ฐบัาล ก4ไมื�ถ�อว�าเป,นรั�ฐ เพื้รัาะอาจจะเป,นเมื�องข�$นของรั�ฐอ��น ด้�งท �เรั ยกว�า อาณ์าน6คืมื (colony) ได้�        ด้�งน�$น รั�ฐ จ�งต่�องปรัะกอบัไปด้�วย ปรัะชากรั ท �มื การัรัวมืต่�วก�นมืาต่�อเน��องยาวนานพื้อสมืคืวรั ด้6นแด้น ทางภ&มื6ศาสต่รั2ท �แน�นอน รั�ฐบัาล ซึ่��งสถาบั�นท �มื คืวามืต่�อเน��องและมื��นคืงในการัปกคืรัองด้&แลปรัะชาชน และอ!านาจอธ6ปไต่ย ท �จะก!าห้นด้ว6ธ การัปกคืรัองต่�างๆ ของรั�ฐต่นเองได้� น��นเอง             คิวามแตุกตุ างรัะหว าง รั�ฐ ก�บ ปรัะเทศั และ ชีาตุ�          คื!าว�า รั�ฐ เรั ยกเป,นภาษาอ�งกฤษว�า State แต่�มื คื!าอ กสองซึ่��งใช�มื�กน6ยมืปะปนก�น คื�อ คื!า ว�า ปรัะเทศ ห้รั�อ Country ก�บั คื!า ว�า ชาต่6 ห้รั�อ Nation ซึ่��งในห้ลายกรัณ์ อาจใช�เรั ยกสล�บัก�นได้� โด้ยมื คืวามืมื0�งห้มืายอย�างเด้ ยวก�น เช�น เรัาอาจเรั ยกว�า รั�ฐไทย ห้รั�อ ปรัะเทศไทย ห้รั�อ ชาต่6ไทย ก4ได้� ส0ด้แล�วแต่� แต่�แท�ท �จรั6งแล�ว คื!าว�า ปรัะเทศและชาต่6น�$น มื คืวามืห้มืายแต่กต่�างก�บัรั�ฐ กล�าวคื�อ คื!าว�า ปรัะเทศมื0�งเพื้ ยงกล�าวถ�งด้6นแด้นห้รั�ออาณ์าเขต่ท �อย&�ภายใต่�การัปกคืรัองของรั�ฐบัาลเด้ ยวก�นเท�าน�$นโด้ยไมื�จ!าเป,นว�าปรัะเทศน�$นจะต่�องมื อธ6ปไต่ยเฉกเช�นรั�ฐแต่�อย�างใด้ ส�วนคื!าว�า ชาต่6 มื คืวามืห้มืายล�กซึ่�$งกว�ารั�ฐ เพื้รัาะมื0�งห้มืายใช�ก�บัปรัะชาชนห้รั�อส�งคืมืมืากกว�าจะใช�ก�บัด้6นแด้นด้�งปรัะเทศ อ กท�$งย�งห้มืายถ�ง คืวามืผู้&กพื้�นเป,นอ�นห้น��งอ�นเด้ ยวก�นในทางว�ฒนธรัรัมื อาท6 เผู้�าพื้�นธ02 ภาษา ศาสนา เป,นต่�น ต่ลอด้จนมื ปรัะสบัการัณ์2รั�วมืก�นในทางปรัะว�ต่6ศาสต่รั2 ห้รั�อ ว6ว�ฒนาการัทางการัเมื�องการัปกคืรัอง

 ปรั�ชีญาว าด�วยรั�ฐ            ปรั�ชญาว�าด้�วยรั�ฐ มื มืาต่�$งแต่�สมื�ยกรั ก ในสมื�ยน�$นปรั�ชญาเมืธ ต่�างๆ ให้�คืวามืสนใจก�บัการัจ�ด้รั&ปแบับัสถาบั�นการัเมื�องการัปกคืรัองเป,นอ�นมืาก นคืรัรั�ฐต่�างๆ ในเวลาน�$น โด้ยเฉพื้าะอย�างย6�งนคืรัรั�ฐเอเธนส2 รั&ปแบับั

5

การัปกคืรัอง เมื��อคืรั�$งกรัะน�$น มื อ6ทธ6พื้ลอย�างย6�งต่�อรั&ปแบับัการัปกคืรัองของรั�ฐต่�างๆ ในป-จจ0บั�นน $       ท�$ง Socrates (469-399 BCE) Plato (427-347

BCE) และ Aristotle (384-322 BCE) ล�วนเป,นน�กปรั�ชญาการัเมื�องคืนส!าคื�ญในสมื�ยกรั ก            ในรัะยะก�อนคืรั6สต่กาล ด้�งคื!ากล�าวว�า  โสกรัาต่ ส เป,นศาสด้าของ“

ผู้&�สอน เพื้ลโต่ เป,นศาสด้าของผู้&�คื6ด้ และอรั6สโต่เต่6ล เป,นศาสด้าของผู้&�เรั ยน” โด้ยท �ท�$งห้มืด้ มืองว�า มืน0ษย2เป,นส�ต่ว2ส�งคืมื รั�ฐจ�งเป,นส6�งท �จ!าเป,น เพื้��อสนองต่อบัคืวามืต่�องการัของมืน0ษย2 แต่�ในบัรัรัด้าบั0คืคืลท�$งสามืน $ อรั6สโต่เต่6ลเป,นปรั�ชญาเมืธ ท �ได้�กล�าวถ�งรั�ฐไว�อย�างเป,นรัะเบั ยบัท �ส0ด้ ขณ์ะท �โสกรัาต่ สน�$น เน�นห้น�กไปในทางคื0ณ์ธรัรัมืและศ ลธรัรัมืจรัรัยาเขาจ�งเป,นผู้&�ท �สน�บัสน0นรั&ปการัปกคืรัองแบับัอภ6ชนาธ6ไต่ย ส�วนเพื้ลโต่เอง นอกจากจะไมื�ได้�กล�าวถ�งล�กษณ์ะของรั�ฐไว�อย�างเป,นรัะเบั ยบัแล�ว ย�งมื ผู้&�ว6จารัณ์2ว�า เพื้ลโต่มื คืวามืคื6ด้เก �ยวก�บัปรั�ชญาว�าด้�วยรั�ฐคื�อนข�างส�บัสน คื�อ มื�กจะห้น�กไปในทางการัจ�ด้รั&ปแบับัของรั�ฐในอ0ด้มืคืต่6 ซึ่��งคืวรัปกคืรัองโด้ยรั&ปแบับัรัาชาธ6ปไต่ย มืากกว�าอย�างอ��น                     อรั6สโต่เต่6ลได้�ช��อว�าเป,นบั6ด้าแห้�งรั�ฐศาสต่รั2 เพื้รัาะได้�แสด้งท�ศนะเก �ยวก�บัคืวามืห้มืายของรั�ฐ ก!าเน6ด้รั�ฐ รั&ปของรั�ฐ และคืวามืส6$นส0ด้ของรั�ฐไว�อย�างละเอ ยด้ลออ จนอาจกล�าวได้�ว�า เป,นน�กปรั�ชญาคืนแรักท �ได้�พื้&ด้ถ�งรั�ฐเอาไว�อย�างช�ด้เจน ด้�งท �เรั ยกก�นในเวลาน�$นว�า Polis อ�นห้มืายถ�งรัะเบั ยบัองคื2การัช�$นส&งส0ด้ของปรัะชาคืมื อรั6สโต่เต่6ลถ�อว�า รั�ฐ เป,นปรัะชาคืมืห้รั�อท �รัวมืของบั0คืคืลท�$งห้ลาย รัะเบั ยบัส!าคื�ญของปรัะชาชน ก4คื�อ การัปกคืรัองของรั�ฐบัาล ซึ่��งต่�องอย&�ภายใต่�กฎห้มืาย ด้�งท �เรั ยกก�นในเวลาน $ว�า รั�ฐธรัรัมืน&ญ             รั�ฐว�ว�ฒนาการั (State Evolution)  

            ส!าห้รั�บัคืวามืคื6ด้เรั��องก!าเน6ด้ของรั�ฐ เรั6�มืด้�วย ทฤษฎ เทวส6ทธ6= (Theory of the Divine Right) ซึ่��งเช��อว�ารั�ฐมื ก!าเน6ด้จากพื้รัะเจ�า กล�าวคื�อ พื้รัะเจ�าเป,นผู้&�ปรัะทานด้6นแด้นสรั�างมืน0ษย2 ให้�อ!านาจต่�$งรั�ฐบัาล

6

มือบัอ!านาจอธ6ปไต่ยให้� กล�าวโด้ยสรั0ปได้�ว�า พื้รัะเจ�า คื�อ ผู้&�ท �ก!าห้นด้กฎเกณ์ฑ์2การัปกคืรัองท�$งห้มืด้ให้�ทฤษฎ น $ก�อให้�เก6ด้ผู้ลส!าคื�ญห้ลายปรัะการั คื�อ

1) รั�ฐเก6ด้จากพื้รัะปรัะสงคื2ของพื้รัะเจ�า2) มืน0ษย2มื6ได้�เป,นป-จจ�ยส!าคื�ญในการัสรั�างรั�ฐ แต่�เป,นเพื้ ยงองคื2ปรัะกอบัของรั�ฐ3) ผู้&�ปกคืรัองรั�ฐได้�อ!านาจปกคืรัองมืาจากพื้รัะเจ�า ผู้&�ใด้ฝ่Fาฝ่Gนอ!านาจรั�ฐ ผู้&�น� $นฝ่Fาฝ่Gนโองการัพื้รัะเจ�า4) ปรัะชาชนในรั�ฐจะต่�องเช��อฟั-งอ!านาจรั�ฐโด้ยเคืรั�งคืรั�ด้

            ทฤษฎ น $คืลายคืวามืน6ยมืในเวลาต่�อมืา และเก6ด้ทฤษฎ ให้มื�ข�$นท �เรั ยกว�า ทฤษฎ ส�ญญาปรัะชาคืมื (Theory of the Social

Contract) ซึ่��งคื�ด้คื�านทฤษฎ เทวส6ทธ6=ในข�อส!าคื�ญห้ลายปรัะการั ท�$งน $ ทฤษฎ ให้มื�น $เป,นผู้ลมืาจากคืวามืคื6ด้ของ Thomas Hobbes (1588-1679), John Locke (1632-1704), Jean Jacques Rousseau (1712-1778) ทฤษฎ ให้มื�น $มื สารัะส!าคื�ญว�า

1)      รั�ฐเก6ด้จากมืน0ษย2 ห้รั�อมืน0ษย2เป,นผู้&�สรั�างรั�ฐต่�างห้าก2) ในการัสรั�างรั�ฐ มืน0ษย2มืารัวมืเข�าด้�วยก�นโด้ยมื เจต่นาแน�นอน เสมื�อนท!าส�ญญารั�วมืก�นว�า จะผู้&กพื้�นก�น เผู้ช6ญท0กข2เผู้ช6ญส0ขรั�วมืก�น3) การัท �มืน0ษย2มืาผู้&กพื้�นรั�วมืก�นเช�นน $ ถ�อว�าเป,นการัท!าส�ญญาปรัะชาคืมืข�$น รั�ฐและรั�ฐบัาล จ�งเก6ด้จากส�ญญาของมืน0ษย2 ถ�ารั�ฐบัาลปกคืรัองไมื�เป,นธรัรัมื ก4ถ�อว�าผู้6ด้ส�ญญาปรัะชาคืมื รั�ฐบัาลจะต่�องรั�บัผู้6ด้ชอบัต่�อปรัะชาชนในฐานะคื&�ส�ญญา 4) รั�ฐบัาลจะต่�องกรัะท!าต่ามืเจต่นารัมืณ์2ของปรัะชาชน ซึ่��ง รั0สโซึ่ เรั ยกว�า General Will โด้ยเฉพื้าะในข�อท �ว�า เจต่นารัมืณ์2ของปรัะชาชนย�อมือย&�เห้น�อส6�งอ��นใด้ รั�ฐบัาลจะละเมื6ด้มื6ได้�

      ทฤษฎ อ กทฤษฎ ห้น��งว�าด้�วยก!าเน6ด้ของรั�ฐ คื�อ ทฤษฎ พื้ลก!าล�ง (Theory of Force) ซึ่��งเช��อว�ารั�ฐเก6ด้ข�$นจากการัย�ด้คืรัองและการัใช�ก!าล�งบั�งคื�บั ทฤษฎ น $เองท �น!าไปส&�คืวามืเช��อในเรั��อง ชาต่6น6ยมื และคืวามืคื6ด้ท �ว�า รั�ฐคื�ออ!านาจ ซึ่��งอย&�เห้น�อศ ลธรัรัมืท�$งปวง      แต่�อย�างไรัก4ต่ามื ในบัรัรัด้าทฤษฎ ท�$งห้ลายท �เก �ยวก�บัการัก!าเน6ด้

7

ของรั�ฐ ทฤษฎ ซึ่��งส!าคื�ญท �ส0ด้ และน�บัว�าน6ยมือ�างอ6งก�นมืาก ก4คื�อ ทฤษฎ ว6ว�ฒนาการั (Theory of Evolution) ของอรั6สโต่เต่6ล ทฤษฎ น $มื ล�กษณ์ะเป,นจรั6งมืากกว�าทฤษฎ ก�อนๆ โด้ยท �มื สารัะส!าคื�ญว�า รั�ฐเก6ด้ข�$นจากว6ว�ฒนาการัในทางการัเมื�องของมืน0ษย2 เมื��อเรั6�มืต่�นมืน0ษย2รัวมืก�นอย&�เป,นกล0�มืเล4กๆ มื คืวามืผู้&กพื้�นทางสายโลห้6ต่ มื คืวามืส�มืพื้�นธ2ทางเคืรั�อญาต่6 ด้�งท �เรัาเรั ยกกล0�มืเล4กๆ น $ว�า เป,นวงศาคืณ์าญาต่6ก�น ต่�อมืาก4คืล �คืลายขยายต่�วรัวมืเอากล0�มืชนซึ่��งอย&�ในสถานท �เด้ ยวก�น ห้รั�อใกล�เคื ยงก�นเข�าด้�วยก�น มื ห้�วห้น�ารั�วมืก�น มื ศาสนาห้รั�อล�ทธ6คืวามืเช��อถ�ออ�นเด้ ยวก�น มื ขนบัธรัรัมืเน ยมืปรัะเพื้ณ์ เด้ ยวก�น ส�งคืมืปรัะเภทน $คืงเรั ยกว�าเป,นส�งคืมืรั�วมืเผู้�าพื้�นธ02 ซึ่��งย�อมืกว�างขวางกว�าส�งคืมืปรัะเภทวงศาคืณ์าญาต่6 ต่�อมืาส�งคืมืเผู้�าพื้�นธ02ขยายต่�วข�$นจนกลายเป,นนคืรัให้ญ� เช�น นคืรัรั�ฐกรั กในสมื�ยโบัรัาณ์ และในท �ส0ด้ห้ลายรั�ฐห้รั�อนคืรัรั�ฐก4รัวมืเข�าด้�วยก�นเป,นจ�กรัวรัรัด้6 มื การัปกคืรัองท �ส�วนกลาง และส�วนภ&มื6ภาคื จวบัจนถ�ง รั�ฐ ชาต่6 ปรัะเทศ ในป-จจ0บั�น      ทฤษฎ ว6ว�ฒนาการัน $ได้�รั�บัอ6ทธ6พื้ลมืาจากคืวามืคื6ด้ของอรั6สโต่เต่6ล ซึ่��งเมื��อถ�อว�าการัต่�$งรั�ฐเป,นเรั��องของการัเมื�อง การัท �มืน0ษย2เข�าไปมื ส�วนรั�วมืในว6ว�ฒนาการัของรั�ฐ จ�งเท�าก�บัว�ามืน0ษย2ได้�เข�าไปมื ส�วนรั�วมืในว6ว�ฒนาการัทางการัเมื�องด้�วยอย�างไมื�อาจแยกจากก�นได้� ทฤษฎ น $จ�งถ�อว�ามืน0ษย2เป,นส�ต่ว2การัเมื�องและเป,นส�ต่ว2ส�งคืมื น�กรั�ฐศาสต่รั2ถ�อว�า ทฤษฎ น $มื ล�กษณ์ะสมืจรั6ง เพื้รัาะในการัอธ6บัายถ�งก!าเน6ด้ของรั�ฐ ได้�ใช�คืวามืรั& �ในทางส�งคืมืศาสต่รั2และว6ทยาศาสต่รั2เป,นเคืรั��องอธ6บัาย จากน�ตุ�รั�ฐ สุ% น�ตุ�ธรัรัม  

ปรั�ชญาว�าด้�วยรั�ฐในส�วนของน6ต่6รั�ฐ มื6ได้�ก!าห้นด้องคื2ปรัะกอบัของรั�ฐ ห้ากแต่�ก!าห้นด้บัทบัาทห้รั�อห้น�าท �ของรั�ฐท �มื ต่�อรัาษฎรัน��นเอง ซึ่��งถ�อว�าเป,นส6�งส!าคื�ญอย�างห้น��งในกฎห้มืายมืห้าชน เพื้รัาะจะถ�อว�ากฎห้มืายมืห้าชนน�$นมื6ได้�ว�าด้�วยอ!านาจของรั�ฐท �จะบั�งคื�บัเอาแก�รัาษฎรัได้�ฝ่Fายเด้ ยว ห้ากว�าด้�วยบัทบัาทห้รั�อห้น�าท �ของรั�ฐท �มื ต่�อรัาษฎรั อ�นเป,นคืวามืส�มืพื้�นธ2อ กล�กษณ์ะห้น��งด้�วย และเพื้รัาะน�กกฎห้มืายธรัรัมืชาต่6ก4ด้ น�กศ�กษากฎห้มืายบั�านเมื�องก4ด้ คื6ด้เห้4นอย�างน $เองจ�งได้�พื้�ฒนากฎห้มืายมืห้าชนไปในแนวทางท �เป,น

8

ธรัรัมื และให้�รัาษฎรัใช�ปรัะโยชน2จากกฎห้มืายมืห้าชนได้�เช�นเด้ ยวก�บัจากกฎห้มืายเอกชน อย�างเช�น น!าไปใช�เป,นมื&ลฐานในการัฟั>องรั�องเจ�าห้น�าท �ของรั�ฐได้� เป,นต่�น        รัากฐานของปรั�ชญาว�าด้�วยน6ต่6รั�ฐน�$น น�บัว�ามื มืาต่�$งแต่�สมื�ยกรั ก เมื��ออรั6สโต่เต่6ลกล�าวถ�ง รั�ฐท �ด้ ว�าจะต่�องมื ผู้&�น!าท �ด้ และผู้&�น!าท �ด้ จะต่�องเคืารัพื้กฎห้มืาย แมื�รัาษฎรัจะด้ อย�างไรัก4ต่ามื ถ�าต่กไปอย&�ในรั�ฐบัาลเลว มื ผู้&�น!าเลว ไมื�เคืารัพื้ต่�อกฎห้มืายของบั�านเมื�อง รัาษฎรัน�$นย�อมืโชคืรั�ายเด้�อด้รั�อน        อน��ง ศาสต่รัาจารัย2 ด้รั. ห้ย0ด้ แสงอ0ท�ย ได้�อธ6บัายเรั��องของน6ต่6รั�ฐไว�อย�างรัวบัรั�ด้ ด้�งน $  รั�ฐต่ามืรั�ฐธรัรัมืน&ญสมื�ยให้มื�ย�อมืเป,นน6ต่6รั�ฐ คื�อ เป,นรั�ฐ“

ท �ยอมืต่นอย&�ใต่�บั�งคื�บัแห้�งกฎห้มืาย ซึ่��งรั�ฐเป,นผู้&�ต่รัาข�$นเอง ห้รั�อ ยอมืใช�บั�งคื�บั”        คืวามืคื6ด้ในเรั��องน6ต่6รั�ฐ เป,นคืวามืคื6ด้ของปรัะชาชนท �ศรั�ทธาในล�ทธ6ป-จเจกน6ยมื (Individualism) และรั�ฐธรัรัมืน&ญของรั�ฐท �จะเป,นน6ต่6รั�ฐได้�น�$น จ!าต่�องมื บัทบั�ญญ�ต่6ในปรัะการัส!าคื�ญกล�าวถ�งห้ล�กปรัะก�นส6ทธ6และเสรั ภาพื้ของรัาษฎรัด้�วย เช�น เสรั ภาพื้ในรั�างกาย ในทรั�พื้ย2ส6น ในการัท!าส�ญญา และในการัปรัะกอบัอาช พื้ ในฐานะน $ รั�ฐจ�งมื สภาพื้เป,นคืนรั�บัใช�ของส�งคืมืโด้ยถ&กคืวบัคื0มือย�างเคืรั�งคืรั�ด้ จะเห้4นได้�ว�า การัท �รั �ฐจะเคืารัพื้ต่�อเสรั ภาพื้ต่�างๆ ของรัาษฎรัได้�น�$น ย�อมืมื อย&�ว6ธ เด้ ยว ก4คื�อ การัท �รั �ฐยอมืต่นอย&�ใต่�บั�งคื�บัแห้�งกฎห้มืายโด้ยเคืรั�งคืรั�ด้เท�าน�$น และต่รัาบัใด้ท �กฎห้มืายย�งใช�อย&�กฎห้มืายน�$นก4ผู้&กมื�ด้รั�ฐอย&�เสมือ      คืวามืคื6ด้เรั��องน6ต่6รั�ฐ ย�อมืเก6ด้ข�$นโด้ยการัท �รัาษฎรัต่�อส&�ก�บัการัปกคืรัองรัะบัอบัสมืบั&รัณ์าญาส6ทธ6รัาชย2 โด้ยรัาษฎรัเรั6�มืเรั ยกรั�องเสรั ภาพื้ข�$นก�อน        ด้�งท �กล�าวมืาแล�ว จะเห้4นได้�ว�า การัท �ปรัะเทศใด้ปรัะเทศห้น��งจะเป,นน6ต่6รั�ฐได้�น�$น ต่�องมื ล�กษณ์ะด้�งน $

1)      ในปรัะเทศน�$นกฎห้มืายจะต่�องอย&�เห้น�อส6�งใด้ท�$งห้มืด้ การักรัะท!าต่�างๆ ในทางปกคืรัอง โด้ยเฉพื้าะอย�างย6�งการักรัะท!าของต่!ารัวจ จะต่�องเป,นไปต่ามืกฎห้มืายและชอบัด้�วยกฎห้มืายห้ล�กปรัะก�นส6ทธ6และเสรั ภาพื้ของรัาษฎรัอย&�ท �กฎห้มืาย ถ�าเจ�าพื้น�กงาน

9

ของรั�ฐเข�ามืากล!$ากรัายส6ทธ6เสรั ภาพื้ของรั�ฐโด้ยไมื�มื กฎห้มืายให้�อ!านาจ เจ�าพื้น�กงานก4ย�อมืจะมื คืวามืผู้6ด้ทางอาญา

2)      ในปรัะเทศท �เป,นน6ต่6รั�ฐ ขอบัเขต่แห้�งอ!านาจห้น�าท �ของรั�ฐย�อมืก!าห้นด้ไว�แน�นอน เรั6�มืแต่�การัแบั�งแยกอ!านาจออกเป,นสามือ!านาจ คื�อ อ!านาจน6ต่6บั�ญญ�ต่6 อ!านาจบัรั6ห้ารั และอ!านาจต่0ลาการั โด้ยมื ขอบัเขต่ในการัใช�อ!านาจของรั�ฐ อ!านาจของเจ�าพื้น�กงานของรั�ฐท �ลด้ห้ล��นลงมืาก4เป,นอ!านาจท �ว�ด้ได้� คื�อ เป,นอ!านาจท �มื ขอบัเขต่เช�นเด้ ยวก�น และต่�องมื การัคืวบัคื0มืให้�มื การัใช�อ!านาจภายในขอบัเขต่เท�าน�$น เช�น ในปรัะเทศไทยบั0คืคืลย�อมืทรัาบัได้�จากกฎห้มืายว�า ต่!ารัวจ มื อ!านาจห้น�าท �เพื้ ยงใด้ จะใช�อ!านาจจากรัาษฎรัได้�ห้รั�อไมื�เพื้ ยงใด้

3)      ในปรัะเทศท �เป,นน6ต่6รั�ฐ ผู้&�พื้6พื้ากษาจะต่�องมื อ6สรัะในการัพื้6จารัณ์าพื้6พื้ากษาคืด้ โด้ยจะต่�องมื ห้ล�กปรัะก�นด้�งกล�าวไว�ในรั�ฐธรัรัมืน&ญ และเพื้ ยงแต่�รั�ฐใด้จะจ�ด้ให้�ผู้&�พื้6พื้ากษาเป,นอ6สรัะ ส!าห้รั�บัพื้6จารัณ์าคืด้ แพื้�งและคืด้ อาญาเท�าน�$น ก4มื ศาลแพื้�งและศาลอาญาปรัะกอบัด้�วยผู้&�พื้6พื้ากษาท �มื อ6สรัะส!าห้รั�บัพื้6จารัณ์าคืด้ แพื้�งคืด้ อาญา คืวามืส!าคื�ญอย&�ท �จะต่�องให้�ศาลย0ต่6ธรัรัมืคืวบัคื0มืฝ่Fายปกคืรัอง กล�าวคื�อ ให้�ศาลย0ต่6ะรัรัมืว6น6จฉ�ยการักรัะท!าของเจ�าพื้น�กงานได้�ว�าพื้น�กงานได้�กรัะท!าผู้6ด้ในทางอาญาต่�อรัาษฎรัห้รั�อกรัะท!าการัละเมื6ด้ในทางแพื้�งห้รั�อไมื� โด้ยในน $น6ต่6รั�ฐจ�งเป,นรั�ฐย0ต่6ธรัรัมื กล�าวคื�อ ศาลย0ต่6ธรัรัมืคืวบัคื0มืการักรัะท!าของเจ�าพื้น�กงานในทางอรัรัถคืด้ ป-ญห้ามื ว�าการัท �รั �ฐบัางรั�ฐได้�จ�ด้ต่�$งศาลปกคืรัองข�$นโด้ยเฉพื้าะน�$น จะย�งคืงเป,นน6ต่6รั�ฐอย&�อ กห้รั�อไมื� มื คื!าต่อบัข�อน $ก4คื�อแล�วแต่�ผู้&�พื้6พื้ากษาศาลปกคืรัองจะเป,นอ6สรัะห้รั�อไมื� ถ�าเป,นอ6สรัะรั�ฐน�$นก4เป,นน6ต่6รั�ฐ ท�$งน $เพื้รัาะคืวามืส!าคื�ญอย&�ท �ห้ล�กปรัะก�นส6ทธ6และเสรั ภาพื้ของรัาษฎรั ซึ่��งจะมื ได้�ต่�อเมื��อผู้&�พื้6พื้ากษาท �ว6น6จฉ�ยข�อพื้6พื้ากษาเป,นอ6สรัะอย�างแท�จรั6ง แต่�การัท �จ�ด้ต่�$งศาลโด้ยเฉพื้าะข�$น เช�น ศาลปกคืรัองปรัะกอบัด้�วยผู้&�พื้6พื้ากษาท �รัอบัรั& �ในว6ชาปกคืรัอง ย�อมืจะอ!านวยปรัะโยชน2 เพื้รัาะท!าให้�ศาลท �จ�ด้ต่�$งข�$นไว�

10

สามืารัถพื้6พื้ากษาคืด้ ได้�ถ&กต่�องข�$น และเมื��อผู้&�พื้6พื้ากษาในศาลด้�งกล�าวเป,นอ6สรัะ ก4เป,นห้ล�กปรัะก�นอ�นพื้อเพื้ ยงส!าห้รั�บัรัาษฎรั

แนวคืวามืคื6ด้เรั��องน6ต่6รั�ฐน $เองก�อให้�เก6ด้ ห้ล�กน6ต่6ธรัรัมื (The Rule

of law) ข�$นในรัะบับักฎห้มืายต่�างๆ อ�นมื ท �มืาจากแนวคื6ด้ของอรั6สโต่เต่6ลท �ว�า การัปกคืรัองท �ด้ ไมื�ใช�การัปกคืรัองโด้ยป0ถ0ชน ห้ากแต่�เป,นการัปกคืรัองโด้ยกฎห้มืาย เพื้รัาะการัปกคืรัองโด้ยป0ถ0ชนย�อมืเส �ยงต่�อการัปกคืรัองต่ามือ!าเภอใจ ขณ์ะท �การัปกคืรัองโด้ยกฎห้มืายเอ�$ออ!านวยต่�อการัท �จะมื คืวามืเสมือภาคื (equality) และเสรั ภาพื้ (liberty)มืากกว�า เพื้รัาะห้ากมื การัปกคืรัองโด้ยห้ล�กน6ต่6ธรัรัมือย&�จรั6ง ท0กคืนก4จะมื คืวามืเสมือภาคืก�นในสายต่าของกฎห้มืาย และมื เสรั ภาพื้ คื�อ ปรัาศจากคืวามืห้วาด้กล�วว�าจะมื การัใช�อ!านาจต่ามือ!าเภอใจโด้ยผู้&�ปกคืรัอง แนวคืวามืคื6ด้น $จ�งเป,นท �มืาของล�ทธ6รั�ฐธรัรัมืน&ญน6ยมื (constitutionalism) ซึ่��งในอ กแง�ห้น��งมื คืวามืห้มืายเช�นเด้ ยวก�บัคื!าว�า Law and Order ห้รั�อ บั�านเมื�องมื ข��อมื แป น��นเอง         โด้ยเฉพื้าะอย�างย6�ง ในอ�งกฤษ Albert Venn Dicey (1835-

1922) น�กกฎห้มืายรั�ฐธรัรัมืน&ญผู้&�เรั�องนามืได้�สรั0ปว�าห้ล�กน6ต่6ธรัรัมืน�$นจะต่�องปรัะกอบัด้�วยล�กษณ์ะ 3 ปรัะการัด้�งน $คื�อ

        1) ฝ่Fายบัรั6ห้ารัไมื�มื อ!านาจต่ามือ!าเภอใจ ซึ่��งห้มืายถ�งบั0คืคืลจะต่�องรั�บัผู้6ด้ในทางอาญาต่�อเมื��อได้�กรัะท!าการัอ�นเป,นคืวามืผู้6ด้และก!าห้นด้โทษไว� และโทษน�$นต่�องเป,นโทษต่ามืกฎห้มืายอ�นแสด้งให้�เห้4นว�าบั0คืคืลจะถ&กจ!าก�ด้ส6ทธ6เสรั ภาพื้โด้ยกฎห้มืายเท�าน�$น เจ�าพื้น�กงานของรั�ฐใช�อ!านาจต่ามือ!าเภอใจมื6ได้�         2)บั0คืคืลท0กคืนอย&�ภายใต่�กฎห้มืายเด้ ยวก�นและศาลเด้ ยวก�นจะเป,นผู้&�พื้6จารัณ์าพื้6พื้ากษาซึ่��งห้มืาย�งบั0คืคืลท0กคืนต่�องถ&กกฎห้มืายบั�งคืคื�บัโด้ยเท�าเท ยมืก�นไมื�เล�อกฐานะและต่!าแห้น�งห้น�าท �และเมื��อมืข�อพื้6พื้ากษาเก6ด้ข�$นในรัะห้ว�างเอกชน ห้รั�อ เอกชนก�บัรั�ฐท�$งต่ามืกฎห้มืายแพื้�ง กฎห้มืายอาญา และกฎห้มืายอ��น เช�น กฎห้มืายปกคืรัองศาลย0ต่6ธรัรัมื เท�าน�$นท �จะท!าห้น�าท �พื้6จารัณ์าคืด้ เห้ล�าน $ได้� และการัพื้6จารัณ์าพื้6พื้ากษาน $ถ�าเป,นไปโด้ยอ6สรัะปรัาศจากการัแทรักแซึ่งของฝ่Fายของฝ่Fายใด้ฝ่Fายใด้ท�$งส6$น 

11

        3) ห้ล�กท��วไปของกฎห้มืายรั�ฐธรัรัมืน&ญเป,นผู้ลมืาจากกฎห้มืายธรัรัมืด้า ของปรัะเทศ กล�าวคื�อ ศาลน��นเองเป,นผู้&�พื้6พื้ากษาคืด้ เก �ยวด้�วยส6ทธ6เสรั ภาพื้ของเอกชนท!าให้�เก6ด้การัยอมืรั�บัส6ทธ6เสรั ภาพื้ข�$น      ในทางการัปกคืรัอง การัปกคืรัองโด้ยห้ล�กน6ต่6ธรัรัมืก4คื�อ ห้ล�กการัท �ว�า บัรัรัด้าเจ�าห้น�าท �ของรั�ฐ ไมื�ว�าจะเป,นโด้ยการัเล�อกต่�$งห้รั�อแต่�งต่�$งต่�องกรัะท!าการัภายใต่�กฎห้มืาย และธรัรัมืน&ญการัปกคืรัอง ใช�อ!านาจภายในขอบัเขต่ซึ่��งกฎห้มืายก!าห้นด้ไว�ให้� ด้�งน�$น การัปกคืรัองโด้ยห้ล�กน6ต่6ธรัรัมืในน�ยท �จะให้�เก6ด้คืวามืเป,นธรัรัมืน�$น จะต่�องมื การัออกกฎห้มืายท �เป,นธรัรัมืด้�วยสรั0ปได้�ว�า ห้ล�กน6ต่6ธรัรัมื ก4คื�อ  การัปกคืรัองปรัะเทศโด้ยกฎห้มืาย “

กล�าวคื�อ บั0คืคืลเสมือก�นในกฎห้มืาย บั0คืคืลจะต่�องรั�บัโทษเพื้��อการักรัะท!าผู้6ด้อ�นใด้ ต่�อเมื��อมื กฎห้มืายบั�ญญ�ต่6ไว�ว�า การักรัะท!าน�$นเป,นคืวามืผู้6ด้และก!าห้นด้โทษไว� และจะต่�องได้�รั�บัการัพื้6จารัณ์าคืด้ จากศาลย0ต่6ธรัรัมื ท �มื คืวามืเป,นอ6สรัะในการัช $ขาด้ต่�ด้ส6นคืด้ ไมื�ว�าจะเป,นข�อพื้6พื้าทท �เก6ด้ข�$นรัะห้ว�างเอกชนด้�วยก�นเองก4ด้ ห้รั�อรัะห้ว�างเอกชนก�บัรั�ฐก4ด้ ” อาจถ�อได้�ว�าห้ล�กน6ต่6ธรัรัมืน�$น เป,นห้ล�กส!าคื�ญของน6ต่6รั�ฐ ต่ลอด้จนเป,นรัากแก�วของรัะบับัการัปกคืรัองแบับัปรัะชาธ6ปไต่ยโด้ยแท�

 รั%ปแบบของรั�ฐรั&ปแบับัของรั�ฐ ห้มืายถ�ง ล�กษณ์ะอ�นแสด้งถ�งรั�ฐว�าเป,นปรัะเทศท �มื

การัปกคืรัองและองคื2กรัทางการัปกคืรัองเป,นเอกภาพื้ ห้รั�อว�าเป,นกล0�มืของรั�ฐท �ปรัะกอบัก�นเป,นปรัะเทศ และจ�ด้การัปกคืรัอง ต่ลอด้ท�$งมื องคื2กรัทางการัปกคืรัองซึ่!$าซึ่�อนห้รั�อขนานก�น ด้�งน�$น รั&ปแบับัของรั�ฐ จ�งส�อให้�เห้4นถ�งล�กษณ์ะของการัใช�อ!านาจอธ6ปไต่ยในปรัะเทศว�าจะใช�ในล�กษณ์ะใด้เป,นอ�นห้น��งอ�นเด้ ยวก�น มื รั�ฐบัาลเด้ ยวก�น และมื รั�ฐสภาแห้�งปรัะเทศเป,นห้น��งเด้ ยว ห้รั�อว�ามื รั�ฐบัาลและมื รั�ฐสภาซึ่!$าซึ่�อนก�น เคื ยงคื&�ก�น รั&ปของรั�ฐท �ปรัากฏอย&�น�บัแต่�อด้ ต่จนถ�งป-จจ0บั�น สามืารัถจ!าแนกออกได้� 2 ชน6ด้ คื�อ

12

 1. รั�ฐเด� ยวรั�ฐเด้ �ยว (Unitary State) คื�อ รั�ฐท �มื ศ&นย2กลางในทางการัเมื�อง

และการัปกคืรัองรัวมืก�นเป,นอ�นห้น��งอ�นเด้ ยว เป,นรั�ฐซึ่��งมื เอกภาพื้ไมื�ได้�แยกออกจากก�น มื การัใช�อ!านาจส&งส0ด้ท�$งภายในและภายนอกโด้ยองคื2กรัเด้ ยวก�นท��วด้6นแด้นของรั�ฐ อ!านาจส&งส0ด้ในท �น $ ก4คื�อ อ!านาจอธ6ปไต่ย (อ!านาจน6ต่6บั�ญญ�ต่6 อ!านาจบัรั6ห้ารั และอ!านาจต่0ลาการั) ในรั�ฐเด้ �ยว บั0คืคืลท0กคืนในปรัะเทศจะอย&�ภายใต่�บั�งคื�บับั�ญชาของอ!านาจแห้�งเด้ ยวก�นน $ ท0กคืนจะอย&�ในรัะบัอบัการัปกคืรัองเด้ ยวก�น และอย&�ใต่�บัทบั�ญญ�ต่6ของกฎห้มืายอย�างเด้ ยวก�น       รั�ฐเด้ �ยวมื อย&�มืากในโลกน $ และมื ในท0กทว ป เช�น ไทย ฯลฯ รั�ฐเด้ �ยวน�$น ไมื�จ!าเป,นต่�องต่�$งอย&�บันผู้�นแผู้�นด้6นเด้ ยวก�น และต่6ด้ต่�อก�นไป ต่�วอย�างเช�น ญ �ป0Fน อ6นโด้น เซึ่ ย เป,นต่�น ซึ่��งมื ล�กษณ์ะเป,นรั�ฐห้มื&�เกาะ อาจปรัะกอบัด้�วยด้6นแด้นห้ลายด้6นแด้นอย&�แยกห้�างจากก�น โด้ยมื ปรัะเทศอ��นคื��นอย&�ก4ได้� ต่�วอย�างเช�น ปรัะเทศปาก สถาน และต่0รัก เป,นต่�น

 2. รั�ฐรัวมรั�ฐรัวมื คื�อ รั�ฐต่�างๆ ต่�$งแต่� 2 รั�ฐข�$นไป ซึ่��งได้�เข�ามืารัวมืก�นภายใต่�

รั�ฐบัาลเด้ ยวก�น ห้รั�อ ปรัะมื0ขเด้ ยวก�น อาจด้�วยคืวามืสมื�คืรัใจของท0กรั�ฐเพื้��อปรัะโยชน2รั�วมืก�น โด้ยท �แต่�ละรั�ฐต่�างก4ย�งคืงมื สภาพื้เป,นรั�ฐอย&�อย�างเด้6มื เพื้ ยงแต่�การัใช�อ!านาจอธ6ปไต่ยได้�ถ&กจ!าก�ด้ลงไปบั�าง มืากบั�างน�อยบั�างต่ามืแต่�รั�ฐธรัรัมืน&ญจะก!าห้นด้ ห้รั�อต่ามืแต่�ข�อต่กลงท �ได้�ให้�ไว� ท�$งน $ เพื้รัาะว�าได้�น!าเอาอ!านาจน $บัางส�วนมืาให้�รั�ฐบัาล ห้รั�อ ปรัะมื0ข เป,นผู้&�ใช� ซึ่��งแต่�ละรั�ฐน�$นอย&�ภายใต่�อ!านาจส&งส0ด้เด้ ยวก�น โด้ยท �รั �ฐรัวมืในรั&ปแบับัอ��น เช�น สมืาพื้�นธรั�ฐ น�$น ส�วนมืากก4ได้�กลายเป,นอด้ ต่ก�นไปห้มืด้แล�ว ยกเว�นกรัณ์ สห้พื้�นธรั�ฐ เท�าน�$น ปรัะเทศท �เป,นรั�ฐรัวมืห้ลายรั�ฐท �ย�งคืงห้ลงเห้ล�ออย&�ในป-จจ0บั�น ล�วนอย&�ในรั&ปแบับัของ สห้รั�ฐ ห้รั�อ สห้พื้�นธรั�ฐ ท�$งส6$น

ล�กษณ์ะส!าคื�ญของรั&ปแบับัรั�ฐบัาลต่ามืแบับั สห้พื้�นธรั�ฐ (Federalism) คื�อ การัแบั�งแยกอ!านาจ (Division of

Power) รัะห้ว�างรั�ฐบัาลกลาง (Central Government) และรั�ฐบัาลมืลรั�ฐ (State Government) โด้ยท �องคื2ปรัะกอบัของแต่�ละห้น�วยท �มืา

13

รัวมืต่�วก�นเป,นสห้พื้�นธรั�ฐ ต่�องมื ขอบัเขต่อาณ์าบัรั6เวณ์ท �ช�ด้เจน และท�$งรั�ฐบัาลกลาง และรั�ฐบัาลท�องถ6�นต่�างมื อ!านาจโด้ยต่รังจากรั�ฐธรัรัมืน&ญของต่นเอง และเป,นอ!านาจท �ไมื�ก�าวก�ายซึ่��งก�นและก�น อ กท�$งการัสรั�างสมืด้0ลรัะห้ว�างอ!านาจรัะห้ว�างท�องถ6�น และรั�ฐบัาลกลางเป,นส6�งท �จ!าเป,นอย�างย6�ง

ด้�งน�$น มืลรั�ฐจ�งมื อ!านาจท �จะสามืารัถคืวบัคื0มื ด้&แลปรัะชาชนภายในมืลรั�ฐของต่น แต่�ห้ล�กการัส!าคื�ญ คื�อ อ!านาจน�$นต่�องไมื�ข�ด้ก�บัคืวามืต่�องการั และสว�สด้6ภาพื้ของชาต่6โด้ยส�วนรัวมือ!านาจ โด้ยท �ห้น�าท �ซึ่��งแต่�ละมืลรั�ฐมื ภายในรั�ฐของต่นได้� ก4อย�างเช�น การัศ�กษา การัสาธารัณ์ส0ข กฎห้มืายการัแต่�งงาน การัห้ย�ารั�าง การัเก4บัภาษ ท�องถ6�น การัคืวบัคื0มื และด้!าเน6นการัเล�อกต่�$ง ด้�งน�$น แมื�ว�ารั�ฐสองรั�ฐจะอย&�ต่6ด้ก�นแต่�อาจมื กฎห้มืายในเรั��องเด้ ยวก�นต่�างก�นได้�

การัมื รั�ฐบัาลรั&ปแบับัสห้พื้�นธรั�ฐก4เพื้��อจ�ด้สรัรัอ!านาจให้�คืนกล0�มืต่�างๆ ภายในปรัะเทศท �มื คืวามืเป,นอ6สรัะในการัต่�ด้ส6นใจ และด้!ารังไว�ซึ่��งแบับัแผู้นคืวามืเช��อ และว6ถ ช ว6ต่ท �ต่นต่�องการัโด้ยท �ไมื�เป,นอ0ปสรัรัคืต่�อสว�สด้6ภาพื้ และคืวามืมื��นคืงของชาต่6 โด้ยล�กษณ์ะท �ส!าคื�ญของสห้พื้�นธรั�ฐ ได้�แก�

1)      มื รั�ฐธรัรัมืน&ญเป,นลายล�กษณ์2อ�กษรั (written

constitution) เพื้��อให้�สอด้คืล�องก�บัห้ล�กการัแบั�งแยกอ!านาจ เน��องจากท�$งรั�ฐบัาลกลาง และรั�ฐบัาลท�องถ6�นต่�างต่�องการัห้ล�กปรัะก�นท �มื� �นคืงจากรั�ฐธรัรัมืน&ญว�าส6ทธ6อ!านาจของต่นจะไมื�ถ&กลบัล�าง

2)      สถาบั�นน6ต่6บั�ญญ�ต่6ในรัะบับัสห้พื้�นธรั�ฐโด้ยท��วไปจะปรัะกอบัด้�วยสองสภา สภาห้น��งเป,นต่�วแทนของปรัะชาชนท�$งปรัะเทศ ส�วนอ กสภาห้น��งท!าห้น�าท �แทนปรัะชาชนในมืลรั�ฐ ห้รั�อรั�ฐบัาลท�องถ6�น

3)      รั�ฐบัาลท�องถ6�นมื ส6ทธ6ท �จะเข�าไปมื ส�วนรั�วมืในการัแก�ไข (amendment)รั�ฐธรัรัมืน&ญของรั�ฐบัาลกลาง

4)      รัะบับัสห้พื้�นธรั�ฐคื!าน�งถ�งศ�กด้6= และส6ทธ6ท �เท�าเท ยมืก�นของรั�ฐสมืาช6ก โด้ยไมื�ให้�คืวามืส!าคื�ญก�บัขนาด้ ห้รั�อจ!านวนปรัะชากรัของรั�ฐ เช�น ว0ฒ6สมืาช6กของสห้รั�ฐอเมืรั6กามื จ!านวนเท�าก�น คื�อ รั�ฐละ 2 คืน เป,นต่�น

14

5)      รัะบับัสห้พื้�นธรั�ฐมื รั&ปแบับัรั�ฐบัาลแบับักรัะจายอ!านาจ (decentralized)ออกไปต่ามืท �ต่�างๆ และการัรัวมืศ&นย2อ!านาจไมื�อาจท!าได้� นอกจากต่�องล�มืล�างโคืรังสรั�าง และเจต่นารัมืณ์2แห้�งรั�ฐธรัรัมืน&ญ

ต่�วอย�างปรัะเทศท �ปกคืรัองแบับัสห้พื้�นธรั�ฐ คื�อ สห้รั�ฐอเมืรั6กา ออสเต่รัเล ย เยอรัมื�น เป,นต่�น รัะบอบการัปกคิรัองรัะบัอบัการัปกคืรัอง (Regime of Government) ห้มืายถ�ง แนว

คืวามืคื6ด้รัวบัยอด้ ห้รั�อ ล�ทธ6ทางการัเมื�องท �น!ามืาใช�เป,นห้ล�กในการัปกคืรัองรั�ฐ การัวางรัะบับัการัเมื�อง การัก!าห้นด้ส6ทธ6เสรั ภาพื้รัาษฎรั ฯลฯ รัะบัอบัการัปกคืรัองของปรัะเทศต่�างๆ ในโลกน $ อาจแบั�งออกได้�เป,น 2 รัะบัอบัให้ญ�ๆ คื�อ

รัะบอบปรัะชีาธ�ปไตุยคื!าว�า Democracy มื รัากศ�พื้ท2มืาจากภาษากรั ก 2 คื!า

คื�อ Demos แปลว�า พื้ลเมื�อง / ปรัะชาชน และ Kratos แปลว�า การัปกคืรัอง / รั�ฐบัาล / อ!านาจปกคืรัอง จากรัากศ�พื้ท2ด้�งกล�าวน $จะเห้4นได้�ว�า ปรัะชาธ6ปไต่ย มื คืวามืห้มืายอย&�ในต่�วแล�วว�า ปรัะชาชนเป,นให้ญ� กล�าวคื�อ เป,นการัปกคืรัองท �อ!านาจส&งส0ด้ของรั�ฐบัาลเป,นของปรัะชาชน ห้รั�อเป,นการัปกคืรัองโด้ยปรัะชาชน ห้รั�อห้มืายถ�งการัปกคืรัองท �อ!านาจส&งส0ด้อย&�ท �ปรัะชาชน

ในปรัะเทศไทย คื!าว�า ปรัะชาธ6ปไต่ย น $ กรัมืห้มื��นนรัาธ6ปพื้งศ2ปรัะพื้�นธ2 (พื้รัะองคื2เจ�าวรัรัณ์ไวทยากรั) คื�อ ผู้&�ท �บั�ญญ�ต่6ศ�พื้ท2คื!าน $ข�$นมืา จนในท �ส0ด้ ก4เป,นท �แพื้รั�ห้ลายท��วไป       คื!าว�าปรัะชาธ6ปไต่ยน $ ย�งอาจจ!าแนกคืวามืห้มืายได้�เป,น 3 แนวทางด้�วยก�น คื�อ

1)      ในคืวามืห้มืายท �เป,น อ0ด้มืการัณ์2 ทางการัเมื�อง คื!าว�า ปรัะชาธ6ปไต่ยในคืวามืห้มืายแรักน $ก4จะห้มืายถ�ง อ0ด้มืการัณ์2ทางการัเมื�อง คื�อ ล�กษณ์ะท �ถ�อว�าอ!านาจส&งส0ด้ของรั�ฐเป,นของปรัะชาชน

15

2)      ในคืวามืห้มืายท �เป,น รั&ปแบับั การัปกคืรัอง ห้รั�อ รัะบัอบั การัปกคืรัองรั&ปแบับัห้น��ง คื!าว�าปรัะชาธ6ปไต่ย จะเป,นล�กษณ์ะการัก!าห้นด้รัะบัอบั ห้รั�อ กรัอบัการัปกคืรัองรั&ปแบับัห้น��งท �มื ว6ธ การัท �แสด้งให้�เห้4นว�าปรัะชาชนเป,นเจ�าของอ!านาจอธ6ปไต่ย ห้รั�อ อ!านาจส&งส0ด้ของรั�ฐ

3)      ในคืวามืห้มืายท �เป,น ว6ถ ช ว6ต่ ของปรัะชาชนในปรัะเทศ ห้รั�อในรั�ฐน�$นๆ คื!าว�า ปรัะชาธ6ปไต่ย จะเก �ยวข�องก�บัการัใช�ช ว6ต่ของปรัะชาชน ซึ่��งมื คืวามืเข�าใจ และเคืยช6นก�บัการัด้!าเน6นช ว6ต่ในล�กษณ์ะด้�งกล�าว ต่ลอด้จนถ�งการัมื ส!าน�กพื้ลเมื�อง อย�างเช�น การัเป,นผู้&�มื เห้ต่0ผู้ลการัยอมืรั�บัศ�กด้6=ศรั ของบั0คืคืล การัต่�ด้ส6นกรัะท!าการัใด้ๆ โด้ยอาศ�ยเส ยงส�วนให้ญ� การัไมื�น6ยมืคืวามืรั0นแรังในการัแก�ป-ญห้า การัยอมืรั�บัการัเปล �ยนแปลงของส�งคืมื เป,นต่�น

จะเห้4นได้�ว�า ปรัะชาธ6ปไต่ย คื�อ คื!าท �มื คืวามืห้มืายท �กว�างขวาง และแต่กต่�างก�นไปต่ามืคืวามืคื6ด้ของน�กปรั�ชญาแต่�ละคืน ส0ด้แล�วแต่�จะให้�คื0ณ์คื�าในทางใด้มืากกว�าก�น John Stuart Mill (1806-1873) สน�บัสน0นคื0ณ์คื�าแห้�งเสรั ภาพื้ มืองเต่สก6เออ สน�บัสน0นห้ล�กการัแบั�งแยกอ!านาจ จอห้2น ล4อคื และรั0สโซึ่ สน�บัสน0นการัท �ปรัะชาชนมื อ!านาจคืวบัคื0มืรั�ฐบัาล แต่�ในท �ส0ด้แล�วก4จะมืาลงในห้ล�กการัเด้ ยวก�นท �ว�า ปรัะชาชนเป,นให้ญ�ส&งส0ด้ในปรัะเทศ ไมื�ใช� บั0คืคืล คืนใด้ ห้รั�อ คืณ์ะบั0คืคืล กล0�มืใด้ ล�กษณ์ะเช�นน $เองท �ท!าให้�ปรัะชาธ6ปไต่ยแต่กต่�างจากเผู้ด้4จการัณ์ เวลาน $ ผู้&�คืนใช�ศ�พื้ท2 ปรัะชาธ6ปไต่ยก�นอย�างแพื้รั�ห้ลาย และมื�กใช�ก�นแมื�ในรั&ปแบับัการัปกคืรัองท �ไมื�ใช�ปรัะชาธ6ปไต่ยต่ามืท �โลกต่ะว�นต่กเรั ยกก�นมืาเป,นเวลานานแล�วว�า เสรั ปรัะชาธ6ปไต่ย (Liberal Democracy) รัะบัอบัเสรั ปรัะชาธ6ปไต่ยท �ใช�ก�นในปรัะเทศสห้รั�ฐอเมืรั6กา อ�งกฤษ ฯลฯ จะเน�นในห้ล�กเกณ์ฑ์2ท�$ง 3 ปรัะการัอย�างท �อด้ ต่ปรัะธานาธ6ปด้ สห้รั�ฐอเมืรั6กา คื�อ Abraham Lincoln (1809-1865) ได้�เคืยกล�าวเอาไว�ว�า ปรัะชาธ6ปไต่ยเป,นการัปกคืรัองท �จะต่�องท!าให้�บัรัรัล0ว�ต่ถ0ปรัะสงคื2ห้รั�อเป>าห้มืายแห้�งการัเป,นรั�ฐบัาล ของปรัะชาชน โด้ยปรัะชาชน และเพื้��อปรัะชาชน

16

อ0ด้มืการัณ์2เสรั น6ยมืปรัะชาธ6ปไต่ยท �แท�จรั6ง มื�กจะย�ด้ถ�อในปรัะชาธ6ปไต่ยแบับัมื ส�วนรั�วมืเป,นส!าคื�ญอ�นเป,นรั&ปแบับัห้น��งท �พื้ยายามืแสวงห้าว6ถ ทางท �จะคืงอ!านาจให้�อย&�ในมื�อปรัะชาชนให้�มืากท �ส0ด้โด้ยมื ห้ล�กการัว�า ปรัะชาชนไมื�เพื้ ยงแต่�มื ส6ทธ6เล�อกต่�วแทนเท�าน�$น แต่�ย�งมื อ!านาจต่�ด้ส6นป-ญห้า และก!าห้นด้นโยบัายทางการัเมื�องโด้ยต่รัง โด้ยการัน!าห้ล�กการัต่�างๆ มืาใช� เพื้��อให้�ปรัะชาชนเป,น องคื2อธ6ป-ต่ย2 อย�างแท�จรั6ง โด้ยมื เคืรั��องมื�อท �ส!าคื�ญ อาท6 การัท!าปรัะชามืต่6 (popular referendum), การัรั6เรั6�มืกฎห้มืาย (popular

initiative) และการัถอด้ถอน (recall) เป,นต่�น        ห้ล�กการัส!าคื�ญ ห้รั�อ ห้ล�กเกณ์ฑ์2มื&ลฐานของการัปกคืรัองรัะบัอบัปรัะชาธ6ปไต่ย โด้ยสรั0ปแล�ว อาจเห้4นได้�ว�า จะมื ห้ล�กการัส!าคื�ญๆ อย&� 4 ปรัะการัด้�วยก�น คื�อ1)      ห้ล�กอ!านาจส&งส0ด้เป,นของปรัะชาชน (popular

sovereignty) ห้รั�อ อ!านาจส&งส0ด้ในการัปกคืรัองอย&�ท �ปรัะชาชน น��นเอง ด้�งน�$น ในฐานะท �ปรัะชาชนเป,นเจ�าของอ!านาจอธ6ปไต่ย ปรัะชาชนจ�งมื ส6ทธ6ต่�$งรั�ฐบัาลและล�มืรั�ฐบัาลได้�

2)      ห้ล�กส6ทธ6และเสรั ภาพื้ต่�างๆ (government of law, not

of men)ปรัะชาชนได้�รั�บัห้ล�กปรัะก�นว�า รั�ฐบัาลจะไมื�ล�วงล!$าส6ทธ6เสรั ภาพื้ ห้รั�อ กรัะท!าการัใด้ๆ อ�นเป,นการัรับักวนถ�งส6ทธ6เสรั ภาพื้ของปรัะชาชน

3)      ห้ล�กคืวามืส&งส0ด้ของกฎห้มืาย ซึ่��งเน�นคืวามืเท�าเท ยมืก�นของมืน0ษย2ท0กคืน โด้ยให้�คืวามืคื0�มืคืรัองทางกฎห้มืายอย�างท�ด้เท ยมืก�น (equal protection under law) โด้ยไมื�มื การัเล�อกปฏ6บั�ต่6 (discrimination)

4)      ห้ล�กการัเส ยงข�างมืาก (majority rule) แมื�ว�าปรัะชาธ6ปไต่ยจะเป,นการัปกคืรัองท �ในย�ด้มื��นเส ยงข�างมืาก แต่�ก4จะต่�องรั�บัฟั-งเส ยงข�างน�อยด้�วย โด้ยให้�คืวามืเป,นธรัรัมืแก�ฝ่Fายข�างน�อย

รัะบอบเผด0จการั

17

รัะบัอบัการัปกคืรัองแบับัเผู้ด้4จการั (Dictatorship) ห้รั�อ อ!านาจน6ยมื เป,นรัะบัอบัท �ด้!ารังอย&�ในข�$วต่รังก�นข�ามืก�บัรัะบัอบัปรัะชาธ6ปไต่ย กล�าวคื�อ รัะบัอบัท �มื การัรัวบัอ!านาจเข�าส&�ศ&นย2กลาง ให้�อ!านาจอย&�ในมื�อคืนเพื้ ยงคืนเด้ ยว ห้รั�อ กล0�มืคืนเพื้ ยงไมื�ก �คืน รั�ฐบัาลไมื�ต่�องรั�บัผู้6ด้ชอบัต่�อผู้&�ใด้ รัะบัอบัเผู้ด้4จการั มื�กจะมื ห้ล�กการัพื้�$นฐานส!าคื�ญๆ อย�างเช�นว�า1)      การัปกคืรัองรัะบัอบัน $ จะเป,นรัะบัอบัแห้�งการัผู้&กขาด้อ!านาจ

ทางการัเมื�อง2)      ในรัะบัอบัการัปกคืรัองเห้ล�าน $ เสรั ภาพื้ต่�างๆ ทางการัเมื�องมื

น�อยห้รั�อไมื�มื เลย3)      ฝ่Fายคื�านถ&กย0บัเล6กห้รั�อถ&กจ!าก�ด้จนไมื�มื คืวามืห้มืายอะไรัเลย4)      ปรัะการัอ��นๆ อย�างเช�น การัท �ใช�รัะบับัพื้รัรัคืการัเมื�องพื้รัรัคื

เด้ ยวเข�ามืาแทนท �รัะบับัพื้รัรัคืการัเมื�องห้ลายพื้รัรัคื ห้รั�อ บัางคืรั�$งอาจไมื�มื พื้รัรัคืการัเมื�องได้�เลย / การัท �รัะบับัการัเล�อกต่�$งท �มื อย&�เป,นเรั��องของคืวามืต่�องการัท �จะแสด้งให้�เห้4นว�า ผู้&�อย&�ใต่�ปกคืรัองได้�รั�บัรัอง และยอมืรั�บัอ!านาจของผู้&�ปกคืรัองแล�ว ห้าใช� เป,นการัให้�ผู้&�อย&�ใต่�ปกคืรัองเล�อกเฟั>นต่�วผู้&�ปกคืรัองแต่�อย�างใด้ เป,นต่�น

 รัะบบรั�ฐบาลรัะบับัรั�ฐบัาล (System of Government) คื�อ การัจ�ด้รั&ปแบับั

โคืรังสรั�าง และอ!านาจห้น�าท �ขององคื2กรัห้ล�กทางการัเมื�อง ท �เรั ยกว�า รั�ฐบัาลในคืวามืห้มืายกว�าง อ!านาจห้น�าท �ในท �น $ รัวมืถ�งคืวามืส�มืพื้�นธ2รัะห้ว�างองคื2กรัต่�างๆ ทางการัเมื�องด้�วยรัะบับัรั�ฐบัาลท �ส!าคื�ญ มื อย&�ด้�วยก�นใน 3 รั&ปแบับัให้ญ�ๆ ด้�งน $ คื�อ1)      รัะบับัรั�ฐสภา2)      รัะบับัปรัะธานาธ6บัด้ 3)      รัะบับัก��งปรัะธานาธ6บัด้  รัะบบรั�ฐสุภา (Parliamentary System)

ในบัรัรัด้ารัะบับัรั�ฐบัาลท�$งห้ลาย ภายใต่�รัะบัอบัการัปกคืรัองแบับัปรัะชาธ6ปไต่ย รัะบับัรั�ฐสภา (นายกรั�ฐมืนต่รั ) เป,นรัะบับัท �พื้�ฒนามืายา

18

วนานท �ส0ด้ และเป,นรัะบับัท �น6ยมืแพื้รั�ห้ลายในปรัะเทศปรัะชาธ6ปไต่ยมืากท �ส0ด้ในขณ์ะน $ รัะบับัด้�งกล�าว เก6ด้ข�$นคืรั�$งแรักในปรัะเทศอ�งกฤษ โด้ยท � ล�กษณ์ะส!าคื�ญของรัะบับัรั�ฐสภา อาท6เช�น1)      ไมื�ย�ด้ห้ล�กการัแบั�งแยกอ!านาจอย�างเคืรั�งคืรั�ด้2)      ปรัะมื0ขของปรัะเทศเป,นคืนละคืนก�บัห้�วห้น�ารั�ฐบัาล3)      ปรัะมื0ขของปรัะเทศไมื�ต่�องรั�บัผู้6ด้ชอบัทางการัเมื�อง4)      สภามืาจากการัเล�อกต่�$งของปรัะชาชน และรั�ฐบัาลมืาจาก

คืวามืไว�วางใจของสภา5)      สภามื อ!านาจคืวบัคื0มืการัท!างานของรั�ฐบัาล6)      รั�ฐบัาลเสนอให้�ปรัะมื0ขของรั�ฐย0บัสภาได้�โด้ยท �มื ปรัะเทศซึ่��งใช�รัะบับัรั�ฐสภา ได้�แก� ไทย อ�งกฤษ ญ �ป0Fน ฯลฯรัะบบปรัะธานาธ�บด� (Presidential System)

ท�ามืกลางรัะบับัรั�ฐสภาท �ก!าล�งพื้�ฒนาอย&�ในห้ลายปรัะเทศน�$น สห้รั�ฐอเมืรั6กาก4ได้�มื การัให้�ก!าเน6ด้รัะบับัรั�ฐบัาลแบับัให้มื� คื�อ แบับัปรัะธานาธ6บัด้ ข�$น โด้ยท � ล�กษณ์ะส!าคื�ญของรัะบับัปรัะธานาธ6บัด้ เช�นว�า1)      ย�ด้ห้ล�กการัแบั�งแยกอ!านาจคื�อนข�างเคืรั�งคืรั�ด้2)      ปรัะมื0ขของปรัะเทศเป,นคืนเด้ ยวก�บัห้�วห้น�ารั�ฐบัาล3)      ปรัะมื0ขของปรัะเทศต่�องรั�บัผู้6ด้ชอบัทางการัเมื�อง4)      สภามืาจากการัเล�อกต่�$งของปรัะชาชน และรั�ฐบัาลก4มืาจาก

การัเล�อกต่�$งของปรัะชาชนด้�วยเช�นก�น5)      สภาไมื�มื อ!านาจคืวบัคื0มืการัท!างานของรั�ฐบัาล6)      ไมื�มื การัย0บัสภาโด้ยมื ปรัะเทศท �ใช�รัะบับัปรัะธานาธ6บัด้ ได้�แก� สห้รั�ฐอเมืรั6กา อารั2เจนต่6นา บัรัาซึ่6ล ฯลฯรัะบบก2 งปรัะธานาธ�บด�ก2 งรั�ฐสุภา (Semi-Presidential-Parliamentary System)

รัะบับัด้�งกล�าว เก6ด้ในปรัะเทศฝ่รั��งเศส รัาวๆ คื.ศ. 1957-

1958 เน��องด้�วยเก6ด้ว6กฤต่การัณ์2ทางเศรัษฐก6จ ส�งคืมื และ

19

การัเมื�องอย�างห้น�กห้น�วง ท!าให้�นายพื้ลชารั2ลส2 เด้อโกล2 ได้�เข�ามืามื บัทบัาทส!าคื�ญในการัจ�ด้ท!ารั�ฐธรัรัมืน&ญฉบั�บัให้มื� เพื้รัาะเห้4นว�า ท�$งรัะบับัรั�ฐสภา และรัะบับัปรัะธานาธ6บัด้ ต่�างก4มื ข�อเด้�น และข�อด้�อย จ�งได้�น!าเอาเอาล�กษณ์ะเด้�นของท�$งสองรัะบับัมืาผู้นวกและผู้สมืผู้สานก�นเพื้��อใช�ก�บัฝ่รั��งเศส อ�นน!าไปส&�รัะบับัก��งปรัะธานาธ6บัด้ ก��งรั�ฐสภา ในท �ส0ด้โด้ยท � ล�กษณ์ะส!าคื�ญของรัะบับั ก��งปรัะธานาธ6บัด้ ก��งรั�ฐสภา ก4อย�างเช�น1)      มื ปรัะมื0ขซึ่��งมืาจาก การัเล�อกต่�$ง เรั ยกว�า ปรัะธานาธ6บัด้ 2)      ปรัะธานาธ6บัด้ เป,นปรัะมื0ขของรั�ฐ มื6ใช� ห้�วห้น�ารั�ฐบัาล ห้�วห้น�า

รั�ฐบัาล คื�อ นายกรั�ฐมืนต่รั ซึ่��งปรัะธานาธ6บัด้ แต่�งต่�$ง ปรัะธานาธ6บัด้ อาจแต่�งต่�$งผู้&�ใด้เป,นนายกรั�ฐมืนต่รั และอาจถอด้ถอนนายกรั�ฐมืนต่รั ได้�โด้ยไมื�ต่�องมื การัลงนามืรั�บัสนอง

3)      นายกรั�ฐมืนต่รั เป,นห้�วห้น�ารั�ฐบัาล ซึ่��งปรัะกอบัด้�วยรั�ฐมืนต่รั ต่�างๆ การัท!างานของคืณ์ะรั�ฐมืนต่รั เป,นไปเห้มื�อนก�บัรั�ฐบัาลในรัะบับัรั�ฐสภา

4)      คืณ์ะรั�ฐมืนต่รั เป,นผู้&�ก!าห้นด้นโยบัายในการัปกคืรัองปรัะเทศ และต่�องรั�บัผู้6ด้ชอบัต่�อสภา เช�น อาจถ&กต่�$งกรัะท&�ได้� ห้รั�อ สภาอาจเปKด้อภ6ปรัายเพื้��อลงมืต่6ไมื�ไว�วางใจรั�ฐมืนต่รั เป,นรัายบั0คืคืลห้รั�อท�$งคืณ์ะก4ได้�

5)      ปรัะธานาธ6บัด้ ย0บัสภาผู้&�แทนรัาษฎรัได้� สารัะข�อน $คืล�ายก�บัในรัะบับัรั�ฐสภา

6)      ปรัะธานาธ6บัด้ มื อ!านาจมืากข�$นกว�าในรัะบับัรั�ฐสภาโด้ยท��วไป เช�น เป,นปรัะธานในท �ปรัะช0มืคืณ์ะรั�ฐมืนต่รั ใช�อ!านาจพื้6เศษ ห้รั�อ มืาต่รัการัท �จ!าเป,นในสถานการัณ์2ส!าคื�ญได้� จนด้&เห้มื�อนปรัะธานาธ6บัด้ ในรัะบับัปรัะธานาธ6บัด้

7)      จ!าก�ด้อ!านาจห้รั�อบัทบัาทของรั�ฐสภาในการัออกกฎห้มืายอย�างมืาก เช�น ออกกฎห้มืายได้�บัางปรัะเภทต่ามืท �รั �ฐธรัรัมืน&ญก!าห้นด้เท�าน�$น นอกจากน�$นให้�ฝ่Fายบัรั6ห้ารัออกเป,นกฎห้มืายอ��นได้�

20

ในบัางกรัณ์ รั�ฐบัาลอาจขออ!านาจจากรั�ฐสภา เพื้��อออกข�อก!าห้นด้ได้�เองภายในรัะยะเวลาท �ก!าห้นด้อ กด้�วย

8) ไมื�ย�ด้ห้ล�กการัแบั�งแยกอ!านาจอย�างในรัะบับัปรัะธานาธ6บัด้ ห้ากแต่�ยอมืให้�ฝ่Fายบัรั6ห้ารัและฝ่Fายน6ต่6บั�ญญ�ต่6เก �ยวข�องก�นได้� เช�น รั�ฐสภามื อ!านาจคืวบัคื0มืการับัรั6ห้ารัรัาชการัแผู้�นด้6นของรั�ฐบัาลได้� รั�ฐบัาลต่�องบัรั6ห้ารัโด้ยคืวามืไว�วางใจของรั�ฐสภา แต่�สมืาช6กรั�ฐสภาจะด้!ารังต่!าแห้น�งรั�ฐมืนต่รั ในเวลาเด้ ยวก�นไมื�ได้� เฉพื้าะปรัะการัน $เห้มื�อนก�นก�บัในรัะบับัปรัะธานาธ6บัด้            ส!าห้รั�บัปรัะเทศไทยมื การัปกคืรัองรัะบัอบัปรัะชาธ6ปไต่ยในรัะบับัรั�ฐสภาอ�นมื พื้รัะมืห้ากษ�ต่รั6ย2ทรังเป,นปรัะมื0ขภายใต่�รั�ฐธรัรัมืน&ญ