วารสารวจยและวดผลการศกษา มหาวทยาลยบรพา ปท 5 ฉบบท 2 ตลาคม 2550Journal of Educational Research and Measurement, Burapha University, Vol. 5, No. 2, October 200737การพฒนาการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษา�โดยใชรปแบบการประเมนแบบมสวนรวม"สายฝน วบลรงสรรครตนะ บวสนธ อรณ ออนสวสด และ)สาราญ มแจงมหาวทยาลยนเรศวร___________________________________สวนหนงของวทยานพนธป)รญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาวจยและประเมนผลการศกษา มหาวทยาลยนเรศวร ปการศกษา 2549 อาจารยทปรกษาหลก รศ.ดร.รตนะ บวสนธ และอาจารยทปรกษารวม)รศ.ดร.อรณ ออนสวสด)และ รศ.ดร.สาราญ มแจงการศกษานมจดม)งหมายเพอพฒนาการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาของโรงเรยนโดยใชรปแบบการประเมนแบบมสวนรวม สนามวจยเปนโรงเรยนขนาดเลก 2 แห)ง ผลการวจยพบว)าการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาของโรงเรยนแตกต)างกนบางระหว)างโรงเรยน การประเมนผลการใชรปแบบ

การประเมนแบบมสวนรวมปรากฏว)า ผทมสวนเกยวของในการประเมนสวนใหญ)มความพงพอใจรปแบบการประเมนแบบมสวนรวมทนาไปใช เนองจากทาใหชมชนเกดความตระหนกในการประเมน การใหความร)วมมอของชมชนเพมขน และทาใหพฒนาการการมสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาสงขน

บทคดยอ Page 2

วารสารวจยและวดผลการศกษา มหาวทยาลยบรพา ปท 5 ฉบบท 2 ตลาคม 2550Journal of Educational Research and Measurement, Burapha University, Vol. 5, No. 2, October 200738Developing Community Participation in Educational ManagementUsing the Participatory Evaluation ModelSaifon VibulrungsonRattana Buosonte, Arunee On-Swad, and Samran MejangNaresuan University, Thailand___________________________________Based on a doctoral dissertation in Educational Research and Evaluation, Naresuan University, under thesupervision of Assoc. Prof. Rattana Buosonte, Ed.D., Assoc. Prof. Arunee On-Swad , Ph.D., and Assoc. Prof.Samran Mejang, Ph.D.The goal of this study was to substantially enhance community participation in schoolmanagement procedures by using the participatory evaluation model. The research involved two smallschools. Results found some differences in the extent of community participation in school managementbetween the schools. Use of the participatory evaluation model revealed that the most of thestakeholders found the process of developing a management model for their schools to be rewarding,

resulting in greater awareness of educational evaluation, increased community cooperation, and moreactive community participation in school management.

ABSTRACT

ประชาสมพนธบทคดยอรายงานการวจยเรอง การพฒนารปแบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษาแบบมสวนรวมและรายงานผลการพฒนาคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะอนพงประสงค ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ของนกเรยนโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห สานกงานเขตพนทการศกษาอดรธาน เขต 4 โดย ท)านผอ.พเยาว จนทรมงคล ผอ.ร.ร.หนองหวคปวงประชานเคราะหครบ

?

บทคดยอ?

รายงานการวจยเรอง การพฒนารปแบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษาแบบมสวนรวม???????????????????????????????? โรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะหผ"วจย???????????????????? ???นางสาวพเยาว จนทรมงคลปททำาการวจย?????????? 2552

การพฒนารปแบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษาแบบมสวนรวม โรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห มวตถประสงค???????????? 1. เพอศกษาพฤตกรรมการมสวนรวมของบคลากรในโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห???????????? 2. เพอศกษาการดาเนนงานการประกนคณภาพภายในสถานศกษาของโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห ก)อนและหลงดาเนนโครงการดานพฤตกรรมการบรหารจดการของผบรหาร พฤตกรรมการจดการเรยนการสอนของครผสอน พฤตกรรมการเรยนรของผเรยน??????????????? 3. เพอศกษาความคดเหนของบคลากรโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห ทมต)อการจดของการศกษาของโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห???????????? 4. เพอศกษาความคดเหนของคณะกรรมการสถานศกษาของโรงเรยน

หนองหวคปวงประชานเคราะห และชมชนทมต)อการจดการศกษาของโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห???????????? 5. เพอศกษาผลการพฒนารปแบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษาของโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห???????????? 6. เพอสงเคราะหผลการประเมนตนเองของโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห ผลการประกนคณภาพภายในสถานศกษา โดยหน)วยงานตนสงกด ปการศกษา 2551-2552 และผลการประเมนคณภาพภายนอก (สมศ.) ป พ.ศ. 2551 ตามมาตรฐานคณภาพของโรงเรยน???????????? กล)มตวอย)างในการวจยครงน ไดแก) คร 29 คน นกเรยน 180 คน ผปกครอง 180 คน คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน จานวน 15 คน โรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห ปการศกษา 2552 ใชวธการส)มตวอย)างอย)างง)าย (Simple Random Sampling)????????????? เครองทใชเปนแบบสอบถาม แบบสงเกต แบบสมภาษณ จานวน 10 ฉบบ

?ผลการวจยพบวา??????????? ?1. ผลการศกษาพฤตกรรมการทางานแบบมสวนรวมของของบคลากรในโรงเรยน พบว)าพฤตกรรมการมสวนรวมของบคลากรในโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห หลงประเมนโครงการ อย)ในระดบด คอ บคลากรในโรงเรยนรอยละ 80 ขนไป ยอมรบว)าบคลากรของโรงเรยนมพฤตกรรมการทางานแบบมสวนรวม พฤตกรรมทแสดงออกมากทสด 3 พฤตกรรม ไดแก) พฤตกรรมการกาหนดขอบข)ายและแบ)งงานกนรบผดชอบ การรวมกนพจารณาวางแผนพฒนาปรบปรงคณภาพของงานใหดขน ปฏบตงานตามทไดรบหมอบหมายดวยความเตมใจ สวนพฤตกรรมการแสดงออกนอยทสด ไดแก) พฤตกรรมการพฒนางานแบบสรางผนาโดยการปรบเปลยนกนเปนหวหนาทม??????????? ?2. ผลการศกษาพฤตกรรมการบรหารจดการของผบรหารพบว)า มการเปลยนแปลงพฤตกรรม การบรหารจดการแบบมสวนรวมหลงการดาเนนโครงการเพมขนจากก)อนดาเนนโครงการคดเปนรอยละ 8.42 โดยภาพรวมพฤตกรรมการบรหารจดการแบบมสวนรวมของผบรหาร อย)ในระดบด คอ จานวนบคลากรหลกของโรงเรยนรอยละ 80.08 ยอมรบว)าผบรหารมการทางานแบบมสวนรวม

??????????????? 3. ผลการศกษาพฤตกรรมการจดการเรยนการสอนของครผสอนทเนนผเรยนเปนสาคญก)อนและหลงดาเนนโครงการ????????????????? 3.1 ผลการศกษาพฤตกรรมการจดการเรยนการสอนของครผสอน พบว)า หลงดาเนนโครงการมการเปลยนแปลงเพมขนจากก)อนดาเนนโครงกร คดเปนรอยละ 18.849 และมความแตกต)างอย)างมนยสาคญทางสถตทระดบ .01????????????????? 3.2 ความรสกของนกเรยนทมต)อการจดการเรยนการสอนของครสวนใหญ) พบว)าสงทนกเรยนประทบใจครผสอน ไดแก) ครใจด มความเปนกนเอง ใจเยน เอาใจใส)นกเรยน รสกอบอ)นและยมแยมแจ)มใส) สงทนกเรยนไดเรยนรและนาไปใชในชวตประจาวน ไดแก) ใชภาษาไทยในการสอสารไดถกตองชดเจน สงทนกเรยนตองการใหครผสอนปรบปรงหรอพฒนาใหดขน ไดแก) ใหมการใชสอการสอนทหลากหลาย ทนสมย และมสภาพพรอมใช????????????????? 3.3 พฤตกรรมการจดการเรยนการสอนจากการสงเกตการสอน โดยบคลากรหลกของโรงเรยน พบว)า ครผสอนสวนใหญ)มพฤตกรรมการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญอย)ในระดบด โดยพฤตกรรมทครผสอนสวนใหญ)ใชมากทสด ไดแก) เปดโอกาสใหผเรยนไดเรยนรวธการทางานรวมกน และพฤตกรรมทใชนอยทสดไดแก) ใหผเรยนมสวนรวมในการกาหนดเกณฑการใหคะแนน

??????????????? 4. ผลการศกษาพฤตกรรมการเรยนรของผเรยน พบว)า โดยรวมหลงดาเนนโครงการพฤตกรรมการเรยนรของผเรยนในคณลกษณะดานรกการอ)านใฝร ใฝเรยนอย)างต)อเนอง มการเปลยนแปลงเพมขนจากก)อนดาเนนโครงการคดเปนรอยละ 21.059 และมความแตกต)างอย)างมนยสาคญทางสถตระดบ .0???????????? 5. ผลการศกษาความคดเหนของบคลากรโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห ทมต)อการจดการศกษาของโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห พบว)า บคลากรในโรงเรยนมความพงพอใจในการจดการศกษาของโรงเรยน อย)ในระดบพอใช ประเดนทบคลากรในโรงเรยนมความพงพอใจมากทสด ไดแก) ประเดนบรรยากาศในการทางานฝาย/กล)มสาระ/งาน และประเดนผบรหารใชคณธรรมในการบรหารงาน รองลงมา ไดแก) ประเดนความอสรเสรในการแสดงความคดเหนใหขอเสนอแนะในการพฒนา/ปรบปรงงานของฝาย/กล)มสาระ/งาน และประเดนการมสวนรวมในการคดรเรมตดสนใจพฒนาปรบปรงและประเมนผลงานของทม สวนประเดนทบคลากรมความพอใจนอยทสด ไดแก) การพฒนาบคลากรในโรงเรยนและเปดโอกาสใหบคลากรในการพฒนา

ตนเอง??????????? 6.? ผลการศกษาความคดเหนของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ผปกครองนกเรยนและชมชน ทมต)อการจดการศกษาของโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห พบว)า คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ผปกครองนกเรยนและชมชนสวนใหญ)พงพอใจในการจดการศกษาของโรงเรยนอย)ในระดบพอใช มากทสด ไดแก) โรงเรยนเปนทยอมรบของชมชน โรงเรยนมรบรรยากาศการทางานทยมแยมแจ)มใส สวนประเดนทมความพงพอใจนอยทสด ไดแก) โรงเรยนและชมชนรวมกนจดทาหลกสตรทองถน และชมชนรวมกบโรงเรยนในการดาเนนการจดการศกษาของโรงเรยน???????????? 7. ผลการสงเคราะหผลการประเมนผลตนเองของสถานศกษา ปการศกษา 2551-2552 ผลการประเมนคณภาพโดยหน)วยงานตนสงกด ปการศกษา 2551-2552 และผลการประเมนคณภาพโดยองคกรภายนอก ปพ.ศ. 2551 ในมาตรฐานดานผเรยน พบว)า มระดบคณภาพ ดเปรยบเทยบกบผลการประเมนในปการศกษา 2552 มการเปลยนแปลงในระดบคณภาพดขน แสดงใหเหนว)าการดาเนนโครงการพฒนารปแบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษาแบบมสวนรวมของโรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห ส)งผลใหมาตรฐานดานผเรยนของโรงเรยนอย)ในระดบดมาก คอประสบผลสาเรจตามเกณฑคณภาพทโรงเรยนกาหนด

?

รายงานผลการพฒนาค�ณธรรม จรยธรรมและค�ณลกษณะอนพงประสงค ตามหลกส"ตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ�ทธศกราช 2551 ของนกเรยนโรงเรยนหนองหวค"ปวงประชาน�เคราะห สำานกงานเขตพนทการศกษาอ�ดรธาน เขต 4

โดยนางสาวพเยาว จนทรมงคล? ปการศกษา 2552???????????? โรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห?? อ.บานผอ จ.อดราน???????????? สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาการ---

??????????????? สรป รายงานวจยผลการพฒนาคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะอนพงประสงค ตามหลกสตรแกนกลาง การศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ของนกเรยนชน ม.1 และ ม.4? โรงเรยนหนองหวคปวงประชานเคราะห สานกงานเขตพนทการศกษาอดรธาน เขต 4 โดยใชหลกการวจยเชงปฏบตการ 4 ขนตอน คอ การวางแผน การปฏบต การสงเกตและการสะทอนผล ในการดาเนนการ

พฒนาคณธรรม จรยธรรม และคณลกษณะอนพงประสงค โดยใชกลยทธ 4 กลยทธในการพฒนา ดาเนนการ 2 วงรอบ ไดแก)????? ???????กลยทธท 1 กลยทธการสอดแทรกคณธรรม จรยธรรมในการจดกจกรรมการเรยนร ทง 8 กล)มสาระโดยใชกล)มสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรมเปนหลก??????????? กลยทธท 2 กลยทธการเขาค)ายพทธธรรม??????????? กลยทธท 3 กลยทธการส)งเสรมคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะอนพงประสงคในชวตประจาวน 2 กจกรรม คอ กจกรรมอบรบหนาเสาธงและกจกรรมอบรบประจาวนสดสปดาห?????????? กลยทธท 4 กลยทธการจดกจกรรมส)งเสรมคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะอนพงประสงคในกจกรรมพฒนาผเรยน ไดแก) โครงการชมนม เดกดศรหนองหวค โครงการอบรบวทยากรแกนนาค)าย The Rising Sun โครงการสรางเครอข)ายคณธรรม ?พห)วงใยนอง? รวมกบโรงเรยนประถมศกษาในเขตพนทบรการ??????????????? ผลการดาเนนการพฒนาคณธรรม จรยธรรมเขตคณลกษณะอนพงประสงค ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทง 4 กลยทธ พบว)า นกเรยนกล)มเปาหมายม พฤตกรรมดานคณธรรม จรยธรรมและคณลกษณะอนพงประสงค พฒนาขนมากกว)าก)อนการพฒนา? นกเรยนไดฝกประสบการณจากสถานการณทจรง มวทยากรทประพฤตปฏบตตนเปนแบบอย)างทด ทงกจกรรมส)งเสรมในกจกรรมพฒนาผเรยนเปนการดาเนนการตามปกตทโรงเรยนและนกเรยนไดนาไปใชในชวตประจาวน โรงเรยนจะตองดาเนนการโดยผบรหาร ครผสอนไดประพฤตตนเปนแบบอย)างทดแก)นกเรยน ทาใหผเรยนไดเหนการปฏบตตนของคร ผบรหารและวทยากร ทไดความร ทกษะและประสบการณจรง จนทาใหผเรยนประพฤตปฏบตไดเพราะมแบบอย)างทด???????????????

?

?การประเมนผลโครงการส�ขภาพช�มชน ดวยกระบวนการประเมนผลแบบมสวนรวม                   (Participatory Evaluation)                                                                  ดร.พชรนทร เลกสวสด * 

บทนำา

องคการสหประชาชาตตระหนกว)า การบรรลสขภาพดเปนสทธพนฐานของมนษยชาตทกคนโดยไม )มการเลอกปฏบต การส)งเสรมสขภาพจงตงอย)บนพนฐานของสทธมนษยชนและเปนกระบวนการส)งเสรมใหประชาชนสามารถควบคมสขภาพตนเองและควบคมปจจยทเปนตวกาหนดไดมากขน ซงจะส)งผลใหมสขภาพดยงขน การส)งเสรมสขภาพเปนบทบาทหลกของงานสาธารณสข และมสวนสาคญในการแกปญหาโรคตดต)อและโรคไม)ตดต)อ รวมทงการจดการกบภยคกคามสขภาพในรปแบบต)าง ๆ (องคการอนามยโลก, 2549)

องคกรของรฐทกระดบตองจดการแกไขปญหาสขภาพ และความไม)เท)าเทยมกนดานสขภาพอย)างเร )งด)วน เพราะสขภาพเปนเครองบ)งชความเจรญทางเศรษฐกจ สงคมและการเมอง รฐบาลระดบทองถน ระดบภมภาคและระดบชาต จะตอง1.ใหความสาคญในลาดบตนๆ กบการลงทนดานสขภาพ ทงในและนอกภาคสาธารณสข2.จดระบบงบประมาณอย)างยงยนเพอการส)งเสรมสขภาพ

ในงานส)งเสรมสขภาพระดบชมชน (Community-based Health Promotion) ผรวมงานสาคญและเปนศนยกลางของกจกรรมคอ กระทรวงสาธารณสข บทบาทของเจาหนาทสาธารณสขไดรบมาจากบทบาท หนาทหลกของงานสาธารณสข หนาทประโยชนหลกคอ การประเมน พฒนานโยบาย และ ความมนใจ (Institute of Medicine,1988)      การประเมน (Assessment) ประกอบดวย รวบรวมขอมลอย)างเปนระบบ วเคราะห ประมวลผล กระจายขอมลข)าวสารสภาวะสขภาพชมชนและความตองการต)างๆ ใหเพยงพอ 

    การพฒนานโยบาย(Policy development) ประกอบดวยภาวะผนา ในการพฒนานโยบายสาธารณสข ทมพนฐานจากขอมลความรวทยาศาสตร และความตองการชมชน 

    สรางความมนใจหรอการสรางหลกประกน (Assurance) เปนการกระตนใหเกดกจกรรมจากทกภาคสวน ทงภาครฐหรอเอกชน โดยกจกรรมทจาเปนจะมปรากฏเปนระเบยบ ขอบงคบต)างๆ หรอ จากการใหบรการโดยตรงแก)ประชาชน ในงานส)งเสรมสขภาพทงสามหนาทประโยชนตามทกล)าวมาแลว จะช)วยลดพฤตกรรมเสยงดานสขภาพไดโดยตรง

การควบคมกากบและประเมนผลแบบมสวนรวม  เปนเสมอนการเรยนรจากการเปลยนแปลงเนองจากใชวธ ดาเนนงานทแตกต)างออกไป เพราะมความเกยวของสมพนธกบประชาชนในทองถน พฒนาหน)วยงานและการตดสนใจของผวางนโยบาย ทงสามสวนนจะดาเนนการไปพรอมๆกน จาเปนตองมการวดความกาวหนาและผลทเกดขนดานสขภาพในชมชน สงนจะเปนบทเรยนทมคณค)าและปรบปรงใหเกดความโปร)งใส สามารถตรวจสอบได จากจดเรมตนทกระตนประชาชนเขามาตรวจสอบความกาวหนาและเผชญหนากบกล)มต)อตานและมความขดแยงปรากฏขนมาใหเหนชดเจน

 แนวคดการควบค�ม กำากบ และประเมนผลแบบมสวนรวม

การควบคมกากบและประเมนผลแบบมสวนรวม (GuiJt,I. and Gaventa J., 1998) เกดขนมาเพราะความตระหนกถงขอจากดของการประเมนผลแบบเก)า  วธการนเปนทดงดดใจและไดรบความสนใจจากหลายหน)วยงาน เนองจากเสนอวธใหม)ในการประเมนและเรยนรจากการเปลยนแปลง ไดผลทครบถวนและมากขนในมมมองและแรงบนดาลใจทเกดขนโดยตรง มการเปลยนความคดเพราะตองการใหประชาชนในทองถนเขามามสวนรวมในการวางแผน ใหความสาคญแก)ประชาชนใหเขามาตรวจสอบ   ทาใหเกดแรงกดดนใหมการตรวจสอบโปร)งใส เนองจากเกดปญหางบประมาณมจากดและเกดการเปลยนแปลงภายในองคกร โดยเฉพาะในภาคเอกชนทสะทอนประสบการณและเรยนร รวมกน   พรอมทงใหโอกาสหน)วยงานพฒนาเนนเปาหมายปรบปรงคณภาพชวต จากการเขามาเกยวของของประชาชนในการระบและวเคราะห การเปลยนแปลง  ทาใหเหนภาพชดเจนมากขน เปนสภาพความเปนจรงในระดบทองถน สงนเปดโอกาสใหประชาชนชนชมกบผลสาเรจและเรยนรจากความลมเหลว  จากการเขามาเกยวของในกจกรรมโครงการต)างๆ และจะกลายเปนกระบวนการสรางเสรมพลงประชาชน ใหเขามาเกยวของ เกดกระบวนการช)วยเหลอพฒนาทกษะและเหนภาพการเปลยนแปลงต)างๆ_____________________* กล)มพฒนาความร)วมมอทนตสาธารณสขระหว)างประเทศ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข เอกสารประกอบคาบรรยาย โครงการอบรมเชงปฏบตการกายภาพบาบดชมชน เพอสขภาพบคคล ครอบครวและชมชน เนองในโอกาสครอบรอบ 60 ป ผศ.ปฐมรตน ศกดศร วนท 18-20 ตลาคม 2549 ณ โรงแรมอโมรา เชยงใหม)

ตาราง 1    ขอแตกต)างระหว)างการประเมนผลแบบเก)าและควบคมกากบประเมนผลแบบมสวนรวม

        รายละเอยด ประเมนผลแบบเก)า(Conventional Monitoring and Evaluation)

ควบคมกากบประเมนผลแบบมสวนรวม (Participatory Monitoring and Evaluation )

ผ"วางแผนและจดการกระบวนการ

 

ผจดการอาวโส หรอ ผเช ยวชาญจากภายนอก

ประชาชนในพนท คนในทองถน เจาหนาทโครงการ ผจดการโครงการ และพนธมตร  โดยการช)วยเหลอสนบสนนจาก ผประสานงาน

บทบาทพนธมตร(ผ"ทจะไดรบประโยชน) 

ใหขอมล ออกแบบและปรบระเบยบวธวจย วธเกบและวเคราะหขอมล  ใชผลการศกษารวมกน พรอมทงเชอมโยงบคคลต)างๆ  ใหเกดกจกรรมแกไขต)าง ๆ

การวดความสำาเรจ

 กาหนดมาจากภายนอก ใชตวชวดปรมาณเปนหลก

กาหนดตวชวดจากภายใน รวบรวมขอมล เพอการตดสนดวยขอมลคณภาพ

การดำาเนนงาน (Approach) กาหนดปจจยเปลยนแปลง ก)อนดาเนนงาน

สามารถปรบเปลยนได

การประเมนผลแบบมสวนรวม มใช)ใชเพยงเทคนคการมสวนรวม รวมกบการตดตาม ควบคมกากบแบบเก)า แต)เปนวธคดแบบใหม) สงนเปนความคดทใหผประเมนผลเขามาเรยนรในกระบวนการพฒนา ผรวมงานเรยนรจากผลทได  จากสงทเร มตนในการทางานรวมกน หลง พ.ศ. 2513 มรปแบบการทางานทหลากหลาย ขนอย)กบว)า ใครเขามามสวนรวม และระยะใดทใหเขามารวม  รวมทงมวตถประสงคชดเจนมากนอยเพยงใด  ในการทางานชมชน มประชาชนทองถนเปนเปาหมายหลก การลงนงคยกนกบเจาหนาทระดบล)างสด เพอจดแนวทางการทางานรวมกน และประเมนประสทธผลโครงการ เปนวธการแสวงหาหนทางปรบปรงงาน  หวใจของการควบค�ม กำากบ และประเมนผลแบบมสวนรวม มหลกการพนฐาน 4 ประการคอ

1. การมสวนรวม แสวงหาหนทางใดทเปดกวาง ในการออกแบบของกระบวนการ ใหเกดการมสวนรวม จากบคคลทตองการใหเกดผล มากทสด และ การตกลงรวมกน ในการวเคราะหขอมล รวมกน

2. ผลสร�ปของการควบค�มกำากบ ประเมนผลแบบมสวนรวมตองการใหเกดการตอรอง เพอใหถงขอตกลง เกยวกบ สงทตองการควบคมกากบและประเมนผล   ขอมลจะเกบไดอย)างไร เมอไร  เพอนามาวเคราะห  ขอมลอะไรทเปน วถทาง หนทางททาใหเกด กจกรรมต)างๆ และจะทาอย)างไร ใหผลการศกษา นามาใชรวมกน และเกดกจกรรมในชมชน

3.สงนจะนาไปส) การเรยนร" ทกลายมาเปนพนฐาน ของลาดบการปรบปรง และเกดกจกรรมทถกตองในการดาเนนงานต)อไป

4.เนองจากมจานวนสมาชก มหลายบทบาท และทกษะของพนธมตรทรวมงานมความแตกต)างกน ทาใหผมส)วนไดส)วนเสยจากหลายภาคสวนในสงคมเขามาเกยวของกบกจกรรมโครงการ ประกอบกบการเกดผลกระทบจากสภาพแวดลอมภายนอกชมชน และปจจยต)างๆ ทาใหมการเปลยนแปลงตลอดเวลา จาเปนตองมการยดหย�นในการประเมนผลและควบคมกากบงาน

การควบคมกากบและประเมนผลแบบมสวนรวม มการนามาใชหลายเปาประสงค   รฐบาลและหน)วยงานพฒนาหลายแห)งนามาใช เพอใหเกดการตรวจสอบไดมากขน เปดโอกาสใหกล)มทจะไดรบประโยชนไดพดเกยวกบผลกระทบทเกดขน

ในทองถนในระดบชมชน การควบคมกากบประเมนผลแบบมสวนรวม ช)วยทาใหประชาชนเกดการพฒนาอย)างยงยน การควบคมกากบและประเมนผลแบบมสวนรวม สรางวธการวดการเปลยนแปลงขนใหม) ในขณะเดยวกนจะช)วยใหเกดการกากบและประเมนศกยภาพของประชาชนทเขามาเกยวของ  แต)ปญหาทอาจพบบ)อยๆ จากความผดพลาดของกระบวนการทางาน คอ 1)คาดว)าผมส)วนไดส)วนเสยทกคนจะสนใจและเขามามสวนรวม 2) เสนอตวชวดทไม)เหมาะสมและวธการเลอกมาจากมาตรฐานทมอย)แลว เพอประหยดเวลา 3) ไม)ชดเจนเกยวกบขอมลข)าวสารทจะใชและจะไดขอมลมาจากใคร เกดการเกบขอมลทไม)จาเปน และ 4) เรมตน ใหญ)เกนไป เรวเกนไป

การควบคมกากบประเมนผลแบบมสวนรวม ทาใหมกรอบการทางานชดเจนยงขน และมการต)อรองทแตกต)างกนออกไป ระหว)างผมส)วนไดส)วนเสยและผเขารวมในกระบวนการพฒนา ทาใหตองมมตเปนเอกฉนทในการจดลาดบความสาคญ อาจเปนประเดนทางสงคม การเมอง และวฒนธรรม และเพอใหเกดความยงยนจาเปนตองมการเปดเผยขอมล รบฟงความคดเหนจากมมมองทแตกต)าง  ตระหนกรถงความรและบทบาทของผมสวนรวม ทาใหมความน)าเชอถอมากขนในการประเมนผล 

การควบคมกากบประเมนผลแบบมสวนรวม จะเกดขนไดในหน)วยงานทตองการทบทวนกระบวนการ ปรบทศนคตและเกดการเปลยนแปลงเท)าทจาเปน  การยดหย)นและความอดทนเปนสงสาคญ ตองใชเวลามากในการออกแบบและปรบปรงกระบวนการ มากกว)ากระบวนการมาตรฐานเดมทเคยใชกน  หน)วยงานทตองการความสรางสรรคจะเหมาะสาหรบวธการประเมนแบบใหม)น เพราะจะทาใหเกดกระบวนการทางานทไดผล บรรยากาศทเออใหเกดการทางานแบบน คอ รฐบาลชนชมกบการกระจายอานาจไปส)ภาคประชาชนและยนดมอบหมายงานใหองคกรประชาชนดาเนนงานเอง 

การควบคมกากบและประเมนผลแบบมสวนรวม มบทบาทมากขนในการทางานโครงการต)าง ๆ  หากความรบผดชอบโครงการกลายมาเปนของทองถน และวางอย)บนพนฐานของความตองการทหลากหลายและใชวธการการจดลาดบความสาคญของชมชนทองถน  ความกาวหนาโครงการไม)สามารถวดไดดวยตวชวดมาตรฐานจากส)วนกลางทมคาสงลงมา กระบวนการพฒนาจาเปนตองเกดขนเพอรองรบสงใหม)และสามารถทาไดหลายอย)าง การประเมนผลการเปลยนแปลงและช)องทางทางานการควบคมกากบประเมนผลแบบมสวนรวม จะเปดโอกาสใหมการทบทวนคาจากดความใหม)และผลกระทบทเกดขน สรางสรรคช)องทางสอสารระหว)างบคคลท มอานาจและประชาชนในทองถน ดวยลาดบของ การพฒนาการตดสนใจ  ความหมายแฝงเรนของกระบวนการประเมนผลแบบนกคอ ผกาหนดนโยบายและหน)วยงานพฒนาควรตระหนกว)าแผนงานและโครงการเปนประเดนทาทายทตองตอบสนองไดตรงตามความตองการของประชาชนในชมชนอย)างแทจรง

แนวคดแผนทผลลพธ(Outcome Mapping) แนวคดแผนทผลลพธเนนการมสวนรวมของผทมส)วนไดส)วนเสยกบแผนงานในทกขนตอน  ซงรวมถงภาคหนส)วน(Boundary partner) และดวยกระบวนการมสวนรวมตงแต)การออกแบบไปจนถงการเกบขอมล ส)งเสรมความรสกของการเปนเจาของแผนงานและส)งเสรมใหมการนาผลทไดไปใชประโยชนปรบปรงการทางาน  นอกจากนในกระบวนการยงช)วยกระตนจตสานก สรางพนธะผกพนต)อแผนงานและการส)งเสรมความเขมแขงใหแก)คนทางานในแผนงาน/โครงการ ดวยการพจารณาแผนงานพฒนา โดยการแยก กระบวนการ ออกจาก“ ” “ผล ทไดจาก”แผนงานนนเปนสงผดพลาด เพราะหมายถง องคกรเหนว)า“ผล ทไดนนเปน” ผลงานของแผนงาน/โครงการโดยตรง ซงเปนความเขาใจทไม)ถกตองนก เนองจาก“ผล เหล)านนไม)ไดเกดโดยตรงจากแผนงานใดเพยงแผนงานเดยว แต)ถาเราใหความ”สาคญทจะตดตามและประเมนผล การเปลยนแปลงทเกดขนกบภาคหนส)วนกจะไดรบฟงเสยงสะทอนทมประโยชนเกยวกบการปฏบตงานของแผนงาน และผลทเกดขนภายใตอทธผลของแผนงาน

พนฐานการคดในเรองนกคอทรพยากรทใชในการตดตามและประเมนผลนนมจากด  จงควรใชใหเกดประโยชนสงสด โดยใชในการศกษาเพอทาความเขาใจอทธพลจากการดาเนนงานของแผนงาน ซงจะช)วยในการปรบปรงการปฏบตงานของแผนงาน นอกจากนการมระบบทสามารถเกบขอมลทเชอถอไดในเรองของการปฏบตงานของแผนงานและผลลพธ ช)วยใหแผนงานไดรบความน)าเชอถอมากขน

 แนวโนมใหม)ในเร องการพฒนา คอการมขอตกลงรวมกนและการเปนพนธมตรต)อกน (Agreement and

Partnerships) โดยมพนฐานมาจากการเหนคณค)าของการพฒนารวมกน เปนการแทนทการพฒนาแบบแขงกระดางไม)ยดหย)นเหมอนงานของรฐแบบเดมๆ ทตงอย)บนพนฐานของแผนงาน งบประมาณและบญช ซงแนวทางใหม)นจะเนนการ

เลอกผเขารวมแผนงานการพฒนาความสมพนธระหว)างผเขารวม ชนดของแผนงานทถกสรางขน การออกแบบ การดาเนนงาน ชนดของการจดการและการเขยนรายงาน

 การทองคกรทนตองการแสดงใหเหนว)า “ผลกระทบ จาก” การพฒนาเปนผลงานของตนนน ทาใหละเลยปจจย

สาคญในการพฒนาทยงยน นนคอความจาเปนทจะตองใหองคกรภายในและชมชน ไดเปนเจาของแผนงาน ซงตองอาศยการ ส)งผ)าน อานาจใน“ ” การวางแผน การตดสนใจและอนๆ   จากคนนอกทมาทาแผนงานไปส)คนในและชมชน นอกจากนการพยายามทจะแสดงใหเหนว)า ความสาเรจนน เปนผลงานของตนเอง ยงทาใหเกดความรสกทแตกต)างกนในฐานะของการเขารวมระหว)างแหล)งทนกบคนอน และยงละเลยปจจยทมผลต)อความสาเรจของแผนงานทมาจากสวนอนๆ ดวย

 แผนทผลลพธสนใจในการวางแผน การตดตามการทำางานและการประเมนผล การเปลยนแปลงพฤตกรรม

การกระทำาและความสมพนธของผ"ทมสวนเกยวของในแผนงาน รวมทงสนใจในประเดนของ “การเรยนร" ” ทเกดขนจากการทางาน ทจะนามาใชในการเพมประสทธภาพใหกบแผนงาน สวนประโยชนเพอใชในการเขยนรายงานนน ทาเพอแสดงการตรวจสอบแก)องคกรทน ว)าแผนงานกาลงกาวหนาไปในทศทางทม)งส)ผลกระทบของแผนงานและการมประสทธภาพของแผนงาน แต)ไม)ใช)เปนการตรวจสอบเพอแสดงถงผลกระทบของแผนงานโดยตรง

 การพฒนานนไม)ไดเกดขนใน 1 หรอ 3 หรอ 5 ป โดยมจดเรมตน ช)วงกลาง และจดสนสดทชดเจน แผนงานแต)ละ

แผนงานอาจทาใหเกดผลทต)างกนแลวสะสม จนกลายเปนผลรวมทแสดงถงการเปลยนแปลง ซงไม)ใช)เปนผลงานของแผนงานใดแผนงานหนงและยงตองตระหนกว)า แมจะไดรบผลทพงประสงคจากการดาเนนงานของแผนงานแลว แต)เมอเวลาผ)านไปผลทไดอาจถกกดกร)อนหรอหมดไป เนองจากอทธพลอนๆ กเปนได จากขอเทจจรงน ท าใหองคกรการพฒนาต)างพยายามทจะสรางความเขมแขงใหกบชมชนเพอรกษาความสามารถในการตอบสนองต)อการเปลยนแปลงต)างๆ ทจะเกดขนในอนาคต

 การทาแผนงาน การตดตามการทางานและการประเมนผล ในกระบวนการแผนทผลลพธไม)ใช)กจกรรมทแยกจาก

กนโดยสนเชง แต)เปนกจกรรมทต)อเนองกน โดยขนตอนหนงจะใหขอมลแก)อกขนตอนหนง เพราะเปนไปไม)ไดทจะทาแผนงานทแขงตวสาหรบทกอย)างตงแต)เบองตน ฉะนนแผนงานทประสบความสาเรจ จะตองใชขอมลจากการตดตามและการประเมนผลเปนเครองสะทอนในการปรบเปลยน และเลอกการตอบสนองทเหมาะสมต)อไป ตาราง 2 เปรยบเทยบ ผลกระทบ และลกษณะโครงการพฒนา         ผลกระทบ   ลกษณะโครงการพฒนา1. เหต → ผลทเกดขน 1.ระบบเปด มตวแปรเกยวของมาก ซบซอน2. เนนทผลเชงบวก ผลทคาดหวง 2. มผลเชงบวกทไม)ไดคาดหวง และมผลทางลบเกดขน3. ใหความสาคญกบผลผลตทคาดหวงสดทาย 3.ใหความสาคญกบผลทคาดหวงในช)วงตน ๆ4. ยกย)องว)าความสาเรจเกดจากคนใดคนหนง 4.ความสาเรจเกดจากการทผคนหลากหลายเปน   หรอโครงการใดโครงการหนง   ผสราง5. เรองจบเมอโครงการประสบผลสาเรจ 5. กระบวนการเปลยนแปลง ไม)มสนสด

ทมา   วรบรณ วสารทสกล ไปฝกอะไรกนมา แผนทผลลพธ ชมชนคนรกสขภาพ ปท “ ” 3 ฉบบท 27          เดอนตลาคม 2546 

เนองจากแผนทผลลพธ เปนการตดตามการเปลยนแปลงในภาคหนส)วนการทางานและทาการปรบเปลยนการดาเนนงานของแผนงานตามการเรยนรทไดจากกระบวนการการทางาน ดงนนแผนงานทนาแผนทผลลพธไปใชนน ตองสามารถปรบเปลยนใหเขากบบทบาทของภาคหนส )วน หากทาไม)ไดหรอปฏเสธการปรบเปลยนย)อมหมายถงความลมเหลว แผนทผลลพธกระตนใหแผนงานมความเปนพลวต ทเปาหมาย วธการ และความสมพนธกบภาคหนส)วน ซงตองสามารถปรบเปลยนไดตลอดเวลา ควรใชแผนงานทเนนผลลพธในรปของ การเปลยนแปลงพฤตกรรม ความสมพนธ กจกรรม

หรอการกระทำาของคน กล�มคน หรอองคกร ททแผนทางานดวยกน แผนงานทจะนาใชเครองมอ แผนทผลลพธ นตอง“ ” มความยดหย)นทจะปรบเปลยนการทางาน แผนทผลลพธสามารถมาใชไดใน 2 ระดบ คอ (1) ระดบโครงการ (project) ทมขนาดใหญ)พอสมควร โดยควรเรมทา แผนทผลลพธเมอเรมโครงการ แต)กสามารถใชเปนเครองมอในการประเมนผล (assessment tool) สาหรบการประเมนผลจากภายนอก หรอการประเมนผลตนเอง ระหว)างการดาเนนโครงการ หรอตอนสนสดโครงการ(2) แผนทผลลพธสามารถใชในระดบแผนงาน (program) ควรทาใหแผนงานนน แบ)งออกเปนชดโครงการขนาดย)อย เพอพจารณาว)าใครจะเปลยนแปลง? และจะเปลยนแปลงอย)างไร?  แผนงานควรมความเฉพาะเจาะจงพอสมควร ทาใหกล)มผทาแผนงานสามารถจาแนกเปาหมายทเปนกล)มคนทตองการใหไดรบผลกระทบ จากแผนงานไดชดเจน

               การเขยนรายงานจากการประยกตใชแผนทผลลพธนน ขนกบการเกบขอมลทเปนระบบเพอการประเมนผลตวเองของแผนงานและภาคหนส)วน ซงอาศยการทางานแบบมสวนรวมและการเรยนร (learning-based) จากการตดตามและประเมนผล แมว)าวธการนจะสามารถดงเอาคนนอกเขามารวมทมไดดวย แต)ตองไม)ลมว)าขอมลทเกบตองครอบคลมการเขยนรายงานตามขอผกพนทมต)อองคกรทน เพอแสดงถงความสามารถตรวจสอบไดของแผนงาน พนธะผกพนรวมของทมทางาน  ทมทางานตองเขาใจวตถประสงคของการทางานและใหความสาคญกบความเหนของผอน หากเหนไม)ตรงกน หรอเกดการไม)ลงรอยกนระหว)างสมาชกในทม แผนทผลลพธกไม)ใช)คาถาวเศษทสามารถแกปญหาทงหมดได เปนเพยงการสรางโอกาสใหกบกล)มในการอภปรายถกเถยง ต)อรอง เพอนาไปส)ขอตกลงรวมกนใหม)เท)านน               กระบวนการทาแผนทผลลพธ เหมาะอย)างยงสาหรบโครงการพฒนาทตองการวางแผนยทธ-ศาสตร เพอสรางการเปลยนแปลงทางพฤตกรรมของกล)มเปาหมายและการวางแผนการตดตามพฤตกรรมของกล)มเปาหมาย ตดตามผลการใชยทธศาสตรและตดตามผลการปฏบตงานขององคกร เครองมอแผนทผลลพธจะถกใชเพอการตดตามงานไดถง 3 สวน ซงประกอบดวยกล)มเปาหมาย ตวโครงการทตองมการบรหารจดการและยทธศาสตรทใชในการสรางพนธมตร                    ส"ง                                               คนนอก                                                                        คนใน         ตำา                       ปจจยนำาเขา                        กจกรรม                         ผลผลต                          ผลลพธ                ผลกระทบ  

 ร"ป 1  แสดงความสมพนธระหว)างแผนงานกบผไดรบประโยชนจากแผนงาน จากแผนภาพขางบนแสดงถงขนตอนต)างๆของกระบวนการพฒนา ตงแต)การใหปจจยนาเขา (Inputs) เพอให

เกดกจกรรม และไดผลผลต (Outputs) จากการทากจกรรม ซงจะทาใหเกดผลลพธ (Outcomes) และเกดผลกระทบ (Impacts) อนเปนผลทจะเกดในระยะยาวจากแผนงาน 

ในขนของการใหปจจยนาเขา (inputs) นน คนนอก “ ” (แผนงานหรอแหล)งทน) มอานาจเตมในการตดสนใจ เช)น วงเงนงบประมาณ การเลอกผทจะไดรบทน สถานทจะดาเนนการ และระยะเวลาของแผนงาน ในขนนหนส)วนของแผนงานและผไดรบประโยชนจากแผนงาน ดจะมสทธมเสยงนอยทสดในการตดสนใจ หลงจากนนเมอแผนงานเรมดาเนนงานไป หนส)วนของแผนงานและชมชนควรไดรบอานาจการตดสนใจเพมขนมาเรอยๆ (ดเสนคนใน) ความสมดลในการมอทธพลเหนอแผนงานจะเปลยนไป ถาแผนงานดาเนนไปตามทตงใจ คนในชมชนตองมบทบาทเด)นขนมาเร อยๆ โดยเฉพาะการกาหนดผลลพธทไดจากแผนงาน อนจะนาไปส)ผลกระทบในระยะยาว การเปนเจาของโดย คนใน จะตองโดดเด)นและทาใหบงเกด“ ”ผลอย)างเปนจรงเปนจง แผนภาพ 2 มสมมตฐานว)า ผลสาเรจของแผนงาน จะเกดไดมากหรอนอย ขนอย)กบการเพมความเปนเจาของแผนงานจาก คนนอก ไปส) คนใน “ ” “ ”

 กระบวนการพฒนาในวนนเปนการจดความสมพนธใหม) ความสมพนธระหว)างผคน ระหว)างคนกบธรรมชาตรอบตว

ระหว)างชมชนกบชมชน ระหว)างชมชนกบอานาจรฐ อานาจธรกจ อานาจเงน การจดการความสมพนธดงกล)าวคอการสรางเครอข)าย ระหว)างผคน ระหว)างชมชน ช)วยกนคด ช)วยกนทาร)วมมอกน แทนทจะแข)งขน ช)วยเหลอกนแทนทจะเอาเปรยบกน กระบวนการนไม)ไดเกดขนดวยตนเอง แต)เกดเพราะมพลงทางปญญาขบเคลอน เปนพลงของคนในชมชน ของคนนอกชมชน ของผนาระดบต)างๆ ตงแต)ระดบหม)บานถงระดบชาต ทประสานพลงกนจนเกดผลเปนทวคณในเชงปรมาณและคณภาพของการเปลยนแปลง  บทบาทของคนนอกชมชน และในชมชน ทกฝายร)วมมอเปนภาค เปนพนธมตร เปนหนส)วน ทต)างกม อะไรดๆ มาเสรมกนใหกลายเปนพลงขบเคลอน

 บทบาทคนนอกช�มชน ในการขบเคลอนดงกลาวคอ 1) ผ"เชอมประสานใหเกดกระบวนการ (Facilitator)

สรางกระบวนการเรยนร"ไปส"กระบวนการพฒนา 2) ผ"เชอมประสานใหเกดการเปลยนแปลง (Catalyst) เปลยนแปลงทสรางสรรคสงใหมทางสงคม ทเกดในช�มชนทเรยกวา นวตกรรม 3) ผ"เชอมประสานใหเกดเครอขาย (Net-worker) สรางเครอขายช�มชน และเครอขายในภาพกวางกบสงคมภายนอก คอประชาสงคม 

 การส)งเสรมเชอมประสานใหเกดเครอข)าย จาเปนตองรบทบาทหนาทของตน จาเปนตองศรทธาในพลงชมชน ตอง

เชอว)าชมชนสามารถพฒนาจนพงพาตนเองได หากพวกเขามโอกาส และหากพวกเขามเครอข)าย มเพอน มคน มองคกรทคดคลายกน มเปาหมายคลายกน มเปาหมายคลายกน มปญหาเหมอนกนและวธการแกไขปญหาคลายกน 

 เครอข)ายทางสงคมจะเปนองคประกอบสาคญททาใหองคกรไดเปรยบผอน เพราะความสมพนธเชงเครอข)ายใน

ระดบองคกรเปนความสมพนธททาใหมการแลกเปลยน การไหลเวยนทรพยากร ขอมลข)าวสาร และทาใหช)วยเออประโยชนกนและกนไดเปนอย)างด  จะเหนว)าความไวใจกน( trust )เปนทนทางสงคม ส)งผลเปนพนธะผกพน( commitment )ของสมาชกเครอข)าย  ความไวใจมความสาคญยงสาหรบเครอข)าย เครอข)ายจะมประสทธภาพเพยงใดและมสงสรางสรรคมากนอยเพยงใดอย)ทว)า สมาชกมความไววางใจกนเพยงใด ความไวใจกนก)อใหเกดทนทางสงคมทผกมดเชอมสมาชกเครอข)าย และทาใหสมาชกมนใจว)าการรวมกนเปนเครอข)ายจะทาใหพวกเขากาวไปขางหนาดวยความมนคง  

การปรบเปลยนระบบบรการสาธารณสข ระบบบรการควรเปนบรการแบบองครวมทงมตทางกาย ใจ สงคมและจตวญญาณ มการผสมผสานบรการทเหมาะสม เปนบรการทใกลชดประชาชนและชมชม ไม )แปลกแยกแตกต)างจากวถชมชน  บรการมคณภาพ สรางความเปนธรรม ใชทรพยากรอย)างมปะสทธภาพ มระบบเครอข)ายรองรบการส)งต)อ เพอการดแลทสงกว)าและแยกเฉพาะทางไดเปนอย)างด  นโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนาไดพยายามดาเนนการปรบเปลยนระบบบรการสาธารณสข การตดตาม ประเมนผลแผนงาน โครงการต)างๆ ควรประยกตใชแนวคดการมสวนรวมจากประชาชน เปนสาคญ เพอใหเกดการปรบปรงและพฒนา เนองจากชมชนทเขมแขงและมการจดระบบการทางานทด ผ)านเครอข)ายทางสงคม ย)อมมศกยภาพสงในการดแลสขภาพของสมาชกในชมชนดวยตนเอง  ตวอยาง กรอบแนวคดทใชในการศกษาประเมนผลโครงการสงเสรมทนตส�ขภาพเดกวยกอนเรยนจากแนวคดสรางเสรมพลงระดบชมชน (Community Empowerment Level)การดาเนนงานในชมชน ไดแก) โครงการส)งเสรมสขภาพ  เพอสรางความเขมแขงของกจกรรมชมชน

                                      สรางนโยบายสาธารณะ และจดปรบระบบสขภาพ วธการ :   เรยนรรวมกน  ประชม รวมกนในการตดสนใจ  วางแผนงาน โครงการ  ระดมทรพยากร                               กล)มเปาหมาย : กรรมการชมชน  ผนาสตร อสม.อบต. เทศบาลตาบล ผดแลเดก แม)ครว                     เจาหนาทสาธารณสขและทนตบคลากร                     ตวแปรตน                                                                                  ตวแปรตาม                                                                                                                                       กล)มผดแลเดก  ผปกครองเดก    กล)มคณะบรหารงานอบต. กรรมการศนยเดกเลก                      1. ฝกปฎบต ดแลความสะอาดร)างกาย      ผนาชมชน สมาชกอบต.                                                  2. ควบคมการบรโภคขนมกรบกรอบขนมหวาน     1. สรางเครอข)ายในชมชน ใชอานาจรวมกน                                   3. ปรบปรงสภาพแวดลอม         รวมคดแกไขปญหาสขภาพเดก                                                          รวมวเคราะหสถานการณ                                                             รวมตดสนใจวางแผนโครงการ                                          จดลาดบความสาคญ          ดาเนนงานรวมกน                                                                                        2.  การระดมทรพยากร                                                                                                                 อบต. สนบสนนงบ          แสวงหางบ ทรพยากร                                                                                                                        3. การบรหารจดการ                                                                    กล)มเดกวยก)อนเรยน                                                                         แกไขปญหาความขดแยง                                                                สภาวะฟนผ สภาวะโภชนาการ         จดกจกรรมในศนยเดกเลก 

         สรางการมสวนรวมจากผปกครอง                                                                                                                                                                                                                    ร"ป 2  กรอบแนวคดในการศกษา         บรรณาน�กรม1.พชรนทร เลกสวสด, บญส)ง พมสาร, อรณศกด ปญญายน. กรณศกษาท 8 ประสบการณการแกปญหา   ทนตสาธารณสขระดบทองถน อบต.บานเสดจ จงหวดลาปาง. พมพในเอกสารวชาการชด การกระจาย   อำานาจดานส�ขภาพ ฉบบท 5  การกระจายอำานาจกบความรวมมอเพอแกปญหาสาธารณส�ขใน   ทองถน แกะรอยประสบการณทนตสาธารณส�ข จนทนา องชศกด , ศนสณ  รชชกล , สณ  วงศ-   คงคาเทพ บรรณาธการ  นนทบร:สานกงานโครงการปฏรประบบบรการสาธารณสข,2543.หนา 48 –58.2.พชรนทร  เลกสวสด. ประสทธผลของการประยกตการสรางเสรมพลงชมชน ในงานส)งเสรมทนตสขภาพ   เดกวยก)อนเรยน จงหวดลาปาง. ทนสนบสนนจากกองทนตสาธารณสข กรมอนามย กระทรวงสาธารณ-   สข วารสารอนามย(Thai Health Journal), มกราคม - มถนายน, 31(1), 2545.

3.พกล สทธประเสรฐกล (ผแปล) แผนทผลลพธ  (Outcome Mapping): การสรางการเรยนร"และการสะทอนกล บ ในแผนงาน พฒนา    Sarah Earl, Fred Carden และ Terry Smutylo (ผ เ ข ยน ), International Development and Research Center ,2546.

4.วรบรณ วสารทสกล ไปฝกอะไรกนมา แผนทผลลพธ “ “ช�มชนคนรกส�ขภาพ ปท 3 ฉบบท 27 เดอนตลาคม 2546.5. เสร พงศพศ วฒนธรรมองคกรของโลกย�ดใหม เครอขาย ย�ทธวธเพอประชาคมเขมขน ช�มชนเขมแขง กรงเทพ:

เจรญวทยการพมพ, 2537.6.องคการอนามยโลก กฎบตรกร�งเทพเพอการสงเสรมส�ขภาพในโลกย�ดโลกาภวตน นนทบร:   กระทรวงสาธารณสข, 2549.7.GuiJt ,I. and  Gaventa J.  IDS   Policy   Briefings. Edited by   Barnard,G.  Institute of    Development Studies, at the University of Sussex, Brighton, UK. 1998. 8.Institute of Medicine. The Future of Public Health. Washington, D.C.: Academy    Press, 1988.  File การประเมนผลแบบมสวนรวม 20 ตค 2549       10 ตลาคม 2549

  

 7 นคอไฟลhttp://webhost.cpd.go.th/sofean/download/km2/%E0%B8%84%E0%B8%B3%E0%B8%99%E0%B8%B3%20%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%8D.doc ในรปแบบ html G o o g l e สรางรปแบบ html ของเอกสารขนโดยอตโนมตขณะทเรารวบรวมขอมลบนเวบ

  

คำานำา

                            สหกรณในฐานะทเปนองคกรธรกจของประชาชนซงเกดจากคณะบคคลทรวมกนดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคม โดยยดหลกการช)วยเหลอตนเองและช)วยเหลอซงกนและกน ควรมการพฒนาปรบปรงคณภาพในการดาเนนงาน/กจการ อนจะนามาซงคณภาพและความสาเรจของสหกรณ และเปนการยกระดบคณภาพการปฏบตงาน เมอสามารถปฏบตไดอย)างเปนรปธรรม เพอก)อใหเกดการพฒนาไดในสงทดทสด และ การตดตามประเมนผลดานการดาเนนงานเปนปจจยสาคญทจะนาพาสหกรณไปส)ความสาเรจได  โดยใชทรพยากรอย)างคมค)ามประสทธภาพและเกดประโยชนสงสดแก)สหกรณเพอสนบสนนความรทางดานวชาการแก)

สหกรณ ใหสอดคลองกบการดาเนนงานของสหกรณนน คณะทางานจดการความร KM ป 2553 ของสานกงานสหกรณจงหวดนราธวาส จงไดรวมกนคดวเคราะหจากเอกสารบทความและจากประสบการณของคณะทางานจดการความร KM จงไดสงเคราะหและจดทาเอกสารทางดานวชาการเพอสรางแนวคด/แนวทางในการปฏบตงานดานการตดตามประเมนผลดานการดาเนนงานของสหกรณ(ประสทธภาพในการดาเนนงานของสหกรณ) โดยเนอหาในเอกสารฉบบนจะเปน วธ/การปฏบตงานดานการตดตามประเมนผลฯ ไว 3 รปแบบ เพอเปนประโยชนใหสหกรณไดใชในการพฒนาองคกรสหกรณใหมประสทธภาพในการดาเนนงาน/กจการ

                            คณะทางานจดการความร KM ของสานกงานสหกรณจงหวดนราธวาส มความยนดและหวงเปนอย)างยงว)าเอกสารทางวชาการเล)มนจะเปนประโยชนต)อองคกร/ฝายบรหาร/ฝายจดการ และสมาชกของสหกรณ ซงผปฏบตงานหรอเปนสมาชกนาไปใชเปนแนวทางในการดาเนนงานเพอประโยชนในการปฏบตงานและมประสทธภาพสงสดแก)องคกรสหกรณ ต)อไป         

    คณะทางานจดการความร KM  ป 2553สานกงานสหกรณจงหวด

นราธวาส 

 สารบญ

                                                        หนา                คานา                                                                                   

หลกการและเหตผล                                                                      1

วตถประสงค                                                                         1

หลกแนวคด                                                                                    1 - 7

การตดตามประเมนผลแบบมสวนรวม                                               8

รปแบบการตดตามประเมนผล                                                          9              ขนตอนการตดตามประเมนผล                                          10

สรปผลการวเคราะหองคครวามร                                                        10 -11

บรรณานกรม                                                                                                   

         

     

    

 1

การตดตามประเมนผลดานการดำาเนนงานของสหกรณ                                                                            (ประสทธภาพในการดำาเนนงานของสหกรณ)

 หลกการและเหต�ผล 

              การตดตามและประเมนผลดานการดาเนนงานของสหกรณ เปนกจกรรมทสาคญท           ม)งรวบรวม และวเคราะหขอมลทงในเชงปรมาณและคณภาพ เพอเสนอใหผรบผดชอบการดาเนนงาน      ในโครงการหรอกจกรรมต)างๆ ไดทราบเปนระยะๆ และเพอใหสามารถนาผลประเมนมาใชในการวางแผน ในปต)อไปทงน เพอใหมการปรบปรงวธการดาเนนงาน หรอปรบเปลยนเปาหมายของโครงการ / กจกรรมต)างๆ ใหเหมาะสมกบทรพยากรหรอสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไปในระหว)างป และในปต)อไปไดดวย ตลอดจนเกดผลการประเมนมาใชในการวางแผนในปต)อไป 

วตถ�ประสงค ในการจดทาชดความร KM  มดงต)อไปน

1.  เพอใชเปนแนวทางใหสหกรณ นาไปใชในการตดตามประเมนผลการดาเนนงานของสหกรณ2.  เพอใหสหกรณดาเนนงาน/กจกรรมเปนไปอย)างมประสทธภาพ ม

มาตรฐาน และเพอประโยชนสงสดขององคกร(สหกรณ) และเพอเจาของสหกรณทกคน

 

หลกแนวคด1.  กำาหนดและวเคราะหลกษณะพนฐานของ

สหกรณ                                                                                   เพอใหทราบเปาหมายการดาเนนกจการของสหกรณ โดยมองคประกอบดงน

-  ประวต ความเปนมาขององคกร -  วตถประสงคในการเกดองคกร-  วสยทศน-  พนธกจ-  ภารกจ-  ความทาทาย (ในการดาเนนกจการสหกรณ)-  โครงสรางการบรหารงานและอตรากาลงบคลากร

  

  

2สวนทจะอธบายถงภาพรวมขององคกรคอ สหกรณแต)ละแห)งซงจะประกอบดวยขอมลเกยวกบสภาพแวดลอมภายในและภายนอกองคกรทมผลต)อการดาเนนงาน สภาพการแข)งขนและความทาทายในดานต)างๆ             เพอบรรลเปาหมายตามยทธศาสตรตลอดจนแนวทางและวธการปรบปรงประสทธภาพขององคกร                                                                              

           2.  การตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม                            การตดตามและประเมนผลเปนหวใจของการทางานใหประสบผลสาเรจ การตดตามและประเมนผลททรงพลงทสด คอ การตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม ซงจดเปนการประเมนผลแบบ เอออานวย “ ”(empowerment evaluation)  การตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม เปนเครองมอหรอกลไกอย)างหนงในการระดมความคดรเรมสรางสรรคหรอระดมปญญา จากหลากหลายมมมอง หลากหลายแนวคด หลากหลายบทบาท เขามารวมกนผลกดนกจการหรอโครงการทมความซบซอน มผลสมฤทธอย)างสงส)งไดยาก ใหเกดผลในลกษณะ เหนอความคาดหมาย“ ”  มองอกมมหนง เปนกระบวนการเรยนร เปนกระบวนการเรยนรรวมกนของคณะผดาเนนงาน (ฝายจดการสหกรณ) รวมกบคณะผประเมน (ฝายบรหารสหกรณ)    หน)วยงานสนบสนน   (กรมส)งเสรมสหกรณ/สานกงานสหกรณจงหวดนราธวาส) กล)มบคคลเปาหมาย   (สมาชกสหกรณ) ผสนใจ และสาธารณในภาพรวม และอาจมองไดว)าลกษณะของการดาเนนการเปนการจดการความรในรปแบบหนง

วงจรกระบวนการพฒนาโครงการ แบบ ม สวน รวม              

   

3                              

  

4ความสมพนธของกระบวนการทำางานพฒนา แบบ ม สวน รวม กบ การ ตดตามและ ประเมน ผล                             กระบวนการพฒนาแบบมสวนรวม ม)งใหความสาคญกบการพฒนาทเนนคนเปนสาคญ  เปนการเปดหรอสรางโอกาสอย)างเตมทกบการเขามามสวนรวมของประธาน กรรมการหรอสมาชก(แยกย)อยจากตวแทนทเปนกรรมการ) ในการคดวเคราะหว)าอะไรคอปญหา และสาเหตทสาคญในการดาเนนงานใหมประสทธภาพของสหกรณ  เพอรวมการสงเคราะหว)าจะกาหนดแนวทางในการแกไขหรอพฒนาดานการตดตามประเมนผลสหกรณใหมประสทธภาพ รวมไปถงกาหนดเปาหมายทตองการบรรลผลสาเรจ/ตวชวด รวมทงตดตามและตรวจสอบผลสาเรจทเกดจากการดาเนนงานของกจกรรม/โครงการตดตามประเมนผล(ดานประสทธภาพการดาเนนงานของสหกรณ)  เพอนาไปใชในการแกไขหรอพฒนาต)อไป                            การจดวางระบบการตดตามและประเมนผลภายในแบบมสวนรวม จะเสรมสรางโอกาสใหทกสวนทเกยวของกบองคกรหรอหน)วยงานสนบสนน หรอผทมสวนเกยวของกบการดาเนนโครงการน  ไดเขามารวมเรยนรอย)างเปนขบวนเดยวกนตงแต)การเกบรวบรวมขอมล การนามาวเคราะหแลกเปลยน    เพอการตรวจสอบหรอสะทอนความคดเหนในกจกรรมแต)ละขนตอน และหาแนวทางแกไขปญหาทเกดขนระหว)างการดาเนนกจกรรมรวมกนดงนน การตดตามและประเมนผลอย)างมสวนรวมภายในองคกรจงเปนกระบวนการเรยนรรวมกนของบคลากรทเกยวของ เพอประโยชนในการพฒนาหรอปรบปรงกจกรรมในขนตอนต)าง ๆ ใหดและเหมาะสมยงขนแนวคดและหลกการตดตามและ ประเมน ผล แบบ ม สวน รวม                             จดม)งหมายสาคญของการดาเนนการในการพฒนา คอ การเรยนรของผเกยวของ  ส)การเปลยนแปลงพฤตกรรม วธคด และ

ระบบคณค)า ทจะนาไปส)กระบวนการแกไขปญหาและพฒนาอย)างยงยน  การตดตามงาน (Monitoring) คอ ระบบการตดตามความกาวหนาของการดาเนนกจกรรม/โครงการเพอใหการดาเนนงานเปนไปตามแผนมากทสด ใชทรพยากรอย)างคมค)าทสด ซงจะมการตดตามเปนระยะ ๆอย)างต)อเนอง ตงแต)เรมดาเนนการ จนสนสดกจกรรมหรอโครงการน เพอการทบทวนการดาเนนงานในแต)ละกจกรรมในประเดนสาคญ 2 ประการ คอ  ประการแรก  การใชทรพยากรขององคกร(สหกรณ) เช)น บคลากร งบประมาณ วสด อปกรณ ว)าเปนไปตามแผนทวางไวหรอไม) เปนไปตามเวลาทกาหนดหรอ       ไม)มคณภาพเปนอย)างไร      

5ประการท 2 การพจารณากระบวนการ วธการทางานว)ามความเหมาะสมกบบรบทของพนทเพยงใด            มปญหา-อปสรรคใด ทจาเปนตองไดรบการแกไขปรบปรง(ผลการดาเนนงานขององคกร)                            การประเมนผล (Evaluation)   คอ การศกษาว)า การดาเนนกจกรรมหรอโครงการสามารถบรรลวตถประสงคของกจกรรมหรอโครงการหรอไม)ภายใตเงอนไข ปจจยใด  หากจะดาเนนการต)อไปน)าจะทาอย)างไรบาง  การประเมนผล จงม)งเนนเพอใหเหนว)ากจกรรมหรอโครงการพฒนาไดดาเนนการบรรลตามวตถประสงคทตงไวหรอไม) และการแสดงใหเปนคณภาพของโครงการ เช)น โครงการมวตถประสงคเพอการพฒนาองคใหดมประสทธภาพ ในการดาเนนงานโครงการไดเกดกล)ม องคกรทมโครงสราง บทบาทหนาทองคกร รวมทงมกฎระเบยบและแผนงานทชดเจน มการบรหารจดการองคกรทโปร)งใส และไดรบ การยอมรบจากฝายบรหาร/ฝายจดการ

ขององคกรและเจาของสหกรณ(สมาชก)มสวนรวมในการวางแผนและดาเนนกจกรรมขององคกร เปนตน                                                        การประเมนผล สามารถทาไดในหลายช)วงเวลา ขนอย)กบวตถประสงคของการประเมน โดยทวไปม  4 ระยะ ไดแก)                                                        1.  สรปผล เปนระยะๆของการดาเนนงาน                                          2.  การทบทวน ตรวจสอบผลสาเรจและความลมเหลว                            3.  พจารณาศกยภาพและขอจากด เงอนไขทสนบสนนใหเกดผลสาคญหรอปจจยเงอนไขทขดขวางความสาเรจ                                                                      4.  การจะพฒนางานในอนาคต เพอใหเกดผลสาเรจมากทสด  ซงหมายถงการเสรมศกยภาพ การแกไขขอจากด ทงนการสรปผลม)งเนนทจะสรปกระบวนการ วธการทางานเปนสาคญ ว)าถกออกแบบอย)างไร เออใหเกด “การเรยนร หรอไม) เช)น”   การมสวนรวม  การดาเนนโครงการใน                  เชงความสมพนธแนวราบ การมปฏสมพนธ การสอสาร จนเกดความไววางใจกน การมองสงต)าง ๆ อย)างองครวมและบรณาการ เปนตน  การสรปผลมกทาเปนระยะๆ 3 เดอน 6 เดอน ขนอย)กบความตองการของโครงการ          

6 

ความสมพนธ ของ การ ตดตาม งาน การ สร�ปบทเรยน และ การ ประเมน ผล แบบ ม สวน รวม

                            

7  

                                      

8 กระบวนการตดตาม ประเมน ผล แบบ ม สวน รวม  

                       

     

93.  ร ะ บ บ ต ด ต า ม ป ร ะ เ ม น ผ ล แ บ บ Performance Base

Management (PMB) เปนการประยกตใชระบบตดตามประเมนผลแบบ Performance Base Management (PMB) โดยปรบเปล ยน

วธ/แนวทางในการปฏบตใหสอดคลองกบการดาเนนของสหกรณ ตามลายละเอยดดงน                           

องคประกอบสำาคญ                                                                      1. ระบบตดตามประเมนผลแบบ Performance Base Management (PMB)                            2. สมาชกมสวนรวมในการกาหนดทศทางของแผนและการตดตามประเมนผล (Public Particpation PUB) 3.  มการดาเนนการแบบบรณาการ Holistic Approach   (Area Base Management) มเครอข)ายการ

ประสานงานทงในแนวนอน (Horizontal Logic) และแนวตง (Vertical  Logic  Hol)    ร"ปแบบการตดตามประเมนผล                                                                      1.  มการประสานแผนงานในระดบส)วนกลางเพอใหแผนงานต)างๆมการบรณาการซงกนและกน  ทงนหากแผนงานมการบรณาการซงกนและกนจะทาใหเกดความสมฤทธผลในการนาแผนไปปฏบตและ   ทาใหการตดตามประเมนผลสามารถดาเนนไปไดอย)างมประสทธภาพ              2.  มกระบวนการในการใหสมาชกมสวนรวมในการสะทอนปญหาและนาไปส)การรวบรวมปญหาจากระดบตนมาส)ระดบองคกร(สหกรณ)เพอใหแผนการปฏบตงานของสหกรณสนองต)อปญหาหรอพฒนาใหมทศทางทดขน (PUB)                                                                                                                                                          3.  จดทาแผนปฏบตการตดตามประเมนผล โดยมการกาหนดระบบการตดตามรวมกนและมการกาหนดตวชวด KPI รวมกน (HOL)                                                                                                                               4. มกลไกในการเปลยนแปลงไปส)แผนกลยทธ/แผนปฏบตงานของสหกรณ                                                        5.  มกล)มงานภายในองคกรทรบผดชอบในการตดตามประเมนผลขององคกร สหกรณ                                           6.  มระบบฐานขอมลแผนกลยทธ/แผนปฏบตงาน และระบบการตดตามแผนฯ (PMB)                                          7.  สมาชกมสวนรวมในการทราบทศทางการพฒนาขององคกรและรบทราบความคบหนาของการ

ดาเนนงานตามตวชวดต)างๆ พรอมทงมสวนรวมในการนาเสนอขอมลต)อองคกร (สหกรณ)                

       

10ขนตอนการตดตามประเมนผล                                                        1.  ประเมนความพรอม                                                        2.  ทาความตกลงรวมกนในเรองผลลพธทไดจากการตดตามและประเมนผล                                               3.  กาหนดตวชวดหลกในการตดตามผลลพธ                                                                      4.  จดเกบขอมลพนฐานตามตวชวด KPI                            5.  วางแผนเพอพฒนาโดยการกาหนดเปาหมายทปฏบตไดจรง                                                              6.  การสรางระบบตดตาม                                                                                    7.  การประเมนผล                                                                      8.  จดเกบและนาเสนอขอมลสารสนเทศดานการประเมนผล (Reportion Findings)                      วเคราะหและรายงานขอคนพบ                                                                                    9.  นาขอคนพบไปใช                                                                      10.  การคงไวซงระบบการตดตามและประเมนผลเพอม)งผลสมฤทธ

สร�ปผลการวเคราะหองคความร"

                            จากการสรปผลองคความร สรปไดว)าการตดตามและประเมนผลเปนเรองสาคญ และเหนว)าแนวคดและหลกการตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม เปนแนวทางการตดตามและประเมนผลดานการดาเนนงานของสหกรณทบคลากรไม)ว)าจะเปนคณะกรรมการดาเนนการและฝายจดการ  และสมาชกสหกรณ หรอเจาหนาทส)งเสรมสหกรณ ควรนามาใชในเรองต)างๆ ตามสภาพปญหา   ซงคณะจดทาองคความร KM  เหนว)าควรมการตดตามและประเมนผลดานการดาเนนงานของสหกรณ ดงต)อไปน

1.     สรปผล เปนระยะๆของการดาเนนงาน2.     ทบทวน ตรวจสอบผลสาเรจและความลมเหลว

           

11ขอเสนอแนะหลกในการปฏบตจากการสร�ปผลองคความร"  พบวาสามารถนำามาพจารณากำาหนดเปนกจกรรม ทสหกรณควรดำาเนนการดงน ท แบบการตดตามประเมนผล แบบทใช/วธใช คาอธบาย/

หมายเหต1   

   1.1   การตดตามประเมนผล ประจาเดอน  

- ใชแผนงานท ทประชมใหญ)อนมตมากระจายเปนรายเดอนแลวนามา

- หากมผลบวกหรอลบเกน 10% ของแผน

          

 2

          1.2  กจกรรม/โครงการตามแผนงาน        1.3 การวเคราะหผลการดาเนนงานจากงบทดลอง         2.1 การตดตามผลประจาป

ตดตามผลรายเดอน     - ใชแผนงานจากแผนกลยทธและแผนงานทประชมใหญ)อนมตกระจายเปนแผนงานแต)ละเดอนแลวนามาตดตามและประเมนผล - ประเมนผลจากการดาเนนงาน(กาไร/ขาดทน)จากรายได-รายจ)าย ในงบทดลอง   - ใชแผนงานทประชมใหญ)อนมตเทยบกบผลงานทปฏบตไดทงปและรายงานของผสอบบญชประกอบงบดล- วเคราะหความเปนไปไดของสหกรณดานการดาเนนธรกจเทยบ

จะตองพจารณาสาเหตทเกดว)าเปนเพราะอะไรและตงประเดนไวเพอพจารณาปรบแผนงาน/วางแผนงานในช)วงต)อไป- หากแผนงานไม)เปนไปตามทกาหนดใหวเคราะหหาสาเหตและปรบแผนงานใหม)- ตนทนคานวณจากยอดสทธรวมรายเดอนโดยประมาณ  - นามาวเคราะหกบแผนงาน/โครงการตามแผนงานกลยทธ - นาผลการเปรยบเทยบ

กบงบการเงนของผสอบบญช สองปยอนหลง

จากงบการเงนนาเสนอทประชมคณะกรรมการและทประชมใหญ)

 บรรณาน�กรม

              รศ.ดร อดศร  อศรางกล ณ อยธยา : บทความประกอบคาบรรยาย ขอเสนอแนะแนวทางการตดตามประเมนผล              อรณ  เวยงสระ และคณะฯ(2548) : บทความ การตดตามและประเมนผลแบบมสวนรวม              สานกงาน  กพร. และสถาบนเพมผลผลตแห)งชาต : ค)มอการจดการความร (จากทฤษฎส)การปฏบต)                

          

 เอกสารทางวชาการ การจดการความร"

KM Knowledge Management

Processเรอง :  การตดตามประเมนผลดานการดำาเนนงานของสหกรณ (ประสทธภาพในการดำาเนนงาน) 

   

    

  

โดย : คณะทำางาน KM ปงบประมาณ พ.ศ.2553

สำานกงานสหกรณจงหวดนราธวาส ------------------------------------

 นคอไฟลhttp://president.ru.ac.th/3human/file/research/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%A1/05%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%882.pdf ในรปแบบ html G o o g l e สรางรปแบบ html ของเอกสารขนโดยอตโนมตขณะทเรารวบรวมขอมลบนเวบ

Page 1

บทท เอกสารและงานวจยทเกยวของในการศกษาวจยครงน คณะผวจยไดศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ มาเปนพนฐาน ดงน. แนวคดทฤษฎเกยวกบการมสวนรวม. ความหมายของการมสวนรวม

. ลกษณะของการมสวนรวม

. รปแบบและขนตอนของการมสวนรวม

. งานวจยทเกยวของแนวคดทฤษฎเกยวกบการมสวนรวมแนวคดทฤษฎการมสวนรวมในการบรหารงานของบคลากรทนามาใชในการศกษาวจยครงน เปนทฤษฎทมสวนเกยวของและเชอมโยงกบการมสวนรวม(อดนนท บวภกด ) ทฤษฎสองปจจยของ เฮอรเบรก ( Hertzberg) เปนทฤษฎการจงใจทเกยวของและสามารถโยงไปส)กระบวนการมสวนรวมได เปนแนวคดเกยวกบการจงใจใหผปฏบตงานเกดความพงพอใจ ทฤษฎนเชอว)าผปฏบตงานจะปฏบตงานไดผลดมประสทธภาพย)อมขนอย)กบความพงพอใจของผปฏบตงาน เพราะเขาจะเพมความสนใจในงานและมความรบผดชอบ กระตอรอรนทจะทางานซงเปนการเพมผลผลตของงานใหมากขนในทางตรงกนขามหากผปฏบตงานไม)พงพอใจในการทางาน กจะเกดความทอถอยในการทางานและทาใหผลงานออกมาไม)มประสทธภาพ ทฤษฎดงกล)าวสอดคลองกบการเขามามสวนรวมในกจกรรมของบคลากรในองคกร กล)าวคอ

ถาบคลากรไดเขามามสวนรวมในการดาเนนงานไดรวมคดตดสนใจจะส)งผลใหบคลากรในองคกรเกดความรสกเปนเจาของในกจกรรมมากขน ทาใหประสบผลสาเรจในการ

Page 2พฒนาได นอกจากนทฤษฎการสรางผนากมความสาคญ คอ ผมอานาจทด (PositiveLeader) มกจะนาการเคลอนไหวในการทางานอย)เสมอ ในขณะทผมอานาจทไม)ด(Negative Leader) จะไม)มผลงานทสรางสรรคเลย การสรางผมอานาจหรอผนาจะช)วยจงใจใหบคลากรเตมใจทจะทางานเพอใหงานบรรลวตถประสงครวมกน เนองจากผนาเปนผทมความสาคญในการจงใจและรวมกล)มคน ดงนนทฤษฎสองปจจยนจงมสวนเกยวของกบการมสวนรวมของบคลากรในองคกร เพราะทาใหเกดการมสวนรวมในการช)วยเหลอร)วมมอรวมแรงกนในการทางานอย)างมคณภาพ แสดงใหเหนถงการมความคดรเรมสรางสรรคของบคลากรและผนารวมกน ซงกระบวนการมสวนรวมจะตองมผนาทดอนจะนาไปส)ความสาเรจขององคกรไดความหมายของการมสวนรวม

ณฐพร แสงประดบ ( ) ไดใหความหมายของการมสวนรวมว)า การมสวนรวมหมายถงการเกยวของทางดานจตใจและอารมณของบคคลหนงในสถานการณกล)ม ซงผลของการเกยวของดงกล)าวเปนเหตเราใจใหการกระทาบรรลจดม)งหมายของกล)มนน ทาใหเกดความรสกรวมรบผดชอบกบกล)มดงกล)าว นอกจากนยงไดกล)าวถงปจจยทมผลต)อการมสวนรวม ไดแก) ความศรทธาทมต)อความเชอถอตวบคคล ความเกรงใจทมต)อตวบคคลทเคารพนบถอหรอมเกยรตยศตาแหน)ง ทาใหการมสวนรวมเปนไปดวยความเตมใจสจนต ดาววระกล ( ) ไดใหความหมายของการมสวนรวมว)า กระบวนการททาใหบคคลสมครใจเขามามสวนรวมในการตดสนใจเพอตนเอง และมสวนดาเนนการเพอใหบรรลถงวตถประสงคตามทตงเอาไว ทงนตองไม)ใช)การกาหนดกรอบความคดจากบคคลภายนอกหรอองคกรทบคคลไดเขามามสวนรวมในการดาเนนงานกจกรรมในขนตอนใดขนตอนหนง หรอทกขนตอนรปแบบการตดสนใจของบคคลในการจดการ

เกยวกบทรพยากรและปจจยการผลตทมอย) จะตองทาเพอประโยชนต)อการพฒนาชวตในทกๆดานของตนเองทเปนอย)ใหดขนกว)าเดม

Page 3บญเลศ จตตงวฒนา ( ) ไดใหความหมายของการมสวนรวมว)า การทปจเจกบคคลหรอกล)มคนเขามามสวนรวมเกยวของ ร)วมมอ รวมรบผดชอบในกจกรรมการพฒนาทเปนประโยชนต)อสงคม ในขนตอนต)างๆ ของการดาเนนกจกรรมนนๆโดยมกล)มหรอองคกรรองรบ บคคลทเขามามสวนรวมการพฒนาภมปญญา การรบร สามารถคดวเคราะหและตดสนใจ เพอกาหนดการดาเนนชวตไดดวยตนเองประพนธพงศ ชณพงษ ( ) ไดใหความหมายของการมสวนรวมไวว)า การมสวนรวมเปนผลมาจากการเหนพองตองกนในเรองของความตองการและทศทางการเปลยนแปลง ความเหนพองตองกนนนจะมมากพอจนเกดความคดรเรมโครงการเพอการปฏบตการ กล)าวคอ ตองเปนการเหนพองตองกนของคนสวนใหญ)ทจะเขารวมปฏบตการนน และเหตผลทคนมารวมปฏบตการไดจะตองตระหนกว)าการปฏบตการทงหมดโดยกล)ม หรอในนามของกล)มหรอกระทาการผ)านองคกร ดงนนองคกรจะตอง

เปนเสมอนตวททาใหการปฏบตการบรรลถงความเปลยนแปลงทตองการสนตชย เออจงประสทธ ( ) ไดกล)าวถงสาระสาคญของการมสวนรวมของบคลากรว)าหมายถง การเปดโอกาสใหบคลากรเขามามสวนรวมในการคดรเรมตดสนใจในการปฏบตงานและการรวมรบผดชอบในเรองต)างๆ อนมผลกระทบมาถงตวของบคลากรเอง การทจะสามารถทาใหบคลากรเขามามสวนรวมในการพฒนาเพอแกไขปญหา และนามาซงสภาพความเปนอย)ของบคลากรใหดขนนนผนาจะตองยอมรบในปรชญาการพฒนาว)า มนษยทกคนมความปรารถนาทจะอย)รวมกบผอนอย)างมความสขไดรบการปฏบตอย)างเปนธรรม เปนทยอมรบของผอนและพรอมทจะอทศตนเพอกจกรรมของส)วนรวมในองคกรลกษณะของการมสวนรวมธนาภรณ เมทณสดด ( ) ไดกล)าวถงลกษณะแนวทางของการมสวนรวม ดงน

Page 4. การรวมคด หมายถง การมสวนรวมในการประชมปรกษาหารอในการ

วางโครงการวธการตดตามผล การตรวจสอบและการดแลรกษา เพอใหกจกรรมโครงการสาเรจผลตามวตถประสงค. การรวมตดสนใจ หมายถง เมอมการประชมปรกษาหารอเรยบรอยแลว ต)อมาจะตองรวมกนตดสนใจเลอกกจกรรมหรอแนวทางทเหนว)าดทสดหรอเหมาะสมทสด. การรวมปฏบตตามโครงการ หมายถง การเขารวมในการดาเนนงานตามโครงการต)างๆ เช)น รวมออกแรง รวมบรจาคทรพย เปนตน. การรวมตดตามและประเมนผลโครงการ หมายถง เมอโครงการเสรจสนแลวไดเขามามสวนรวมในการตรวจตราดแล รกษาและประเมนผลประโยชนทเกดขนจากโครงการมณฑล จนทรแจ)มใส ( ) ไดกล)าวถงลกษณะของการมสวนรวมไวว)า การมสวนรวมของบคคลจะตองมและเกดขนมาโดยตลอด ทงนเรมตงแต)ขนตอนการมสวนรวมในการวางแผนโครงการ การบรหารจดการดาเนนงานตามแผน การเสยสละกาลงแรงงานของบคคล ตลอดจนวสดอปกรณ กาลงเงนหรอทรพยากรทมอย)

ประชม สวตถ ( ) ไดกล)าวถงลกษณะเงอนไขพนฐานของการมสวนรวมของบคคล เกดจากพนฐาน ประการ คอ. เปนบคคลทจะตองมความสามารถทจะเขารวม กล)าวคอ จะตองเปนผมศกยภาพทจะเขารวมในการดาเนนกจกรรมต)างๆ อาทเช)น จะตองมความสามารถในการคนหาความตองการ วางแผนการบรหารจดการ การบรการองคกรตลอดจนการใชทรพยากรอย)างคมค)า. เปนบคคลทมความพรอมทเขามามสวนรวม กล)าวคอ ผนนจะตองมสภาพทางเศรษฐกจวฒนธรรม และ กายภาพทเปดโอกาสใหเขามามสวนรวมได. เปนบคคลทมความประสงคจะเขารวม กล)าวคอ เปนผทมความเตมใจสมครใจทจะเขารวมเลงเหนผลประโยชนของการเขารวม จะตองไม)เปนการบงคบหรอผลกดนใหเขารวม โดยทตนเองไม)ประสงคจะเขารวม

Page 5. เปนบคคลทตองมความเปนไปไดทจะเขารวม กล)าวคอ เปนผมโอกาสทจะเขารวมซงถอว)าเปนการกระจายอานาจใหกบบคคลในการตดสนใจ และกาหนด

กจกรรมทตนเองตองการในระดบทเหมาะสม บคคลจะตองมโอกาสและมความเปนไปไดทจะจดการดวยตนเองสาหรบลกษณะการมสวนรวมของบคคลโดยทวไปแลว ยงมปจจยอกหลายอย)างทเกยวของกบการมสวนรวม ไดแก) เพศ อาย สถานภาพครอบครว ระดบการศกษา สถานภาพทางสงคม อาชพและรายได เปนตนรปแบบและขนตอนของการมสวนรวมมงคล จนทรส)อง ( ) ไดกาหนดรปแบบและขนตอนของการมสวนรวมของบคคล ไวว)าองคประกอบรปแบบของการมสวนรวม มอย) ดาน ดงน. การมสวนรวมจะตองมวตถประสงคหรอจดม)งหมายทชดเจน การใหบคคลเขารวมกจกรรมจะตองมวตถประสงคและเปาหมายทชดเจนว)า จะทากจกรรมนนๆ ไปเพออะไร ผเขารวมกจกรรมจะไดตดสนใจถกว)าควรจะเขารวมหรอไม). การมสวนรวมจะตองมกจกรรมเปาหมาย การใหบคคลเขามามสวนรวมในกจกรรมจะตองระบลกษณะของกจกรรมว)ามรปแบบและลกษณะอย)างไร เพอใหผเขารวมกจกรรมสามารถตดสนใจไดว)าจะเขารวมกจกรรมหรอไม). การเขารวมจะตองมบคคลหรอกล)มเปาหมาย การทจะใหบคคลเขามามสวน

ในรวมกจกรรมนนจะตองระบกล)มเปาหมายดวย อย)างไรกตามโดยทวไปบคคลกล)มเปาหมายมกถกจากดโดยกจกรรมและวตถประสงคของการมสวนรวมอย)แลวเปนพนฐานศรชย กาญจนวาส ( ) ไดกาหนดรปแบบและปจจยทมอทธพลต)อการมสวนรวมของบคคลในองคกร ดงน. การมสวนรวมในการประชม. การมสวนรวมในการเสนอปญหา

Page 6. การมสวนรวมในการปฏบตกจกรรมต)างๆ ขององคกร. การมสวนรวมตดสนใจในการเลอกแนวทางในการแกไขปญหา. การมสวนรวมในการประเมนผลในกจกรรมต)างๆ. การมสวนรวมในการไดรบประโยชนวรรณา วงษวานช ( ) ไดกาหนดรปแบบของการมสวนรวมของบคคลไวเปน ลกษณะ ดงน คอ. การมสวนรวมอย)างแทจรง คอ รปแบบทประชาชนไดเขามามสวนรวม หรอเขามาเกยวของรวมตดสนใจในการดาเนนงานแต)ละขนตอน จนกว)าการดาเนนงานจะบรรลผลเสรจสมบรณ. การมสวนรวมทไม)แทจรง คอ รปแบบทประชาชนไดเขามามสวนรวม หรอ

เขามาเกยวของในลกษณะหนงลกษณะใด หรอ ในขนตอนใดขนตอนหนง เท)านนโดยแทจรงแลวกระบวนการมสวนรวมไม)อาจสามารถกระทาไดในทกประเดน แต)การมสวนรวมของบคคลจะมอย)ในเกอบทกกจกรรมของสงคม ทงนขนอย)กบความสนใจและประเดนการพจารณาทอย)ภายใตเงอนไขพนฐานการมสวนรวมว)า จะตองมอสรภาพ มความเสมอภาค และมความสามารถในการเขารวมกจกรรม เพอใหการมสวนรวมดาเนนไปไดอย)างมประสทธภาพงานวจยทเกยวของกรรณการ ชมด ( ) ไดศกษาการมสวนรวมของประชาชนทมผลต)อการพฒนาเศรษฐกจเฉพาะกรณโครงการสารภ ตาบลท)าชาง อาเภอวารนชาราบ จงหวดอบลราชธาน พบว)า เพศ อาย การศกษา ขนาดครอบครว อาชพ รายไดและความยาวนานในการอาศย มความสมพนธกบระดบการมสวนรวมทงนเพราะระดบการศกษาทสงทาใหคณะกรรมการสามารถคนหาปญหาและสาเหตของปญหาทจะเกดขนไดตลอดจนศกษาความตองการของชมชน สามารถคดหาและสรางรปแบบวธการพฒนา

แกไขช)วยลดปญหาได สรางสงคมใหม)ทเปนประโยชน รวมวางนโยบายหรอแผนงาน รวมตดสนใจ ควบคมตดตามและประเมนผล บารงรกษาโครงการ/กจกรรม ททาใหเกดประโยชน

Page 7สจนต ดาววรกล ( ) ไดศกษา ปจจยทมผลต)อการมสวนรวมของประชาชนในโครงการพฒนาชมชน ศกษาเฉพาะกรณหม)บานชนะเลศการประกวดหม)บานดเด)นระดบจงหวด ของจงหวด นครสวรรค ประจาป พ.ศ. ผลการศกษาพบว)า เพศและ อาย ไม)มผลต)อการมสวนรวมของประชาชน การดาเนนการพฒนาชมชนคณะกรรมการชมชนไม)ว)าเพศชายหรอเพศหญงลวนแลวแต)สามารถเขารวมกจกรรมต)างๆไดอย)างมประสทธภาพ และคณะกรรมการชมชนทมอายนอยหรอมากสามารถเขารวมดาเนนการกจกรรมไดอย)างมประสทธภาพเช)นเดยวกนสรสวด ห)นพยนต ( ) ไดศกษาวจย ปจจยทมผลต)อการมสวนรวมในกจกรรมพฒนาชมชนของประชาชนทมความยากจน ศกษาเฉพาะกรณหม)บานเขาดน ตาบลวงนาลด อาเภอไพศาล จงหวดนครสวรรค ผลการศกษาพบว)า ความรความเขาใจ

ในกจกรรมพฒนาชมชนไม)มความสมพนธกบการไม)เขามามสวนรวมกจกรรมพฒนาชมชนเฉพาะในขนการคนหาปญหามงคล จนทรส)อง ( ) ไดศกษาวจย การมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไมของสมาชกสภาองคการบรหารสวนตาบล อาเภอชนแดน จงหวดเพชรบรณ ผลการศกษาพบว)า ปจจยทมผลต)อการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรปาไม ไดแก) อาย และ ความคาดหวงผลประโยชนทจะไดรบจากการมสวนรวม กล)าวโดยสรปไดว)า การมสวนรวมนนขนอย)กบตวแปรหลายอย)างไดแก) เพศ อาย ระดบการศกษา การเปนสมาชกกล)ม ระยะเวลาทอาศยอย)ในชมชน การรบรขอมลข)าวสารต)างๆ และ การอนรกษสงแวดลอมวไลลกษณ สวจตตานนท ( ) ไดศกษาวจยเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการจดการท)องเทยวเชงอนรกษ กรณศกษาประชาชนในเขตเทศบาลพระนครศรอยธยา จงหวดพระนครศรอยธยา ผลการศกษาพบว)า ประชาชนมสวนรวมในการจดการท)องเทยวในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน พบว)า ดาน

การดแลรกษาและ ดานการคนพบสาเหตของปญหา อย)ในระดบสงดานการปฏบตงาน ดานการวางแผนดาเนนงาน และ ดานการประเมนผล อย)ในระดบปานกลาง

Page 8มณฑล เอกอดลยพนธ ( ) ไดศกษาวจย การมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษสงแวดลอม กรณศกษาตลาดนาตลงชน เขตตลงชน กรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบว)า การมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษสงแวดลอมบรเวณตลาดนาตลงชน ในภาพรวมอย)ในระดบปานกลาง และเมอพจารณาเปนรายดาน พบว)าดานการมสวนรวมในการปฏบตงาน มค)าเฉลยอย)ในระดบมาก สวนดานอนๆ อย)ในระดบปานกลางทกดาน เรยงตามลาดบ ดงน คอ ดานการมสวนรวมในการศกษาปญหา ดานการมสวนรวมในการตดตามประเมนผล และดานการมสวนรวมในการบารงรกษาและปรบปรงแกไข ตามลาดบ

 นคอไฟลhttp://rlc.nrct.go.th/download/article/article_20100106091511.ppt ในรปแบบ html

G o o g l e สรางรปแบบ html ของเอกสารขนโดยอตโนมตขณะทเรารวบรวมขอมลบนเวบ

การประเมนผลแบบ  (เสรม)  สรางพลง 

ศาสตราจารย ดร.ส�ชาต  ประสทธรฐสนธ�  

ประธานอำานวยการ 

ศ"นยอบรมการวจย นานาชาต

ความหมาย

o การประเมนผล  (evaluation)

o การ (เสรม) สรางพลง (empowerment)

o การศกษาวจยแบบความร)วมมอ (collaborative inquiry  participatory  research)

หลกการแบงประเภทของการประเมนผล

(1) ใครเปนผควบคมกระบวนการประเมนผล

(2) ขอบเขตการเลอกผมส)วนไดส)วนเสย

(3) ความลกของการมสวนรวม 

ประเภทของการประเมนผลตามเกณฑการมสวนรวม

o ผมส)วนไดส)วนเสยเปนฐาน (stakeholder based  evaluation)  ผประเมนภายนอก

o การใชประโยชนเปนฐาน (utilization based evaluation)

o การวจยปฏบตแบบมสวนรวม (participatory  action  research) ม)งเนนปฏบตโดยผประเมนและผมส)วนไดส)วนเสย  การสอสารแบบเปด

การประเมนผลแบบมสวนรวม (participatory

evaluation) เนนการมสวนรวมและการมบทบาท  เทาๆ กน  เพอปรบปร�งโครงการและสราง

ความสามารถระดบบ�คคล  กล�มและองคการ  ช�มชน

แบบเนนปฏบต  (practical  participatory  action  research  [P - PE])  การใชประโยชนจากการประเมนผล

แบบแปลงสภาพหรอปฏรป  (transformative  evaluation  [T -

PE]), ม)งเสรมสรางพลง  นาความเปนธรรมมาส)ผเขารวมแผนงาน

การประเมนผลแบบ  (เสรม)  สรางพลง  (ปสพ. / EE.)

ใหความสาคญกบการสรางความสามารถ (capacity  building)  ระหว)างการประเมนผล

ผประเมนทาหนาทเปนผอานวยความสะดวกและ

เปนโคชเพอทาใหกระบวนการบรรลเปาหมาย

ในยโรปจดอย)ในพวกการวจยทปลดแอก (emancipator  research) กล)มเดยวกบพวกศาสตรนยม  ทฤษฎวกฤต  การปฏบตการสอสาร

ในสหรฐอเมรกา เฟทเทอรแมน (Fetterman)

เสนอในป 1993  ใหมการประชมในเรอง ปสพ./ EE.  ในทประชม  AEA

      Fetterman  นยาม  ปสพ./EE.  วาเปน

แนวคด   (concepts) เทคนควจย   

(techniques) และขอคนพบ   (findings)

      ปสพ./EE. เนนการใหคนกำาหนดชะตาชวตชองตนเอง

(self - determination) และการปลดแอด  (liberation หรอ emancipation)

ปสพ./EE. ใชทงการวจยเชงปรมาณและเชงค�ณภาพ

ใชไดทกระดบ  บคคล  องคกร  ชมชน  สงคม  วฒนธรรม  โดยทวไปใชกบแผนงาน  (programs)

ม)งสรางพลงและการปลดแอก

ใหผเขารวมโครงการควบคมทรพยากรเขาใจอย)างถ)องแทในสงแวดลอมของสงคม

ใหทกคนไดรบการพฒนาทกษะ  (ฝกอบรม)  สามารถแกปญหาและตดสนปญหาต)าง ๆ  ดวยตนเอง

การใชประโยชนจาก  ปสพ. / EE.      ทกวงการวชาการ

      ทกวงการปฏบต

ทมาของ  ปสพ.      การเตรยมการแต)งหนงสอ 

เรอง Speaking the  language of Power : 

Communication, collaboration and 

advocacy)  ศกษาวธการต)าง

ๆ  ในการแกปญหาความขดแยง  (conflict resolution)  ใน

เรองต)าง ๆ

      มรากเหงามาจาก  จตวทยาชมชน (community 

psychology) มานษยวทยาปฏบตการ (action

anthropology) และการวจยลงมอปฏบต (action

research)ขนตอนของ  ปสพ. / EE.

กาหนดวสยทศนและพนธกจของแผนงาน (vision/ mission)

ตรวจสภาพของแผนงาน (taking  stocks)

กาหนดเปาหมายของแผนงาน (setting  goals)

พฒนากลยทธ  จะไปทไหน/อย)างไร  (strategies)

1.  การกำาหนดวสยทศน  / พนธกจ  

(vision / mission)      ใหผบรหารแผนงานรวมกบผเขารวมว)าแผนงานเกยวของกบเรองอะไร  ทากจกรรมอะไรบางท

สาคญ  ๆ  จากด  10 – 20  กจกรรม  แลวสรปเปนขอความ

ประมาณ 1 – 2  ย)อหนา

2.  การตรวจสอบสภาพของแผนงาน

      ใหประเมนค)ากจกรรมทสาคญแต)ละกจกรรมโดยใหคะแนน  1 – 10  โดย  1  ตาสด  และ  10 

สงสด

      การใหคะแนนอาจใหคะแนนทตนเองเสนอไวสง  แต)มการบอกกล)าวว)าว)าพยายามใหสอดคลอง

กบความเปนจรง  (พรอมทงเหตผลหรอหลกฐานสนบสนน) 

และใหมการทาเปนบนทกการ

ประเมน  (การใหคะแนน)  ของทกคน  ซงสามารถปรบเปลยนได

      ไดฐานขอมลแผนงานเพอใชตดตามความกาวหนาของแผน

งาน

3.  การกำาหนดเปาหมายแผนงานในอนาคต

      ใหผเขารวม / ผบรหารประเมนค)าของแผนงานในอนาคต  ซงจะม

การใหค)านนสงและตา  และเปาหมายดงกล)าวสอดคลองกบ

กจกรรมใดของแผนงานและสอดคลองกบความเปนจรง 

เงอนไขทเปนอย)  (แรกเรม)  แรงจงใจ  ทรพยากร  และพลวตรของแผนงาน  ความร  ความสามารถ 

สตปญญา  ทรพยากร  และขอบเขตความสามารถของงาน

      กระทาโดยการประชมระดมสมอง  เสนอสงทตนคดว)าควรทา 

จะมบญชยาวตองลดลงโดยกระบวนการทบทวนวกฤต 

(critical  review)  หาความเปนเอกฉนท  (consensus 

agreement  process)  ในประเดนทสาคญทสด

3.  การกำาหนดเปาหมายแผนงานในอนาคต  (ตอ)

  กระบวนการทงหมดทกล)าวมาแลว  คอ กระบวนการสราง

ชมชน (community building) และเปนการชมชน

เรยนร  (community knowledge)

การพฒนากลย�ทธ  (strategy  development)

o ตองทาใหแผนบรรลตามเปาหมาย

o พฒนากลยทธโดยใชการระดมสมอง

o ปรกษาหารอกบผสนบสนนและลกคา

o ใชเวลามากยนหยดต)อคาวพากษวจารณ

เงอนไขทจำาเปน

o ผเขารวมตองมอานาจในการตดสนใจ / ทดลอง / รบความเสยง

o วพากษตนเองดวยความซอสตย

o ผประเมน  ดแลตดตามกระบวนการ  ตรวจสอบ

ความเปนจรง  ควบคมคณภาพและประเมนผล

หลกการ  10  ขอ

  กากบการทางานทกขนตอน

  (1) ปรบปรงพฒนา (improvement)

  (2)  ความเปนเจาของชมชน   (community  own ship)

  (3)  การรวมเขาไว  (inclusion)

  (4)  การมสวนแบบประชาธปไตย  

(democratic      participation)

  (5) เปาหมายของความเปนธรรมทางสงคม (social   

justice good)หลกการ  10  ขอ (ตอ)  (6) ความรชมชน (community knowledge)

  (7) กลยทธขนพนฐานของหลกฐาน  (evidence –     based strategies)  (8) การสรางขดความสามารถ   (capacity  building)  (9) การเรยนรดานองคการ   (organization  learning)  (10) ความรบผดชอบ   (acceptability เปาหมาย

o ระดบการสรางพลง

o การกาหนดชะตาชวตของตนเอง

o การปลดแอกการพงพาผอน

--------------------       

 เรอง                    เทคนคการประเมนผลการปฏบตงาน

วนทอบรม            วนพฤหสบดท 4 สงหาคม 2554 (เวลา 13.30 – 16.30 น.)  

วทยากร               อาจารยปฐมภค  รกวฒนกล  กรรมการผจดการ บรษท เอมพ เทรนนง แอนด คอนซลตง จากด

สร�ปเนอหาการบรรยาย  

ความสาคญของการประเมนผลงานและการบรหารผลการปฏบตงาน กระบวนการประเมนผลการปฏบตงาน การกาหนดเปาหมายแบบ SMART + Challenging

บทบาท หนาท ความรบผดชอบของหวหนางานกบการประเมนผลงาน ทกษะการสอสารระหว)างกนเพอความสมพนธทด ในการประเมนผลงาน   การตรวจตดตามความคบหนาของผลงาน เคลดลบการใหผลตอบกลบ (Feedback) ฝกปฏบต (Workshop) และ ฝกบทบาทสมมต (Role-play)

ความกลวของผถกประเมน คอ การถกตาหน คะแนนไดนอยกว)าทคด ความไม)ยตธรรมในการประเมน กลวหวหนาไม)เหนความสามารถและความสาคญ Bias มาตรฐานของหวหนางานในแต)ละฝายไม)เท)ากน พฤตกรรม/นสยของหวหนางาน เปาหมายยากเกนไป มาตรฐานในการวดสงเกนไป ใชความรสกส)วนตวมาวด ไม)ฟงความคดเหนของลกนอง ไม)มผลตอบกลบต)อการประเมนผล ผลการประเมนไม)เปนไปตามทคาดหวง การสอสารไม)ตรงกน กลวถกตาหน ความขดแยง กลวทาไดไม)ถงเปาหมาย มาตรฐานระหว)างแผนกและฝายมความแตกต)างกน

สวนผประเมน กลวลกนองไม)ยอมรบผลทถกประเมน กลวความเขาใจไม)ตรงกน กลวลกนองไดรบผลตอบแทนนอยกลวผลคะแนนออกมาใกลเคยงกนเปนกล)มไม)แตกต)างกน กลวลกนองไม)รก ลกนองไดนอยกว)าฝายอน กลวความแตกแยกในฝาย ความขดแยงทเกดขน ความไววางใจลดลง ไม)สามารถใหเหตผลในการประเมนได เกดความเหลอมลาในกล)ม กลวผถกประเมนไม)พอใจ การสอสารเขาใจไม)ตรงกน กลวเกดการโตแยงแบบไม)มเหตผล ไม)ยอมรบผลการประเมน กลวลกนองปฏเสธผลการประเมน ไม)สามารถแกปญหาใหลกนอง

การประเมนผลงานมความสำาคญ ดงน

1. เพอชนชมความสาเรจของพนกงาน 2. เพอแนะแนวทางส)ความสาเรจ 3. เพอปรบปรงผลการปฏบตงาน 4. เพอทบทวนผลการปฏบตงานทผ)านมาทาไมการประเมนผลงานจงสาคญ 5. เพอกาหนดเปาหมายงานในปต)อไป 6. เพอระบปญหา และแนวทางแกไข 7. เพอพดคยหารอเกยวกบโอกาสความกาวหนาในอาชพงาน

การประเมนผลการปฏบตงาน

เปนกระบวนการทสรางขนเพอใชวดผลการปฏบตงานของผปฏบตในช)วงเวลาหนงทงดานคณลกษณะและผลงานทไดปฏบต เทยบเคยงกบมาตรฐานทวางไว เพอนาผลทประเมนมาใชประกอบในการใหรางวลและผลประโยชน รวมทงการพฒนาบคลากรต)อไป

ปญหาในการประเมนผลการปฏบตงาน

1. ไม)มมาตรฐานในการประเมน ใชการเดา หรอความรสกต)อพนกงาน 2. การกาหนดมาตรฐานไม)สมพนธกบผลงานทาใหยากในการประเมน 3. ความผดพลาดของผประเมน เช)นอคต (Bias) ความคดเชงลบ ความไม)ชอบ

พนกงานเปนการส)วนตว 4. มความชอบหรอประทบใจพนกงานเปนทนเดม ผลการประเมนจงมความเบยง

เบนไปในทางบวก (Halo effect) 5. มกใหคะแนนในระดบกลาง (Central tendency) เพอความปลอดภยและลด

ความไม)พอใจของพนกงาน 6. ใหคะแนนระดบสงหรอตากว)าเกณฑทเปนจรงสาหรบหวหนาทมความใจดหรอเขม

งวดมากเกนไปไม) 7. มการให Feedback แก)พนกงาน ทาใหพนกงานไม)รว)าสงใดททาดแลว หรอสงใด

ทตองปรบปรง 8. การสอสารระหว)างผประเมนและผถกประเมนไม)ดพอ มทศนคตทไม)ดต)อกน ทาให

การประเมนผลไม)น)าเชอถอ 9. ผประเมนและผถกประเมนไม)ไดนาผลการประเมนไปใชต)อ

วตถ�ประสงคของการประเมนผลการปฏบตงาน

-        เพอพจารณาในดานความดความชอบเปนการปนบาเหนจรางวล

-        เพอพจารณาในดานความเหมาะสมเรองเงนเดอน ค)าตอบแทน ค)าจาง

-        เพอเลอนขน เลอนตาแหน)ง หรอใหออกจากงานเพอพฒนางานในหนาทใหดยงขน

-        เพอวางแผนอาชพใหพนกงานเจรญกาวหนา

-        เพอเปนแนวทางในการศกษาต)อและฝกอบรมพฒนาบคลากร

-        เพอเสรมสรางและรกษาสมพนธภาพอนดระหว)างผบงคบบญชาและพนกงาน

ทำาไมตองมการประเมนผลงาน

-      การประเมนผลงานทาใหเกดประโยชนต)อทกฝาย

-      จดทาเปนเอกสารบนทกการปฏบตงาน

-      ใหผลตอบกลบในเชงสรางสรรค

-      ชนชมผลงานความสาเรจ และใหรางวลสาหรบผลงานดเด)นปรบปรงแกไขจดบกพร)อง

-      พดคยสอสารเกยวกบเปาหมายงานของพนกงาน

-      พฒนาและจงใจพนกงาน

ความสำาคญของการประเมนผลการปฏบตงาน

ตอพนกงาน

-      พนกงานทราบว)าผลการปฏบตงานของตนเปนอย)างไร

-      มคณค)าเพยงใดในสายตาของผบงคบบญชา

-      มจดบกพร)องทควรจะตองปรบปรงหรอไม)

ตอผ"บงคบบญชา

-      รว)าพนกงานมคณค)าต)องานหรอต)อองคกรมากนอยเท)าใด

-      สามารถหาวธส)งเสรม รกษา และปรบปรงผลการปฏบตงานของพนกงานพนกงานควรทาหนาทเดมหรอสบเปลยนโอนยายหนาทไปทางานอน

-      รว)าพนกงานจะตองพฒนาทกษะ ความรดานใด

ตอองคกร

-      รไดว)าพนกงานแต)ละคนปฏบตงานทไดรบมอบหมายอย)ในระดบใด

-      พนกงานมจดเด)น หรอจดดอยอะไรบางเพอหาทางปรบปรง หรอจดสรรพนกงานใหเหมาะสมกบความสามารถ

การประเมนผลการปฏบตงาน

บทบาทของผ"บงคบบญชา

1.      ทบทวนหนาท ความรบผดชอบ ความรความสามารถ ทกษะ เปาหมายและดชนชวดของพนกงาน

2.         รวบรวมการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานทผ)านมา

3.         สรปภาพรวมของผลการปฏบตงานของพนกงานลงในแบบฟอรม

4.         หารอกบผบงคบบญชา

5.         เตรยมการสาหรบการทบทวนผลการปฏบตงานกบพนกงาน

บาทของพนกงาน

1.      บทวนผลการปฏบตงานของตนเองอย)างสมาเสมอ

2.      รวบรวมปญหา และอปสรรคในการปฏบตงาน

3.      รวบรวมผลการปฏบตงานทประสบความสาเรจ

4.      เตรยมการสาหรบการทบทวนผลการปฏบตงานกบผบงคบบญชา

ความรบผดชอบของหวหนา

1. อบรมวธการประเมนผลงาน 2. กาหนดเปาหมายของหน)วยงาน 3. กาหนดเปาหมายของพนกงาน วธการวดผลและมาตรฐานของการปฏบตงาน 4. ใหความช)วยเหลอ สนบสนน และเครองมออปกรณต)าง ๆ 5. ประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานอย)างต)อเนอง 6. ระบผลงานทไม)ตองปรบปรง พรอมใหความช)วยเหลอ และการสนบสนนเพอการ

แกไข 7. วางแผนการพฒนาอบรม และการพฒนาสายอาชพ 8. ใหการยอมรบ ชมเชยกบผลงานดเด)น

ความรบผดชอบของพนกงาน

1.     ม)งมนต)อเปาหมายของตน

2.     ปฏบตหนาทใหประสบผลสาเรจเปนไปตามเปาหมายและมาตรฐานงาน

3.     พดคย หารอเกยวกบประเดน ปญหา ขอสงสยเกยวกบผลการปฏบตงานกบหวหนา

4.     พฒนาอบรมทกษะทจาเปน ควบค)ไปกบการพฒนาสายอาชพ

 

กระบวนการประเมนผลการปฏบตงานย�คใหม

1. ระยะการกาหนดเปาหมาย (Setting Goals/ Target) เปนช)วงของการกาหนดผลงานหลกตวชวด เปาหมาย และความสามารถของแต)ละบคคลทจาเปนตองมเพอใหสามารถทางานนนไดสาเรจ หวหนาจะตองใหลกนองมสวนในการกาหนดเปาหมายและวางแผนในการปฏบตงานดวย

                    เปาหมาย งาน

-      Specific  =  เฉพาะเจาะจง 

-       Measurable  =  วดได 

-      Achievable  =  ทาใหสาเรจได 

-      Results-focused  =  เนนผลสาเรจ 

-      Time-bound  =  มกรอบเวลา

2.     ระยะการตดตามผล (Tracking and Feedback) ตดตามดเปนช)วงๆ เพอตรวจสอบดว)า       ผลการปฏบตงานทวางไวดาเนนไปถกตองตามแผนหรอไม) หรออาจตองมการปรบเปลยนวธการปฏบตงานใหสอดคลองกบสถานการณเปนการเปดโอกาสใหหวหนาและลกนองไดปรกษาหารอกนเพอใหเปาหมายสาเรจ

การตรวจตดตามงาน (Tracking & Monitoring) หมายถง การตรวจดผลการปฏบตงานของพนกงานทงทอย)ในแผนงาน และทเปนประจาทวไป เพอจะไดทราบว)าพนกงานปฏบตงานเปนไปตามเปาหมายหรอไม)

ความสำาคญของการตรวจตดตามงาน (Tracking & Monitoring)

การ ตดตามอย)าง ม ประสทธภาพ

-      ทาใหไดขอมลทงผลงานทประสบความสาเรจและทตองปรบปรงอย)างทนท)วงท

-      สาหรบผลงานทด พนกงานกจะสามารถตรวจสอบไดว)า อะไรจงทาใหการทางานของเขามประสทธภาพและหาวธทจะทาผลงานใหดขนไปอก

-      สาหรบผลงานทตากว)าทคาดหวง พนกงานจะไดสามารถคนหาสาเหตและปรบปรงตามความเหมาะสม หากยงมเวลาทจะปรบปรงแกไข

-      การสนทนาถงผลงานทตองปรบปรงอย)างตรงไปตรงมา จะช)วยใหพนกงานรบรสถานการณความคบหนาของตนเอง ทาใหไม)เกดความประหลาดใจในตอนทมการประเมนผลการปฏบตงานประจาป

เทคนค การ ตรวจตดตาม งาน

-      ใชขอมลทมอย)แลว

-      ใชวธง)าย ๆ ไม)ซบซอนและไม)เสยเวลาในการคนหาขอมล

-      ควรกาหนดระยะในการตรวจตดตามใหเหมาะสมกบกจกรรมงานแต)ละงานกาหนดจดตรวจโดยด จากจดงานทสาคญ

-      ใหพนกงานมสวนในการตรวจตดตาม เช)นระยะเวลาในการตรวจ ขอมลทใชตรวจ เพอใหเกดความเปนเจาของในงานนนการใหผลตอบกลบ (Feedback)คอ การใหความคดเหนในผลการปฏบตงาน            ของพนกงาน โดยคานงถงความรสก และ การรกษาความสมพนธทดต)อกน

-      เปนเครองมอทช)วยทาใหมนใจว)าการปฏบตงานเปนไปดวยดตามแผนทตงไว

-      เปนการใหคาแนะนา แนวทาง และการสนบสนนช)วยเหลอเมอพบว)าการทางานตากว)าท       คาดไว

-      เปนเครองมอทช)วยทาใหมนใจว)าการปฏบตงานเปนไปดวยดตามแผนทตงไว

-      เปนการใหคาแนะนา แนวทาง และการสนบสนนช)วยเหลอเมอพบว)าการทางานตากว)าทคาดไว

A = Action การปฏบตอะไรทไดพดหรอทา ในสถานการณหรองานนน ๆ

R = Result  ผลลพธ มอะไรเปลยนไป ไม)ว)าจะดขนหรอเลวลง จากการปฏบตของบคคลหรอทมนน ๆ มผลกระทบอะไรบางจากผลลพธของการปฏบตนน ๆ

เทคนค การ ให ผล ตอบกลบอยาง ม ประสทธภาพ

-      ผบรหาร หรอผบงคบบญชาควรทาใหการใหผลตอบกลบเปนเรองปกตทสามารถใหไดตลอดเวลา

-      อาจทาไดอย)างเปนทางการ (ลายลกษณอกษร)หรอไม)เปนทางการ (วาจา) ตามแต)โอกาสเอออานวย  ทนททพบว)าผปฏบตงานสามารถทางานไดดเปนไปตามแผนงาน หรอทางานผดพลาด ชากว)ากาหนดเวลา ควรใหผลตอบกลบโดยเรวทสด

-      หากเปนไปไดการใหผลตอบกลบควรมทงดานบวก และดานทควรตองปรบปรง

-      ควรเปนเรองทเฉพาะเจาะจง เพอใหพนกงานทราบไดชดเจนว)าผลตอบกลบนนสาหรบเรองใด

-      ควรใหผลตอบกลบเปนสวนหนงของงาน ทาเปนประจาสมาเสมอ

หลกการให Feedback 

-      ตรงเวลา (เกดเมอไหร)ใหเมอนน)

-      สมดลย

-      พดเพอรกษาศกดศร และใหเกยรตผอน

-      รบฟงความคดเหน พรอมตอบคาถามดวยความเขาใจในความรสกของผอน

-      กระตนใหผอนมสวนรวมในการแสดงความคดเหน

-      แลกเปลยนความคดเหน ความรสก และเหตผลรวมกบผอน

-      ใหการสนบสนนและช)วยเหลอ

ประเภทของ ผล ตอบกลบ

-      เชงบวก (Positive) ระบสงทพนกงานหรอทมทาไดด กตองชม ชมดวยความจรงใจ

-      เชงปรบปรง (Improving) แนะวธทจะปรบปรงงานใหมประสทธผลมากขนแก)บคคลหรอทม

       เคลดลบ การ ให Feedback

-      พบเหนพฤตกรรมของลกนองเมอไหร) ใหเมอนน

-      ใหอย)างสมดลย

-      ให Feedback เปนสงท ทางานใหดขน“ ”

-      ให Feedback เปนสวนหนงของการทางาน

-      ใหการไดรบ Feedback เปนสวนหนงของลกนอง

-      ให Feedback เปนสงทตองทาต)อเนองหวใจสาคญของ Feedback

การใหผลตอบกลบ จะตองเปนไปในลกษณะททาใหผรบผลตอบกลบยอมรบ และสามารถนาผลตอบกลบนนไปปฏบตดวยความเตมใจ

3.     ระยะการประเมนผล (Evaluation) เปนช)วงของการประเมนผลการปฏบตงานในรอบระยะเวลาทกาหนดว)าผลงานของแต)ละคนอย)ในระดบใด และเปนการใหคะแนนแก)พนกงาน โดยสวนใหญ)มกจะกาหนดการประเมนผลปละ 1–2 ครงสงทตองเตรยมพรอมสาหรบการประเมนผลงานแหล)งขอมลทใชประกอบการประเมนผลมาจาก 2 แหล)งสาคญ

-      ขอมลจากการปฏบตงาน ใชวดและตรวจตดตามดความคบหนาของเปาหมายงาน

-      ผลตอบกลบ ใชตรวจตดตามพฤตกรรมของพนกงา

กระบวนการประเมนผลการปฏบตงาน

ขนตอนท 1 เตรยมความพรอมสำาหรบการประเมนผล

เกยวของกบพนกงาน

-       ตกลงเวลา และสถานทในการประเมนผลล)วงหนา ตองแจงล)วหนา 1 อาทตย หรอ 2 อาทตย

-       ใหพนกงานเตรยมพรอมในการประเมนผลพรอมทงขอเสนอแนะต)าง ๆ

-       ใหพนกงานประเมนผลงานของตนเอง (ว)าคะแนนเตม 100 จะไดเท)าไหร))

การรวบรวมขอมล

-       พดคยกบเพอนรวมงานของพนกงาน

-       ทบทวนหนาทความรบผดชอบของพนกงานทระบไวใน Job Description

-       ขอมลผลการปฏบตงานทผ)านมา(Past Performance)

-       ขอมลการฝกอบรม

ขนตอนท 2 ประเมนผลงาน

-      สรางความเปนกนเองกบพนกงาน (อย)ากดดน เพราะลกนองจะกลวเวลาประเมน)

-       บอกจดม)งหมาย และประโยชนของการประเมนผลงาน

-      เรมตนการประเมนจากจดเด)นของพนกงาน

-      ฟงความคดเหนของพนกงาน

-      เปรยบเทยบผลงานกบมาตรฐานงาน

-      ใหคะแนน

-      ตกลงรวมกนเกยวกบเปาหมายในปหนา

-      จบการพดคย

-      หลกเลยง Evaluator Error

Evaluator Error คอ การใหคะแนนบดเบอนไปจากมาตรฐาน ใชผลงานทเพงเกดขนเรวๆ น         มาตดสนคะแนน อคตการกาหนดรปแบบการใหคะแนนกบทกคนความชอบ/ความไม)ชอบส)วนตวการใหคะแนนทขดแยงกนในคนๆ เดยวกน

ขนตอนท  3 การตดตามผล

-      ประเมนผลพนกงานความคบหนาในหนางานของพนกงาน

-      ใหผลตอบกลบ (Positive Feedback) เปนประจาสมาเสมอ

-      สอนแนะพนกงาน (Coaching)

การแจงผลการประเมน

เปนการบอกใหพนกงานผปฏบตงานรบทราบเกยวกบผลงานของตน ว)ามสวนใดททาไดเปนไปตามทหน)วยงาน หรอองคกรคาดหวงและสวนใดทจะตองปรบปรงแกไขเพอใหผลงานบรรลเปาหมายตามทตงไว

หวใจสำาคญของระบบการประเมนผลงาน

-      ความไววางใจซงกนและกน

-      เปาหมายงานทชดเจน ถาเปาหมายไม)ชดกจะไม)สามารถวดได

-      ความเปนมาตรฐานของระบบและวธการประเมน

-      การอบรมทาความเขาใจหวใจสาคญของระบบการประเมนผลงาน

-      การบนทกขอมลผลงานของพนกงาน

-      การใหผลตอบกลบ และการมสวนรวมในการประเมน

-      การทบทวนผลการประเมน

 

ประโยชนทไดจากการอบรม

1. สาหรบหวหนางานสามารถนาความรทไดรบไปใชเปนแนวทางในการประเมนผลการปฏบตงานของลกนอง  

2. ผเขารบการอบรมสามารถนาความรทไดรบไปใชในการปฏบตเพอเตรยมพรอมรอรบการประเมน

-----------------------------------

ของ

การประเมนแบบมสวนรวมและการประเมนแบบอาศยฐานผ"เกยวของ   รตนะ บวสนธ...ความหมายและลกษณะการประเมนแบบมสวนรวมและการประเมนแบบอาศยฐานผเกยวของ ผเขยนแปลและบญญตศพทแทนคาว)า " Participatory Evaluation " และคาว)า " Stakeholder-Based Evaluation " ตามลาดบ

การประเมนแบบมสวนรวม เปนอกแนวคดหนงของวธการประเมนทปรบปรงประยกตมาจากวธการวจยทางสงคมศาสตร ซงเปนการทางานรวมกนระหว)างบคคลทไดรบการฝกอบรมมาทางดานการประเมนโครงการ บคคลททาหนาทตดสนใจหรอปฏบตงานเกยวกบโครงการ สมาชกขององคกรหรอสถาบนทมสวนรวมรบผดชอบต)อโครงการและบคคลผซงเปนผใชประโยชนหรอสนใจการใชผลจากโครงการนนโดยตรง การประเมนแบบมสวนรวมต)างจากการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ( PAR : Participatory Action Research ) ตรงทการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมจะค)อนขางมลกษณะและรปแบบทชดเจนเปนทางการ ตลอดจนมความเปนขนตอนท ซบซอนย)งยากมากกว)า และทายทสดการประเมนแบบมสวนรวมนเปนแนวคดเกยวกบวธการประเมน ทม)งเนนการใหโอกาสต)อผตดสนใจและผปฏบตงานเกยวกบโครงการใหเขามามสวนรวมในกระบวนการประเมนทกขนตอน และการประเมนแบบนจะมความเหมาะสมในการนาไปใชสาหรบการประเมนโครงการเปนระยะ ๆ ( Cousins and Earl, 1992 : 400 )ในขณะทการประเมนแบบอาศยฐานผเกยวของ กเปนอกแนวคดหนงของวธการประเมน ทเปดโอกาสใหกบผทมสวนเกยวของหรอผมส)วนไดส)วนเสยกบโครงการเขามามสวนรวมในการวางแผนกาหนดประเดนการศกษาประเมนและการจดทารายงานสรปผลการประเมน

ความเปนมา

แนวคดการประเมนทงสองไดรบการนาเสนอขนในช)วงป ค.ศ. 1970-1985 อนเนองมาจากการนาเสนอประเดนคาถาม และขอวพากษโตแยงต)อแนวคดการประเมนแบบดงเดมทมลกษณะใชเทคนคเชงปรมาณและมกจะเกยวของกบการทดสอบใชแบบวดทางจตวทยาเพอเกบรวบรวมขอมลเกยวกบการปฏบตของกล)มบคคลทเปนกล)มเปาหมายการใชโครงการ ในขณะทบทบาทของนกประเมนกเปรยบเสมอนผมอานาจทางวชาการทจะทาหนาทชความเปนความตายของโครงการ

ตวอย)างประเดนคาโตแยงทชดเจนต)อการประเมนแบบดงเดม ไดแก) คากล)าวของ Daly (1973 Citing Shapiro 1988:192) ทว)า “การวจยและการประเมนทผ)าน ๆ มานนเปนการกาหนดปญหาการวจยและหรอประเมนใหกบวธการศกษาวจย หรอประเมนแทนทจะเปนการกาหนดวธการศกษาใหกบปญหา( การวจยและ/หรอประเมน )” โดยเฉพาะประเดนโตแยงทถกนาเสนอโดยกล)มนกวชาการสทธสตรทเปนผทางานโครงการเกยวของกบสตรทงหลาย นกวชาการ

กล)มนมความเหนว)า การประเมนโครงการเกยวกบสตรทผ)านมานน ผประเมนโครงการมกจะวางตนเองเปนผกระทาตอสตรมากกว)ากระทาเพอสตร ไม)ว)าจะเปนการตงประเดนคาถามหรอการใชเทคนควธการต)าง ๆ ในการเกบรวบรวมขอมลกบกล)มสตรทงหลายในโครงการทงนยงไม)รวมถงการใช นกประเมนเพศชายทาการตงคาถามประเมนผถกประเมนทเปนเพศหญงตลอดกระทงจรยธรรมการประเมนกระแสการตงประเดนโตแยงต)อวธการประเมนแบบดงเดมไม)เพยงแต)จะเกดขนท)ามกลางกล)มนกวชาการดานสทธสตรเท)านน ในกล)มนกวชาการการศกษาและกล)มนกประเมนเองกไดมการชประเดนโตแยงเกยวกบขอจากดของการประเมนแบบดงเดม อาท House (1977 ), MacDonald ( 1977 ) , Parlett and Dearden ( 1977 ) , Stake (1981 ) , Miles (1981 ) , Nias (1981) , Lincoln (1982) , Hevey ( 1984 ) , Eash ( 1985 ) และ Simon (1985) เปนตนกระแสโตแยงเหล)านนาไปส)การแสวงหาทางเลอกในวธการใหม) ๆ เกยวกบการประเมนโครงการซงมแนวโนมนาเอาวธการเชงคณภาพเขามารวมในการประเมนโครงการมากขนซงในช)วงนเองทไดเกดแนวคดวธการประเมนใหม) ๆ ทตอบสนองต)อกล)มผเกยวของกบโครงการและการใชประโชยนจากขอคนพบการประเมนโครงการอย)างกวางขวาง อาท แนวคดวธการประเมนแบบตอบสนองของโรเบรต อ สเตค ( Responsive Evalustion Approach : Stake , 1975 ) การประเมนแบบมสวนรวมซงนาเสนอโดยซาบโร ( Shapiro , 1984 ) และการประเมนแบบอาศยฐานผเกยวของ ( Stakholder – Busel Evaluation, 1970 )

 ความแตกตางระหวางการประเมนแบบมสวนรวมและการประเมนแบบอาศยฐานผ"เกยวของ

แมว)าการประเมนแบบมสวนรวมและการประเมนแบบอาศยฐานผเกยวของจะเปนแนวคดเกยวกบวธการประเมนทไดรบการนาเสนอในช)วงระยะเวลาใกลเคยงกนและดวยสาเหตทคลายกนและดเสมอนหนงว)าจะมพนฐานความคดเบองหลงเช)นเดยวกน คอ อาศยบคคลทเกยวของหลายฝายในโครงการเขามามสวนรวมในการประเมน แต)กระนนกตามยงมประเดนทแตกต)างกนอย)บางระหว)างแนวคดวธการประเมนทงสองแบบซงสรปเปรยบเทยบใหเหนไดดงตาราง

 ตาราง เปรยบเทยบแนวคดวธการประเมนแบบมสวนรวมและการประเมนแบบอาศยฐานผเกยวของ

การประเมนแบบมสวนรวม การประเมนแบบอาศยฐานผเกยวของ

1. ใชเฉพาะกล)มคนจานวนหนงซงไม)มากนก และกล)มคนดงกล)าวจะเปนผใชขอมลจากการประเมนโครงการโดยตรง

1. ใชบคคลจานวนมากทเกยวของกบโครงการไม)ว)าโดยตรงและโดยออม ตลอดจนบคคลอนทสนใจโครงการเพอใหการสนบสนนในการประเมนโครงการ

2. ดาเนนการศกษาการประเมนโครงการรวมกนระหว)างผมหนาทตดสนใจสวนเกยวกบโครงการ ผปฏบตงานในโครงการและนกประเมนในลกษณะเฉกเช)น การเขาค)ระหว)าง นอตตวเมยและนอตตวผ นนคอ นบตงแต)ขนตอนการกาหนดประเดนปญหาการศกษา การ

2. ใหผเกยวของกบโครงการทงหลายช)วยใหคาปรกษาและขอเสนอแนะในการกาหนดขอบข)ายหรอประเดนทตองการศกษาประเมน และใหผทจะไดรบผลโดยตรงจากการจดทารายงานการประเมน

ออกแบบและการเลอกใชเครองมอการเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหตความ การเสนอแนะและการเขยนรายงานการประเมน

ผลโครงการพจารณาเสนอแนะ การเขยนรายงานการประเมนส)สาธารณะ

3. ผประเมนมบทบาทเปนผประสานงานการประเมนโครงการ ซงมสวนรบผดชอบใหการสนบสนนทางเทคนควธการประเมน การฝก อบรม และการควบคมคณภาพการประเมน แต)การดาเนนงานประเมนนนผประเมนมบทบาทแต)เพยงรวมรบผดชอบดวยสวนหนงเท)านน

3. ผประเมนมบทบาทเปนผศกษาหลก ( Principal Investigator ) ซงเขามาดาเนนงานในองคกรหรอสถาบนเพอศกษาประเมนโครงการขององคกรหรอสถาบนนน

4. ตองการเรยนรและเพมประโยชนเกยวกบการใชผลการประเมนภายใตบรบทการเรยนรขององคกร เปนการใชกระบวนการวจยเพอช)วยใหเกดการเรยนรเกยวกบการดาเนนงานโครงการขององคกรนน

4. ตองการใหผมสวนเกยวของกบโครงการทงหมดหรอสวนใหญ)ไดใชผลจากการประเมนโครงการอย)างแทจรง และเพอปองกนการแทรกแซงทางการเมองเกยวกบการศกษาประเมน

 วธการและขนตอนการประเมนแบบมสวนรวมและการประเมนแบบอาศยฐานผ"เกยวของ

การประเมนแบบมสวนรวมมวธการและขนตอนดาเนนงานคลายกบการวจยแบบมสวนรวม นนคอ 1). ประสานงาน ตดต)อ สรางความสมพนธ นดหมายกบกล)มผเกยวของ หรอทจะม สวนรวมในการดาเนนงานประเมนโครงการ (สวนใหญ)มกไดแก) ผมหนาทตดสนใจ ผปฏบตงานและนกประเมน ) 2). รวมกนวเคราะหกาหนดประเดนทตองการจะทาการศกษาประเมน 3). รวมวเคราะหกาหนดเครองมอ เทคนควธการ และแหล)งขอมลทจะใชเกบรวบรวมขอมล 4). เกบขอมล 5). รวมวเคราะหสะทอนกลบผลการประเมนเพอปรบปรงการดาเนนโครงการ 6). รวมกาหนดกรอบและโครงร)างในการเขยนรายงานการประเมน 7). เขยนรายงานการประเมน 8). รวมกนอ)าน วพากษรายงานและเสนอแนะเพอการปรบแกการเขยนรายงานก)อนตพมพเผยแพร)ส)สาธารณะสาหรบการประเมนแบบอาศยฐานผเกยวของจะมขนตอนดาเนนงานประเมนโดยสรปดงน 1). คดเลอกกล)มผเกยวของกบโครงการ 2). เชญใหเขามาใหขอเสนอแนะเกยวกบการกาหนดเกณฑมาตรฐานและตวบ)งชในการประเมนโครงการ 3). ใหขอเสนอแนะเกยวกบการตดตวบ)งชบางตวออกจากการประเมนโดยเฉพาะตวบ)งชทคดว)าจะก)อใหเกดผลเสยหายในภาพรวมขององคกรหรอสถาบนทรบผดชอบโครงการนน ๆ 4). ใหขอเสนอแนะเกยวกบการใชขอมลทหลากหลายจากการประเมน เพอเขยนรายงานและนาเสนอ เผยแพร)ใหตรงกบความแตกต)างหลากหลายของกล)มผเกยวของกบโครงการ 5). ใหขอเสนอแนะเกยวกบการเลอกใชขอมลการประเมนเพอปรบปรงการบรหารจดการขององคกรสถาบนนน ๆ

 ขอควรตระหนกเกยวกบการประเมนแบบมสวนรวมและการประเมนแบบอาศยฐานผ"เกยวของ

เนองจากการประเมนทงสองแบบน นกประเมนจาเปนตองมปฏสมพนธกบบคคลอย)างหลากหลาย ทงในฐานะทเปนสมาชกคนหนงของทมประเมนทตองทางานรวมกนกบบคคลหลาย ๆ ฝายทมส)วนไดส)วนเสยกบโครงการโดยตรง โดยออม และในฐานะทเปนบคคลหลกในการประเมนซงทงสองบทบาทนในบทบาทแรก นกประเมนจาเปนตองมสมพนธภาพทด มสวนรวมรบรวฒนธรรมการปฏบตตนขององคกร ในขณะทบทบาทหลงนกประเมนจาเปนตองขจดอคตและความลาเอยงออกจากความคดของตน ทงสองบทบาทนขดแยงในตวเองค)อนขางมาก หากนกประเมนไม)หมนตรวจสอบพจารณาตนเองอย)างถ)องแท กล)าวโดยสรปคอ นกประเมนจาเปนตองหาจดสมดลยระหว)างการเปนคนในและคนนอกของโครงการทจะทาการประเมน ทงนเพอใหผลการประเมนน)าเชอถอไดมาตรฐานตามเกณฑการประเมนทกาหนดไว

 เอกสารอางอง

Cousins, B.J. Earl, M.L. " The Case for Participatory Evaluation " in Educational Evaluation and Policy Analysis. 1996 Vol.14 No.4 pp.397-418.

Henry, T.G., Dickey, K.C. and Areson, J.C. " Stakeholder Participation in Educational Performance Monitoring Systems " in Educational Evaluation and Policy Analysis. 1991 Vol.13 No.2 pp.177-188

Shapiro, P.J. " Participatory Evaluation : Toward a Transformation of Assessment for Women's Studies Programs and Projects " in Educational Evaluation and Policy Analysis. 1988 Vol.10 No.3 pp.191-199.

บทท 1

แนวความคดและหลกการในการประเมนผลการปฏบตการ

วตถ�ประสงคการสอน

1. เพอใหนกศกษาทราบถงแนวคดและหลกการในการประเมนผลการปฏบตงาน2. เพอใหนกศกษาสามารถทราบความหมายของการประเมนผลการปฏบตงาน3. เพอใหนกศกษาสามารถทราบถงวตถประสงคของการประเมนผลปฏบตงาน4. เพอใหนกศกษาสามารถทราบถงประโยชนของการประเมนผลการปฏบตงาน5. เพอใหนกศกษาสามารถทราบถงหลกการประเมนผลการปฏบตงาน

เนอหาของบทเรยนประกอบดวย

1. ความเปนมาของการประเมนผลการปฏบตงาน2. ความหมายของการประเมนผลการปฏบตงาน3. วตถประสงคของการประเมนผลการปฏบตงาน4. ประโยชนของการประเมนผลการปฏบตงาน5. ความสาคญของการประเมนผลการปฏบตงาน6. หลกการประเมนผลการปฏบตงาน

สอการสอน1. พาวเวอรพอยดสไลด (Power Point Slide)2. เอกสารการสอน

การวดและการประเมนผล

1. คาถามทายบท2. การซกถามรายบคคลขณะบรรยาย และหลงบรรยาย3. ตรวจสอบความถกตองของรายงานทไดมอบหมาย4. สงเกตพฤตกรรมขณะอภปรายในชนเรยนดานทศนคตทดต)อการ

เรยน

การประเมนผลการปฏบตงาน (performance appraisal) เปนเครองมอพฒนาทรพยากรมนษยทสาคญเช)นเดยวกบการศกษาและการฝก

อบรมโดยมความสาคญในแง)มมของการปรบเงนเดอน การเลอนขนตาแหน)ง มากกว)าทจะใชเปนเครองมอในการพฒนาพนกงานอย)างจรงจง ดงนนจงพบว)ามการนาแบบประเมนผลการปฏบตงานมาใชเมอใกลมการปรบเงนเดอน เพราะการประเมนผลการปฏบตงานเปนเคร องมอทใชประเมนความรความสามารถในการทางานของพนกงานในหน)วยงานทกประเภท และเปนเครองชวดความสมพนธระหว)างความรความสามารถของพนกงานและความคาดหวงของหน)วยงาน

การประเมนผลการปฏบตงาน เปนเสมอนบทสรปการท างานของพนกงานแต)ละคน ส)วนการศกษาและการฝกอบรมเปนเพยงเกณฑพนฐานว)าพนกงานคนนน น)าจะทางานได แต)จะรไดว)าทางานไดดเพยงใดตองอาศยการประเมนผลการปฏบตงาน ดงนนจงจาเปนตองศกษาการประเมนผลการปฏบตงานใหรและเกดความเขาใจอย)างละเอยดในฐานะเครองมอเพอใชในการพฒนาคณค)าพนกงาน (ประเวศ มหารตนสกล, 2545, หนา 67 – 69)

1.1 ความหมายและความเปนมาของการประเมนผลการปฏบตงาน

ในระยะ เร มแรก การประ เมนผลการปฏ บต ง านยง ไม )ม ร ะบบ (Unsystematic) และไม)มกฎเกณฑทแน)นอน (casual) การประเมนเปนแบบง)าย ๆ คอ ใชวธการนบผลงานทพนกงานทาได เพอใชเปนปจจยกาหนดว)า ใครควรไดรบค)าตอบแทนเท)าใด การประเมนส)วนใหญ)มกใชวดผลการปฏบตงานของพนกงานในโรงงานอตสาหกรรม ซงเร มมาตงแต)สมยปฏวต

อตสาหกรรมในยโรปศตวรรษท 17 และไดมการพฒนาใหเปนระบบมากยงขนตามลาดบ

การประเมนผลการปฏบตงานทเปนระบบถกบนทกไวคร งแรกเมอป ค.ศ. 1800 ในโรงงานอตสาหกรรมโดยโรเบรต โอเวน (Robert Owen) ซงไดใชสมดบนทกและเครองหมายแสดงลกษณะในโรงงานป นฝาย โดยการบนทกรายงานของพนกงานแต)ละคนในวนหนง ๆ ส)วนเคร องหมายแสดงลกษณะนน แสดงใหเหนความแตกต)างจากการประเมนพนกงานจากเลวไปยงด ต)อมาการประเมนผลการปฏบตงานทมหลกเกณฑและเปนทรจกกนแพร )หลายหลงสงครามโลกครงท 1 โดยวอลเตอร ดลล สกอต (Walter Dill Scott) ไดเสนอแนะใหกองทพบกสหรฐอเมรกาประเมนผลการปฏบตงานของทหารบกเปนรายบคคล (man to man rating) ซงปรากฏผลเปนทพอใจ และนอกจากนนยงมการนาวธการประเมนแบบต)าง ๆ เขามาใช ซงส)วนใหญ)จะแปลความหมายของผลการปฏบตงานออกมาเปนตวเลข สามารถทจะปรบระดบตวเลขเหล)านนไดตามความสามารถของบคคลทาใหการประเมนทมความแน )นอนมากย งข น องค ประกอบด งกล )าวน นอาจประกอบดวยคณลกษณะของบคคลและผลงานทปฏบตไดทงดานปรมาณและคณภาพ

สาหรบในวงการธรกจ มการนาการประเมนผลการปฏบตงานไปใชในช)วงศตวรรษท 20 ระหว)างป ค.ศ. 1920 – 1950 ซงเปนการประเมนผลการปฏบตงานในระยะแรกม)งประเมนเพอพจารณาขนเงนเดอนพนกงานรายชวโมง (merit rating programs) โดยใชระบบการเปรยบเทยบปจจยต)าง ๆ (factors) ความรตาหรอนอยมาก (degree) และการใหคะแนน

(points) ต)อมาการประเมนผลการปฏบตงานในลกษณะนไดรบความสนใจมากยงขน และไดนามาใชประเมนผลการปฏบตงานของผบรหารระดบกลางและระดบสง ตลอดจนผทางานดานเทคนค และวชาชพ ต)อมาการประเมนพนกงานรายชวโมงไดลดความสาคญลงเนองจากธรกจต)าง ๆ ไดตระหนกถงบทบาท และความสาคญของพนกงานทมผลต)อความเจรญกาวหนาของกจการ จงมการประเมนผลการปฏบตงานโดยม)งทจะประเมนว)าพนกงานผใดมแววทจะเปนผบรหารในอนาคต และเพอวางแผนพฒนาบคคลใหเปนไปตามนน (employee appraisal หรอ performance appraisal)

การประเมนผลการปฏบตงานในระยะแรกทกล )าวมานนอย)ภายใตสมมตฐานทกาหนดใหผบงคบบญชา (Supervisor) เปนผทมบทบาทสาคญในการตดสนใจประเมนผลการปฏบต วธการประเมนผลการปฏบตงานทสรางขนจงม)งเนนไปทการประเมนคณลกษณะของบคคล (trait) หรอบคลกภาพ (characteristic) เปนสาคญ

อย)างไรกตาม ผลการวจยพบว)าวธการประเมนทเนนคณลกษณะของบคคลหรอบคลกลกษณะนอกจากจะไม)ก)อใหเกดประสทธผลในการยกระดบการผลตและแรงจงใจของพนกงานใหดขนแลว ยงเปนการไม)พฒนาบคลากรอกดวย ต)อมาจงไดมการศกษาถงวธการประเมนและปญหาทางวธการประเมนผลการปฏบตงานมากยงขน และมการประเมนผลการปฏบตงานร )วมกนระหว)างผประเมนกบผรบการประเมน โดยใชวธการบรหารแบบกาหนดวตถประสงคร)วมกน (Management by objective) เปนการประเมนผลการปฏบตงานตามผลสาเรจของงานตามวตถประสงคทก าหนดไว ทเนน

พฤตกรรมการปฏบตงาน หรอผลสาเรจของงานเปนสาคญ (result based approach)

โดยสร ป แนวความคดเก ยวก บการประเมนผลการปฏบต งานท ววฒนาการม 3 แบบคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 9 – 10)

1. แบบไม)เปนระบบ ไม)มกฎเกณฑทแน)นอน

2. การประเมนแบบมระบบและเปนแบบดงเดม (traditional) ซงประเมนทงคณลกษณะ

ประจาตว ผลงาน หรอทงสองอย)าง

3. วธการทางพฤตกรรมศาสตร ซงเนนการกาหนดเปาหมายร)วมกน (mutual goal

setting)

ในการพจารณาความหมายของการประเมนผลการปฏบตงานนน อาจสรปไดว)าการประเมนผลการปฏบตงานเปนกระบวนการประเมนค)าของบคคลผปฏบตงานในดานต)าง ๆ ทงผลงานและคณลกษณะอน ๆ ทมคณค)าต)อการปฏบตงานภายในระยะเวลาทกาหนดไวอย)างแน)นอน ภายใตการสงเกต จดบนทกและประเมนโดยหวหนางาน โดยอย )บนพนฐานของความเปนระบบและมมาตรฐานแบบเดยวกน มเกณฑการประเมนทมประสทธภาพในทาง

ปฏบตใหความเปนธรรมโดยทวกน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 13)

มคาศพททใชกนอย)หลายคาทงภาษาไทยและภาษาองกฤษเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงาน ซงแตกต)างกนออกไป เช)น Merit Rating (การประเมนค)าการปฏบตงานโดยระบคณธรรม หรอการใหคะแนนความดความช อ บ ) Personnel Rating (ก า ร ป ร ะ เ ม น ล า ด บ ท บ ค ล า ก ร ) Development Rating (ก า ร ป ร ะ เ ม น ล า ด บ ท เ พ อ พ ฒ น า บ ค ค ล ) Service Rating (การประเมนลาดบทในการปฏบตหนาท) Progress Rating (ก า ร ป ร ะ เ ม น ล า ด บ ท ค ว า ม ก า ว ห น า ใ น ก า ร ป ฏ บ ต ง า น ) Performance Rating (การประเมนลาดบทในการปฏบตหนาทความรบผดชอบ) Efficiency Rating (การประเมนลาดบทของประสทธภาพในการทางาน) Employee Rating (การประเมนผปฏบตงานโดยเทยบกบมาตรฐาน) Employee Evaluation (การประเมนค)าของผปฏบตงาน) Performance Evaluation (การประเมนค)าของการปฏบตหนาทความรบผดชอบ) Performance Appraisal (การประเมนผลการปฏบตงาน) นอกจากนยงมคาอนทใชกนโดยทวไปและหมายถงการประเมนผลการปฏบตงานในกระบวนการบรหารงานบคคล ไดแก ) Employee Appraisal, Personnel Appraisal, Personnel Review, Progress Report, Fitness Report, Performance Assessment เปนตน

1.2 ความหมายของการประเมนผลการปฏบตงาน

นกวชาการต)าง ๆ ไดใหความหมายของการประเมนผลการปฏบตงานไวดงน

“การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง ระบบการประเมนผลงานของบคคลและ

รวมถงการประเมนความสามารถเพอการพฒนาบคคลในอนาคต ” (Dale S. Beach, loc.cit.)

“การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง กจกรรมทางการบรหารงานบคคลทเกยวกบวธการทซงหน)วยงานพยายามทจะกาหนดใหทราบแน)ชดว)าพนกงานของตนสามารถปฏบตงานได ประสทธภาพดมากนอยเพยงใด” (ธงชย สนตวงษ, การบรหารงานบคคล, พมพคร งท 2 (กรงเทพฯ: โรงพมพไทยวฒนาพานช, 2525), 198.)

“การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง การประเมนว)าคนทางานไดผลเท)าทควรจะทา

ไดหรอดอยกว)า หรอดกว)าทคาดหมาย และคมค)าเงนเดอนทกาหนดไวสาหรบตาแหน)งนนหรอไม) ” (เอกสารแนวการบรรยายเร อง การประเมนผลการ“ปฏบตงาน,” สานกงาน ก.พ., น.1)

“การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง วธการในการวดผลการปฏบตงานของพนกงาน

ซงประกอบดวยการสงเกตการณและการประเมนพฤตกรรมการปฏบตงาน หรผลลพธของการปฏบตงานโดยพนกงานบางคน ซงโดยปกตคอหวหนา

ข อ ง พ น ก ง า น น น ๆ ” (Herbert Heneman III et als, Personnel/Human Resource Management, 1983.)

“การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง การเทยบผลงานระดบบคคลทปรากฏกบ

มาตรฐานทวางไวสาหรบตาแหน)งหนาทนน ๆ โดยอาศยความยอมรบซงกนระหว)างผบงคบบญชาในฐานะผวางมาตรฐานกบผใตบงคบบญชาในฐานะผปฏบต ทงนเพอประโยชนในการควบคมและการตรวจสอบปรมาณงาน และคณภาพของบคคลใหสอดคลองกบวตถประสงคขององคการ รวมทงเพอประโยชนในการใหรางวล หรอลงทณฑตลอดจนในการพฒนาบคคลต)อไปในอนาคต ”

สร�ป

“การประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง กระบวนการประเมนค)าของบคคลผปฏบตงานในดานต)าง ๆ ทงผลงานและคณลกษณะอน ๆ ทมคณค)าต)อการปฏบตงานภายในเวลาทกาหนดไวอย)างแน)นอน ภายใตการสงเกต จดบนทกและประเมนโดยหวหนางาน โดยอย)บนพนฐานของความเปนระบบและมาตรฐานแบบเดยวกน มเกณฑการประเมนผลทมประสทธภาพในทางปฏบตใหความเปนธรรมโดยทวกน”

1.3 วตถ�ประสงคและความสำาคญของการประเมนผลการปฏบตงาน

การทองคกรจะทราบว)าพนกงานใดสมควรไดรบรางวลตอบแทนในรปของเงนเดอน สวสดการในขนสงขน ตองอาศยแบบประเมนผลการปฏบตงานทมความน)าเชอถอ (reliability) มความสอดคลองตรงกบลกษณะของงาน (validity) จงจะทาใหทราบว)าพนกงานไดใชความรความสามารถ และทกษะช)วยผลตสนคาและบรการไดตามความตองการของหน)วยงานขององคกรหรอไม) ผลงานทไดคมกบค)าตอบแทนทหน)วยงานหรอองคกรจ)ายใหหรอไม) ในอดตเชอว)าการประเมนผลการปฏบตงานเปนเร องเฉพาะตวของพนกงาน ดงนนจงเนนการประเมนผลการปฏบตงานในเร องคณลกษณะ (traits) ความบกพร )องทางกาย (deficiency) และความสามารถ (ability) ซงบางครงไม)เกยวกบงาน โดยมความเชอว)าคนทมการศกษาด มบคลกด หรอไม)พการน)าจะทางานไดดกว)าคนทมคณสมบตตรงขาม

ปจจบนแนวคดนไดเปลยนแปลงไป การทางานจะใหความสาคญกบผลงานทเกดขน และยดเปาหมายของงานเปนหลก ในอนาคตยงมความจาเปนอย)างยง โดยจะมการประยกตใชแบบประเมนผลการปฏบตงานทสามารถวดผลงานไดจรงและนาผลทไดไปเปนตวแปรในการใหรางวลตอบแทน ทผ)านมาลกษณะงานทใหความสาคญกบแบบประเมนผลการปฏบตงานทกาหนดเปาหมายงานเปนหลกคอ งานขาย งานการตลาด ส)วนงานในสาขาอนยงไม)ค)อยใหความสาคญเท)าใดนก ทง ๆ ทผบรหารระดบสงตองการใหผใตบงคบบญชาทางานแบบยดเปาหมาย โดยพยายามนาการบรหารงานแบบยดวตถประสงคมาใช แต )การประเมนผลการปฏบต งานกลบประเมนผลทพฤตกรรม (Behavior evaluation) การทางานของพนกงาน

การประเมนผลการปฏบตงานตามแนวคดสมยใหม)มองคประกอบอย)างน อย 3 ประการค อ เน น เร องผลล พธ ในการปฏ บต งาน (results oriented) ยดเปาหมายและวตถประสงคขององคกร (focus on goals or objectives) และตองมส)วนร )วมกบผบงคบบญชาในการกาหนดเปาห ม า ย ง า น (mutual goal setting between supervisor and employee) ทงนเพราะเชอว)าเมอพนกงานมส)วนร )วมในการกาหนดเปาหมายหรอวตถประสงคของงานเพอใชเปนเกณฑวดความสาเรจของการทางานแลว วธการเช)นนจะทาใหพนกงานเกดความพงพอใจในงาน และทาใหมความกระตอรอรนทจะทาใหงานบรรลเปาหมาย ช)วยลดความสบสนในการทางาน เพราะพนกงานจะรว)าจะตองปฏบตอย)างไรจงจะบรรลเปาหมาย (ประเวศ มหารตนสกล, 2545, หนา 70 – 73)

1.4 ประโยชนของการประเมนผลการปฏบตงาน

ในการบรหารงาน การประเมนผลการปฏบตงานมวตถประสงคมากกว)าเพอจ)ายค)าตอบแทนแก)พนกงาน เพราะผลทไดจากแบบประเมนผลการปฏบตงานมคณค)าต)อการพฒนางานและมคณค)าต)อการบรหารงานดงน

1. ใชเปนเคร องมอในการจดสรรทรพยากรของหน)วยงานอย)างเปนธรรม

2. สรางแรงจงใจและใหรางวลตอบแทนพนกงานทมผลงานไดมาตรฐานหรอสงกว)ามาตรฐาน

3. รกษาความเปนธรรมภายใน ทงในดานการบรหารเงนเดอน ค)าตอบแทน และการบรหารงาน

บคคล กล)าวคอสามารถพจารณาประสทธภาพการบรหารงานขององคกรจากการประเมนผล

การปฏบตงานว)าใหความสาคญกบผลงานหรอใหความสาคญกบพฤตกรรม

4.ใชเปนเคร องมอสอนงานและพฒนาพนกงาน กล)าวคอการประเมนผลการปฏบตงานเปน

กระบวนการหนงในการพฒนาพนกงาน ไดแก)

4.1 ช)วยในการตดสนใจในการสนบสนนพนกงานทมผลงานไดมาตรฐานหรอสงกว)า

ใหมความกาวหนาในอาชพการงาน

4.2 ช )วยคดพนกงานทมผลงานตากว )ามาตรฐานออกจากองคกร

4.3 ไดขอมลความตองการฝกอบรม และช )วยในการกาหนดวตถประสงคของการ

ฝกอบรมสมมนา

4.4 ช)วยใหขอมลเพอการโอนยาย

4.5 เพอใชเปนเครองมอในการปรบเงนเดอนไดอย)างยตธรรม (Lustily merit increases)

4.6 เพอใชเปนขอมลประกอบในการเลอนขน เลอนตาแหน)งของผใตบงคบบญชา หรอ

ก า ร พ ฒ น า ส า ย อ า ช พ (Career development)

5. ใชเปนเคร องมอใหพนกงานยดถอระเบยบ ขอบงคบร )วมกนอย)างเท)าเทยม

6. ใหพนกงานไดทราบถงความรความสามารถของตนเองในสายตาของผบงคบบญชา และ/หรอ

เพอนร)วมงาน ตลอดจนผทเกยวของ

7. เปนการทดสอบความยตธรรมของผบงคบบญชา หากไม)ยตธรรมแลว คนทมความสามารถก

จะหนจากผบงคบบญชา ในทสดผบงคบบญชาตองทางานนนดวยตนเองและทางานหนกมาก

ขน

8. ช)วยวเคราะหปญหาขององคกรในดานต)าง ๆ เช )น ปญหาในการกาหนดความตองการฝกอบรม

ความรอบร (Knowledge) ความสามารถ (ability) ทกษะ (skills) ของพนกงานและลกษณะการ

ว)าจาง เปนตน

9.ใชเปนขอมลในการปองกนปญหาทางการบรหาร กล)าวคอ ฝายบรหารงานบคคลสามารถจะ

วเคราะหการประเมนผลการปฏบต งานของแต )ละฝายงานว )ายตธรรมหรอไม)

1.5 ความสำาคญของการประเมนผลการปฏบตงาน

การประเมนผลการปฏบตงานมความสาคญทงต)อพนกงาน ผบงคบบญชา และองคกรดงนคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 2)

1. ความสาคญต)อพนกงาน พนกงานย)อมตองการทราบว)า ผลการปฏบตงานของตนเปนอย)างไรมคณค)าหรอไม)เพยงใดในสายตาของผบงคบบญชา มจดบกพร)องทควรจะตองปรบปรงหรอไม) เมอมการประเมนผลการปฏบตงานและแจงผลใหพนกงานทราบกจะไดรบรการปฏบตงานเปนอย)างไร หากไม)มการประเมนผล พนกงานกไม)มทางรถงผลการปฏบตงานของตนว)า มส)วนใดทควรจะคงไวและส)วนใดควรจะปรบปรง พนกงานทมผลการปฏบตงานอย)ในระดบดอย)แลวกจะไดเสรมสรางใหมผลการปฏบตงานดยงขน

2. ความสาคญต)อผบงคบบญชา ผลการปฏบตงานของพนกงานแต)ละคน ย)อมส)งผลต)อการปฏบตงานโดยส)วนรวมในความรบผดชอบของผบงคบบญชา การประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานจงมความสาคญต)อ

ผบงคบบญชา เพราะจะทาใหรว)าพนกงานมคณค)าต)องานหรอต)อองคกรมากนอยเท)าใด จะหาวธส)งเสรม รกษา และปรบปรงผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาอย)างไร ควรจะใหทาหนาทเดมหรอสบเปลยนโอนยายหนาทไปทางานใด จงจะไดประโยชนต)อองคกรยงขน หากไม)มการประเมนผลการปฏบตงานกไม)สามารถจะพจารณาในเรองเหล)านได

3. ความสาคญต)อองคกร เนองจากผลสาเรจขององคกรมาจากผลการปฏบตงานของพนกงานแต)ละคน ดงนนการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานจะทาใหรว )าพนกงานแต)ละคนปฏบตงานทไดรบมอบหมายจากองคกรอย)ในระดบใด มจดเด)นหรอจดดอยอะไรบาง เพอองคกรจะไดหาทางปรบปรงหรอจดสรรพนกงานใหเหมาะสมกบความสามารถซงจะท าใหการดาเนนงานขององคกรเปนไปอย)างมประสทธภาพ

เนองจากการประเมนผลการปฏบตงานมความสาคญ และมประโยชนต)อการบรหารงานดงทกล)าวมา หน)วยงานต)าง ๆ จงกาหนดใหมการประเมนผลการปฏบตงานขนภายในหน)วยงานของตน การวางระบบการประเมนผลการปฏบตงานจงมความสาคญจาเปนตองดาเนนการอย)างรอบคอบ เพอปองกนมใหเกดปญหาต)าง ๆ ตดตามมาในภายหลงจากทนาระบบการประเมนผลการปฏบตงานมาใช เช)น การต)อตานจากผบงคบบญชาททาหนาทประเมน การไม)ยอมรบของพนกงานผรบการประเมน การไม )สามารถสรปผลการประเมนไดหลงจากททาการประเมนแลว เปนตน

1.6 หลกการประเมนผลการปฏบตงาน

หลกการสาคญ ๆ ทใชเปนแนวทางการประเมนผลการปฏบตงาน เพอใหการประเมนผลการปฏบตงานเปนไปอย)างถกตองและบรรลตามวตถประสงคมดงน

1. การประเมนผลการปฏบตงานเปนกระบวนการประเมนค)าผลการปฏบตงาน มใช)ประเมนบคคล (Weigh the Work – Not the Worker)

2. การประเมนผลการปฏบตงานเปนส)วนหนงของหนาทและความรบผดชอบของผบงคบบญชาทกคน

3. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมความแม)นยาในการประเมน4. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมเครองมอหลกช)วยในการ

ประเมน5. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมการแจงผลการประเมนและ

หารอผลการประเมนผลการปฏบตงาน ภายหลงจากเสรจสนการประเมนแลว

6. การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมการดาเนนการเปนไปอย)างต)อเนอง

1.7 กจกรรมทายบท

ใหนกศกษาตอบคำาถามดงตอไปน

1. แนวคดเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงานมววฒนาการมาทงหมดกแบบอะไรบาง

2. ความหมายของการประเมนผลการปฏบตงานในทศนคตของท)านคออะไร

3. องคการต)าง ๆ ในปจจบนมการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงาน อยากทราบว)าวตถประสงคของการประเมนผลการปฏบตงานขององคการมไวเพออะไร

4. หลงจากมการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานแลว องคการใชผลการประเมนเพอประโยชนใด

5. หลกการประเมนผลการปฏบตงานทใชเปนแนวทางในการประเมนผลเพอใหไดผลการประเมนเปนไปอย)างถกตองและบรรลตามวตถประสงคของการประเมนนน มหลกสาคญ ๆ ประกอบดวยอะไรบาง

บทท 2

วธการประเมนผลการปฏบตการ

วตถ�ประสงคการสอน

1. เพอใหนกศกษาทราบถงวธการประเมนผลการปฏบตงานในแบบต)าง ๆ

2. เพอใหนกศกษาทราบถงขอดและขอจากดของวธการประเมนผลแบบต)าง ๆ

3. เพอใหนกศกษาสามารถเลอกวธการประเมนผลการปฏบตงานทเหมาะสมได

เนอหาประกอบดวย

1. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดคณลกษณะบคคลเปนหลก (Trait Rating Based Approach)

2. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดพฤตกรรมการปฏบตงานเปนหลก (Job Performance or Behavior Based Approach)

3. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดผลสาเรจของงาน หรอ วตถประสงคเปนหลก (Result or Objective Based Approach)

4. วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบผสมผสาน (Hybrid Approach/Hybrid System)

5. วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา6. วธการประเมนผลการปฏบตงานโดยใชดชนวดผลงานหลก (KPI :

Key Performance Indicators)7. การเลอกวธการประเมนผลการปฏบตงานทเหมาะสม

สอการสอน1. พาวเวอรพอยดสไลด (Power Point Slide)2. เอกสารการสอน

การวดและการประเมนผล

1. คาถามทายบท2. การซกถามรายบคคลขณะบรรยาย และหลงบรรยาย3. ตรวจสอบความถกตองของรายงานทไดมอบหมาย4. สงเกตพฤตกรรมขณะอภปรายในชนเรยนดานทศนคตทดต)อการ

เรยนวธการประเมนผลการปฏบตการ

วธการประเมนผลการปฏบตงานมอย)มากมายหลายวธ แต)ละวธเหมาะสมกบการประเมนการปฏบตงานในลกษณะใดขนอย)กบลกษณะงานและมาตรฐานทกาหนดไว จากอดตถงปจจบนสามารถแบ)งรปแบบวธการประเมนผลไดเปน 6 ลกษณะใหญ) ๆ คอ

1. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดค�ณลกษณะบ�คคลเปนหลก (Trait rating based approach)

วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดคณลกษณะบคคลเปนหลก (Trait rating based approach) ไดแก)การประเมนผลการปฏบตงานทเ น น ร ป แ บ บ ก า ร ป ร ะ เ ม น ผ ล เ ก ย ว ก บ ค ณ ล ก ษ ณ ะ ข อ ง บ ค ค ล (characteristic) หรอบคลกภาพ (personality) เปนสาคญ แบ)งออกเปน 5 วธคอ วธการใหคะแนนตามมาตราส)วน วธการประเมนแบบตรวจสอบ วธการเปรยบเทยบระหว )างบคคล วธแบ)งขน และวธการประเมนตามค)าคะแนน

1.1 วธการใหคะแนนตามมาตราสวน (graphic rating scales) เปนวธการประเมนผลทเก)าแก)ทสดวธหนงแต)เปนทนยมมากและยงใชไดผลดในปจจบน หลกการสาคญคอการกาหนดรายการคณลกษณะ (traits, characteristic) ทเกยวของกบตาแหน)งงานทจะประเมน เช)น ปรมาณงาน คณภาพงาน ความคดรเร ม ความไววางใจได วจารณญาณ เปนตน โดยจาแนกคณลกษณะแต)ละประเภทออกเปนระดบ หรอคะแนนเรยงตามลาดบ โดยอาจกาหนดเปนระดบคะแนนโดด ๆ หรอมคาอธบายรายละเอยดของคะแนนควบค)กนไปบนแกนมาตราส)วน (scale) โดยทวไปมก

กาหนดคะแนนเร มจากนอยไปหามาก ในการประเมนใหผประเมนพจารณาคณลกษณะของผรบการประเมนแต)ละคณลกษณะว)าอย)ในช)วงใดกใหทาเครองหมายไว จากนนจงรวมคะแนนของคณลกษณะต)าง ๆ เปนคะแนนรวมของผลการปฏบตงานของผรบการประเมน ทจะครอบคลมการวดผลงานใน 2 ลกษณะคอคณภาพของผลงานทปฏบตได และความสามารถในการปฏบตงานททาอย)ในปจจบน ขอควรพจารณาสาหรบวธการนคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 22 – 24)

1) การกาหนดคณสมบตของผปฏบตงานแต)ละระดบใหถกตองโดยทวไปอาจแยกคณสมบตของผปฏบตงานตามลกษณะของงานทปฏบตไดเปน 2 ลกษณะดงนคอ

1.1) งานระดบบรหารตองอาศยคณสมบตต )อไปนเช )น ความสามารถในการตดสนใจ ความสามารถในการวเคราะห ภาวะผน า ความคดรเร ม การก)อใหเกดความร )วมมอ ความมอารมณมนคง ตลอดจนความสามารถในการสอสารดวยวาจาหรอลายลกษณอกษร เปนตน

1.2) งานระดบปฏบตการ เกณฑทจะใชประเมนมกจะประกอบดวยปรมาณและคณภาพของผลงาน ความรอบรในงาน ความขยนหมนเพยร และความสามารถร)วมปฏบตงานกบผอนได เปนตน

2) ควรหลกเลยงคาลกษณะนามธรรม เช )น ความจงรกภกด ความซอสตย เปนตน นอกจากจะสามารถกาหนดในรปแบบพฤตกรรมทสงเกตได

3) การสรางมาตราส)วนทมรายละเอยดมากกว)าหรอสนกว)านน จะเปนวธทใหผลดกว)าการสรางมาตราส)วนอย)างหยาบ ๆ

4) มาตราส)วนทใชในการประเมนผลการปฏบตงานม 2 ชนดคอ

4.1) มาตราส)วนแบบต)อเนอง (Continuous scale) ความแตกต)างของคณสมบตแต)ละระดบจะเท)ากน ตวอย)างเช)น

0 5 10 15 20

ขอความทจะประเมนดขนตามระดบคะแนนทเพมขน

4.2) มาตราส )วนแบบไม )ต )อเน อง (Discontinuous scale) ระยะห)างบนแกนมาตราส)วนจะไม)เท)ากน ตวอย)างเช)น

[1] [2] [3] [4] [5]

ม ค ว า ม ร เ ก ย ว ก บงาน

ม ค ว า ม ร เ ก ย ว ก บงานทปฏบตอ ย )เ ป นประจา

ม ค ว า ม ร ความเขาใจใ น ท กล ก ษ ณ ะข อ ง ง า น ท ป ฏ บ ต ด

ม ค ว า ม ร ความเขาใจในงานทรบผ ด ช อ บปฏบตอย)างด

ม ค ว า ม ร ความเขาใจใ น ง า น ท ตองปฏบต

อย)างดยง

พอควร พอควร

5) มาตรการทใชควรสน ไม)คลมเครอและสมพนธกบเร องทจะประเมนผล เช)น การประเมนความคล)องในการพด ควรใชมาตรวดคอ [คล)องสบาย ๆ] [ไม)ตดขด] [ลงเล] [ตองพยายาม] ไม)ควรจะใช [ดเลศ] [ดมาก] [ปานกลาง] [ตากว)าเฉลย] [อ)อน]

ขอดของวธการใหคะแนนตามมาตราส)วน คอง)ายต)อการทาความเขาใจและการนามาใช ซงผประเมนสามารถทาการประเมนใหเสรจไดในเวลาอนรวดเรว สามารถใชวดคณสมบตต)าง ๆ ของพนกงาน แมแต)บคลกลกษณะส)วนบคคลในรปปรมาณได และสามารถใชเปนขอมลพนฐานในการแจงและหารอกบพนกงานผรบการประเมนไดอย)างมประสทธภาพ

ขอจากดของวธการใหคะแนนตามมาตราส)วนคอ

1) เปนวธทใหนาหนกหรอความสาคญแก)คณลกษณะเกยวกบการทางานเท)ากนหมด ซงในทางปฏบต งานบางอย)างตองการคณลกษณะทเด)นกว)างานอกบางอย)าง จงตองมการออกแบบประเมนใหเหมาะสมกบงานแต)ละประเภท

2) เปนวธทเนนการประเมนผลการปฏบตงานทผ)านมาแลวทาใหนามาปรบปรงเกยวกบคณภาพของงานไม)ทน

3) เปนวธทผประเมนตองใชความพยายามอย)างมากในการพจารณาจดบกพร)องของผปฏบตงานทรบการประเมน เพราะอาจจะเกดความลาเอยงหรอไม)เขาใจคาอธบายได จงตองมการอบรมหรอแนะนาผประเมนก)อนทาการประเมนใหเขาใจถงคณลกษณะต)าง ๆ

1.2 วธการประเมนแบบรายการตรวจสอบ (Checklists method)เปนวธการประเมนทสะดวกในการใชสาหรบผบงคบบญชาหรอผประเมนแบ)งออกเปน 2 ประเภทคอ แบบถ)วงนาหนก และแบบบงคบเลอก (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 24 – 27)

1.2.1 แบบถวงนำาหนก (Weighted checklists) ในแบบการประเมนแบบนประกอบดวยขอความต)าง ๆ ทอธบายถงลกษณะเกยวกบพฤตกรรมต)าง ๆ ในการปฏบตงานตามหวขอทกาหนดไวและมการกาหนดคะแนนจากนอยไปหามาก โดยผประเมนจะทาเคร องหมายลงในขอทตรงกบพฤตกรรมของผรบการประเมนมากทสด แลวนาคะแนนในหวขอต)าง ๆ มารวมกน ในบางคร งอาจกาหนดนาหนกคะแนนพเศษถ)วงเปนตวคณทาให พฤตกรรมหรอปจจยบางขอมค)าคะแนนมากนอยแตกต)างจากปจจย อน ๆ การกระทาดงกล)าวจะมผลทาใหคะแนนรวมสงขนหรอลดลงได

ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานแบบถวงนำาหนก

ช อ………………………………..แผนก วนท ……………………เ ข า … … ..ท า ง า น ต า แ ห น )ง… … … … … … … … … … …………………………. ฝาย …………………….. เง น เด อนปจจบน…………………………

ขอความทพจารณา

ผลการพจารณา

ตวคณ

คะแนน

ทได

ดมาก

4

ด

3

ปานกลาง

2

ไม)ค)อยด

1

1. ความรอบรในงาน

2. ความขยนขนแขงและความเอาใจใส)ในงาน

3. ความคดรเรม

4. ความรอบคอบ

5. ความเชอมนในตนเอง

6. ค ว า ม ส ม า เ ส ม อ ใ น ก า รทางาน

7. ความเขมแขงอดทน

8. ความเคารพกฎระเบยบ

9. บคลกลกษณะและอธยาศย

10. สมพนธภาพกบเพอนร )วมงานในองคกร

11. สขภาพ

12. ความประพฤตทวไป

323311131112

คะแนนเตม = 88

คดเปนรอยละ เท)ากบ

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 25; อางองจาก ศนยเพมผลผลตแห)งประเทศไทย)

ขอด ของแบบประเมนผลการปฏบตงานแบบถ)วงนาหนก คอช)วยใหผประเมนหรอผบงคบบญชาประหยดเวลาและการประเมนผลการปฏบตงานมขอบเขตครอบคลมลกษณะเดยวกน รวมทงเมอสรางแบบประเมนไวแลว กอ า จ น า ไ ป ใ ช ไ ด เ ป น เ ว ล า น า น เ ช )น เ ด ย ว ก บ ข อ ท ด ส อ บ ม า ต ร ฐ า น (Standardized tests) มขอจากด คอเสยเวลามากในการจดทาแบบประเมน เพราะในการบรรยายคณลกษณะพฤตกรรมของแต)ละงานจะตองครอบคลมปจจยในการทางานครบถวน ซงตองอาศยผทมความรในการปฏบตงานจรง จงจะสามารถบรรยายลกษณะพฤตกรรมและกาหนดนาหนกหรอคะแนนไดถกตอง เพอใหผประเมนเลอกขอความทใกลเคยงกบคณลกษณะของผรบการประเมนมากทสด แต)ในทางปฏบตนนทาไดยากเพราะหน)วยงานมงานและตาแหน)งงานทแตกต)างกนมาก

1.2.2 แบบบงคบใหเลอก (forced choices) วธนมหลกการเช)นเดยวกบแบบถ)วงนาหนก แต)มขอแตกต)างอย)

ทจะกาหนดขอความ

หลายกล)ม กล)มละ 4 – 5 ขอความ ผประเมนจะตองทาเคร องหมายไวทขอความทบรรยายผลการปฏบตงาน ทงทใกลเคยงและห)างไกลต)อความจรงทสด 2 ขอความ ในกล)มขอความดงกล)าวจะมสองขอทบรรยายในแง)ด (favorable) และอ กสองขอท บรรยายในด านไม )ด (unfavorable) คะแนนหรอนาหนกจะไม)แจงใหผบงคบบญชาหรอผประเมนไดทราบเพอ

ปองกนอคต ในขอทบรรยายในแง)ดสองขอนน จะมเพยงขอเดยวทแสดงใหเหนความแตกต)างระหว)างผปฏบตงานทมผลงานดกบไม)ด ในทานองเดยวกนสาหรบขอทบรรยายในแง)ไม)ดสองขอ กจะมเพยงขอเดยวทแสดงความแตกต)างระหว)างพนกงานทมผลงานดกบไม)ด

ตวอย)างแสดงขอความในการประเมนผลการปฏบตงานแบบบงคบใหเลอก

มาก นอย ขอความ

12

12

ไม)เคยทางานผดพลาด

ทาตวเปนทน)าเคารพนบถอ

34

34

ไม)ทางานใหเสรจตามทมอบหมาย

ไม)มความเชอมนในตวเอง

ดงตวอย)างจะเหนไดว)าขอความขอ 1 และขอ 2 เปนขอความทบรรยายในแง)ด ส)วนขอ 3 และ

ขอ 4 เปนขอความทบรรยายในแง)ไม)ด จะเลอกขอ 1 หรอขอ 2 เพยงขอเดยวและเลอก 1 ขอ จากขอ 3 และขอ 4 ผลสรปจะทาใหทราบถงลกษณะทเปนอย)ของผรบการประเมนทงในแง)ดและแง)ไม)ด

วธนเปนแบบทพฒนาขนมาเพอแกขอเสยหรอขอจากดของวธการใหคะแนนตามมาตราส)วนในเร องความลาเอยงในการพจารณาของผประเมน เพราะโดยปกตผประเมนมกมแนวโนมทจะใหคะแนนสงเปนส)วนมาก และหลก

เลยงการใหคะแนนตาตามความเปนจรง วธนจงพยายามลดอคตดงกล)าวโดยผประเมนจะตองเลอกทงทางทดและไม)ดควบค)กนไป ส)วนขอจากดคอสนเปลองค)าใชจ)ายในการจดทาสงและยากทผบงคบบญชาจะใหค าชแจงและปรกษากบผใตบงคบบญชาหรอผปฏบตงาน และผบงคบบญชาหรอผประเมนเองกไม)รนาหนกคะแนนของแต)ละขอว)าเปนเท)าใดและการประเมนแบบนค)อนขางยากทจะเขาใจ

1.3 ว ธ ก า ร เ ป ร ย บ เ ท ย บ ร ะ ห ว า ง บ �ค ค ล (employee comparison system)

เปนวธการประเมนผลโดยเปรยบเทยบระหว)างพนกงานตงแต) 2 คนขนไป แบ)งเปน 4

วธคอ การจดลาดบท แบบเปรยบเทยบรายบคคล การจบค)เปรยบเทยบ และ แบบกระจายตามรอยละทก าหนด (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 27 – 32)

1.3.1 การจดล ำาดบท (ranking) วธน ผ ประเมนจะถกกาหนดใหทาการประเมนว)าพนกงานผใดเปนบคคลททางานไดดทสดเร อยไปจนถงลาดบตาทสด ซงหากดอย)างผวเผนจะเปนวธทง)ายเพราะเปนเพยงการจดลาดบเท)านน แต)หากการจดลาดบนจะตองทาใหกล)มทมจานวนมากกว)า

20 คนแลวจะเปนเร องทยาก ในทานองเดยวกนการจดลาดบในส)วนตนและปลายซงหมายถงดทสดและเลวทสด อาจจะสามารถทาไดไม)ยากนก แต)การทจะกาหนดตาแหน)งทอย)ในกล)มของพนกงานช)วงกลางของกล)ม ทมผลการปฏบตงานใกลเคยงกนว)า ใครเหนอกว)าใครนนเปนเร องทกระทาไดยากเช)นเดยวกน แต)หากจะสามารถกระทาใหง)ายขน ผประเมนจะตองคดเลอกผทมผลการปฏบตงานสงสดและตาสดออกมาก)อน หลงจากนนจงเลอกผทดเปนลาดบรองลงมา และเลวเปนลาดบสงขนมาเรอยไปเปนลาดบจนถงตรงกลาง เปนวธทเรยกว)าการจดลาดบทอกวธการหนง (alternative ranking)

ขอดของการจดลาดบทคอง)ายต)อการทาความเขาใจ ง)ายต)อการใชและเหมาะกบการประเมนผลการปฏบตงานของคนกล)มเลก ๆ แต)อาจก)อใหเกดการกลนแกลงกนไดง)ายเนองจากขาดบรรทดฐานในการเปรยบเทยบทแน)นอน แมว)าวธนจะช)วยใหทราบว)าใครมผลงานสงกว)าหรอตากว)ากน แต)ไม)สามารถทราบถงขอแตกต)างว)าสงกว)าหรอตากว)ากนอย)างไร ใครดใครเลวแค)ไหน และเปนวธท ไม )เหมาะทจะใชประเมนผลการปฏบตงานของกล)มทม มากกว)า 20 คนขนไป

1.3.2 แบบเปรยบเท ยบรายบ �คคล (man to man comparison) วธนเปนการพยายามเปรยบเทยบคนทางานแต)ละคนกบคนอน ๆ ททางานเดยวกนแลวจดเรยงอนดบ 1, 2, 3 ตามลาดบจนครบทกคน ในการเปรยบเทยบเพอจดเรยงใชวธหยบปจจยทเกยวกบการทางาน เช)น ประสทธภาพในงาน ความคดรเร ม บคลกของแต)ละคนขนมาพจารณาเปรยบเทยบกน บางคนอาจดเด)นบางเร อง ดอยกว)าบางเร อง กตองคดคะแนนเฉลยของแต)ละคน แล วจงจดอ นด บในท สด บางประเภทอาจจะถ อ

คณลกษณะสาคญเพยงอย)างเดยวแลวเปรยบเทยบกนเฉพาะเร องนนกง)ายในการจดอนดบ การจดอนดบคนในกล)มเช)นนมขอพงระวงในการเปรยบเทยบกบกล)มอน เพราะเปรยบเทยบกนไม)ได หากขนาดกล)มต)างกนมาก หรอคนในแต)ละกล)มมลกษณะแตกต)างกน

ขอดของการเปรยบเทยบรายบคคลคอง)ายและใชไดผลดมากในการประเมนผลการปฏบตงานของคนกล)มเลกและไดมการนาวธนไปดดแปลงโดยพจารณาเปรยบเทยบพนกงานทจะถกประเมนทกคนทละค)เรยกว)าวธการจบค)เปรยบเทยบ (Paired comparison)

ขอจากดของวธนคอ

1) ในกรณทมพนกงานทจะมาจดเรยงลาดบเปนจานวนมาก การเปรยบเทยบจะกระจายมากไม)

ชดเจน

2) ทาใหเกดความสบสนในการหาปจจยหรอองคประกอบทจะนามาพจารณาแต)ละองคประกอบ

3) เปดโอกาสเตมทใหผประเมนกาหนดมาตรฐานขนเอง ผลการประเมนจงขนอย)กบความ

คดเหนของผประเมนเปนสาคญ

4) วธนขดกบหลกการประเมนผลการปฏบตงาน ซงถอผลงานทพนกงานจะตองทาในตาแหน)ง

ต)าง ๆ เปนสาคญ เพราะการประเมนแบบนใชการเปรยบเทยบผลงานทแต)ละคนไดทาเปน

สาคญ จงอาจทาใหเกดการแข)งขนทไม)เปนผลดแก)งานได

1.3.3 การจบค "เปรยบเทยบ (paired comparison) เปนวธทพฒนาขนมาเพอช)วยใหวธการจดลาดบมประสทธภาพเพมขนในดานความสะดวกและถกตอง กล)าวคอในขนแรกจะมการแยกชอของพนกงานทจะถกประเมนออกจากกน โดยบนทกในแบบฟอรมแต)ละแผ)นแลวนามาเปรยบเทยบกนเปนค)กจะสามารถจดลาดบได

ตวอย)างแบบประเมนแบบจบค)เปรยบเทยบ

เ ม อ เ ป ร ย บเทยบกบ

ช อ ผ ถ กประเมน เ ม อ เ ป ร ย บ

เทยบกบ

ช อ ผ ถ กประเมน

ก ข ค ง จ ก ข ค ง จ

ก - - - - ก + + - -

ข + - + + ข - - - -

ค + + - + ค - + + -

ง + - + - ง + + - +

1) การพจารณาในแง ค�ณภาพ“

2) การพจารณาในแง ความคด“

จ + - - + จ + + + -

จากแบบประเมนเคร องหมายบวก (+) หมายถง ดกว)าอกคน“หนง ส)วนเครองหมายลบ ” (-) หมายถง ดอยกว)าอกคนหนง เมอพจารณา“ ”เปรยบเทยบเปนรายค) หลงจากนนใหสรปจานวนเครองหมาย + ของแต)ละช)องเพอหาผทไดรบการจดลาดบสงสด ซงตามตวอย)าง ผลกคอนาย ก. และนาย ข. ตามลาดบ สาหรบแต)ละปจจย

ขอดของการประเมนแบบจบค)เปรยบเทยบคอเปนวธค)อนขางง)ายสะดวกในการปฏบต และสามารถเปรยบเทยบผลงานของผปฏบตงานแต)ละบคคลได แต)จะไม)เหมาะสาหรบนาไปใชในการประเมนผลการปฏบตงานในกรณมพนกงานทไดรบการประเมนจานวนมาก เพราะทาใหเกดความย)งยากและเสยเวลาในการประเมนมาก

1.3.4 แ บ บ ก ร ะ จ า ย ต า ม ร อ ย ล ะ ท ก ำา ห น ด (forced distribution or grading on the curve) วธน ผ ประเมนจะตองกระจายผรบการประเมนออกเปนกล)มย)อย แลวใหคะแนนผลการประเมนกระจายออกมาในร ปรอยละในล กษณะการแจกแจงปกต (normal distribution) ตามหลกของวชาสถต การแจกแจงดงกล)าวโดยปกตนยมกาหนดว)า ในแต)ละแผนกจะมคนดทสดไม)เกนรอยละ 10 ดรองลงมาคอรอยละ 20 พอใชหรอปานกลางรอยละ 40 ค)อนขางตาหรอตองปรบปรงรอยละ 20 และตาหรอใชไม)ไดรอยละ 10

ดมาก

ด ปานกลาง ตองปรบป

รง

ใชไม)ได

10%

20%

40% 20% 10%

ขอดของการประเมนแบบกระจายตามรอยละทก าหนดคอ ช)วยใหการพจารณาผลการปฏบตงานของผปฏบตงานกระจายครอบคลมไดเปนปกต ขจดปญหาทผบงคบบญชาหรอผประเมนมกใหคะแนนผถกประเมนค)อนขางสงไดเปนอย)างดและประหยดเวลาในกรณทมผรบการประเมนเปนจานวนมาก แต)การประเมนแบบนจะไม)เหมาะสมกบองคกรทมพนกงานจานวนนอย เพราะจะมผลท าใหร ปโค งทก าหนดผดปกตไปไดโดยง)าย นอกจากนกยงไม)เหมาะสมทจะใชกบพนกงานทมการศกษาด มความสามารถดเด)น หรอเปนพนกงานประเภททางานวชาการคอ พนกงานมกจะทางานอย)ในเกณฑดดวยกนทงนน เมอผบงคบบญชาตองแบ)งเปนกล)ม ๆ เรยงลาดบกจะไม)ยตธรรม และอาจก)อใหเกดการแข)งขนทไม)เปนผลดแก)งานโดยตรงได

1.4 วธแบงขน (grading)

วธนจะมการกาหนดคณลกษณะของพนกงานทจะประเมน แลวอธบายคาจากดความ

ของแต)ละคณลกษณะไวอย)างชดเจน เช)น ความอตสาหะพากเพยร การรจกตดสนใจ การปรบตว เปนตน แลวแบ)งขนคณลกษณะแต)ละอย)าง โดยทวไปแบ)งเปน 3 ขน ดมาก ปานกลาง ไม)ด บางแห)งแบ)งออกเปน 5 ขนคอ ขนท 1 ถง 5 และใหคาจากดความว)าแต)ละขนหมายความอย)างไร ในการประเมนใหผประเมนพจารณาคณลกษณะของผรบการประเมนแต)ละคณลกษณะว)าอย)ในขนใด ใหทาเคร องหมายไว การประเมนวธนคลายกบการประเมนวธให คะแนนตามมาตราส)วน

ขอดของการประเมนแบบแบ)งข นคอจะพจารณาครอบคลมลกษณะหลายประการ และสามารถใหคะแนนไดง)ายเพราะมคาอธบายละเอยดขน ส)วนขอจากดคอผประเมนมโอกาสทจะใหคะแนนแตกต)างกนไป หากผประเมนไม)เขาใจความหมายของคาอธบายเหมอนกน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 32)

ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานดวยวธแบงขน

งานธรการและงานบรหาร (ของขาราชการองกฤษ)

รายงานคณลกษณะและผลการปฏบตงาน

ค�ณลกษณะเฉพาะและบ�คลกภาพ (ทาเครองหมายในกรอบทตองการ)

1. ความรบผดชอบ หมายเหต

- แสวงหาและยอมรบความรบผดชอบตลอดเวลา

1

- เตมใจยอมรบความรบผดชอบ 2

- ยอมรบความรบผดชอบตามทจาเปน 3

- มกจะเสนอเรองทตดสนไดเอง 4

- เลยงความรบผดชอบ 5

2. ความคดรเรมสรางสรรค หมายเหต

- มความคดเสรมสราง 1

- โดยทวไปใหความคดเหนทมคณค)า 2

- วธแกปญหาของเขามกจะใชการได 3

- มกจะไม)กระทาการทเสรมสราง 4

- ไม)สามารถตอบโตสถานการณใหม) 5

3. ผลงาน หมายเหต

- ปรมาณงานททาเด)น 1

- ทางานไดมาก 2

- ผลงานเปนทพอใจ 3

- ทางานไดนอยกว)าทคาดหวง 4

- ผลงานไม)เปนทเพยงพอเปนประจา 5

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 33; อางองจาก เพญศร วายวานนท, เมษายน 2541, หนา 211 – 213)

1.5 วธการประเมนตามคาคะแนน (point rating) เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานเปนรายบคคล ตามรายละเอยด

ของหนาทและความ

รบผดชอบของแต)ละลกษณะงานแต)ละตาแหน)ง เช )น รายการเกยวกบคณภาพและปรมาณงานททาสาเรจ ความอตสาหะ พยายาม ความคดรเรม ความฉบไวในการแกปญหาและตดสนใจดวยตนเอง อปนสยใจคอ เปนตน โดยผประเมนจะใหคะแนนในแต)ละรายการของแบบประเมนของพนกงานแต)ละคนใหมคะแนนรวมทงหมดทกรายการเท )ากบ 100 คะแนน กล)าวคอถาพนกงานผใดปฏบตงานไดดกมคะแนนสงกว)าผทปฏบตงานไม)ค)อยด เช)นเดยวกบการใหคะแนนสอบไล)แบบอตนยนนเอง

ขอดของวธการประเมนตามค)าคะแนนคอการใหคะแนนถอว )าเปนการใหตามความสาคญของปจจยต)าง ๆ สามารถใชประกอบการพจารณาเงนเดอน และใชในการวางแผนดานฝกอบรม ส)วนขอจากดจากแบบฟอรมการประเมนผลลกษณะน อาจทาใหเกดปญหาว)าผประเมนจะไดขอมลการ

ปฏบตงานของพนกงานและคนมาจากไหน ซงก)อใหเกดความย)งยากต)อตวผประเมน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 32)

ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานตามคาคะแนน

ช อ……………………………….กอง………………………………แผนก……………………………………

� ไดรบมอบหมายใหทาหนาทผบงคบบญชาหรอหวหนา

� ไม)ไดรบมอบหมายใหทาหนาทผบงคบบญชาหรอหวหนา

รายการ ดเ ย ย

ด ป า นกลาง

ควรห าทาง

ค ว รแกไข

คะแนนท

ม ปรบปรง

ก)อน ควรได รบ

1. ความละเอยดถถวน 5 4 3 2 1

2. การปฏบตงานตามทไดรบมอบหมาย

5 4 3 2 1

3. คว า ม ร ว ด เ ร ว ใ น กา รปฏบตงาน

10 8 6 4 2

4. ความอตสาหพยายาม 5 4 3 2 1

… … … … … …

14. ความสะอาดเรยบรอยในผลงาน

5 4 3 2 1

15. ปรมาณ 5 4 3 2 1

รวม 100 80

60 40 20

รวม …………………………………. คะแนน

คดเปนรอยละ ………………………………..

คะแนน 90% - 100% ดเยยม คะแนน 71% - 89% ด

คะแนน 60% - 70% ปานกลาง คะแนน 40% - 59% ควรหาทางปรบปรง

หมายเหต� 1. ขอ 11, 12 และ 13 ใชสาหรบบคคลทไดรบมอบหมายใหปฏบตหนาทบงคบบญชาหรอ

เปนหวหนา

2. การใหคะแนนมาตรฐานตามลาดบเดยวกนคอ

- ชนจตวา อนดบ 1 – 2

- ชนจตวา อนดบ 3 – พเศษ

- ชนตร อนดบ 1 – 2

- ชนโท อนดบ 1 – 2

- ชนโท อนดบ 3 – ชนเอกอนดบ 1

3. คะแนนเฉลย ดเยยม ควรไดขนเงนเดอน 2 ขน

คะแนนเฉลย ดและปานกลาง ควรไดขนเดนเดอน 1 ขน

คะแนนตากว)าระดบปานกลาง ไม)ควรใหขนเงนเดอน

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 34 – 35; อางองจาก แบบพจารณาการปฏบตงาน เพอประกอบการพจารณาบาเหนจความดความชอบของระเบยบขาราชการสานกงาน ก.พ.)

2. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดพฤตกรรมการปฏบตงานเปนหลก

วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดพฤตกรรมการปฏบตงานเ ป น ห ล ก (Job performance or behavior based approach) ไดแก)การประเมนผลการปฏบตงานทเนนรปแบบการประเมนผลเกยวกบพฤตกรรมการปฏบตงานททาใหงานบรรลผลสาเรจ แบ)งออกเปน 12 วธคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 35 – 47)

2.1 วธการประเมนแบบเนนเหต�การณสำาคญ (critical incidents) วธนไดรบการพฒนาขนเพอแกปญหาเกยวกบการนาผลการประเมนไปพจารณาร)วมกบผใตบงคบบญชา เพราะผใตบงคบบญชามกจะไม)ค)อยยอมรบในวจารณญาณของผบงคบบญชาหรอผประเมนโดยเฉพาะเมอผลการประเมนนนออกมาในทางลบ ซงทาใหผบงคบบญชาหรอผประเมนเกดความกงวลใจทจะตองเปนผน าผลไปแจงใหผใตบงคบบญชาเพอท าการปรบปรงในแนวทางทถกตอง จดสาคญของวธการนกคอ จะใหขอมลเกยวกบเหตการณสาคญทเกดขนจรง เกยวกบการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา เพอเปนหลกฐานในการถกเถยงหรอพดคยกบผใตบงคบบญชาไดดขน

วธการคอผบงคบบญชาจะตองเปนผจดบนทกเหตการณ หรอพฤตกรรมทสาคญของผใตบงคบบญชา หรอผรบการประเมนแต)ละคนเปนหลกฐานไว โดยจะจดบนทกลงในสมดบนทกซ งมรายการทจดท าขนโดยเฉพาะเพอเปนแนวทางในการจดบนทก การบนทกเหตการณสาคญนจะบนทกทงผลงานทประสบความสาเรจ และผลงานทลมเหลว โดยผบงคบบญชาจะตองทาในลกษณะคลายกบบนทกประจาวนคอ บนทกทนททมเหตการณเกดขน เพราะอาจลมไดหากจะจาไวบนทกในภายหลง

ในการบนทกจะทาการบนทกในแบบฟอรมลกษณะเดยวกน แต)ควรใชสของการดบนทกใหต )างกน เช )น เหตการณทด ใชการดสเหลอง เหตการณไม)ดใชการดสแดงบนทก ขอดของการประเมนแบบเนนเหตการณสาคญคอ

1) ผบงคบบญชามหลกฐานทเปนจรงเกยวกบพฤตกรรมของผรบการประเมนมาอาง

2) เป นการวจารณ ผลการปฏ บต งานจรง ม ใช )ว จารณ ท บคลกภาพส)วนตวของผรบการ

ประเมน

3) ผรบการประเมนไดรบทราบถงมาตรฐานของงานจากการทไดพดคยกบผบงคบบญชา

ขอจากดของการประเมนแบบเนนเหตการณสาคญไดแก)

1) ผบงคบบญชาจะตองทาการบนทกเหตการณสาคญ ๆ อย)างสมาเสมอ ทาใหเปนภาระ

มาก เพราะตองเฝาสงเกตพฤตกรรมของพนกงานอย)ตลอดเวลา

2) การจดบนทกในลกษณะนทาใหพนกงานรสกหวาดระแวงอย)ตลอดเวลาว)า พฤตกรรม

อะไรของตนทถกจดบนทกในสมดของผบงคบบญชา

3) ผบงคบบญชาจะบนทกเหตการณทเกดขนในทางลบมากกว)าทางบวก

4) การใหขอมลยอนกลบกบพนกงานทรบการประเมนอาจจะชาไป ทาใหงานขาด

ประสทธภาพ เพราะผบงคบบญชาตองรอจนถงเวลาทจะประเมนจงจะมโอกาสได

แจงใหพนกงานนน ๆ ทราบเพอการปรบปรง

2.2 วธการบรรยายความ (free form essay หรอ free written evaluation ห ร อ essay description ห ร อ essay approach หรอ narrative method) สาระสาคญของวธนคอใหผบงคบบญชาหรอผประเมนเขยนบรรยายเกยวกบการปฏบตงานของ

พนกงานแต)ละคน บางคร งในการบรรยายอาจเปดกวางโดยมไดก าหนดขอบเขตเพอเปดโอกาสใหผเขยนเสนอความเหนไดโดยอสระ แต)ในบางหน)วยงานกมการกาหนดหวขอทตองการใหบรรยายไว ซงส)วนใหญ)จะเนนในเร องลกษณะของการปฏบตงาน จดเด)น จดบกพร)องของผใตบงคบบญชาทตองปรบปรง สมควรทจะใหมการเลอนขน ลดขน หรอโยกยาย เปนตน

การประเมนแบบวธการบรรยายความจะเปนประโยชนเมอใชร )วมกบวธการประเมนงานแบบอน ๆ ในบางหน)วยงานใชประกอบควบค)กบวธการใหคะแนนตามมาตราส)วน ในบางกรณกจะใหผประเมนเขยนคาบรรยายความของการใหคะแนนบางจด หรอใหชถงขอบเขตทเกยวของทมไดปรากฏอย )ในมาตราส)วนดงกล)าว แต)วธการบรรยายความจะไม)สามารถลดขอบกพร)องและความลาเอยงต)าง ๆ ได โดยเฉพาะในส)วนทเกยวของกบความลาเอยงส)วนตว และถาผทาการประเมนไม)สนทดเกยวกบการเขยน จะทาใหรายงานขาดประเดนสาคญไป แต)ถาเขยนไดดอาจทาใหบคคลผนนไดความดความชอบโดยไม)มผลงานทแทจรงกได นอกจากนผใตบงคบบญชาแต)ละคนจะถกประเมนดวยมาตรฐานทแตกต)างกนไป และผประเมนมกไม)มการกล)าวถงส)วนสาคญหรอเนนประเดนทไม )ตรงกน ทาใหยากต)อการเปรยบเทยบผลการประเมนของพนกงานแต)ละคน

2.3 ว ธ ก ารประ เมนผลตามแบบพรอบสต (Probst rating plan) เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทพรอบสต (J. B. Probst) จดท าข น โดยมหล กการจดล าด บแบบความประพฤต หรอบคล กล กษณะไวประมาณ 100 รายการ ซ งล กษณะพฤตกรรมหรอ

บคลกลกษณะทก าหนดส)วนใหญ)จะเปนลกษณะทสงเกตไดง)าย สามารถแยกแยะเรยงลาดบได ทงนในการกาหนดคณลกษณะเพอประเมนพนกงานระดบปฏบตงาน จะมความแตกต)างไปจากลกษณะทจดไวเพอประเมนผปฏบตงานระดบผบงคบบญชาหรอระดบบรหาร นอกจากนยงเปดโอกาสใหผประเมนเพมเตมปจจยอน ๆ ทเกยวของกบงานได ผประเมนจะพจารณาลกษณะพฤตกรรมหรอบคล กล กษณะของผรบการประเมน แล วท าเคร องหมายลงในช)องนาหนกตามทกาหนด จากนนจงรวมคะแนนกจะไดคะแนนรวมของผลการปฏบตงานของผรบการประเมน

ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานแบบพรอบสต

ทาเครองหมาย

ในช)อง

วธใชแบบฟอรม

ใหทาเครองหมาย ü ลงในช)องหนารายการคณสมบตทท)านคดว)าเหมาะสม

ทสดสาหรบพนกงานทท)านกาลงประเมน โปรดอย)าเดา ทาเครองหมายเฉพาะรายการทท)านแน)ใจเท)านน และท)านอาจเพมเตมปจจยทท)านคดว)า

จะเปนการบรรยายลกษณะของพนกงานทท)านกาลงประเมนผลอย)

1 2 3 เกยจคราน

เคลอนไหวชา

เรวและว)องไว

แก)เกนทางาน

พการเลกนอย

พการมาก

หลงตวเอง

ทาตวน)านบถอบ)อย ๆ

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 38; อางองจาก Stahl, 1956, p. 326)

ขอดของการประเมนผลการปฏบตงานแบบพรอบสตคอ ง)ายในการใชและทาใหทราบถงพฤตกรรมและบคลกลกษณะของผรบการประเมนค)อนขางละเอยด แต)จะสนเปลองเวลาในการจดทาแบบประเมน เนองจากยากทจะสามารถกาหนดปจจยในการประเมนไดอย)างครบถวน และมขอจากดหากนาไปใชในหน)วยงานทมลกษณะแตกต)างกนมาก ๆ

2.4 วธการประเมนโดยมผ"ประเมนหลายคน (multiple rating หรอ multiple appraisal หรอ group rating) เปนวธประเมนโดยใชบคคลหลายคน (กล)มหวหนางาน) มวธทาได 2 แบบคอ

1) หวหนางาน 2 – 3 คน ซงรถงการทางานของพนกงานเปนอย)างด ต)างประเมนผลงานและส)งใหหน)วยงานบคคลเพอรวมเปนผลประเมน

2) มการอภปรายงานของพนกงานในการประชมหวหนางานทจดขนตามระยะเวลา บางกรณเปนการประชมพนกงานเองหรอส)งผแทนพนกงานเขาประชม ทประชมเสนอผลประเมนการปฏบตงานของพนกงานแต)ละคน สมาชกในทประชมนมกจะศกษาขอมลเกยวกบพนกงาน เช)น คาอธบายงาน ผลประเมนโดยหวหนางานชนตน การมาทางานสมาเสมอ การตรงต)อเวลา การเลอนตาแหน)ง เปนตน

วธนตองพจารณาปจจยทจะประเมนก)อนพจารณาเนอหาของแบบรายงานการประเมน และมการสมภาษณระหว )างหวหนางานชนตนและพนกงาน เพอการปรบปรงงานต)อไป ไดมการนาวธนไปดดแปลงใชงานแตกต)างกน ขนตอนทท ากนทวไปและถอว )าจาเปนคอการตรวจสอบผลการประเมนของกล)มอกชนหนงโดยหวหนาระดบสงขนไป

ขอดของการประเมนโดยผประเมนหลายคนไดแก)

1) พนกงานทกระดบมส)วนร)วมรเหนในการประเมน

2) ใชไดเหมาะกบกรณทตองการใหความสาคญกบการปรบปรงงานในอนาคตมากกว)า

งานทผ)านมา

3) เปนการพยายามประเมนผลการปฏบตงานใหแม)นยายงขน นอกจากนยงส)งเสรมขวญ

กาลงใจและความสมพนธระหว)างผบงคบบญชากบพนกงาน

ขอจากดของการประเมนโดยผประเมนหลายคนคอ

1) ใชไดเฉพาะหน)วยงานทมพนกงานจานวนนอย

2) ลดความสาคญของดลยพนจผบงคบบญชาลงมากและทาใหผบงคบบญชาลาบากใจท

จะตองอธบายเหตผลการประเมนทมไดอย)ในความรบผดชอบโดยตรง

3) วธการประเมนค)อนขางย)งยาก สนเปลองเวลามาก

4) ผประเมนตองมความชานาญมากพอสมควรและตองใชผประเมนหลายคน

5) พนกงานทไดรบการประเมนในระดบไม)ด อาจมความรสกเปนปฏปกษต)อเพอน

ร)วมงาน

เพอเปนการแกไขขอจากดของวธการน จงมการคดคนวธการประเมนโดยใชผประเมนทเปนผบงคบบญชาโดยตรง 1 คน และเปนพนกงานในระดบเดยวกนกบผรบการประเมนอก 2 คนทาการประเมน โดยใหคะแนน

การประเมนของผบงคบบญชาและของพนกงานเท)ากน สาหรบแบบประเมนผลการปฏบตงานทใชใหผ บงคบบญชากบพนกงานร )วมกนกาหนด และสามารถปรบปรงไดทก ๆ 2 ป เรยกการประเมนแบบ employee service review (ESR)

2.5 วธการประเมนรวมกน (mutual rating) วธนไดรบการดดแปลงแกไขโดยเฮนร ชลตน (Henry W. Shilton) เปนอกวธหนงทเนนเร องการมส )วนร )วม (participation) ของพนกงานทกระดบในการประเมนเช)นเดยวกบวธการประเมนโดยมผประเมนหลายคน สาหรบขอดและขอจากดเช )นเดยวกบวธการประเมนโดยมผประเมนหลายคน ซ งวธการประเมนร)วมกนมองคประกอบทสาคญดงน

2.5.1 สมาชกทกคนในกล)มทท างานร )วมกนมส )วนร )วม (participation) ในการ

ประเมน

2.5.2 การประเมนสมาชกในกล)มทละคนใชวธลงคะแนนลบ (secret ballot)

2.5.3 ประเดนหรอปจจยทจะนามาใชในการประเมนตลอดจนวธการประเมน

นนสมาชกทกคนร)วมกนกาหนด

2.5.4 ผลการประเมนและการตดตามผลการประเมนจะตองเปนทรทวกน

2.5.5 ผลการประเมนจะนาไปใชเรองอะไรบางนน สมาชกในกล)มเปนผตดสน

2.6 วธการประเมนโดยเพอนรวมงาน (peer rating) เปนการประเมนผลการปฏบตงานโดยกล)มเพอนร )วมงานเดยวกนเปนผประเมน (co-workers) ซงโดยทว ๆ ไปแมว)าผลการประเมนโดยกล)มเพอนร)วมงานจะสอดคลองหรอใกลเคยงกบผลของการประเมนโดยผบงคบบญชาเปนผประเมนกตาม แต)ในทางความเปนจรงมกจะปรากฏว)าการประเมนโดยกล)มเพอนร )วมงานจะแสดงถงความแตกต)างเกยวกบพฤตกรรมบางอย)างของผถกประเมน ซงเปนพฤตกรรมทผบงคบบญชามองไม)เหน จงทาใหวธการประเมนแบบนแตกต)างกบวธอน ๆ เช)นเมอมตาแหน)งหวหนาว)างลงการประเมนผลการปฏบตงานโดยกล)มเพอนร)วมงานจะมผลดกว)าวธอน ๆ เพราะจะทาใหสามารถพจารณาบคคลทเหมาะสมทเปนทยอมรบในหม)เพอนร)วมงานอย)แลวเขามาดารงตาแหน)งหวหนางานไดทนท เปนตน

2.7 วธการประเมนดวยตนเอง (self appraisal หรอ self rating) เปนวธการทใหพนกงานพจารณาผลการปฏบตงานของตน โดยวเคราะหผลการปฏบตงานและพฤตกรรมในงานสาหรบระยะเวลาทไม)ผ)านมาและเขยนสรป บางหน)วยงานอาจกาหนดคาถามขน ทไดตกลงกนหรออาจถอคาอธบายงานในตาแหน)งของตน ขอจดบนทก หรอโครงการทท าเปนแนววเคราะห แลวเตรยมอภปรายกบหวหนางานซงไดประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานในทานองเดยวกนไวพรอมทงตงขอสงเกตเกยวกบการ

บงคบบญชาของตนว)าสาเรจหรอลมเหลวเพยงใด เมออภปรายประเดนต)าง ๆ ในการประเมนจนประนประนอมกนแลว ผลการประเมนทประนประนอมใหม)นจะเกบรกษาไวในสมดประวตพนกงาน

ขอดของการประเมนดวยตนเองไดแก)

1) สนบสนนใหพนกงานหรอพนกงานปรบปรงตนเอง และทาความกระจ)างแก)ตนเอง

ว)า พอใจ อะไร ไม)พอใจอะไร เพราะวธนใหโอกาสดวยวธการบงคบใหพนกงานคด

พจารณาตดสนงานของตนเอง

2) ส)งเสรมขวญกาลงใจในการปฏบตงานของพนกงาน

3) หากนาวธนไปใชร )วมกบวธการประเมนตามผลงาน ซงผถกประเมนจะมส)วนร)วมใน

การกาหนดเปาหมายร)วมกบผประเมน จะทาใหผถกประเมนมสงจงใจทจะทางานให

ไดตามเปาหมายทตนตงไว และเปนการง)ายสาหรบผประเมนทนาผลนนมาถกเถยง

หรอพจารณาร )วมกบผถกประเมนในภายหลง เพราะมเกณฑทแน)นอน

ขอจากดของการประเมนดวยตนเองคอ

1) พนกงานททางานดจะประเมนตนเองตากว)าความจรง ในขณะทพนกงานททางานไม)

สดมกจะประเมนตนเองสงกว)าความเปนจรง

2) ไม)สามารถจะนาไปใชเปนวธหลกในการประเมนผลการปฏบตงานแทนวธอนได

เพราะโดยทวไปพนกงานผถกประเมนจะมแนวโนมในการประเมนตนเองให

ปรากฏแต)ส)วนทดและในระดบความสามารถสงเสมอ โดยจะไม)แสดงขอมล

เกยวกบส)วนทไม)ดของตนเองใหปรากฏออกมา ทาใหไดผลการประเมนทไม)

สมบรณคอไดรบขอมลแต)ส)วนทดเท)านน

2.8 ว ธ ส ม ภ า ษ ณ ผ ล ง า น ก า ว ห น า (progress interview) วธนม)งเนนทการมส)วนร)วมในการประเมนโดยพนกงานและใชวธการสมภาษณเปนเคร องมอ หวหนาจะคดพจารณาผลงานปจจบนและงานในอนาคตของพนกงานในการทางานประจาวน หวหนางานและพนกงานตดต)อกนโดยปกตและมการพบปะสมภาษณกนเปนประจาตามเวลาทกาหนดไว หวขอทจะอภปรายกนระหว)างการสมภาษณ ไดแก) จดหมายของงาน

การแสดงการยอมรบผลงานดทปรากฏ ขอแนะนาในการปรบปรงทเสนอแนะโดยทงสองฝาย ขอตกลงเร ององคประกอบของงานทสาคญทสด การทาความเขาใจในเร องความรบผดชอบ และการกาหนดเปาหมายระยะยาวสาหรบพนกงานแต)ละคน

ขอดของวธสมภาษณผลงานกาวหนาคอทงหวหนางานและพนกงานไดพดทาความเขาใจกนเกยวกบการปฏบตงาน นอกจากนพนกงานไดทราบถงขอบกพร )องต)าง ๆ ในการปฏบตงาน และวธการปรบปรงแกไขเพอใหงานทไดรบมอบหมายบรรลผลสาเรจ แต)วธนจะสนเปลองเวลา และตองการความตงใจและความสามารถในวธการสมภาษณใหไดผลของทงสองฝาย รวมทงความจรงใจของทงสองฝายอกดวย

2.9 วธการประเมนโดยวธสมภาษณ (field interview method หรอ field review method) วธน เจาหน าท จากฝายบคคล (personnel department) จะไปทาการสมภาษณผบงคบบญชาเกยวกบงานทเขารบผดชอบ และรายละเอยดของบคคลทตองการจะประเมนผลการปฏบตงาน โดยเจาหนาทฝายบคคลจะเตรยมคาถามทจะถามไวก)อน เช)น พนกงานทางานเปนทพอใจหรอไม) อะไรสงใดบาง ทาผดพลาดอะไรบางและมขอบกพร)องอะไรบาง เมอเปรยบเทยบกบพนกงานอนแลวเปนอย)างไร เปนตน เมอสมภาษณเสรจกจะจดทารายงานเปนลายลกษณอกษรส)งคนไปใหผบงคบบญชาพจารณาและแกไขเพมเตม เมอไดขอมลรายละเอยดการประเมนผลการปฏบตงานของแต)ละบคคลเรยบรอยแลวจงทารายงานผลการประเมนใหผบงคบบญชาของพนกงานนนรบรองความถกตองอกครงหนง

ขอดของการประเมนโดยวธสมภาษณ

คอทาใหผบญชาของบคคลทตองการประเมน เหนความสาคญของการประเมนผลงานของพนกงานผใตบงคบบญชาของตน โดยทเจาหนาทจากฝายบคคลตองสมภาษณเองซงจะทาใหเขาตองใหดลพนจเปนอย)างดและเทยงตรง ในการประเมนผลงานของเจาหนาทฝายบคคลทไปสมภาษณเองกสามารถใชหลกเกณฑเดยวกนในการประเมนผลงานไดเช )นกน และฝายบคคลจะไดขอมลทช )วยในกจกรรมการบรหารบคคลดานอน และยงช )วยส)งเสรมความสมพนธอนดกบฝายปฏบตการดวย

ขอจากดของวธนไดแก)

1) สนเปลองค)าใชจ)ายและเวลามาก เปนภาระแก)เจาหนาทฝายบคคลมาก

2) ใชไดเฉพาะกบหน)วยงานขนาดเลกในส)วนกลางมากกว)าหน)วยงานใหญ)ทมสาขาย)อย

อย)ห)างไกล

3) ขดกบหลกการกระจายอานาจใหเหมาะสมกบหนาทควรรบผดชอบเปนการลด

ดลพนจของผบงคบบญชาชนตน ผบงคบบญชาจงมกจะไม)พอใจการสมภาษณของ

เจาหนาทฝายบคคลเนองจากเขามหนาทดแลอย)แลว เขาจงควรประเมนผลงานเอง

4) วธนไม)ค)อยเปนทนยม เพราะผลงานของการสมภาษณออกมาในลกษณะทไม)ชดเจน

จงไม)เปนทเชอถอเท)าใดนก

2.10 ว ธ ก ารประ เมนแบบใชศ "นย กลางการประ เมน (assessment center) เปนวธทนามาใชเพอประเมนผลการปฏบตงานทคาดหวงจากบลากรในอนาคต หรอประเมนหาศกยภาพบคลากรว)า จะเหมาะสมกบงานซงยงไม)เคยมประสบการณมาก)อนหรอไม) ในการประเมนตามวธน บคลากรทคาดว)าจะสามารถปฏบตงานไดจากหน)วยหรอฝายต)าง ๆ จะถกจดใหมาทางานอย)รวมกนประมาณ 2 – 3 วน และจะไดรบมอบหมายใหปฏบตงานซงมลกษณะสอดคลองหรอเหมอนกบงานทจะตองทาการปฏบตจรง ๆ เมอไดรบมอบหมายใหทา ในการมอบหมายงานใหทดลองปฏบตนนอาจมอบหมายใหแต)ละคนทดลองทาโดยเอกเทศหรออาจใหทาร )วมกนเปนกล)ม ซงผถกประเมนจะตองพยายามทางานทไดรบมอบหมายใหดทสด การประเมนผลแบบน ผถกประเมนจะถกประเมนอย )างละเอยดดานการสอบประวตส)วนบคคล ทดสอบการปฏบตงานเพอประเมนความสามารถในอนาคต ใหเล)นเกมสธรกจ ใหแบบฝกหดเกยวกบการคนหาขอเทจจรง การวเคราะหเฉพาะเรอง ทดสอบภาวะผนา ทดสอบการตดสนใจและทดสอบทางจตวทยา โดยกล)มผประเมนกล)มหนงซ งมความรอบร หรอมประสบการณจะคอย

สงเกตบนทกการปฏบตงานทงจดอ)อน จดแขง และศกยภาพของผถกประเมนแต)ละคน ตลอดระยะเวลาทมาอย)รวมกน หลงจากนนกล)มผประเมนจะทาการพจารณาร)วมกน เพอคดเลอกบคคลทเหมาะสมทสดทจะไดรบการมอบหมายใหปฏบตงานจรง

ขอดของวธนคอสามารถคดเลอกบคลากรไดเหมาะสมกบงาน และบคลากรทไดรบการคดเลอกโดยวธนมกจะปฏบตงานไดดกว )าผลการประเมนดวยวธอน ๆ นอกจากนบคลากรทอย)ในหน)วยงานทไม)ค)อยมชอ จะมโอกาสในการไดรบการคดเลอกเท)ากบบคลากรทอย)ในหน)วยงานทมชอเสยงดกว)า ทาใหเกดขวญและกาลงใจดในการทางานทวทงองคกร แต)วธนจะเสยเวลาและค)าใชจ )ายสงมาก ตองใชสถานทเฉพาะในการประเมน และใชผประเมนหลายคน

2.11 วธการประเมนตามพฤตกรรมโดยอาศยมาตราสวน (behaviorally anchored rating scales, BARS ห ร อ behavioral expectation scales, BES) เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทไดพฒนาขนมาใหม) และยงไม)แพร)หลายมากนก โดยยดถอตามวธการประเมนแบบเนนเหตการณสาคญ โดยใหหวหนาหรอผบงคบบญชา อธบายหรอบรรยายความเกยวกบสภาพทดและไม)ดในการปฏบตงาน จากนนผชานาญการดานการบรหารงานบคคลกจะน าผลของการเขยนบรรยายดงกล)าวมาจดกล)มเปนประเภทซงอาจแบ)งเปน 5 – 10 ประเภท หลงจากนนจะทาเช)นเดยวกบวธการประเมนแบบถ)วงนาหนก นนคอแต)ละขอความหรอรายการจะถกประเมนโดยหวหนางานหรอผบงคบบญชา โดยเฉพาะอย)าง

ยงใหผบงคบบญชาอนทไม)ไดเปนผเขยนคาบรรยายเกยวกบแง)ดหรอไม)ดของการปฏบตงานเปนผประเมนขอความเหล)านแทนหลงจากนนกจะทดลองตรวจสอบว)าการประเมนดงกล)าวนนถกตอง ซงจะเชอไดกต)อเมอไม)มการเบยงเบนทสาคญ

ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานตามพฤตกรรมโดยอาศยมาตราสวน

ผลงานด เย ยม 7 -

ผ ล ง า น ด ม า ก 6 -

ผลงานค)อนขางด 5

-- โดยเหตทไดรถงราคาของรายการสงของ พนกงานคดเงนคนนควรจะ

สามารถเหนถงการใส )เคร องหมายราคาผดและรายการทมไดใส)เครองหมาย

-- ท)านจะเช อใจได เลยว )า พนกงานคดเงนคนนจะสามารถรถงรายการสงของท

ราคาเคลอนไหวเปลยนแปลงตลอดเวลา

- ท)านจะเชอใจไดว)า พนกงานคดเงนคนนสามารถรถงกระปองขนาดต)าง ๆ

ตงแต) 303 ถง 2 1/ 2

-

ผ ล ง า น ป า นกลาง 4

ไม)ดไม)เลวเกนไป -

ผลงานค)อนขางเลว 3 -

ผ ล ง า น เ ล ว 2 -ผลงานเลวมาก

- - กรณทสงสย พนกงานคดเงนคนนจะถามเสมยนเกยวกบปญหาเรองตองคด

ค)าภาษหรอไม)

-- เมอขณะททาการตรวจอย)างรวดเรว พนกงานคดเงนคนนจะสามารถคด

ราคาค)าส)งของใหกบลกคาทซอของไม)เกน 15 อย)างไดเสรจทนในเวลาท

กาหนด (ตามไฟสญญาณ)

-- ท)านจะพบไดไม)ยากว)า พนกงานคดเงนจะไปถามลกคาว)าสงของทเขาไม)ร

ราคานนควรจะมราคาเท)าไร

- ในดานความสมพนธส)วนบคคลประจาวน อาจพบเหนว)า เขาชอบทจะพดคย

กบลกคาหรอพนกงานเกบเงนอกคนหนงโดยกนเวลานาน ๆ

-

1 - เมอถงกาหนดเวลาพกย)อย พนกงานเกบเงนคนนจะใชวธหยดไมกนลง

กลางคน ทง ๆ ทยงคงมคนเขาแถวรอใหคดเงนเหลออย)

-

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 44; อางองจาก Fogli, Hulin & Blood, 1971, pp. 3 – 8)

เปนวธทคลายกบวธการใหคะแนนตามมาตราส)วนทสามารถนามาใชกบพนกงานเปนส)วนมาก แต)ต)างกนทมาตราส)วนทจดทาขนนน จะยดถอมาจากขอความบรรยายเกยวกบลกษณะทสงเกตเหนไดจากพฤตกรรม และเปนวธพนฐานสาหรบช)วยส)งเสรมใหการวดพฤตกรรมสามารถกระทาไดอย)างถกตองยงขน ทาใหผบงคบบญชาไดขอมลมากกว)าสาหรบการแนะนาและสอนผใตบงคบบญชา สามารถใชขยายขอบเขตการปฏบตงานจากการไดพบเหนแบบของพฤตกรรมทแตกต)างกน สามารถนามาใชเปนขอมลสาหรบจดการฝกอบรม และสามารถประเมนความถกตองในการตดต)อสอสารเกยวกบนโยบายขององคกร นอกจากนยงช)วยลดความผดพลาดในการประเมนซงเกดจากอปทานหรอความยดมนฝงใจกบลกษณะเด)นบางประการของผถกประเมน (Halo effect) ลงได

ขอจากดของวธนคอ

1) ตองใชเวลาและสนเปลองมากในการพฒนาและปฏบตการและตองใชแบบประเมน

หลายแบบเพอใชกบรปแบบงานต)าง ๆ ในองคกรหนง ๆ

2) ขอความทบรรยายลกษณะเหตการณสาคญทนามาจดทาเปนมาตราส)วนมจานวน

จากด ขอความบางส)วนไม)ไดนามาใชประโยชนเลย และผประเมนไม)สามารถหา

ขอความในแบบประเมนทบรรยายใหสอดคลองกบพฤตกรรมการปฏบตงานของผ

ใตบงคบ บญชา

2.12 วธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราสวน (behavioral observation scale, BOS) เนองจากวธการประเมนตามพฤตกรรมโดยอาศยมาตราส)วน (BARS) มขอจากดเกยวกบขอความทบรรยายลกษณะเหตการณทสาคญทนามาจดทาเปนมาตราส)วนมจานวนจากด ขอความบางส)วนไม)ไดนามาใชประโยชน และผบงคบบญชาททาหนาทประเมนไม)สามารถหาขอความในแบบประเมนทสอดคลองกบพฤตกรรมการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา หรอเหตการณทไดจากการสงเกตการณของผประเมนไม)สามารถอธบายไดชดเจนเปนแนวทางเดยวกนกบขอความทกาหนดไวในแบบ

ประเมน ดงนนจงมการพฒนาวธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราส)วน BOS ขน เพอแกไขขอจากดต)าง ๆ ดงทกล)าวมา วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ BOS นมสาระสาคญเหมอนกบวธการประเมนแบบ BARS ทกประการ เวนแต)การพฒนารปแบบ (format) ของมาตราส)วน (scales) และขนตอนในการคดว)าคะแนน (scoring process) เท)านนทมความแตกต)างกน การวเคราะหทางสถตของวธน สามารถระบพฤตกรรมหรอเหตการณสาคญไดอย)างชดเจนระหว)างพนกงานททางานอย)างมประสทธผลกบพนกงานททางานอย)างไม)มประสทธผล

ขอดของวธการประเมนตามพฤตกรรมทไดจากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราส)วนคอ

1) มพนฐานมาจากการวเคราะหงานอย)างเปนระบบ (เช)นเดยวกบการประเมนแบบ

BARS) 2) รายการทประเมนและการใหนาหนกของพฤตกรรมการปฏบต

งานมความชดเจน

3) เปดโอกาสใหพนกงานผรบการประเมนมส )วนร )วมในการพฒนามาตราส)วน โดยการ

ใหระบเหตการณสาคญในระหว)างการวเคราะหงานแต)ละงาน ทาใหง)ายต)อการทา

ความเขาใจและการยอมรบของพนกงาน

4) มปร ะ โยชน ในกา รแ จ ง แ ละ หา ร อผ ลกา รป ฏ บ ต ง า น (feedback) และการปรบปรงการ

ปฏบตงานเพราะมการกาหนดเปาหมายในการปฏบตงานไวในแต)ละระดบของ

คะแนนในมาตราส)วน

5)มความเทยงตรง (validity) และเชอถอได (reliability) ในการประเมน

ต ว อ ย า ง ว ธ ก า ร ป ร ะ เ ม น ต า ม พฤ ต ก ร ร ม ท ไ ด จ า ก ก า รสงเกตการณโดยอาศยมาตราสวน (BOS) แสดงตวอยางหวขอในการประเมนผลการปฏบตงานของผ"ด"แลสตว (animal keeper) ทงการปฏบตงานทมประสทธผลและการปฏบตงานทไมมประสทธผล

1. เจาหนาทดแลสตว ดแลรกษากรงสตวใหสะอาดโดยไม)ตองมคาสงหรอบอกกล)าว

ไม)เคย เสมอ

(1) (2) (3) (4) (5)

2. เจาหนาทดแลสตว จดเตรยมอาหารสาหรบสตวแต)ละประเภทไดอย)างถกตอง

ไม)เคย เสมอ

(1) (2) (3) (4) (5)3. เจาหนาทดแลสตว ใหคาแนะนาแก)เจาหนาททมระดบขนเงนเดอนตากว)าเมอมการขอความช)วยเหลอ

ไม)เคย เสมอ

(1) (2) (3) (4) (5)4. เจาหนาทดแลสตว กล)าววาจาดหมนสบประมาทลกคาของสวนสตว

เสมอ ไม)เคย

(1) (2) (3) (4) (5)5. เจาหนาทดแลสตว ไม)ปดกรงสตวเมอทาความสะอาดเสรจแลว

เสมอ ไม)เคย

1 2 3 4 56. เจาหนาทดแลสตว ลมจดเตรยมนาใหสตวกน

เสมอ ไม)เคย

1 2 3 4 5

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 48; อางองจาก Schuler & Youngblood, 1986, p. 245)

ขอจ าก ดของวธการประเมนตามพฤต กรรมท ได จากการสงเกตการณโดยอาศยมาตราส)วนคอ

1) สนเปลองเวลาและค)าใชจ)ายในการพฒนาค)อนขางสง เพราะตองกาหนดขอความ

บรรยายพฤตกรรมการปฏบตงานในทก ๆ งาน ไม)สามารถออกแบบประเมนแบบ

เดยวทใชประเมนไดกบหลาย ๆ กล)มงานเช)นเดยวกบแบบวธการประเมนแบบการให

คะแนนตามมาตราส)วน

2) มาตราส)วนทกาหนดรายละเอยดของพฤตกรรมการปฏบตงานทสาคญไว อาจละเลย

หรอไม)ไดคานงถงองคประกอบสาคญของงานเช)นการจดการและผลสาเรจของงาน

โดยเฉพาะในงานดานบรหารและงานทมลกษณะส)วนใหญ)เปนงานประจา (Highly

Routine) ซงเนนผลงานทเกดขนจรงมากกว)าการคานงถงพฤตกรรมในการ

ปฏบตงาน

3. วธการประเมนผลการปฏบตงานทยดผลสำาเรจของงาน หรอวตถ�ประสงคเปนหลก

(Result or Objective Based Approach)

วธ การประเมนผลการปฏ บต งานท ย ดผลส าเร จของงาน หรอวตถประสงค เป นหล ก (result or objective based approach) ไดแก) วธการประเมนผลการปฏบตงานทม )งประมนผลการปฏบตงานของพนกงานในแง)ผลสาเรจของงานตามวตถประสงค หรอเปาหมาย หรอมาตรฐานทกาหนดไว โดยมกจะประเมนในรปของปรมาณ คณภาพ เวลา หรอประสทธผลในการปฏบตงาน แบ)งวธการประเมนผลการปฏบตงานทยดผลสาเรจของงาน ออกเปน 7 วธคอ (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 47 – 53)

3.1 วธการประเมนตามผลงาน (appraisal by result)ว ธ การประเมนตามผลงานเปนวธทมชอเสยงทมชอเรยกแตกต)างกนหลายอย)าง เ ช )น Result Centered Method, Target Setting Method, Mutual Goal – Setting, Work Planning and Review,

Objective and Goal - Setting Procedure หรอ Management by Objective เปนวธททนสมยมากวธหนงซงถอเอาผลการปฏบตงานเปนเกณฑในการพจารณา และช)วยใหเกดสมพนธภาพอนด ทงเปนการจงใจในการปฏบตงานดวย หลกเกณฑสาคญของการประเมนผลการปฏบตงานแบบน มดงนคอ

3.1.1 ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาร )วมกนศกษาลกษณะงาน และความ

รบผดชอบในหนาทของแต)ละคน เพอใหรปรมาณงานและหนาทของทก

คน

3.1.2 ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาร)วมกนกาหนดเปาหมายในการ

ปฏบตงานและเปาหมายนนจะตองสอดคลองกบวตถประสงคหลกของ

องคกร

3.1.3 กาหนดหลกเกณฑสาหรบวดหรอสาหรบประเมนผลการปฏบตงานนน

3.1.4 ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาร)วมกนดาเนนการประเมนผลการ

ปฏบตงานดวยกนโดยอาศยเกณฑและวตถประสงคขางตน การ

ประเมนผลการปฏบตงานนจะตองกระทาเปนครงคราวปละหลายครง

3.1.5 ผบงคบบญชาจะตองยอมใหผใตบงคบบญชาเปนผตดสนใจปญหาต)าง ๆ

ภายในขอบเขตงานทมอบหมายใหและเปนไปตามนโยบายขององคกร

3.1.6 ผบงคบบญชาจะตองดาเนนการในฐานะผสนบสนน คอตองคอยแนะนา

และสอนงานอย)เสมอ ๆ เพอช)วยใหผใตบงคบบญชาประสบผลสาเรจตาม

เปาหมายทกาหนดไว

3.1.7 การพจารณาคาถงผลงานเปนหลก แต)จะไม)คานงถงวธการหรอการกระทา

ของแต)ละคน

ตวอยางแบบประเมนผลการปฏบตงานตามผลงาน

อ ง ค ก ร

…………………………………………………………………….

ห น )ว ย ง า น ………………………………………………………………….

แ ผ น ก /ฝาย…………………………………………………………………

ผลการปฏบตงาน [ ] ด เยยม

[ ] ดมาก [ ] ด

[ ] พอใช [ ] ไ ม )น )าพอใจ

รายละเอยดของงาน …………………………………………………………

ความสาเรจหลงจากการประเมนครงทแลว …………………………………

เ ป า ห ม า ย …………………………………………………………………….

ความสนใจดานการพฒนาอาชพ ……………………………………………

จดแขงและจดอ)อนของพนกงาน …………………………………………….

ก า ร บ ร ร จ ทดแทน/จดหมายของตาแหน)ง ……………………………………

ลงชอหวหนางาน

ล ง ช อ ……………………………………

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 48; อางองจาก Eckles, Carmichael & Sartchet, 1981, p. 383)

ขอดของการประเมนตามผลงานคอ

1) มมาตรฐานทชดเจน ผรบการประเมนรว)า เปาหมายทตนเปนผกาหนดร)วมกบ

ผบงคบบญชาจะถกนามาเปนมาตรฐานในการวดว)าตนเองปฏบตงานไดสาเรจหรอไม)

2) เนนอนาคต การประเมนตามผลงานเปนการเนนเปาหมายในอนาคต ผดกบวธการ

เก)าทเนนอดต ซงไม)สามารถเปลยนแปลงเปาหมายไดเมอสภาวะเปลยนไป

3) เปลยนบทบาทของผประเมน จากบทบาทของการเปนผวจารณการทางานของ

ผใตบงคบบญชามาเปนบทบาทของผคอยชแนะแนวทางใหกบผใตบงคบบญชา

ขอจากดของการประเมนตามผลงานคอ

1) ผใตบงคบบญชาและผบงคบบญชากาหนดเปาหมายทไม)ใช)เปาหมายร)วม กล)าวคอ

ในบางกรณผบงคบบญชาอาจจะเปนผกาหนดเปาหมายเอง เพราะผใตบงคบบญชา

ขาดความสามารถหรอไม)ชอบทจะกาหนดเปาหมายของตนเอง

2) ทาใหผใตบงคบบญชาเนนทเปาหมายมากเกนไป กล)าวคอผใตบงบญชาจะเนนทการ

บรรลเปาหมายทไดกาหนดไวเปน ปรมาณ “ ”อย)างเดยวโดยไม)คานงถงดานอน ๆ ท

ตองทาควบค)ไปดวย เช)น คณภาพ“ ”

3) ผประเมนจะตองไดรบการฝกอบรมอย)างด เพอทจะประเมนตามวธนไดอย)างม

ประสทธภาพอนเปนการสนเปลองเวลาและค)าใชจ)ายมาก

3.2 วธ ก ารประ เมน โดยใชต วช ว ด โดยตรง (the direct index) วธนประเมนโดยพจารณาทผลงานเพยงดานเดยว ไม )พจารณาคณลกษณะ หรอพฤตกรรมของผรบการประเมน เร มจากการพจารณางานแต)ละงานแลวกาหนดเกณฑทจะวดผลผลตหรอผลงานทเหมาะสมขน ซงประกอบดวยเกณฑดานคณภาพและปรมาณ เมอรวมจากหลาย ๆ งานกจะเปนกล)มตวชวดทเปนตวเลข (numerical index) เพอใชวดผลงานของตาแหน)งใดตาแหน)งหนง ดงตวอย)างเช)น ตวชวดทใชประเมนผจดการฝายการตลาดไดแก) ยอดการขาย ยอดเงนทจดเกบได ส)วนแบ)งการตลาด และยอดกาไร ตวชวดเหล)านจะสะทอนใหเหนประสทธภาพในการปกครองเจา

หนาทฝายขาย และตวแปรทางการตลาดต)าง ๆ เช)น ระดบราคา การส)งเสรมงาน สงทจะประเมน ไดแก) ผลผลต อตราการขาดงาน เปนตน

ขอดของการใชตวชวดโดยตรงในการประเมนผลคอช)วยลดความผดพลาดและอคตของผประเมนไดเปนอย)างด แต)การเปลยนแปลงของปรมาณงานตามตวชวดอาจไม)ไดเกดจากการเปลยนแปลงพฤตกรรมการปฏบตงานของผรบการประเมนอย)างแทจรง แต)อาจเกดจากความผนผวนทางเศรษฐกจหรอเปนผลจากงานของเพอนร)วมงานทมประสทธภาพกได ดงนนวธนจงไม)ช)วยทาใหผรบการประเมนรบทราบจดบกพร)องในการปฏบตงานเพอการปรบปรงพฒนาบคคลแต)อย)างใด

3.3 วธการประเมนโดยเท ยบก บมาตรฐานการปฏ บต งาน (standards of performance) โดยนาผลการปฏบตงานทไดจรง มาพจารณาเปรยบเทยบกบเปาหมายทกาหนดไวล)วงหนา ซงคลายกบวธการประเมนโดยใชตวชวดโดยตรง แต)ไม)ใชเพยงจานวนตวเลขในตวชวดทจะแสดงเปาหมายอย)างรวม ๆ การประเมนผลตามมาตรฐานการปฏบตงานจะกาหนดรายละเอยดในเปาหมายทจะใชวดผลการปฏบตงานชดเจน โดยการระบเงอนไขทเอออานวยต)อการปฏบตงาน มการใชขอความบอกใหทราบว)างานแต)ละงานของตาแหน)งต)าง ๆ จะถกพจารณาว)าด เมอไดมการกระทากจกรรมใดบาง การกาหนดมาตรฐานจะพยายามใหอย)ในลกษณะเชงปรมาณใหมากทสด แต)หากไม)สามารถทาได อย)างนอยจะตองวางกรอบพจารณาโดยบอกใหทราบไดว)า ในการประเมนงานตามกจกรรมใดกจกรรมหนง มอะไรทเปนตวชวดหรอเปนสงทคาดหวงจากกจกรรมนน ลกษณะดงกล)าวเปนการ

กาหนดมาตรฐานเชงคณภาพ (qualitative standards) ซงอาจจะใชในการกาหนดเปาหมายของงานบางส)วนซงมลกษณะเปนงานตามวาระ

ขนตอนสาคญทสดของวธการนคอการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน โดยผ)านการเจรจาต)อรองระหว)างผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา ซงมใช)เปนแบบคาสงจากเบองบน หรอขอเสนอจากเบองล)าง แต)จะเปนไปในลกษณะการพจารณาแลกเปลยนความคดเหน ประสบการณและขอมลดานต)าง ๆ ซงกนและกน เพอร )วมกนคนหาเปาหมายและอปสรรคในการทางาน ตลอดจนการกาหนดระดบของความสาเรจทจะเปนไปได ในระยะสดทายของการประเมนผลการปฏบตงาน ผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาจะตองมาพบปะกนเพอพจารณาว)า ผลงานของผใตบงคบบญชาทปฏบตไดจรงเมอเทยบเคยงกบมาตรฐานทตกลงกนไวอย )ในระดบใด โดยผบงคบบญชาจะตองชกจงใจใหผใตบงคบบญชาชแจงถงปญหาอปสรรค เพอเสนอแนวทางแกไข โดยใชการสมภาษณซงจะทาใหทงสองฝายไดมโอกาสทบทวนดว)าสมควรจะปรบหรอเพมเตมมาตรฐานทจะใชสาหรบการประเมนผลการปฏบตงานครงต)อไปหรอไม)

ขอดของการประเมนผลโดยเทยบกบมาตรฐานการปฏบตงานไดแก)

1) การใหทงสองฝาย มส)วนร)วมกาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน ทาใหผบงคบบญชา

และผใตบงคบบญชาไดแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน เกยวกบการกาหนด

ขอบเขตความสาคญของงานแต)ละส)วน และการกาหนดเปาหมายในการปฏบตงาน

2) การร)วมมอกนกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานจะช)วยใหผใตบงคบบญชาตระหนก

ในหนาททจะตองปฏบตใหบรรลผลสาเรจตามเปาหมาย และทาใหผบงคบบญชา

ตระหนกถงหนาททจะตองใหความช)วยเหลอ รวมทงสนบสนนดานทรพยากรอน ๆ

3) การกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานไวล)วงหนา ช)วยทาใหผใตบงคบบญชารว)าตนม

จดอ)อนดานใดบางทควรแกไขก)อนระยะเวลาทจะไดรบการประเมนผลการ

ปฏบตงาน

4)วธการประเมนและสมภาษณเชงทบทวนการประเมน จะลดความขดแยงระหว)างผ

ประเมนและผรบการประเมนไดด เพราะเปนวธทกาหนดเกณฑการวดค)าตาม

ผลสาเรจของงานเปนหลกสาคญ ไม)ใช)กาหนดเกณฑการวดตามความพงพอใจของ

ผประเมนเพยงอย)างเดยว

ขอจากดของวธนไดแก)

1) ผทเกยวของจะตองใชความพยายามและระยะเวลาอย)างมากในการกาหนดขอบเขต

เกยวกบตวงานทเหนว)ามความสาคญ การกาหนดและทาความตกลงเกยวกบ

มาตรฐานของงานนน ๆ ตลอดจนการนยามมาตรฐานใหชดเจนและสามารถวดได

2) ผบรหารตองใชเวลาในการกาหนด อธบาย และใหนาหนกเปาหมายและผลงานของ

แต)ละงานอย)างมาก แต)ผลกจะคมค)า

3.4 วธจดบนทกปรมาณงาน (production records) วธนเปนวธทนยมใชกบงานประจา (routine) ซงตองทาซา ๆ เหมอนเดม และสามารถกาหนดนบผลงานไดอย)างชดแจง เช )น งานพมพ งานผลตทางอตสาหกรรม งานเกบเอกสาร เปนตน โดยพจารณาเปรยบเทยบผลงานรวมทพนกงานไดปฏบตและนบจานวนปรมาณงานทไดทาไวต)อวน สปดาห หรอเดอนกบมาตรฐานของงานทกาหนดไวล)วงหนา ซงไดจากวธการศกษาจบเวลาเคลอนไหว (time and motion studies) เขาช)วย ขอดของวธนคอการจดบนทกสามารถทาไดโดยไม)ย)งยากซบซอน ไม)มโอกาสลาเอยง

เพยงแต)ตรวจสอบใหมการบนทกปรมาณการทางานใหครบถวนถกตองเท)านน ส)วนขอจากดไดแก)

1) ไม)สามารถประเมนคณลกษณะรายละเอยดอน ๆ ของผรบการประเมนได

2) อาจก)อใหเกดปญหาเกยวกบขวญก าลงใจของพนกงานเนองจากมความคดเหนขดแยง

กนในเรองมาตรฐานการผลต

3) สนเปลองเวลาและเปนภาระในการบนทกปรมาณงานททา

3.5 วธบนทกผลการปฏบตงานตามชวงเวลา (periodic test) วธนจะวดประสทธภาพการปฏบตงานภายในระยะเวลาทกาหนด มกจะใชระยะเวลาสน ๆ เช)น วดผลความเรวในการพมพต)อนาทของพนกงานพมพดดว)าพมพไดกคา ซงแตกต)างจากวธจดบนทกปรมาณงานทกาหนดระยะเวลาต)อเนองกน เช)น หกเดอนหรอหนงปในการจดบนทกปรมาณงานทพนกงานทาได ขอจากดของวธนคอไม)สามารถประเมนรายละเอยดคณลกษณะอน ๆ ของผรบการประเมนได เช)นเดยวกบวธจดบนทกปรมาณงาน

3.6 วธทดสอบผลงาน (performance test) เปนการออกแบบวธการทดสอบผลการปฏบตงาน เพอนามาใชทดสอบและประเมนผลว)าพนกงานผนนทางานไดดเพยงใด หลงจากนนกจะทาการเลอนขนและเพมเงนเดอนใหในกรณทมผลงานด หรอลงโทษต)อไปเฉพาะกรณทมผลงานตา

กว)าเกณฑทกาหนด ขอดของวธนคอสงเกตผลการปฏบตงานภายใตสถานการณทตองปฏบตจรง ๆ แต)ในทางปฏบต การจะนามาใชอาจสนเปลองค)าใชจ)ายในการทดสอบสง

3.7 วธการวเคราะหหนาทและความรบผดชอบตามตำาแหนง (analysis of position functions and responsibilities)

หวหนางานจะใหรายละเอยดเกยวกบงานของตาแหน)งและม)งประเมนโดยพจารณาผลงานโดยตรงมากกว)าคณลกษณะประจาตวและลกษณะเฉพาะบคคล ซงเปนแนวปฏบตโดยปกตประจาวนของหวหนางานอย)แลว กล)าวคอในการทางานปกตหวหนางานกจะเปรยบเทยบงานทพนกงานทาได กบงานทเขาคาดหวงอย)เปนประจา ในการประเมนแบบนหวหนางานจะระบประเภทงานแต)ละอย)างทมอบหมายใหทา หรอระบชอโครงการทพนกงานมส)วนตองทาและประเมนผลตามคาอธบายทระบ เช)น ดมาก ปานกลาง ไม)ด หรอดกว)าเกณฑ เตมท ทาไดเตมท พอใชไดแต)ตองแกไขปรบปรง หรอใชไม)ได และในทสดสรปโดยย)อไวทายรายงานและมเนอทเหลอในหวหนางานวพากษวจารณรายละเอยดเกยวกบงาน หลงจากนนมการสมภาษณระหว )างผประเมนและผถกประเมน

ขอจากดของวธนคอตองใชเวลาในการจดบนทกขอมล และผประเมนตองมความสามารถในการอธบายไดกระจ)าง

4. ว ธ ก ารประ เมนผลการปฏ บ ต งานแบบผสมผสาน (hybrid approach / hybrid system)

เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทเกดจากการผสมผสานกนระหว)างวธการประเมนทเนนวางแผน (Planning System) กบวธการประเมนตามพฤตกรรม เพอใชประเมนผลสาเรจของงาน (outcome) และพฤตกรรมการปฏบตงาน (behavior) ของพนกงาน ซงพยายามทจะแกไขจดดอยและนาจดเด)นของแต)ละวธมาใชร )วมกนเพอสนองความตองการของผบรหารและพนกงานในการวางแผนการปฏบตงานและการแจงผลการปฏบตงาน ตลอดจนสนองความตองการขององคกรในการใชประโยชนจากการประเมนในการบรหารงาน ขอดของการผสมผสานหลายวธคอมการกาหนดมาตรฐาน หรอเปาหมายในการปฏบตงานทชดเจน ทาใหการปฏบตงานของพนกงานไม)เนนการบรรลเปาหมายในเชงปรมาณเพยงอย)างเดยว แต)จะคานงถงคณภาพของงานควบค)ไปดวย แต)การผสมผสานจะทาใหเกดระบบทค)อนขางซบซอน ไม)เหมาะสมกบหน)วยงานทยงไม)มระบบการประเมนหรอเพงเรมมระบบการประเมนอย)างเปนทางการ

วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบผสมผสานอน ๆ ไดแก) วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา ซงม)งเนนใหทราบถงความร ทกษะความสามารถและพฤตกรรมในการปฏบตงานของพนกงานผรบการประเมนจากหลายแหล)งขอมลเพอใหมความถกตอง แม)นยา และเชอถอไดมากกว)าการประเมนโดยผบงคบบญชา (superior) เพยงลาพง ทงนไดใชวธการประเมนผสมผสานหลายวธทงวธการประเมนผลการปฏบตงานทยดคณลกษณะบคคลเปนหลก และการประเมนผลการปฏบตงานทม )งเนนพฤตกรรมการปฏบตงานททาใหงานสาเรจ ซงไดแก) วธประเมนโดยใชผประเมนหลายคน วธประเมนโดยใชเพอนร )วมงานประเมน วธประเมนตนเอง

รวมทงใหผทเกยวของอน ๆ กบการปฏบตงานของพนกงานผรบการประเมนทาหนาทเปนผประเมนดวย ไดแก) ลกคาภายใน (internal customer) ลกคาภายนอก (external customer) ผจดส )งวตถด บ (supplier) เปนตน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 53 – 56)

ขอด

มการกาหนดมาตรฐาน หรอเปาหมายในการปฏบตทชดเจน ทาใหการปฏบตงานของพนกงานไม)เนนการบรรลเปาหมายในแง) ปรมาณ เพยง“ ”อย)างเดยวแต)จะคานงถง คณภาพ ของงานควบค)ไปดวย“ ”

ขอจากด

เปนระบบทค)อนขางซบซอนไม)เหมาะสมกบหน)วยงานทไม)มระบบการประเมนหรอเพงมระบบการประเมนอย)างเปนทางการ

5. วธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา

การประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา มช อเรยกอนได แก ) 360 degree feedback, 360 degree profiling, multi – source feedback, multi – rater feedback, multi – rater appraisal, multi – rater assessment, group performance review, multi point feedback, upward feedback, peer evaluation เปนตน ซงโดยสรปแลวการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา เปนกระบวนการเพอใหไดมาซ งขอมลยอนกลบเกยวกบการปฏบตงานของพนกงาน (ผรบการประเมน) จากผเกยวของ ซงไดแก) ผท

ทางานร )วมกนหรอทางานใหกบพนกงานผนน รวมทงผทพนกงานผนนทางานใหโดยอาจเปนผบงคบบญชาหรอลกคากได สาหรบขอมลยอนกลบทดาเนนการรวบรวมในการประเมนผลแบบน ไดแก ) ทกษะความสามารถ ความร และพฤตกรรมหรอวธการทแสดงออกในการปฏบตงานหรอต)อสภาพแวดลอมภายนอก

การประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา เปนการประเมนผลการปฏบตงานแบบผสมผสานอกประเภทหนงทม )งเนนใหทราบถงความร ทกษะความสามารถและพฤตกรรมในการปฏบตงานของพนกงานผรบการประเมนจากหลายแหล)งขอมลเพอใหมความถกตอง แม)นยา และเชอถอไดมากกว)าการประเมนโดยผบงคบบญชา

การประเมนผลแบบ 360 องศา มวตถประสงคสาคญ 2 ประการคอ

1) เพอใชในการพฒนาพนกงานผรบการประเมนโดยม)งเนนทจดแขงและพฒนาในจดทตองปรบปรง เพอใหพนกงานมทกษะความสามารถทเหมาะสมกบการปฏบตงาน โดยมการกาหนดแผนปฏบตการในการพฒนา มการสนบสนนบทบาทการสอนงานแก)หวหนางาน เมอพนกงานมทกษะความสามารถเพมขน มส)วนช)วยในการพฒนาสายอาชพของพนกงาน นอกจากนยงม)งเนนเกยวกบการประเมนคณภาพการใหบรการของพนกงานแก)ลกคาทงภายในและภายนอกองคกรเพอปรบปรงพฒนาการใหบรการมประสทธภาพยงขนและสนองตอบต)อความตองการของลกคา

2) เพอใชในการประเมนผลการปฏบตงาน ใหพนกงานทราบว)าจะตองทางานอย)างไรและจะปรบปรงผลการปฏบตงานอย)างไร นอกจากนกนาผลการประเมนไปใชในการพจารณาเกยวกบการจ)ายค)าตอบแทน ไดแก) การขนค)าจางเงนเดอนประจาป การใหค)าตอบแทนแก)ทมงาน การจดสรรผลกาไรจากการดาเนนงานขององคกร เปนตน

แนวความคดเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา แบ)งออกเปน 2 แนวทางคอ

แนวทางท 1 เปนการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานตามปกต โดยเพมจานวนผประเมนใหมหลายมตตามวธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศา เพอใหทราบถงผลการปฏบตงานโดยรวมของพนกงานตามความเหนหรอการรบร (perception) ของผททาการประเมน

แนวทางท 2 เปนการประเมนทกษะความสามารถหลก (core competency) ท องคกรตองการในอนาคตหรอทสอดคลองกบวสยทศนขององคกร โดยนามากาหนดเปนปจจยในการประเมนและใหผประเมนในหลายมตตามวธการประเมนผลการปฏบตงานแบบ 360 องศาเปนผทาการประเมนเพอใหทราบว)าพนกงานหรอผบรหารขอองคกรนน ๆ ไดพฒนาทกษะความสามารถของตนไปในทศทางทสอดคลองกบความสามารถหลกขององคกรมากนอยเพยงใด ทงน เพอนาไปใชประโยชนในกระบวนการบรหารทรพยากรบคคลในดานการคดเลอกพนกงานเขาส)ระบบการฝกอบรมและพฒนาตลอดจนการใหรางวลผลงานตามความสามารถ

แหลงของขอม"ลการประเมน

1. แบบ 1 องศา คอ การประเมนจากผบรหาร หรอการประเมนตนเอง ซงจะแสดงใหเหนถง 1) การใหคะแนนเกนความเปนจรง (inflate) เนองจาการเขาขางตนเอง และเนองจากความไม)ชดเจน 2) ความเปนปรปกษ เช)น เพศ ช)องว)างระหว)างอาย ฯลฯ

      2. แบบ 90 องศา คอ การประเมนจากดานขาง (ระดบเดยวกน) จากเพอนร)วมงาน

      3. แบบ 180 องศา คอ การประเมนจากล)างขนบน (จากผใตบงคบบญชา)

ม�มมองเกยวกบการประเมนแบบ 360 องศา

      1. เปนทนยมใชกนแพร)หลาย โดยเฉพาะในหม)องคการต)าง ๆ

      2. การนาไปใชหลากหลายรปแบบ ถอว)าเปนการประยกตใชนาหนาทฤษฏและงานวจยเชงประจกษ

      3. การประเมนแบบหลายแหล)งมกไม)ระบชอ สถานภาพของผประเมน ทาอย)างเปนความลบ

      4. เปาหมายสาคญเพอการพฒนาบคลากรและการเขาใจตนเองในสายตาของคนอนมากกว)าเพอ

กาหนดค)าตอบแทน หรอตดสนใจเชงบรหาร

      5. การประเมนนขนกบการรบรของคนอนต)อพฤตกรรมการปฏบตงานของบคคล

      6. สามารถนาผลการประเมนไปใชเพอเกอหนนการรเรมเชงกลยทธต)าง ๆ ในกจกรรมการบรหาร

ทรพยากรมนษย

      7. เปนการวดการปฏบตงานปจจบนทเปนปกตวสย

      8. เปนการใชผประเมนทรจกคนเคยผถกประเมนมาก)อน ซงอาจใหผทลาเอยงได

      9. ไม)มการฝกอบรมผประเมนก)อนทาการประเมน

      10. ตองมการวางระบบบรหาร เกอหนนทด เอาจรงเอาจง

      11. ใชวดองคประกอบการปฏบตงานทเกยวกบผนาและมนษยสมพนธไดดกว)าความรทางเทคนค

เฉพาะทาง

      12. สามารถก)อใหเกดการเปลยนแปลงวฒนธรรมองคกร ใหเปนระบบเปดมากขน สรางความรสกม

ส)วนร)วม รองรบการบรหารงานแบบ TQM และแนวทางการทางานเปนแบบทม

      13. ควรมการคานวณหาระดบความสอดคลองระหว)างผประเมน และความเชอถอระหว)างผประเมน

จากแหล)งเดยวกนและระหว)างแหล)ง รวมทงจดเด)น จดดอยจากปลายเปด

      14. นยมใชแบบสอบถามและแบบสารวจพฤตกรรม (performance) เปนเครองมอสาคญ

ขนตอนการประย�กตใช

      ขนท 1 วางโครงสรางพนฐานเพอรองรบเปาหมายของหน)วยงาน เพอทจะส)งเสรมสนบสนน

บรรยากาศการทางานทเปนประชาธปไตย การมส)วนร)วม

      ขนท 2 กาหนดเปาหมายและกลยทธ คอการพฒนาสมรรถนะของบคลากร ทกษะ ความร

ความสามารถในดานใด เพอใหบรรลเปาหมายใน ขนท 1 อาจใชวธการวเคราะหงาน

(Job Analysis)      ขนท 3 ออกแบบเครองมอ ซงควรพจารณาในเรองดงต)อไปน

- การสนบสนนการมส)วนร)วมผลกดนอย)างจรงจงของฝายบรหาร เพราะบางคนไม)กลาประเมน

เจานาย

            - มแผนการทจะประเมน กบกล)มเปาหมายทเฉพาะเจาะจงอย)างชดเจน

- มแผนการปฏบตงานอย)างต)อเนองและครบวงจร มระบบการดาเนนการ การรกษาความลบ ม

กฎกตกาอย)างชดเจน

            - สรางบรรยากาศของความไวเนอเชอใจ เปนประชาธปไตย ขจดขอสงสยระหว)างกนได

            - กาหนดแนวทางการนาผลทไดไปใช แนววธการแจงผล

            - ระบและสามารถอธบายแนวทางการวดผลไดอย)างชดเจนและน)าเชอถอ

            - กาหนดหลกเกณฑต)าง ๆ ทจาเปนของการประเมนผลไวอย)างชดเจน

      ขนท 4 การแจงผล คอคณค)าทแทจรงของการประเมนแบบ 360 องศา อาจมการทบทวนขนตอน

ทงหมดททามา ส)วนการแจงผลเปนแบบ 1 ต)อ 1 หรอแจงผลเปนทม เปนระดบ ตาแหน)ง

หนาท การแจงผล จะแจงแบบใชกราฟประกอบ

6. วธการประเมนผลการปฏบตงานโดยใชดชนวดผลงานหลก (KPI: Key Performance Indicators)

การประเม นผลการปฏบตงานโดยใชดชนวดผลงานหลก เปนวธการประเมนผลการปฏบตงานทนยมแพร)หลายในปจจบน โดยเฉพาะองคกรทม)งเนนการบรหารจดการสมยใหม) เปนการประเมนผลการปฏบตงานทยดและพฒนามาจากวธการประเมนผลการปฏบตงานทยดผลสาเรจของงานหรอวตถประสงคเปนหลก (Result or Objective Based Approach) ซงมขอจากดหรอจดอ)อนในดานการเชอมโยงกบวสยทศน พนธกจ และกลยทธการดาเนนงานขององคกรในอนทจะทาใหองคกรไดเปรยบทางการแข)งขน โดยพฒนาเปนดชนวดผลงานหลก (Key Performance Indicators) เพอประเมนความสาเรจขององคกร เพอใหเกดความมนใจว )าองคกรจะสามารถเจรญเตบโตและแข)งขนไดในระยะยาว

ดชนวดผลงานหลก (Key Performance Indicators) คอเครองมอหรอดชนทใชในการวดผลว)าผลการดาเนนงานทสาคญในดานต)าง ๆ ขององคกรเปนอย)างไร ในการจดทาดชนวดผลงานหลกมหลายวธ ไดแก)การจดทาลขตสมดล (BSC: Balanced Scorecard) ผลงานหลก (KRA : Key Result Area) ปจจยสาค ญทมต )อความสาเรจ (CSF : Critical Success Factor) และจากการถามตอบ (Question & Answer)

แผนภ"มแสดงวธตาง ๆ ในการจดทำาดชนวดผลงานหลก

1. ลขตสมด�ล (BSC: Balanced Scorecard)

มการกาหนดวตถประสงคทง 4 มม

4. การถามตอบ (Question & Answer)

ผบรหารมคาถามทตองการทราบและตองการ

2. ผลงานหลก (KRA : Key Result Area)กาหนดผลงานหลกหรอสงทมความสาคญต)อความสาเรจขององคการและปจจยอะไรทเปนสงทตองการวดหรอประเมนเพอบ)งบอกว)าองคกรประสบผลสาเรจผลงานหลกดานใด

3. ปจจยสาคญทมต)อความสาเรจ (CSF: Critical Success Factor) องคการกาหนดปจจยแห)งความสาเรจจากนนกกาหนดปจจยความสาเรจแต)ละดาน

ก

1. ลขตสมด�ล (BSC: Balanced Scorecard)

มการกาหนดวตถประสงคทง 4 มม

ใ น ป จ จ บ น ก า ร จ ด ท า ล ข ต ส ม ด ล (BSC: Balanced Scorecard) เปนวธทนยมและจดทากนมากในการกาหนดดชนชวดผลงานหลก KPI ดงนนในการอธบายครงนจงขอเสนอและกล)าวถงการกาหนดดชนว ด ผ ล ง า น ห ล ก โ ด ย ว ธ ก า ร จ ด ท า ล ข ต ส ม ด ล (BSC: Balanced Scorecard) ดงน

ความหมายการจดทำาลขตสมด�ล (BSC: Balanced Scorecard)

ลขตสมดล (BSC: Balanced Scorecard) คอ เคาโครง หลายมตทใชสาหรบกาหนด ดาเนนการ และบรหารจดการกลยทธทกระดบ โดยมการเชอมโยงวตถประสงค แผนงาน โครงการหรอกจกรรม และการวดหรอประเมนกบกลยทธขององคการ ความสมดลทม )งหวงใหเกดขนนนเปนความสมดลระหว)างวตถประสงคระยะสนกบวตถประสงคระยะยาว ระหว)างดชนทใชวดตนทน กบดชนทใชวดกบเร องทไม)ใช)ตนทน ระหว)างดชนวดทเปนผล กบดชนวดทเปนเหต ระหว )างมมมองผลการดาเนนงานภายนอกกบผลการดาเนนงานภายใน

ม�มมองของลขตสมด�ล

มมมองของลขตสมดลแบ)งออกเปน 4 มมมอง ไดแก) มมมองดานการเงน มมมองดานลกคา มมมองดานกระบวนการภายใน มมมองดานการเรยนรและการพฒนา โดยแต)มมมองประกอบไปดวย

1. วตถ�ประสงค (Objective) คอสงทองคกรม)งหวงหรอตองการทจะบรรลผลในดานต)าง ๆ ดง

ตวอย)างต)อไปน

ม�มมอง วตถ�ประสงค

ดานการเงน ม)งเนนใหทราบว)ากลยทธทไดและการนากลยทธไปใชในทางปฏบตก)อใหเกดผลดต)อการดาเนนงานขององคกรหรอไม) โดยทวไปประกอบไปดวยวตถประสงค 2 ประการคอ

1. การเพมขนของรายได2. การลดลงของตนทน หรอการเพมขนของ

ผลตภาพดานลกคา ประกอบด วยวตถประสงค หล กท ส าค ญ 5

ประการ คอ

1. ส)วนแบ)งตลาด2. การรกษาลกคาเดม3. การแสวงหาลกคาใหม)4. ความพงพอใจของลกคา5. กาไรต)อลกคา

ม�มมอง วตถ�ประสงค

ดานกระบวนการภายใน

3. มวตถประสงค เพ อใหกระบวนการภายในทส าค ญ ๆ สามารถน า เสนอคณค )าท ล กค าตองการและช)วยใหบรรลวตถประสงคภายใตมม

มองดานการเงน ทงนไดนาแนวคดเกยวกบห)วงโ ซ )แ ห )ง ค ณ ค )า (Value Chain) ข อ ง Michael E. Porter ม า ใ ช ใ น ก า ร บ ร ห า รจดการกระบวนการภายในองคการ ซงประกอบดวยกจกรรมหลกและกจกรรมรอง

กจกรรมหลก

1. กจกรรมทเกยวของกบการไดรบ การขนส)ง ก า ร จ ด เ ก บ แ ล ะ ก า ร แ จ ก จ )า ย ว ต ถ ด บ (Inbound Logistics)

2. กจกรรมทเกยวของกบการเปลยนหรอการแปรรปวตถด บต)าง ๆ ออกมาเปนสนคา (Operations)

3. กจกรรมทเกยวกบการจดเกบ รวบรวม จดจาหน)ายสนคาและบรการทผลตแลวไปยงผบรโภค (Outbound Logistics)

4. กจกรรมทเกยวกบการชกจงใหซอสนคาและบรการ

5. กจกรรมทครอบคลมถงการใหบรการเพอเพมคณค)าหรอบารงรกษาสนคารวมทงการบรการหลงการขาย

กจกรรมรอง

1. กจกรรมทเกยวกบการจดหาหรอจดซอ2. กจกรรมต)าง ๆ ทช )วยเพมคณค)าสนคาหรอ

กระบวนการ3. กจกรรมทเกยวกบการบรหารทรพยากรบคคล4. กจกรรมทเกยวกบการบรหารจดการทวไปใน

องคการ การวางแผน การบญชและการเงนดานการเรยนรและการพฒนา

ภายใตมมองดานน องคการจะตองพจารณาว)าในการบรรลวตถประสงคหลกดานการเงน ลกคา ดานกระบวนการภายใน องคการจะตองมการเรยนร พฒนาและเตรยมตวอย)างไร ดงนนวตถประสงคดานนไดแก)

1. ดานทรพยากรบคคล ไดแก)ทกษะความสามารถของพนกงาน ทศนคตและความพงพอใจของพนกงาน อตราการเขาออกของพนกงาน2. วฒนธรรมและระบบการจงใจทเอออานวยต)อ

การทางาน3. การมระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

2. ด ช น ว ด ผ ล ง า น ห ล ก (Measures ห ร อ Key Performance Indicators) ไดแก)ดชนวดผลของ

วตถประสงคแต)ละดาน ซงตวชวดเหล)านจะเปนเคร องมอทใชในการวดว )าองคการบรรลวตถประสงคในแต)ละดานหรอไม)

3. เป าหมาย (Target) ได แก ) เป าหมายหรอตวเลขท องค การตองการบรรลของดชนวดแต)ละ

ประการ

4. แผนงาน โครงการ หรอกจกรรม (Initiatives) เป นส งทองคการจะตองจดทาเพอใหบรรลเปาหมายทกาหนดขน โดยไม)ใช)แผนปฏบตการเปนเพยงแผนงาน โครงการ หรอกจกรรมเบองตนทตองทาเพอบรรลเปาหมายทตองการ

ขนตอนในการจดทำาลขตสมด�ล (BSC: Balanced Scorecard)

ในการจดทาลขตสมดล (BSC: Balanced Scorecard) ประกอบดวยขนตอนต)าง ๆ ดงน

1. การวเคราะหทางกลยทธ ไดแก)การทา SWOT Analysis เพอใหทราบทศทางและกลยทธของ

องคการอย)างชดเจน

2. การกาหนดวสยทศน และกลยทธองคการ โดยกาหนดเปนกลยทธทสาคญขององคการ

3. ว เ ค ร า ะ ห แ ล ะ ก า ห น ด ว )า ล ข ต ส ม ด ล (BSC: Balanced Scorecard) ขององคการควรมกมมมอง และแต)ละมมมองควรมความสมพนธกนอย)างไร

4. จดทาแผนทกลยทธ ระดบองคการโดยกาหนดวตถประสงคทสาคญภายใตแต)ละมมมองโดยพจารณาว)าการทองคการจะสามารถดาเนนงานและบรรลวสยทศนและกลยทธองคการไดนน จะตองบรรลวตถประสงคทางดานใดบาง

5. ลาดบความสาคญของวตถประสงค6. วตถประสงคตองมความสมพนธกนทงเหตและผล7. ผบรหารระดบสงตองมการประชมเพอยนยนแผนกลยทธทสรางขน8. ตองกาหนดดชนชวดวตถประสงคในแต)ละขอ9. แปลงแผนงานหรอโครงการหลกใหเปนของผบรหารระดบรองลงมา

ได เพอสามารถจดทาแผนปฏบตการตามโครงการหลก

7. การเลอกวธการประเมนผลการปฏบตงานทเหมาะสม

จากวธการประเมนผลการปฏบตงานทกล)าวมาขางตน ในทางปฏบตเมอองคการไดกาหนดวธการประเมนผลการปฏบตงานแลว จะตองจดทาแบบประเมนผลใหสอดคลองกบวธการประเมนผลดวย การเลอกวธการประเมนผลว)ามความเหมาะสมกบการประเมน ขนอย )กบว)าแบบประเมนใดสามารถใชประโยชนและสมบรณครบทกดานและทสาคญเหมาะสมกบรปแบบและลกษณะของงานในองคการมากทสด

แนวทางในการคดเลอกแบบประเมนผลการปฏบตงาน

แนวทางในการคดเลอกแบบประเมนผลตามแนวคดของจาเนยร จวงตระกล ประกอบไปดวยเกณฑดงต)อไปน

1. จ�ดม�งหมายของการประเมน จดม)งหมายของการประเมนผลการปฏบตงานสามารถแบ)งออกเปน 3 แบบดงน

1.1 แบบคณลกษณะ หมายถง แบบประเมนทเนนคณลกษณะเปนหลก เหมาะสมกบการคดเลอกบคคลเพอเลอนขนเลอนตาแหน)ง ซงตองใชทกษะดานมนษยสมพนธมากกว)าความรทางดานเทคนค

1.2 แบบพฤตกรรม หมายถง แบบประเมนทเนนพฤตกรรมการปฏบตงานเปนหลก เหมาะสมกบการวดเพอการกาหนดการฝกอบรมและการพฒนา เพราะเปนแบบทระบชนงานสาคญและบรรยายลกษณะของพฤตกรรมการปฏบตงานเอาไว

1.3 แบบประสทธผล หมายถง แบบประเมนทเนนผลสาเรจของงานเปนหลก เหมาะแก)การวดและประเมนผลระดบบรหาร เพราะเนนดานการวางแผนการจดการ การกากบควบคมงาน

2. จำานวนและระดบตำาแหนงทจะประเมน ในการพจารณาคดเลอกหรอกาหนดแบบประเมนทเหมาะสม อาจตองคานงถงค)าใชจ)ายต)าง ๆ ในการออกแบบหรอกาหนดแบบประเมน การประเมนจะแยกระบบและแบบประเมนออกเปนกล)มงาน หรออาชพและระดบตาแหน)งงาน

3. ทกษะของผ"บงคบบญชาในการประเมนผลการปฏบตงาน การคดเลอกแบบประเมนตองคานงถงความสามารถของผบงคบบญชาในสายงานต)าง ๆ ดวยว)ามความรความสามารถความชานาญ หรอทกษะในการประเมนผลการปฏบตงานมากนอยเพยงใด แลวค)อยพจารณาปรบปรงไปเรอย ๆ

4. ชนดของการจดลำาดบทใชในการประเมน การประเมนผลการปฏบตงานทดนนจาเปนตองมการจดอนดบเสมอว)า ผลการประเมนงานนนมค)าอย)ในระดบใด เช)น การกาหนดค)าเชงปรมาณ หรออาจจดลาดบขนออกมาเปนเปอรเซนต

8. กจกรรมทายบท

ใหนกศกษาตอบคำาถามดงตอไปน

1. ในปจจบนนกจดการประเมนผลไดยดวธการประเมนผลออกเปนกรปแบบ มอะไรบาง

2. วธการประเมนผลการปฏบตงานแต)ละแบบมขอดและขอเสยทแตกต)างกนอย)างไร ให

ยกตวอย)าง

4. การเลอกวธการประเมนผลการปฏบตงานทเหมาะสมกบลกษณะขององคการตองคานงถอ

ปจจยต)าง ๆ อยากทราบว)าผประเมนตองคานงถงปจจยต)าง ๆ เหล)านนอย)างไรบาง

บทท 3

เครองมอหลกทใชในการประเมนผลการปฏบตงาน

วตถ�ประสงคการสอน

1. เพอใหผเรยนทราบถงเอกสารทใชประกอบเปนเครองมอหลกทใชในการประเมนผลการปฏบตงาน

2. เพอใหผเรยนทราบถงประโยชนของเอกสารทใชประกอบเปนเครองมอในการประเมนผลการปฏบตงาน

3. เพอใหนกศกษาสามารถนาเอกสารทใชประกอบการประเมนผลมาประยกตใชกบการประเมนผลการปฏบตงานได

เนอหาประกอบดวย

1. ใบกาหนดหนาทงาน (Job Description)

2. มาตรฐานการปฏบตงาน (Performance Standard)

3. แบบประเมนผลการปฏบตงาน (Performance appraisal form)

4. ระเบยบปฏบตงานบคคลว)าดวยการประเมนผลการปฏบตงาน (Personnel Procedure on

Performance appraisal)สอการสอน

1. พาวเวอรพอยดสไลด (Power Point Slide)2.  เอกสารการสอน

การวดและการประเมนผล

1. คาถามทายบท2. การซกถามรายบคคลขณะบรรยาย และหลงบรรยาย3. ตรวจสอบความถกตองของรายงานทไดมอบหมาย

4. สงเกตพฤตกรรมขณะอภปรายในชนเรยนดานทศนคตทดต)อการเรยน

ตามหลกการประเมนผลการปฏบตงานทจะทาใหผลของการประเมนเปนไปอย)างถกตองชอบธรรม มความเชอถอได และมความเทยงตรง ผบรหารหรอผประเมนจาเปนตองมเครองมอหลกทใชในการประเมน เครองมอหลกทใชในการประเมนจะประกอบดวยเอกสาร 4 อย)าง ไดแก)

1. ใบกาหนดหนาทงาน (Job Description)

2. มาตรฐานการปฏบตงาน (Performance Standard)

3. แบบประเมนผลการปฏบตงาน (Performance appraisal form)

4. ระเบยบปฏบตงานบคคลว)าดวยการประเมนผลการปฏบตงาน (Personnel Procedure on

Performance appraisal)

1. ใบกำาหนดหนาทงาน (Job Description)

ใบกาหนดหนาทงาน หรอ Job description เปนเอกสารทกาหนดขน

มาเพอทจะบอกว)าตาแหน)งหนาทงานนนๆ มความรบผดชอบหลกอะไรบาง ม

ตวชวดความสาเรจของงาน (Key Performance Indicator) กาหนดไว

และคณสมบตของผทตองปฏบตหนาทนมอะไรบาง

แนวทางในการกำาหนดภาระหนาทงาน

·         ไม)ควรเขยน Job Description จากงานทท าจรง แต)ควรจะ

กาหนดจากงานทควรจะทา

ความผดพลาดขององคกรส)วนใหญ)คอเรมตนเขยนใบกาหนดหนาทงานจาก

งานทปฏบตอย)จรง ซงถอเปนเรองทไม)ค)อยถกตองมากนก เพราะงานททาอย)

จรงอาจจะมากกว)า นอยกว)า หรอมบางส)วนแตกต)างจากงานทควรจะเปนใน

ตาแหน)งงานนน เราจะเหนว)าบางคร งผปฏบตงานมประสบการณนอย ผ

บงคบบญชากตดงานบางส)วนออกไป หรอมอบหมายใหผดารงตาแหน)งอนท

มประสบการณมากกว)าทา มอบหมายไปมอบหมายมาจนงานทกาหนดไวตงแต)

เร มแรกผดเพยนไปเร อย ๆ สดทายงานททาอย)ในปจจบนกลายเปนว)าไม)ใช)

งานทควรจะเปนของตาแหน)งงานนน ๆ

ประโยชนของใบกำาหนดหนาท

ประโยชนของใบกาหนดหนาทสามารถจาแนกตามประโยชนของผเกยวของไดดงน

1. ประโยชนต)อผบงคบบญชา ช)วยใหรและเขาใจในเรองดงน

1. ลกษณะและขอบเขตงานของผใตบงคบบญชา

2. การแนะนาพนกงานใหรจกงานใหม)

3. การมอบหมายงานแก)พนกงาน

4. การประเมนผลการปฏบตงาน

5. การโยกยายหรอเลอนตาแห)งงาน

6. การควบคมไม)ใหเกดงานซาซอน

7. การศกษาหรอเปลยนแปลงของงานทปฏบต

8. การฝกอบรมและพฒนาผใตบงคบบญชา

9. การวางแผนของหน)วยงาน

2. ประโยชนต)อพนกงาน ช)วยใหรและเขาใจในเรองดงน

1. ลกษณะและขอบเขตงานทตองปฏบต

2. แนวทางการปฏบตตว

3. การปรบปรงการปฏบตงานของตน

3. ประโยชนต)อองคการ ช)วยในการบรหารงานในเรองดงน

1. การวเคราะหโครงสรางองคการ

2. การวางแผนอตรากาลง

3. การประเมนค)างานและการกาหนดค)าจาง

4. การสรรหาและคดเลอกบคลากรเขาทางาน

5. การยาย หรอเลอนตาแหน)ง

6. การหาความจาเปนในการฝกอบรม

7. การวางแผนฝกอบรมและการพฒนาพนกงาน

8. การปรบปรงระบบงาน

9. การจดทาค)มอการทางาน

สวนประกอบของใบกำาหนดหนาทงาน

1. ขอม"ลทวไป

1.1   ชอตาแหน)งงาน ควรระบใหชดเจน กะทดรด เขาใจง)าย บ)งบอกถง

ลกษณะหนาทงาน

1.2   ระดบพนกงาน เพอใหทราบว)าพนกงานในองคกรแบ)งเปนกระดบ

และตาแหน)งงานนน ๆ อย)ในระดบใด เพราะชอตาแหน)งอาจแตกต)างกน

ระดบจะบ)งบอกถงความสงตาของตาแหน)งงานนน ๆ

1.3   วนททจดทาหรอปรบปรง เพราะ Job Description ตองมการ

ทบทวนใหเหมาะสมอย)เสมอ

2. วตถ�ประสงค เปนสวนทสร�ปถงขอบเขตของงานหลก ๆ ของหนาท

ความรบผดชอบของตำาแหนงงาน

3. หนาทความรบผดชอบและตวชวดผลงานหลก (KPI) เปนหวใจสาคญ

ของการกาหนดหนาทงานเพราะ

เปนส)วนทนาไปเชอมโยงกบระบบประเมนผลการปฏบตงานของผด ารง

ตาแหน)งนนเปนการแสดงให

เหนว)างานในตาแหน)งนนตองรบผดชอบอะไรบาง ผลทองคกรตองการคอ

อะไร และจะถกวดผลงาน

จากตวช วดอะไรบาง และแต )ละตวช วดมน าหนกหรอความสาคญก

เปอรเซนต

ประโยชนของ KPI

วดผลไดชดเจนเปนรปธรรม

ไม)ตองใชดลยพนจของผประเมน

เปรยบเทยบผลทไดรบกบเปาหมายได

ลดความขดแยงในเรองการประเมนผล

พนกงานทกคนรภาระหนาททมผลกบ KPI ของตนเอง

ช)วยใหพนกงานใชศกยภาพในการทางานมากขน

4. ความรบผดชอบ และการมสวนรวมในงานนโยบาย เช)น งาน 5 ส. ,ไคเซน , TQM , ISO หรออนๆ ถา

ไม)กาหนดความรบผดชอบเกยวกบนโยบายไวใน Job Description จะ

ไม)มรบผดชอบ

5. การทำางานรวมกบบ�คคลอน ไม)มงานใดทไม)ตองประสานงานหรอทาร )วม

กบบคคลอน ถาไม)กาหนดไว

ใน Job Description จะเกดการทางานแบบของใครของคนนน และทก

คนจะใหความสาคญเฉพาะงาน

หลกทตนเองรบผดชอบ

6. ความทาทายของงาน (Major Challenges) เปนการชใหเหนถง

งานในตาแหน)งนน ๆ ว)ามความยาก

หรอความทาทายอย)างไร

7. อำานาจดำาเนนการ (Authorization) เปนการระบว)าบคคลททางาน

ในตาแหน)งนน ๆ สามารถอนมต

อะไรไดบาง โดยเฉพาะเร องเกยวกบค)าใชจ)าย หรอการทาสญญาผกมด

ระหว)างองคกรกบหน)วยงาน

ภายนอก

8. ความสามารถหลกประจ ำาตำาแหนง ( Key Competencies ) วเคราะหมาจากความทาทายหรอความยาก

ของงาน เช )นตาแหน)งหวหนาแผนกผลต ตองมความสามารถในการ

วางแผน การปกครองบงคบบญชา

การตดสนใจ การดแลรกษาเครองจกร เปนตน

9. ค�ณสมบตประจ ำาตำาแหนง (Job Specification) ระบ วฒการ

ศกษา เพศ อาย ประสบการณ

ความสามารถพเศษอน ๆ หรอความพรอมดานอน ๆ

10. ก า ร ฝ ก อ บ ร ม แ ล ะ ก า ร พ ฒ น า (Training and Development) เปนแนวทางสาหรบการพฒนาในแต)ละ

ตาแหน)งงาน

2. มาตรฐานการปฏบตงาน (Performance Standard)

การบรหารงานบคคล นบเปนภารกจทสาคญยงประการหนงของการบรหารองคการเนองจากเปนปจจยทมส)วนทาใหการพฒนาองคการบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทวางไว การบรหารงานบคคลเปนกระบวนการทเกยวของตวบคคลในองคการ นบตงแต)การสรรหาบคคลมาปฏบตงาน การบรรจแต)งตง การพฒนา การประเมนผลการปฏบตงาน ไปจนถงการใหบคคลพนจากงาน (จาเนยร จวงตระกล 2531: 1) ทงน เพอใหองคการไดคนดมความร ความสามารถ และความประพฤตดมาปฏบตงาน ซงการทองคการจะไดบคคลทมคณสมบตดงกล)าวมาปฏบตงานนนจาเปนตองสรางเครองมอสาคญคอการประเมนผลการปฏบตงาน (Performance Appraisal)ขนมาใชในการวดและประเมนคณสมบตของบคคล ซงผลทไดจากการประเมนผลการปฏบตงานจะเปนขอมลทองคการนาไปใชในการพจารณาการเลอนขนเลอนตาแหน)ง การพฒนาประสทธภาพการปฏบตงาน การโอนยาย การใหพกงาน และการใหพนจากงานโดยทวไปแลว การทจะทาใหการประเมนผลการปฏบตงานดาเนนไปอย)างบรสทธยตธรรมและเชอถอไดนน องคการมกจะสรางเครองมอประกอบอกส)วนหนงขนมาใชในการพจารณาประเมนผล ซงหนงในเครองมอทตองใชกคอ มาตรฐานการปฏบตงาน (Performance Standard)ทงนเพอใชเปนเกณฑในการเปรยบเทยบผลงานระหว)างบคคลทปฏบตงานอย)างเดยวกน โดยองคการตองทาการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานไวเปนเกณฑทชดเจนก)อนแลว เมอดาเนนการประเมนผลการปฏบตงานของบคคลจงเปรยบเทยบกบมาตรฐานทองคการไดกาหนดไว

ความหมายของมาตรฐานการปฏบตงาน

สาหรบคาว)ามาตรฐานการปฏบตงาน (Performance Standard) สานกงาคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (2529: 53) ไดใหความหมายว)า เปนผลการปฏบตงานในระดบใดระดบหนงซงถอว)าเปนเกณฑทน)าพอใจหรออย)ในระดบทผปฏบตงานส)วนใหญ)ทาได การกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานจะเปนลกษณะขอตกลงร)วมกนระหว)างผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชาในงานทตองปฏบต โดยจะมกรอบในการพจารณากาหนดมาตรฐานหลายๆ ดานดวยกน อาท ดานปรมาณ คณภาพ ระยะเวลา ค)าใชจ)าย หรอพฤตกรรมของผปฏบตงาน เนองจากมาตรฐานของงานบางประเภทจะออกมาในรปของปรมาณ ในขณะทบางประเภทอาจออกมาในรปของคณภาพองคการจงจาเปนตองกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานใหเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะของงานประเภทนนๆ

ประโยชนของมาตรฐานการปฏบตงาน

หากจะพจารณาถงประโยชนทองคการและบคคลในองคการจะไดรบจากการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานขนใชกพบว)ามดวยกนหลายประการ ไม)ว)าจะเปนทางดานประสทธภาพการปฏบตงาน การสรางแรงจงใจ การปรบปรงงาน และการประเมนผลการปฏบตงาน ดงทอลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร (3539: 71-72) ไดอธบายไว ดงน

1. ดานประสทธภาพการปฏบตงาน มาตรฐานการปฏบตงานจะช)วยใหผปฏบตงานสามารถปฏบตงานไดอย)างถกตอง การเปรยบเทยบผลงานท

ทาไดกบทควรจะเปนมความชดเจนมองเหนแนวทางในการพฒนาการปฏบตงานใหเกดผลไดมากขน และช)วยใหมการฝกฝนตนเองใหเขาส)มาตรฐานได

2. ดานการสรางแรงจ"งใจ มาตรฐานการปฏบตงานเปนสงเราใหเกดความม)งมนไปส)มาตรฐาน ผปฏบตงานทมความสามารถจะเกดความรสกทาทาย ผปฏบตงานทม)งความสาเรจจะเกดความมานะพยายาม ผปฏบตงานดจะเกดความภาคภมใจและสนกกบงาน

3. ดานการปรบปร�งงาน มาตรฐานการปฏบตงานจะช)วยใหผปฏบตงานทราบว)าผลงานทมคณภาพจะตองปฏบตอย)างไร ช)วยใหไม)ตองกาหนดรายละเอยดของงานทกครง ทาใหมองเหนแนวทางในการปรบปรงงานและพฒนาความสามารถของผปฏบตงาน และช)วยใหสามารถพจารณาถงความคมค)าและเปนประโยชนต)อการเพมผลผลต

4. ดานการควบค�มงาน มาตรฐานการปฏบตงานเปนเครองมอทผบงคบบญชาใชควบคมการปฏบตงาน ผบงคบบญชาสามารถมอบหมายอานาจหนาทและส)งผ)านคาสงไดง)ายขน ช)วยใหสามารถดาเนนงานตามแผนง)ายขนและควบคมงานไดดขน

5. ดานการประเมนผลการปฏบตงาน มาตรฐานการปฏบตงานช)วยใหการประเมนผลการปฏบตงานเปนไปอย)างมหลกเกณฑ ปองกนไม)ใหมการประเมนผลการปฏบตงานดวยความรสกการเปรยบเทยบผลการปฏบตงานททาไดกบมาตรฐานการปฏบตงานมความชดเจน และช)วยใหผปฏบตงานยอมรบผลการประเมนไดดขน

วธกำาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน

สาหรบวธการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานนนสามารถทาไดหลายวธ แต)ทองคการส)วน

ใหญ)นยมใชจะมอย)ประมาณ 4 วธ คอ

1. Historical Standard เปนวธการทอาศยขอมลสถตการปฏบตงานยอนหลงในช)วงระยะเวลาหนง นามาคานวณหาค)าเฉลยแลวกาหนดเปนมาตรฐาน โดยอาจเพมหรอลดใหตาลงให

เหมาะสมกบสภาพหรอสถานการณในช)วงเวลานน

2. Market Standard เปนวธการเปรยบเทยบผลการปฏบตงานของบคคลหนงกบผลการปฏบตงานของบคคลอนๆ

3. Engineering Standard เปนวธการทอาศยหลกเกณฑทางวทยาศาสตรหรอการคานวณมาช)วย เช)น การศกษาการเคลอนไหวและเวลาในการปฏบตงาน (Time and MotionStudy) ทงนเพอหาเวลามาตรฐาน (Standard time)

4. Subjective Standard เปนวธการทผบงคบบญชาเฝาสงเกตการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา แลวนามากาหนดเปนมาตรฐาน

ขนตอนการกำาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน

ขนตอนการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน ประกอบดวย (ชลดา ศรมณ และพนศร สงวน

ชพ 2528: 184-185)

1. เลอกงานหลกของแต)ละตาแหน)งมาทาการวเคราะห โดยดรายละเอยดจากแบบบรรยาย

ลกษณะงาน (Job Description) ประกอบ

2. พจารณาวางเงอนไขหรอขอกาหนดไวล)วงหนาว)าตองการผลงานลกษณะใดจากตาแหน)งนนไม)ว)าจะเปนปรมาณงาน คณภาพงาน หรอวธการปฏบตงาน ซงเงอนไขหรอขอกาหนดทตงไวตองไม)ขดกบนโยบาย หลกเกณฑ หรอระเบยบขอบงคบของหน)วยงานหรอองคการ

3. ประชมผทเกยวของ ไดแก) ผบงคบบญชา หวหนาหน)วยงานทกหน)วยงาน และผปฏบตงานในตาแหน)งนนๆ เพอปรกษาและหาขอตกลงร)วมกน

4. ชแจงและทาความเขาใจกบผปฏบตงานและผเกยวของอนๆ เกยวกบมาตรฐานการปฏบตงานทกาหนดไว

5. ตดตามดการปฏบตงานแลวนามาเปรยบเทยบกบมาตรฐานทกาหนดไว

6. พจารณาปรบปรงหรอแกไขมาตรฐานทกาหนดไวใหมความเหมาะสมยงขน

เกณฑของมาตรฐานการปฏบตงาน

เกณฑทองคการมกกาหนดเปนมาตรฐานการปฏบตงาน ไดแก) เกณฑดานปรมาณงานและระยะเวลาทปฏบต คณภาพของงาน และลกษณะการแสดงออกขณะปฏบตงาน ซงกล)าวไดโดย

ละเอยด ดงน

1. ปรมาณงานและระยะเวลาทปฏบต เปนการกาหนดว)างานตองมปรมาณเท)าไร และควรจะใชเวลาปฏบตมากนอยเพยงใดงานจงจะเสรจ เช)น กาหนดว)าบรรณารกษงานจดหมวดหม)และลงรายการจะตองทาการจดหมวดหม)และลงรายการหนงสอใหไดอย)างนอยวนละ 10 เล)ม หากบรรณารกษจดหมวดหม)และลงรายการไดนอยกว)าทกาหนด กแสดงว)าปรมาณของผลการปฏบตงานยงไม)ถงมาตรฐานทกาหนดไวสาหรบงานทไม)สามารถกาหนดเปนปรมาณไดอย)างชดเจน ตวอย)างเช)นงานบรการตอบคาถามและช)วยการคนควา เปนงานทมลกษณะการใหบรการแตกต)างกนไปแต)ละวน เนองจากตองขนอย)กบสงทผใชตองการ การใชเวลาในการคนหาคาตอบสาหรบแต)ละคาถามกจะไม)เท)ากนขนอย)กบความยากง)ายของคาถาม ดงนนงานลกษณะเช)นนจะไม)สามารถกาหนดมาตรฐานดวยปรมาณหรอระยะเวลาทปฏบตได

2. คณภาพของงาน เปนการกาหนดว)าผลงานทปฏบตไดนนควรมคณภาพดมากนอยเพยงใด โดยส)วนใหญ)มกกาหนดว)าคณภาพของงานจะตองมความครบถวน ประณต ถกตองเชอถอได ประหยดทงเวลาและทรพยากร เช)น มการกาหนดขอผดพลาดทสามารถยอมรบไดว)าผดไดไม)เกนกเปอรเซนต สญหายไดไม)เกนกเปอรเซนต หรอเปนการกาหนดใหผลการปฏบตงานมความผดพลาดหรอบกพร)องเปนศนยเท)านน ตวอย)างทพบกเช)น การ

กาหนดใหการจดหมวดหม)และลงรายการหนงสอแต)ละรายการมความผดพลาดไดไม)เกนรอยละ 10

3. ลกษณะการแสดงออกขณะปฏบตงาน งานบางตาแหน)งไม)สามารถกาหนดมาตรฐานดวยคณภาพหรอปรมาณ แต)เปนงานทตองปฏบตโดยการใชบคลกหรอลกษณะเฉพาะบางอย)างประกอบ เช)น การใชสหนาและนาเสยงของบรรณารกษบรการตอบคาถามและช)วยการคนควาในระหว)างการตดต)อสอสารกบผใชหองสมด พฤตกรรมและบคลกลกษณะทแสดงออกถอเปนองคประกอบทสาคญสาหรบตาแหน)งงานบรการทตองตดต)อกบสาธารณชน เพราะถอไดว)าเปนตวแทนขององคการ ดงนนการกาหนดลกษณะพฤตกรรมทตองแสดงออกไวในมาตรฐานการปฏบตงานจะช)วยใหผปฏบตงานทราบว)าตองปฏบตตนอย)างไร เนองจากการแสดงพฤตกรรมทไม)เหมาะสมอาจส)งผลเสยต)อภาพลกษณขององคการและขวญกาลงใจของเพอนร)วมงานอย)างไรกตาม เพอใหการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานสาหรบตาแหน)งงานต)างๆ ในองคการมความเหมาะสมและเปนทยอมรบของผปฏบตงาน ผทาหนาทกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานจะตองคานงถงสงสาคญบางประการนนกคอ ตองเปนมาตรฐานทผเกยวของทกฝายสามารถยอมรบได โดยทงผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาเหนพองตองกนว)ามาตรฐานมความเปนธรรม ผปฏบตงานทกคนสามารถปฏบตไดตามทกาหนดไว ลกษณะงานทกาหนดไวในมาตรฐานตองสามารถวดไดเปนจานวน เปอรเซนต หรอหน)วยอนๆ ทสามารถวดได มการบนทกไว

ใหเปนลายลกษณอกษรและเผยแพร)ใหเปนทรบรและเขาใจตรงกน และสดทายมาตรฐานการปฏบตงานทกาหนดไวตองสามารถเปลยนแปลงได ทงน

ตองไม)เปนการเปลยนแปลงเพราะผปฏบตงานไม)สามารถปฏบตไดตามมาตรฐาน การเปลยนแปลงควรมสาเหตเนองมาจากการทหน)วยงานมวธปฏบตงานใหม) หรอนาอปกรณ เครองมอเครองใชใหม)มาใชปฏบตงาน

3. แบบประเมนผลการปฏบตงาน (Performance Standard)

แบบประเมนผลการปฏบตงาน (Performance appraisal form) เปนเอกสารทออกแบบขนมาเพอบนทกและประมวลขอมลเกยวกบการปฏบตงานของพนกงานว)าไดอะไรเปนผลสาเรจบาง ทาไดมากนอยเท)าใดและดเพยงใด แบบประเมนผลอาจแบ)งไดเปน 3 ลกษณะตามวธการตอบแบบประเมนผล ไดแก)

1. วธการประเมนเปนแบบเปด ไดแก)การจดทาในลกษณะรายงานการปฏบตงานของพนกงาน (staff report) จะกาหนดหวขอประเมนและให เขยนรายงาน โดยมช)องว)างใหกรอกขอมลในแบบประเมน

2. วธการประเมนเปนแบบการใหคะแนน นยมจดทาแบบประเมนเปนช)องลงคะแนนหรอทาเปนตารางใหทาเครองหมายในช)องตาราง

3. วธการประเมนเปนแบบรายการตรวจสอบ จะกาหนดหวขอประเมนทอธบายลกษณะทบ)งชผลการปฏบตงาน และอาจกาหนดคะแนนจากนอยไปหามาก หรอใหผประเมนทาเครองหมายลงในหวขอทตรงกบผลการประเมน

โดยทวไปการจดทาแบบประเมนผลการปฏบตงานจะแบ)งออกตามระดบพนกงาน และมแบบประเมนทใชสาหรบตาแหน)งวชาชพเฉพาะ เพอกาหนดหวขอการประเมนใหเหมาะสมแก)ระดบตาแหน)งงานและลกษณะงาน เพราะ

การกาหนดหวขอประเมนจะตองใหสอดคลองกบสงทจะบ)งบอกผลการประเมนการปฏบตงานในตาแหน)งต)าง ๆ อย)างถกตองเหมาะสม

การจดทาแบบประเมนผลการปฏบตงานมขอควรคานงถงดงต)อไปน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 124 – 125)

1. ตองพจารณารปแบบใหเหมาะสมแก)การใชประโยชน

2. ตองช)วยใหมความสะดวกในการกรอกขอมลโดยกาหนดช)องว)างหรอระยะห)างระหว)าง

บรรทดใหเขยนไดเพยงพอ

3. ตองเตรยมใหกรอกขอความเพยงสน ๆ หรอใหทาเครองหมายแทนการกรอกขอความ

4. ขอความส)วนใหญ)ควรพมพไว คงเหลอช)องว)างใหกรอกขอความเพมเตมเพยงเลกนอย

5. จดขอมลทอย)ในหมวดเดยวกนใหอย)ดวยกน และมขอความต)อเนองกนเปนลาดบเพอสะดวก

ในการกรอกขอความ

6. จดเรองหมวดของขอมลใหเปนลาดบตามขนตอน

7. แบบประเมนประเภทเดยวกน อาจใชสเปนทสงเกตหรอมรหสกาหนดไวใหเหนไดชด

8. ตองมรหสแบบประเมนกากบไว เพอใหทราบว)าเปนแบบประเมนของหน)วยงานใดจดพมพ

ขนเมอใด จานวนเท)าใด

9. ขนาดของแบบประเมนจะตองมขนาดมาตรฐาน และเปนขนาดทนยมใชทวไปเพอความ

สะดวกในการจดเกบ

10. ควรมการทดสอบแบบประเมนก)อนทจะใชปฏบตจรง ๆ เพอจะไดแบบประเมนทมความ

สมบรณ ชดเจนมากทสดเท)าทจะเปนได ประเดนหลก ๆ ทควรทดสอบ คอ

10.1 คาสงในแบบประเมนนนชดเจนหรอไม)

10.2 หวขอประเมนมความหมายตรงกน หรอมความเขาใจตรงกนหรอไม) เมอไดอ)าน

แบบฟอรม

10.3 เกณฑการประเมน กาหนดไวชดเจนหรอไม)

10.4 การกรอกแบบประเมนใชเวลานานเท)าใด รวมทงเวลาในการปรกษาหารอกบ

พนกงานเท)าใด

10.5 แบบประเมนเปนทยอมรบดเพยงใด

10.6 แบบประเมนแสดงใหเราทราบแน)ชดหรอไม)ว)าเราตองการทราบอะไร

การทดสอบแบบประเมนสามารถทาไดโดยง)าย โดยใหผบงคบบญชากล)มหนงตรวจพจารณาแบบประเมนและแสดงความคดเหนเพมเตมให หรออาจทดลองใหปฏบตจรงโดยใชแบบประเมนเลย ทงนในการทดลองนนควรจะทดลองในหลายตาแหน)ง หลายระดบในองคกร

4. ระเบยบปฏบตงานบ�คคลวาดวยการประเมนผลการปฏบตงาน (Personnel Procedure on Performance appraisal)

การกาหนดระเบยบปฏบตงานบคคลว)าดวยการประเมนผลการปฏบตงาน (Personnel procedure on performance appraisal) ขนในองคกร นบว)ามความสาคญและจาเปนต)อการปฏบตใหเปนระบบเดยวกนทวทงองคกร การทองคกรไม)ไดกาหนดใหมระเบยบปฏบตงานบคคลว)าดวยการประเมนผลการปฏบตงานมกจะพบปญหาการปฏบตทแต)ละหน)วยงานต)างปฏบตตามระบบและวธการทตนพอใจและคดว)าเหมาะสม ทาใหเกดปญหาต)าง ๆ ดงน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 126 – 129)

1. ผบงคบบญชาระดบสงไม)ใหผบงคบบญชาโดยตรงซงเปนผควบคมดแลการปฏบตงานไดม

ส)วนประเมนผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา

2. ผบงคบบญชาแต)ละหน)วยงาน หรอแต)ละคนกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานแตกต)างกน

3. ผบงคบบญชาใชวธการประเมนตามแบบของตน ซงผใตบงคบบญชายอมรบไม)ได

4. ผบงคบบญชาประเมนในระยะเวลาไม)เท)ากน

5. ผบงคบบญชารบรอนประเมนโดยขาดขอมล

6. ผบงคบบญชาส)งผลการประเมนล)าชา จนนาไปใชพจารณาบาเหนจความดความชอบอย)างไม)

ถถวน

7. ผบงคบบญชาตามสายงานและตามหนาทไม)รจะประเมนร )วมกนไดอย)างไร

8. ผบงคบบญชาหลายคนในแต)ละระดบไม)สามารถจะตกลงมาตรฐานการประเมนใหอย)ใน

ระดบเดยวกน

9. ผบงคบบญชามความเขาใจในวตถประสงคและแนวทางปฏบตต)างกน จงประเมนไม)

สอดคลองกน

10. ผบงคบบญชาตความปจจยหรอเกณฑพจารณาในหวขอประเมนไม)ตรงกน

11. ผบงคบบญชาขาดขอแนะนาในการหลกขามหลมพรางต)าง ๆ ทจะทาใหการประเมนเกด

ความผดพลาด

นอกจากปญหาทกล)าวขางตนแลว ยงมปญหาความสบสนความไม)แน)ใจ ทงผประเมนและผรบการประเมนอกมาก ลวนแต)นามาซงความคบของใจของผใตบงคบบญชาอย)างไม)รจบสน การปองกนปญหาการประเมนทขาดระเบยบ และมความสบสนย)งยากจะทาไดโดยกาหนดระเบยบปฏบตใหเหมาะสมชดเจน เปนทเขาใจโดยทวกน เพอใหปฏบตไปในแนวทางเดยวกน ระเบยบปฏบตงานบคคลว)าดวยการประเมนผลการปฏบตงานโดยทวไปจะมเนอหาสาระ 10 ประการดงต)อไปน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 127 – 129)

1.หลกการและเหตผล เปนการใหคาอธบายว)าเหตใดจงตองกาหนดใหมระเบยบปฏบตงานบคคลว)าดวยการประเมนผลการปฏบตงาน โดยทวไปจะใหเหตผลว)าเนองจากการประเมนผลการปฏบตงานมความสาคญในการนาผลไปทางการบรหารจะตองจดทาอย)างรอบคอบและปฏบตอย)างถกตองสอดคลองเปนแนวเดยวกน ดงนนจงกาหนดระเบยบปฏบตใหผประเมนผลการปฏบตงานไดรเขาใจตรงกน และปฏบตอย)ในมาตรฐานเดยวกน และอาจจะใหเหตผลอนเพมเตมได

2.วตถประสงคเปนการแจงใหรว )าองคกรตองการอะไรจากการประเมนผลการปฏบตงานโดยทวไปมกจะระบวตถประสงคเพอเปนขอมลทางการบรหารทจะใชประกอบการพจารณาแต)งตงโอนยาย เลอนตาแหน)งพนกงานใหเหมาะสมกบความรความสามารถ หรอเพอการหาความจาเปนในการฝกอบรม หรอเพอเปนขอมลในการพจารณาความดความชอบ หรอเพอเปนขอมลในการแจงและหารอผลการปฏบตงาน ใหพนกงานไดทราบจดเด )น หรอขอความปรบปรงแกไขในการปฏบตงาน รวมทงเปนขอมลสาหรบการพฒนางานในแต)ละหน)วยงานภายในองคกรต)อไป

3.นโยบาย เปนการกาหนดหลกการ เพอเปนกรอบหรอแนวทางปฏบตในการประเมนผลการปฏบต งาน อนจะเป นการช )วยใหผ ประเมนและผเกยวของปฏบตอย)ในหลกการหรอแนวทางเดยวกน โดยทวไปจะระบจดม)งหมายทตองการม)งเนนเปนพเศษ หรอใหขอควรคานงในดานต)าง ๆ ทฝายจดการมความสนใจเปนพเศษ เช)น ม)งผลทางดานการนาขอมลไปเตรยมการพฒนาพนกงานเพอรองรบการขยายงาน เปนตน

4.กระบวนการประเมนผลการปฏบตงานและวธการ เปนกาหนดขนตอนการประเมนผลการปฏบตงานว)า ผประเมนจะตองปฏบตอย)างไรก)อนหลง และดาเนนการประเมนเปนขน ๆ อย)างไร มใช)เพยงการกรอกแบบประเมนกถอว)าไดประเมนแลว นอกจากนจะกาหนดวธการในการประเมนผลการปฏบตงานว)าจะใชวธใดทเหมาะสมตามสถานการณ และฝายจดการไดพจารณาใหความเหนชอบดวยแลว

5.ลกษณะของแบบประเมนผลการปฏบตงาน เปนการก าหนดใหผประเมนไดรว )าองคกรไดพจารณาออกแบบประเมนโดยยดหลกอะไรเปน

แนวทางกาหนดแบบประเมน เช)น มหลกการใหสามารถใชประเมนผลการปฏบตงาน โดยแยกจากการประเมนผลศกยภาพของผรบการประเมน มหลกการใหสะดวกและประหยดเวลาในการทไม)ตองคดคานวณผลการประเมน มหลกการทจะปองกนหรอลดอคตในการประเมน หรอขอผดพลาดในกรณอน ๆ รวมทงอาจมหลกการใหสามารถสารวจความจาเปนในการฝกอบรมโดยแยกเปนเอกสารต)างหาก เพอมใหฝายฝกอบรมตองมารบรผลการประเมนอน ๆ ทไม)เกยวของ

6.ปจจยและการถ)วงนาหนก เปนการอธบายหลกการในการกาหนดปจจยหลกทนามาเปนหวขอประเมน เพอจะไดขอบ)งชผลการปฏบตงานใหเหมาะสมกบระดบและลกษณะงานทประเมน การถ )วงนาหน กเป นการให ความสาคญของแต)ละปจจย เพราะปจจยเดยวกนแต)ประเมนต)างระดบหรอต)างลกษณะงาน จะมนาหนกไม)เท)ากน จงตองมขอกาหนดระบนาหนกของแต)ละปจจยตามระดบและลกษณะงานไว

7. คาจากดความ เปนการใหนยามความหมายของคาต)าง ๆ เพอใหเขาใจตรงกนทวทกหน)วยงาน และองคกร เช)น

ผประเมน หมายถงผบงคบบญชาโดยตรงในหน)วยงานทผรบการประเมนสงกดอย)

ผรบการประเมน หมายถงผดารงตาแหน)งทเปนผใตบงคบบญชาของผประเมนโดยตรง

ผอนมต หมายถง ผบงคบบญชาระดบฝาย หรอผบงคบบญชาระดบสงขนไปอกหนง

ระดบในสงกดของผรบการประเมน

ระดบดเลศ หมายถง ปฏบตงานไดดอย)างยงจนไม)มใครเทยบได

ระดบดมาก หมายถง ปฏบตงานไดดเกนว)ามาตรฐานทกาหนดไวอย)างสมาเสมอ

ระดบด หมายถง ปฏบตงานไดตามมาตรฐานทกาหนดไว

ระดบพอใช หมายถง ปฏบตงานตากว)ามาตรฐานเลกนอยพอทปรบปรงได

ระดบยงใชไม)ได หมายถง ปฏบตงานตากว)ามาตรฐานมาก ไม)ว)าจะพจารณาในดานใด

8. แนวทางปฏบตในการประเมนผลและขอพงระวง เปนการกาหนดลาดบงานในการประเมนผลการปฏบตงานว)าจะตองปฏบตอย)างไรโดยทวไปอาจกาหนดแนวทางปฏบตใหดาเนนการดงต)อไปน

8.1 เตรยมการเบองตน มแนวทางปฏบตดงน

1. รวบรวมขอมลทไดประเมนมาแลวใหรอบป

2. ทบทวนคาบรรยายลกษณะงานของผรบการประเมน

3. ทบทวนมาตรฐานปฏบตงาน

4. ทบทวนแบบประเมนผลการปฏบตงาน

8.2 เปรยบเทยบผลการปฏบตงานกบมาตรฐานการปฏบตงานมแนวทางปฏบตดงต)อไปน

1. ประเมนผลการปฏบตงานและเขยนลงในแบบประเมน

2. เปรยบเทยบผลการประเมนกบผปฏบตงานในหนาทเดยวกน

3. สรปผลรวมจากการประเมน

8.3 เสนอผบงคบบญชาเพอพจารณาอนมต

8.4 ทบทวนการปฏบตงานเพอแจงและหารอผลการปฏบตงานกบผรบการประเมน

ส)วนขอพงระวงอาจใหขอแนะนาแก)ผประเมนในการใชมาตรการปองกนขอทอาจผดพลาดในการประเมน เพราะขาดความเขาใจหรอความมอคตลาเอยง ซงขอผดพลาดทตองระวง ไดแก) ประเมนใหมผลกลาง ๆ (The central tendency) ประเมนโดยใชความประทบใจบางอย)าง (the halo effect) เปนตน

9. กาหนดวนและระยะเวลาการประเมน เปนการปองกนไม)ใหเกดความล)าชาในการจดเตรยมการประเมน และมใหเกดขออางเร องไม)มเวลาประเมน หรอส)งแบบประเมนล)าชาเพราะมผใตบงคบบญชาจานวนมากจงประเมนไม)ทน

ตามกาหนด เมอมระเบยบปฏบตทกาหนดเวลาไวอย)างเหมาะสมแลว ทกฝายทเกยวของกจะปฏบตหนาทตามกาหนดเวลาโดยไม)มขออางใด ๆ

10.การแจงและหารอผลการปฏบตงาน เปนขอกาหนดเพอใหผประเมนจะตองสอสารกลบ (feedback) ใหผรบการประเมนไดรผลการประเมน และไดร )วมหารอผลการปฏบตงานว)าจะรกษาผลสาเรจไวอย)างไร ในส)วนทควรจะปรบปรงจะทาอย)างไร ผรบการประเมนเหนดวยหรอไม)เหนดวยกบผลการประเมนเพยงใด งานทไม)ประสบผลสาเรจจะใหผประเมนซงเปนผบงคบบญชาใหการสนบสนนช)วยเหลออย)างไร

บางองคกรยงไม)มนโยบายใหแจงและหารอผลการปฏบตงาน เพราะยงไม)ไดเตรยมความพรอมดวยเกรงว)าจะเกดความขดแยง ซงตามหลกการแลวถอว)ายงมการประเมนผลการปฏบตงานทยงไม)ครบถวนสมบรณ

5. กจกรรมทายบท

ใหนกศกษาตอบคำาถามดงตอไปน

1. ใบกากบหนาทงาน หมายถงอะไร มความสาคญอย)างไรต)อการประเมนผลการปฏบตงาน

2. มาตรฐานการปฏบตงาน หมายถงอะไร มความสาคญอย)างไรต)อการประเมนผลการปฏบตงาน

3. ใหนกศกษาคนควาหาใบกากบหนาทงาน และมาตรฐานการปฏบตงานของพนกงานในบรษทต)าง ๆ มา 3 ลกษณะงาน

บทท 4

ขอจำากดและขอควรคำานงในการประเมนผลการปฏบตงาน

วตถ�ประสงคการสอน

1. เพอใหนกศกษาทราบถงขอจากดและขอควรคานงถงในการประเมนผลการปฏบตงาน

2. เพอใหนกศกษาสามารถหาแนวทางแกไขขอจากดในการประเมนผลการปฏบตงาน

3. เพอใหนกศกษาสามารถนาความรทไดรบไปบรหารการประเมนผลการปฏบตงาน

เนอหาประกอบดวย

1. ขอจากดดานการประเมนผลการปฏบตงาน

2. ขอจากดดานผเกยวของกบการประเมนผล

3. ขอจากดดานวฒนธรรมขององคการซงมความขดแยงกบการประเมนผล

4. ขอคานงในการประเมนผลการปฏบตงาน

5. กจกรรมทายบท

สอการสอน1. พาวเวอรพอยดสไลด (Power Point Slide)

2. เอกสารการสอน

การวดและการประเมนผล

1. คาถามทายบท2. การซกถามรายบคคลขณะบรรยาย และหลงบรรยาย3. ตรวจสอบความถกตองของรายงานทไดมอบหมาย4. สงเกตพฤตกรรมขณะอภปรายในชนเรยนดานทศนคตทดต)อการ

เรยน

การประเมนผลการปฏบตงานเปนสงจาเปนททกองคการตองปฏบต และในการประเมนผลทก

ครงองคการในฐานะผประเมนตองคานงถงขอจากดต)าง ๆ ทเกยวของกบการประเมนผล ดงนนองคการหรอผประเมนผลตองศกษาทาความเขาใจเกยวกบขอจากดทเกยวของกบการประเมนผล และหาวธทจะแกไขขอจากดเหล)านนไม)ใหกระทบต)อการประเมนผล

ในการประเมนผลการปฏบตงานมขอจากดและอปสรรคหลายอย)างซงสามารถแยกไดดงต)อไปน4.1 ขอจำากดดานการประเมนผลการปฏบตงาน

ขอจากดดานการประเมนผลการปฏบตงานมส)วนประกอบทผบรหารองคการหรอผประเมนผลการปฏบตงานตองคานงถงมดงน

4.1.1 ระบบการประเมน ขอจากดดานระบบการประเมนเปนเรองทเกยวของกบการวางแผน

และวางระบบการดาเนนการประเมนซงมสาเหตมากจาก

1. การรบรอนในการวางระบบการประเมนผลการปฏบต หมายถง ผบรหารองคการไม)ไดวางระบบการประเมนผลไวเปนเพยงตองการประเมนผลการปฏบตงานตามแนวปฏบตหรอตามกระแสสงคมเท)านน จงทาใหการประเมนผลการปฏบตงานแทนทจะเปนประโยชนกลายเปนขอจากดหรอขอควรคานงของการพฒนาองคการ

2. การนาเอาระบบการประเมนผลทจดทาไวสาเรจรปมาใชอย)างมาเหมาะสม โดยมไดคานงถงลกษณะเฉพาะและความตองการขององคการซงมความแตกต)างกน ซงอาจเปนเพราะองคการขาดผมความรความเขาใจในการประเมน หรออาจเปนการวางระบบประเมนใหเปนไปตามความตองการของผบรหารแต)ไม)สอดคลองต)อลกษณะขององคการ ผลทเกดขนกคอการไม )ยอมรบผลการประเมนของผถกประเมน หรอผลการประเมนไม)สอดคลองกบความเปนจรง พนกงานผถกประเมนไม )พอใจทาใหการประเมนผลการปฏบตงานลมเหลว

3. การไม)ไดนาเอาผลการประเมนมาใชประโยชนอย)างจรงจงและเปนระบบ แมนองคการใหความสาคญกบการประเมนผล แต)

หากไม)ไดน าผลการประเมนผลมาใชใหเปนประโยชนอย )างจรงจงและเปนธรรม หรอนาผลการประเมนมาใชเปนครงคราวกจะทาใหไม)สามารถบรรลตามวตถประสงคของการประเมนผลอย)างมประสทธภาพและประสทธผลได

4. การแทรกแซงจากองค กรต )าง ๆ ของพน กงาน เช )น สหภาพแรงงานโดยอาจมการวพากษวจารณว)าการประเมนผลขาดความเปนธรรม ไม)ไดมส)วนร )วมมการเล)นพวกโดยอาจมการเรยกรองเขามาร)วมหรอพจารณาผลการประเมน

แนวทางแกไข

1. การวางระบบการประเมนควรมการพจารณาอย)างรอบคอบถงระบบและลกษณะขององคการว)ามความเหมาะสมสอดคลองกนเพยงใด และควรมการพจารณาร )วมกนในการวางระบบระหว)างผบรหารหรอผประเมนกบผถกประเมน นอกจากนตองชใหผบรหารระดบสงเหนความสาคญของการวางระบบและขอผดพลาดในการเร )งรบวางระบบอาจเกดความเสยหายแก )องคการได

2. จะตองมการตดตามประเมนผลการดาเนนการในทางปฏบตว)ามปญหาและอปสรรคในการประเมนหรอไม)และมแนวทางในการแกไขปญหาอย)างไรเนองจากสงต)าง ๆ ทเกยวของกบการประเมนมการเปลยนแปลงอย)ตลอดเวลา จงจาเปนทจะตองมการปรบปรงเพอใหการประเมนผลการปฏบตงานเปนไปอย)างราบรนและมประสทธภาพ

3. จะตองผลกดนหรอโนมนาวใหผบรหารสงสดเหนความสาคญและคณค)าของการประเมนโดยนาผลการประเมนไปใชใหเปน

ประโยชนสงสด มการใหรางวลหรอสรางแรงจงใจในการทางานแก)ผทมผลการประเมนอย)ในเกณฑทกาหนดหรอรางวลพเศษสาหรบผทสามารถปฏบตไดมากกว)าเกณฑ ในทานองเดยวกนควรมการลงโทษแก)ผถกประเมนทมผลการประเมนตากว)าเกณฑทกาหนด หรอไม)ใหความร)วมมอเพอเปนแบบอย)างและแนวทางการปฏบตต)อไป

4.1.2 วตถ�ประสงคของการประเมน ขอจากดเกยวกบวตถประสงคของการประเมนคอ

วตถประสงคของการประเมนมมาก แต)ละหน)วยงานอาจมวตถประสงคทแตกต)างกนออกไปบาง กม)งวตถประสงคและความตองการของหน)วยงานตนเอง การจะใหนาหนกมากนอยต)างกนจงเปนเร องทยากสาหรบการตดสนใจใหทกหน)วยงานในองคการเหนพองตองกนและปฏบตไปในทศทางเดยวกน

แนวทางการแกไข

องคการจะตองมการกาหนดระเบยบว)าดวยการบรหารงานบคคลเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงาน มการกาหนดวตถประสงคในการประเมนผลใหชดเจนเพอเปนแนวทางในการปฏบตของทกหน)วยงานในทศทางเดยวกน และจะตองมการทาความเขาใจในระบบการประเมนผลขององคการทกคนโดยทวกน

4.1.3 วธการประเมนผล

ขอจากดเกยวกบวธการประเมนประกอบไปดวย

1.วธการประเมนมรปแบบในการประเมนหลายแบบแต)ละแบบกมผลและขอด

ขอจากดทต)างกน ในทางปฏบตจงใชรปแบบทผสมผสานเพอใหครอบคลมและบรรลวตถประสงคของการประเมนผลใหมากทสดเท)าทจะทาได

2. เพอใหการประเมนผลการปฏบตงานเปนไปอย)างถกตองน)าเชอถอ และครอบคลมจง

จาเปนทจะตองผสมผสานวธการประเมนจงทาใหสนเปลองเวลา งบประมานและเกดความย)งยากในการประเมน

3. วธทองคการเลอกใชในการประเมนอาจไม)เหมาะสมกบลกษณะขององคการ จงทาใหไดผลการประเมนทตา หรออาจไม)สามารถนาผลการประเมนไปใชประโยชนได

4.วธการประเมนบางวธมขอจากดดานขนาดกล)มคนทใชประเมน บางวธเหมาะกบกล)ม

คนทมขนาดเลกมากว)ากล)มทมขนาดใหญ) และบางวธอาจมความเหมาะสมกบกล)มคนทมขนาดใหญ)มากกว)ากล)มคนทมขนาดเลก

5.การจะนาวธใดมาใชในการประเมนนนผบรหารองคการตองคานงถงเวลาในการประเมนดวยหากองคการยงไม)เคยมการประเมนผลการปฏบตงานมาก)อนหรอไม)เคยชนกบระบบการประเมนผลทจะนามาใช องคการ

กควรใหเวลาแก)ทงผประเมนและผถกประเมนไดศกษาทาความเขาใจในระบบการประเมนเสยก)อน

แนวทางการแกไข

เนองจากในปจจบนยงไม)มวธการประเมนแบบใดทสามารถประเมนครบทกดานหรอครบตามวตถประสงคทองคการตงไว หากมความเหมาะสมในดานหนงกมกจะมขอจากนในอกดานเช)นกน ดงนนองคการควรปรบใชวธการประเมนผลแบบผสมผสานในการประเมนผลการปฏบตงาน ทงนเพอใหไดผลการประเมนทตรงกบองคการไดตงวตถประสงคไว อย)างไรกตาม ควรคานงถงองคการดวยว)ามความพรอมในการประเมนผลมากนอยเพยงใดทจะนาแบบการประเมนผลใดมาใชไม)ว)าจะเปนทงนโยบาย ทรพยากรบคคล และการดาเนนงาน สาหรบหน)วยงานทเพงใชระบบการประเมนผลหรอไม)เคยใชมาก)อนกควรเร มตนทระบบง)าย ๆ ก)อนแลวค)อยทาความเขาใจและพฒนาระบบใหสอดคลองต)อความตองการและระบบทซบซอนขน นอกจากนการเลอกวธการประเมนทเหมาะสมควรเลอกทองคการมขดความสามารถในการประเมน มขอผดพลาดนอย เสรมสรางความสมพนธอนดระหว )างผใตบงคบบญชากบผบงคบบญชา ช)วยพฒนาองคการและพนกงานอกทงตองประหยดค)าใชจ)ายในการดาเนนการ

4.1.4 แบบประเมนผลการปฏบตงานและมาตรฐานการปฏบตงาน

ขอจากดในเร องแบบประเมนการปฏบตงานและมาตรฐานการปฏบตงานมดงน

1. แบบประเมนมความยดหย)นนอย มขอจากดในการปรบใชกบลกษณะงานต)าง ๆ ม

รายการในการประเมนไม)ครอบคลมพฤตกรรมและการปฏบตงานทงหมด ซงอาจเปนผลมาจากองคการทใชแบบประเมนผลการปฏบตงานเพยง 1-2 แบบ โดยไม)คานงถงลกษณะการปฏบตงานของแต)ละหน)วยงานหรอแต)ละประเภทซงมความแตกต)างกน

2. ภาษาทใชในการประเมนผลมลกษณะกากวม คลมเครอ ซงอาจมความแตกต)างกนไปตามทศนะของผประเมนแต)ละคน ทาใหผประเมนอาจตความตามความประสบการณของตนเองหรอตามทศนะของตนเอง จงทาใหผลของการประเมนไม)เทยงตรงและเปนธรรม

3. แบบประเมนแต)ละแบบต)างกมจอดและขอจากดทแตกต)างกน ทงนขนอย)กบการกาหนดนยามของเกณฑทใชเปนมาตรฐานในการประเมนผลซงบางหน)วยงานกมไดกาหนดไว ปล)อยใหขนกบความคาดหวงของผประเมนหรอกาหนดไวกวาง ๆ เปดโอกาสใหผประเมนใชดลพนจของตนเองในการกาหนดซงเปนนามธรรมและไม)มความแน)นอน

4. มาตรฐานของงานทกาหนดไวในการประเมนผลอาจไม)เหมาะสม เนองจากผรบการประเมนอาจไดรบการอบรมหรอพฒนาในระหว)างการปฏบตงานซงเมอประเมนผลการปฏบตงานปลายปกจะพบว)ามเกณฑการปฏบตงานสงกว)าทตงไว

5. แบบประเมนลาสมยไม)ทนต)อปจจบน เนองจากการพฒนาหรอลกษณะของงานและพฤตกรรมในการทางานมการเปลยนแปลงอย)ตลอดเวลาแต)ใบประเมนผลไม)มการเปลยนแปลงใชเวลาในการทดสอบ ปรบปรงแลวจงนามาประเมนผลซงกอย)คนละช)วงเวลาของการปฏบตงานในปจจบน

6. แบบประเมนผลเปนเพยงสอหนงในการแสดงความคดเหน ซงสอสารใหทราบขอมลเพยงบางส)วนเท)านน ไม)สามารถครอบคลมถงรายละเอยดต)าง ๆ ของผประเมน

แนวทางการแกไข

1. แบบประเมนตองมความชดเจนและเรยบง)ายทสดเท)าทจะทาได เพอไม)ใหผใชเกดความสบสน และรสกย)งยากทใชแบบประเมน รวมทงควรมการปรบปรงและพฒนาอย)างต)อเนองใหเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะของงาน

2. ควรมการกาหนดนยามของคาศพทต)าง ๆ ทใชในแบบประเมนพรอมทงยกตวอย)างประกอบเพอใหผใชเขาใจความหมายและขอบเขตอย)างชดเจนในหวขอทจะประเมนต)าง ๆ

3. กาหนดเกณฑในการประเมนทชดเจนและทาความเขาใจเกณฑเหล)านนกบผใชใหเขาใจตรงกน

4. การกาหนดเกณฑมาตรฐานการทางานตองมความทนสมย ทนต)อการเปลยนแปลงและการปฏบตงานของพนกงาน และตองมการปรบปรงเกณฑอย)างต)อเนอง นอกจากนตองสรางความเขาใจและตระหนกรในเกณฑ

แก)พนกงานดวยว)ามเกณฑการทางานเช)นไร เพอความแน)นอนและลดขอผดพลาดในการประเมน

5. การเขยนคาประเมนการปฏบตงาน ผประเมนควรเขยนคาอธบายเพมเตมหรอยกตวอย)างประกอบเพอใหเหนชดเจนยงขนเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงานและพฤตกรรมการทางานของผทถกประเมน

4.2 ขอจำากดดานผ"เกยวของกบการประเมน

ขอจากดทสาคญอกอย)างหนงทมผลต)อการประเมนผลการปฏบตงานกคอขอจากดดานผเกยวของกบการเมนผลการปฏบตงานซงเปนผปฏบต ทงระดบนโยบายจนถงผถกประเมน ขอจากดดานนสามารถแยกออกเปน 3 ส)วนดงน

4.2.1 ผ"บรหารระดบส"งหรอนโยบายของผ"บรหารระดบส"ง

1. ผบรหารระดบสงขาดความรความเขาใจทถกตองเกยวกบแนวความคดในการประเมนผลการปฏบตงาน จงไม)เหนความสาคญและประโยชนของการประเมนผล

2. ผบรหารระดบสงไม)ไดสนบสนนระบบการประเมนผลการปฏบตงานอย)างจรงจง แมจะมระบบการประเมนผลและประกาศอย)างเปนทางการกตาม แต)ในขนสดทายผบรหารระดบสงกนาผลการประเมนไปแกไขและประเมนไปตามความรสกนกคดของตนเอง

แนวทางการแกไข

1. ผทรบผดชอบเกยวกบการประเมนผลตองพยายามทาใหผบรหารระดบสงทราบและเหนความสาคญของการประเมนผลการปฏบตงาน

2. อาจเชญผเชยวชาญดานการประเมนผลมาเสนอแนะและโนมนาวใหผบรหารระดบสงตระหนกถงความสาคญและคณค)าของการประเมนผล

4.2.2 ผ"ประเมน

ขอจากดเกยวกบผประเมนหรอผบงคบบญชาในการประเมนผลการปฏบตงานมหลายประการดงต)อไปน

1. ผบงคบบญชาขาดความรความเขาใจในหนาทและความรบผดชอบของตนเองในการประเมนผลการปฏบตงาน มความอ)อนแอไม)กลาทจะรบผดชอบซงเปนขอผดพลาดทพบมากทสดในการประเมนผลการปฏบตงาน โดยใหคะแนนทงหมดอย)ในระดบกลางๆเนองจากความไม)แน)ใจ มขอมลไม)เพยงพอ ใหเวลาในการประเมนนอยไป หรอขาดความสนใจหรอไม)กไม)อยากโตแยงเกยวกบผลการประเมนกบพนกงานทถกประเมน

2. ผบงคบบญชามความลาเอยง โดยพจารณาประเมนเฉพาะพฤตกรรมทเพงเกดขน หรอเพงผ)านมาสด ๆ รอน ๆ โดยไม)คานงถงพฤตกรรมการปฏบตงานทผ)านมาตลอดช)วงเวลาททาการประเมน หรอผประเมนฝงใจกบพฤตกรรมเด)น ๆ ในช)วงทผ)านมา

3. ผบงคบบญชากาหนดมาตรฐานของการปฏบตงานไวสงเกนไป เนองจากใชตนเองเปนมาตรฐาน หรอมความคาดหวงในผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาสงมาก จงเกดความรสกว)าไม)มผใตบงคบบญชาใดปฏบตหนาทไดตามทกาหนดไว

4. ผบงคบบญชาไม)ตองการแยงกบผใตบงคบบญชา จงประเมนผลการปฏบตงานออกมาแบบง)าย ๆ ในลกษณะดมาก ด หรอปานกลาง โดยไม)คานงถงผลทจะกระทบต)อการพฒนาพนกงานและการพฒนาองคการในอนาคต

5. ผบงคบบญชามอคตหรอไม)ชอบลกษณะการทางานของผประเมน ลกษณะนจะทาใหเกดความไม)เปนธรรมในการประเมน ผบรหารอาจประเมนผถกประเมนตามความคดและทศนคตของตนเองโดยส)วนใหญ)จะประเมนออกไปในทางลบ

6. อทธพลของหน)วยงาน ปญหานเกดจากหวหนางานตองการใหหน)วยงานตนเองเด)นกว)าหน)วยงานอน กเลยใหคะแนนการประเมนแก)พนกงานในหน)วยงานสง หรอเปนการแสดงว)าตนเองสามารถบรหารหน)วยงานไดดและมากกว)าหน)วยงานอน

แนวทางการแกไข

1. ชแจงผประเมนใหมความรความเขาใจเกยวกบนโยบายการประเมนอย)างชดเจน

2. ฝกอบรมใหผประเมนมความรความเขาใจและทกษะในหลกและวธการประเมน

อย)างถกตองตรงกน

3. ควรใหผประเมนฝกการประเมนการการประเมนจรงโดยอาจเชญวทยากร

ผเชยวชาญในดานนมาคอยใหคาแนะนา

4. ควรปลกฝงทศนะในการประเมนอย)างสรางสรรค การประเมนผลการปฏบตงานม

ไวเพอการพฒนาไม)ใช)การจบผด รวมทงใหระมดระวงอคตต)าง ๆ

4.2.3 ผ"รบการประเมน

ขอจากดเกยวกบผรบการประเมนมดงน

1. ผรบการประเมนไม)มโอกาสทจะไดรบการฝกอบรมจงขาดความรความสามารถและความเขาใจทถกตองเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงาน เมอผลการประเมนไม)เปนทพอใจกไม)ยอมรบในผลทประเมน

2. ผรบการประเมนคบของใจเพราะไม)สามารถรปจจยในการประเมนเนองจากองคการใหเปนความลบ และเหนว)าการประเมนเปนพยงกจกรรมหนงขององคการเท)านนโดยไม)มผลหรอประโยชนกบพนกงาน

3. ผรบการประเมนมทศนคตทไม)ดต)อการประเมนผล ขาดความศรทธาหรอความเชอมนในระบบของการประเมน ทงนอาจเกดมาจากการทไม)ไดรบความเปนธรรมในการปฏบตงานหรอการปฏบตของผใตบงคบบญชา

4. ผรบการประเมนทมความขดแยงกบผประเมนจะมความรสกว)า ผประเมนลาเอยงในการประเมน และไม)ยอมรบผลการประเมน

5. ผรบการประเมนไม)เหนดวยกบวธการประเมน เมอผลการประเมนไม)ตรงกบความคาดหวง กคดว)าการประเมนไม)น)าเชอถอหรอไม)เทยงตรง

6. การต)อตานจากผรบการประเมน ซงเปนสญชาตญาณของมนษยเปนสงทยากจะเปลยนแปลง อาจแสดงออกดวยการไม)ใหความร)วมมอในการประเมน หรออาจบดบงซ)อนเรนขอบกพร)องของตนเองดวยวธการต)าง ๆ

7. ความเขาใจผดของผรบการประเมน โดยผรบการประเมนส)วนใหญ)จะเขาใจว)าการประเมนจะไดคนทดทสดและเลวทสดดงนนจงมองว)าเปนการคกคามผอนและจะทาใหเกดความขดแยงในองคการ

แนวทางการแกไข

1. ควรมการชแจงทาความเขาใจหรอฝกอบรมใหผรบการประเมนมความรความเขาใจในแนวทางความคด หลกการ วธการ และกระบวนการประเมนผลการปฏบตงานเพอใหผรบการประเมนเขาใจบทบาทของตนเองและใหความร)วมมอในการประเมนผลการปฏบตงาน

2. สอสารใหพนกงานในองคการทราบถงนโยบายในการประเมนผลการปฏบตงานขององคการรวมทงมการควบคมใหการดาเนนงานเปนไปตามนโยบาย และมการมอบรางวลความดความชอบทสอดคลองกบผลการประเมนอย)างโปร)งใสและยตธรรม เพอใหพนกงานมความมนใจและเชอถอระบบการประเมนขององคการ

4.3 ขอจำากดดานวฒนธรรมขององคการซงมความขดแยงกบการประเมน

ระบบการประเมนผลการปฏบตงานทมประสทธผลมความขดแยงกบวฒนธรรมขององคการทาใหการประเมนมขอขดของหรอปญหาในทางปฏบต ความขดแยงต)าง ๆ สรปไดดงตารางต)อไปน

ตารางแสดงความขดแยงระหวางวฒนธรรมองคการกบระบบการประเมน

ความเปนจรงเกยวกบวฒนธรรมองคการ

ความตองการของระบบการประเมน

1. ความแตกต)างในระดบผลการปฏบตงานของพนกระดบสง

2. เวลามนอยและทรพยากรมจากดในงานระดบบรหาร

3. ยดระบบอาวโส และใหรางวลตอบแทนกบความภกดต)อ

1. ความแตกต)างของระดบผลการปฏบตงาน เปนสงทจาเปนต)อการจดสรรรางวลตอบแทนความดความชอบ

2. ใชเวลาและทรพยากรในการดาเนนการ

องคการ4. ความสาเรจและความลมเหลว

เปนสงทเกดขนจากความสมพนธทซบซอนของพนกงานหลายคน

5. การนยมความสาเรจในการปฏบตงานเปนเรองทย)งยากในการกาหนดและมกขดแยงกน

6. ความคาดหวงต)อลาดบและระดบของผลการปฏบตงานเปลยนแปลงไปค)อนขางรวดเรวในสภาพแวดลอมทแปรไป

3. ใหรางวลตอบแทนกบผลการดาเนนการ

4. การประเมนเปนการประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานแต)ละคน

5. เนนความเทยงตรง สมาเสมอ เท)าเทยมกน และรปธรรมทสามารถนามาเปรยบเทยบกนได

6. ตองการขอมลทเปนปจจบนเพอคงไวซงความเชอถอไดในการประเมน

(อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 145)

แนวทางแกไข

ปรบระบบและวฒนธรรมองคการใหสอดคลองกน จงจาเปนอย)างยงทจะตองเร)งสอสารทาความเขาใจทงองคการใหทราบถงระบบการประเมนผลการปฏบตงานและมการประกาศอย)างเปนทางการโดยใหทราบโดยทวถงกน โดยเฉพาะผบงคบบญชาทกระดบชนซงจะทาใหการประเมนผลถกตองแม)นยาและเชอถอได รวมทงสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมของผประเมนใหสอดคลองกบระบบการประเมนไดทละนอย ๆ จนมความสอดคลองกบระบบประเมนในทสด

4.4 ขอควรคำานงในการประเมนผลการปฏบตงาน

การประเมนผลการปฏบตงานมความสาคญทจะนาไปใชประโยชนทงทางบรหารและการปรบปรงพฤตกรรมของผปฏบตงานอย)างมาก หากไม)มการประเมนผลการปฏบตงานอย)างถกตองหรอการประเมนผลการปฏบตงานขาดความน)าเชอถอหรอขาดความเทยวตรง ย)อยส)งผลเสยอย)างมากมายตงแต)เร องผปฏบตงานเสยขวญกาลงใจเกดความข)นเคองและไม)มแรงจงใจในการทางานหรออาจทาใหผปฏบตงานทมความสามารถลาออกจากงาน ภาพลกษณขององคการเสอมลง

การประเมนผลทนาเชอถอและเทยวตรง จะสงผลดงตอไปน

1. ทาใหไดรผลปฏบตงานทถกตองตามความเปนจรง2. ทาใหทงผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาไดรถ งจดทจะตองร )วม

พจารณาปรบปรงแกไขเพอใหการปฏบตงานเกดผลดยงขน3. ทาใหทราบถงความจาเปนในการฝกอบรมและการพฒนา4. ทาใหการบรหารทรพยากรบคคลเปนไปอย)างถกตอง มแนวทางปฏบตท

ชดเจน5. ทาใหการบรหารค)าตอบแทนเปนไปอย)างถกตอง เหมาะสม และเปน

ธรรม6. ทาใหสามารถกาหนดแนวทางปรบเปลยนพฤตกรรมของพนกงานให

เหมาะสมแก)การปฏบตงานยงขนการประเมนผลทไมนาเชอถอและขาดความเทยงตรง จะสงผลรายดงตอไปน

1. ผใตบงคบบญชาขาดความไววางใจในตวผบงคบบญชา2. ผใตบงคบบญชามทศนคตทไม)ดต)อตวผบงคบบญชา อาจถงขนไม)เชอ

ฟง หรอไม)ปฏบตตามคาสงผบงคบบญชา3. ผใตบงคบบญชาขาดขวญกาลงใจจนกระทงหมดแรงจงใจในการทางาน4. หากมการประเมนผลทขาดความเทยงตรงเปนอาจณ ผใตบงคบบญชา

หากไม)ลาออกกอย)ทางานอย)างเสยไม)ได5. ทาใหการพจารณาความดความชอบผดพลาดทงระบบ

เมอพจารณาผลไดและผลเสยของการประเมนการปฏบตงานแลว ผรบผดชอบในระบบการ

ประเมนผลการปฏบตงานและผประเมนจะตองตระหนกถงความรบผดชอบของตนอย)างมากเพอทจะใหการประเมนเปนเครองมอทางการบรหารทเกดประโยชนและบรรลวตถประสงคอย)างแทจรง นนคอ การประเมนควรคานงถงการวางระบบ และการปฏบตตามระบบอย)างถกตอง

4.5 กจกรรมทายบท

ใหนกศกษาตอบคาถามดงต)อไปน

1. ขอจากดทควรคานงในการแจงผลการประเมนการปฏบตงานมอะไรบาง และมวธแกไขอย)างไร

2. ผเกยวของกบการประเมนผลการปฏบตงานมใครบาง3. การประเมนผลการปฏบตงานทน)าเชอถอและเทยงตรงจะส)งผลด

อย)างไร

4. การประเมนผลการปฏบตงานทไม)น)าเชอถอขาดความเทยงตรง จะส)งผลเสยงอย)างไร

บทท 5

การนำาผลการประเมนไปใช

วตถ�ประสงคการสอน

1. เพอใหนกศกษาทราบถงความสาคญของการนาผลการประเมนการปฏบตงานมาใช

2. เพอใหนกศกษาทราบถงประโยชนของการนาผลการประเมนการปฏบตงานมาใช

3. เพอใหนกศกษาสามารถนาความรทไดรบไปปรบใชในการบรหารการประเมนผลการปฏบตงาน

เนอหาประกอบดวย

1. การแจงและหารอผลการปฏบตงาน2. การฝกอบรมและการพฒนา3. การขนค)าจางเงนเดอนประจาป4. การเลอนตาแหน)งหนาท5. การโยกยาย

6. การลดตาแหน)งและการเลกจาง7. การนาไปใชประโยชนดานอน ๆ

สอการสอน1. พาวเวอรพอยดสไลด (Power Point Slide)2. เอกสารการสอน

การวดและการประเมนผล

1. คาถามทายบท2. การซกถามรายบคคลขณะบรรยาย และหลงบรรยาย3. ตรวจสอบความถกตองของรายงานทไดมอบหมาย4. สงเกตพฤตกรรมขณะอภปรายในชนเรยนดานทศนคตทดต)อการ

เรยน

เมอดาเนนการประเมนผลการปฏบตงานตามกระบวนการและขนตอนต)าง ๆ สาเรจลล)วงแลว ขนตอนทจะตองดาเนนการต)อไปคอ การนาผลการประเมนไปใชประโยชนในการจดการทรพยากรบคคลของแต)ละองคกรต)อไป ซงขนอย)กบวตถประสงคทองคกรคาดหวงใหเกดสมฤทธผล จากการสารวจของ Bureau of National Affairs ซงไดสอบถามเกยวกบการนาผลการประเมนไปใชประโยชนขององคกรต)าง ๆ จากผทปฏบตงานในสานกงานและผ

ปฏบตงานในดานการผลตพบว)า ผลการประเมนนาไปใชประโยชนในการขนค)าจางเงนเดอน การเลอนตาแหน)ง การหาความจาเปนในการฝกอบรม ระบบสารสนเทศเกยวกบพนกงาน การตรวจสอบ ความเทยงตรงในการสรรหาและคดเลอกพนกงาน

ตารางการนำาผลการประเมนไปใชประโยชนในองคกรตาง ๆ

การนำาผลการประเมนไปใชประโยชน

ประเภทพนกงาน (รอยละ)

สานกงาน การผลต

การขนค)าจางเงนเดอน

การเลอนตาแหน)ง

การหาความจาเปนในการฝกอบรม

ระบบสารสนเทศเกยวกบพนกงาน

การตรวจสอบความเทยงตรงในการสรรหาคดเลอกพนกงาน

อน ๆ

85836227248

83676130309

ทมา (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร , 2546, หน า 151; ปรบปรงจาก Bureau of National Affairs, 1975, p. 108)

นอกจากน จากการศกษาของวฒชย จานง พบว)ามองคกรรอยละ 14.29 นาผลการประเมนไปใชประกอบในการพจารณาจ)ายโบนสแก)พนกงาน และอกรอยละ 23.81 ทใชความสามารถในการปฏบตงานเพยงอย)างเดยวในการพจารณาจ)ายเงนโบนสแก)พนกงาน ซงเมอรวมกนแลวเปนจานวนถงรอยละ 38 ขององคกรระหว)างประเทศในไทยทใชผลการปฏบตงานเปนเครองมอในการพจารณาจ)ายเงนโบนส

ประโยชนของการนำาผลการประเมนไปใช

สาหรบการน าผลการประเมนไปใชประโยชนในทางปฏบต มด งน (อลงกรณ มสทธา และสมต สชฌกร, 2546, หนา 151 – 166)

1. การแจงและหารอผลการปฏบตงาน

การประเมนผลการปฏบตงานจะตองมการแจงใหพนกงานผปฏบตงานทราบถงผลการปฏบตงานของตนว)า มจดแขงและจดอ)อนทใดเพอจะไดแกไขปรบปรง หรอพฒนาพฤตกรรมการปฏบตงานของตนใหมประสทธภาพและมประสทธผลยงขน เพอบรรลตามเปาหมายหรอมาตรฐานการปฏบตงานทกาหนด การแจงและหารอผลการปฏบตงานทเหมาะสมควรมลกษณะดงน

1.1 มความชดเจน ไม)กากวม (Unambiguous)

1.2 ระบระดบผลการปฏบตงานทคาดหวงไวอย)างชดเจน

1.3 กาหนดรายละเอยดของพฤตกรรมการปฏบตงาน

1.4 ตงเปาหมายดานพฤตกรรมการปฏบตงานแก)พนกงานทไดรบการประเมน

1.5 ใชวธการแกไขปญหาในการกาหนดแผนเพอดาเนนการปรบปรงพฤตกรรมการ

ปฏบตงานของพนกงาน

นอกจากน ผบงคบบญชาจะตองแจงและหารอกบพนกงานทกครงทผลการปฏบตงานของพนกงานไม)เปนไปตามเปาหมาย และใหคาชมเชยเมอพนกงานมผลการปฏบตงานด

2. การฝกอบรมและพฒนาการประเมน

ผลการปฏบตงาน ช)วยใหมโอกาสตรวจสอบความจาเปนในการฝกอบรมสาหรบพนกงานแต)ละคนเพอจะไดพฒนาทกษะและสามารถปฏบตงานไดอย)าง

มประสทธภาพยงขนซงหมายความรวมถงการทางานใหดยงขนและมความพงพอใจในงานมากขน โดยปกตการวเคราะหหาความจาเปนในการฝกอบรมและพฒนาจะเปนวตถประสงคหลกประการหนงในบรรดาวตถประสงคต)าง ๆ ของการประเมนผลการปฏบตงาน ดงนนในแบบประเมนผลการปฏบตงานจงมกจะมตอนหนงทใหผประเมนระบคอ การฝกอบรมและพฒนา

3. การขนคาจางเงนเดอนประจำาป

ผลของการปฏบตงานหรอผลการประเมนการปฏบตงานจะใชเปนองคประกอบสาคญในการพจารณาตดสนใจ โดยผปฏบตงานทมผลงานดกว )า ท)มเท และอทศตนเองในการทางานมากกว)า ควรทจะไดรบผลตอบแทนมากกว)าคนททางานและมผลงานนอยกว)า ท)มเทนอยกว)า อย)างไรกตามก)อนทองคการจะพจารณาในการขนเงนเดอนหรอมการประเมนผลการปฏบตงาน องคการกควรทจะมการประกาศเกณฑในการพจารณาหรอตวชวดการปฏบตงานของพนกงานก)อน และ การประเมนผลจะตองมความเทยงธรรม เชอถอได และยอมรบทงผประเมนและผถกประเมน

4. การเลอนตำาแหนงหนาท

เมอองคการประเมนผลการปฏบตงานแก)พนกงานเสรจเรยบรอย ผลของการประเมนดงกล)าวยงช)วยใหองคการทราบว)ามพนกงานคนใดบางทปฏบตผลงานในรอบปทผ)านมามเกณฑหรอผลการทางานอย)ในขนดทสดทสามารถปฏบตงานหรอหนาททสงขนได ทงน องคการจะตองกาหนดเกณฑ

มาตรฐานหรอตวชวดใหดและเปนธรรมซงเกณฑดงกล)าวจะตองครอบคลมทกดานไม)ว)าจะเปนความร ทกษะ ความสามารถ และการประยกตใชซงแต)ละคนจะมความรความสามารถ ทกษะทแตกต)างกน

5. การโยกยาย

หากพจารณาถงความร ทกษะ ความสามารถ และการประยกตใชของผถกประเมนแลว ผบรหารองคการกจะสามารถรว )าผถกประเมนมความร ทกษะ ความสามารถ และการประยกตใชมากนอยเพยงใดเหมาะสมกบหน)วยงาน หนาทความรบผดชอบหรอไม) บางคนอาจมเปนความร ทกษะ ความสามารถ และความชานาญในการประยกตใชมากกว)าหนาทความรบผดชอบทมอย)ในปจจบน ผบรหารองคการกอาจพจารณาโยกยายใหไปทางานในดานทมความสาคญและเหมาะกบความรความสามารถทผประเมนมอย ) ในทานองเดยวกนหากผถกประเมนมความรความสามารถนอยกว)าหรอตากว)าเกณฑมาตรฐานทองคการกาหนดหรอเรยกไดว)าไม)มประโยชนต)อหน)วยงานหรอองคการแลวกอาจถกลดตาแหน)งหรอเลกจางในทสด

6. การลดตำาแหนงและการเลกจาง

ในทานองเดยวกนหากผถกประเมนมผลการประเมนทตาหรอผลของการประเมนปรากฏว)าผถกประเมนมผลการประเมนทตากว)าเกณฑมาตรฐานทองคการกาหนด หรอผบรหารองคการทราบว)าผถกประเมนมความรความสามารถตากว)าตาแหน)งงานทไดรบผดชอบหรอปฏบตหนาทอย )ในปจจบน

องคการกสามารถลดตาแหน)งของพนกงานผถกประเมน และหากผบรหารองคการทราบว)าผลการประเมนของผถกประเมนพบว )าผถกประเมนไม)มประโยชนต)อการพฒนาองคการแลว องคการกสามารถเลกจางพนกงานผนน

7. การนำาไปใชประโยชนดานอน ๆ

1. การตรวจสอบจดเด)นและจดดอยของทมงาน การประเมนผลการปฏบตงานช)วยใหผบงคบบญชาสามารถมอบหมายงานหรอใชประโยชนจากพนกงานแต)ละคนในทมงานไดอย)างมประสทธผล รวมทงยงสามารถตรวจสอบสมาชกแต)ละคนในทมงานไดว)าขาดทกษะหรอความชานาญในดานใดทมผลต)อประสทธผลในการปฏบตงาน เพอจะไดดาเนนการฝกอบรมและพฒนาพนกงานต)อไป ตลอดจนใชเปนแนวทางในการสรรหาบคลากรใหสอดคลองกบประเภทของงานและตามทกษะทองคกรตองการต)อไป

2. การสอสารกลบใหทราบถงลลา (Style) การบรหารงานของผบงคบบญชา การประเมนผลการปฏบตงานเปดโอกาสใหพนกงานผปฏบตงานแสดงความคดเหนเกยวกบลลาการบรหารงานของผบงคบบญชา ซงผบงคบบญชาควรจะรบรว )าวธการบรหารงานของตนมผลกระทบต)อการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาอย)างไร และผบงคบบญชาควรจะดาเนนการในแนวทางทจะปรบปรงสถานการณในการปฏบตงาน และช )วยใหผใตบงคบบญชาสามารถปฏบตงานไดอย)างมประสทธผลมากยงขน

3. การลดอตราการเขา ออกจากงานของพนกงาน – (turnover) การประเมนผลการปฏบตงานช)วยใหทราบถงสาเหตทอย)เบองหลงการเขา-ออกจากงานของพนกงาน หากองคกรสามารถแกไขปญหานไดตรงประเดนและเหมาะสม ย)อมมส)วนช)วยลดอตราการเขา-ออกจากงานของพนกงาน ซงนอกจากจะช)วยลดค)าใชจ)ายต)าง ๆ ขององคกรในดานการสรรหาคดเลอกและการฝกอบรมพนกงานใหม)ทเขามาทดแทนแลว การดาเนนธรกจขององคกรยงสามารถดาเนนต)อไปไดอย)างต)อเนองโดยไม)ตองหยดชะงก

4. การตรวจสอบกระบวนการสรรหาและคดเลอกพนกงาน การประเมนผลการปฏบตงานช)วยประเมนประสทธภาพในกระบวนการสรรหาและคดเลอกพนกงานว)า พนกงานทรบเขามาปฏบตงานสามารถปฏบตงานไดตามทองคกรคาดหวงไวหรอไม) หากพนกงานไม)สามารถปฏบตงานไดกจาเปนตองตรวจสอบกระบวนการสรรหาคดเลอกพนกงานและดาเนนการปรบปรงแกไข เพอใหไดมาซงพนกงานทมคณสมบตเหมาะสมสอดคลองกบความตองการขององคกร ประโยชนในเรองนมกจะถกละเลยหรอถกมองขามไปเสมอ

นอกจากนยงสามารถนาผลการประเมนไปใชประโยชนในการวางแผนกาลงคน การจดทาแผนทดแทนกาลงคน การแนะแนวและวางแผนแนวอาชพแก)พนกงาน การส)งมอบงานเมอสบเปลยนผบงคบบญชา การพฒนาระบบงาน การพจารณาผลตอบแทนพเศษอน เช )น โบนส การแบ)งปนผลกาไร (Profit sharing) เปนตน

8. กจกรรมทายบท

ใหนกศกษาตอบคาถามดงต)อไปน

1. ประโยชนของการนาผลการประเมนการปฏบตงานไปใชมอะไรบาง

2. การขนค)าจางประจาป องคการควรกาหนดระเบยบปฏบตในเร องนไวอย )างชดเจน ซ งสาระสาค ญในการก าหนดควรประกอบดวยอะไรบาง

3. การเลอนตาแหน)งพนกงานควรมการก าหนดปจจยหรอศกยภาพในการเปลยนตาแหน)งของพนกงานอย)างไรบาง

4. การลดตาแหน)งและการเลกจางจะกระทาเมอใด และมวธการหรอขนตอนอย)างไร

บทท 6

การแจงและการหารอผลการปฏบตงาน

วตถ�ประสงคการสอน

1. เพอใหนกศกษาทราบถงความหมายของการแจงและหารอผลการประเมนผลการปฏบตงาน

2. เพอใหนกศกษาทราบความสาคญของการแจงและการหารอผลการประเมนผลการปฏบตงาน

3. เพอใหนกศกษาทราบถงวตถประสงคของการแจงและหารอผลการประเมนผลการปฏบตงาน

4. เพอใหนกศกษาทราบขนตอนแนวทางในการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน

5. เพอใหนกศกษาทราบถงขอควรคานงในการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน

เนอหาประกอบดวย

1. ความหมายและความสาคญของการแจงและหารอผลการประเมนผลการปฏบตงาน

2. วตถประสงคของการแจงผลการประเมนการปฏบตงาน3. ประโยชนของการประเมนผลการประเมนการปฏบตงาน4. แนวทางปฏบตก)อนการแจงและหารอผลการปฏบตงาน5. ขอควรคานงในการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน6. การขจดความย)งยากในการแจงและหารอผลการปฏบตงาน7. การประเมนผลการแจงและหารอผลการปฏบตงาน

สอการสอน1. พาวเวอรพอยดสไลด (Power Point Slide)2. เอกสารการสอน

การวดและการประเมนผล

1. คาถามทายบท

2. การซกถามรายบคคลขณะบรรยาย และหลงบรรยาย3. ตรวจสอบความถกตองของรายงานทไดมอบหมาย4. สงเกตพฤตกรรมขณะอภปรายในชนเรยนดานทศนคตทดต)อการ

เรยน

การแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงานไม)เพยงแต)ช)วยใหผรบการประเมนไดรถงผลของ

การปฏบตงานจองคน แต)ยงเปนโอกาสทจะไดพจารณาปรบปรงตนเองใหดยงขน

6.1 ความหมายของการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน

สมต สชณกร ไดใหความหมายเกยวกบการแจงและหารอผลการปฏบตงาน คอ การบอกใหตวพนกงานรว )า ตนทางานดมากนอยแค)ไหนในทศนะ“ของหวหนางาน รวมทงมการหารอถงจดทจะตองปรบปรงแกไขใหการปฏบตงานบรรลผลยงขน”

6.2 ความสำาคญของการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน

1. เพอใหพนกงานทราบจดอ)อนและจดเด)นในการปฏบตงาน

2. เพอใหพนกงานทราบขอควรปรบปรงในการทางาน

3. เพอใหพนกงานทราบโอกาสในการไดรบรางวลในการปฏบตงาน

4. เพอเปนการใหและรบขอมลข)าวสารระหว)างผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชา

6.3 วตถ�ประสงคของการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน

วตถประสงคของการแจงผลการดาเนนการปฏบตงานมดงน

1. เพอใหใตผบงคบบญชารว )า ผบงคบบญชาไดประเมนผลการปฏบตงานในหนาทความ

รบผดชอบของเขาว)าไดปฏบตงานไดผลเพยงใดเมอเปรยบเทยบกบมาตรฐานการปฏบตงาน

ตามหนาทหรอแผนงานทกาหนดไวสาหรบพนกงานผนน

2. เพอทาความตกลงในแนวทางการปฏบตงานของผใตบงคบบญชา3. เพอร)วมกนพจารณาจดแขง จดอ)อน จดบกพร)องของการปฏบตงาน4. เพอร)วมกนปรบปรงแผนการและวางระบบในการประเมนผล5. เพอร)วมกนในการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานในอนาคต

6.4 ประโยชนของการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน

การแจงผลการประเมนสามารถจาแนกออกเปน 3 ส)วนดงน

6.4.1 ประโยชนตอองคการ การแจงผลการประเมนผลการปฏบตงานทาใหองคการไดประโยชนกล)าวคอ พนกงานเชอมนว)าองคการมระบบการประเมนผลทชดเจนน)าเชอถอ และเปดโอกาสใหพนกงานทราบถงผลการประเมน เปนการเสรมสรางการสอสาร

และสนบสนนใหเกดความเขาใจและเหนความสาคญของการประเมนผลการปฏบตงานโดยการนาผลการประเมนมาใชประโยชนในการใหรางวล การปรบปรงการทางานเพอประโยชนในการพฒนาองคการต)อไป

6.4.2 ประโยชนตอผ"บงคบบญชา การแจงผลการประเมนใหผถกประเมนทราบทาใหผถกประเมนมความรสกดต)อผบงคบบญชาถาผบงคบบญชาสามารถประเมนผลการปฏบตงานไดอย)างถกตองตามหลกการและขอตกลงหรอมาตรฐานการปฏบตงานกจะทาใหผใตบงคบบญชาเชอมนและเคารพต)อผบงคบบญชา อกทงยงลดช)องว)างทางดานการบรหารทาใหผใตบงคบบญชาไวใจและกลาทจะเสนอแนะและวธการประเมนททาใหเกดความพอใจทงสองฝาย

6.4.3 ประโยชนแกผ"ใตบงคบบญชา การแจงผลการประเมนนนในส)วนของผใตบงคบบญชาหรอผถกประเมนเมอทราบผลแลวกจะรว )าในปทผ )านมาตนเองปฏบตงานในหนาทเป นอย )างไรในสายตาของผบรหาร และมจดเด)นจดอ)อนหรอจดบกพร)องใดบางทควรแกไขและปรบปรงในการท างาน อกทงยงทราบความกาวหนาในสายงานว)าตนเองสามารถพฒนาเลอนขนหรอไดเพมค)าตอบแทนเช)นไร อกทงยงทาใหผใตบงคบบญชามนใจในอนาคตและเชอมนต)อผบรหารและองคการ

6.5 แนวปฏบตกอนการแจงและหารอผลการปฏบตงาน

ก)อนเรมตนการแจงและหารอผลการปฏบตงานจะตองมการตระเตรยมโดยพจารณาเรองทสาคญดงต)อไปน

1. ศกษาว)าผใตบงคบบญชาผนนมหนาทความรบผดชอบอะไรบาง โดยพจารณาจากใบกาหนดหนาทงาน

2. พจารณาผใตบงคบบญชาผนนจากบคลกภาพ ประวต ความชานาญงาน และการฝกอบรมของเขา

3. พยายามนกถงเรองทเปนตวอย)างในการปฏบตงานจรง ๆ เพอทจะยกขนมาประกอบในการแจงผล

4. ทบทวนผลการประเมนการปฏบตงานซ งจดพมพเปนลายลกษณอกษรก)อนทจะแจงผลแก)พนกงานผนน

5. กาหนดการพบและผลทจะไดจากการแจง และนดพบเปนการส)วนตวกบผถกประเมน

6. ควรหาทางออกในการปะทะหรอแนวทางในการแกไขจกบกพร)องของผถกประเมนเพอเปนแนวทางปฏบตในอนาคต

6.6 การเลอกร"ปแบบของวธการแจงและหารอผลการปฏบตงาน

ในการใชรปแบบของการแจงผลการปฏบตงานนน ผแจงตองคานงถงความพรอมของตวเองก)อนว)าไดเตรยมความพรอมมากนอยเพยงใด โดยทวไปรปแบบของการแจงผลการประเมนนนใชกนอย) 3 รปแบบ ประกอบดวย

1. แบบแจงและชกจง (Tell and Sell) หมาถง การแจงผลในรปแบบของผพพากษาทอ)านคา

พพากษาใหค)ความฟง กล)าวคอ ผประเมนอ)านคาประเมนใหผถกประเมนฟงพรอมกนนนกชกจงใหผถกประเมนเหนและยอมรบในขอดขอบกพร )องของผถ กประเมน แบบน ใช ได ก บพน กงานท อาย น อยหรอพน กงานท ขาดประสบการณ ขาดความรสกทมนคง และตองการคาแนะนาและคายนยนจากผมอานาจในการมอบหมายงานใหตนเอง

2. แบบแจงและรบฟง (Tell and Listen) วธนผแจงผลมบทบาทเปนผรบฟงในขณะทแจงผลผ

แจงอาจนงเงยบเปนบางครง อาจพยายามแสดงความรสก สรปความรสก ทงนม)งเนนใหผรบแจงแสดงความรสกออกมา แบบนสามารถแสดงความผกพนระหว)างผประเมนกบผถกประเมน จะทาใหผถกประเมนมความรสกดและสรางสรรค มทศนคตทดต)อผประเมนเมอการแจงผลการประเมนสนสดลง

3. แบบร )วมแกปญหา (Problem Solving) หมายถง การแจงทผแจงแสดงบทบาทใหความ

ช)วยเหลอแก)ผรบแจงโดยผแจงจะม)งเนนใหประโยชนดวยกนทงผแจงและผรบแจง เพอนาไปใชเสรมสรางบรรยากาศทมการหารอกนถงปญหาในงานซงจะช)วยใหผรบแจงทางานไดดยงขน รปแบบนช )วยลดช)องว)างฐานะและตาแหน)งโดยพยายามม)งไปทประโยชนร )วมกนเปนหลกวธนนยมใชกนมากทสด

6.7 ขอคำานงในการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน

เพอใหการแจงผลการประเมนผลเปนไปดวยความเรยบรอย มความรสกทดต)อกนทงสองฝายระหว)างผประเมนกบผถกประเมน ดงนนผแจงควรคานงถงสงต)าง ๆ ดงต)อไปน

1. ก)อนแจงผลควรดบรรยากาศก )อน ผ แจงย )อมตองการใหม บรรยากาศทดเพอส)งผลต)อการแจงททาใหผรบแจงยอมรบผลการประเมน

อกทงหามมใหทงผแจงและผรบแจงมอคตทไม)ดต)อกนซงจะทาใหการแจงผลเกดจากอารมไม)ไดเกดจากขอเทจจรง

2. สอสารอย)างระมดระวง ในการแจงผลการประเมนผแจงควรใชภาษาพดทตรงกบภาษาเขยนในรายงานผลการประเมนมเช)นนนเขาใจผดในผลการประเมนระหว)างผแจงผลกบผรบแจง

3. อางองหลกฐานอย)างชดเจน เมอมความจาเปนตองพดถงเรองหลกฐานเพอยนยนผลการประเมนผล ผแจงตองเตรยมหลกฐานใหชดเจน เช )น หากบ)งบอกว)ามงานคางหรองานททาไม)เสรจประแจงตองสามารถแจงไดว)าเปนงานอะไรมอบหมายเมอใดทาเสรจแลวกเปอรเซนตหรออกเปอรเซนตมากนอยเพยงใด

4. บอกเล)าทงขอดและขอเสย ผถกประเมนบางรายมกไม)สนใจขอดของตนเองทไดจากผลการประเมนมกจะใหผแจงบอกแต)ขอเสย ในทนผแจงตองบอกทงขอดและขอเสยของผรบการประเมน ทาใหผรบการประเมนทราบว)าตนเองมคณค)าต)อองคการมากนอยเพยงใด การแจงผลทงขอดและขอเสยจะเปนการช)วยพฒนาพนกงานไปดวย เพราะหากระบขอเสยผแจงกควรมทางออกใหดวยว)าควรปฏบตอย)างไรใหไดผลทดในการประเมนครงต)อไป

5. อย)าขอใหผรบการประเมนเปลยนแปลงตวเอง ผประเมนมกขอใหผรบการประเมนพจารณาเปลยนแปลงลกษณะบางอย)างเกยวกบตวเอง เช)น เรองสขภาพ บคลกภาพ อน ๆ ซงอาจส)งผลการทบต)อการปฏบตงานเดมททาอย)

6. อย)าใหผรบการประเมนรสกว)าผลการประเมนเปนความรสกส)วนตว ในกรณทผรบการประเมนรสกว)าตนเองไม)ไดรบความเปนธรรมในการประเมน ผแจงควรนะนาใหผถกประเมนไปปรกษากบหวหนางานคนอน ๆ หรอเพอนร)วมงานดวยกนเพอจะไดเหนภาพลกษณของงานไดกวางยงขน รวมทงเขาใจการประเมนผล แต)การประเมนของบคคลอนไม)สามารถใชแทนของหวหนางานของตนไดแต)จะทาใหผรบการประเมนเหนว)าทกคนไม)สามารถแยกความรสกส)วนตวออกจากการประเมนไดทงหมด

7. เตรยมพรอมทจะใชมาตรการขนเดดขาด ผประเมนควรเตรยมทางออกหรอมาตรการขนเดดขาดในกรณทผลการประเมนออกมาในแง)ไม)ด โดยอาจจะเสนอโยกยายสบเปลยนสายงานใหตรงกบความถนด เพราะการพนจากตาแหน)งเดมนนอาจทาใหผรบการประเมนมโอกาสกาวหนาต)อไปได

8. ผประเมนตองรกษาบทบาทของตนไว ผประเมนจะตองไม)ขอใหผรบการประเมนแสดงความคดเหนเกยวกบผลงานของตนใหผประเมนฟง เพราะผทหลงตนเองจะประเมนตนเองในลกษณะทดงาม ส)วนทยงไม)พอใจในผลการประเมนกจะประเมนในทางตรงกนขาม

9. ผประเมนตองแจงผลดวยตนเอง ผประเมนบางคนอาจรสกว )าตนเองไม)มเวลาทจะแจงผลใหผรบการประเมนทราบจงไม )เปนผลดทงผประเมนและผถกประเมนอาจมการเขาใจผดกนในเร องผลการประเมนจงไม )สมควรอย)างยงทผประเมนจะฝากผบงคบบญชาท)านอนแจงผลแก)พนกงานแทน

6.8 ขอพงระวงในการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน

ในการแจงผลการประเมนนนมความสาคญในอนาคตการทางานของพนกงานมาก เคยมพนกงานงานททราบผลการประเมนแลวคดว)าตนเองควรไปหางานหรอไปอย)บรษทอนดกว)า ทง ๆ ทพนกงานคนนมคณค)ากบบรษทแห)งน ทงนเนองมาจากผแจงม)งตาหนผถกประเมนในทานองตเพอทาลาย ไม)มขอหรอวธปรบปรงให บางครงจงตดสนใจง)าย ๆดวยการลาออก ดงนนขอควรระวงในการแจงผลการประเมนสามารถพจารณาได 3 ทาง ไดแก)

1. ขอพงระวงเกยวกบวธการแจงผลการประเมน2. ขอพงระวงเกยวกบผรบการแจง3. ขอพงระวงเกยวกบผแจง

6.9 การขจดความย�งยากในการแจงและหารอผลการประเมน

มขอแนะน าจากวารสาร International Management, April 1978 ประมวลความไดว)า ตามทฤษฏการแจงผลการปฏบตงานควรลงเอยดวยความเขาใจร )วมกนโดยผรบแจงยอมรบสงทเขายงทาไม)ไดด และตงเปาหมายร )วมกนกบผบงคบบญชาของเขาเพอใหปรบปรงใหเกดผลงานทดขน บางครงผรบการประเมนอาจไม)เหนดวยกบผลการประเมนทไม)ดจงกลายมาเปนความโกรธแคน ผบงคบบญชาควรปฏบตตนเช)นไรเมออย)ในสภาวการณเช)นนน มคณะกรรมการองคการวจยของสหรฐฯแนะว)า ผบงคบบญชาพงปฏบตดงต)อไปน

1. ฟง2. ไม)โตเถยง

3. คงความเปนมตรและชใหเหนจดบกพร)องของผใตบงคบบญชา4. รอดสกสองสามวน หากผใตบงคบบญชายงมปฏกรยาทไม )ดกเชญ

มาพบเพอรบฟงและไม)โตเถยง5. ปรบความเขาใจในขนสดทายและใชมาตรการขององคการ

ในทางปฏบตในสงคมไทยยงคงไม)สามารถปฏบตจามขนตอนทกล)าวมาไดทงหมด แต)สงทสามารถยดถอเปนแนวทางกคอการฟงและไม)โตเถยง ถาไม)อย)ในบรรยากาศทสามารถจะเขาใจกนไดกใหเลอนเวลาแกไป เพอเปนการผ)อนคลาย และใหโอกาสพนกงานไดทบทวนความเขาใจดวยตนเองใหดยงขน

6.10 การประเมนผลการแจงและหารอผลการปฏบตงาน

หลงจากมการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงานเสรจสนลง ผแจงผลควรประเมนผลการแจงผลการปฏบตงาน เพอใชเปนประโยชนในการแจงผลครงต)อไปดวยการถามตวเองดงต)อไปน

1. การเตรยมการไวครบถวนเหมาะสมเพยงใด2. บรรยากาศการแจงและหารอเปนไปตามทไดเตรยมไวอย)างไร3. สรางความเปนกนเองกบผรบแจงมากนอยเพยงใด4. กล)าวถงวตถประสงคของการแจงและหารอมากนอยเพยงใด5. การพดอย)ในประเดนทจะตองแจงและหารอเพยงใด6. ใครเปนผพดโดยส)วนใหญ) ผรบแจงไดพดในสงทตองการพดมาก

นอยเพยงใด7. การมส)วนร )วมในการหารอการปฏบตงานมมากนอยเพยงใด ได

กาหนดการดาเนนการไวอย)างเฉพาะเจาะจงหรอไม)8. ไดรบความสนใจและการตอบสนองจากผรบแจงมากนอยเพยงใด9. ไดเรยนรสงใดใหม) ๆ จากการแจงและหารอบาง

10. การแจงและการหารอบรรลวตถประสงคหรอไม) มความพอใจต)อการแจงและหารอเพยงใดผรบแจงมความเขาใจทดต)อผแจงหรอไม)

6.11 กจกรรมทายบท

ใหนกศกษาตอบคำาถามดงตอไปน

1. ใหนกศกษาบอกความหมายของการแจงและหารอผลการประเมนผลการปฏบตงาน

2. ในการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงานควรเปนหนาทของใครเพราะอะไร

3. ขนตอนในการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงานมอะไรบาง ใหอธบาย

4. ในการแจงและหารอผลการประเมนผลการปฏบตงานนน ส)วนมากทเปนทนยมมทงหมดกแบบ และแบบใดถกเลอกใชมากทสด

5. ขอควรคานงในการแจงและหารอผลการประเมนการปฏบตงาน ผแจงควรคานงถงอะไรบาง ใหอธบาย

บทท 7

การวางระบบการประเมนผลการปฏบตงาน

วตถ�ประสงคการสอน

1. เพอใหนกศกษาทราบขนตอนการวางระบบการประเมนผลการปฏบตงาน

2. เพอใหนกศกษาเขาใจการวางระบบการประเมนผลการปฏบตงาน3. เพอใหนกศกษาสามารถประเมนผลระบบประเมนผลการปฏบตงาน

เนอหาประกอบดวย

1. การวางแผนและการเตรยมการ2. การนาระบบไปปฏบต3. การประเมนผลระบบ4. กจกรรมทายบท

สอการสอน1. พาวเวอรพอยดสไลด (Power Point Slide)2. เอกสารการสอน

การวดและการประเมนผล

1. คาถามทายบท2. การซกถามรายบคคลขณะบรรยาย และหลงบรรยาย

3. ตรวจสอบความถกตองของรายงานทไดมอบหมาย4. สงเกตพฤตกรรมขณะอภปรายในชนเรยนดานทศนคตทดต)อการ

เรยน

การประเมนผลการปฏบตงานอย)างมระบบจาเปนตองกาหนดรปแบบใหเหมาะสมกบลกษณะ

ขององคการ การนาเอาระบบการประเมนทจดทาไวสาเรจรปมาใชกบทกองคการคงไม)เหมาะสม เพราะองคการมความแตกต)างกนแลวแต)ลกษณะขององคการแต)ละแห)ง ระบบการวางแผนการประเมนผลจาเปนจะตองมการวางแผนอย)างรอบคอบ

การวางระบบการประเมนผลการปฏบตงานประกอบดวยขนตอนหลก 3 ขนตอนดงน

การวางแผนและการเตรยมการ

7.1 การวางแผนและการเตรยมการ (Planning & Preparation)

ในการวางระบบการประเมนผลการปฏบตงาน การเตรยมการอย)างรอบคอบเปนเรองทจาเปนเพราะการศกษาและการเตรยมการอย)างเปนระบบและรอบคอบในทกดานย)อมทาใหการประเมนผลของหน)วยงานบรรลผลสาเรจอย)างมประสทธภาพและไม)ก)อใหเกดปญหาตามมาภายหลง การวางแผนและการเตรยมการทดเพอการวางระบบประเมนผลการปฏบตงานประกอบดวยขนตอนต)าง ๆ ดงต)อไปน

7.1.1 การสำารวจสภาพปจจ�บน

การนำาไปปฏบต

(Implementati

การประเมนผล

(Evaluation)

ขนตอนนเหมอนกบการวางแผนการดาเนนงานทวไปโดยจะตองมการสารวจสภาพปจจบนเกยวกบระบบการประเมนผลการปฏบตงานทหน)วยงานใชอย)ในปจจบนว)า มการดาเนนการอย)างไร มระเบยบขนตอนต)าง ๆ แบบฟอรม มาตรฐาน วธการประเมน การแจงผลและการหารอผลการปฏบตงานมประสทธผลบรรลเปาหมายหรอความตองการขององคการไดดหรอไม)เพยงใดซ งอาจสอบถามผ บ งค บบญชาหรอผ ประ เมนก บผ ถ กประ เมน การสงเกตการณกระบวนการประเมน การรวมรวมขอมลเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงานในช)วงทผ)านมา ตลอดจนปญหา อปสรรคต)าง ๆ ในการประเมน และขอมลทไดรบจากการประเมนผลการปฏบตงานในแต)ละคร งหากพบว)าบกพร)องตองมการปรบปรงใหม) หรอหากพบว)ายงดอย)กตองมการปรบปรงใหทนต)อการเปลยนแปลงพฤตกรรมการทางานและสภาพแวดลอมขององคการ การสารวจสภาพปจจบนขององคการอาจสารวจไดโดยใชแบบสารวจการกดการประเมนผลการปฏบตงาน

7.1.2 การพจารณาผ"เกยวของ

ผเกยวของกบการประเมนผลการปฏบตงานประกอบดวย

1. ผรบผดชอบโครงการประเมนผลการปฏบตงาน2. ผบรหารระดบสง3. ผบงคบบญชาในสายงาน4. พนกงานผปฏบตงาน

1. ผรบผดชอบโครงการประเมนผลการปฏบตงาน โดยปกตจะมการกาหนดหน)วยงานและผรบผดชอบโครงการในการประเมนผลการปฏบตงานไว เพอใหสามารถดาเนนงานตามขนตอนต)าง

ๆ และบรรลผลตามเปาหมายทกาหนดไว ผรบผดชอบอาจเปนผบรหารชนสงเอง หรอใครแลวแต)องคการเหนสมควร

2. ผบรหารระดบสง การประเมนผลการปฏบตงานตองไดรบการสนบสนนจากผบรหารระดบสง ทตองการประเมนผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาว)าปฏบตงานตามทไดรบมอบหมายมผลเช)นไร ดงนนผบรหารระดบสงตองมส)วนเกยวของและเขาใจต)อการวางระบบการประเมนผลการปฏบตงาน เนองจากผบรหารระดบสงจะเปนผอนมตค )าใชจ )าย และการดาเนนการนาระบบมาปฏบต จงควรชแจงใหผบรหารระดบสงเขาใจและทราบถงความสาคญ

3. ผบงคบบญชาในสายงาน การประเมนผลการปฏบตงานเปนภารกจทสาคญอย)างหนงของผบงคบบญชาในสายงาน ดงนนผบงคบบญชาในสายงานตองยอมรบภารกจนและดาเนนการอย)างจรงจง

4. พนกงาน การประเมนผลการปฏบตงานทดควรใหพนกงานผถกประเมนมส)วนร )วมในการประเมนหรอทเรยกว)าระบบการประเมนแบบมส)วนร)วม

7.1.3 การพจารณาทรพยากรทเกยวของ

การวางระบบการประเมนผลการปฏบตงานเปนการจดทาโครงการอย)างหนงจงตองพจารณาหรอคาดคะเนทรพยากรทเกยวของทจาเปนในการดาเนนการดวยว)ามความพรอมในการดาเนนการเพยงใด องคการมความ

พรอมทจะบารงรกษาระบบปรบปรงพฒนาระบบใหสามารถดาเนนการอย)างต)อเนองไดหรอไม)

7.1.4 การวเคราะหความเปนไปได (Feasibility Study)

เมอดาเนนการสารวจสภาพปจจบน ศกษาพจารณาผเกยวของและทรพยากรต)าง ๆ ทเกยวของแลวจะตองสรปผลและวเคราะหถงความเปนไปไดของปจจยต)าง ๆ ดงกล)าวในภาพรวมอกคร งหนงตลอดจนปญหาอปสรรคต)าง ๆ ทคาดการณว)าจะมผลกระทบต)อการประเมนผลการปฏบตงาน แลวจงเสนอผบรหารระดบสงผมอานาจในการอนมตว)าจะดาเนนการต)อไปหรอไม)เพราะผบรหารระดบสงถอเปนปจจยสาคญต)อการดาเนนการวางระบบการประเมนผลการปฏบตงาน เพราะหากผบรหารระดบสงไม)เหนดวยกบการประเมนผลการปฏบตงาน การวางระบบการประเมนผลกไม)มประโยชน

7.1.5 พจารณาเลอกระดบความยากงายของระบบ

จาเนยร จวงตระกลไดกล)าวไวว)า ระบบการประเมนผลการปฏบตงาน แบ)งออกเปน 2 ประเภท คอ

1. ร ะ บ บ แ ร ก เ ป น แ บ บ ก า ร ส อ ส า ร ท า ง เ ด ย ว (One Way Communication) ซ งฝ ายบรหาร เป นผ ร บผ ดชอบระบบน พนกงานมส)วนร)วมนอยมาก ระบบการประเมนแบบนเรยกว)าระบบปด ถอว)าการประเมนผลการปฏบตงานเปนเรองของผบงคบบญชาเท)านนไม)เปดโอกาสใหผใตบงคบบญชามส)วนร)วมหรอเกยวของ ผใตบงคบบญชาจะทราบผลการประเมนกต )อเมอมการขนเงนเดอน

ประจาป หากไดรบการขนเงนเดอนในอตราสงย)อมแสดงว)ามผลงานดในทางตรงกนขาม หากไดรบการขนเงนเดอนตาย)อมแสดงว)ามผลการทางานยงไม)เปนทน)าพอใจหน)วยงานทใชระบบนไดแก)หน)วยงานราชการ รฐวสาหกจต)าง ๆ ตลอดจนธรกจเอกชนขนาดใหญ)

2. ระบบทสอง เปนการร )วมมอระหว)างผประเมนกบผถกประเมน ซงเปนการประเมนทยอมรบกนทงสองฝาย ระบบนเปดโอกาสใหผถกประเมนมโอกาสในการประเมนร)วมกบผประเมนหรอผบงคบบญชาในการกาหนดเปาหมายของการปฏบตงาน กาหนดมาตรฐานการทางาน หน)วยงานทใชระบบนไดแก) องคการธรกจทมการบรหารงานแบบตะวนตกหรอการบรหารงานแบบมส)วนร)วม

อย)างไรกตาม การจะพจารณาเลอกระบบใดมาดาเนนการขององคการจะตองคานงถงความเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะขององคการดวย ความพรอมขององคการทไม)ก)อใหเกดปญหาในทางปฏบตรวมทงผลเสยหายตามมาทหลง นอกจากนตองคานงถงขนาดขงองคการดวยเพราะองคการขนาดเลกย)อมง)ายกว)าองคการขนาดใหญ)

7.1.6 การพจารณากำาหนดเครองมอในการประเมนผลการปฏบตงาน

ดงททราบแลวว)าเครองมอในการประเมนผลการปฏบตงานไดแก) ใบกาหนดหนาท มาตรฐานการปฏบตงาน แบบประเมนผลการปฏบตงาน และระเบยบงานบคคลว)าดวยการประเมนผลการปฏบตงาน ในการวางระบบการประเมนผลการปฏบตงานมขอควรคานงถงเครองมอต)าง ๆ เหล)านคอ

1. มาตรฐานการปฏบตงานหรอเกณฑในการปฏบตงานจะตองอย )บนพนฐานของการวเคราะหงานแต)ละประเภทโดยละเอยด

2. การเปดโอกาสใหพนกงานมโอกาสในการกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานหรอกาหนดเกณฑในการทางานจะช )วยใหระบบการประเมนผลการปฏบตงานเปนทยอมรบและเชอถอ

3. ควรจะมการทดสอบเครองมอทใชในการประเมนผลก)อน โดยเฉพาะอย)างยงแบบประเมนผลการปฏบตงาน เพอทจะไดแบบประเมนผลการปฏบตงานทสมบรณทสด และยอมรบทงผประเมนและผถกประเมน

4. ควรมการทบทวนปรบปรงเคร องมอในการประเมนการปฏบตงานทกป เพอใหเหมาะสมและสอดคลองต)อการเปลยนแปลงพฤตกรรมในการทางานและทนต)อเหตการณปจจบน

5. ควรมการกาหนดค)มอการประเมนผลการปฏบตงาน เพอใหเกดความเขาใจทถกตองตรงกนในหลกการและเกณฑในการประเมนผลการปฏบตงาน

7.1.7 การพจารณาขนตอนหรอกระบวนการประเมนผลการปฏบตงาน

กระบวนการในการประเมนผลการปฏบตงาน ประกอบดวยขนตอนต)าง ๆ ทจะตองดาเนนการอย)างต)อเนองดงน

1. กาหนดหนาทและความรบผดชอบของตาแหน)ง (Define Job Responsibility) พจารณาไดจากใบกาหนดหนาทงาน (Job Description) จะทาใหทราบว)าตาแหน)งนนมขอบเขตความรบผดชอบมากนอยเพยงใด (Job Task)

อะไรบางทจะตองปฏบตเพอใหงานบรรลในหนาทและสาเรจผล

2. กาหนดเปาหมายการปฏบตงาน (Set Goal) และเกณฑในการประเมนผลการปฏบตงาน (Set Criteria)

2.1 กาหนดเปาหมายการปฏบตงาน ในทนหมายถง การกาหนดมาตรฐานการปฏบตงาน เพอใชเปนเกณฑชวดผลสาเรจและความลมเหลวของการปฏบตงานของพนกงานทงคณภาพและปรมาณ

2.2 กาหนดเกณฑในการประเมนผลการปฏบตงาน หมายถง การกาหนดในการตค)าผลการปฏบตงาน สามารถกาหนดไดตามความเหมาะสม เช )น 3 ระดบ ไดแก) ด ปานกลาง ไม)ด เปนตน เกณฑทประกาศควรมรายละเอยดคาอธบายทชดเจน เฉพาะเจาะจง และสามารถวดไดในเชงปรมาณ

2.3 รวมรวมขอมลผลการปฏบตงาน ผบงคบบญชาททาหนาทประเมนมหนาทสงเกตและรวบรวมขอมลเกยวกบผลการปฏบตงานของพนกงาน เพอใหการประเมนเปนไปอย )างถกตองและแม)ยา

2.4 ดาเนนการประเมนผลการปฏบตงาน ผบงคบบญชาดาเนนการประเมนผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาในสงกดอย)างเปนทางการ โดยปกตองคการต)าง ๆ มกกาหนดใหมการประเมนผลการปฏบตงานปละ 2 ครง โดยมขนตอนและกระบวนการดงต)อไปน

กาหนดหนาทความรบผดชอบของตาแหน)งงาน

กาหนดเปาหมาย/เกณฑในการปฏบตงาน

รวบรวมขอมล/ผลการปฏบตงานของพนกงาน

ดาเนนการประเมนผลการปฏบตงาน

2.5 การแจงและหารอผลการปฏบตงาน เมอผบรหารประเมนผลการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาแลว จะตองแจงผลการประเมนใหผถกประเมนทราบเพอทจะใหผถกประเมนทราบจดเด)นและจดดอยในการปฏบตงานและเพอการปรบปรงการทางานใหมประสทธภาพมากขน

2.6 การตดสนใจดาเนนการกบพนกงานตามผลทไดจากการประเมนเป นข นตอนทจะน าเอาผลการประเมนมาใชเป นประโยชนตามวตถประสงคของการประเมนทก าหนดไว ไดแก) การพจารณาขนเงนเดอน การเลอนขนหรอตาแหน)ง การโยกยาย การปลดออก ฯลฯ

ตดสนใจดำาเนนการกบพนกงานตามผลการประเมน

แจงและหารอผลการปฏบตงาน

ขอม"ลยอน

7.2 การนำาระบบไปปฏบต (Implementing)

เมอองคการดาเนนการวางระบบการประเมนผลการปฏบตงานแลว กตองนาระบบการประเมนผลมาปฏบต ซงขนตอนการนาระบบการปฏบตงานไปปฏบตนน อลงกรณ มสทธา และ สมต สชณกร ไดกล)าวในหนงสอการประเมนผลการปฏบตงาน หนา 196-199 ไวว)า

7.2.1 การชแจงหรอปฐมนเทศพนกงาน

การชแจงหรอการปฐมนเทศพนกงานทกคนเปนสงจาเปนในกรณทองคการนาระบบการประเมนผลการปฏบตงานมาใช หรอกรณทมการปรบปรงการประเมนผลการปฏบตงานทมอย)เดมการชแจงเพยงการทาบนทกหรอทาประกาศเวยนใหพนกงานทราบเกยวกบระบบการประเมนไม)เปนการเพยงพอ เพราะอาจทาใหพนกงานเกดความเขาใจทไม)ตรงกนได การประชมชแจงหรอการปฐมนเทศทาใหพนกงานมโอกาสซกถามปญหาขอของใจต)าง ๆ และมความเขาใจอย)างถกตองตรงกน ซงจะทาใหพนกงานลดการต)อตาน ยอมรบและเหนความสาคญของการประเมนมากยงขน

ในการจดประชมชแจงหรอปฐมนเทศพนกงาน อาจมอบหมายใหหน)วยงานใดหน)วยงานหนงเปนผรบผดชอบดาเนนการ ส)วนใหญ)มกจะมอบหมายใหฝายบคคลเปนผรบผดชอบทงนควรจะแบ)งกล)มพนกงานทจะเขาฟงการชแจงดวย (ตามระดบ สายงาน) เพอใหสะดวกต)อการชแจงอธบาย และตอบคาถามใหเหมาะสมกบพนกงานแต)ละกล)ม

7.2.2 การจดฝกอบรมแกผ"บงคบบญชา

ผบงคบบญชาเปนผทมบทบาทสงในการประเมนผลการปฏบตงาน และการประเมนจะสาเรจผลดวยด จะตองจดใหมการอบรมแก)ผบงคบบญชาใหมความรและทกษะตามความม)งหมาย ดงน

1. เพอใหผบงคบบญชาทราบและเขาใจอย)างถกตองตรงกนเกยวกบระเบยบ ขนตอน และการดาเนนงานในการประเมนผลการปฏบตงานของหน)วยงาน

2. เพอใหผบงคบบญชาสามารถใชเคร องมอต)าง ๆ ในการประเมนผลการปฏบตงาน เช)น แบบประเมน มาตรฐานการปฏบตงาน ไดอย)างถกตอง

3. เพอใหผบงคบบญชามทกษะในการประเมน สามารถประเมนผลการปฏบตงานไดอย)างสอดคลองตามมาตรฐานทกาหนดและประเมนในทางสรางสรรค เพอการปรบปรงพฒนามากกว )าการจองจบผดผบงคบบญชา

4. เพอเพมพนทกษะในการสอสารแก)ผบงคบบญชา การสอสารเปนหวใจของการประเมนผลการปฏบตงาน เพราะทกขนตอนของการประเมนผลการปฏบตงาน ตงแต)การกาหนดมาตรฐานการปฏบตงานหรอเปาหมายการปฏบตงาน การใหคาแนะนา การสอนงาน การแจงและหารอผลการปฏบตงาน ฯลฯ จะตองมการสอสารขอความระหว)างผบงคบบญชากบผใตบงคบบญชา

7.2.3 การจดเตรยมกระบวนการนำาระบบออกใช และบำาร�งรกษา

สงทจะตองจดเตรยมก)อนทจะนาระบบการประเมนผลการปฏบตงานออกใชและการ

บารงรกษาระบบ มดงน

1. การจดเตรยมแบบฟอรมใหพรอมและมจานวนเพยงพอต)อความตองการ ตลอดจนควรมสารองไวในกรณทมความผดพลาดในการกรอกขอมล เอกสารสญหายระหว)างแจกจ)าย เปนตน

2. เตรยมเจาหนาทไวจานวนหนงใหมความรความเขาใจเกยวกบระบบการประเมนผลการปฏบตงาน รวมทงนโยบายและระเบยบการบรหารงานบคคลทเกยวของ เพอสามารถใหขอมล คาแนะนาตลอดจนตอบขอซกถามต)าง ๆ เกยวกบการประเมนผลการปฏบตงาน

3. จดทาเอกสารแนะนาเกยวกบระบบการประเมนผลการปฏบตงานและขนตอนการดาเนนงาน (Work Process) ซงระบถงการดาเนนงานในแต)ละขนตอนตงแต)ขนตอนแรกจนถงขนตอนสดทาย ผรบผดชอบและระยะเวลาในการดาเนนงาน โดยอาจจดทาเปนเอกสารสาหรบแจกหรอจดทาเปนค)มอการประเมนผลการปฏบตงานแจกแก)พนกงานระหว )างทมการฝกอบรมหรอปฐมนเทศในเรองการประเมนผลการปฏบตงาน การจดทาเปนเอกสารจะเกดผลในการสรางความเชอถอ (Reliability) และช)วยใหพนกงานมความร ความเขาใจเกยวกบการประเมนผลการปฏบตงานมากยงขน

4. เตรยมระบบการประเมนระบบการประเมนผลการปฏบตงานอกขนหนง เพอกาหนดว)าระบบทวางไวไดผลเพยงใดและเพอการปรบปรงแกไขใหทนสมยอย)เสมอ

7.3 การประเมนผลระบบ (Evaluating)

การประเมนผลระบบเปนกจกรรมหลงสดทจะตองดาเนนการเมอนาระบบการประเมนผลการปฏบตงานออกใชปฏบตแลว เพอทราบว )าระบบทกาหนดขนมาใชนนบรรลผลตามวตถประสงคทกาหนดไวหรอไม)จาเปนทจะตองปรบปรงแกแขหรอพฒนาอะไรบาง เพอใหระบบการประเมนผลการปฏบตงานสามารถดาเนนต)อไปอย)างมประสทธภาพและประสทธผลยงขน ประเดนต)าง ๆ ทตองมการประเมนผลมดงน

1. ระบบการประเมนผลการปฏบตงานเหมาะสมสอดคลองกบองคการมากนอยเพยงใดพจารณาได จากปฏ ก รยา (Reaction) ของพนกงานในหน)วยงานนน ๆ ว)า

1.1 พนกงานรถงสงทผบงคบบญชาคาดหวงหรอไม)1.2 พนกงานรว)าตนเองทางานไดดมากนอยเพยงใดหรอไม)1.3 พนกงานไดรบการช )วยเหลอจากผบงค บบญชาในการ

ปรบปรงการปฏบตงานหรอไม)1.4 พนกงานไดรบผลตอบแทน (Reward) จากการปฏบตงาน

หรอไม)ขอมลเหล)านตรวจสอบไดจากการสารวจความคดเหน หรอการสมภาษณ

พนกงานทไดรบการประเมนผลการปฏบตงาน

2. พนกงานทกคนมความรความเขาใจเกยวกบระบบการประเมนผลการปฏบตงานเปนไปในทศทางเดยวกนหรอไม) ซงพจารณาตรวจสอบไดจาก

2.1 องคการมการชแจง ปฐมนเทศ หรออบรมใหพนกงานทกคนมความรความเขาใจเกยวกบระบบการประเมนผลการปฏบตงานทใชอย)ตามแผนทกาหนดไวหรอไม)

2.2 มการมอบหมายหรอกาหนดผรบผดชอบในการใหขอมล หรอตอบคาถามต)าง ๆ เกยวกบระบบการประเมนผลการปฏบตงานหรอไม)

2.3 มการจดทาเอกสารหรอค)มอการประเมนผลการปฏบตงานแจกแก)พนกงานหรอไม)

ความรความเขาใจของพนกงานอาจตรวจสอบในคราวเดยวกนกบการสารวจ

ความคดเหน หรอการสมภาษณพนกงานทไดรบการประเมนผลการปฏบตงาน

3. พนกงานทกคนมความเชอมนว)า ระบบการประเมนผลการปฏบตงานเปนสงทมประโยชนคมค)าหรอไม) พจารณาตรวจสอบไดจาก

3.1 ผบงคบบญชาททาการประเมนไดตระหนกถงความสาคญ และยอมรบว)าการประเมนผลการปฏบตงานเปนภารกจอย)างหนงของผบงคบบญชาหรอไม)

3.2 ผบงคบบญชาและพนกงานยอมรบและเหนความสาคญของการประเมนผลการปฏบตงานว)า เปนเคร องมอทช )วยในการสอสารขอความระหว)างผบงคบบญชากบพนกงาน และมประโยชนต)อการปรบปรงการปฏบตงานของพนกงานทไดรบการประเมนหรอไม)

4. มการฝกอบรมพฒนาทกษะในการประเมนแก)ผบงคบบญชาททาการประเมนหรอไม) พจารณาตรวจสอบไดจาก

4.1 มการฝกอบรมเกยวกบวธการประเมนผลการปฏบตงานแก)ผบงคบบญชาตามแผนงานทกาหนดไวหรอไม)

4.2 ม ก า ร ฝ ก อ บ ร ม เ ก ย ว ก บ เ ท ค น ค ก า ร ใ ห ค า ป ร ก ษ า (Counseling Technique) แก)ผบงคบบญชาตามแผนทกาหนดไวหรอไม)

5. มมาตรการควบคมใหระบบสามารถดาเนนงานอย)างมประสทธผลหรอไม) กรณการละเมดหรอไม)ปฏบตตามระบบและกระบวนการประเมนท ก าหนดไวมการด าเน นการแกไขอย )างไร เป นไปตามมาตรการทกาหนดไวหรอไม) และใชไดผลมากนอยเพยงใด อย)างไรกตาม ควรตระหนกว)ามาตรการต)าง ๆ มไวเพอใชปรบปรงแกไข มใช)การลงโทษ จงมความยดหย)นตามความเหมาะสม โดยควรเปนไปในทางกระตนจงใจ ใหผบงคบบญชาในสายงานต)าง ๆ ปฏบตตามระบบทกาหนด มากกว)าจะเปนการลงโทษผบงคบบญชาเพราะหากผบงคบบญชาไม)ปฏบตตามกจะถกประเมนผลการปฏบตงานจากผบงคบบญชาทสงขนไป ในกรณนควรมการเกบขอมลและรายงานแก)ผบรหารระดบสงเปนระยะๆ เพอปองกนมใหปญหาลกลามและเกดผลเสยหายตามมาภายหลง

นอกจากนเรายงประเมนระบบไดจากกจกรรมดานการบรหารงานบคคลอน ๆ เช)นการ

ฝกอบรมและพฒนาบคลากร หากมการประเมนผลการปฏบตงานอย)างมประสทธภาพจะใหทราบถงความจาเปนในการฝกอบรมอย)างแทจรง และพนกงานทไดรบการฝกอบรมจะสามารถปฏบตงานไดอย)างมประสทธภาพกว)าพนกงานทมไดรบการฝกอบรม การประเมนระบบเปนกจกรรมทตองดาเนนการอย)างต)อเนองสมาเสมอเพอปองกนมใหเกดปญหาหรอขอขดของต)าง ๆ ในการประเมน ตลอดจนเพอปรบปรงพฒนาระบบการประเมนผลการปฏบตงานใหสามารถดาเนนงานไดอย)างมประสทธผลและประสทธภาพยง ๆ ขนต)อไป

7.4 กจกรรมทายบท

ใหนกศกษาตอบคำาถามดงตอไปน

1. ขนตอนในการวางระบบการประเมนผลการปฏบตงานมกขนตอนอะไรบาง

2. การวางแผนในการเตรยมการเพอวางระบบการประเมนผลการปฏบตงานประกอบไปดวยขนตอนใดบาง จงอธบาย

3. ใหอธบายขนตอนในการประเมนผลการปฏบตงาน4. ใหนกศกษาอธบายขนตอนของการนาระบบการประเมนผลการปฏบต

งานมาใช5. ในการประเมนระบบการประเมนผลการปฏบตงาน ผบรหารหรอผรบผด

ชอบควรคานงถงประเดนใดบาง ใหอธบาย

บทสร�ป

การประเมนผลการปฏบตงานเปนเครองมอทมความสาคญต)อการปรบเงนเดอนอนส)งผลทางออมถงการพฒนาทรพยากรมนษยในองคกร เปนเครองชวดความสมพนธระหว)างความร ความสามารถของพนกงานกบความคาดหวงของหน)วยงานซงในอดตการประเมนยงไม)เปนระบบไม)มกฎเกณฑ ต)อมาจงมระบบทเนนการประเมนคณลกษณะประจาตวและผลงาน จนกระทงในปจจบนการประเมนผลการปฏบตงานนยมการประเมนผลสาเรจของงานทกาหนดเปาหมายร )วมกน รวมทงพฤตกรรมในการปฏบตงาน โดยทวไปองคกรควรจะมระเบยบปฏบตงานบคคลว)าดวยการประเมนผลการปฏบตงานทมเนอหาสาระ 10 ประการอนไดแก) หลกการและเหตผล วตถประสงค นโยบาย กระบวนการประเมนผลและวธการ แบบประเมนผล ปจจยและการถ)วงนาหนก คาจากดความ แนวทางปฏบตในการประเมนผลและขอพงระวง กาหนดวนและระยะเวลาการประเมน และสดทายคอการแจงและหารอผลการปฏบตงาน

การประเมนผลการปฏบตงานมวธการประเมน 4 ลกษณะ ไดแก) การประเมนทยดคณลกษณะบคคลเปนหลก การประเมนทยดพฤตกรรมการปฏบตงานเปนหลก การประเมนทยดผลสาเรจของงานหรอวตถประสงคเปนหลก และการประเมนแบบวธผสมผสาน ซงแต)ละวธสความเหมาะสมกบการใชทแตกต)างกนขนอย)กบ ลกษณะงาน การจดแบ)งส)วนงาน และมาตรฐานต)าง ๆ ทองคกรกาหนดไว ในการจดทาแบบประเมนผลการปฏบตงานสามารถแบ)งไดเปน 3 ลกษณะตามวธการตอบคอ วธการประเมนแบบเปด แบบการใหคะแนน และแบบรายการตรวจสอบ ผลทไดจากการประเมนนอกจากจะนาไปใชในการพจารณาขนเงนเดอนแลว ยงอาจมผลถงการลดตาแหน)งและการเลกจางได

เอกสารอางอง

1. นงลกษณ เพมชาต (2548) การประเมนผลการปฏบตงาน. คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏ

หม)บานจอมบง.

2. นสดารก เวชยานนท. การประเมนบ�คคล. คณะรฐประศาสนศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหาร

ศาสตร.

3. ประเวศน มหารตนสกล (2545) การบรหารทรพยากรมน�ษยแนวใหม). สานกพมพ ส.ส.ท.

4. ศรพงษ เศาภายน, พนตารวจโท (2547) การบรหารทรพยากรมน�ษย. บค พอยท.

5. ณฏฐพนธ เขจรนนท (2545) การจดการทรพยากรมน�ษย. ซเอดยเคชน.

6. เสนาะ ตเยาว (2543) การบรหารงานบ�คคล. โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

7. เสถยร คามศกด, พรพรรณ ปานอาพน, ปารชาต จนทราษฎร (2545) หลกเกณฑและวธการขอเลอน

ตำาแหนง ผ"ชำานาญการ 6 ,7-8 ผ"เชยวชาญและผ"ชำานาญการพเศษ 9 ในมหาวทยาลยของรฐ ดวยการ

ประย�กตกลวธ Benchmarking.

8. เสถยร คามศกด, พรพรรณ ปานอาพน, ปารชาต จนทราษฎร (2544) ค"มอการกำาหนดตำาแหนงเปน

ผ"ชำานาญการ 6 ,7-8 ผ"เชยวชาญและผ"ชำานาญการพเศษ 9 ในมหาวทยาลยของรฐ.

9. รววรรณ รจรา (2548) การประเมนผลระบบการบรหารค�ณภาพ ISO 9001 : 2000 ทมตอผลการ

ปฏบตงานของพนกงานบรษทอนเทอรเนตประเทศไทย จำากด (มหาชน). สารนพนธ.

10. จกรกฤษณ พงใหญ) (2548) การประเมนผลโครงการพฒนานกบรหารและผ"จดการศกษาระดบส"ง.

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ปรญญานพนธ.

11. สรรตน พงศสวรรณ (2548) การรบร"ระบบประเมนผลองคการแบบสมด�ล (Balanced Scorecard) ของ

ผ"บรหารสถานศกษา สงกดสำานกงานเขตพนทการศกษาราชบ�ร เขต 2. สารนพนธ.

12. อนนต เตยวนอย (2545) การประเมนผลโครงการฝกอบรมเตรยมผ"บรหารสถานศกษา สงกดสถาบน

เทคโนโลยราชมงคล. สารนพนธ.

13. จาเนยร จวงตระกล (2531) การประเมนผลการปฏบตงาน. กรงเทพฯ. โอเดยนสโตร.

14. อลงกรณ มสทธา (2546) การประเมนผลการปฏบตงาน. กรงเทพฯ. สมาคมส)งเสรมเทคโนโลย (ไทย-

ญปน).

15. ประชย เปยมสมบรณ (2532) การประเมนผลการปฏบตงาน : แนวคดและเทคนค. กรงเทพฯ. สถาบน

บณฑตพฒนบรหารศาสตร.

16. อลงกรณ มสทธา (2539) การประเมนผลการปฏบตงาน : แนวความคดหลกการ วธการ และ

กระบวนการ. กรงเทพฯ. โครงการสนบสนนเทคนคอตสาหกรรม สมาคมส)งเสรมเทคโนโลย (ไทย-

ญปน).

17. อาทตยา เลศวทยากร (2546) การประเมนผลการปฏบตงาน. สาสนรฐประศาสนศาสตร ปท 5 ฉบบท

33 (ธ.ค. 2546).

18. นงลกษณ เพมชาต (2548) การประเมนผลการปฏบตงาน. ราชบร. คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลย

ราชภฏจอมบง.

19. กว วงศพฒ (2535) การประเมนผลการปฏบตงาน. เพมผลผลต ปท 31 ฉบบท 4 (ก.ค.-ส.ค. 2535).

20. นภดล ร)มโพธ (2548) การควบค�มกระบวนการทางสถต = Statistical process control : SPC กบการ

ประเมนผลการปฏบตงานองคกร. วารสารบรหารธรกจ ปท 28 ฉบบท 107 (ก.ค-ก.ย 2548).

21. องคณา อศวสกลไกร (2549) ทศทางการประเมนผลการปฏบตงานกบระบบบรหารผลการปฏบตงาน.

วารสารขาราชการ ปท 51 ฉบบท 1 (ม.ค.-ก.พ. 2549).

22. วลลภ ลาพาย (2548) การประเมนผลการปฏบตงาน : เทคนคและวธการ. วารสารสงคมศาสตรและ

มนษยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ปท 31 (ม.ค.-เม.ย. 2548).23. ธรยส วฒนาศภโชค (2545) ความสมพนธเชงกลย�ทธระหวาง Balanced Scorecard, Key

Performance (KPIs), Economic Value Added (EVA) กบการประเมนผลการปฏบตงาน : ก�ญแจดอก

สำาคญของการพฒนาม"ลคาเพมขององคกร. จฬาลงกรณวารสาร ปท 14 ฉบบท 56 (ก.ค.-ก.ย. 2545).

24. สรสทธ เหมตะศลป (2539) ความโนมเอยง 8 ประการททำาลายการประเมนผลการปฏบตงาน. เพม

ผลผลต ปท 35 ฉบบท 6 (พ.ย.-ธ.ค. 2539).

25. วระวฒน ปนนตามย (2540) การประเมนผลการปฏบตงาน : แนวพนจเชงระบบ. ปท 42 ฉบบท 3

(พ.ค.-ม.ย. 2540).

26. สาราญ มแจง (2539) การประเมนผลการปฏบตงาน : เทคนคและวธการ ศกษาศาสตร มหาวทยาลย

นเรศวร ปท 1 ฉบบท 1 (พ.ค.-ส.ค. 2539).

 นคอแคชของ Google จาก http://www.ocsc.go.th/ocsc/th/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=50&Itemid=257 ซงเปนภาพรวมของหนาเวบทแสดงเมอวนท 11 ส.ค. 2012 21:37:47 GMT หนาเวบปจจบน อาจมการเปลยนแปลงในระหว)างนน เรยนรเพมเตมเคลดลบ: ในการคนหาขอความคนหาของคณในหนาเวบนอย)างรวดเรว ใหกด Ctrl+F หรอ ⌘-F (Mac) และใชแถบคนหา

เวอรชนทแสดงขอความเท)านน

คาคนหาเหล)านถกเนน: การ ประเมน ผล ปฏบต งาน แบบ ม ส)วน ร)วม  

วสยทศน     เปนผนาเชงยทธศาสตรในการยกระดบคณภาพการบรหารจดการทรพยากรบคคลภาครฐ

บนหลกของระบบคณธรรม เพอประสทธผลของราชการ 

หนาหลก

ขอมล ก.พ. 

ก.พ.

อ.ก.พ.

เกยวกบสานกงาน ก.พ.

งานคมครองจรยธรรม

โครงการสาคญ

กล)มงานคมครองจรยธรรม

โครงการเกษยณอายก)อนกาหนด

โครงการเสรมสรางประสทธภาพและพฒนาคณภาพชวตของขาราชการฯ

ข)าวประชาสมพนธ

ประกาศ

จดซอจดจาง

กฎหมาย ระเบยบ

พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551

พระราชกฤษฎกา

กฎ ก.พ.

ขอบงคบ ก.พ.

ระเบยบ ก.พ.

ประกาศ ก.พ.

หนงสอเวยน ก.พ.

กฎหมายทเกยวของ

พนกงานราชการ

ระเบยบ ประกาศ หนงสอเวยนทเกยวของ

ลกจางประจา

หนงสอเวยนทเกยวของ

รจก ก.พ.ค.

ยทธศาสตร

ยทธศาสตรการพฒนาขาราชการพลเรอน

ยทธศาสตรการปรบขนาดกาลงคนภาครฐ

ศนยขอมลข)าวสาร

English

การบรหารทรพยากรบคคล  >   ระบบการบรหารผลการปฏบตงาน

ทศทางของระบบการบรหารผลการปฏบตงาน

 

การพฒนาระบบบรหารผลการปฏบตงานเกดจากเจตนารมณของสานกงาน ก.พ.ทจะปรบระบบประเมนผลการปฏบตงานเพอใหสามารถวดและประเมนผลการปฏบตงานของขาราชการไดอย)างจรงจงมากขน สานกงาน ก.พ. จงไดศกษาวเคราะหหาแนวทางการปรบปรงพฒนาระบบประเมนผลการปฏบตงานโดยเรมจากการขอความร)วมมอจากส)วนราชการมาร)วมใหความคดเหนเกยวกบสภาพปญหาทเกดขน ซงปญหาทพบมมากมาย ไม)ว)าจะเปนปญหาความไม)ชดเจนในการประเมน ความยตธรรมในการประเมน คณธรรมและทกษะของผประเมนการใชความรสกส)วนตวในการประเมน เกดการประเมนเพยงดานเดยวจากหวหนาหรอบางกรณกเปนการประเมนแบบปรองดองเพอไม)ตองการใหเกดความขดแยงประเมนตามระเบยบไม)เปนไปตามเจตนารมณ ความเขาใจในแบบประเมนและวธการประเมนทไม)ตรงกนของผประเมนและผถกประเมน การประเมนไม)ก)อใหเกดการพฒนา ปญหาเหล)านทาใหเกดการใชแบบประเมนไม)ตรงกบวตถประสงคหรอทแย)ไปกว)านนคอมแลวไม)ใช ซงสาเหตของปญหาเหล)านสามารถเกดขนไดทงจากตวระบบประเมนเอง เครองมอ และ/หรอ ผใช

 

ดงนนเปาหมายของสานกงาน ก.พ. ในการพฒนาและนาระบบใหม)มาใชในส)วนราชการ จงไดแก) การพฒนาระบบและเครองมอทสะทอนความเปนจรงและเออประโยชนแก)ผใช และการสรางความรความเขาใจใหแก)ผใชคอผประเมนและผถกประเมน ซงผใชถอไดว)าเปนส)วนประกอบทสาคญมากทสดเพราะระบบใดๆไม)ว)าจะดหรอสมบรณเพยงใด หากผใชขาด

ความรความเขาใจและการยอมรบทจะปรบเปลยน ระบบและเครองมอคงจะไม)มคณค)าประโยชนอะไร

 

- ทาไมตองระบบบรหารผลการปฏบตงาน

สานกงาน ก.พ. ไดพฒนาระบบบรหารผลการปฏบตงาน (Performance Management) หรอทเราๆเรยกกนตดปากว)าระบบ PM ขนเพอใหระบบนเปนเครองมอในการบรหารผลการปฏบตงานใหมประสทธภาพและเกดประสทธผลสอดคลองกบเปาหมายขององคกร คาถามทเกดขนกคอแลวการปรบปรงพฒนาระบบประเมนผลการปฏบตงานไปเกยวกบระบบ PM ดวยละ คาตอบสนๆ ง)ายๆกคอระบบประเมนผลเปนส)วนหนงของระบบ PM ดงนนเวลาทเราไดยนคาว)า ระบบบรหารผลการปฏบตงาน หรอ ระบบ PM น เรามกตความว)าระบบ PM คอ ระบบประเมนใหม)ทสานกงาน ก.พ. จะนามาใหใช ความคดนกถกตองแต)กไม)ทงหมด

 

ระบบบรหารผลการปฏบตงาน (PM) หมายถง การบรหารแบบบรณาการทม)งเนนผลการปฏบตงานของบคคลในองคกร เพอใหองคกรบรรลเปาหมายทไดกาหนดไว

 

PM เปนกระบวนการในการสรางสภาพแวดลอมและวธการในการทางานทสนบสนนใหผปฏบตงานสามารถปฏบตงานอย)างมประสทธภาพสงสด โดยมเปาหมายสาคญอย)ทการสรางผลผลตและผลการปฏบตงานทสงขนและการสรางความชดเจนในผลการปฏบตงานโดยใหมความสอดคลองกบเปาหมายการปฏบตงานในระดบองคกร

จากคาจากดความและความหมายของกระบวนการ PM จะเหนไดว)าระบบ PM ใหความสาคญกบกระบวนการทเกยวของทงหมดทมความต)อเนองและสอดคลองกน มไดม)งเนนแต)เพยงเรองการประเมนผลการปฏบตงาน หรอการวดผลงานใน ตอนทายทสดเท)านน

โดยเรมตงแต)การวางแผนการปฏบตงาน การพฒนาผลการปฏบตงาน การตดตามผลการปฏบตงาน และการประเมนผลการปฏบตงาน

ระบบ PM หากนามาปฏบตอย)างจรงจงและต)อเนองแลว ประโยชนทเราจะไดรบ คอประสทธภาพประสทธผลของผลการปฏบตงานทเพมพนขน การปฏบตงานของคนในองคกรชดเจนและม)งไปในทศทางเดยวกน มการสอสารภายในองคกรททวถงทกทศทาง เกดการพฒนาผลการปฏบตงาน การวดผลการปฏบตงานทเปนรปธรรมโปร)งใส สามารถสะทอนคณลกษณะของตวงานและคณค)าของผลการปฏบตงานไดอย)างถกตอง เหมาะสม นอกจากนผลของการประเมนผลการปฏบตงานยงสามารถเอาไปใชประโยชนในงานบรหารบคคลดานอนๆอกดวย

  

หลกการระบบบรหารผลการปฏบตงาน

PM ของสานกงาน ก.พ. 

กรณศกษา/ตวอย)าง

สมดพกขาราชการ

ถาม-ตอบ

ข)าว PM 

PM ดาวนโหลด

หนงสอ/ค)มอ

หน)วยงานรบผดชอบ

สมครสมาชก

เขาส)ระบบ

เมน

หนาหลก

การบรหารทรพยากรบคคล

ระบบนกบรหารระดบสง

ระบบขาราชการผมผลสมฤทธสง (HiPPS)

ระบบจาแนกตาแหน)งและค)าตอบแทน

HR Scorecard

ระบบสมรรถนะ

ระบบสารสนเทศทรพยากรบคคลระดบกรม (DPIS)

คณภาพชวตในการทางาน

การจดสวสดการภายในส)วนราชการ

ระบบเงนเดอน ค)าตอบแทน และสงจงใจ

ระบบการบรหารผลการปฏบตงาน

การจดสรรทนรฐบาล (ก.พ.)

ระบบพนกงานราชการ

ระบบตาแหน)งลกจางประจา

หลกเกณฑและวธการบรรจ แต)งตง

ระบบมาตรฐานวชาชพบรหารทรพยากรบคคลภาครฐ (HR Professional)

Secondment

ศนยสรางความเขมแขงในการบรหารทรพยากรบคคลของจงหวดและทองถน

การพฒนาขาราชการ

ยทธศาสตรการพฒนาขาราชการ

หลกสตรนกบรหารระดบสง

การพฒนาขาราชการใหม)

e Learning

กาวส)ประชาคมอาเซยน

คณธรรมจรยธรรม

การส)งเสรมคณธรรมจรยธรรมภาครฐ

ประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน

จรรยาขาราชการ

เสนทางส)อาชพราชการ

การสอบเขารบราชการ

การรบรองคณวฒ

การบรรจขาราชการและการใชบญช

หน)วยงานทรบผดชอบ

ทนรฐบาล

ทนศกษาต)อ (บคคลทวไป)

ทนศกษาต)อ (ขาราชการ / เจาหนาทของรฐ)

ทนฝกอบรม

ทนอนๆ

การศกษาต)อต)างประเทศ

การเตรยมความพรอม

บรการและการจดการดแลการศกษา

ระบบการศกษาในต)างประเทศ

งบประมาณค)าใชจ)ายในการไปศกษา

สถาบนการศกษา

สานกงานผดแลนกเรยนและสถานทต

สถตการศกษาต)อต)างประเทศ

รวมแหล)งทน

กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ

ถาม-ตอบ

หน)วยงานรบผดชอบ

การคนหาขอมลการศกษาต)างประเทศ

การคนหาขอมลการศกษาผ)านเวบ ก.พ.

สญญารบทนและสญญาคาประกน

แบบฟอรมต)างๆ

เวบไซตทเกยวของ

ข)าวการศกษา

ระบบขาราชการลาศกษา

ระบบสารสนเทศทนรฐบาล

บนทกขอตกลงระหว)าง สานกงาน ก.พ. กบ QUT

บทคดย)อวทยานพนธนกเรยนทนรฐบาล

เครอข)าย

เครอข)ายการบรหารทรพยากรบคคล

สานกงาน ก.พ. เครอข)ายภมภาค

การเสรมสรางความเขมแขงดาน HR ของจงหวด

เครอข)ายราชการใสสะอาด

เครอข)ายการศกษา

สมาคม ชมรม มลนธทเกยวของ

คลงความร

ขอมล/สถต

เอกสารเผยแพร)

หนงสอ ค)มอ

จลสาร

จดหมายข)าว

Multimedia

เอกสารประกอบการสมมนา

รายงานประจาป

งานวจยน)าร

บทความน)าสนใจ

หมายเหต ก.พ.

คาบรหารคน

กระแสคน กระแสโลก

บทความอนๆ

หนงสอทสวสดการ ก.พ. จดจาหน)าย

E- วารสารขาราชการ

ส)วนบนของฟอรม

ส)วนล)างของฟอรม

สอบเขารบราชการ

ไมโครไซต

ศนยบรหาร

ระบบโปรแกรม

โปรแกรม

ลงค

ส)วนราชการ

ประชาสมพนธ

การนาเสนอ

คนหา... คนหา

search com_search 27

เสนทางส)อาชพราชการ

ทน

สมครทน

ฝกอบรม

 หลกสตร นบส. 

รายงานผลการดาเนนงานตามนโยบายรฐบาล

การรวมกล)มฯการพฒนา

คณภาพชวตขาราชการ

Thai HR Hub

โครงการพฒนาองคความรเพอการจดทาจรรยาขาราชการ

ประเมนคณธรรม Online

ระบบขาราชการลาศกษา

 โปรแกรมระบบประเมนค)างาน

 ระบบสารสนเทศขาราชการพลเรอนสามญระดบสง (iSCS)

 ระบบสารสนเทศพนกงานราชการ

หน)วยงาน/โครงการอนๆ

สานกงานผดแลนกเรยนในต)างประเทศ

หน)วยงาน ก.พ. ต)างประเทศ

เวบไซตสานกงาน ก.พ. 

(เดม)

- - - - - - - - - - - - - - - -

มลนธประเทศไทยใสสะอาด

ฐานขอมลหน)วยงานของรฐ

ศนยกลางความรแห)งชาต

ผลงานวจยแห)งชาต 2555

สามะโนธรกจและอตสาหกรรมพ.ศ. 2555

รบฟง/รบแจง

สายด)วนของรฐบาล

 การรบฟงความคดเหนของประชาชน

 รบฟงความคดเหนดานกฎหมายไทย

  รบแจงเวบไซตไม)เหมาะสม

       [ ดแบนเนอรทงหมด ]