วารสารวิชาการ ศิลปะ ......วารสารว ชาการ...

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร Art and Architecture Journal Naresuan University ISSN : 2228 – 8120 ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561

1.ทปรกษา อธการบดมหาวทยาลยนเรศวร รองอธการบดฝายวชาการ คณบดคณะสถาปตยกรรมศาสตร รองคณบดฝายวชาการ หวหนาภาควชาสถาปตยกรรม หวหนาภาควชาศลปะและการออกแบบ ผอ านวยการสถานการออกแบบทางศลปะและสถาปตยกรรม

2. คณะท างานวารสารวชาการศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 2.1 บรรณาธการ

รองศาสตราจารย ดร.นรช สดสงข มหาวทยาลยนเรศวร 2.2 กองบรรณาธการจากผทรงคณวฒภายนอก

ศาสตราจารยกตตคณวฒนะ จฑะวภาต จฬาลงกรณมหาวทยาลย รองศาสตราจารย ดร.ธต เฮงรศม มหาวทยาลยขอนแกน รองศาสตราจารย ดร.พพนธ วเชยรนอย มหาวทยาลยธรรมศาสตร รองศาสตราจารย ดร.เกษร ธตะจาร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รองศาสตราจารย ดร.รฐไท พรเจรญ มหาวทยาลยศลปากร รองศาสตราจารย ดร.จตรงค เลาหะเพญแสง สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง รองศาสตราจารยอวรทธ ศรสธาพรรณ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ผชวยศาสตราจารย ดร.ปฐว อารยภานนท มหาวทยาลยศลปากร ผชวยศาสตราจารย ดร.ศรพรณ ปเตอร Southwestern Oklahoma State University ผชวยศาสตราจารย ดร.สรนาถ สนอไรพนธ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ผชวยศาสตราจารย ดร.อภสกก สนธภค สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ผชวยศาสตราจารย ดร.คทลยา จรประเสรฐกล มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ผชวยศาสตราจารยคมกรช ธนะเพทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2.3 กองบรรณาธการจากผทรงคณวฒภายใน รองศาสตราจารย ดร.จรวฒน พระสนต มหาวทยาลยนเรศวร รองศาสตราจารย ดร.ภณ วชระนเวศ มหาวทยาลยนเรศวร

รองศาสตราจารยสทศน เยยมวฒนา มหาวทยาลยนเรศวร ผชวยศาสตราจารย ดร.สนต จนทรสมศกด มหาวทยาลยนเรศวร ผชวยศาสตราจารย ดร.สรมาส เฮงรศม มหาวทยาลยนเรศวร ผชวยศาสตราจารย ดร.วตยา ปดตงนาโพธ มหาวทยาลยนเรศวร

2.4 ผชวยบรรณาธการ นางสาวศรอรา เสอทะยาน

นายชาญานน อดพวย นายพงษนรนทร ศรนวม 2.5 รายชอผทรงคณวฒทพจารณาบทความในวารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

รองศาสตราจารย ดร.นรช สดสงข มหาวทยาลยนเรศวร รองศาสตราจารย ดร.จรวฒน พระสนต มหาวทยาลยนเรศวร รองศาสตราจารย ดร.ดเรก ธระภธร มหาวทยาลยนเรศวร รองศาสตราจารย ดร.ศกดชาย สกขา มหาวทยาลยมหาสารคาม รองศาสตราจารย ดร.นยม วงศพงษค า มหาวทยาลยขอนแกน รองศาสตราจารย ดร.ไพฑรย ทองทรพย มหาวทยาลยราชภฎนครสวรรค รองศาสตราจารยเสนอ นลเดช มหาวทยาลยศลปากร รองศาสตราจารยวนชย เพยมแตง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา รองศาสตราจารยอดมศกด สารบตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ผชวยศาสตราจารย ดร.อภสกก สนธภค สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง ผชวยศาสตราจารย ดร.เจนยทธ ศรหรญ มหาวทยาลยนเรศวร ผชวยศาสตราจารย ดร.สทธพงษ เพมพทกษ มหาวทยาลยนเรศวร ผชวยศาสตราจารย ดร.วตยา ปดตงนาโพธ มหาวทยาลยนเรศวร ผชวยศาสตราจารย ดร.วสฐ จนมา มหาวทยาลยนเรศวร ผชวยศาสตราจารย ดร.ประทมทอง ไตรรตน มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร ผชวยศาสตราจารย ดร.นวตร พฒนะ มหาวทยาลยราชภฎพบลสงคราม ผชวยศาสตราจารย ดร.สนท ปนสกล มหาวทยาลยราชภฎพบลสงคราม ผชวยศาสตราจารย ดร.กนษฐา เรองวรรณศกด มหาวทยาลยราชภฎอดรธาน ดร.ขาม จาตรงคกล มหาวทยาลยขอนแกน ดร.สภาพร อรรถโกมล มหาวทยาลยขอนแกน

ดร.เกรยงไกร เกดศร มหาวทยาลยศลปากร

3. ออกแบบปก : ผชวยศาสตราจารย ดร.ดนย เรยบสกล เจาของ : คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร เลขท 99 หม 9 ต าบลทาโพธ อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก 65000 โทรศพท 055-962459 โทรสาร 055-962554 ก าหนดออก : ออกปละ 2 ฉบบ ตงแตเดอนมกราคม – มถนายน , เดอนกรกฎาคม – ธนวาคม วตถประสงค : เพอเปนแหลงเผยแพรผลงานวชาการ บทความวจย บทความวชาการ ใหแกคณาจารย นสต และนกวชาการทงในและนอกสถาบน เวบไซต : http://www.arch.nu.ac.th/ajnu อเมล : [email protected] และ fiat_ [email protected]

สาขาวชาทเปดรบบทความ : สาขาสถาปตยกรรม , สาขาศลปะ , สาขาเทคโนโลย , สาขาสหวทยาการดาน วทยาศาสตรและเทคโนโลย , สาขาสหวทยาการดานมนษยศาสตรและสงคมศาสตร บทความวชาการและวจยทกเรองไดรบการพจารณากลนกรองโดยผทรงคณวฒ (Peer review) จากภายนอก มหาวทยาลย บทความ ขอความ ภาพประกอบ และตาราง ทลงตพมพในวารสารเปนความคดเหนสวนตวของผเขยน กองบรรณาธการไมจ าเปนตองเหนดวยเสมอไป และไมมสวนรบผดชอบใดๆ ถอเปนความรบผดชอบของผเขยน แตเพยงผเดยว บทความใดทผอานเหนวาไดมการลอกเลยนหรอแอบอาง โดยปราศจากการอางองหรอท าใหเขาใจผดวาเปนผลงาน ของผเขยน กรณาแจงใหทางคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวรทราบ จะเปนพระคณยง

http://www.arch.nu.ac.th/ajnu

mailto:[email protected]%20%20และ

mailto:fiat_%[email protected]

บทบรรณาธการ

ในนามกองบรรณาธการ ใครขอขอบคณผเขยนบทความทกทานทใหเกยรตในการสงบทความ ขอบคณ ผทรงคณวฒทกรณาสละเวลาในการพจารณาตรวจสอบและกลนกรองบทความใหมคณภาพมาตรฐานเปนทยอมรบ

รองศาสตราจารย ดร.นรช สดสงข บรรณาธการ

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ไดรบความสนใจจากคณาจารย นกวชาการ นกวจย นสตระดบมหาบณฑตและดษฎบณฑต สงบทความเพอตพมพในวารสารฯเปนอยางดมาโดยตลอด ท าใหวารสารวชาการศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร อยในฐานขอมล TCI (Thai journal Citation Index Centre) กลม 1 มคา impact factors 0.022 นบวาเปนการพฒนาวารสารวชาการอยางตอเนอง วารสารฉบบนไดด าเนนการเขาสปท 9 ของการจดท าวารสารและมชวงเวลาการตพมพเผยแพร ฉบบท 1 เดอนมกราคม - เดอนมถนายน และฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม - เดอนธนวาคม โดยเปดรบบทความวชาการและบทความวจยตลอดป ในวารสารออนไลน Thai Journals Online (ThaiJO) ท http://www.tci-thaijo.org ผอานสามารถดาวนโหลดอานบทความทงเลมหรอเลอกตามบทความฉบบสไดตามความสนใจ วารสารฉบบใหมนมบทความวจยทนาสนใจหลายบทความ อาท เชน การออกแบบและพฒนาผลตภณฑชมชนโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา : ในเขตพนทภาคอสานตอนบน , การสนนษฐานรปแบบทางสถาปตยกรรม ปรางคปจา ต าบลนาเชงคร อ าเภอครมาศ จงหวดสโขทย,การใชเทคนคสแกนวตถสามมตและการท าพนผวส าหรบเกมในการแสดงผลรายละเอยดบนพนผวของพทธศลปอสานกรณศกษาสมและฮปแตม และ การพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ เปนตน โดยทกบทความไดผานขนตอน กระบวนการพจารณาจากคณะกรรมการผทรงคณวฒประเมนผลและพจารณาบทความแลวสงกลบไปยงผเขยนเพอปรบปรงแกไขใหสมบรณ และหวงวาผอานจะไดน าบทความในวารสารไปใชอางองในการอางองในโอกาสตอไป

http://www.tci-thaijo.org/

สารบญ

บทความวจย หนา

การศกษาและพฒนาวสดจากเสนใยกาบตาลเพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ…………………………………. ประภาพนธ พนนวล / พชย สดภบาล / ทรงวฒ เอกวฒวงศา

1-19

การพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ……………………………………………………………………………………………………. ธวชชย เทยนประทป

20-30

การพฒนาสผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร……………………………………………………… ธวช พะยม

31-37

การออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใตในประเทศไทย……………………………………………………………………………………………………………… สบศร แซล

38-48

การออกแบบบรรจภณฑแบบมสวนรวม กลมสมนไพรพอลอย อ าเภอสคว จงหวดนครราชสมา……………………….พบพร เอยมใส / ธนกจ โคกทอง /อ าไพ แสงจนทรไท

49-59

การออกแบบและพฒนาสอประสมเรอง ประชาคมอาเซยน ของผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน............... อลงกรณ อมพช / วจตรา โพธสาร

60-66

การออกแบบภาพเคลอนไหวใบหนาและปากของตวละครแอนเมชน……………………………………………………………. วสฐ จนมา

67-81

การใชเทคนคสแกนวตถสามมตและการท าพนผวส าหรบเกมในการแสดงผลรายละเอยดบนพนผวของพทธศลปอสานกรณศกษาสมและฮปแตม................................................................................................................................ ปรวฒน พสษฐพงศ

82-90

ประตมากรรมทางพทธศลป จากเครองปนดนเผา บานวงดนสอต าบลวงนกแอน อ าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก 91-100

นวตร พฒนะ

การศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกสเพอประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชน……………………………………………………………………………………………………………………………………..... ภทรพล เรองศร / จตรงค เลาหะเพญแสง /ทรงวฒ เอกวฒวงศา

101-117

การพฒนาสตรเนอดนปนส าหรบผลตภณฑสโตนแวร จากดนบานปลกแรด อ าเภอบางระก า จงหวดพษณโลก………………………………………………………………………………………………………………………………… วมล ทองดอนกลง

118-136

การออกแบบและพฒนาผลตภณฑชมชนโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา : ในเขตพนทภาคอสานตอนบน… ประทบใจ สวรรณธาดา / ศกดชาย สกขา

137-155

การสนนษฐานรปแบบทางสถาปตยกรรม ปรางคปจา ต าบลนาเชงคร อ าเภอครมาศ จงหวดสโขทย………………….. อนสพงษ ไกรเกรยงศร

156-166

บทความวชาการ

วางกงบวกกงลบ : ทวางสอกลางระหวางมนษย สถาปตยกรรมและบรบท……………………………………………………… นรเทพ นฤทม

167-178

องคความรภมปญญาทองถนกระเบองหลงคาดนเผาชมชนดานเกวยน................................................................... มารสา หรญตยะกล

179-186

1

การศกษาและพฒนาวสดจากเสนใยกาบตาลเพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ ประภาพนธ พนนวล 1 พชย สดภบาล2 ทรงวฒ เอกวฒวงศา3

Study And Development Material From Sugar Palm FiberI Especially

In Product Design Prapapan Puennuan1 Pichai Sodpiban2 Songwut Egwutvongsa3

1-3 คณะครศาสตรอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง กรงเทพ 1-3 Master of Education in Industrial Education, King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang, Bangkok * Corresponding author E-mail address: [email protected]

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอการศกษาและพฒนาวสดจากเสนใยกาบตาล เพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ และเกบรวบรวมขอมลจากกลมผเชยวชาญและผทรงคณวฒทเกยวของ โดยการนากาบตาลออนพรมนาใหชม และคลมดวยผาชบนาจนกาบตาลมความออนตว นม เหมาะสาหรบกระบวนการทบดวยเครองทบโดยใชระบบมอเตอรไฟฟา เพอแยกเสนใยทอยภายในกาบตาล ซง 1 ชวโมง สามารถใชเครองทบดวยระบบมอเตอรไฟฟา ทบกาบตาลได 30 กาบ หรอกาบละ 2 นาท และจากการศกษาวจยพบวา ลกษณะทางกายภาพของเสนใยกาบตาล มลกษณะเสนใยทเหนยว ทนความรอน ทนสารเคม มความยาวประมาณ 60 – 80 เซนตเมตร ขนาดเสนใยตดขวาง ประมาณ 1-2 มลลเมตร สามารถนามาประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ ผลการประเมนการออกแบบผลตภณฑวสดจากเสนใยกาบตาล ผวจยไดรวบรวมสรปขอมลนามาสรางแบบ จานวน 10 รปแบบ และใชทฤษฎวศวกรรมยอนรอยในการตดทอนรปแบบผลตภณฑใหเหลอจานวน 5 รปแบบ นาไปเขยนโปรแกรม 3 มตดวยคอมพวเตอร เพอใหรปแบบผลตภณฑมความเสมอนจรงมากทสด จากนนนารปแบบทไดใหผทรงคณวฒและผเชยวชาญทางดานการผลตและการออกแบบผลตภณฑวสดจากเสนใยกาบตาลประเมนผล จากการประเมนรปแบบผลตภณฑวสดจากเสนใยกาบตาล โดยผเชยวชาญดานการออกแบบและการผลตผลตภณฑวสดจากเสนใยกาบตาล พบวา ผเชยวชาญมความคดเหนสอดคลองกนวา ผลตภณฑวสดจากเสนใยกาบตาล รปแบบท 1 มความเหมาะสมมากทสด (x=4.54, S.D.=0.12) รองลงมาคอ รปแบบท 5 (x=3.63, S.D.=0.09) รองลงมาคอ รปแบบท 2 (x=3.59, S.D.=0.16) รองลงมาคอ รปแบบท 4 (x=3.50, S.D.=0.08) และรปแบบท 3 (x=3.36,S.D.=0.15) ตามลาดบ คาสาคญ : เสนใย กาบตาล เครองทบ

ABSTRACT

Research objectives are studies and developments the materials from the fiber of the bracts of sugar palm to apply for design the products. And collect the data from associated groups of experts and professionals by bringing green bracts of sugar palm and sprinkle them become sodden and then cover them with wet cloth until they were supple and silky. Favorableness for process with beating machine by electric motor system to separate the fiber inside the bracts of sugar palm. Within 1 hour, the beating machine by electric motor system can beat 30 bracts, 2 minutes each. Regarding to research result, the physical qualities of the fibers of the bracts of sugar palm were cohesive, heat and chemistry resistant, each fiber is about 60 – 80 centimeters long, and about 1-2 millimeter by transversal. Be able to bring and apply for products design. Researcher evaluated products design, the fibers of the bracts of sugar palm. Researcher collected the information to design 10 images, and managed by Reverse Engineering theory to decrease the products images for 5 images remaining. Take them to design 3 dimensions-program by computer in order to make all images be the most realistic. Then, bring all designs were evaluated by the experts and professionals in productions

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561 ___________________________________________________________________________________________

2

and design about the fibers of the bracts of sugar palm. Regarding to evaluation result of the product’s design about the fibers of the bracts of sugar palm by the experts and professionals in productions and design about the fibers of the bracts of sugar palm : all professionals were agreeable that the products which made of the fibers of the bracts of sugar palm were ; the 1st image was the most appropriate (x=4.54, S.D.=0.12) , the 2nd was the 5th image (x=3.63, S.D.=0.09) , the 3rd was the 2nd image (x=3.59, S.D.=0.16), the 4th was the 4th image (x=3.50, S.D.=0.08) and the 3rd image (x=3.36,S.D.=0.15) respectively. Keywords : Fiber, Bracts of sugar palm, Beating machine บทนา ในยคโลกาภวฒนประเทศไทยไดมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวทงทางดานเศรษฐกจสงคม ตลอดจนระบบธรกจอตสาหกรรมการคาการลงทนจากตางชาตไดเรมมการเปลยนแปลงวสดอปกรณผลตภณฑและเทคโนโลยมากมาย สงผลกบสงแวดลอมทเปลยนแปลงจากการใชพลงงานรปแบบตาง ๆ ในปจจบน ไมวาการใชพลงงานเชอเพลงเพอการผลตในระบบอตสาหกรรมดวยสารเคม ผลตวสดทสงผลตอสภาพแวดลอม เรมตงแตขนตอนการผลตวตถดบ ขนตอนกระบวนการผลตเปนผลตภณฑ ตลอดจนขนตอนของกระบวนการการยอยสลาย ซงกระบวนการเหลานเปนวงเวยนชวตในระบบอตสาหกรรมทลวนแลวแตสรางมลภาวะใหกบสภาพแวดลอม สงผลใหเกดภาวะเรอนกระจกทมนษยโลกไดรบ ทาใหมนษยประสบปญหาทงทางตรง และทางออมในปจจบน ซงปญหานมนษยเราจาเปนตองหนมาตระหนกและชวยกนหาทางแกไขหรอหาวสดทดแทนเพอชวยทานบารงโลกใบนไวใหอยคกบเราไปนาน ๆ

เนองจากประเทศไทยตงอยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ภมประเทศสวนใหญเปนทราบลมอดมไปดวยทรพยากรธรรมชาต ทงทรพยากรดน ทรพยากรนา ทรพยากรปาไม และทรพยากรแรธาต ซงทรพยยากรเหลานทาใหประเทศไทยเปนพนททเหมาะแกการเพาะปลกและการทาเกษตรกรรม ซงถอเปนอาชพหลกของคนไทยตงแตอดตจนถงปจจบน และในปจจบนประเทศไทยไดสงออกผลตผลทางการเกษตร ผลตภณฑแปรรปการเกษตรมากมาย การเกษตรจงมบทบาทสาคญตอเศรษฐกจของประเทศทยงตองไดรบการปรบเปลยนปรบปรงและพฒนาแนวทางการประกอบอาชพทางเกษตรกรรมใหมากยงขน เพอใหอาชพเกษตรกรรมสามารถพฒนาไปพรอมกบยคโลกาภวฒน

ตนตาลคอพชจากธรรมชาตทพบมากในทกพนททกภาคของประเทศไทย มเสนใยเปนโครงสรางหลกทสาคญ ทงลาตน มความนาสนใจในการศกษาเพอนามาประยกตใชในการออกแบบ ซงการศกษาวจยครงนจงตองการทราบถงศกยภาพและคณสมบตวสดทดแทนจากเสนใยตนตาล เพอศกษาความเปนไปไดของการใชวสดทดแทนจากธรรมชาตจากเสนใยตนตาล เพอนามาศกษาและพฒนากระบวนการใชประโยชนดวยวสดทดแทนจากเสนใยตนตาลเพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ โดยการดาเนนการสรางจากแนวความคดทเปนระบบ และเปนเหตผล สามารถสรางชองทางในการพฒนารายไดในชมชน พฒนาชวตของคนในชมชน ซงกระบวนการศกษาพฒนาจะเนนใหสอดคลองกบการพฒนาเชงทองถน

จะเหนไดวาความสมพนธ วฒนธรรม สภาพแวดลอม ทรพยากรในทองถนนนไมสามารถแยกจากกนไดการททองถนหรอชมชนนนๆ เกดเสถยรภาพ กเทากบสบทอด และฝนฟฝมอ ดานหตถกรรม แรงงาน เศรษฐกจ การพฒนาอยางสมบรณแบบในสงคมทองถน ดงนนทองถนตองเหนถงประโยชนทสภาพแวดลอม ทรพยากรทมอยางคมคาทสด ซงในปจจบนกบการทาเครองใชเครองประดบบานททาจากตนตาลเปนทนยมของประชาชนแตในขณะเดยวกนตนตาลเจาของคนไทยกกาลงใกลจะสญพนธไปดวย (วญญ บญยงค.2535:83)

ดงนนการใชกรอบแนวความคดเกษตรกรเปนศนยกลางของการพฒนา โดยใชกรอบแนวคด "เกษตรทฤษฎใหม" (อาพล, 2542: 3-4) สงเสรมการเกษตรในรปแบบรฐวสาหกจชมชน หรอ กลมพฒนาผลตภณฑชมชน จงคาดหวงใหการผลตภณฑในรปแบบธรกจมความเขมแขงสามารถตอยอดผลตภณฑในรปแบบระบบอตสาหกรรมในอนาคตใหมความนาสนใจ ผสมผสานใชแนวความคด และองคความรทองถนเขากบการพฒนาผลตภณฑการเกษตรใหเหมาะสมสามารถตอบสนองความตองการของผบรโภค และสงเสรมรายไดใหชมชน ตอยอดผลตภณฑเพอใหมความเหมาะสมกบการใชงานของคนในยคปจจบนได


3

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาคณสมบตทางกายภาพเสนใยกาบตาล 2. เพอศกษาแนวทางประยกตใชวสดจากเสนใยกาบตาลในการออกแบบผลตภณฑ 3. เพอออกแบบผลตภณฑจากเสนใยกาบตาล 4. เพอประเมนความพงพอใจผผลตผจาหนายและผบรโภคทมตอผลตภณฑวสดจากเสนใยกาบตาล วธการดาเนนงานวจย การศกษาและพฒนาวสดจากเสนใยกาบตาลเพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ ซงผวจยไดทาการสมภาษณผเชยวชาญดานคณสมบตทางกายภาพของเสนใยธรรมชาต ภาควชาคหกรรมศาสตร คณะเกษตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร, ผเชยวชาญดานกายภาพของตนตาล อาเภอปรางก จงหวดศรษะเกษ, กลมเกษตรกรอาเภอปรางก, กลมชมชน ซงเปนผใหความรเกยวกบกายภาพของเสนใยธรรมชาต และกายภาพของตนตาล เพอนามาวเคราะหโดยเรมจากการสารวจพนทแหลงเพาะปลก กระบวนการแยกเสนใย และการแปรรป เพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ ซงมรายละเอยดดงน 1. การศกษาคณสมบตทางกายภาพและสารวจพนทแหลงเพาะปลก

มการสารวจพนแหลงเพาะปลก พบวา ตนตาลมจานวนมากตลอดเสนทางถนน ในพนทอาเภอปรางก จงหวดศรษะเกษ ลกษณะทางกายภาพ ลกษณะของลาตนมความสง ใหญ โคนตนใหญกวาชวงกลางลาตน วดเสนรอบวงโดยรอบประมาณ 2 เมตร ภายนอกลาตนเนอไมเปนเสยนสดา แขง เหนยว ไมหกงาย เนอไมภายนอกหรอดานนอกจะแขงมากกวาภายในลาตนรอบๆ ลาตนมกาบหมลาตน ลกษณะผวมนแขงสดานาตาลเปนซกๆ หอหมลาตนซอน ๆ กน มลกษณะคลายรปตว Y 2 แฉก หอหมลาตนไว ผวลน มหนามทขอบกาบ ภายในมเสนใยเหนยว ความยาวโดยประมาณ 60-80 เซนตเมตร ตอจากกานใบ กานใบมความแขงผวมน และลกษณะใบเปนแผนแฉกคลายรปพด บรเวณลาตนมรวง และผล ซงตาลจะสามารถออกผลไดเมออาย 10-15 ปขนไป ทนตอสภาพพนทแหงแลง

ภาพ 1 ลกษณะทางกายภาพสวนตางของตนตาล

2 กระบวนการแยกเสนใย

จากการศกษาลกษณะทางกายภาพ ผวจยไดแยกเสนใยโดยผานกระบวนการการคดแยกเสนใยทมกระบวนการดงตอไปน

1) กระบวนการแยกเสนใยจากการทดลองแยกจากสารเคม โดยการใชโซดาไฟ และความรอน เปนตวชวยเรงเวลาในการยอยขยของเสนใย นาสวนของกาบตาล ตมในนา

เดอดผสมโซดาไฟ หลงจากนนนาเสนใยลางทาความสะอาดดวยนาเปลาเพอลางทาความสะอาดโซดาไฟทตกคางในเสนใย จากนนนาเสนใยทลางเรยบรอย แชนาขเถา ทบ และแยกเสนใยดวยหว เกบรวบสงเกตการณจากลกษณะการเปลยนแปลงส และความยดหยน ของตวเสนใยทไดผานกระบวนการทดสอบตมดวยโซดาไฟดวยความรอน


4

ภาพ 2 กระบวนการแยกเสนใยจากทดลองแยกจากสารเคม

2) กระบวนการแยกเสนใยจากการทบพลงงานไฟฟา โดยการเกบกาบตาลออนจากตนตาล แลวคลมกาบตาลดวยผาชบนา หรอเศษขยกาบตาล เพอใหกาบตาล

นม ออน สะดวกตอการแยกเสนใย แยกเสนกาบตาลดวยเครองทบไฟฟา จากนนแยกเสนใยจากขยกาบตาล ตากไวใหแหงเพอทาความสะอาด พรอมสามารถนาไปแปรรป

ภาพ 3 กระบวนการแยกเสนใยจากการทบพลงงานไฟฟา

3) การแปรสภาพดวยการยอมส กระบวนการแปรรสภาพดวยวธการยอมสผวจยไดทดลองยอมสมรายละเอยดดงตอไปน

1. กระบวนการแปรรสภาพดวยวธการยอมสจากวตถดบจากธรรมชาต

ภาพ 4 การแปรสภาพดวยการยอมสธรรมชาต

2. กระบวนการแปรรสภาพดวยวธการยอมสเคม

ภาพ 5 การแปรสภาพดวยการยอมสเคม


5

4) กระบวนการขนรปเสนใย จากการทดสอบการขนรปของเสนใยมรายละเอยดดงน

1. กระบวนการขนรปดานการสานดวยวสดเสนใยตาลลวน

ภาพ 6 กระบวนการขนรปดวยการทอดวยเสนใยตาลลวน

2. กระบวนการขนรปดวยวธการทก

ภาพ 7 กระบวนการขนรปดวยทก

3. กระบวนการขนรปดวยวธสานรวมกบเสนใยไหม

ภาพ 8 กระบวนการขนรปดวยการทอ ผลการวเคราะหขอมล การศกษาและพฒนาวสดจากเสนใยกาบตาลเพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ ผวจยไดศกษาและทดลองเพอวเคราะหขอมล โดยการศกษาและทดลองงานวจยใหสอดคลองตามวตถประสงคทวางไวขางตน ตามการวเคราะหขอมลเพอหาผลตามวตถประสงค ดงน 1. เพอศกษาคณสมบตทางกายภาพเสนใยกาบตาล

จากการศกษาเกบรวบรวมขอมลเบองตนพบวา ตนตาลมเสนใยเปนสวนประกอบในหลายสวน เชน เสนใยทเปนสวนของลาตน กาบตาล ทะลายตาล เปลอกลกตาล ซงดาเนนการวเคราะหคณลกษณะทางกายภาพเสนใยทไดจากสวนตางๆ ของตนตาล สามารถทราบถงขนาดเสนใยสวนของตนตาลๆของตนตาล


6

1) คณลกษณะทางกายภาพของเสนใยกาบตาล การศกษารวบรวมการขอมลพบวาตนตาลมเสนใยทเหนยวทสามารถนามาแปลสภาพไหลายสวน แตสวนท

เหมาะสมในการนามาเขาสกระการสรางเปนผลตภณฑคอสวนของเสนใยกาบตาล ทจานวนมาก เกดไดระยะเวลาสน และมอยาตอเนอง พรอมทงมเสนใยทมความยาวขนาดเทาๆกน ยาวมากทสดหากนามาเปรยบเทยบกบสวนตางๆ เสนใยตนตาลจงควรใชในสวนทไดจากกาบตาลจงจะเหมาะสมทสด ตาราง 1 แสดงลกษณะทางกาบภาพของเสนใยในตนตาล

ระยะเวลาเจรญเตบโต ระยะเวลาเจรญเตบโต

ลกษณะของเสนใย

10-15 ป

ลกษณะเสนใยในลาตนเปนเสนใยมลกษณะเหนยว สขาวไข ลอมไปดวยเยอขาวคลายฟองนา มความชน และหมดวยเปลอกหนา แขง ลอมเปนวงกลม

15 วน

ลกษณะเสนใยทไดมขนาดความยาวประมาณ 50 – 80 เซนตเมตร มความเหนยว สขาวไข หรอ นาตาลออน

15 วน

ลกษณะกานแขง มเสนใยละเอยดอดแนน ลอมรอบเปลอกแขงสเขยว

10 วน ลกษณะใบเปนแผนแขง รปทรงแฉก สเขยว ผวเรยบ

10-15 ป

ลกษณะเสนใยในทะลาย เปนเสนใยเหนยว ขนาดความยาวเสนไมเทากน รอบดวยกลบเลยงใบ

10-15 ป

ลกษณะเสนใยลกตาล มเสนใยเลกทเปลอกลกตาล เปนเสนเลกๆ ฝอยๆ

10-15 ป ลกษณะแขง สนาตาลเขม ไมมเสนใย

จากตารางท 1 สรปไดวา เสนใยทไดจากกาบตาล มระยะเวลาในการงอกใหมตลอดชวตของการเจรญเตบโต มการงอกใหมดวยระยะเวลาอนสน จงสามารถนามาแปรสภาพเปนเสนใย โดยทไมจาเปนตองตดลา มเสนใยทเหนยว ทนทาน ตนเปนสวนทเหมาะสมหากนามาแปรสภาพผลตภณฑทตองการความทนทาน หรอเปนสวนทเปนจดนาสนใจสาคญในการนามาแปรสภาพ โดยไมทาลายธรรมชาต เพราะมกระการเกดทสน


7

2. การวเคราะหการประยกตใชวสดจากเสนใยกาบตาลในการออกแบบผลตภณฑ จากการศกษาเกบรวบรวมขอมลเกยวกบการแยกเสนใย มกรรมวธ ตาง ๆ ดงตอไปน 2.1 กระบวนการแยกเสนใยจากทดลองแยกจากสารเคม 1. เตรยมสวนตางๆของตนตาล ทใชนามาทดลองแยกเสนใย มสวนประกอบ ดงน

ภาพ 9 สวนตางๆของตนตาล

2. เตรยมอปกรณเพอทดลองตมดวยโซดาไฟคดแยกเสนใยดวยสารเคมและความรอน

ภาพ 10 ตมสวนประกอบจากตนตาลกบโซดาไฟดวยความรอน

3. ลางสวนประกอบตางๆ ของตนตาลดวยนาเปลา ทบเพอใหเสนใยแตกตว หลงจากนนใชหวสางเสนใยใหแยกออกจากกน จากนนแชดวยนาขเกาเพอทดลอง การปรบคาความเปนกรด-ดางของเสนใยทตมเสรจแลว

ภาพ 11 ลาง หว แชนาขเถา สวนตางๆ ของตนตาลหลงจากการตม

2.2 กระบวนการแยกเสนใยจากการใชเครองมอและอปกรณทมนาหนกการทบ 1. เกบกาบตาลทมเนอออนสขาว


8

ภาพ 12 กาบตาลทเกบจากตนทนท

2. คลมกาบตาลดวยขยตาลทชมนา

ภาพ 13 กาบตาลดวยขยตาลทชมนา

3. ทบดวยเครองทบ

ภาพ 14 การทบเพอแยกเสนใยดวยเครองทบ

4. การแยกขยออกจากเสนใยกาบตาลหลงทบ

ภาพ 15 แยกเสนใยจากขย


9

ตาราง 2 กระบวนการแยกเสนใยจากทดลองแยกจากสารเคม

กระบวนการแยกเสนใยดวยความรอนเสนใยสวนตางๆของตนตาล สวนประกอบ

ตนตาล ตมโซดาไฟ ตมโซดาไฟ (5ชม.)

ผลการวเคราะห (2 ชม.) (5 ชม.) แชขเถา หว

1. ลกตาล

เสนใยมขนาดเลก สนาตาลออนสลบดา

2. ลายตาล

เสนใยมความยาวสนไมสมาเสมอ มหลายขนาดปนกน

3. ใบตาล

-

ใบมความคงทนแขงแรง คงรปทรงเปนแผน ไมเปอยยย

4. กานตาล

-

เสนใยมขนาดเลก ละเอยดซอนกนอดแนน ไมยดหยน

5. กาบตาล

มเสนใยขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 1 มม. มเสนใยยาวปานกลาง 45-60 ซม.

6. ลาตนตาล

-

มเสนใยเรยงตวกนลอมรอบดวยวดสสขาวชมนาคลายฟองนา

จากตารางท 2 สรปการวเคราะหไดวา เสนใยจากตนตาลในแตละสวนตางๆของตนตาล เมอทดลองแยกเสนใยดวยสารเคม ใชระยะเวลาในการตมดวยโซดาไฟเปนเวลานาน สงผลใหความเหนยว และความยดหยดของเสนใยลดลง


10

ตาราง 3 กระบวนการแยกเสนใยดวยการทบ

การแยกเสนใยดวยกระบวนการทบ ลาดบ เครองมอ ระยะเวลาทใช จานวน(กาบ) ผลการวเคราะห 1. ทบดวยมอโดยใชไมขนาด

เสนผานศนยกลาง 15 ซม.

1 วน 7-8 กาบ เสนใยทไดมลกษณะกลมสวย ใชระยะเวลาในการแยก

2. เครองทบไฟฟา 1 ชม. 20 กาบ เสนใยแยกออกจากขยไดงาย เสนใยละเอยด ไมกลม ไดปรมาณมาก ใชระยะเวลานอย

จากตารางท 3 ผวจยสรปการวเคราะหไดวา เสนใยทแยกดวยการทบดวยมอโดยใชไมขนาดประมาณเสนผานศนยกลาง 15 ซม. ทบ ใชเวลานาน สงผลชาหากตองนาไปแปลรปเปนผลตภณฑ สวนกาบตาลทแยกดวยเครอง เสนใยใยอาจจะไมกลมสมบรณ แตสามารถไดเสนใยจานวนมากในเวลาทนอย สามารถนาเจาสกระบวนการแปรรปเปนผลตภณฑไดเรว

กระบวนการการแปรสภาพดวยการยอมสเคมและสธรรมชาต

1. เตรยมสเคมและธรรมชาตทจะใชยอมเสนใย

ภาพ 16 สเคมใชในการยอมเสนใย

ภาพ 17 วสดธรรมชาตใชในการยอมสเสนใย


11

ตาราง 4 กระบวนการยอมสจากธรรมชาต

กระบวนการยอมสเสนใยจากสธรรมชาต ส การยอม ผลการวเคราะห

1. เปลอกไม

โทนสนาตาลออน สอถงความอบอน

2. เปลอกลกหวา

โทนสนาตาลอมมวง

3. ครง

โทนสนาตาลแดง

4. ประดลงโคลน

โทนสนาตาล

5. เมดคาแสด

โทนสนาตาลออน

6. เข, ประโหด, ครง

โทนสสนาตาลเหลอง

7. เปลอกมงคด

โทนสนาตาลสม

8. ประโหด, ปนใส

โทนสนาตาลหมน

9. ประด

โทนสนาตาลออน


12


10. ประโหดลงโคลน

โทนสเทา

11. เข

สนาตาลอมเหลอง

12. คราม

โทนสเทาดา

13. ปลกลวยลงโคลน

โทนสเทาออน

ตาราง 5 กระบวนการยอมสจากสยอมเคม


1. สเปลอกไมเคม

โทนสนาตาลอมเทา

2. สนาตาลแกเคม

โทนสนาตาลอมมวง

3. สเลอดหมเคม

โทนสแดงเลอดหม

4. สเหลองเคม

โทนสเหลองอมนาตาล


13

ตาราง 5 กระบวนการยอมสจากสยอมเคม (ตอ)


5. สนาเงนแกเคม

โทนสนาเงนหมน

6. สดาเคม

โทนสเทาดา

7. สเขยวหวเปดเคม

โทนสเทาอมเขยม

จากตารางท 4 และ 5 แสดงผลการยอมส 2 กระบวนการ ผวจยสรปการวเคราะหไดวา การยอมสเสนใยตาลดวยสเคม จะมการดดซมสทชดเจนกวาสธรรมชาต ซงโดยทวไป การยอมจากสธรรมชาตจะใหสโทนนาตาลไมวาจะโทนเหลอมสม หรอแดง ซงสสนเหลาใหความสวยงามแตกตางกนออกไป สามารถนามาประยคใชในแตละผลตภณฑจะนามาผานกระบวนการแปรสภาพตอไป

กระบวนการการการขนรปเสนใย เสนใยกาบตาลแปรสภาพขนรปแผน และตามโครางสรางของผลตภณฑ

ภาพ 18 รปแบบกระบวนการขนรปเสนใย


14

ตารางท 6 กระบวนการแยกเสนใยจากขนรปเสนใย

กระบวนการขนรปเสนใย เทคนคการขนรป วสด รปแบบทได ผลการวเคราะห

ใยตาลลวน แผนใยตาลหนากวาง ประมาณ 60 x 60 ซม.

มลกษณะใยตาลสานดวยใยตาล มความสวยงามในเนอแผน แตวสดจะไมประณตชดตดกนเนองจากขนาดของเสนตาลไมเทากน ใหความสวยงามแบบธรรมชาต

ใยตาลลวน เสนใยทกเปยยาว มลกษณะเปนเสนยาว ดวยการทกเสนใย เกดปมในจดทประสานเสนใย แตสามารถนาเสนใยยาวไปประดบตกแตงได

ใยตาลผสมเสนไหมพรมหนาพเศษ

ผนใยตาล กวาง 60 ซม.

มลกษณะผนผาผวเรยบปานกลาง มความเรยบรอยของชนงาน สามารถเพมความยาวไดตามความเหมาะสม

ใยตาลสานขนรปผสมหวาย

ขนาดโครงสรางผลตภณฑ

มลกษณะสานขนรปไดตามโครงสรางผลภณฑไดด เพมความแขงแรงของกระบวนการ

ใยตาลสานขนรปผสมเสนเอน

ขนาดโครงสรางผลตภณฑ

มลกษณะสานขนรปไดตามโครงสรางผลภณฑไดด ใหความโปรงแสงของกระบวนการ

จากตารางท 6 ผวจยสรปการวเคราะหไดวา พบวา กระบวนการแปรสภาพเสนใยกาบตาลเพอประยกตใชในการออกแบบมความหลากหลายทางดานพนผว ความสวยของสสน และสามารถสอดคลองเขากบชนดของผลตภณฑทมความเฉพาะของการนาไปใชงาน อนไดแก การผสมสานแลวมความทนทาน ผสมผสานโปรงแสง ลวนแลวแตสามารถประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑได

3 การวเคราะหออกแบบผลตภณฑโดยการประยกตใชประโยชนจากเสนใยกาบตาล

ผวจยไดใชแนวความคดในการออกแบบผลตภณฑเพอผสมผสานธรรมชาตกบความรวมสมย โดยเนนการใชวสดมาแปรสภาพในกระบวนการตาง และยดหลกการใชงานตามความเหมาะสมของแตละรปแบบตามแนวความคดการออกแบบผลตภณฑ (วรณ ตงเจรญ. 2526 : 19)


15

ภาพ 19 แบบรางผลตภณฑ


16

ภาพ 19 แบบรางผลตภณฑ (ตอ)

จากการนาแนวคด แรงบนดาลใจ และการผสมผสานวสดเขากบงานออกแบบผลตภณฑจากเสนใยกาบตาลผานกระบวนการทดลองตางๆ สามารถสรางแนวคดออกแบบราง จานวน 30 รปแบบ จากนนไดมการคดเลอกรปแบบทมความเหมาะสมตามหลกการออกแบบผลตภณฑ จานวน 5 รปแบบ ดวยทฤษฎวศวกรรมยอนรอย โดยการสรางตารางเพอพจารณาใหไดผลออกมาเปนขอมลเชงปรมาณ โดยนากรอบแนวคดของ (วรณ ตงเจรญ. 2526 : 19) มาใชเปนเกณฑในการพจารณา

ภาพ 20 แสดงตารางการวเคราะหผลตภณฑเพอเลอกผลตภณฑ 5 รปแบบ


17

ผลการออกแบบผลตภณฑของตกแตงบาน จากการประเมนคดเลอกรปแบบทมความเหมาะสม ดวยทฤษฎวศวกรรมยอนรอย ตามเกณฑการออกแบบผลตภณฑของตกแตงบานจนไดจานวน 5 รปแบบ นามาสรางผลตภณฑ แบบ 3 มต ดวยคอมพวเตอร เพอใหไดรปแบบทมความสมจรงมากทสด เพอนาไปสขนตอนการผลตตนแบบจรง ดงตอไปน

รปแบบท 1 รปแบบท 2

รปแบบท 3 รปแบบท 4 รปแบบท 5

ภาพ 21 แสดงรปแบบผลตภณฑ 5 รปแบบ

จากการประเมนรปแบบผลตภณฑ โดยผทรงคณวฒดานการออกแบบ และผเชยวชาญดานการผลต พบวา ในภาพรวมทง 5 แบบ คอ ผเชยวชาญมความคดเหนสอดคลองกนวา ผลตภณฑวสดจากเสนใยกาบตาล รปแบบท 1 มความเหมาะสมมากทสด (x=4.54, S.D.=0.12) รองลงมาคอ รปแบบท 5 (x=3.63, S.D.=0.09) รองลงมาคอ รปแบบท 2 (x=3.59, S.D.=0.16) รองลงมาคอ รปแบบท 4 (x=3.50, S.D.=0.08) และรปแบบท 3 (x=3.36,S.D.=0.15) ตามลาดบ

ภาพ 22 แสดงรปแบบผลตภณฑ


18

สรปผลการวจย

การศกษาและพฒนาวสดจากเสนใยกาบตาลเพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ สรปผลไดในดานรปทรงความสวยงามมแนวโนมทไดแรงบนดาลใจมากจากธรรมชาต การนาเสนใยมาสรางรปทรงของผลตภณฑ ทแสดงถงรปทรงทมความตอเนอง สอถงเสนใย การประยกตใชกระบวนการขนรปเพอใหเหมาะสมกบผลตภณฑ และการใชงานทเนนประโยชนความคงทนและความสวยงามสอดคลองกบรปแบบการใชงานรวมในผลตภณฑเดยวดวยเสนใยกาบตาล ผลจากการวเคราะห มขอสงเกตพบวาเสนใยกาบตาลทผานกระบวนขนรปดวยวธตางๆ ทงจากการสานขนรปรปดวยวสด หรอขนรปดวยวการผสมผสานวสดรวม สามารถนามากสรางความสวยงามไดและสรางความแตงในรปแบบความหลากหลายในการใชในงานออกแบบ เพอใหงานสามารถมการใชงานทเหมาะสมและเพมมลคาได โดยใชคณสมบตความคงทน ความยดหยนของเสนใยกาบตาล

อภปรายผลการวจย การศกษาและพฒนาวสดจากเสนใยกาบตาลเพอประยกตใชในการออกแบบผลตภณฑ จากการศกษางานดานเอกสารและงานวจย การลงพนททองถน การรวบรวมเอกสาร การสมภาษณผเชยวชาญในทองถน มการแปรสภาพกาบตาลมาเปนเสนใยทใชในการสรางกระบวนการขนรปผลตภณฑดวยการทกดวยเครองมอเตอรไฟฟา เนองจากใชระยะเวลาไมมาก และไดจานวนทเหมาะสมตอการใชงาน การประเมนความคดเหนของผทรงคณวฒและผเชยวชาญดานการออกแบบและการผลตผลตภณฑจากเสนใยกาบตาล ทงนผลการวจยตามวตถประสงคเพอออกแบบและพฒนาผลตภณฑจากเสนใยกาบตาล ผวจยไดทาการออกแบบและทาการคดเลอกรปแบบ โดยใชทฤษฎวศวกรรมยอนรอย คดเลอกตามเกณฑการออกแบบเครองประดบ (วฒนะ จฑะวภาค 2545:73-113) และประเมนรปแบบโดยผทรงคณวฒและผเชยวชาญดานการออกแบบและการผลตเครองประดบ พบวา รปแบบท 1 มความเหมาะสมมากทสด รองลงมาคอ รปแบบท 5 รองลงมาคอ รปแบบท 2 รองลงมาคอ รปแบบท 4 และรปแบบท 3 ทมความคดเหนเหมาะสมใกลเคยงกนโดยมขอสอดคลองในดานการจดวางลวดลายทลงตว

ขอเสนอแนะ 1. สามารถประยกตใชทกษะกระบวนการขนรปผลตภณฑกบวสดตางๆ เพอสามารถตอยอดเสนใยใหเขากบเทคโนโลยในทมความหลากหลายในเทคโนโลยใหมๆ ซงไมเปนจาเปนตองเกดจาการสานหรอทอ เพอใหสามารถเปรยบคณคาและความสวยงามแบบผสมผสานในสงตางๆ ได 2. สามารถนาวสดจากธรรมชาตทมอยในทองถนทมจานวนมาก และเกดในระยะเวลาอนสน ไมทาลายสงแวดลอมมาประยกตใชในการสรางานออกแบบในแบบททนสมย แตใชวสดจากธรรมชาตทดแทนได ทงในดานการประยกตดวยวสดเพยงอยางเดยว หรอการผสมผสานในกระบวนการตางๆ 3. สามารถนาวสดทองถน และทกษะความสามารถของคนในทองถน มาสรางกระบวนการเพอสรางความหลากหลายของการออกแบบผลตภณฑใหมๆ จากเสนใยทไมทาลายสงแวดลอม และตอการสรางธรกจในทองถนได


19

เอกสารอางอง ปรชญา รศมรธรมวงศ. (2537). การปลกและการขยายพนธตาลโตนด มรดกพชจากบรรพบรษ แหลงสรางงาน สรางชวต. กรงเทพฯ : เพชรกะรต. สถาบนวจยพชสวน กรมวชาการเกษตร. (2550). ตาลโตนด. กรงเทพฯ : รกษพมพ. ณรงค เพชรประเสรฐและ พทยา วองกล. (2556). วสาหกจชมชน กลไกเศรษฐกจฐากราก. พมพครงท 6. กรงเทพฯ : เอดสน เพรสโปรดกส. มานต กตตจงจต. (2555). ปรชญาเศษฐกจพอเพยง วถชวตแหงความสมดล. กรงเทพฯ : แสงจนทรการพมพ. เพญสน ชวนะคร โศจรา ทองตน. (2555). หลกการตลาด. กรงเทพฯ : เพยรสน เอดดเคชน อนโดไชนา. ลล โกศยยานนท. (2541). คมอวชาการสงทอ. โครงการพฒนาตาราความรพนฐานในวทยาศาสตรสงทอ. ททไอเอส. ทรงวฒ เอกวฒวงศา. (2548). หลกการคดวเคราะหเพอการออกแบบผลตภณฑ คดเพอพฒนาผลตภณฑอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : มน เซอรวส ซพพลาย. นรช สดสงข. (2548). การวจยการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. มณฑา จนทรเกตเลยด. (2541). วทยาศาสตรสงทอเบองตน. กรงเทพฯ : หอรตนชยการพมพ. ดสนย สงหวรเศรษฐ. (2537). ออกแบบสงทอ. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

การพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ธวชชย เทยนประทป1*

The development of bamboo handicraft

Tawatchai Teanprative1*

1*วทยาลยเพาะชาง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร 1*Poh-chang Campus Rajamangala University of Technology Rattanakosin Corrasponding auther E-mail Address: Tawatchai.tea @ rmutr.ac.th

_________________________________________________________________________________

บทคดยอ การพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ผวจยไดดาเนนการเพอใหสอดคลองกบวตถประสงคของการวจย เพอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผทเกดจากการตอยอดภมปญญาแบบมสวนรวมของชมชน การผสมผสานวสดหนงใหมเอกลกษณ สรางมลคาเพมใหมรปแบบเปนทตองการของตลาดและผบรโภค การผลตผลตภณฑตนแบบ การถายทอดเทคโนโลยสชมชนดานการออกแบบและดานการผลตผลตภณฑ วธดาเนนการศกษาวจยมดงน คดเลอกกลมผผลตผลตภณฑเครองจกสานไมไผแบบมสวนรวม คอกลมสานศลป บางเจาฉา จงหวดอางทอง ศกษาวเคราะห ขอด ขอบกพรองเพอการพฒนาผลตภณฑโดยการสงเกต สมภาษณเพอนาขอมลมาพฒนาผลตภณฑ โดยมผเชยวชาญ 3 ทาน ดานการจกสาน ดานการออกแบบ และดานการผลตผลตภณฑชวยในการแนะนา เพอนาไปสการออกแบบราง การเขยนแบบ และการผลตผลตภณฑเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว ผลตเปนผลตภณฑกระเปาจานวน 5 แบบ ทมลกษณะแตกตางกน ใหมความแปลกใหมและนาเสนอขนตอนการปฏบตงาน โดยละเอยดดวยรปภาพ คาอธบายใตภาพและนาตนแบบมาเปนสอการถายทอดความร ทกษะดานการออกแบบ ดานการผลตผลตภณฑใหกลมสานศลปบางเจาฉา ผลตภณฑเครองจกสานไผทไดรบการพฒนาแลวจะใชเครองมอ แบบสอบถาม สอบถามความคดเหนของผผลต และผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑ ดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงาม และดานความพงพอใจในผลตภณฑ โดยใชสถตวเคราะหขอมล คารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน และคาเปรยบเทยบความแตกตางใช t-test ผลการวจยพบวา ออกแบบผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว สาหรบสภาพสตรจานวน 4 แบบ สภาพบรษจานวน 1 แบบ ผผลตและผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑ มความคดเหนอยในระดบมาก เปรยบเทยบความคดเหน ความพงพอใจในแตละดานพบวาไมแตกตาง เมอเปรยบเทยบเปนรายขอพบวาขอทมความแตกตางคอ ผลตภณฑมการจดวางลวดลายสาน การตกแตงดวยส พนผววสด มความสวยงามและความเหมาะสม กลมสานศลปบางเจาฉาทไดรบการถายทอดเทคโนโลย ไดรบความร ทกษะดานการออกแบบ ดานการผลต สามารถนาแนวทางเพอไปพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผได คาสาคญ : การพฒนา เครองจกสาน ไมไผ เอกลกษณ

ABSTRACT

Bamboo work product development the researcher conducted in order to complete with the objective of the research to develop the identity and value added to bamboo handicraft which is to expand community associated knowledge, focuses on market’s need of products form and transferring knowledge to community on design and production. The instrument of this research were, selected the bamboo producer group which was Sansin Bangchaocha Group Angthong Product by observing and interviewing to get background information for the development by three experts on bamboo work, design and production. The step of doing this is drafting pattern drawing and producing of five different bamboos with leather bags which consist of four female bags and one male bag. The presentation shows

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561 _____________________________________________________________________________________________

21

pictures with descriptions. Prototype products were used to Transfer knowledge in design and production to Sansin Bangchaocha Group. The questionnaires for producers, consumers and interested people were used to analyze by percentage, mean, standard deviation and t-test. The research finding suggest that the producers, the consumers or interested people consider the usefulness, the beauty and the satisfaction at high level. There is no statistical significant different in all aspects but there are differences in layout of the design color decorating and material to create beauty and suitability. Sansin Bangchaocha Group acquires knowledge and technology in design and production to develop and create bamboo works. Keywords: Development Handicraft Bamboo Identity ความเปนมาและความสาคญของปญหา การพฒนาประเทศควรใหความสาคญกบการพฒนาชมชน เพราะชมชนเปนแหลงขอมล ดานความร ภมปญญา รปแบบการดาเนนการควรเนนการพฒนาคนดวยการจดการความรใหเปนระบบ สงเสรมใหชมชนไดเรยนรรวมกน จากการปฏบตงานเพอใหเกดความเขมแขง สามารถดแลตนเองได เสรมสรางความร ทกษะใหมๆ ตองมการพฒนาแบบบรณาการเพราะทกสงทกอยางมความสมพนธกน (ประเวศ วะส. 2542 : 25) สงคมไทยเกยวของกบงานหตถกรรม คนในชมชนสามารถผลตสงของเครองใชตางๆ จากวสดธรรมชาตเพอตอบสนองวถชวต การดารงชพ จนกลายเปนเอกลกษณเฉพาะชมชนโดยเฉพาะงานจกสาน โดยใชวตถดบทมอยในทองถน มาจกสานทาเปน เครองมอ เครองใชในการประกอบอาชพ ทาเปนเครองจบสตวนา จากการถายทอดภมปญญาจากพอสรนลกสบทอดเอกลกษณ ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมของชมชน ปจจบนเปนงานหตถกรรมทงดงาม สามารถตอบสนองประโยชนใชสอยไดเปนอยางด (วบลย ลสวรรณ. 2539: 38) การสรางเครองมอใชสอยเพอประกอบการดารงชวตกาเนดขนมววฒนาการควบคกนของผคนในชมชน มนษยไดสรางสรรคสงตางๆ เพอตอบสนองความตองการทางกาย เพอประโยชนใชสอยเปนอนดบแรกแลวคอยๆ พฒนาปรบปรงใหมความสวยงามเพอตอบสนองทางอารมณ และตอบสนองความตองการของสงคมลาดบตอไป (อภย นาคคง. 2523 : 1) สนคาหตถกรรมมความเกยวของกบวถชวตคนไทยทงทางตรงและทางออม การผลตใชวตถดบ และทรพยากรทอยในทองถนผสมผสานกบฝมอทแสดงถงคณคาทางศลปวฒนธรรมทสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ ใชอปกรณการผลตแบบพนบานสรางสรรคผลงานในรปแบบทสอดคลองกบสภาพความเปนอยในภมประเทศ สภาพแวดลอมทางธรรมชาตผสมผสานกบวฒนธรรม ประเพณความเชอทสบทอดกนมาประดษฐผลงานเพอการใชสอยเปนหลก (กรมสงเสรมอตสาหกรรม. 2544: 2) ภาคกลางของประเทศไทยนบเปนแหลงทมการผลตงานหตถกรรมเครองจกสาน เปนทรจกและยอมรบ โดยเฉพาะผลตภณฑเครองจกสานททามาจากวสดธรรมชาต จงหวดอางทองถอเปนจงหวดหนงทมชอเสยงดานงานหตถกรรมจกสานไมไผ ถอเปนตวแทนภมปญญาทสรางสรรคขนเพอประโยชนใชสอยควบคกบความสวยงาม ความประณตซงเปนงานศลปหตถกรรมทบงบอกถงอตลกษณ สะทอนรากฐานแหงภมปญญาการพงพาธรรมชาตดวยการจกสานตามการใชงาน จนตนาการ การจกสานเพอไวใชในครวเรอน ผลตเพอเปนสนคาจาหนายสรางรายไดใหกบครอบครวและชมชน ผวจยไดสารวจลงพนท ทจงหวดอางทอง พบวา เครองจกสานมการผลตทเกดจากภมปญญา ทกษะความชานาญการสบทอดจากบรรพบรษ แตขาดการบรณาการตามแนวทางของการพฒนาการออกแบบผลตภณฑ ยงเขาไมถงแหลงขอมลการหาวสด อปกรณ เพอทดลองสรางตนแบบใหม กระบวนการผลตและดานการตลาด ยงไมพบวามหนวยงานหรอองคกรใด ใชกระบวนการวจยมาพฒนาอยางเปนระบบ การพฒนาควรคานงถงภมปญญา ความตองการของชมชน ผลลพธทจะเกดขนกบชมชนอยางแทจรง ซงเปนเรองละเอยดออน โดยเฉพาะงานหตถกรรมเครองจกสานไมไผในจงหวดอางทองถาไดรบการสงเสรมพฒนาตามระบบ เขาใจกระบวนการออกแบบผลตภณฑ การผสมผสานวสด การผลต การสรางผลตภณฑใหม ผวจยเชอวาสามารถสรางผลตภณฑเครองจกสานใหมคณภาพ มความแปลกใหม สามารถสรางมลคาเพมตลอดจนการนาเทคโนโลย องคความรใหมๆ มาพฒนาตอยอดการผลตสนคา เครองจกสานไมไผใหกบคนในชมชนของตนไดอยางมประสทธภาพตามนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาประเทศอยางยงยน


22

วตถประสงคการวจย 1. เพอพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผทเกดจากการตอยอดภมปญญาแบบมสวนรวมของชมชนมาสรางเปนผลตภณฑ การผสมผสานวสดใหมความแปลกใหม มเอกลกษณ สรางมลคาเพมใหตรงกบความตองการของตลาดและผบรโภค 2. เพอผลตผลตภณฑเครองจกสานไมไผโดยการผสมผสานวสดเปนผลตภณฑตนแบบ 3. เพอถายทอดเทคโนโลย ความร ทกษะดานการออกแบบ การผลต และการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผใหกบกลมชมชน 4. เพอศกษาความคดเหนของผผลต ผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑเครองจกสานทไดรบการพฒนาในดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงาม และดานความพงพอใจในผลตภณฑ และเปรยบเทยบความคดเหน ความพงพอใจในแตละดาน ขอบเขตการวจย 1. ขอบเขตดานพนทผวจยไดสบคนขอมลจากเอกสาร และลงพนทสารวจสอบถามชมชนทผลตผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ในจงหวดอางทองโดยการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจงคอ กลมสานศลปบางเจาฉา ตาบลบางเจาฉา อาเภอโพธทอง จงหวดอางทอง มความเหมาะสมทสด เพราะเปนกลมทผลตเครองจกสานมาอยางตอเนองตงแตบรรพบรษ มจานวนสมาชกคนรนใหมมากทสด ผลตภณฑเครองจกสานมความหลากหลาย และสมาชกในกลมมความพรอมทจะพฒนาผลตภณฑเครองจกสาน 2. ขอบเขตชวงเวลา การศกษาวจยเรองนมความเกยวเนองกบภมปญญาทองถน สบทอดมาจากบรรพบรษอยางมเอกลกษณเฉพาะตน ตองอาศยความละเอยดออนตอการแลกเปลยนเรยนรกบคนในชมชนตามวธการตาง ๆ เปนเวลาทงสน 1 ป 3. ขอบเขตดานการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ผวจยนาองคความรดานการออกแบบผลตภณฑ การผลต จากตารา เอกสาร และผเชยวชาญ มาเปนแนวทางในการออกแบบและการผลตโดยใชวสดหนงสตวมาผสมผสานกบเครองจกสานไมไผมาสรางเปนผลตภณฑกระเปาตนแบบใหกบชมชน จานวน 5 แบบ เปนกระเปาสาหรบสภาพสตรวยทางานจานวน 4แบบ สภาพบรษวยทางานจานวน 1 แบบ ถายทอดเทคโนโลยใหกบชมชนและประเมนผลจากผลตภณฑเครองจกสานไมไผทไดรบการพฒนาแลวจากผผลต ผบรโภค หรอผทสนใจผลตภณฑเครองจกสานไมไผ เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงน ประกอบดวยเครองมอทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ แบบสอบถาม แบบสมภาษณ การวเคราะหผลตภณฑเดม การสนทนากลมยอย และการสงเกต โดยมรายละเอยดดงน 1. กลมตวอยางทใชในการศกษา คอกลมสานศลปบางเจาฉา ตาบลบางเจาฉา อาเภอโพธทอง จงหวดอางทอง 2. แบบสงเกต แบบสมภาษณ การสนทนากลมยอย กลมสานศลปบางเจาฉา แบบมสวนรวม วเคราะหขอด ขอบกพรองของผลตภณฑเครองจกสาน เพอนาขอมลมาสการรางแบบ การออกแบบ และการผลตเปนผลตภณฑตนแบบ 3. การประเมนแบบรางผลตภณฑเครองจกสานไมไผ เพอนาไปสการผลตผลตภณฑตนแบบ ประเมนโดยผเชยวชาญ 3 ทาน ประกอบไปดวย ผเชยวชาญดานการจกสานไมไผ ผเชยวชาญดานการออกแบบผลตภณฑ และผเชยวชาญดานการผลตผลตภณฑเครองหนงกระเปา โดยการสมภาษณ การสนทนา การสอบถาม ขอคดเหน ความเหมาะสมทจะนามาผลตเปนผลตภณฑเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว เพอผลตเปนผลตภณฑกระเปาตนแบบ 4. แบบสอบถามสอบถามผลตภณฑทไดรบการพฒนาแลวจากกลมสานศลปบางเจาฉา สอบถามผผลต ผบรโภคหรอผสนใจในผลตภณฑทมตอผลตภณฑเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตวเปนผลตภณฑกระเปาในดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงาม และดานความพงพอใจในผลตภณฑ


23

ขนตอนการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ กลมสานศลปบางเจาฉา ตาบลบางเจาฉา อาเภอโพธทอง จงหวดอางทอง

ภาพ 1 ขนตอนการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ สรปผลการวจย การพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ผวจยไดคดเลอกกลมสานศลปบางเจาฉา ตาบลบางเจาฉา อาเภอโพธทอง จงหวดอางทอง เพราะมความพรอมมากทสด มความหลากหลาย ในการจกสานผลตภณฑไมไผ มภมปญญาในการจกสานมาตงแตบรรพบรษ สมาชกกลมพรอมทจะไดรบการพฒนาแบบมสวนรวม โดยมความตองการทจะสรางเปนผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว โดยการผสมผสานวสด ผลการวเคราะหขอด ขอบกพรอง ผลตภณฑเครองจกสานไมไผของกลมสานศลปบางเจาฉา ขอดการจกสานไมไผเปนงานหตถกรรมทเกดขนจากภมปญญามทกษะความชานาญสบทอดมาตงแตบรรพบรษ ใชวสดธรรมชาตทมในทองถนสามารถสรางอาชพ สรางรายได สรางมลคาเพมใหกบวสดธรรมชาตชมชนใชเวลาวางใหเกดประโยชนและสามารถสรางเศรษฐกจใหกบชมชนมความเปนอยดขน ขอบกพรองมรปแบบทไมคอยทนสมย ขาดการพฒนาและเปลยนแปลงผลตภณฑไมไผไมคอยมความหลากหลายมการลอกเลยนแบบกนภายในชมชน ขาดการพฒนาการผสมผสานวสด ขาดเอกลกษณจดเดนเพอสรางมลคาเพม ขาดหนวยงานของรฐและเอกชนเขามาพฒนา ขาดแนวทางในการพฒนา ดานการออกแบบ ดานการผลต และดานการตลาดใหตรงกบความตองการของผบรโภค ดวยเหตผลดงกลาวจงนาไปสการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ โดยมผเชยวชาญ 3 ทานในแตละดาน ดานเครองจกสาน ดานการออกแบบ และดานการผลตผลตภณฑกระเปา เปนผชแนะ แนะนา สรปรปแบบ เพอสรางเปนผลตภณฑตนแบบจานวน 5 รปแบบ ทมความแตกตางกนโดยเปนกลมผบรโภคสภาพสตรวยทางานจานวน 4 แบบสภาพบรษวยทางานจานวน 1แบบ เพอสรางเปนผลตภณฑตนแบบจานวน 5 รปแบบทมความแตกตางกน โดยเนนภมปญญาดานการจกสาน ลวดลายสานโดยการยดหลกลวดลายแมบท ลายขด ลายสอง ลายตาเฉลวและการผสมผสานลวดลายพฒนาเพอใหมความแตกตาง ดานลวดลายการสาน การผสมผสานวสด และรปทรงของผลตภณฑกระเปา

สารวจวเคราะหขอด ขอบกพรอง ของผลตภณฑเดม ของกลมสานศลปบางเจาฉา

วเคราะหปญหาการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ จากการสงเกต การสนทนาการสมภาษณประธานกลม และการสนทนากลมสานศลปบางเจาฉา โดยการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ แบบมสวนรวมในการพฒนา

กาหนดแนวทางการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตวโดยการออกแบบรางผานความเหนชอบจากผเชยวชาญ 3 ทาน สรางเปนผลตภณฑตนแบบจานวน 5 แบบ เปนผลตภณฑกระเปาจานวน 5 ใบ

การถายทอดเทคโนโลย ความรและทกษะดานการออกแบบ ดานการผลต เพอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ใหกบกลมสานศลปบางเจาฉา

ประเมนผลผลตภณฑเครองจกสานไมไผทไดรบการพฒนาแลวในดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงาม และดานความพงพอใจในผลตภณฑจากผผลต ผบรโภค หรอผสนใจผลตภณฑโดยใชแบบสอบถาม


24

รปแบบท 1 การสานใชรปแบบเดมลกษณะทรงกลม การสานแบบหยาบ สธรรมชาต ใชเครองจกสานไมไผ 80% หนงสตว 20 % การผลตใชจกรอตสาหกรรมประกอบรปทรงโดยการเยบ ดานบนของกระเปามลกษณะเปนหรด ลกษณะการใชงานโดยการถอ เหมาะสาหรบสภาพสตร

ภาพ 2 ผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว แบบท 1 รปแบบท 2 การสานไมไผลกษณะทรงกลม การสานคอนขางละเอยด ใชเครองจกสานไมไผ 20 % เฉพาะดานกนกระเปา สวนประกอบอนๆใชหนงสตว 80 % โดยการสรางความแตกตางตวกระเปาใชหนงทงหมด สของไมไผเปนสธรรมชาต การผลตการประกอบรปทรง เปนแบบอตสาหกรรมโดยใชจกรอตสาหกรรมเยบประกอบรปทรง ลกษณะเปนกระเปาสะพาย เหมาะสาหรบสภาพสตรวยทางาน

ภาพ 3 ผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว แบบท 2 รปแบบท 3 ลกษณะเปนกระเปาแบบใหม ทาหนจาลองไมใหม การสานแบบใหม รปทรงสเหลยมดานขางเปนทรงร การสานใชไมไผ 80 % ใชหนงสตว 20 % การสานหยาบมาก โดยเฉพาะชวงกลางใชหนงสอดสานผสมกบไมไผสธรรมชาต การผลตประกอบรปทรงแบบอตสาหกรรม โดยใชจกรอตสาหกรรมเยบ ดานบนของกระเปาใชซป ปด-เปด ลกษณะเปนกระเปาถอเหมาะสาหรบสภาพสตรวยทางาน

ภาพ 4 ผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว แบบท 3


25

รปแบบท 4 ลกษณะเปนกระเปาแบบใหม เปนกระเปาสะพายสาหรบสภาพบรษวยทางาน รปทรงเปนสเหลยมทรงสง ดานขางเปนวงร การสานใชไมไผสานแบบหยาบมาก ใชหนงสตวสานสอดเพอการตกแตงใหสวยงามมการผสมผสานวสด การประกอบรปทรงใชวธการเยบดวยจกรอตสาหกรรม ดานบนใชซป ปด-เปด เพอความปลอดภย

ภาพ 5 ผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว แบบท 4 รปแบบท 5 การสานไมไผใชการสานแบบละเอยดมาก มการยอมสลวดลายนาไหลใชวธการยอมส โดยมเครองจกสานไมไผ 80% ใชหนงสตว 20% รปทรงเปนแบบสเหลยมดานขางโคงมน ดานลางกนกระเปาใชหนง ดานบนทปด-เปด กระเปาใชซปโครงสรางภายในใชซบในเปนกามะหย ประกอบรปทรงโดยการเยบดวยจกรอตสาหกรรม ลกษณะเปนกระเปาถอ เหมาะสาหรบสภาพสตรวยทางาน

ภาพ 6 ผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว แบบท 5

ภาพ 7 ผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตวทไดรบการพฒนาจานวน 5 แบบ การถายทอดเทคโนโลยดานความร ดานการออกแบบ และดานการผลตเพอพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตวเพอผลตเปนผลตภณฑกระเปา มการสอนแบบสาธต แนะนาการสาน ขอด ขอบกพรอง การออกแบบ


26

การตกแตงดวยหนงสตว การทาโมเดลดวยกระดาษกบผลตภณฑเครองจกสาน การใชเครองมอ วสด-อปกรณ ในการปฏบตจรง โดยใหผเขารวมอบรมปฏบตไปพรอมๆ กบการสาธตการสอน ผลการถายทอดใหกบกลมสานศลปบางเจาฉา กลมไดรบความร และทกษะในการออกแบบและการผลต การผสมผสานวสด การตกแตงผลตภณฑเครองจกสานภายนอกดวยหนงสตวและภายในดวยผา ผลตภณฑทออกจาหนาย สามารถจาหนายไดในราคาทสงขนสรางมลคาเพมใหกบสนคาและมผสนใจผลตภณฑเครองจกสานไมไผมากขน

ภาพ 8 การถายทอดเทคโนโลย ดานความร ดานการออกแบบและดานการผลตทศนยการเรยนร กลมจกสานบางเจาฉาจานวน 2 ครงโดยมผเขารบการอบรมเรยนรครงละจานวน 20 คน

สอบถามความคดเหนทมตอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ทไดรบการพฒนาแลวจากกลมผผลต กลมผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑในดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงาม และดานความพงพอใจในผลตภณฑจากแบบสอบถาม

ตาราง 1 แสดงความคดเหนของผผลต ผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑทมตอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผทผลตเปนผลตภณฑกระเปาผสมผสานกบหนงสตวของกลมสานศลปบางเจาฉา กลมผผลต จานวน 50 คน กลมผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑจานวน 150 คน

รายการ x� S.D. ระดบความคดเหน 1.ดานประโยชนใชสอย 1.1 ผลตภณฑมรปแบบการใชงานทหลากหลายสอดคลองกบความตองของผบรโภค 1.2 ผลตภณฑมประโยชนใชสอยทเหมาะสมกบราคา 1.3 ผลตภณฑมรปราง รปทรง มประโยชนใชสอยเหมาะสมกบการนาไปใชงาน 1.4 ผลตภณฑมรปแบบภายในทมประโยชนใชสอยและมความปลอดภย 1.5 ผลตภณฑมความสะดวกสบายในการใชงาน 1.6 ผลตภณฑมการพฒนารปแบบ มความเหมาะสมตอการใชงานตรงกบความตองการของผบรโภค

3.85 3.86 4.04 4.50 3.97 4.52

0.751 0.723 0.782 0.521 0.789 0.501

มาก มาก มาก

มากทสด มาก

มากทสด

รวม 4.12 0.412 มาก 2. ดานความสวยงาม 2.1 รปแบบผลตภณฑออกแบบไดเหมาะสมตามสมยนยม 2.2 ผลตภณฑมการจดวาง ลวดลาย การสาน มความสวยงาม และมความเหมาะสม 2.3 ผลตภณฑมการเลอกใชวสดหนงประกอบตกแตงทสวยงามและมความเหมาะสม 2.4 ผลตภณฑมรปแบบกะทดรด สวยงาม 2.5 ผลตภณฑมการตกแตงดวยส พนผว วสด มความสวยงาม 2.6 ผลตภณฑมความโดดเดนสะทอนใหเหนถงคณคา มความสวยงามในตวผลตภณฑ

3.90 4.24

4.50 3.89 4.10 4.51

0.789 0.718

0.501 0.843 0.814 0.511

มาก มาก

มากทสด

มาก มาก

มากทสด รวม 4.19 0.431 มาก


27

ตาราง 1 แสดงความคดเหนของผผลต ผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑทมตอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผทผลตเปนผลตภณฑกระเปาผสมผสานกบหนงสตวของกลมสานศลปบางเจาฉา กลมผผลต จานวน 50 คน กลมผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑจานวน 150 คน (ตอ)

รายการ x� S.D ระดบความคดเหน 3.ดานความพงพอใจในผลตภณฑ 3.1 ความพงพอใจในการประยกตใชวสดหนงรวมกบผลตภณฑเครองจกสานไมไผ 3.2 ความพงพอใจในความประณตในการสานทยงคงแสดงถงความเปนเอกลกษณของงานหตถกรรมเครองจกสานไมไผ 3.3 ความพงพอใจในดานคณภาพของวสดทนามาผลตเปนผลตภณฑ 3.4 ความพงพอใจในการตดเยบการผสมผสานวสด ภายนอก-ภายในทมตอผลตภณฑ 3.5 ความพงพอใจในการประกอบรปทรง ผลสาเรจของผลตภณฑ 3.6 ความพงพอใจผลตภณฑกระเปาทไดรบการพฒนาแลวสามารถสรางมลคาเพมและรายไดใหกบชมชน

4.56 4.19

4.14 4.21

4.15 4.58

0.508 0.737

0.699 0.739

0.764 0.505

มากทสด มาก

มาก มาก

มาก

มากทสด

รวม 4.30 0.441 มาก

ตาราง 1 ความคดเหนของผผลตและผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑทมตอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผทผลตเปนผลตภณฑกระเปาผสมผสานกบหนงสตว พบวา ดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงาม และดานความพงพอใจในผลตภณฑ โดยรวมมความคดเหนระดบมาก

ตาราง 2 แสดงการเปรยบเทยบความคดเหนของผผลต ผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑตอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผทผลตเปนผลตภณฑกระเปาผสมผสานกบหนงสตว ของกลมสานศลปบางเจาฉา

ความคดเหน สถานภาพ

t p ผผลต (n=50)

ผสนใจผลตภณฑ (n=150)

1. ดานประโยชนใชสอย 1.1 ผลตภณฑมรปแบบการใชงานทหลากหลายสอดคลองกบความตองการของผบรโภค 1.2 ผลตภณฑมประโยชนใชสอยทเหมาะสมกบราคา 1.3 ผลตภณฑมรปราง รปทรง มประโยชนใชสอยเหมาะสมกบการนาไปใชงาน 1.4 ผลตภณฑมรปแบบภายในทมประโยชนใชสอยและมความปลอดภย 1.5 ผลตภณฑมความสะดวกสบายในการใชงาน 1.6 ผลตภณฑมการพฒนารปแบบ มความเหมาะสมตอการใชงานตรงกบความจองการของผบรโภค

3.78

3.90 4.02

4.12 4.04 4.58

.58

.74

.77 .82 .83 .49

3.87

3.85 4.05

4.07 3.95 4.49

.80

.72

.79

.74

.78

.50

.70

.45

.21

.43

.72 1.06

.41

.65

.84 .67 .47 .29

รวม 4.13 .38 4.12 .42 .23 .81 2.ดานความสวยงาม 2.1 รปแบบผลตภณฑออกแบบไดเหมาะสมตามสมยนยม 2.2 ผลตภณฑมการจดวาง ลวดลายการสานมความสวยงามและมความเหมาะสม 2.3 ผลตภณฑมการเลอกใชวสดหนงประกอบตกแตงทสวยงามและมความเหมาะสม 2.4 ผลตภณฑมรปแบบกะทดรด สวยงาม 2.5 ผลตภณฑมการตกแตงดวยส พนผว วสด มความสวยงาม 2.6 ผลตภณฑมความโดดเดนสะทอนใหเหนถงคณคา มความสวยงามในตวผลตภณฑ

3.84 4.24 4.54 3.80 4.08 4.52

.68

.74

.50

.90

.85

.50

3.92 4.24 4.49 3.92 4.11 4.51

.82

.71

.50

.82

.80

.51

.62

.00

.56

.87

.20

.15

.54 .00* .57 .39 .03* .87

รวม 4.17 .43 4.20 .43 .39 .69


28

ตาราง 2 แสดงการเปรยบเทยบความคดเหนของผผลต ผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑตอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผทผลตเปนผลตภณฑกระเปาผสมผสานกบหนงสตว ของกลมสานศลปบางเจาฉา (ตอ)

ความคดเหน สถานภาพ

t p ผผลต (n=50)

ผสนใจผลตภณฑ (n=150)

3. ดานความพงพอใจในผลตภณฑ 3.1 ความพงพอใจในการประยกตใชวสดหนงรวมกบผลตภณฑเครองจกสานไมไผ 3.2 ความพงพอใจในความประณตในการสานทยงคงแสดงถงความเปนเอกลกษณของงานหตถกรรมเครองจกสานไมไผ 3.3 ความพงพอใจในดานคณภาพของวสดทนามาผลตเปนผลตภณฑ 3.4 ความพงพอใจในการตดเยบการผสมผสานวสด ภายนอก-ภายในทมตอผลตภณฑ 3.5 ความพงพอใจในการประกอบรปทรงผลสาเรจของผลตภณฑ 3.6 ความพงพอใจในผลตภณฑกระเปาทไดรบการพฒนาแลวสามารถสรางมลคาเพมและรายไดใหกบชมชน

4.46

4.12

4.08 4.24

4.26 4.68

.54

.77

.75

.82

.80

.47

4.59

4.21

4.15 4.19

4.12 4.55

.49

.73

.68

.71

.75

.51

1.61

.72

.64

.39

1.12 .06

.10

.47

.07

.70

.26

.95

รวม 4.31 .47 4.30 .43 .06 .95 โดยรวม 4.20 .39 4.21 .37 .04 .96

* มนยสาคญทางสถตท .05 จากตาราง 2 ความคดเหนของผผลต ผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑตอการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผทผลตเปนผลตภณฑกระเปาผสมผสานกบหนงสตว โดยรวมและเปนรายดาน ไมแตกตางกน เมอพจารณาเปนรายขอพบวา ขอทผผลต และผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑ มความคดเหนแตกตางกน ไดแก ผลตภณฑมการจดวาง ลวดลายการสานมความสวยงาม มความเหมาะสม และผลตภณฑมการตกแตงดวยส พนผว วสด มความสวยงาม อาจเปนเพราะการผสมผสานลวดลายสาน การใชหนงสตวตกแตงเพอใหเกดพนผว ลวดลาย สสนมความแตกตางจากผลตภณฑเดมทาใหเกดความสวยงามและมความเหมาะสม อภปรายผล การพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ผวจยไดคดเลอกกลมสานศลปบางเจาฉา เพราะเปนศนยการเรยนรของชมชน ประธานกลมเปนคนรนใหมมความตองการทจะพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว เพอสรางเปนผลตภณฑกระเปา โดยกลมสานศลปบางเจาฉา มความตองการทจะพฒนาแบบมสวนรวม ตามความตองการของกลมซงสอดคลองกบงานวจยของสนนทา แกวสขและคณะ (2548: บทคดยอ) การพฒนาควรเกดจากความรวมมอรวมใจ ความตองการของชมชนทจะพฒนาตนเองมสวนรวมในการเรยนร เพอใหเกดการพฒนาทยงยนของชมชน ผลตภณฑเครองจกสานไมไผ รปแบบยงไมคอยทนสมย ไมมความหลากหลายอดตเคยทากนมาอยางไรกยงคงทาแบบเดม อาจเปนเพราะการสรางหนตนแบบตองใชเงนทนสง เพราะเปนหนไม แตราคาทจาหนายผลตภณฑเครองจกสานราคาไมสง เมอเปรยบเทยบระยะเวลาในการผลต ทกษะฝมอดานงานหตถกรรม นวลลออ ทนานนท (2543: 28-30) ไดกลาวคณคางานหตถกรรม มคณคาดานความสวยงาม ดานประโยชนใชสอย คณคาทางศลปะ เอกลกษณเฉพาะถนมคณคาหลายประการ ราคาควรจะแพง แตความเปนจรงราคาไมแพงอาจเปนเพราะผผลตไมสามารถกาหนดราคาเองได ลกคาสวนใหญจะเปนผกาหนดราคา ปญหาการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ สวนหนงเกดจากการลอกเลยนแบบกนภายในชมชน ผลตสนคาเหมอนกน ขายตดราคากนเอง การพฒนาควรทจะพฒนา ดานการออกแบบ ดานการผลต ควรใชวสดอนๆ มาผสมผสาน เพอความแปลกใหม มเอกลกษณ มความคงทน มประโยชนใชสอย และความสวยงาม เปนการสรางมลคาเพมใหกบผลตภณฑเครองจกสานไมไผ เพราะการผสมผสานวสดหนงเพอสรางผลตภณฑเพมความแตกตาง ในเรองของ ส พนผว ระยะเวลาในการผลต การพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผ ควรพฒนาแบบมสวนรวมของชมชน การพฒนาตนแบบแบบควรมความแตกตาง ผานกระบวนการคด วเคราะห ของผเชยวชาญ 3 ดาน ดานเครองจกสาน ดานการออกแบบ และดานการผลตผลตภณฑกระเปา เพอสรางเปนผลตภณฑกระเปาเครองจกสานผสมผสานกบหนงสตว จานวน 5 แบบ ทมความแตกตางกนในลกษณะของรปแบบ การสานไมไผ การผสมผสาน


29

วสดเครองจกสานกบหนงสตว การตกแตงพนผว ขนตอนของกระบวนการผลต ลกษณะของการใชงาน และกลมผใชผลตภณฑกระเปาเครองจกสานไมไผผสมผสานกบหนงสตว ซงสอดคลองกบกรมสงเสรมอตสาหกรรม (2544: 35) กลาวไว การผสมผสานวสดเปนการสรางมลคาเพมใหกบผลตภณฑ การสรางสรรคดานการออกแบบโดยการใชวสดทมความหลากหลาย สามารถสรางเปนผลตภณฑทด มความสวยงาม มประโยชนใชสอย ผลตเปนงานอตสาหกรรมได สรางเอกลกษณความแตกตาง ผานกระบวนการสรางสรรคใหเขากบยคสมยในปจจบน การถายทอดเทคโนโลยใหกบกลมสานศลปบางเจาฉา ทาการถายทอดเทคโนโลยตามความตองการของกลม การสอนใชวธการสอนแบบสาธต แบบการปฏบตงาน จากสงทงายไปสสงทยาก ผสอนสอนแบบปฏบตจรง ใหผเขารบการถายทอดปฏบตตามทกขนตอนโดยละเอยด สอดคลองกบ ทศนา แขมมณ (2552: 330) ไดกลาวไววา การสอนแบบสาธตเหมาะสมสาหรบการเรยนแบบปฏบตจรง โดยใหผเรยนดการสาธต และปฏบตตามโดยละเอยดทกขนตอน ผเรยนจะไดรบประสบการณโดยตรง เรยนรอยางเปนรปธรรม ทาใหเกดความเขาใจและปฏบตจรงไดด ความคดเหนของผผลต ผบรโภคหรอผสนใจผลตภณฑทมตอการพฒนาผลตภณฑ เครองจกสานไมไผทไดรบการพฒนาแลวพบวาดานประโยชนใชสอย ดานความสวยงามและดานความพงพอใจในผลตภณฑอยในระดบมาก อาจเปนเพราะ ผลตภณฑทไดรบการพฒนาแลวมความแปลกใหม มเอกลกษณในการผสมผสานวสด ทาใหเกดมลคาเพมในผลตภณฑทมรปแบบของความแตกตางกบผลตภณฑทมอย สอดคลองกบงานวจยของ สรเชษฐ ไชยอปละ (2546 : บทคดยอ) และงานวจยของ ธวชชย เทยนประทป (2552: 97) การพฒนาผลตภณฑทเพมมลคาเพมใหกบผลตภณฑคอการผสมผสานวสดทมความแตกตางกนในแตละชนด สสนทตางกนนามาออกแบบและพฒนาผสมผสานรวมกนโดยเฉพาะหนงสตวนามาผลตเปนผลตภณฑกระเปาสามารถสรางมลคาเพมใหกบผลตภณฑได เปรยบเทยบความคดเหนความพงพอใจในแตละดานพบวาไมแตกตางกน ขอเสนอแนะเพอทาการวจยครงตอไป ควรมการศกษาแนวทางในการประยกตวสดทมอยในทองถนผลตภณฑทมอยในชมชน หรอผลตภณฑโครงการหนงตาบลหนงผลตภณฑ (OTOP) มาผสมผสานวสดเพอสรางผลตภณฑใหมโดยวธการแลกเปลยน เรยนร เพอเปนการสนบสนนรวมกนระหวางชมชน เปนทางเลอกใหมในการพฒนาผลตภณฑ ควรมการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานอยางตอเนอง ควรมผเชยวชาญทมความร ความสามารถเฉพาะดานมาเปนผใหความร ทกษะการปฏบตงาน และควรมทปรกษาในการพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผโดยเฉพาะ กตตกรรมประกาศ การพฒนาผลตภณฑเครองจกสานไมไผไดรบทนสนบสนนการวจยจาก สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาตตดตามผลการดาเนนงานจากสถาบนวจยและพฒนา และวทยาลยเพาะชาง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร ผวจยขอขอบคณมา ณ ทน


30

เอกสารอางอง กรมสงเสรมอตสาหกรรม. (2544). แนวทางการพฒนาสนคาหตถกรรมไทยเพอการสงออกตลาดญปน.กรงเทพฯ: อกษรไทย. ทศนา แขมมณ. (2552). ศาสตรการสอน:องคความรเพอการจดกระบวนเรยนรทมประสทธภาพ. พมพครงท 11. กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ธวชชย เทยนประทป. (2552). การพฒนาผลตภณฑผกตบชวาผสมผสานกบหนงสตว. รายงานการวจย. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร. นวลลออ ทนานนท. (2543). การศกษางานหตถกรรมพนบานในจงหวดนครนายก. กรงเทพฯ: คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. ประเวศ วะส. (2542). ชมชนเขมแขง ทนทางสงคมไทย. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: สานกงานกองทนเพอสงคม- และธนาคารออมสน. วบลย ลสวรรณ. (2539). เครองจกสานในประเทศไทย. กรงเทพฯ : พมพครงท 2. โอ เอส พรนตงสเฮาส. สนนทา แกวสข และคณะ. (2548). การวจยปฏบตการแบบมสวนรวมเพอพฒนาคณภาพมาตรฐานผลตภณฑ หตถกรรมเครองจกสานผกตบชวา ตาบลคลองวว อาเภอเมองจงหวดอางทอง. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏธนบร. สรเชษฐ ไชยอปละ. (2546). การศกษาและพฒนารปแบบผลตภณฑเครองจกสานผกตบชวา สาหรบศนยศลปาชพบางไทร. วทยานพนธ คอ ม.กรงเทพฯ : สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง.อภย นาคคง. (2523). หตถกรรมพนบานและงานหตถกรรมพนบานของสงคมไทย. สงขลา: สถาบนทกษณคดศกษา. มหาวทยาลยศรนครรนทรวโรฒ.

การพฒนาสผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร ธวช พะยม1*

Development of Color bamboo product for Food packaging design Tawat Payim1*

1*คณะเทคโนโลยการเกษตรและเทคโนโลยอตสาหกรรมมหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค 1*Faculty of Agricultural and Technology, Nakhonsawan Rajabhat University *Corresponding author E-mail address : tawatpayim@ hotmail.com

_______________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

การวจยเรองการพฒนาสผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารโดยแบงเปน วตถประสงค เพอทาสธรรมชาตกบผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร และศกษาความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสธรรมชาตของไมไผ โดยวธการวจยการทดสอบสารหนประเภทวสดสมผสอาหาร เพอศกษาความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสธรรมชาตของไมไผ โดยผเชยวชาญดานการออกแบบดานอาหาร ดานสธรรมชาต ผลการวจยการทาสไมไผเพอใชเปนวสดสมผสอาหารพบวา การทาสจากฝาง กบผลตภณฑจกสาน ไมไผเกดส C = 23 M = 76 Y = 99 และ K = 12 ผลการทดสอบไมพบสารหน การทาสจาก ชา กบผลตภณฑจกสานไมไผเกดส C = 26 M = 45 Y = 90 K = 5 ผลการทดสอบไมพบสารหน การทาสจาก กาแฟ กบผลตภณฑจกสานไมไผเกดส C = 31 M = 58 Y = 99 K = 16 ผลการทดสอบไมพบสารหน ความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร พบวา สฝางมคาเฉลย 3.90 มความเหมาะสมมาก สกาแฟมคาเฉลย 4.25 มความเหมาะสมมาก สชามคาเฉลย 4.70 มความเหมาะสมมากทสด จากการทดสอบหารหนทง 3 ชนดไมพบสารหน คาสาคญ : ผลตภณฑไมไผ สธรรมชาต วสดสมผสอาหาร

ABSTRACT

This research studied The development of Color bamboo product for Food packaging design. with The purpose Natural color with bamboo products to design food contact materials. And study the expert opinion on the natural color of bamboo. Arsenic test method for food contact materials. To study the expert opinion on the natural color of bamboo. By food design experts Natural color The results showed Color of bamboo for food contact found. Fang color C = 23, M = 76, Y = 99, K = 12, respectively. The results showed that arsenic not detected. The color of tea and bamboo woven product C = 26, M = 45, Y = 90, K = 5, Coffee color C = 31, M = 58, Y = 99, K = 16, The results of the arsenic test show no arsenic. The expert opinion on color with bamboo basketry product. Food packaging design, contact materials, Fang color has an average of 3.90 very appropriate. The average coffee color 4.25. Tea has an average of 4.70 appropriate for Design product. Keyword : Bamboo product, Natural, Food packaging design

บทนา

การนาวสดธรรมชาตมาออกแบบพฒนาหอหมผลตภณฑประเภทอาหารเปนสงทมนษยคดคน และประยกตใชควบคกบการดาเนนชวตนานนบตงแตอดตจนถงปจจบน ซงมแนวโนมความตองการเกยวกบการประยกตใชวสดธรรมชาตมาใชในชวตประจาวนสงขนโดยลาดบจากความปลอดภยทสงผลตอสขภาพถอเปนสงสาคญ การนาวสดจากธรรมชาตมาใชออกแบบ

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561 __________________________________________________________________________________________

32

บรรจภณฑวสดสมผสอาหารโดยการหอหมเพอรกษาปองกนความเสยหายตอผลตภณฑดานในโดยวธการแบบเรยบงาย เชน การพบ มด รด พน และอนๆ ในยคปจจบนมการแขงขนกนสงขนโดยตองคานงถงหนาตารปแบบโดยรวมผลตภณฑ บรรจภณฑ วสดธรรมชาตทมความปลอดภย นเร ขอจตตเมตต (2559:59-77) ไดกลาวถง ลกษณะของการเลอกใชวสดเพอใชในการออกแบบบรรจภณฑวาการทจะทาใหสวยงามตองขนอยกบวตถประสงคของผเปนเจาของสนคาและนกออกแบบเพอยนยนคณภาพสนคาโดย จะมสานกงานมาตรฐานอตสาหกรรมจะเปนผตรวจสอบสนคาเพอกาหนดเปนมาตรฐานทาใหเกดความมนใจแกผบรโภคซงจะมเครองหมายแสดงไวบนฉลากบรรจภณฑเพอใหทราบแหลงทมาของผผลตสนคา ในอดตทผานมาอาจไมมใครสนใจเรองฉลากสนคามากนก เพราะการซอขายเปนแบบตลาดสดหรอตลาดนด ผผลตเจรจาซอขายกบผบรโภคหรอตอรองกนโดยตรงสวนใหญเปนผลผลตทางการเกษตร เชน ขาวสาร ปลาแหง เนอสตว ผลไมในปจจบนเมอผลผลตทางการเกษตรเพมจานวนมากขนผคนมากขน ระบบการแขงขนทางการตลาดมากขนจงสงผลตอการปรบตวในทกดาน

ไมไผเปนวสดธรรมชาตทไดรบความสนใจในการพฒนาเปนบรรจภณฑมาก ซงเปนพชทสามารถเจรญเตบโตไดอยางรวดเรวในพนทของประเทศไทยเปนพชพนถนทสามารถนามาใชประโยชนได เปนพชทเกดขนตามธรรมชาต เปนพชเมองรอน สามารถเจรญเตบโตไดในทกทวป สาหรบประเทศไทยมไมไผหลายพนธเจรญงอกงามไดดในทกภาคของประเทศไทย ไมไผมหลายพนธพบเหนไดตามพนถนชมชนนามาใชประโยชนไดงาย การเจรญเตบโตขนอยกบสภาพภมประเทศ ดงเชน บรเวณหมบานใกลเขตภเขา จะมประเภทไมไผ เชน ไผไร ไผซางผา ไผปา ไผพง และไผเพก สวนบรเวณพนทราบจะมประเภทไมไผ เชน ไผสสก หรอไผบาน ไผรวก ไผตง ไผบง ไมไผเปนพชใบเลยงเดยวเชนเดยวกบหญาถอเปนพชตระกลหญาทสงทสดในโลก สามารถนามาใชประโยชนไดหลากหลาย หาไดงาย และมจานวนมากพอ

การทาสไมไผเพอใชทาบรรจภณฑหอหมหรอสมผสอาหารมการทากนอยางแพรหลายโดยการนาสทไดจากพชมายอมกบไมไผ แตไมมการทดสอบเพอยนยนความปลอดภยทมตอสขภาพรางกาย ซงจะเปนประโยชนตอผบรโภคโดยตรงพรอมทงเปนการสรางมลคาใหกบผลตภณฑโดยวธการยนยนผลการตรวจสอบหรอมหนวยงานรองรบผลของคณภาพสนคา การทาสไมไผเปนการสรางสรรคบรรจภณฑสมผสอาหารเพอใหบรรจภณฑเกดความนาสนใจ การออกแบบจาเปนตองใชประสบการณทางดานการคดควบคกบการใชเทคนคในเชงสรางสรรคเพอสรางความแตกตางทนาสนใจตรงกบความตองการของผบรโภค ชลด นมเสมอ (2557:412) ไดกลาววา การคดสรางสรรค คอการทาใหเกดสงใหมขนในโลกดวยปญญาของมนษย สงทสรางสรรคนนตองมลกษณะเปนตนแบบในทางใดทางหนง ไมซากบสงทเคยมอยแลว การสรางสรรคเปนกระบวนการคดทอสระ ไมเปนทาสของสงใด ซง สอดคลองกบ ปาพจน หนนภกด (2553:21) ทเคยกลาวไววาความคดสรางสรรคสามารถเรยนรไดไมเกยวกบพรสวรรค ความคดสรางสรรคไมไดเกดจากแรงบนดาลใจเพยงอยางเดยว ความคดสรางสรรคเปนมากกวาการคดแตกตาง และสามารถเพมมลคาได เปนนวตกรรมใหมทสามารถแบงขนตอนกระบวนการพฒนาผลตภณฑโดยเพมมลคาสนคาในดานการตลาด ดานคณคา ดานคณภาพ ดานเอกลกษณทสะทอนถงความเปนไทยสงขนไดโดยใชวธการและขนตอนการออกแบบสรางสรรคอยางเปนระบบเพอสรางรปแบบผลตภณฑใหม

ตามความหมายของ พจนานกรมไทยฉบบทนสมย (2543:633) ใหความหมายคาวาเอกลกษณวาหมายถง ลกษณะทเหมอนกนหรอมรวมกนในสวนของ วทย เทยงบรณธรรม (2551:519) วา Identity แปลวา เอกลกษณ ลกษณะเฉพาะตว สถาบนไทยคดศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร (2548:1) ไดใหความหมายวา อตลกษณ หรอเอกลกษณ ครงหนงนยมใชคาวาเอกลกษณ เปนคณสมบตของคนหรอสงใดสงหนงทแสดงลกษณะเฉพาะททาใหมความโดดเดนแตกตางไปจากคนอนหรอสงอน ตอมาวงวชาการนยมเลอกใช คาวา อตลกษณ เนองจาก ความหมายตามรปคาศพทของ เอกลกษณ ใหเกดความรสกรวมในลกษณะเฉพาะมความโดดเดน และในสวนของ ชยรตน อศวางกร (2548:51) ไดกลาววาการสรางสรรคชวยใหเกดการจดจา เอกลกษณ คอการสรางจดจดจาทาหนาทเหมอนสวตชไฟทเปดใหผรบสารเกดความรสกระลกถง จดจดจาสามารถเปนไดทง รป รส กลน เสยง ทสมผสไดดวยประสาททงหาของมนษย ดงนนอาจกลาวไดวา การพฒนาสธรรมชาตกบผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารจงถอเปนการสรางความแตกตางใหกบผลตภณฑเกดอตลกษณ พรอมดวยการพฒนาคณภาพดานความปลอดภยทมตอสขภาพรางกายของบรโภคโดยตรงเปนแนวทางการสรางสรรคซงจะชวยสงเสรมใหเกดการจดจาตอผลตภณฑไดดขน

ดงทกลาวมาการพฒนาสผลตภณฑไมไผจากวสดธรรมชาตเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร เพอความปลอดภยตอสขภาพเปนนวตกรรมเพอพฒนานาเพมมลคาสนคาโดยการสรางสรรคผลตภณฑไมไผทมอยปรมาณมากในประเทศไทยเพอใชนาไปใชออกแบบทแสดงถงอตลกษณของประเทศไทยโดยประยกตใชกบผลตภณฑวสดสมผสอาหาร


33

วตถประสงค 1. เพอทาสธรรมชาตกบผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร 2. เพอศกษาความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสธรรมชาตของไมไผ

กรอบแนวคดในการวจย

กรอบแนวคดในการทดสอบสารหนประเภทวสดสมผสอาหารโดยการทดสอบดวยเครองมอ Inductively Couple plasma-optical emission spectrometer สารหน (As), มก ./ล .หมายเลขปฏบตการ L60/02310.1 โดยกรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย นยามศพททใชในการวจย

ผลตภณฑไมไผ หมายถง ผลตภณฑททาดวยไมไผทมอยในพนถนเพอใชเพมมลคาโดยใชเปนภาชนะหอหมผลตภณฑประเภทอาหาร

สธรรมชาต หมายถง การนาวสดธรรมชาต เชน ฝาง ชา และ กาแฟ มาทาสผลตภณฑจกสานไมไผงานจกสานไมไผของประเทศไทยโดยแสดงถงงานหตถกรรมชมชน

วสดสมผสอาหาร หมายถง วสดไมไผทใชสมผสอาหารทผานการทดสอบความปลอดภยประเภทสารหนเพอนามาใชสมผสอาหารโดยการทดสอบ

การทดสอบสารหนประเภทวสดสมผสอาหาร หมายถง การทดสอบดวยเครองมอ inductively couple plasma-optical emission spectrometer สารหน (As), มก./ล.หมายเลขปฏบตการ L60/02310.1 โดยกรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ขอบเขตการวจย ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรและกลมตวอยางแบงตามวตถประสงค ดงน

ประชากรและกลมตวอยางเพอทดสอบความปลอดภยของไมไผเพอใชเปนวสดสมผสอาหาร ประชากร หมายถง บรรจภณฑไมไผ สมผสอาหาร กลมตวอยาง บรรจภณฑไมไผทนามาใชทดสอบสารหนประเภทวสดสมผสอาหาร หมายถง การทดสอบดวยเครองมอ

inductively couple plasma-optical emission spectrometer สารหน (As), มก./ล.หมายเลขปฏบตการ L60/02310.1 โดยกรมวทยาศาสตรบรการ กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กลมประชาการและกลมตวอยางเพอศกษาความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสธรรมชาตของไมไผ

กลมตวอยาง หมายถง ผเชยวชาญทเปนตวแทนของกลมผบรโภคประกอบดวย เพอใชออกแบบบรรจภณฑขนมไทยจากผลตภณฑไมไผ โดยผเชยวชาญ 5 คน

ผเชยวชาญดานการออกแบบ 2 คน ผเชยวชาญดานอาหาร 2 คน ผเชยวชาญดานสธรรมชาต 1 คน

กลมตวอยางเพอใชประเมนผลการออกแบบโดยผเชยวชาญ 5 คน ผเชยวชาญดานการออกแบบ 2 คน ผเชยวชาญดานอาหาร 2 คน ผเชยวชาญดานสธรรมชาต 1 คน

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยแบงตามวตถประสงค ดงน

เครองมอเพอทดสอบความปลอดภยของไมไผเพอใชเปนวสดสมผสอาหาร โดยเครองมอ Inductively couple plasma-optical emission spectrometer

เครองมอศกษาความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสธรรมชาตของไมไผโดยใชแบบสอบถาม


34

การดาเนนการวจยและวเคราะหขอมล การทาสกบผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร โดยนาวสด ฝาง ชา และ กาแฟ ปรมาณนา

หนก 50 กรม ผสมนาตมสก 100 องศาเซลเซยส ตอปรมาณนา 5 ลตร แชไมไผทงไวเปนเวลา 4 วน เพอใหเกดสผลตภณฑจกสาน ตาราง 1 ผลการวเคราะหการทาสไมไผเพอใชเปนวสดสมผสอาหาร

ผลตภณฑไมไผ ส ผลการทดสอบสารหน

ฝาง

C = 23 M = 76 Y = 99 K = 12

สารหน (As), มก./ล. หมายเลขปฏบตการ L60/02310.1

Fang ไมพบ

ขดจากดการตรวจหา 0.004

ชา

C = 26 M = 45 Y = 90 K = 5


Coffee ไมพบ


กาแฟ

C = 31 M = 58 Y = 99 K = 16


Tea ไมพบ


จากตาราง 1 ผลการวเคราะหการทาสไมไผเพอใชเปนวสดสมผสอาหารพบวา การทาสจากฝาง กบผลตภณฑจกสานไม

ไผเกดส C = 23 M = 76 Y = 99 และ K = 12 ผลการทดสอบหาสารหนพบวา ไมพบสารหน การทาสจาก ชา กบผลตภณฑจกสานไมไผเกดส C = 26 M = 45 Y = 90 K = 5 ผลการทดสอบหาสารหนพบวา ไมพบสารหน การทาสจาก กาแฟ กบผลตภณฑจกสานไมไผเกดส C = 31 M = 58 Y = 99 K = 16 ผลการทดสอบหาสารหนพบวา ไมพบสารหน


35

ตาราง 2 ความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสฝาง กบผลตภณฑจกสานไมไผ (N=5) ขอคาถาม คาถามแบบท 4 (สฝาง) X S.D. ความหมาย

1 สเหมาะสมทจะนาไปพฒนาบรรจภณฑขนมไทย 4.00 0.71 เหมาะสมมาก 2 สใหความรสกปลอดภย 3.60 0.89 เหมาะสมมาก 3 สมความสวยงาม 4.40 0.89 เหมาะสมมาก 4 สสอถงความเปนธรรมชาต 3.60 1.14 เหมาะสมมาก

ผลรวม 3.90 0.91 เหมาะสมมาก จากตารางผลการวเคราะหความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสฝางกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบ

บรรจภณฑวสดสมผสอาหาร พบวา สเหมาะสมทจะนาไปพฒนาบรรจภณฑขนมไทยมคาเฉลย 4.00 มความเหมาะสมมาก สใหความรสกปลอดภยมคาเฉลย 3.60 มความเหมาะสมมาก สมความสวยงามมคาเฉลย 4.40 เหมาะสมมาก สสอถงความเปนธรรมชาต 3.60 มความเหมาะสมมาก สรปผลรวมแบบสฝางพบวามคาเฉลย 3.90 มความเหมาะสมมาก

ตาราง 3 ความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสชา กบผลตภณฑจกสานไมไผ (N=5) ขอคาถาม คาถามแบบท 3 (สชา) X S.D. ความหมาย

1 สเหมาะสมทจะนาไปพฒนาบรรจภณฑขนมไทย 4.60 0.89 เหมาะสมมากทสด 2 สใหความรสกปลอดภย 4.80 0.45 เหมาะสมมากทสด 3 สมความสวยงาม 4.60 0.89 เหมาะสมมากทสด 4 สสอถงความเปนธรรมชาต 4.80 0.45 เหมาะสมมากทสด

ผลรวม 4.70 0.66 เหมาะสมมากทสด

จากตารางผลการวเคราะหความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสชา กบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร พบวา สเหมาะสมทจะนาไปพฒนาบรรจภณฑขนมไทยมคาเฉลย 4.60 มความเหมาะสมมากทสด สใหความรสกปลอดภยมคาเฉลย 4.80 มความเหมาะสมมากทสด สมความสวยงามมคาเฉลย 4.60 เหมาะสมมากทสด สสอถงความเปนธรรมชาต 4.80 มความเหมาะสมมากทสด สรปผลรวมแบบสชาพบวามคาเฉลย 4.70 มความเหมาะสมมากทสด ตาราง 4 ความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสกาแฟ กบผลตภณฑจกสานไมไผ (N=5) ขอคาถาม คาถามแบบท 2 (กาแฟ) X S.D. ความหมาย

1 สเหมาะสมทจะนาไปพฒนาบรรจภณฑขนมไทย 4.40 0.55 เหมาะสมมาก 2 สใหความรสกปลอดภย 4.00 0.00 เหมาะสมมาก 3 สมความสวยงาม 4.40 0.89 เหมาะสมมาก 4 สสอถงความเปนธรรมชาต 4.20 1.10 เหมาะสมมาก

ผลรวม 4.25 0.72 เหมาะสมมาก จากตารางผลการวเคราะหความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสกาแฟ กบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบ

บรรจภณฑวสดสมผสอาหาร พบวา สเหมาะสมทจะนาไปพฒนาบรรจภณฑขนมไทยมคาเฉลย 4.40 มความเหมาะสมมาก สใหความรสกปลอดภยมคาเฉลย 4.00 มความเหมาะสมมาก สมความสวยงามมคาเฉลย 3.40 เหมาะสมมาก สสอถงความเปนธรรมชาต 4.20 มความเหมาะสมมาก สรปผลรวมแบบสกาแฟพบวามคาเฉลย 4.25 มความเหมาะสมมาก ตาราง 5 สรปผลการวเคราะหความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสกบผลตภณฑจกสานไมไผ (N=5)


36

ตาราง 5 สรปผลการวเคราะหความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑว สดสมผสอาหาร

ขอคาถาม X S.D. ความหมาย สฝาง กบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร

3.90 0.91 เหมาะสมมาก

สชา กบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร

4.70 0.66 เหมาะสมมากทสด

สกาแฟ กบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร

4.25 0.75 เหมาะสมมาก

จากตารางสรปผลการวเคราะหความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบ

บรรจภณฑวสดสมผสอาหาร พบวา สฝางกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร มคาเฉลย 3.90 มความเหมาะสมมาก สชากบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารมคาเฉลย 4.70 มความเหมาะสมมากทสด สกาแฟกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารมคาเฉลย 4.25 มความเหมาะสมมาก อภปรายผล

อภปรายผลการวจยการพฒนาสผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารโดยแบงเปน วตถประสงคเพอทาสธรรมชาตกบผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร ผลการทาสไมไผเพอใชเปนวสดสมผสอาหารพบวา การทาสจากฝาง กบผลตภณฑจกสานไมไผเกดส C = 23 M = 76 Y = 99 และ K = 12 ผลการทดสอบหาสารหนพบวา ไมพบสารหน การทาสจาก ชา กบผลตภณฑจกสานไมไผเกดส C = 26 M = 45 Y = 90 K = 5 ผลการทดสอบหาสารหนพบวา ไมพบสารหน การทาสจาก กาแฟ กบผลตภณฑจกสานไมไผเกดส C = 31 M = 58 Y = 99 K = 16 ผลการทดสอบหาสารหนพบวา ไมพบสารหน ผลการตรวจสอบจะชวยสรางความมนใจตอผบรโภคเพมขน การนาไมไผในพนถนมาพฒนาตอยอดเพอใชในการออกแบบบรรจภณฑมความสาคญเปนอยางมากเนองจากไมไผเปนวสดทหาไดงายในพนถนซงสอดคลองกบผลงานวจยของ ศกดชาย สกขา และคณะ (2558 หนา 115) งานหตถกรรมไมไผเปนงานทมความจาเปนตอการใชงานในชวตประจาวนไมไผเปนวสดทองถนทมปรมาณเพยงพอตอการผลตการนามาใชประโยชน

ผลความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร พบวา สฝางกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารมความเหมาะสมมาก สกาแฟกบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารมความเหมาะสมมาก สชากบผลตภณฑจกสานไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารมความเหมาะสมมากทสด การเลอกใชสธรรมชาตนามาออกแบบผลตภณฑ ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะการวจยการพฒนาสผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหารโดยม วตถประสงคเพอทาสธรรมชาตกบผลตภณฑไมไผเพอใชออกแบบบรรจภณฑวสดสมผสอาหาร และศกษาความคดเหนของผเชยวชาญทมตอการทาสธรรมชาตของไมไผ

1.การทดสอบความปลอดภยของไมไผเพอใชเปนวสดสมผสอาหารสาหรบนาไปพฒนาออกแบบบรรจภณฑหรอผลตภณฑอน ควรจะทดสอบความปลอดภยของสารประเภทอนซงจะสงผลตอความปลอดภยของผบรโภค

2. การทาสไมไผจากสธรรมชาตนอกจากการนาส ฝาง ชา และ กาแฟ สามารถนาพชชนดอนททาใหเกดสมาประยกตเพอสรางความหลากหลายของสได

3. ควรนาผลทไดจากการทดลองการทาสธรรมชาต การทดสอบความปลอดภยจากสารหนนาไปออกแบบพฒนาผลตภณฑรปแบบอนทเนนความปลอดภยตอสขภาพ


37

เอกสารอางอง ชลด นมเสมอ. (2557). Composition of Art. พมพครงท 9. กรงเทพฯ : อมรนทรพรนตง

แอนด พบลชชง จากด.

ชยรตน อศวางกร. (2548). ออกแบบใหโดนใจ. กรงเทพฯ : ฮวซนการพมพ. นเร ขอจตตเมตต. (2550). Packaging & Design เสกสรรปนแตงบรรจภณฑ. กรงเทพ ฯ : ฐานบคส.

ปาพจน หนนภกด. (2553). Graphic Design Principles. นนทบร : ไอดซ พรเมยร จากด. พจนานกรมไทยฉ บบทนสมย. (2543). ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน. วทย เทยงบรณธรรม. (2551). พจนานกรม องกฤษ-ไทย & ไทย-องกฤษ ฉบบทนสมยและสมบรญทสด.

กรงเทพฯ : บรษท พมพด จากด.

สถาบนไทยคดศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2548). พลกภาพอตลกษณไทย. กรงเทพฯ : โรงพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ศกดชาย สกขา และคณะ. (2558). การพฒนางานหตถกรรมไมไผภาคอสาน. ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร

มหาวทยาลยนเรศวร. 6 (1) : 110-120.

38

การออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใตในประเทศไทย

สบศร แซล1*

Design of Symbolic Referees For Muslim Culture Promote Tourism in Three Southern Border Provinces, Thailand

Suebsiri Saelee1*

1*คณะวทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคาม 1*Department of New Media, Faculty of Informatics *Corresponding author E-mail address: [email protected] _____________________________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงค 1) เพอศกษาและวเคราะหความเปนมาของสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต และ 2) เพอออกแบบสญลกษณทเหมาะสม สามารถสะทอนวฒนธรรมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต ซงเปนการสงเสรมภาพลกษณใหกบสามจงหวดชายแดนภาคใต แนวทางการศกษาหารปแบบของการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย ปตตาน ยะลา นราธวาส โดยการสมภาษณเชงลก เพอทจะไดขอมลทางดานเชอชาต วถการดาเนนชวต อาชพ ศลปวฒนธรรม ภมปญญาชาวบานจากกลมตวอยางผเชยวชาญทางดานวฒนธรรมและดานการออกแบบ จานวน 3 คน ผทรงคณวฒในสาขาทเกยวของและประชาชนทวไป เพอประเมนประสทธผลของงานออกแบบ ในแงของการออกแบบและการใชงานหาขอบกพรองและขอเสนอแนะ เพอเปนประโยชนตอการศกษา รวมทงเปนขอมลสาหรบการอางองใหแกผทสนใจการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใตดวย ชดระบบปายสญลกษณสถานททองเทยวเชงศลปวฒนธรรม 1) สญลกษณประดบตกแตงและสอสงพมพตางๆ 2) สญลกษณปายโฆษณา 3) สญลกษณบรรจภณฑ 4) ตราสญลกษณ และ 5) ผลตภณฑของใช โดยทงหมดมความสวยงาม สอดคลองกลมกลนและสอความหมายทงายแกผใชงาน ผลงานการวจยสามารถสรปออกมาเปนผลงานออกแบบประกอบดวยตวอกษร รปรางรปทรง การใชส ตวอยางสอสงพมพและงานโฆษณาประชาสมพมธ ผลตภณฑและบรรจภณฑทสะทอนวฒนธรรมมสลมไดอยางหนาพงพอใจ คาสาคญ : สญลกษณ อตลกษณ วฒนธรรมมสลม

ABSTRACT This study aims to: 1) explore and analyze an origin of the Muslim cultural Symbolic in the three Southern Border Provinces; and 2) create the meaningful signs to promote the positive image of the three southern provinces. The guide to this study conducting an in-depth interview with the participants who Symbolic, the cultural and design specialists, the professionals in the related fields, and the villagers within the three Southern Border Provinces (Pattani, Yala, and Narathiwat) in order to collect data on their race, lifestyle, occupation, art and culture, and local wisdom. This data was purposively used to confirm the effectiveness of the signs regarding design and functionality in which comments and suggestions were granted for further development and kept as the reference for those who are interested in the cultural


39

Symbolic design that represents the Muslim culture in the three Southern Border Provinces. Namely, this study finally proposes a set of the cultural tourism signs: 1) decorative sign and printed media; 2) advertisement sign; 3) packaging; 4) logo; and 5) consumer products that were designed to be attractive and applicable for the locations and simply understandable for the tourists. In conclusion, this study suggests that the designing of the Symbolic consists of fonts, shape, color, sample of printed media and advertisement, and product and package Keywords : Symbolic Identity Muslim Culture

บทนา สามจงหวดชายแดนทางภาคใตของประเทศไทยเปนแหลงรวมศลป วฒนธรรม และขนบธรรมเนยมประเพณของคนไทยหลายเชอสายเขาดวยกน ไมวาจะเปน คนจน คนมสลม และคนไทย ความแตกตางของหลายวฒนธรรมหลอมรวมเปนหนง สถานททองเทยวมากมายในสามจงหวดชายแดนภาคใตทคนภายนอกยงไมเคยมาสมผส ความเปนกนเองของประชาชนในทองถน การตอนรบดวยมตรไมตร เพอสงเสรมการทองเทยว และสนคาของทระลกสามจงหวดชายแดนภาคใตและอานวยความสะดวกในการออกแบบสญลกษณ โดยจดเปนของสวนรวมททกคนสามารถนาไปใชไดนอกเหนอไปจากการใชคาขวญประจาจงหวดเพยงอยางเดยวและจะเปนทางเลอกหนงใหกบนกทองเทยวเกดความมสวนรวม และไดความรในการทองเทยวเพมมากขน การออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมเปนเครองมอทชวยอธบายความสาคญของสถานทแตละแหง ชวยนาทางในการเดนทางทองเทยว สรางบรรยากาศและสงเสรมเอกลกษณทางกายภาพในสถานทนน ๆ ดวยปญหาดงกลาวผวจยจงเสนอแนวทางในการศกษาการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต ในครงน ดานวสดและรปแบบของการนาไปใชงาน ไมสามารถตอบสนองความตองการขอมลของนกทองเทยวไดอยางเตมท เนองจากบรเวณจดตดตงไมเหมาะสมกบทศนยภาพรอบบรเวณ วสดทนามาใชในสถานทบางแหงเกดการเลอนลาง จากการตดตงกลางแจง ทาใหนกทองเทยวไมไดรบความสะดวกในการรบขอมล สญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต สงนจงเปนปญหาทควรไดรบการแกไข เพอสรางความประทบใจตอผทมาทองเทยวและกระตนตลาดการทองเทยว (ประสทธ รตนมณ และคณะ. 2550) วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาและวเคราะหความเปนมาสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต 2. เพอออกแบบสญลกษณทเหมาะสม และสะทอนวฒนธรรมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต วธดาเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยแบบสรางสรรคเพอการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลม เพอสงเสรมการทองเทยว และสนคาของทระลกสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอสงเสรมการทองเทยวและสนคาของทระลก ใหเหมาะสมตามลกษณะเพอสามารถสอสารกบนกทองเทยวไดมากทสด ในขณะเดยวกนกสะทอนเอกลกษณและแสดงถงคณคาทสะทอนวฒนธรรมมสลม เปนการรวบรวมขอมลกอนนามาสรางสรรคและออกแบบ โดยผวจยสอความคดและวธการสรางสรรคใหผอนเขาใจไดอยางเปนระบบ อนมเนอหาและขนตอนในการศกษา ดงน (วศลป แซเตย. 2545) 1 การสรางเครองมอวจย 1.1 การวเคราะหขอมลภาคเอกสาร

1.2 การวเคราะหขอมลภาคสนาม 1.3 ทางานออกแบบ 1.4 การประเมนผลงานออกแบบ 1.5 กลมผประเมนผลงานออกแบบ


40

1.1 การวเคราะหขอมลภาคเอกสาร 1.1.1. ศกษาเอกลกษณของสญลกษณแสดงสถานททองเทยวเชงวฒนธรรมมสลม สามจงหวดชายแดนภาคใต เพอทาการออกแบบปายสญลกษณทเหมาะสม 1.1.2 ศกษาการออกแบบระบบสญลกษณโดยทมาของขอมล สถานททองเทยวเชงสะทอนวฒนธรรมมสลม สามจงหวดชายแดนภาคใต โดยการศกษาขอมลเชงลกษณะ ทไมไดวดออกมาเปนตวเลข แตเปนการสงเกตทเปนในรปบรรยายเปนเรองของความรความเขาใจ โดยแหลงทมาของขอมลมาจากแหลงทตยภม คอ ใชวธสรปขอมล ภาคเอกสารจาการดาเนนงานวจย 1.2 การวเคราะหขอมลภาคสนาม เปนการรวบรวม คนหาขอมลทเกยวของถงความตองการทแทจรง รวมถงการใชงานของรปแบบกราฟกสงแวดลอมประเภทสญลกษณแสดงสถานททองเทยวเชงวฒนธรรมมสลม กบกลมเปาหมายทเปนนกออกแบบนกวชาการและผทมความรดานวฒนธรรมมสลม อกทงปรกษาในดานการออกแบบกราฟกจากผเชยวชาญในสาขาทเกยวของตาง ๆ ทสะทอนวฒนธรรมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต (ประสทธ รตนมณ และคณะ. 2550) 1.2.1 การใชแบบสอบถามและแบบตรวจสอบ วธการใชแบบสอบถามและแบบตรวจสอบขอด คอ สามารถทาใหผวจยไดรบขอมลจากบคคลหลากหลายในเวลาอนรวดเรว แตมขอเสยคอ ผตอบแบบสอบถามอาจจะตอบไมตรงกบความจรง เนองจากมหลกการตงคาถามมฐานจากปรชญาในคาถาม 1.2.2 การสมภาษณ เพอใหไดขอมลทจาเปนจากความคดเหน นามาพจารณาและเปนแนวทางในการออกแบบใหเหมาะสมและสมบรณแบบมากทสด โดยมวตถประสงคดงน สมภาษณในดานความรเกยวกบประวตเชงวฒนธรรมมสลม ในภาพรวมของสามจงหวดชายแดนภาคใต ทงหมดและสมภาษณในดานความรเกยวกบแนวทางการออกแบบเชงวฒนธรรมมสลม ประเภทปายสญลกษณแสดงสถานททองเทยวแสดงสถานททองเทยวเชงวฒนธรรมมสลม เพอแสดงถงเอกลกษณในสามจงหวดชายแดนภาคใต 1.3 การออกแบบ 1.3.1 ขนวางแผนการออกแบบ รวบรวมและวเคราะหขอมล 1.3.2 ขนเตรยมการออกแบบ นาขอมลทรวบรวมมาดาเนนการหารปแบบทเหมาะสมดวยการสรางแบบราง และศกษารายละเอยดของโปรแกรมคอมพวเตอรชนดตาง ๆ ทจะนามาใชในการออกแบบ ขนการออกแบบนาแบบรางทไดมาผลตจรงดวยกระบวนการทางคอมพวเตอร โดยโปรแกรมตาง ๆ ดานการออกแบบในเชงสอสารทเกยวของกบการบนทกขอมล รวมผลงาน เอกสารและบนทก จดเกบขอมลในรปแบบดจตอลการวจยในครงนไดแบงเครองมอใชในการวจยออกได 2 สวน ดงน 1. เครองมอใชในการเกบรวบรวมขอมล แบบสมภาษณเปนการรวบรวมขอมลเบองตนเพอเปนแนวทางในการออกแบบกราฟกทแสดงสญลกษณใหกบสถานททองเทยวในสามจงหวดชายแดนภาคใต 2.ผลงานออกแบบกราฟกทแสดงสญลกษณใหกบสถานททองเทยวในสามจงหวดชายแดน ภาคใต จานวน 1 ชด (วศลป แซเตย. 2545) 2.1 สญลกษณประดบตกแตงและสอสงพมพตางๆ 2.2 สญลกษณปายโฆษณา 2.3 สญลกษณบรรจภณฑ 2.4 ตราสญลกษณ 2.5 ผลตภณฑของใช โดยทงหมดมความสวยงาม สอดคลองกลมกลนและสอความหมายเปนทงายแกผใชงาน 1.3.3 เครองมอในการประเมนงาน การออกแบบกราฟกสาหรบสามจงหวดชายแดนภาคใต เชงวฒนธรรมมสลม 1 ชด และแบบประเมนผลงานกราฟกทแสดงสญลกษณใหกบสถานททองเทยวในสามจงหวดชายแดนภาคใต เชงวฒนธรรมมสลม 1 ชด 1.3.4 การประเมนผลงานออกแบบ การนาเสนอผลงานออกแบบไดแก ชดระบบสญลกษณแสดงสถานททองเทยวเชงวฒนธรรมมสลม สามจงหวดชายแดนภาคใตและแบบสอบถามหรอการสมภาษณโดยตรงกบผเชยวชาญ จานวน 3 คน เพออภปราย วเคราะหและสรปผล 1.3.5 กลมผประเมนผลงานออกแบบ กลมผเชยวชาญดานวฒนธรรมและดานการออกแบบจากผทรงคณวฒในสาขาทเกยวของ จานวน 3 คน


41

1.3.6 กลมประชากร กลมบคคลทวไปในจงหวดมหาสารคามทรจก 3 จงหวดชายแดนใต จานวน 100 คน 1.4 ผลการวเคราะหขอมล สวนท 1 การวเคราะหขอมล (กอนการออกแบบ) 1.1 สรปผลความคดเหนจากกลมตวอยางโดยการสมภาษณเชงลก เพอหาอตลกษณของมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต วาตงแตอดตจนถงปจจบนมอะไรทหนาสนใจและมการเปรยนแปลงไปอยางไร โดยวเคราะหในดานตางๆ ดงน 1.1.1 ตราประจาจงหวด 1.1.2 คาขวญประจาจงหวด 1.1.3 ตนไมประจาจงหวด 1.1.4 เชอชาต 1.1.5 วถการดาเนนชวต 1.1.6 อาชพ 1.1.7 ภมปญญาชาวบาน 1.1.8 ศลปะการแสดง 1.1.9 ประเพณ 1.1.10 วฒนธรรม 1.1.11 เทศกาลตางๆ 1.1.12 โบราณสถาน โบราณวตถ 1.1.13 ของดประจาอาเภอ ตาราง 1 สรปผลการวเคราะหการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดน ภาคใต เพอทาการออกแบบปายสญลกษณทเหมาะสม สาหรบจงหวดปตตาน

จงหวดปตตาน สญลกษณประจาจงหวด สถานท

มสยดกรอเซะ

เปนมสยดเกาแกอายกวา 200 ปในจงหวดปตตาน สนนษฐานไดวาเปนศาสนสถานทสรางขนในพทธศตวรรษท 22 รวมสมยอยธยา มสยดกรอเซะ มช อ เ ร ย ก อ ก อ ย า ง ห น งว า มส ยดป ต ก รอบ น ช อ นเรยกตามรปทรงของประตมสยด ซงมลกษณะเปนวงโคงแหลมแบบกอธคของชาวยโรป


42

ตาราง 2 สรปผลการวเคราะหการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดน ภาคใต เพอทาการออกแบบปายสญลกษณทเหมาะสม สาหรบจงหวดยะลา

จงหวดยะลา สญลกษณประจาจงหวด สถานท

การแขงขนนกเขาชวา

ยะลาเป นจ งห วดหน ง ในภาค ใตตอนลางทนยมเสยงของนกเขาและยงเชอวา นกเขาเปนสตวมงคลทจะนาโชคลาภมาใหแกผ เปนเจาของ โดยเฉพาะหากเปนนกเขาทมลกษณะถก ตองตามตารา ดวยเห ตน ทางเทศบาลเมองยะลารวมกบชมรมผเลยงนกเขาชวาจงหวดยะลา จงจดใหมการแขงขนนกเขาชวาเสยงชงแชมปอาเซยน ครงท 1 ขนในประเทศไทย เม อป 2529 ตอมาไดจด เป นงานเทศกาลประจาปของจงหวดยะลา ณ บ ร เว ณ ส น า ม ส ว น ข ว ญ เ ม อ ง ก าหนดการจดงานคอ วน เสาร -อาทตย แรกของเดอนมนาคม ทกป ผลปรากฏเปนทนยมของผ ท เลยงนกเขาจากทวภมภาคของประเทศไทยและประเทศในกลมอาเซยน เชน มาเลเซย สงคโปร บรไน อนโดนเซย

ตาราง 3 สรปผลการวเคราะหการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต เพอทาการออกแบบปายสญลกษณทเหมาะสม สาหรบจงหวดนราธวาส จงหวดนราธวาส สญลกษณประจาจงหวด สถานท

การแขงขนเรอกอและ

เรอกอและ ภาษาพนเมองเรยก เรอโยกอง เปนเรอประมงหาปลาของชาวประมงภาคใตของไทย โดยเฉพาะ จงหวดนราธวาส ทงไดใชเรอนเปนเรอแขงขนมาแตโบราณ และไดหยดไป จนกระทง พ.ศ. 2518 จงหวดนราธวาสจงไดฟนฟประเพณแขงเรอกอและขนใหมอกครง การแขงเรอกอและเมอ พ.ศ. 2518 ประกอบพระราชกรณยกจทวจงหวดภาคใต


43

สวนท 4.2 ผลงานการออกแบบ ผลงานการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาพใต จากกลมผเชยวชาญดานการออกแบบและผทรงคณวฒในสาขาทเกยวของ จานวน 3 คน สามารถสรปประเดนตางๆ ไดดงน

1) ผลการสมภาษณ จากกลมผเชยวชาญดานการออกแบบและผทรงคณวฒในสาขาทเกยวของ 3 คน สวนใหญใหความเหนทสอดคลองกนวาผลงานออกแบบสญลกษณมรปแบบทนาสนใจและเหมาะสมงายตอการสอความหมาย โดยสวนใหญใหเหตผลในเรองขององคประกอบของสญลกษณ รปแบบมความตอเนอง มการเชอมโยงกน ทาใหดเปนกลมเดยวกน

2) ลกษณะของภาพทสะทอน อตลกษณของวฒนธรรมมสลมในสามจงหวดชายแดนใต รปแบบสญลกษณโดยรวม งายตอการสอความหมายและความเขาใจสถานททองเทยวนน ๆ ไดอยางถกตอง รวดเรว สญลกษณภาพมการแบงกลมสญลกษณตางๆ เปนหมวดหม ดแลวเขาใจงาย ชวยเพมความสะดวกใหแกนกทองเทยว

3) ลกษณะรปทรง ในเรองของวสด ผเชยวชาญสวนใหญเหนตรงกนวา ควรทาจากเหลกเพราะมความแขงแรง ทนทาน สวนสญลกษณแนะนาใหทาจากแผนพลาสตก เพราะมนาหนกเบาขนรปทรงงายและไดใหขอเสนอแนะเพมเตมวา ควรทาปายทมลกษณะแขวนเพม การใชสของสญลกษณผเชยวชาญแนะนาใหเลอกใชสเทา สดา สเขยว เพราะจะสอถงวฒนธรรมมสลมในสามจงหวดชายแดนใต พรอมทงไดใหขอเสนอแนะวาควรใชสโทนรอนในบางจดเพอเพมจดเดนในชนงานและเกดจดสนใจในการมอง

ภาพ 1 จากซายไปขวาแสดงการคดเลอกสอตลกษณประจงหวดปตตาน จงหวดยะลาและจงหวดนราธวาส การออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต

แสดงสญลกษณประจาสามจงหวดชายแดนภาคใต 1) สญลกษณจงหวดปตตาน คอ บดสะอาด หาดทรายสวย รวยนาตก นกเขาด ลกหยอรอย หอยแครงสด 2) สญลกษณจงหวดยะลา คอ ยะลาใตสดสยาม เมองงามชายแดน 3) สญลกษณจงหวดนราธวาส คอ ทกษณราชตา หนก ชนรกศาสนา นราทศนเพลนตา ปาโจตรงใจ แหลงใหญแรทอง ลองกองหอมหวาน

ภาพ 2 จากซายไปขวาแสดงการคดเลอกสอตลกษณประจงหวดปตตาน จงหวดยะลาและจงหวดนราธวาส การออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต


44

3.1.5 แนวคดในการออกแบบ การออกแบบ ใชหลกการทวไปทเปนพนฐานในการออกแบบ (สบศร แซล. พนฐานการออแบบ. 2554) 1) รปรางและรปทรง มแนวคดในการออกแบบไดชดเจนและมเอกลกษณเฉพาะตว มความแขงแรงของโครงสรางซงสอดคลองกบรปแบบทออกแบบไว 2) สสน ใชสของวสดแบบเดม หรอสทเกดจากการผสมผสานระหวางวสดและใชสสงเคราะหหรอสารเคลอบเงาตกแตง 3) ลวดลาย เกดขนมาจากพนผวของวสด หรอการสรางสรรคขนมาใหม ขนอยกบวาความเหมาะสมของผลตภณฑจะเปนประเภทใด 4) เสนอแนวคดผสมผสานระหวางเอกลกษณพนถนและรปแบบรวมสมยใหมความสอดคลองกบสภาพแวดลอมในปจจบน 5) เสนอแนวคดการอนรกษหรอใชทรพยากรธรรมชาตอยางคมคา เชน การนาสงทเกดขนเองตามธรรมชาตและมอยทวไปในทองถน นามาใชใหเกดประโยชนหรอการใชวสดทดแทน 6) ประโยชนใชสอย การออกแบบคานงถงประโยชนใชสอยในผลตภณฑ แตละประเภท เชน แขงแรง ปลอดภย ใชงานไดจรง สะดวกสบายในการใช และบารงรกษาไดงาย

ภาพ 3 จากซายไปขวาแสดงการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใตกบโลโก

ภาพ 4 จากซายไปขวาแสดงการใชงานสอมลตมเดยกบโลโกหลก และแสดงการใชงานสอประชาสมพนธกบโลโกหลก


45

3.1.6 ประเมนผล (หลกการออกแบบ) การประเมนผลงานการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต จากกลมผเชยวชาญดานการออกแบบและผทรงคณวฒทเกยวกบ สามจงหวดชายแดนภาคใต จานวน 3 ทาน ผลการวจยไดแกตารางท 1-2 เกณฑการแปลความหมายคะแนนการประเมนปายสญลกษณตนแบบ คาเฉลย ระดบความคดเหน 4.51 – 5.00 เหนดวยมากทสด 3.51 – 4.50 เหนดวยมาก 2.51 – 3.50 เหนดวยปานกลาง 1.51 – 2.50 เหนดวยนอย 0.00 – 1.50 เหนดวยนอยทสด ตาราง 1 สรปคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานโดยผเชยวชาญดานการออกแบบ 3 คน ทประเมนแบบชดระบบปายสญลกษณแสดงสถานททองเทยวเชงศลปวฒนธรรมของภาคใต ประกอบดวย จงหวดปตตาน จงหวดยะลาและจงหวดนราธวาส

รายการประเมน

สญลกษณ ปตตาน

สญลกษณ ยะลา

สญลกษณ

นราธวาส

X

S.D.

X

S.D.

X

S.D.

1. ดานการออกแบบรปรางรปทรง 4.58 0.14 4.85 0.30 4.10 0.30

2. ดานการออกแบบกราฟก 4.53 0.12 4.16 0.38 4.90 0.30

3. ดานความคดสรางสรรค 4.50 0.25 4.18 0.57 3.86 0.36

4. ดานอตลกษณประจาหวด 4.44 0.19 4.44 0.39 4.71 0.46

5. ดานความสวยงาม 4.44 0.25 4.33 0.31 4.43 0.51

สรปความคดเหนผเชยวชาญดานการออกแบบมคาเฉลยรวมทกดานเทากบ

4.52 0.25 4.39 0.39 4.40 0.39

จากตารางท 1 สรปผลคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานใน 5 ดาน ระบบปายสญลกษณแสดงสถานททองเทยวเชงศลปวฒนธรรมของภาคใต ประกอบดวย จงหวดปตตาน จงหวดยะลาและจงหวดนราธวาส ทแสดงอตลกษณประจาจง จานวน 4 แบบ โดยผเชยวชาญดานการออกแบบ 3 คน ดงน

1) พทลงมคาเฉลยเทากบ 4.52 อยในระดบ มความเหมาะสมมากทสด 2) นราธวาสมคาเฉลยเทากบ 4.40 อยในระดบ มความเหมาะสมมาก 3) ปตตานมคาเฉลยเทากบ 4.45 อยในระดบ มความเหมาะสมมาก


46

ตาราง 2 ผลการวเคราะหขอมลในดานการประเมนความพงพอใจของบคคลทวไป จานวน 100 คน ทประเมนแบบชดระบบปายสญลกษณแสดงสถานททองเทยวเชงศลปวฒนธรรมของภาคใต ประกอบดวย จงหวดปตตาน จงหวดยะลา และจงหวดนราธวาส

รายการประเมน

S.D.

ระดบความพงพอใจ

1. ดานการออกแบบรปรางรปทรง 4.32 0.28 มาก

2. ดานการออกแบบกราฟก 4.40 0.00 มาก

3. ดานความคดสรางสรรค 4.68 0.28 มากทสด

4. ดานอตลกษณประจาหวด 4.48 0.18 มาก

5. ดานความสวยงาม 4.38 0.13 มาก

สรปความพงพอใจตอผทสนใจ

โดยรวมทกดานเทาเทากบ

4.45 0.41 มาก

จากตารางท 2 สรปผลคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานใน 5 ดาน แบบชดระบบปายสญลกษณแสดงสถานททองเทยวเชงศลปวฒนธรรมของภาคใต ประกอบดวย จงหวดปตตาน จงหวดยะลาและจงหวดนราธวาส ไดแก 1) ดานการออกแบบรปรางรปทรงมคาเฉลย 4.32 อยในระดบมความพงพอใจมาก 2) ดานการออกแบบกราฟกมคาเฉลย 4.40 อยในระดบมความพงพอใจมาก 3) ดานความคดสรางสรรคมคาเฉลย 4.68 อยในระดบมความพงพอใจมาก 4) ดานอตลกษณประจาหวดคาเฉลย 4.48 อยในระดบมความพงพอใจมาก 5) ดานความสวยงามคาเฉลย 4.38 อยในระดบมความพงพอใจมาก ผลการวจย การวจยเรอง การออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต ไดทาการศกษาประวต ความเปนมา ภมปญญาชาวบาน เศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาต ศลปวฒนธรรม วถการดาเนนชวต และสงแวดลอมทเปนสญลกษณของสามจงหวดชายแดนใต โดยม จงหวดปตตาน ยะลา และนราธวาส โดยการสมภาษณเชงลก กลมตวอยาง เปนชาวมสลมทรจก 3 จงหวดชายแดนใต ทยายถนฐานมาอาศยอยในจงหวดมหาสารคาม จานวน 7 คน และผทรงคณวฒทเกยวของกบศลปวฒนธรรมในสามชายแดนใต จานวน 3 คน จากนนจงนาผลงานจากการสมภาษณมาทาการสรปหาแนวทางในการออกแบบ และหลงจากการออกแบบแลวนาเสนอผลงานออกแบบไดแก สญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต สาหรบ ปตตาน ยะลาและนราธวาส 1 ชด สรปผลการวเคราะหเพอสรางแนวทางในการออกแบบ ผลงานการวจยสามารถสรปออกมาเปนผลงานออกแบบประกอบดวยตวอกษร รปรางรปทรง การใชส ตวอยางสอสงพมพและงานโฆษณาประชาสมพมธ ผลตภณฑและบรรจภณฑตาง ๆ

ขอเสนอแนะ การออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต ไดแก ปตตาน ยะลาและนราธวาส ตองมการศกษารวบรวมขอมลถงความเปนมาของรปแบบและสญลกษณทางวฒนธรรม ในอดตของมสลมในสามจงหวดชายแดนได เพอใหไดมาของขอมลในพนทเพอนามาใชเปนกรอบใหญไวสาหรบครอบครมงานออกแบบ โดยสามารถรวมเปนชดเดยวกน สงทนามาใชเปนไปไดหลายแนวทาง เชน การใชโครงส การใชสญลกษณลายเสน การใชลกษณะตวอกษร จากนนใหหาขอมลสวนทเปนเอกลกษณของแตละจงหวด เลอกเอาจดเดนทเปนทยอมรบมาใช เชนขอมลจากตราประจาจงหวด คาขวญ แหลงทองเทยวโบราณสถาน ทรพยากรทมคาทางธรรมชาต หรอแมแตขอมลทเปนรปแบบนามธรรมและความรสก


47

ทงหมดใชเปนเนอหาในการออกแบบได แตอยางไรกตามงานวจยชนนสามารถเปนตวอยางของการแกปญหาในรายละเอยดของโจทยในหวของานวจยและผลทออกมาเปนวธการในการออกแบบทสามารถนาไปใชในการออกแบบไดจรง แตกไมไดยนยนตอผลงานออกแบบขนสดทายวาจะตองเปนดงทแสดงไวเสมอ ซงจากการศกษาพบวาศลปวฒนธรรมของมสลมสามจงหวดชายแดนภาคใต นนมความคลายคลงกน ทงหลากหลายและซบซอน แตกลวนแลวนาสนใจ แตเนองดวยการวจยครงนเปนการวจยเรองทมความออนไหวตอสงคมมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต ทาใหขอมลบางสวนทอาจเปนประโยชนหรอมความสาคญมความยากลาบากในการเกบรวบรวมขอมล ทเกยวของกบชาวมสลมในสามจงหวดชายแดนภาคใต การศกษาดานการออกแบบสญลกษณประกอบดวย ประวตศาสตรศลปะ สนทรยศาสตร ระเบยบวธวจย หลกการออกแบบ องคประกอบศลป และเอกลกษณทอนถนนน ๆ มความสาคญในการออกแบบโดยมความสาคญ ตามแตประสบการณของตวเอง และยงตองสรางสมใหมาก เพอเปนรากฐานในการออกแบบ การอภปรายผล แนวทางการศกษาหารปแบบของการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต ประกอบดวย ปตตาน ยะลาและนราธวาสและการสมภาษณเชงลก เพอทจะไดขอมลทางดานเชอชาต วถการดาเนนชวต อาชพ ศลปวฒนธรรม ภมปญญาชาวบานจากกลมตวอยางผเชยวชาญทางดานวฒนธรรมและดานการออกแบบ จานวน 3 คน ผทรงคณวฒในสาขาทเกยวของและประชาชนทวไป เพอประเมนประสทธผลของงานออกแบบ ในแงของการออกแบบและการใชงานหาขอบกพรองและขอเสนอแนะ เพอเปนประโยชนตอการศกษา รวมทงเปนขอมลสาหรบการอางองใหแกผทสนใจการออกแบบสญลกษณทสะทอนวฒนธรรมมสลมและสงเสรมการทองเทยวสามจงหวดชายแดนภาคใต ดงน ชดระบบปายสญลกษณสถานททองเทยวเชงศลปวฒนธรรม 1) สญลกษณประดบตกแตงและสอสงพมพตาง ๆ 2) สญลกษณปายโฆษณา 3) สญลกษณบรรจภณฑ 4) ตราสญลกษณ 5) ผลตภณฑของใชตาง ๆ โดยทงหมดมความสวยงาม สอดคลองกลมกลนและสอความหมายทงายแกผใชงาน

ภาพ5 แบบปายบอกทางประจาจงหวดชายแดนภาคใต แนวคดไปมาจากศลปะการแสดงหนงตะลง


48

ภาพ 6 แบบประตประจาจงหวดชายแดนภาคใต แนวคดไปมาจากศลปะการแสดงหนงตะลง เอกสารอางอง วรณ ตงเจรญ. (2527). การออกแบบเบองตน. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช. วฒนะ จฑะวภาต. (2527). การออกแบบ. กรงเทพฯ : ปรารถนา.

วศลป แซเตย. (2545). การออกแบบเลขนศลปสงแวดลอมสาหรบอทยานแหงชาตในประเทศไทย กรณศกษาอทยาน แหงชาตเขาใหญ จงหวดนครราชสมา. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการออกแบบนเทศศลป บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยศลปากร, ศกดา ศรพนธ. (2527). การถายภาพส. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สบศร แซล. (2552). การออกแบบสอนฤมตเบองตน. มหาสารคาม :สานกพมพมหาวทยาลยมหาสารคาม.

สบศร แซล. (2554). พนฐานการออกแบบ. มหาสารคาม : สานกพมพมหาวทยาลยมหาสารคาม.

เสาวนตย แสงวเชยร. (2529). ออกแบบมณฑนศลป. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

สงเขต นาคไพจตร. (2530). การออกแบบ. มหาสารคาม : โรงพมพปรดาการพมพ.

สนทสดา เอกชย. (2549). เยยวยาแผนดน. กรงเทพฯ : หจก.สามลดา. ประสทธ รตนมณ และคณะ. (2550). วฒนธรรมในสามจงหวด ชายแดนภาคใต (ปตตานยะลาและนราธวาส). ปตตาน : สถาบนวฒนธรรมศกษากลยณวฒนา มหาวทยาสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน.

การออกแบบบรรจภณฑแบบมสวนรวม กลมสมนไพรพอลอย อาเภอสคว จงหวดนครราชสมา นางสาวพบพร เอยมใส1 นายธนกจ โคกทอง2 และ อาไพ แสงจนทรไทย3

Participatory Packaging Design of Por Loy Herbs Group

Sikhio District Nakhon Ratchasima Province

Pobporn Iamsai1 Tanakit Koktong2 and Aumpai Saengjanthai

1-3 คณะเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร 1-3 Faculty of Industrial Technology, Kamphaeng Phet Rajabhat University

* Corresponding author. E-mail address : [email protected] ________________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

งานวจยนเปนวจยดานบรรจภณฑอาหารประเภทสมนไพร เนองจากแมจะมการพฒนาผลตภณฑถกพฒนาในกระบวนการตาง ๆ เพอสรางคณภาพของผลตภณฑแลวแตบรรจภณฑเปนสวนหนงในการสงเสรมคณคาของผลตภณฑ โดยวตถประสงคในการวจยคอ 1) เพอศกษาศกษาประเภทของผลตภณฑและหาคดเลอกผลตภณฑเพอการออกแบบบรรจภณฑ2) เพอหาแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑและทาการผลตบรรจภณฑตนแบบผลตภณฑสมนไพรพอลอย3) เพอประเมนความพงพอใจบรรจภณฑผลตภณฑสมนไพรพอลอยของผบรโภคโดยมงเนนวธการจดการสนทนากลม ทประกอบไปดวยนกออกแบบ ชมชน และนกการตลาดเพอหาแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑทสามารถสงเสรมคณคาของผลตภณฑอยางแทจรง ผลการศกษาพบวาบรรจภณฑทเหมาะสมกบผลตภณฑนนควรเปนถงพลาสตกทสามารถปดไดสนทเพอปกปองสนคาจากสภาพแวดลอมทมความชนสงผลใหผลตภณฑเกดความเสยหายได และควรมการปดกราฟกเพยงดานเดยวตามความเหมาะสมของตนทนการผลต และจงทาการออกแบบบรรจภณฑและคดเลอกบรรจภณฑดวยการจดการสนทนากลม และนาบรรจภณฑประเมนความพงพอใจของผซอ พบวาผซอมความพงพอใจในภาพรวมของบรรจภณฑมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.32 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.52 ดานปกปองสนคามความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.13 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.52 ดานอานวยความสะดวกมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.43โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.48 และดานสงเสรมการจดจาหนายมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.44โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.54 คาสาคญ : ออกแบบ บรรจภณฑ สมนไพร

ABSTRACT This research is an herbal food packaging research. Even though nowadays the development of product

to enhance the quality of product is important, but the development of packaging is important too because packaging is added value to the product. The purposes of this research are 1 ) To study types of products and choose product for to design the package 2) To find the ways to design the product’s package and produce Por Loy (brand’s name) herbal’s product packaging model 3) To evaluate the Por Loyherbal’s customer’s satisfaction by using Focus Group Discussion method to find the way to design the package that can really added value of the product. In the result, the package that is suitably to use with this product is plastic bag which can closed tightly to protect the product from humidity environment that can cause of the product damage and should stick the graphic only one side according to product cost. This research found that the overall customer’s satisfaction is in high level with an average of 4.32 and S.D. of 0.52, in product’s protecting is in high level with an average of

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561 ________________________________________________________________________________________________

50

4.13 and S.D. of 0.52, in facilitate is in high level with an average of 4.43 and S.D. of 0.48and in Promoting the distribution is in high level with an average of 4.44 and S.D. of 0.54 Keyword: Design, Packaging, Herbal บทนา กลมสมนไพรพอลอย ตาบลสคว อาเภอสคว จงหวดนครราชสมา มการผลตสมนไพรทงในรปแบบลกประคบ และสมนไพรอบแหงเพอตมรบประทาน โดยสมนไพรพอลอยนนมการพฒนากระบวนการผลต จนผานมาตรฐานการตรวจเชอราจากสตรสงเสรมและตรวจสอบการผลตตามมาตรฐานความปลอดภยทางอาหาร มหาวทยาลยราชภฏกาแพงเพชร เพอยกระดบคณภาพของผลตภณฑและสรางความนาเชอถอใหกบผลตภณฑ เนองจากผลตภณฑสมนไพรอบแหงนนมกเกดเชอราไดงาย การพฒนาผลตภณฑใหไดมาตรฐานจงเปนสงสาคญ

แมทางกลมสมนไพรพอลอยจะมการพฒนากระบวนการผลตเพอใหผลตภณฑมคณภาพแลว แตยงมปจจยอกหลายดานทสงผลตอยกระดบคณภาพของผลตภณฑและสรางความนาเชอถอใหกบผลตภณฑ เนองจากรปแบบการจดจาหนายผลตภณฑนนเปนไปในรปแบบการวางโชวผลตภณฑในพนทเปดทาใหผลตภณฑสมผสกบความชนในอากาศโดยตรง จงทาใหแมจะมการอบแหงสนทแลวกยงคงสามารถเกดเชอราขนมาไดอกครง เมอทาการหบหอเปนเพยงการบรรจดวยถงพลาสตกและใสแผนพบผลตภณฑไวภายในซงทาใหสารเคมจากการพมพแผนพบสมผสกบผลตภณฑโดยตรง ไมมการบอกรายละเอยดผผลตภณฑและไมมสถานทขายทแนนอนจงเปนการยากทจะสรางความนาเชอถอใหกบผลตภณฑไดอกทงสมนไพรพอลอยมการจดทาตราสนคาหากแตกบไมมการใชตราสนคาเพอสรางความจดจาสะทอนใหเหนวาแมผลตภณฑจะมคณภาพแลว แตบรรจภณฑยงเปนอกสวนหนงทตองพฒนาควบคไปกบผลตภณฑเพอสงเสรมซงกนและกน โดยเฉพาะบรรจภณฑอาหาร ซงบรรจภณฑอาหารจะมบทบาทสาคญทจะชวยรกษาคณภาพอาหารซงอาจทาใหเปลยนแปลงไปโดยปจจยดานสงแวดลอม วตถประสงคหลกของบรรจภณฑอาหารคอการยดอายการเกบของอาหารใหยาวนานขน และสามารถรกษาคณภาพของอาหารใหคงอยจนกระทงบรโภคหมด (สนษา มรรคเจรญ, 2553) อกทงผลตภณฑอาหารใด ๆ จะประสบความสาเรจเปนทยอมรบในตลาดนนตองอยทขนตอนการผลต การควบคมคณภาพของผลตภณฑ แตบรรจภณฑเปนโอกาสทจะชวยสงเสรมทางดานการตลาดซงเปนสจธรรมทวาบรรจภณฑไมสามารถเพมคณภาพของสนคาแตสามารถเพมคณคาของสนคาได (ชยรตน อศวางกร, 2548) จากทกลาวมาขางตนผวจยจงทาการพฒนาบรรจภณฑผลตภณฑสมนไพรพอลอยทมหนาในการปกปองคณภาพของผลตภณฑ และนาตราสนคาทมอยเดมมาผสมผสานกบการออกแบบบรรจภณฑเพอสรางการจดจาและสรางความนาเชอถอใหกบผลตภณฑ

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาประเภทของผลตภณฑและหาคดเลอกผลตภณฑเพอการออกแบบบรรจภณฑ 2. เพอหาแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑและทาการผลตบรรจภณฑตนแบบผลตภณฑสมนไพรพอลอย 3. เพอประเมนความพงพอใจบรรจภณฑผลตภณฑสมนไพรพอลอยของผบรโภค

ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร คอ นกทองเทยวทสนใจสนคาประเภทสมนไพร กลมตวอยาง คอ นกทองเทยวทสนใจสนคาประเภทสมนไพรในภาคอสาน จานวน 100 คน วธการเลอกตวอยาง โดยสมตวอยางแบบบงเอญ (Accidental sampling)


51

วธการดาเนนการวจย ขนตอนท 1 ทาการจดการสนทนากลม (Focus Group) ซงประกอบไปดวยนกออกแบบบรรจภณฑ2 ทาน นกการตลาด 2 ทาน ผผลต 2 ทาน และ ผบรโภค 2 ทาน เพอทาการศกษาคดเลอกผลตภณฑทมความเหมาะสมทจะทาการออกแบบบรรจภณฑ ขนตอนท 2 นกออกแบบสรางภาพปจจยทางดานการออกแบบ เพอทาการจดการสนทนากลม (Focus Group) จานวน 8 ทาน ซงประกอบไปดวยนกการตลาด2 ทานผผลต 2 ทาน และผบรโภค 2 ทาน ทาการคดเลอกปจจยทางการออกแบบบรรจภณฑและเสนอแนะแนวทางเพอนาผลมาประยกตใชในการออกแบบบรรจภณฑ ขนตอนท 3 นกออกแบบสรปผลแลวนาแนวทางทไดจากขนตอนท 2 มาทาการออกแบบแบบรางบรรจภณฑตนแบบ (Sketch Design) ขนตอนท 4 ทาการจดการสนทนากลม (Focus Group) จานวน 8 ทาน ซงประกอบไปดวยนกออกแบบบรรจภณฑ 2 ทาน นกการตลาด 2 ทาน ผผลต 2 ทาน และ ผบรโภค 2 ทาน ทาการคดเลอกแบบรางบรรจภณฑตนแบบ (Sketch Design) ขนตอนท 5 ทาการผลตบรรจภณฑตนแบบ ขนตอนท 6 ประเมนคณภาพบรรจภณฑตนแบบโดยผเชยวชาญจานวน 5 ทาน (นกการตลาด 2 ทาน ผผลต 1 ทาน และผบรโภค 2 ทาน) และปรบปรงแกไข ขนตอนท 7 ผลตบรรจภณฑสมนไพรขนพลจน ขนตอนท 8 ลงพนทเพอประเมนความพงพอใจตอบรรจภณฑ ขนตอนท 9 สรปและอภปรายผล ผลการวจย วตถประสงคขอท 1 เพอศกษาประเภทของผลตภณฑและหาคดเลอกผลตภณฑเพอการออกแบบบรรจภณฑ การศกษาประเภทของผลตภณฑและหาคดเลอกผลตภณฑเพอการออกแบบบรรจภณฑนนดาเนนการโดยการจดการสนทนากลม (Focus Group) จานวน 8 ทาน ซงประกอบไปดวยนกออกแบบบรรจภณฑ 2 ทาน นกการตลาด 2 ทาน ผผลต 2 ทาน และ ผบรโภค 2 ทาน ไดทาการคดแยกผลตภณฑโดยแบงออกเปน 3 ประเภท คอ ผลตภณฑประเภทสมนไพรสด, ผลตภณฑประเภทนามน และสมนไพรอบแหง นกการตลาดทาการวเคราะหผลตภณฑรวมกบผผลตและผบรโภค พบวาผลตภณฑทจดจาหนาย สวนใหญเปนผลตภณฑสมนไพรอบแหง โดยมการจดจาหนายแบบแบงขายตามแตละประเภทของสมนไพร แตทางผผลตไดมการพฒนาจดจาหนายสมนไพรอบแหงโดยตงชอวา “ขนพลจน” โดยเปนการคดเลอกสมนไพรแตละชนดและสดสวนจากผผลตเอง นกการตลาดจงเหนวาสมนไพรอบแหง “ขนพลจน”เหมาะสมทจะนามาพฒนาบรรจภณฑเนองจากเปนผลตภณฑทขายดอกทงไมซากบผผลตรายอนๆ เพอใหเกดความโดดเดนจากกลมผผลตภณฑสมนไพรอบแหงดวยกน ดงนนในการวจยครงนจงเปนการออกแบบบรรจภณฑสมนไพรอบแหง “ขนพลจน” โดยลกษณะของผลตภณฑสมนไพรอบแหง “ขนพลจน” โดยมการคานวณสวนประกอบตามนาหนกของผลตภณฑ ซงนาหนกสทธในการทาบรรจภณฑ คอ 200 กรม ประกอบไปดวย มากระทบโรง 50 เปอรเซนต ฝาง 10 เปอรเซนต กาลงเสอโครง 10 เปอรเซนต เถาวลยเปรยง 10 เปอรเซนต กาแพงเจดชน 10 เปอรเซนต และสวนประกอบอน ๆ อก 10 เปอรเซนต


52

ภาพ 1 การสนทนากลม (Focus Group) ศกษาประเภทของผลตภณฑ และหาคดเลอกผลตภณฑเพอการออกแบบบรรจภณฑ

วตถประสงคขอท 2 เพอหาแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑและทาการผลตบรรจภณฑตนแบบผลตภณฑสมนไพรพอลอย ในการหาแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑและทาการผลตบรรจภณฑตนแบบผลตภณฑสมนไพรพอลอยนนนกออกแบบสรางภาพปจจยทางดานการออกแบบ เพอทาการจดการสนทนากลม (Focus Group) จานวน 8 ทาน ซงประกอบไปดวยนกออกแบบบรรจภณฑ 2 ทาน นกการตลาด 2 ทาน ผผลต 2 ทาน และผบรโภค 2 ทาน ไดเหนภาพปจจยตาง ๆ และทาการระดมความคดรวมกนเพอหาแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑโดยเรมจากโครงสรางของบรรจภณฑจนถงกราฟกบนบรรจภณฑ

ภาพ 2 ขนตอนจดการสนทนากลม (Focus Group) เพอหาแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑ


53

จากการจดการสนทนากลม (Focus Group) เพอหาแนวทางในการออกแบบไดแนวทางในการออกแบบบรรจภณฑโดยผลตภณฑควรบรรจในถงพลาสตกทมการปดผนกทปองกนอากาศและควรมการใสสารกนชน เพอรกษาคณภาพของผลตภณฑ และถงพลาสตกนนควรเปนกงทบ คอดานบนใสเพอใหเหนผลตภณฑเพอสรางความเชอมนใหแกผซอผลตภณฑแตดานลางควรทบเนองจากลกษณะทางกายภาพของผลตภณฑอาจมการแตกหกเปนเศษเลก ๆ อยกนถงไมสวยงาม จงควรปดไมใหเหน สของถงพลาสตกนนควรเปนสสนสดใส โดยมลกษณะแวบวาว โดยใหนกออกแบบคดเลอกสทเหมาะสมอกครงหนง การใสกราฟกนนใหเปนรปแบบสตกเกอร เนองจากยงมการผลตในจานวนไมมากและมลกษณะการพมพสส จงควรเปนสตกเกอรมากกวาการพมพถง อกทงควรมการตดสตกเกอรเพยงดานเดยวเพอลดตนทนการผลต โดนโทนสหลกของบรรจภณฑเปนสแดงเพอสอถงความเปนจนตามชอผลตภณฑ “ขนพลจน” และมขอคดเหนเพมเตมใหมการใชสทองเพอสนบสนนการสอความเปนจนมากยงขน และกราฟกเปนลายไทยเพอสอถงความเปนไทย โดยลายละเอยดเพมเตมในบรรจภณฑคอการใสตราสญลกษณพอลอย ซงเปนตราสญลกษณเดมของผผลต มการใส วน เดอน ป ทผลต โดยใหเวนเปนพนสขาวเพอใหทางผผลตสามารถระบวนไดดวยตนเอง ทอยตดตอพรอมทงชองทางการตดตอทางอน ๆ การระบปรมาณสทธของผลตภณฑ สรรพคณของผลตภณฑ ตรารบรองคณภาพมาตรฐานเชอรา และตราสญลกษณผสนบสนนตาง ๆ นกออกแบบสรปการจดสนทนากลม (Focus Group) จงไดแนวทางการออกแบบดงใน แนวทางการออกแบบ(mood board)

ภาพ 4 แนวทางการออกแบบ (mood board) จากการวเคราะหการสนทนากลม แลวแนวทางการออกแบบ (mood board) ทไดและทาการออกแบบรางบรรจภณฑ (Sketch design) จานวน 3 รปแบบ


54

ภาพ 4 ขนตอนการออกแบบรางบรรจภณฑ (sketch design) จานวน 3 รปแบบ และทาการจดการสนทนากลม (Focus Group) จานวน 8 ทาน ซงประกอบไปดวยนกออกแบบบรรจภณฑ 2 ทาน นกการตลาด 2 ทาน ผผลต 2 ทาน และ ผบรโภค 2 ทาน ทาการคดเลอกแบบรางบรรจภณฑ (sketch design) โดยผลการจดการสนทนากลม (Focus Group) พบวาแบบรางบรรจภณฑ (sketch design) ทเหมาะสมคอ แบบท 1 ทมการตดกราฟกเพยงดานลางอยางเดยวโดยใหตราสญลกษณนนอยทางฝงขวา เปดใสดานบนเพอใหเหนผลตภณฑ มการเลอกวสดประเภทสเงน ใชตวอกษรทมลกษณะคลายการเขยนดวยพกนจนในสวนของชอชดสมนไพรขนพลจน ใชสแดงเปนหลกและมแทบสทอง และมลายกนกเปนกรกบนพนสแดง เพอทาการผลตบรรจภณฑ


55

ภาพ 5 บรรจภณฑสาหรบสมนไพรอบแหงชด “ขนพลจน” วตถประสงคขอท3 เพอประเมนความพงพอใจบรรจภณฑผลตภณฑสมนไพรพอลอยของผบรโภค การประเมนความพงพอใจบรรจภณฑผลตภณฑสมนไพรพอลอยของผบรโภค โดยการเลอกกลมตวอยางแบบบงเอญ (Accidental sampling) จานวน 100 คน ตาราง 5.1 ตารางดานปจจยดานบคคลผตอบแบบสอบถาม

การวดคา ปจจยดาน

ความถ รอยละ

เพศ ชาย 39 39 หญง 62 62

รวม 100 100 อาย ตากวา 20 ป 0 0

21 ป -30 ป 16 16 31 ป -40 ป 14 14 41 ป -50 ป 26 26 50 ป ขนไป 44 44

รวม 100 100 รายได ตากวา10,000 25 25

10,001-15,000 47 47 15,001-20,000 20 20 20,000 ขนไป 8 8

รวม 100 100 ประสบการณทมตอสมนไพร

ซอประจา 43 43 ซอบาง 46 46 ไมเคยซอ 11 11

รวม 100 100


56

ตาราง 5.1การวเคราะหผลปจจยดานบคคลจากกลมตวอยางจานวน 100 คน โดยแบงตามปจจยบคคล ดานเพศ เปนเพศชายคดเปนรอยละ 39 เพศหญงคดเปนรอยละ 61 ดานอาย อายระหวาง 21- 30 ป คดเปนรอยละ 16 อายระหวาง 31- 40 ป คดเปนรอยละ 14 อายระหวาง 41- 50 ป คดเปนรอยละ 26 อายระหวาง 51ปขนไป คดเปนรอยละ 44 ดานรายได รายไดตากวา 10,000 บาท คดเปนรอยละ 25 รายได 10,000 – 15,000 บาท คดเปนรอยละ 47 รายได 15,001 – 20,000 บาท คดเปนรอยละ 20 รายได 20,001 บาทขนไป คดเปนรอยละ 8 และดานประสบการณในการซอผลตภณฑสมนไพร ซอผลตภณฑสมนไพรเปนประจา คดเปนรอยละ 43 ซอผลตภณฑสมนไพรเปนบาง คดเปนรอยละ 46 ไมเคยซอผลตภณฑสมนไพร คดเปนรอยละ 11 ตาราง 5.2 ตารางประเดนการประเมนความพงพอใจทมตอบรรจภณฑ

ความพงพอใจตอบรรจภณฑ คาเฉลย ค า เบ ย ง เบนมาตรฐาน

ดานปกปองผลตภณฑ - ปองกนการสมผสกบความชนหรออากาศ 4.44 0.49

ตาราง 5.2 (ตอ)

ความพงพอใจตอบรรจภณฑ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน

แปลความหมาย

ดานปกปองผลตภณฑ - ปองกนการสมผสกบความชนหรออากาศ 4.44 0.49 มาก - โครงสรางบรรจภณฑสามมารถปดไดสนทเพอคมครองผลตภณฑ

ภายในได 4.15 0.51 มาก

- บรรจภณฑมความกะทดรดและพอดกบผลตภณฑภายใน 3.81 0.56 มาก รวม 4.13 0.52 มาก ดานอานวยความสะดวก

- สามารถเปดรบประทานไดงาย 4.35 0.47 มาก - เกบรกษาผลตภณฑไดสะดวกในกรณทยงรบประทานไมหมด 4.51 0.50 มาก

รวม 4.43 0.48 มาก ดานสงเสรมการจดจาหนาย

- ดงดดความสนใจของลกคา 4.38 0.56 มาก - บรรจภณฑมความทนสมย สวยงาม 4.49 0.50 มาก - สของบรรจภณฑสรางความโดดเดน 4.46 0.58 มาก

รวม 4.44 0.54 มาก รวมทงหมด 4.32 0.52 มาก

ตาราง 5.2 จากการวเคราะหผลการประเมนความพงพอใจของผบรโภคทมตอบรรจภณฑใหมและบรรจภณฑเดมนน นนแบงออกเปน 3 ดาน8 ประเดน ซงประกอบไปดวย ความพงพอใจดานปกปองผลตภณฑ โดยมประเดนการปองกนการสมผสกบความชนหรออากาศ, โครงสรางบรรจภณฑสามมารถปดไดสนทเพอคมครองผลตภณฑภายในไดและบรรจภณฑมความกะทดรดและพอดกบผลตภณฑภายใน ดานอานวยความสะดวก โดยมประเดนการสามารถเปดรบประทานไดงายและเกบรกษาผลตภณฑไดสะดวกในกรณทยงรบประทานไมหมดดานสงเสรมการจดจาหนายโดยมประเดนดงดดความสนใจของลกคา, บรรจภณฑมความทนสมย


57

สวยงามและสของบรรจภณฑสรางความโดดเดนซงประเมนความพงพอใจโดยเปนการประเมนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ซงกาหนดคาคะแนน (Weight) ออกเปน 5 ระดบ ตามวธของลเคอรต (พวงรตน ทวรตน, 2540) ดงน 5 หมายถง ผลการประเมนในระดบมากทสด 4 หมายถง ผลการประเมนในระดบมาก 3 หมายถง ผลการประเมนในระดบปานกลาง 2 หมายถง ผลการประเมนในระดบตองนอย 1 หมายถง ผลการประเมนในระดบนอยทสด กาหนดเกณฑการแปลความหมายขอมลเปนคาเฉลยตาง ๆ ดงน ระดบมากทสด หมายถง มคะแนนเฉลยทระดบ 4.51 - 5.00 ระดบมาก หมายถง มคะแนนเฉลยทระดบ 3.51 - 4.50 ระดบปานกลาง หมายถง มคะแนนเฉลยทระดบ 2.51 - 3.50 ระดบนอย หมายถง มคะแนนเฉลยทระดบ 1.51 - 2.50 ระดบนอยทสด หมายถง มคะแนนเฉลยทระดบ 1.00 - 1.50 โดยจากผตอบแบบสอบถามทงหมดจานวน 100 คน ดานภาพรวมของบรรจภณฑมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.32 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.52 ดานปกปองสนคามความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.13 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.52 ซงดานการปกปองผลตภณฑนนแบงเปน 3 ประเดน ประกอบไปดวยประเดนปองกนการสมผสกบความชนหรออากาศมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.44 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.49 ประเดนโครงสรางบรรจภณฑสามมารถปดไดสนทเพอคมครองผลตภณฑภายในไดมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.15 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.51 และประเดนบรรจภณฑมความกะทดรดและพอดกบผลตภณฑภายในมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 3.81 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.56 ดานอานวยความสะดวกมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.43 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.48 ซงดานการปกปองผลตภณฑนนแบงเปน 2 ประเดน ประกอบไปดวยประเดนสามารถเปดรบประทานไดงายมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.35 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.47 และประเดนเกบรกษาผลตภณฑไดสะดวกในกรณทยงรบประทานไมหมดมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.51 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.50ดานสงเสรมการจดจาหนายมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.44 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.54 ซงดานการปกปองผลตภณฑนนแบงเปน 3 ประเดน ประกอบไปดวยประเดนดงดดความสนใจของลกคามความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.38 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.56 ประเดนบรรจภณฑมความทนสมย สวยงามมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.49 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.50 และประเดนสของบรรจภณฑสรางความโดดเดนมความพงพอใจอยในระดบมาก โดยคาเฉลยท 4.46 โดยมคาเบยงเบนมาตรฐานท 0.58


58

ภาพ 6 ผลตบรรจภณฑเปรยบเทยบกบบรรจภณฑเดม

ภาพ 7 เกบแบบสอบถามเพอประเมนความพงพอใจตอบรรจภณฑ

อภปรายผล ผลการประเมนความพงพอใจของบรรจภณฑสมนไพรโดยทาการประเมน 3 ดาน คอ ดานปกปองสนคา, ดานอานวยความสะดวก และดานสงเสรมการจดจาหนาย สามารถอภปรายผลไดดงน ดานปกปองสนคา มความพงพอใจโดยรวมอยในเกณฑทด ทงนเพราะการออกแบบบรรจภณฑนนใชเปนถงพลาสตกเนองจากมความเหมาะสมตอการปกปองสนคาทมความเสยงตอการเกดเชอราและใชการปดผนกบรรจภณฑดวยความรอนเพอบรรจภณฑสามมารถปดไดสนทเพอคมครองผลตภณฑภายในไดซงสอดคลองกบ (จกรพนธพนธพฤกษ, 2550) บรรจภณฑ หมายถง หนวย


59

รปแบบวตถภายนอกททาหนาทปกปองคมครองหรอหอหมผลตภณฑภายในใหปลอดภย สะดวกตอการขนสง เอออานวยใหเกดประโยชนในทางการคาและการบรโภค ดานอานวยความสะดวกมความพงพอใจโดยรวมอยในเกณฑทด ทงนเพราะการออกแบบบรรจภณฑนนมการออกแบบใหรอยปะสาหรบเปดบรรจภณฑและใชเปนถงพลาสตกทมปดบรรจภณฑไดสนทในกรณทยงรบประทานไมหมดซงสอดคลองกบ (สนษา มรรคเจรญ, 2553) ทกลาววาบรรจภณฑอาหารจะมบทบาทสาคญทจะชวยรกษาคณภาพอาหารซงอาจทาใหเปลยนแปลงไปโดยปจจยดานสงแวดลอม วตถประสงคหลกของบรรจภณฑอาหารคอการยดอายการเกบของอาหารใหยาวนานขน และสามารถรกษาคณภาพของอาหารใหคงอยจนกระทงบรโภคหมด ดานสงเสรมการจดจาหนายมความพงพอใจโดยรวมอยในเกณฑทด ทงนเพราะการออกแบบบรรจภณฑนนมการออกแบบใหสนคามสสนทโดดเดนจากบรรจภณฑเดม และใชวสดเปนสทองเพอเพมมลคาใหแบบผลตภณฑ ซงสอดคลองกบ (สานกวจยและพฒนาขาวกรมการขาว, 2555) ทงนเนองจากสนคาทมคณภาพมบรรจภณฑทสวยงามจะทาใหสนคามคณคาเพมขนนอกจากจะจาหนายไดมากขนแลวยงมรายไดเพมขนจาการยกระดบราคาสรางมลคาเพมแกผลตภณฑ และ (จกรพนธ พนธพฤกษ, 2550) ทกลาววาเพอเพมยอดขายเนองจากในตลาดมสนคาและคแขงเพมขนตลอดเวลา หากบรรจภณฑของสนคาไดรบการออกแบบเปนอยางดจะสามารถดงดดและสะดดตาแกผบรโภคกอใหเกดการซอในทสด ขอเสนอแนะการวจย จากการวจยและเกบแบบสอบถามจะเหนวาประเดนการบรรจภณฑมความกะทดรดและพอดกบผลตภณฑภายในไดความพงพอใจนอยกวาประเดนอน ๆ เนองจากลกษณะของถงทใชบรรจนนมกนถงแบบกวาง สงผลใหผลตภณฑภายในไมพอดกบบรรจภณฑแลวกองอยดานลางถงจงทาใหไมสามรถเหนผลตภณฑไดชดเจนและสงผลใหผลตภณฑประเภทสมนไพรใบไมสามารถแตกหกไดมากยงขน ดงนนจงควรศกษารปแบบการจดวางผลตภณฑในบรรจภณฑใหเกดความเหมาะสมกบบรรจภณฑมากยงขน เอกสารอางอง จกรพนธ พนธพฤกษ. (2550). การออกแบบบรรจภณฑเครองดมชาเขยวประเภทขวดพลสตกดานรปทรงและสของฉลาก วท.ม., มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร, กรงเทพฯ. ชยรตน อศวางกร. (2548). ออกแบบใหโดนใจ. กรงเทพฯ : บรษท ทงฮวซนการพมพ จากด. พวงรตน ทวรตน. (2540). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. กรงเทพฯ : สานกทดสอบทางการศกษาจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร. สนษา มรรคเจรญ. (2553). การออกแบบและพฒนาบรรจภณฑเพอการสงออก วศ.ม.,มหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพฯ. สานกวจยและพฒนาขาวกรมการขาว. องคความรเรองขาว เรอง ผลตภณฑจากขาวและบรรจภณฑ , วนทคนขอมล 20 พฤษภาคม 2555 ,จาก http://www.brrd.in.th/rkb2/product/index.php-file=content.php&id=16.htm

60

การออกแบบและพฒนาสอประสมเรอง ประชาคมอาเซยน ของผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน อลงกรณ อมพช1* และ วจตรา โพธสาร2

Designing and Developing Multimedia about ASEAN Community of Hearing Impaired Students

Alongkorn Ampuch1* and Wijittra Potisarn2

1 คณะเกษตรศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน วทยาเขตสรนทร จงหวดสรนทร 2 คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏสรนทร จงหวดสรนทร 32000 1 Faculty of Agriculture and Technology, Rajamangala University of Technology Isan, Surin Campus, Surin 2 Faculty of Management Science, Surindra Rajabhat University, Surin *Corresponding author E-mail address: [email protected] , [email protected] ________________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

การจดการเรยนการสอนสาหรบผพการทางการไดยนจาเปนทจะตองออกแบบและพฒนาสอการสอนเพอใหตอบสนองตอ

การเรยนรของผเรยนอยางตอเนอง ปจจบนมการประยกตสอการเรยนการสอนมาใชบนระบบเครอขายในลกษณะของสอประสมโดยมการนาเสนอเนอหาในรปแบบของขอความ ภาพนง ภาพเคลอนไหว เสยง และวดทศน ดงนนเพอใหเกดประโยชนสงสดในการจดการเรยนการสอน ผวจยจงนาองคประกอบของสอประสมมาพฒนาสอการเรยนการสอนสาหรบผพการทางการไดยน โดยมวตถประสงคการวจยเพอศกษาความกาวหนาทางการเรยนร และผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน กลมตวอยางการวจยครงนเปนผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน ชนประถมศกษาปท 4 - 6 ปการศกษา 2556 โรงเรยนโสตศกษาจงหวดสรนทร จานวน 30 คน เครองมอทใชวจย ไดแก สอประสม และแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน ผลการวจยพบวา รอยละของความกาวหนาทางการเรยนรเทากบรอยละ 16.30 ซงตากวาเกณฑทกาหนด (รอยละ 25) และผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยนทระดบนยสาคญทางสถต .05 คาสาคญ : สอประสม ผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน ประชาคมอาเซยน

ABSTRACT

Designing and developing learning and teaching materials respond to the needs in learning and

continuous learning for the hearing-impaired students is fundamental in learning and teaching management. Nowadays,there are the instruction on-line materials available on the Internet networks in the form of multimedia, which can be presented in text, images, audio, and video. In order to teach the hearing-impaired students effectively, the researcher intends to develop multimedia-teaching materials for the hearing-impaired students. Thus, the aim of this research is to study the learning progress and learning achievement of the hearing-impaired students by using the multimedia. The samples were 30 hearing- impaired students studying in grade 4-6 at Surin School for the hearing impaired in academic year 2013. The research instruments consisted of the multimedia learning and teaching materials and the achievement test. The results showed that the percentage of learning progress of these students was 16.30, which was below the regular criteria (25%) and the post-achievement scores statistically higher than that of the pre-achievement scores (p<.05). Keywords: Multimedia, Hearing impaired, ASEAN


61

บทนา รฐบาลไทยไดกาหนดนโยบายในการพฒนาคณภาพการศกษาใหเดกไทยไดเรยนฟร 15 ปในหลกสตรทเปนมาตรฐาน

เดยวกน (สานกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน, 2555) ไมวาจะเปนเดกดอยโอกาส เดกปกตทวไป ตลอดจนเดกทมความบกพรองในดานตาง ๆ

เดกทมความบกพรองทางการไดยน (Aural Impairment) จดอยในกลมผทมความบกพรองทเกดจากหตง ไดยนขางหนง หรอไดยนไมชดเจนทงสองขาง (พมพพรรณ เมพสเมธานนท และสวพชชา ประสทธธญกจ, ม.ป.ป.) นามาสปญหาของการสอสารในเรองการพด จงทาใหเดกขาดทกษะทางภาษาทจะสอถงความคด ความรสก และความตองการของตนเองแกผอน ดงนนการจดการเรยนการสอนสาหรบเดกกลมนจงควรมความแตกตางจากการจดการการเรยนการสอนเดกทวไป โดยใชการสอสารดวยภาษามอแทนการใชภาษาพด (เมทน สประพาส, 2551) เพอไมใหพวกเขาเสยเปรยบในดานการเรยนร ดงนนการจดการศกษาใหกบเดกทมความบกพรองทางการไดยนจงเปนสงจาเปนอยางยง เพอชวยใหเดกเหลานนไดพฒนาตนเองตามกาลงความสามารถของตน เพราะการศกษาเปนพนฐานทจะชวยใหคนกลมนไดพฒนาตนเองใหอยในสงคมไดอยางมความสข และมอาชพทจะชวยใหมรายไดเลยงตวเองตอไป (เออมพร ศรภวงศ, 2546) ปจจบนเทคโนโลยไรขดจากด ทาใหการตดตอสอสารและการเผยแพรขาวสารขอมลมความรวดเรวมากยงขน โดยเฉพาะการทประเทศไทยกาลงกาวไปสการเปนประชาคมอาเซยน (ASEAN) ในปพทธศกราช 2558 น ซงมประเทศสมาชกทงหมด 10 ประเทศ ไดแก อนโดนเซย ไทย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร บรไน เวยดนาม ลาว พมา และกมพชา (กรมอาเซยน, 2554) ดงนนเดกไทยจาเปนตองไดรบความร ความเขาใจ และพรอมทจะเขาสประชาคมอาเซยน (วทย บณฑตกล, 2555) เพอเปนการเปดโอกาสใหผพการทางการไดยนมโอกาสเรยนรไดเทาเทยมกบบคคลปกตทวไป ผสอนหรอผทมสวนเกยวของจงควรหาเทคโนโลยสารสนเทศเขามาชวยเปนสอเสรมใหกบการเรยนร (จตตมา บญดเจรญ, 2550) เพอขยายบรการและแหลงเรยนรในการพฒนาการเรยนรของผเรยน

สอการเรยนรอเลกทรอนกสบนระบบเครอขายคอมพวเตอรเปนนวตกรรมของเทคโนโลยสารสนเทศเพอการศกษา ซงถกนามาประยกตใชในการจดการเรยนการสอนทงในลกษณะของสอเสรม สอเพมเตม และสอหลก และเปนกระบวนการเรยนถายทอดองคความรแกผเรยนโดยใชเทคโนโลยคอมพวเตอรเปนสอกลางในการนาเสนอเนอหาของบทเรยน (Starr R.H., 1988) ทงในรปแบบของขอความ ภาพนง ภาพเคลอนไหว วดทศน ทงนขนอยกบวตถประสงคของการสอนนๆ เพอใหผเรยนสามารถเลอกเรยนไดตามความพอใจ ตามความตองการทงทางดานเวลา สถานท และความสามารถทางดานสตปญญา อนจะนาพาใหผเรยนเกดการเรยนรทสงขน ซงสอดคลองกบงานวจยของ (กลยา ขาวผอง, 2555; ทบทมทอง กอบวแกว, 2555; Ampuch, A, et al., 2014; Jing M. J., 2006) ทไดพฒนาสอมลตมเดยเพอชวยสงเสรมทกษะการเรยนรสาหรบผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน พบวาสอดงกลาวมประสทธภาพและสงผลใหผลสมฤทธทางการเรยนสงขน

ดงนนผวจยจงมแนวคดทจะพฒนาสอประสมสาหรบผทมความบกพรองทางการไดยน เรอง ประชาคมอาเซยน ตลอดจนเปนสอเสรมใหผเรยนสามารถเรยนรไดตลอดเวลา ทกสถานท เพอใหมความรความเขาใจและเตรยมพรอมกาวไปสประชาคมอาเซยนไดอยางมนคงตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาความกาวหนาทางการเรยนรของผเรยนทมความบกพรองทางการไดยนทเรยนดวยสอประสมเรอง ประชาคมอาเซยน

2. เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนทมความบกพรองทางการไดยนทเรยนดวยสอประสมเรอง ประชาคมอาเซยน


62

คาถามวจย 1. ผเรยนทมความบกพรองทางการไดยนมความกาวหนาทางการเรยนร เรอง ประชาคมอาเซยนสงกวาเกณฑทกาหนด

(รอยละ 25) หรอไม 2. ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนหลงเรยนดวยสอประสมเรอง ประชาคมอาเซยนสงกวากอนเรยนทระดบนยสาคญ

ทางสถต .05 หรอไม

วธดาเนนการวจย 1. แบบแผนการทดลอง การวจยนเปนการวจยเชงทดลอง (Experimental Research) ซงมแบบแผนการทดลองทใชคอวธ One Group Pretest

Posttest Design (มนตชย เทยนทอง, 2545) 2. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ไดแก ผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน ระดบชวงชนท 2 ชนประถมศกษาปท 4 - 6 ปการศกษา 2556

โรงเรยนโสตศกษาในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จานวน 7 แหง รวมทงสนจานวน 290 คน กลมตวอยาง ไดแก ผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน ระดบชวงชนท 2 ชนประถมศกษาปท 4-6 ปการศกษา 2556

โรงเรยนโสตศกษาจงหวดสรนทร จานวน 30 คน ดวยวธการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) 3. การพฒนาเครองมอทใชในการวจย ในการพฒนาเครองมอในการวจย ผวจยไดดาเนนการตามขนตอน ADDIE Model (Seel, B., & Glasgow, Z., 1998) ซงม

ขนตอนดงตอไปน 3.1 การวเคราะห (Analysis: A) ผวจยไดดาเนนการศกษาขอมลและวเคราะหสงทเกยวของเพอนามาประกอบการทางาน

วจย โดยไดทาการวเคราะหผเรยน วเคราะหวตถประสงค การวเคราะหเนอหา ในสวนของการวเคราะหเนอหาผวจยไดแบงเนอหาออกเปน 11 โมดล ประกอบดวย โมดลท 1 ความเขาใจเกยวกบอาเซยน โมดลท 2 ความเขาใจประเทศไทย โมดลท 3 ความเขาใจประเทศกมพชา โมดลท 4 ความเขาใจประเทศบรไน โมดลท 5 ความเขาใจประเทศพมา โมดลท 6 ความเขาใจประเทศฟลปปนส โมดลท 7 ความเขาใจประเทศมาเลเซย โมดลท 8 ความเขาใจประเทศลาว โมดลท 9 ความเขาใจประเทศอนโดนเซย โมดลท 10 ความเขาใจประเทศเวยดนาม โมดลท 11 ความเขาใจประเทศสงคโปร

โดยโมดลท 1 ประกอบดวยความหมายของอาเซยน ตราสญลกษณของอาเซยน ประวตความเปนมาของอาเซยน แผนทและธงอาเซยน กฎบตรอาเซยน ความสาเรจของอาเซยน และประเทศสมาชกแตละประเทศในอาเซยน สวนโมดลท 2-11 ประกอบดวย คาขวญประเทศ แผนทประเทศ ชอทางการ พนท ประชากร ธงชาต ตราแผนดน ดอกไมประจาชาต สตวประจาชาต ทาเลทตง ภมอากาศ แมนาสาคญ เทอกเขาสาคญ ทรพยากรธรรมชาต รปแบบการปกครอง เศรษฐกจการคา สนคา ระบบเงนตรา ภาษา การแตงกาย สถานทสาคญ เทศกาลประเพณ สถานททองเทยว และบคคลสาคญ

3.2 การออกแบบ (Design: D) ผวจยไดทาการออกแบบบทดาเนนเรอง ผงปะการงของการทางานของแตละโมดล และแบบทดสอบตาง ๆ ตลอดจนเกมจบคสาหรบแตละหนวยการเรยนร ในการออกแบบสอประสมผวจยออกแบบตวอกษรรวมกบภาพนงนามาจดเปนลกษณะของเมนเพอใชเชอมโยงการปฏสมพนธไปยงเนอหา และมการกาหนดองคประกอบของการปฏสมพนธของเนอหากบผเรยนทมนาเสนอในรปแบบของภาพนง ภาพเคลอนไหว และวดทศน เพอกระตนความสนใจ ชวนใหผเรยนอยากตดตามเนอหาและเขาถงองคประกอบของบทเรยนมากยงขน

3.3 การพฒนา (Development: D) ผวจยไดทาการสรางและการพฒนาเครองมอ มรายละเอยดดงตอไปน 1. แบบประเมน ผวจยไดทาการพฒนาแบบประเมน ไดแก แบบประเมนความพงพอใจของผเรยน แบบประเมนความ

คดเหนสาหรบผเชยวชาญดานเนอหา แบบประเมนความคดเหนสาหรบผเชยวชาญดานเทคนคและวธการ 2. สอประสม ผวจยไดพฒนาสอประสมตามทไดออกแบบไวในขอ 3.2 ดงภาพ 1 และ 2 จากนนนาสอดงกลาวไป

ประเมนผลระหวางดาเนนการ (Formative Evaluation) โดยใหผเชยวชาญตรวจสอบความเหมาะสม จากนนทาการปรบปรงและ


63

แกไขสอตามคาแนะนาของผเชยวชาญ และนาสอไปทดลองใชงานกบผเรยนทไมใชกลมตวอยางเพอหาประสทธภาพของสอประสมตอไป

ภาพ 1 สวนของเมนหลก ภาพ 2 สวนของเกมประกอบการสอน (เกมจบค)

3.4 การนาไปใช (Implementation: I) ผวจยไดบนทกสอประสมลงในแผนซด เพอนาไปใชงานทหองปฏบตการคอมพวเตอรของโรงเรยนทกาหนดกลมตวอยาง

3.5 การประเมนผล (Evaluation: E) ผวจยไดทาการรวบรวมผลการกรอกแบบประเมนของผเชยวชาญดานเนอหา ผเชยวชาญดานเทคนคและวธการ แบบบนทกคะแนน แบบประเมนความพงพอใจของผเรยน

4. ขนการตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจย ผวจยนาสอประสมทพฒนาขนทผานการปรบปรงแลวไปทดลองใช โดยเลอกนกเรยน โรงเรยนโสตศกษาจงหวดสรนทร

จานวน 2 คน ใหนกเรยนศกษาเนอหาบทเรยน จากนนสงเกต สมภาษณเพอหาขอบกพรอง แลวนาขอคดเหนขอเสนอแนะจากนกเรยนมาปรบปรงแกไขบทเรยน และนาบทเรยนทผานการปรบปรงแลวมาทดลองอกครง โดยเลอกนกเรยน โรงเรยนโสตศกษาจงหวดสรนทร จานวน 5 คน แลวใหนกเรยนศกษาเนอหาบทเรยนและทาแบบทดสอบเพอหาประสทธภาพของสอประสมตอไป

5. การเกบรวบรวมขอมล ในขนตอนนผวจยไดทาดาเนนการเกบรวบรวมขอมลมดงตอไปน

5.1 จดทาหนงสอไปยงผอานวยการโรงเรยนโสตศกษาจงหวดสรนทรเพอขออนญาตเกบรวบรวมขอมลการวจย 5.2 บนทกสอประสมลงแผนซด จากนนนาไปเปดใชในหองปฏบตการคอมพวเตอร เพอทดลองใชงานกบกลมตวอยาง คอ

นกเรยนทมความบกพรองทางการไดยน ระดบชวงชนท 2 ชนประถมศกษาปท 4-6 ปการศกษา 2556 โรงเรยนโสตศกษาจงหวดสรนทรจานวน 30 คน โดยกลมตวอยางถกแบงออกเปนกลม จานวน 2 กลม กลมละ 15 คน เพอศกษาสอประสม โดยแตละกลมใชเวลาในการศกษาสอประสมรวมทงสน 11 ชวโมง รวมระยะเวลาในการทดลองทงสน 1 เดอน ซงมขนตอนการดาเนนงานดงตอไปน

1) ผเรยนกรอกชอกอนเขาใชงานในระบบ 2) ผเรยนเลอกเมนทตองการซงเปนเมนหลกประกอบดวยรายการดงตอไปน

2.1) วดโอแนะนาบทเรยน 2.2) ผลการเรยนรทคาดหวง 2.3) จดประสงคการเรยนร 2.4) เนอหาบทเรยน 2.5) เกม 2.6) กจกรรมการเรยนร 2.7) ทมควบคมการผลต


64

3) การเรยนเนอหาบทเรยน ผเรยนจะตองทาการทดสอบกอนเรยนกอน จากนนดาเนนการเรยน โดยเนอหาประกอบดวย ขอความ ภาพ กราฟก เสยง และวดโอภาษามอ และทดสอบหลงเรยนเปนลาดบตอไป ในการทดสอบแตละครงจะมทฤษฏการเสรมแรงของสกนเนอร คอใหคาชมเมอทาขอสอบถก และใหคาตาหนเมอทาขอสอบผด

4) เกม ในสวนของเกมจะเปนเกมจบคซงมอยหนวยการเรยนรละ 1 เกม เมอผเรยนศกษาเนอหาเรยบรอยแลว ผวจยเกบรวบรวมผลทไดมาวเคราะหและแปลผลขอมลในสวนของคะแนนจาก

แบบทดสอบกอนเรยนและแบบทดสอบหลงเรยน เพอนามาทาการวเคราะหหาความกาวหนาและผลสมฤทธทางการเรยนของคะแนนเฉลยของผเรยนกอนเรยนและหลงเรยน

ผลการศกษา

ผลการวจยสามารถตอบคาถามวจยได ดงตอไปน 1. ผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน มความกาวหนาทางการเรยนรเรองประชาคมอาเซยน โดยผลการวจยพบวา

ภาพรวมคะแนนเฉลยกอนการเรยนรได 26.57 คะแนน สวนคะแนนเฉลยหลงการเรยนรได 44.50 คะแนน และคะแนนความกาวหนาเพมขนโดยเฉลยคดเปนรอยละ 16.30 แสดงวาผเรยนทเรยนสอประสมมความกาวหนาทางการเรยนร ดงตาราง 1

ตาราง 1 ความกาวหนาทางการเรยนของผเรยน

กลมตวอยาง จานวนผเรยน ผลเฉลยโดยรวมของคะแนน

กอนเรยน ผลเฉลยโดยรวมของคะแนน

หลงเรยน รอยละความกาวหนา

กลมทดลอง 30 26.57 44.50 16.30

2. ผเรยนทมความบกพรองทางการไดยนมผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมระดบนยสาคญทางสถต .05 โดยผลการวจยพบวา จากคะแนนเตม 110 คะแนน ผเรยนมคะแนนเฉลยจากการทาแบบทดสอบหลงเรยนเทากบ 44.50 คะแนนซงสงกวาคะแนนเฉลยจากการทาแบบทดสอบกอนเรยนเทากบ 26.57 คะแนน ดงตาราง 2

ตาราง 2 ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน

การทดสอบ N x DS . คะแนนเตม t Sig. แบบทดสอบกอนเรยน 30 26.57 3.66 110

15.45 .00 แบบทดสอบหลงเรยน 30 44.50 4.96 110

สรปผลและอภปรายผล

จากผลการวจยครงนสามารถอภปรายผลไดวาผเรยนทมความบกพรองทางการไดยนม ความกาวหนาทางการเรยนรเรอง ประชาคมอาเซยนสงขนรอยละ 16.30 แตไมเปนไปตามเกณฑทกาหนด เนองมาจากในการวจยครงนผวจยไดกาหนดเกณฑรอยละความกาวหนาทางการเรยนโดยใชเกณฑมาตรฐานเดยวกบผเรยนปกต ซงทาใหผทมความบกพรองทางการไดยนคอนขางเกดความเสยเปรยบในดานเรยนร นอกจากนในการรบรขอมลและเขาถงแหลงขอมลขาวสารตางๆ ผทมความบกพรองทางการไดยนจะใชสายตาเปนหลก (ศศธร ทรพยวฒนไพศาล, 2554) ซงอาจจะเปนขอจากดในการรบรของผเรยนกลมนทมมากกวาผเรยนปกต อยางไรกตามสาหรบดานผลสมฤทธทางการเรยน พบวาผเรยนมผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมระดบนยสาคญทางสถต .05 ทงนเนองมาจากสอการเรยนรดงกลาวมการนาเสนอเนอหาทงรปแบบของขอความ ภาพ และวดทศนภาษามอ เพอเนนใหผเรยนไดคด กระตนความสนใจ ชวนใหตดตามคนควาและเกดทกษะในการเรยนร ซงสอดคลองกบงานวจยของทบทมทอง กอบวแกว (2555), Ampuch, A. et al., (2014) และพชร ตนะมาส และคณะ (2551) ทไดทาการศกษาวจยเกยวกบการพฒนาสอการเรยนร


65

อเลกทรอนกสเพอสนบสนนการเรยนรของผทมความบกพรองทางการไดยนและพบวาสอดงกลาวสงผลใหผเรยนเกดทกษะในการเรยนรสงขน

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการวจยครงน มดงตอไปน 1. ควรมการกาหนดระยะเวลาเพมเตมในการทากจกรรมการเรยนรตางๆ ใหกบผเรยนทมความบกพรองทางการไดยน

เพราะบคคลกลมนขาดชองทางการเรยนรดานการฟงและการพดทดอยกวาผเรยนปกต ซงเปนผลใหความสามารถในการรบรและการเรยนรของผเรยนทมความบกพรองในแตละดานคอนขางเปนไปไดชากวาผเรยนปกต

2. ควรมการพฒนาสอประสมสาหรบผเรยนทมความบกพรองทางการไดยนในรปแบบการเรยนออนไลน เพอเกดความสะดวกในการทดลองและเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางเปนจานวนมาก เนองจากผเรยนสามารถเขาถงไดจากอปกรณพกพาตางๆ เชน แทปเลท หรอสมารทโฟน เปนตน

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนไดรบทนอดหนนการวจยประเภทโครงการพฒนาศกยภาพคนพการ: โครงการตอยอดสงประดษฐและนวตกรรมสาหรบคนพการ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลอสาน ประจาปงบประมาณ 2556

เอกสารอางอง กรมอาเซยน กระทรวงการตางประเทศ. (2554). บนทกการเดนทางอาเซยน (พมพครงท 2) . กรงเทพฯ: โรงพมพชมนมสหกรณ

การเกษตรแหงประเทศไทย. กลยา ขาวผอง. (2555). เทคโนโลยสอประสมสอนหลกการขบรองเพลงไทยเดม สาหรบชนประถมศกษาปท 4. เทคโนโลย

สารสนเทศ, 8(1), 21-26. จตตมา บญดเจรญ. (2550). การพฒนาแบบทดสอบและแบบสอบถามมลตมเดยภาษามอสาหรบคนหหนวก. ศศ.ม.,

มหาวทยาลยมหดล, นครปฐม. ทบทมทอง กอบวแกว. (2555). การพฒนาสอมลตมเดยทสงเสรมทกษะทางสงคมตามแนวคดคอนสตรคตวสตสาหรบนกเรยนทม

ความบกพรองทางการไดยน. ปร.ด., มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ. ผดง อารยะวญญ. (2541). การศกษาสาหรบเดกทมความตองการจาเปนพเศษ. กรงเทพฯ: ภาควชาการศกษาพเศษ คณะ

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วทยาเขตประสานมตร. พชร ตนะมาส, ภราดร สรยพงษ และสนตชย วชา. (2551). โครงการวจยและพฒนาตนแบบ Web Browser Plug in เพอแปลผล

คาศพทภาษามอไทย-ภาษาองกฤษ สาหรบสนบสนนการอานภาษาองกฤษบนอนเตอรเนตสาหรบนกเรยนผมความบกพรองทางการไดยน. วทยาลยศลปะ สอ และเทคโนโลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

พมพพรรณ เมพสเมธานนท และสวพชชา ประสทธธญกจ. (ม.ป.ป). ประเภทของเดกพเศษ. สบคนเมอวนท 25 มนาคม 2559, จาก

http://e-book.ram.edu/e-book/e/ES203/ES203(50)-2.pdf.


66

มนตชย เทยนทอง. (2545). เอกสารประกอบการเรยนการสอนรายวชาการออกแบบและพฒนาคอรสแวรสาหรบบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน (พมพครงท 1). กรงเทพฯ: ภาควชาคอมพวเตอรศกษา คณะครศาสตรอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ.

เมทน สประพาส. (2551). บทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน เรอง ภาษามอเบองตนสาหรบผบกพรองทางการไดยน. ค.อ.ม.,

สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง. วทย บณฑตกล. (2555). รจกประชาคมอาเซยน (พมพครงท 2). กรงเทพฯ: สานกพมพสถาพรบคส. ศศธร ทรพยวฒนไพศาล. (2554). การศกษาผลการใชบทเรยนมลตมเดย เรอง คาศพทภาษามอไทยโดยการเลานทานทมผลตอ

ทกษะการใชภาษามอของนกศกษาลามภาษา วทยาลยราชสดา มหาวทยาลยมหดล. ศษ.ม, มหาวทยาลยศลปากร, กรงเทพฯ.

สานกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน. (2555). แนวทางการดาเนนงานตามนโยบายการสนบสนนคาใชจายในการจด

การศกษาตงแต ระดบอนบาลจนจบการศกษาขนพนฐาน ปงบประมาณ พ.ศ. 2555. สบคนเมอวนท 13 ธนวาคม 2558, จาก http://www.obec.go.th/documents/18136.

เออมพร ศรภวงศ. (2546). การศกษาเปรยบเทยบผลการเรยนรและความชอบระหวางเทปวดทศนทมลามภาษามอกบเทป

วดทศนทมขอความบรรยายใตภาพสาหรบนกเรยนทมความบกพรองทางการไดยน. ศษ.ม, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

Ampuch, A., Hiranrat, W., Pimbaotham, N., and Singnan, T. (2014). Developing a Computer Assisted Instruction

with Drill and Practice for English Teaching to Primary School Grade 6 Students with Hearing Impaired. International Journal of the Computer, the Internet and Management, 2(22), 47-53.

Jing M. J. (2006). The Effect of Multimedia Stories about American Deaf Celebrities on Taiwanese Hearing

Students' Attitudes toward Job Opportunities for the Deaf. American Annals of the Deaf, 150(5), 427-432.

Seel, B., and Glasgow, Z. (1998). Making Instructional Design Decisions (2nd.). Upper Saddle River, NJ: Merrill. Starr R.H. (1988). Cooperative Learning in a Virtual Classroom: Highlights of Findings. In Proceedings of the 1988

ACM Conference on Computer-Supported Cooperative Work (CSCW 1988), 282-290.

67

การออกแบบภาพเคลอนไหวใบหนาและปากของตวละครแอนเมชน

วสฐ จนมา1*

Facial and Lip movement design for Animation character

Visit Janma1*

1* คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร Faculty of architecture, Naresuan University * Corresponding author E-mail address [email protected] ___________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

การวจยในครงนมวตถประสงค1. เพอศกษาเทคนคการออกแบบวธสรางการเคลอนไหวใหกบใบหนาและปากตวละคร สาหรบงานออกแบบแอนเมชน ทตรงเปนจงหวะมความพรอมเพรยงกบเสยงพด เสยงรองเพลง การออกเสยงของคา สระ ภาษาไทยในผลงานแอนเมชน จากเสยงททาการอดพากยไวสาหรบตวละคร 2. เ พอออกแบบรปร า งรปทรงของการแสดงออกในใบหนาทสอความหมาย อารมณ ความรสก 3. เพอเปนหลกพนฐานสาหรบการออกแบบใบหนาและเสยงใหแอนเมชนเทคนคอนๆ เชน แอนเมชน 2 มต 3 มต Stop motion 4. เพอทดสอบกบการออกแบบผลงานแอนเมชนประกอบเสยงพด รอง และแสดงออกถงอารมณตางๆบนใบหนาและปาก โดยมกระบวนการออกแบบรปรางรปทรงของใบหนาและปากสาหรบตวละครแอนเมชน ตามเสยงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ซงมผเชยวชาญดานการออกแบบภาพเคลอนไหวในอตสาหกรรมหลกรวมประเมนผลงาน จานวน 5 ทาน ผทสนใจทวไปจานวน 155 คน โดยทมผลการวจยดงตอไปน จากกลมตวอยางจานวน 155 คนพบวาผลการประเมนการออกแบบการเคลอนไหวหนาและปากของตวละครแอนเมชน โดยการออกแบบการเคลอนไหวหนาและปากของตวละครแอนเมชนดานการแสดงอารมณ ความรสกมความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.06) โดยมรายละเอยดดงตอไปน ผลงานออกแบบใบหนาและปากโดยรวมแสดงสอสารดานอารมณความรสกไดชดเจน มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.29) รปรางรปทรงใบหนาและปาก สอความหมายการสอสารไดชดเจนมความเหมาะสมในระดบมาก x= 4.06) มกระบวนการออกแบบใบหนาและปากตวละครอยางเปนขนตอนเขาใจงาย มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 3.70) สามารถนาไปประยกตใชในการออกแบบผลงานแอนเมชน ในเทคนคตาง ๆ ตอไปได มความเหมาะสมในระดบมากx= 4.16) และมสนทรยศาสตรทางดานความงามในผลงานออกแบบฯ มความเหมาะสมในระดบมาก x= 4.12) คาสาคญ : แอนเมชนใบหนาและปาก

ABSTRACT

The purposes of this research are to 1) study the techniques of animation design of face and mouth of animated characters to exactly match the speech, singing, and pronunciation of words and vowels that are recorded for the characters, 2) design the shape of the facial expressions that convey meaning, emotions, and feelings, 3) use the results of this research as the principles of animation design of face and mouth for other animation techniques, for example, 2D animation, 3D animation, and Stop motion, and 4) test it with animation work that use speech, singing, and emotional expressions on face and mouth of animated characters in Thai and English languages. This design of research was evaluated by 155 general people who are interested in this field of study. The results of the study revealed that, based on 155 participants, the evaluation for animation design of face and mouth of animated characters to express


68

emotions and feelings showed high appropriateness (x= 4.06). In greater detail, the overall design of face and mouth showed clear emotional expressions in highly appropriate level (x= 4.29), shape of face and mouth could convey clear meaning in highly appropriate level (x= 4.06), the process of the design of face and mouth was conducted systematically and comprehensively in highly appropriate level (x= 3.70), this animation design could be applied to use in other animation techniques in highly appropriate level (x= 4.16), and it showed the aesthetic beauty of design in highly appropriate level (x= 4.12). Keyword : facial animation

บทนา

แอนเมชนหรอภาพเคลอนไหว ปจจบนนบเปนสอหลกในการเผยแพร โนมนาว ชกจงในการนาเสนอเรองราวทางวฒนธรรม อารยะธรรมความเจรญของประเทศไดเปนอยางด (Liu,2007.online) งานดานแอนเมชนถกจดอยเปนหนวยหนงในงานหลกของเศรษฐกจสรางสรรค (Creative Economy) ซงมความสาคญ และไดถกบรรจอยในรางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท ฉบบท 11 (พ.ศ.2555 – 2559) แอนเมชนเปนสอสากลทสามารถเขาถงชนทกชาตทกภาษา แตละชาตและแตละวฒนธรรมอาจมความแตกตางในเรองของภาษาพด แตสาหรบแอนเมชน ซงเปนภาษาภาพทมการแสดงออกดวยบคลก ลกษณะ ทาทางสหนา อารมณ นนกลบเปนสงททาใหผชมสามารถเขาใจไดงายทงเดก เยาวชนและผใหญ จงทาใหแอนเมชนเปนทนยมชนชมของทกวย ซงเหมอนกบภาพยนตรทเปนสวนหนงของภาษาเชนเดยวกน การศกษาและพฒนาองคความรในเรองแอนเมชนเปนแนวทางทไดรบการสงเสรมจากทางภาครฐ ทงจากสานกงานสงเสรมอตสาหกรรมซอฟตแวรแหงชาต SIPA (Software Industry Promotion Agency) มาอยางตอเนองตงแตปพ.ศ. 2546 จนถงปจจบน และคาวาการตนสรางชาตกไดรบการขานรบจากสอมวลชนและผคนในสงคมไทย สอดคลองกบการตนตวเรองเศรษฐกจสรางสรรค ตวอยางจากประเทศญปน การตนสรางชาต เปนวลทคนในชาตญปนกลาวไดอยางเตมปากเตมคา และเตมความภาคภม ประมาณการไดวาในแตละปชาวญปนใชเงนกวา 5 แสนลานเยนไปกบการซอหนงสอการตน และยงบกไปตตลาดอกหลายประเทศทวโลก (ถรนนท อนวชศรวงศ , พรณ อนวชศรวงศ ,หนา 243- 244) มลคาทางเศรษฐกจและรายไดของภาพยนตรการตนทสรางรายไดไปทวไปโลกนนกวา 80,500 ลานบาท (บทสรปผบรหารสานกงานสงเสรมอตสาหกรรมซอฟทแวรแหงชาต) ศกษาและรายงานผลประกอบการในดานแอนเมชนของไทยมมลคาทางเศรษฐกจเพมขนทกๆป และมการสงเสรมในรปแบบเศรษฐกจดจทลจากรฐบาลปจจบน (19ธ.ค.2557) ซงศกษาและถกคาดการณจาก TDRI (สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย) และSIPA สงเสรมการใชสารสนเทศเฉพาะดานแอนเมชนมมลคาทางเศรษฐกจกวา 4,000 ลานบาท และยงมบคลากรและความรความเชยวชาญในดานนจากด ซงนบเปนการสรางมลคาทางเศรษฐกจอยางมหาศาลใหกบประเทศ การออกแบบแอนนเมชนสาหรบการเคลอนไหวใบหนาและปากตวละครโดยใชทกษะทางศลปกรรมขนพนฐานและตอยอดไปสเทคนคขนสงในการทางานเพอพฒนาใหเขากบลกษณะพนฐานของภาษาไทย เพอเสรมเตมความรเทคนคการทางานทมศลปะและวฒนธรรมอนเปนเอกลกษณเฉพาะของภาษาไทยเรา ทสรางสรรคพฒนาขนดวยประสบการณความร ความสามารถทสงสมเปนภมปญญาเฉพาะขนมาได จงเปนอกหนทางหนงในการสรางมลคาทางเศรษฐกจใหกบประเทศ และยงสงเสรมการเรยนรในภาคการศกษาทเกยวของ สงเสรมพฒนางานสรางสรรคแอนเมชนซงเปนแนวทางวจยอกดานสบตอไป วตถประสงคของโครงการวจย

1. เพอศกษาเทคนคการออกแบบวธสรางการเคลอนไหวใหกบใบหนาและปากตวละคร สาหรบงานออกแบบแอนเมชน ทตรงเปนจงหวะมความพรอมเพรยงกบเสยงพด เสยงรองเพลง การออกเสยงของคา สระ ภาษาไทยในผลงานแอนเมชน จากเสยงททาการอดพากยไวสาหรบตวละคร 2. เพอออกแบบรปรางรปทรงของการแสดงออกในใบหนาทสอความหมาย อารมณ ความรสก 3. เพอเปนหลกพนฐานสาหรบการออกแบบใบหนาและเสยงใหแอนเมชนเทคนคอนๆ เชน แอนเมชน 2 มต 3 มต Stop motion


69

4. เพอทดสอบกบการออกแบบผลงานแอนเมชนประกอบเสยงพด รอง และแสดงออกถงอารมณตางๆบนใบหนาและปาก วธการดาเนนงานวจย

ขนท 1. ผวจยศกษาขอมล ดานเนอหา โดยการเนอหา แอนเมชนใบหนาและปาก เปนสวนพนฐานทสาคญในการกาหนดเรองราว แสดงอารมณ ความรสก การสอสารอยางถกตองชดเจน และชวยออกแบบผลงานแอนเมชนมความสมบรณ 2. การออกแบบรปรางรปทรงของใบหนาและปากใหตรงกบอกษรพยญชนะ สระ คา และแสดงอารมณบนใบหนา จะเปนอกเครองมอทางเลอกในการสรางผลงานแอนเมชน ทงแบบ 2 มต และ 3 มต เพอสงเสรม เพมเตมเทคนคการใชงานเครองมอและโปรแกรมคอมพวเตอรกราฟกสาเรจรปในการสรางแอนเมชนแบบ2มตและ3มต และสามารถสงเสรมพฒนาขยายงานอตสาหกรรมการสรางผลงานแอนเมชนใหกบประเทศไทยตอไปได 3. ประเมนผลงานวจยโดยผเชยวชาญ คณวนเฉลม ชตระกล ผกากบแอนเมชนจากกนตนาแอนเมชน 2.คณสดาย โสจยะ ผกากบศลป บรษทกนตนาแอนเมชน 3. คณธวชพงศ ตงสจจะพจน ผกากบแอนเมชน บรษททละเฟรม 4. ผศ.นจจง พนธะพจน อ.ประจาภาควชาการออกแบบนเทศศลป คณะศลปกรรม มหาวทยาลยกรงเทพฯ 5. ดร. ขาม จตรงคกล อาจารยประจาภาควชาการออกแบบอตสาหกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน และนสตนกศกษาทเกยวของดานการออกแบบแอนเมชน ผทสนใจทวไปอก 150 คน สรปผลการวจย

การออกแบบในทกสาขาทกาลงถกสงเสรมจากภาครฐและเอกชนใหมเอกลกษณไทยในการออกแบบใหมากขน เนองจากเหนความสาคญของความมนคง ความภาคภมใจ และการเปนทยอมรบของนานาประเทศในแงของเศรษฐกจ การเมอง และสงคม จงตองรบสรางและสงเสรมใหเกดเอกลกษณทเดนชดแตกตางจากชาตอน ๆ (ไพโรจน พทยเมธ. 2551.หนาบทคดยอ) แอนเมชนเปนสวนหนงในศาสตรดานการออกแบบ และในกระบวนการผลตภาพยนตรแอนเมชนมขนตอนททบซอนมากมายเพอใหไดมาซงภาพยนตรแอนเมชนทมความสมจรงเปนธรรมชาต และขนตอนหนงทมบทบาทสาคญกคอ การเคลอนไหวของตวละคร (Character Animating) โดยเฉพาะอยางยงการเคลอนไหวทสามารถแสดงออกซงอารมณของตวละครนน ๆ การเคลอนไหวเพอใหสามารถแสดงอารมณ จาเปนตองคานงถงปจจยหลกใหญๆ 3 ประการ คอ 1.หลกการทางสรระศาสตร ( Anatomy) เปนการศกษาปจจยระหวางโมเดล (Model) ทสรางขอจากดกบการเคลอนไหววามมากเพยงใด การเคลอนไหวของขอตางๆ 2.หลกการทางฟสกส (Physics) เขาใจในเรองของแรง ความสมดล นาหนก จดศนยถวง การเรงการผอนการถายนาหนก ฯลฯ เพอใหเขาใจถงความสมพนธของตวละครกบวตถแวดลอมในวาระตาง ๆ 3.ภาษากาย (Body Language) ไดแก การศกษาการวางทาทางของมนษย ความหมายทางกายภาพและความหมายของรางกายในเชงศลปะ ซงเปนผลสะทอนมาจากอารมณความรสกภายในสงผลใหการเคลอนไหวแสดงทาทางตางๆตามอารมณ (ธรวชญ พานชรทตวงศ. 2548, หนาบทคดยอ) ซงทงหมดเปนขอมลพนฐานทสาคญในการศกษาวจยการออกแบบพฒนาโครงสรางตวละครสาหรบงานแอนเมชนประเภท Stop Motion ทเปนเครองมอแบบระบบทางกล (Armature mechanic) เพอชวยเหลอดานเทคนคใหกบการสรางผลงานแอนเมชนแบบสามมตเทคนคทขนรปดวยมอ ซงตองใชทกษะดานศลปกรรมประเภทตางๆ เชนการออกแบบศลปกรรม การปนตวละคร การออกแบบส งานวาดลงสดวยมอ และจากแนวความคดทวาเทคโนโลยไมใชแคเครองมองายๆ หรอ เปนเพยงการนาเทคโนโลยไปใช เพอถายทอดเนอหา หรอ ความคด แตวาตวเทคโนโลยเอง เปนโครงสรางหลกทางและนอกจากนนยงสราง ความหมายวฒนธรรมผานความเขาใจทหลากหลาย ของสอทางสายตา (visual) โดยการสงเกตเรองราวจากคอมพวเตอรแอนเมชนใน ปจจบนในประเทศ สหรฐและญปน พบขอขดแยงทวา ในเนอหาความแตกตางของ วฒนธรรมทางสงคม คอมพวเตอรแอนเมชนตองการความหมาย ทางวฒนธรรม สไตลของ ตวมนเอง และการสรางสนทรยทางความงามเฉพาะทางในแตละ สงคมนนๆ (Lien Fan Shen .2007, Online.) จงเหนไดวาเครองมอทจะพฒนาเทคนคการสรางแอนเมชนนน ตองสงเสรมสนทรยภาพทางศลปะดานสอแอนเมชน ทสอสารเรองราวทางสงคม ศลปวฒนธรรม ไดเปนอยางดและเหมาะสม


70

ใบหนาเปนการแสดงออกและเนนยาถงอารมณไดอยางชดเจนทสด รปรางรปทรงของใบหนาเปนสวนสาคญทแสดงกรยา พฤตกรรม การยดตวและหดตว การเกรงและผอนคลายของกลามเนอทควบคมใบหนาและปากไว จะเปนผลตอบสนองเวลาทไดยนเสยงบางอยาง หรอพบเจอเหตการณอะไร รสกสมผสหรอคดถงไดถงสงใด เปนสงทแสดงใหเหนเมอตวละครไดพบเจอกบสงทเขามากระตน ใบหนากจะแสดงถงสงทตวละครกาลงคดหรอรสกออกมา เปนเรองจาเปนทจะตองกาหนดไว ในชวงระหวาง (Inbetween) การออกแบบทาทางหลก(Key Animation) ของตวละครสองทาทาง ลกษณะทาทาง รปรางของใบหนาทแสดงอารมณนนม 8 อารมณทเปนพนฐานคอ 1.มความสข 2.เศรา 3. แปลกใจ 4.กลว 5. โกรธ 6. รงเกยจ 7.สนใจ 8.เจบปวด อารมณทงหมดเปนเรองทรบรไดแบบเปนสากลและในทกๆวฒนธรรมโดยทวไป อาจมการผสมผสานความหลากหลายของอารมณเพอการแสดงออกใหเกดความชดเจนสมบรณ การออกแบบตวละคร (Character Design) ควรเนนยาอารมณตางๆใหชดเจนแนนอน (Steve Roberts. 2007. P.216) สดสวนและกายวภาคของใบหนา การศกษาดานทเกยวของกบการสรางภาพเคลอนไหวของใบหนาและปากนน จาเปนทจะตองเรยนรทาความเขาใจเรองกายวภาคมนษยในสวนของใบหนาเพอทราบถงขอจากดของชนสวนตาง ๆ ทความคมการเคลอนไหวของใบหนาและปาก เชนกระดก และกลามเนอมดตาง ๆ ทควบคมการขยบสวนตาง ๆ บนใบหนา ในสดสวนของหวและใบหนานนความแตกตางระหวางแตละคน และอาจมการเปลยนแปลงไปตามอาย แตกมหลกการพนฐานตาง ๆ ในเรองสดสวน ซงกแบงสดสวนความสงไวประมาณ 3 สวน ความกวางใบหนานนจะมขนาดสองในสามของสวนความสงของใบหนา ศรษะดานขางจะแบงเปน 3 สวนครง ในดานตรงจะแบงครงทบรเวณจมก เมอแบงสวนทเทากนไดสองสวนแลว จะมสวนตรงกลางอยทตาดาทงสองขาง เปนสสวนโครงของสดสวนอยางงายของใบหนาผใหญ สดสวนใบหนาของเดกมความแตกตางคอ ถาแบงสดสวนของหวไวท 4 สวน สดสวนในบรเวณของหวจะมสดสวนไปประมาณสองสวนของพนทสวนหวทงหมด ตาจมกและปากจะมาอยรวมกนในสองสวนลาง

สดสวนโดยรวมของศรษะและหว แมวาสดสวนของศรษะจะแตกตางกนระหวางคนทตางกน และมการเปลยนแปลงเลกนอยตามอาย แตกยงม

หลกการพนฐานบางอยางทคณสามารถปฏบตตามเพอปรบปรงผลงานออกแบบใบหนาของคนซงสามารถใชหลกเหลานในการตรวจสอบโดยทวไปถงขนาดรปรางและตาแหนงของคณสมบตในผลงานการออกแบบใบหนาโดยทศรษะจากดานหนากวางประมาณสองในสามของความสง ถามองดทศรษะจากดานขางกวางประมาณ 7/8 ของความสงของศรษะสดสวนของศรษะสามารถแบงออกแนวนอนเปนสเทากน 1. สวนแรกทเปนสวนทแบงสดสวนจากดานบนของหวลงไปทตนเสนผม 2. สวนทสองสดสวนพนทจากเสนผมลงไปทสวนตา ซงจะเปนสวนตรงกลางของหว 3. สวนทสามมพนทใหมองเหนมากทสด สดสวนดานบนของสวนน สวนของตาจะตรงกบระดบเดยวกบห และทสวนดานลางจมกเปนมระดบเดยวกบตงหโดยประมาณ 4. สดสวนสดทายเปนสดสวนทยดจากฐานของจมก ไปสสวนปลายคางกบปาก ในตาแหนงรมฝปากลางจะแบงสวนไดครงหนงพอดสดสวนเหลานจะใชทางานไดผล ถาเราใชการมองจากมมระดบสายตาปกต รปรางสดสวนเหลานจะกลายเปนภาพทมลกษณะบดเบยวถาเราดภาพศรษะนมาจากมมดานบนหรอดานลาง


71

ภาพ 1 หวกระโหลกมนษย ทมา : วสฐ จนมา

กระโหลกศรษะ (Skull)

กระโหลกศรษะของมนษยจะมลกษณะแตกตางกนออกไปตามลกษณะของชาตพนธ ตลอดจน ความแตกตางระหวางเพศและวย ตามมาตราฐานทวไปกระโหลกจะมสดสวน= 1/8 ของความสงรางกาย ชาวเอเชยมสดสวนรปรางเลกกวาชาวตะวนตก อาจมขนาดกระโหลกศรษะเปน 1/7 หรอ7 สวนครง ของสวนสง กระโหลกศรษะจะเปลยนแปลงรปรางไปตามอายโดยแบงออกเปน 4 ระยะ คอ

1. เมอแรกคลอดยงไมมฟนนานม (AT BIRTH) 2. เมอฟนนานมขนแลว (IN FANCY) 3. เมอเขาสวยกลางคน (MATURITY) 4. เมอวยชราชวงเวลาฟนหลกแลว (SENILITY) (บญเลศ บตรขาว. หนา 19. 2544) กระโหลกสวนสมอง (Cranium Part) มกระดกแปดชนคอ 1. กระดกทายทอย (Occipital Bone) 1 ชน2. กระดกขางศรษะ (Parietal) 2 ชน3. กระดกหนาผาก (Frontal Bone) 1 ชน 4. กระดกขมบ (Temporal Bone) 2 ชน5. กระดกปกผเสอ (Spenoid Bone) 2 ชน กระโหลกสวนใบหนา (Face Part) มกระดก 7 ชนคอ1. กระดกโหนกแกม (Zygomatic Bone) 2 ชน2. กระดกขากรรไกรบน (Maxilla Bone) 2 ชน 3. กระดกสนจมก (Nasal Bone)2 ชน 4. กระดกขากรรไกรลาง (Mandible Bone) 1 ชน ความแตกตางระหวางเพศ วย ของกระโหลกศรษะมนษย เดก สาหรบทารกทอยในครรภกระดกกระโหลกยงไมประสานกนสนทเพอใหสะดวกเวลาคลอด เมอคลอดแลวกยงมบางสวนเชน ทขมบและทายทอย เดกแรกคลอด กระโหลกมขนาดใหญเมอเทยบกบสวนอนของรางกาย แตกระดกสวนใบหนาและขากรรไกรจะเลก เพราะฟนยงไมขน จงมสวนสมองมากกวาสวนใบหนา ระดบลกนยนตาจะอยตากวาเสนแบงครง กงกลางของสวนใบหนากระโหลกศรษะ เมออายได 6 เดอนฟนชดแรกหรอฟนนานมขน จะทาใหขากรรไกรใหญขน สดสวนกจะเปนไปรปรางผใหญตามปกต


72

ชาย ลกษณะทวไปใบหนาจะประมาณสเหลยมผนผากระดกสวนหนาผากจะกวางแลชน โหนกควปรากฏชดเจน ขากรรไกรเปนเหลยมทาใหมคางใหญ กระโหลกแบงออกเปน 2 สวนโดยทตาแหนงของลกนยนตาจะอยบนเสนแบงครงสดสวนของกระโหลกพอด หญง มเคาหนาเปนรปไข เพราะหนาผากโคงมน ขากรรไกรสอบ คางเลก ขนาดกระโหลกเลกกวาชาย รอยตอประสานมความเรยบปรานตกวาของชาย โหนกควไมปรากฏชดเจน คนชรา เนองจากกระดกเจรญเตมทจงมบางสวนเปลยนแปลงเชนโหนกคว โหนกแกมชดเจน กระดกขากรรไกรลางและบนจะเลกและยนออกมาขางหนาเพราะฟนหลดหมด ทาใหรมฝปากถกเมมเขาดานใน กระดกขมบยบลง เบาตาลก

ภาพ 2 กลามเนอสวนใบหนามนษย

ทมา : วสฐ จนมา

กลามเนอทสาคญบนใบหนา

จดสาคญของกลามเนอ สาหรบการแสดงออกบนใบหนา (The Eleven Key Muscles OfFacial Expression)ใบหนาของมนษยจะประกอบไปดวยกลามเนอตาง ๆ ซงกลามเนอเหลาน จะมผลตอการแสดงออกทางใบหนทาใหเกดอารมณ ความรสกตาง ๆ กนไป ซงกลามเนอทงหมดบนใบหนาทสาคญ มดงตอไปน 1. เปนเสมอนเสนรศมหรอเสนโคจรรอบ ๆ ดวงตา จะมกลามเนอแผตดเปนวงเปนชน ๆ รอบดวงตา ซงกลามเนอผวบนจะกนอนาเขตถงคว และกลามเนอผวลางจะตดกบแกลม2. กลามเนอบาง ๆทสมผสลงบนกงกลางระหวาง เสนโคจรรอบ ๆ ดวงตา ตาแหนงกลามเนอชนนจะอยบนเปลอกตาดานบน3. เปนกลามเนอทตดอยบนบรเวณฐานใตจมก เชอมตอเสนวงกลมรอบ ๆ ปาก ซงกลามเนอชนนจะมลกษณะแยกออกเปน2ทาง ซงมเนอหมอยเหนอปากอกท กลามเนอชนนคอกลามเนอสาหรบการยม (Sneering muscle)4.เปนกลามเนอทแยกตวออกไปจากกลามเนอรอบปาก ซงเปนเสนแนวเฉยงออกไปถงแนวแกลมกลามเนอมไวสาหรบการฉกยม และทาใหมมปากเปด5. เปนกลามเนอทแยกตวจากกลามเนอรอบปากไปถงกราม และขากรรไกรซงกลามเนอนอยบรเวณชวงกลางระหวางแกลมกบคาง กลามเนอชนนสามารถแผและยดเขาออกทแสดงอารมณเสยใจ และเปนตวควบคมของกลามเนอมมปาก 6. กลามเนอบรเวณหนาผาก เรมจากหวควไปถงตนผม เปนกลามเนอทสามารถยดและยกควขนลง ลกษณะของกลามเนอชนน จะเปนเสนแนวดง


73

เปนรวๆ แผออกดานขาง แสดงอารมณสงสยและประหลาดใจ 7. เปนกลามเนอทแปะอยใตจมกยาวไปถงมมปาก ตาแหนงคอปากชนบนทยนออกมารบแสงทาใหดสวาง เปนกลามเนอทแสดงการเปดปากใหเชดขน8. เปนกลามเนอทแปะทบอยบนระหวางหวควถงปลายคว กลามเนอชนนมลกษณะแยกเปน 3 ทาง ซงเรยกกนวากลามเนอนของการขมวดคว (Frowning muscle) 9. กลามเนอเสมอนรปสามเหลยมทตอลงมาจากกลามเนอรอบปาก ทดงลงมาถงจนถงคางซงทาหนาทประคองรปคางไว10. เปนกลามเนอใตรมฝปาก แยกตวเฉยงออกไป ประสานกบกลามเนอรปสามเหลยม ททาหนาทเปด-ปดปากลางแสดงการพด 11. เปนกลามเนอรปตวว อยระหวางกงกลางของคางเปนจดทตาทสดแสดงรอยบมและยนของคาง (พพฒน นวลศร. 2548. หนา30)

คว (Eyebrows) มกจะอยในลกษณะยกขนเหยยดตรง โกงขนเทาทจะเปนไปได หรออาจจะอยในลกษณะผอนคลายไดดวยเหมอนกน ตา (Eye) เบกกวางเทาทจะกวางได กบเปลอกตาลางในลกษณะผอนคลาย กลามเนอตา (Muscles of the Eye) กลามเนอตาดานหนาของกลามเนอตาชนนบงคบรอยยน และแสดงผลโดยตรงตอควและทางออมรอบ ๆ ดวงตา กลามเนอนจะยกหนงตาและกลามเนอรอบดวงตา จะแสดงผลโดยตรงตอดวงตาและแกมสวนบน และบางครงกสงผลทางออมตอคว สวนบงคบการยกขนของหนงตา : กลามเนอยกหนงตา (The Eyelid Lifter : LevatorPalpebrae) เปลอกตาดานบนจะเคลอนไหวมากกวาผวหนงตาทง 2 ขาง เพราะมนมกลามเนอของมนเอง คอกลามเนอยกหนงตา มนจะกระทบโดยตรงตอผวหนงของหนงตาสวนบน ณ ตาแหนงปลายสดและผวหนงของเบาตา เมอเกรงหนงตาดานบนจะถกยกขน ยงหดเกรงมากเทาไหร หนงตาดานบนกจะถกยกขนมากขนเทานนจนกระทงดวงตาถกเปดออกหรอลมตาขนโดยปกตแลว กลามเนอยกหนงตาจะหดเกรงเบาๆ ชวยประคองหนงตาสวนบนและจะทาใหรสกตนขน เมอกลามเนอยกหนงตาผอนคลายลง หนงตาบนจะถกดงดวยแรงดงดดของโลกคอยๆ ปลอยลงปดมานตา ถากลามเนอยกหนงตาผอนคลายอยางสมบรณแบบ หนงตาบนจะตกลงกระทบกบหนงตาลางปดตาสนท การหดเกรงของกลามเนอยกหนงตาจะเปดตาอกครง ถามนยงคงมการหดเกรง หนงตาจะยกขนสสภาวะปกตเผยดวงตามากกวาปกต (ตาเบกโตขน)

ปาก (Mouth) การจดรปปาก (The Embouchure)ธรรมชาตสรางกรามและฟนใหแขงแรงมพลง ตรงขามกบรมฝปากทออนนม จะตองรจกและเขาใจสรระเกยวกบกลามเนอสวนตาง ๆ บนใบหนา โดยเฉพาะสวนทควบคมบงคบการเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรมฝปากกรามบน และกรามลางเปนสวนสาคญของโครงสรางใบหนา กรามบนเปนสวนเดยวกนกบกะโหลกศรษะ จงไมสามารถเคลอนไหวได สวนกรามลางมขนาดยอมกวาตดอยดานลาง ยดไวดวยกลามเนอจงมอสระสามารถเคลอนไหวไดเหนอกระดกใบหนามกลามเนอบาง ๆ จานวนมากทแผออกซอนทบกนอยภายใตผวหนง กลามเนอเหลานตางไปจากกลามเนอสวนอน ๆ ของรางกาย คอเปนอสระไมยดตดอยกบกระดกทาหนาทบงคบรมฝปาก และควบคมการเคลอนไหวของทกสวนทอยบนใบหนากลามเนอบนใบหนา มไดทาหนาทเกยวกบการจดรปรมฝปากเทานน ยงทาหนาทสะทอนอารมณและเจตนาโดยตรง จากจตใจสกลามเนอ และผวหนาอกดวย เมอไดรบการกระตนกลามเนอเหลานจะเคลอนไหวไดอยางเปนอสระ หรอรวมประสานกนได แตกลามเนอเหลานจะไมสามารถยดตวได จะทาไดกเพยงหดตวเทานน

ภาพ 3 ทศทางการขยบของกลามเนอใบหนา



74

สรปผลของการวจย

การออกเสยงภาษาไทยนน ตามหลกภาษานน พยญชนะตาง ๆ ในภาษาไทยม 44 รป 21 เสยง จาเปนตองอาศยสระจงจะออกเสยงขนมาได สระจงมหนาทในการใชแทนเสยงทเปลงออกมาในภาษาไทย ซงสระนนม 21 รปแบบ และสามารถเขามาประกอบกนเปนเสยงสระได 32 เสยง โดยสะกดดวยรปสระพนฐานหนงตวหรอหลายตวรวมกน ดงน

อะ อา อ อ อ อ อ อ

เอะ เอ เเอะ เเอ เอยะ เอย เออะ เออ

อวะ อว โอะ โอ เอาะ ออ เออะ เออ

อา ใอ ไอ เอา ฤ ฤๅ ฦ ฦๅ

1. สระทออกเสยงสนไดแก อะ อ อ อ เอะ แอะ โอะ เอาะ เออะ เอยะ เออะ อวะ ฤ ฦ อา ไอ ใอ เอา 2. สระเสยงยาว ไดแก สระทออกเสยงยาว คอ อา อ อ อ เอ แอ โอ ออ เออ เอย เออ อว ฤๅ ฦๅ การออกเสยงภาษาไทยและการแสดงรปแบบของรปทรงปากในการออกเสยงมดงตอไปน

อะ

อา

อ

อ

อ

อ


75

แอะ

แอ ไอ,ใอ

เอา อ, เออะ, เออะ, ฤ

ออ, เออ, เออ, ฤๅ

ภาพ 4 แสดงรปรางรปทรงปากตวละครแอนเมชนทออกเสยง สระ ภาษาไทย ทมา : วสฐ จนมา


76

โอะ, อวะ โอ, อว

เอะ

เอยะ, เอย เอาะ ออ

เอ อา (สระยาว) รปปากเคลอนตอเนองและปด

ภาพ 5 แสดงรปรางรปทรงปากตวละครแอนเมชนทออกเสยง สระ ภาษาไทย

มาตราตวสะกดภาษาไทย มาตราตวสะกดภาษาไทยม 8 มาตรา + 1 มาตราทไมออกเสยง มาตราตวสะกดภาษาไทยคอพยญชนะทใชบงคบเสยงทายคา หรอพยญชนะทประกอบอยทายสระไดแก 1.แมกง 2. แมกน 3. แมกม 4. แมกก 5. แมกด 6. แมกบ 7. แมเกย 8. แมเกอว และ 9. แม ก กา เปนคาทไมมตวสะกด ซงเปนตวควบคมการออกเสยงทมผลตอภาพปาก รปรางรปทรงปาก ฟน ลนของตวละครแอนเมชน


77

การสรางรปทรงปากซงประกอบดวยมาตราตวสะกดทเปนเสยงทรปทรงปากแบบเปดคอ แมกง แมกน แมกม แมกก แมกด แมเกย และ แม ก กา มาตราตวสะกดทเปนเสยงทรปทรงปากแบบปดคอ แมกบ แมเกอว แมกม

แมกง แมกม แมกก

แมกน (ปากเคลอนไหวตอเนองกน) แมกบ

แมกด (ปากเคลอนไหวตอเนองกน) แมเกย

ภาพ 6 แสดงรปรางรปทรงปากตวละครแอนเมชนทออกเสยงมาตราตวสะกดภาษาไทย



78

แมเกวอ

แมก กา

ภาพ 7 แสดงรปรางรปทรงปากตวละครแอนเมชนทออกเสยงมาตราตวสะกดภาษาไทย

การออกเสยงในภาษาองกฤษนนพยญชนะม 24 ตว สระม 5 เสยง โดยเสยงสระภาษาองกฤษการออกเสยงมรปรางรปทรงของปากตวละครแอนเมชน ดงตอไปน

A (เอ)

E (อ)

I ( ไอ )

O ( โอ ) U ( ย ) Normal

ภาพ 8 แสดงรปรางรปทรงปากตวละครแอนเมชนทออกเสยงมาตราตวสะกดภาษาองกฤษ


79

ปากของคนจะเปดตรงตวสระภาษาองกฤษ A E I O U และปากจะปดบนตวพยญชนะ B M P F T V และลนจะจะมาอยหลงฟนท N D L T H T

L ( แอล ) B ( บ ) M ( เอม )

F ( เอฟ ) D ( ด ) R ( อาร )

T ( ท )

Normal Normal

ภาพ 9 แสดงรปรางรปทรงปากตวละครแอนเมชนทออกเสยงสระภาษาองกฤษ และพยญชนะเสยงปด

Richard Williams (2001,P.305) กลาววาการขยบปากในแอนเมชนเหมอนการแสดงดนตร การสรางภาพรปทรงของปากสาหรบตวละครแอนเมชนนน จะตองวาดภาพแสดงความซบซอนและมความรวดเรวผานสงหลกๆไป ไมจาเปนจะตองใหเหนชดเจนเทากนทกรป บางครงกมภาพทเบลอ บางครงผคนกไมไดขยบปากชดเจนในทกคาพด สงทตองคดคอ รปรางของ


80

คา วลและสระ ไมใชตวอกษร ปากของเราจะเปลยนไปเรอยๆบางครงในกงกลางคา อาจลบภาพบางภาพออกไป และการเปลยนภาพทนทจะชวยใหผลงานแอนเมชนนนมชวตชวามากกวา และอยาลมใสพนฐานเรองการยดหยนรปทรง (Stretch) บางครงการทใบหนาสวนลางไมมการยดเพยงพอจะทาใหแอนเมชนนนแขงกระดาง การลปซงค (Lip-synch) การออกเสยงพากษยเสยงลงแอนเมชน การลปซงคมกญแจสาคญ นนคอการใหความรสกถงคานน หมายถง ไมใชตวอกษรนน ทาใหแนใจวาผชมเหนมน เลอกทสาคญ หลกเลยงการพลกรปรางปากเทาทจะเปนไปได เชนนกแสดงทพากษยเสยงบทพดแปลจากภาษาตางประเทศลงในหนงจะทาแคการเนน และขดเกลาสงทเหนรองลงมา โดยจบสระทเรมประโยค และเนนสวนปลายประโยค อะไรทมนอยตรงกลางกจะดใชได มบางครงทผกากบแอนเมชนจะสงใหแอนเมเตอร (นกสรางภาพเคลอนไหว) ใหทาการเคลอนไหวปากใหเรวกวาเสยง 1 – 2 เฟรมเสมอ ภาพใบหนาคนทแสดงอารมณนนแบงอารมณความรสกตามลกษณะโดยทวไปของมนษย เชนความรสกยนด พอใจ หวเราะ เสยใจ รองไห โกรธ โมโห เฉยชา สงสย โดยกาหนดเสนหลกบนใบหนา ดวงตา คว เสนรปทรงของปาก ซงเปนการแสดงออกทางภาษาทาทาง ทสอสารอารมณอยางตรงไปตรงมา ไมมความสลบซบซอนมาก ซงในความเปนจรงการแสดงอารมณบนใบหนาของคนนนมความสลบซบซอนของอารมณมาก และขนอยกบประสบการณ วย อายดวยในการแสดงอารมณแตละครง สรปการประเมนผลความคดเหนของผเชยวชาญและผทสนใจโดยทวไป แบงออกเปน 3 ชวงไดแก 1. ดานการออกแบบการเคลอนไหวหนาและปากของตวละคร โดยการออกแบบการเคลอนไหวหนาและปากของตวละครแอนเมชนสาหรบการออกเสยงภาษาไทย มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.03) 1.1 ผลงานออกแบบใบหนาและปากโดยรวมแสดงสอสารดานภาษาไทยชดเจนมความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.38) 1.2 รปรางรปทรงใบหนาและปาก สอความหมายการสอสารไดตรงตามเสยง พยญชนะ และสละภาษาไทย มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.10) 1.3 มกระบวนการออกแบบใบหนาและปากตวละครอยางเปนขนตอนเขาใจงาย มความเหมาะสมในระดบปานกลาง (x= 3.52) 1.4 สามารถนาไปประยกตใชในการออกแบบผลงานแอนเมชนในเทคนคตางๆตอไปได มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.17) 1.5 มสนทรยศาสตรทางดานความงามในผลงานออกแบบฯ มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 3.97) 2. การออกแบบการเคลอนไหวหนาและปากของตวละครแอนเมชนสาหรบการออกเสยงภาษาองกฤษ 2.1 ผลงานออกแบบใบหนาและปากโดยรวมแสดงสอสารดานภาษาองกฤษชดเจน มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.00) 2.2 รปรางรปทรงใบหนาและปาก สอความหมายการสอสารไดตรงตามเสยง พยญชนะ และสละภาษาองกฤษ มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.03) 2.3 มกระบวนการออกแบบใบหนาและปากตวละครอยางเปนขนตอนเขาใจงายมความเหมาะสมในระดบมาก (x= 3.60) 2.4 สามารถนาไปประยกตใชในการออกแบบผลงานแอนเมชนในเทคนคตางๆตอไปได มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.03) 2.5 มสนทรยศาสตรทางดานความงามในผลงานออกแบบฯ มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.17) 3. การออกแบบการเคลอนไหวหนาและปากของตวละครแอนเมชนดานการแสดงอารมณ ความรสก 3.1 ผลงานออกแบบใบหนาและปากโดยรวมแสดงสอสารดานอารมณความรสกไดชดเจน ความรสกมความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.06) 3.2 รปรางรปทรงใบหนาและปากสอความหมายการสอสารไดชดเจนมความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.29) 3.3 มกระบวนการออกแบบใบหนาและปากตวละครอยางเปนขนตอนเขาใจงาย มความเหมาะสมในระดบมาก (x=4.06มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 3.70) 3.4 สามารถนาไปประยกตใชในการออกแบบผลงานแอนเมชนในเทคนคตาง ๆ ตอไปได มความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.16)


81

3.5 มสนทรยศาสตรทางดานความงามในผลงานออกแบบฯมความเหมาะสมในระดบมาก (x= 4.12) ขอเสนอแนะเพมเตม

1.เรองการใชรปรางรปทรงปากสาหรบการออกเสยงนนควรออกแบบสรางขนใหครบในเรองเสยงทกการออกเสยงของคาเชนกลมคาเปนคาตาย สระเสยงสน ยาว คาควบกลา

เอกสารอางอง

ชไมพร สขสมพนธ. (2541). การวเคราะหสญญะ รหส และกระบวนการสรางรหสในการตนญปน. วทยานพนธปรญญา นเทศศาสตรมหาบณฑต ภาควชาการสอสารมวลชน บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ธรวชญ พานชรทตวงศ. (2548). การเคลอนไหวทแสดงถงอารมณประเภทตางๆในตวละครอนเมชน. วทยานพนธปรญญา ศลปมหาบณฑต ภาควชาการออกแบบนเทศศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

บญเลศ บตรขาว. (2544). กายวภาคฉบบนกศกษาศลปะ. โอ.เอส. พรนตงเฮาส. กรงเทพฯ.

พพฒน นวลศร. (2548). โครงการศกษาการออกแบบตวละครกบการแสดงอารมณทางใบหนาสาหรบใชกบหนกลไกบงคบ.

วทยานพนธปรญญาศลปมหาบณฑต ภาควชาการออกแบบนเทศศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ไพโรจน พทยเมธ. (2551). การวเคราะหองคประกอบการออกแบบเลขนศลปทแสดงเอกลกษณไทย. วทยานพนธปรญญา ศลปมหาบณฑต ภาควชาการออกแบบนเทศศลป บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร .

ถรนนท อนวชศรวงศ และ พรณ อนวชศรวงศ. (2553). การตน : มหศจรรยแหงการพฒนาสมองและ การอาน. สานกพมพ มลนธเดก. กรงเทพฯ.

Richard Williams. (2001). The Animator’s Survival Kit. Faber and Faber Limited, New York.

Steve Roberts. (2007). Character Animation: 2D Skills for Better 3D. Focal Press.England.

Zhen Liu, Tomohiro Makita. (2007). Design of a shot Cartoon Film for Chinese Ancient Story, Second International Conference on Innovative Computing, Informatio and Control (ICICIC 2007) Japan.

82

การใชเทคนคสแกนวตถสามมตและการทาพนผวสาหรบเกมในการแสดงผลรายละเอยดบนพนผวของพทธศลปอสานกรณศกษาสมและฮปแตม

ปรวฒน พสษฐพงศ1*

Using of 3D Scanning and Game Texturing Techniques to Show Details of the ISAN

Buddhist Art : Case Study of Sim and Hoobtam Pariwat Phisittaphong1*

1* คณะวทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคาม 1* Faculty of Informatics, Mahasarakham University * Corresponding author. E-mail address: [email protected] _____________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

การวจยนจะเปนการเกบรวบรวมลกษณะสมและพระพมพเพอนามาปนเปนโมเดลสามมตโดยใชเทคนคการรงวดดจตอลรวมกนกบการทาพนผวสาหรบเกม โดยมวตถประสงคคอ 1) เพอศกษาเทคนคการทาพนผวประเภทตางๆ ทใชภายในโมเดลโพลกอนตาสาหรบเกม ในการแสดงรายละเอยดของสมและฮปแตม 2) เพอประเมนคณภาพของสมและภาพฮปแตมบนพนผวโมเดลสามมตจากผเชยวชาญ 3) เพอประเมนความพงพอใจของสมและภาพฮปแตมจากกลมเปาหมาย กลมตวอยางทใชในการวจย คอ บคคลทวไปจานวน 65 คน ทอยภายในคณะวทยาการสารสนเทศ มหาวทยาลยมหาสารคาม โดยผวจยใชวธการเลอกโดยการสมแบบบงเอญและใชผเชยวชาญ 3 คนในการประเมนคณภาพของวตถสามมต เครองมอวจยไดแก โดยเดลสามมตทใชเทคนค Photogrammetry ทจะเปนการนาภาพถายจานวนมากในหลายๆ มม มาสรางเปนวตถสามมตจานวนโพลกอนสงและบรณาการกบการปนโมเดลและทาพนผวสาหรบเกม ทาใหไดวตถจานวนโพลกอนตาทสามารถแสดงรายละเอยดตางๆ ตรงตามวตถตนแบบได เกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม ผลการประเมนจากผเชยวชาญพบวาโดยรวมพบวาอยในเกณฑปานกลางและกลมเปาหมายอยในเกณฑด คาสาคญ: สม รงวดดจตอล การทาพนวตถสามมตสาหรบเกม

ABSTRACT This Research is a collecting data of the Sims and the Prapims to show the 3D Model by using photogrammetry and the game texturing techniques. This study was conducted to 1) To study the techniques of texturing that using in low polygon model for game. 2) To examine the quality of this technique that using in 3d model from the exports 3) To examine satisfaction toward of the target group. 65 participants were convenience sampling from student in Faculty of Informatics in Mahasarakham University and three adepts to evaluation this technique. The Tool of this research is the 3D Model that using photogrammetry technique. It is the using of many images that shooting on the specified object in many angles and integration with low polygons modeling and texturing. This technique will show the details of objects and it will be the same of real object. The data have collected by using questionnaire. The assessment from the experts is the line for moderate and samples is the line for good Keywords: Sim, Photogrammetry, Game Texturing


83

บทนา จงหวดมหาสารคามมพทธศลปทเกาแกอยมากมาย โดยเฉพาะ สมอสานและฮปแตม โดย “สม” ในภาษาอสานหมายถงโบสถ มาจากคาวา สมา สมมา หรอพทธสมา ทปรากฏในคาจารกบนแผนหนทประกาศเจตนาของผสราง ปกไวดานหลงสม ซงมปรากฏอยทวไป ความหมายของสม หมายถงเขต หรออาณาเขตทกาหนดขนเพอใชทากจกรรมในพระพทธศาสนา เชน เปนเขตทพระสงฆใชประชมทาสงฆกรรมบรรพชา และอปสมบทพระภกษสงฆ ลกษณะโดยทวไปของสม แบงเปน 2 ประเภทหลกตามสภาพของแหลงทตง คอ สมนาและสมบก สมนา เปนสมทตงอยกลางนา เชน สระ หนอง บง สวนใหญเปนอาคารทสรางอยางชวคราวสาหรบวดทยงไมมวสงคามสมา สวนใหญสมบกเปนสมทตงอยบนแผนดน มลกษณะเปนอาคารถาวร นอกจากน สมยงแบงตามลาดบอายกอนหลงและลกษณะรวมในรปแบบไดเปน 4 ประเภท คอ สมกอผนงแบบดงเดม สมโถง สมกอผนงรนหลง และสมแบบผสม ขณะท “ฮปแตม” หรอรปแตม คอจตรกรรมฝาผนงของชาวอสานทนอกจากปรากฏบนผนงภายในสมหรอโบสถแลว โดยทวไปฮปแตมเปนเครองมอในการเผยแผพทธศาสนา ผานเรองราวพทธประวต พทธชาดก และวรรณกรรมพนบานอสาน มเรองราวนรกสวรรค เปนสงเตอนใจใหคนไมทาความชว ทาแตความด และมปรศนาธรรมใหขบคดประเทองปญญา นอกจากนนฮปแตมยงเลาเรองราววถชวต วฒนธรรมประเพณของคนอสานในสมยนน สวนวรรณกรรมพนบาน เชน เรองสนไซ จะแฝงดวยแกนธรรมของพทธศาสนา โดยนามาเลาผกเรองใหสนกสนาน เพมความสนใจแกชาวบานผชม นอกจากเนอหาเชงนามธรรมแลวฮปแตมยงสะทอนบคลกแบบอสาน คอ ความตรงไปตรงมา ซอๆ งายๆ แมรปรางหนาตาสสนจะไมสวย ไมวจตร แตมความสนกสนานในตวเอง ปจจบน ผคนจานวนไมนอยทไมไดใหความสาคญตอสมและฮปแตม แมแตผคนในทองถนเองกตาม ซงเปนเหตคนรนหลงในบางกลมมองไมเปนคณคาของสมและฮปแตม ดงนนคณะผพฒนาโครงการจงขอนาเสนอสอสรางเสรมความรในดานพทธศลปอสานในรปแบบสออเลกทรอนกส เพอเผยแพรใหผคนไดเหนความสาคญของสมและฮปแตมในทองถนตน อนจะกอใหเกดความภมใจใน “ของด” ทตนม แลวจะนาไปสการหวงแหนและอนรกษในพทธศลปทองถนตอไป สารวย เยนเฉอย (2552 : 1-3) ไดกลาวเอาไววา สะดออสาน คอคาทใชแทนจงหวดมหาสารคามซงเปนจงหวดทอยตรงจดกงกลางของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงเปนแหลงรวมองคความรดานวฒนธรรมอยางมากมายโดยเฉพาะอยางยงสมและฮปแตม ซงจงหวดมหาสารคามมฮปแตมมากถง 7 วดดวยกน คอ วดโพธาราม วดปาเรไรย วดยางซวง วดตาลเรอง วดศรมงคล วดอนทราราม วดบานขามเปย แตเปนทนาเสยดายอยางยงทวดศรมงคล วดอนทรารามและวดบานขามเปยไดถกทบทาลายและสรางเปนสมใหมขนมาทดแทนสมทมฮปแตมหลงเดม ดวยเหตนการเกบรวมรวบขอมลรายละเอยดตางๆ ของสมและฮปแตมจงเปนสงสาคญอยางยงในการถายทอดไปสปถชนรนหลง ปจจบนเทคนคการสารวจและจดเกบขอมลทางกายภาพของสถาปตยกรรมไดถกพฒนาไปมากทงในแงของประสทธภาพ ความสะดวกรวดเรวและความแมนยา David Barber และคณะ (2001 : 360-366) ไดทาการเกบขอมลสามมตของสภาพอาคารในปจจบนเปนแนวทางหนงในการอนรกษสถาปตยกรรมทมคณคา การใชสแกนเนอรสามมต (3D Laser Scanner) และการสรางแบบจาลองสามมตจากภาพถาย (Photogrammetry) ทาใหไดรปทรงของโมเดลสามมตตรงตามลกษณะของวตถจรงๆ งานวจยนจะเปนการนาเอาวธการจดเกบขอมลสามมตดวยสแกนเนอรสามมตหรอการสรางแบบจาลองสามมตจากภาพถายมาประยกตใชกบการทาโมเดลสามมตทมจานวนโพลกอนตาโดยกระบวนการเรยงเสนของวตถสามมตใหมจากโมเดลทแสกนได ( Re-topology) และการทาพนผวสาหรบเกมดวยกระบวนการดงรายละเอยดของวตถทแสกนไดมาใสวตถสามมตทเรยงเสนแลว (Baking) เพอใหไดพนผวของวตถตามความเปนจรง เพอใหไดรายละเอยดตางๆ ของสมและพระพมพอยางครบถวน แลวจงนาไปเผยแพรบนเวบไซตแบบสามมตทาใหมองเหนวตถแบบ 360 องศา อนจะสามารถนาไปสการอนรกษขอมลทางศลปวฒนธรรมใหแกปถชนรนหลงสบไป วตถประสงคในการวจย 1. เพอศกษาเทคนคการทาพนผวประเภทตางๆ ทใชภายในโมเดลโพลกอนตาสาหรบเกม คอ จะมจานวนโพลกอน 5000 – 15,000 โพลกอน เพอใหเครองคอมพวเตอรสามารถประมวลผลไดอยางตอเนองไมตดขด 2. เพอประเมนคณภาพของสมและภาพฮปแตมบนพนผวโมเดลสามมตจากผเชยวชาญ 3. เพอประเมนความพงพอใจของสมและภาพฮปแตมจากกลมเปาหมาย


84

ขอบเขตการวจย 1. สามารถใชเทคนคแสกนวตถดวย Photogrammetry สาหรบสรางวตถสามมตจากรปภาพได 2. สามารถใชเทคนคการทาพนผวสาหรบเกม เพอสรางพนผวสามมตจากวตถททาการแสกนได 3. ทาการสรางวตถสามมตเปนสมอสานและฮปแตม อยางนอย 3 แหง และพระพมพ อยาง 1 แหลงภายในจงหวดมหาสารคาม ดวยเทคนคแสกนวตถสามมตและการทาพนผวสาหรบเกม เครองมอทใชในการวจย 1. แบบสอบถามความคดเหนของผ เชยวชาญเพอประเมนคณภาพของวตถสามมต ทสรางจากการใชเทคนค Photogrammetry และการทาพนผวสาหรบเกม 2. แบบสอบถามความคดเหนของกลมเปาหมายเกยวกบความพงพอใจของการแสดงผลวตถสามมตทสรางการใชเทคนค Photogrammetry และการทาพนผวสาหรบเกม 3. สออเลกทรอนกสแบบเวบไซตทมวตถสามมตทไดจากการใชเทคนครงวดดจตอลและการทาพนผวสาหรบเกม ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. เพอจดเกบขอมลและรายละเอยดตางๆ ของสมและฮปแตม 2. เพอเผยแพรขอมลสมและฮปแตมแกผทสนใจ 3. เพอทานบารงพทธศลปอสาน เชน สมและฮปแตม ใหแกปถชนรนหลง 4. เพอเผยแพรเปนสอสาหรบนกทองเทยวทสนใจ วธการดาเนนการวจย

ภาพ 1 แผนผงแสดงขนตอนการดาเนนงาน

6.1 ขนตอนท 1 วางแผนเพอทาการศกษาสมประเภทตางๆ กอนลงพนทเกบขอมล 6.1.1 กาหนดพนททจะไปจดเกบขอมลกอน-หลง ดงตอไปน (1) สม - สมวดโพธาราม บานดงบง ต.ดงบง อ.นาดน จงหวดมหาสารคาม - สมวดหงษาราม บานนาหาด ต.พระธาต อ.นาดน จงหวดมหาสารคาม - สมวดโพธารมณ บานโหทา ต.พระธาต อ.นาดน จงหวดมหาสารคาม - สมวดสวรรณาวาส บานกนทรวชย ต.กนทรวชย อ.กนทรวชย จ.มหาสารคาม


85

(2) พระพมพ - พระธาตนาดน ต.พระธาต อ.นาดน จงหวดมหาสารคาม 6.1.2 กาหนดอปกรณทจะใชในการจดเกบขอมล ดงตอไปน (1) กลองถายรป สาหรบจดเกบขอมลภาพถายรายละเอยดของสมเพอนาไปจดทาเวบไซตและพนผวของวตถ 3 มต (2) สมดบนทก ใชสาหรบจดบนทกขอมลรายละเอยดตาง ๆ ของพทธศลปททมงานไดไปสมภาษณ และลงพนทจดเกบขอมล 6.1.3 วางแผนและออกแบบระบบเวบไซต 6.2 ขนตอนท 2 เพอเกบขอมลสมและพระพมพในจงหวดมหาสารคามกทาการลงพนทเพอนาภาพทไดมาทาพนผววตถสามมต 6.2.1 ผวจยไดทาการลงพนทเกบขอมลสมตาง ๆ และพระพมพนาดนทอาเภอนาดน จงหวดมหาสารคามโดยการถายภาพและเกบขอมลตาง ๆ จากชาวบานและเจาหนาท

ภาพ 2 การลงพนทเกบขอมล (ซาย) การถายภาพพระพมพ (กลาง) การสรางเปนวตถสามมตดวย Photogrammetry (ขวา) 6.2.2 สรางวตถสามมตขนมาดวยเทคนค Photogrammetry โดยการนาเอารปภาพทถายไดรอบวตถมานามาใสโปรแกรมทเตรยมเอาไว โดยกระบวนการของโปรแกรมทใชสรางวตถสามมตดวยเทคนค Photogrammetry มดงตอไปน (1) Align Images คอการนารปภาพทไดมาทาการคานวณตาแหนงในแกนสามมต โดยจะตองถายภาพเปนวงกลมและใหวตถทตองการสรางเปนโมเดลสามมตอยตรงกลาง (2) Build Dense Cloud คอ การนาภาพทไดจากขอแรกมาสรางเปนจด Vertex Color ในแกนสามมตเพอใหไดรปทรงของวตถทตองการสรางเปนโมเดลสามมต ขนตอนนสามารถตดจด Point Cloud ทไมจาเปนออกได (3) Build Mesh คอ การคานวณจากจด Dense Cloud ทไดจากรปภาพใหเปนพนผวของวตถสามมต เพอนาวตถทไดไปประมวลผลในกระบวนการถดไป โดยกระบวนการนสามารถตดพนผววตถสามมตทไมจาเปนออกไปได (4) Build Texture คอ กระบวนการคานวณสของพนผวจากภาพถายทได โดยจะทาการ Projection ลงไปทพนผวของวตถสามมต ตามมมและตาแหนงของรปภาพทคานวณไดในขอ (1) และ (2) โดยรายละเอยดของพนผวทไดจะขนอยกบการปรบขนาดของ Texture ใหมขนาดมากนอยเพยงใด โดยขนาด Texture ทจะใชนนควรเปนขนาด 2n x 2n พกเซล เชน 256x256, 512x512, 1024x1024 พกเซล เปนตน


86

(1) การ Align Images (2) การ Build Dense Cloud

(3) การ Build Mesh (4) การ Build Texture

ภาพ 3 กระบวนการสรางวตถสามมตดวยเทคนค Photogrammetry

6.2.3 ทาการเรยงเสนของโมเดลทไดจากการใชเทคนค Photogrammetry ใหมดวยขนตอน Re-topology เพอใหไดจานวนโพลกอนทตาลงสามารถนาไปใชแสดงผลบนเวบไซตไดอยางรวดเรว จากนนจงนาโมเดลทไดจากกระบวนการนไปทา Texture ใหมดวยกระบวนการ Baking เพอดงเอารายละเอยดของพนผววตถมาใสภายใน Texture ประเภทตาง ๆ

ภาพ 4 กระบวนการสรางวตถสามมตใหมจานวนโพลกอนตาโดยใชเทคนค Re-topology และ Baking Texture

6.2.4 นาโมเดลททไดจากขอ 5.2.3 ไปฝากไวทเวบ sketchfab.com จากนนจงทาการนาโคดของโมเดลทตองการไปฝงไวกบเวบไซตทไดทาการออกแบบและพฒนาขนมา เพอเผยแพรขอมลรายละเอยดตางๆ ตอไป

ภาพ 4 การแสดงขอมลของสมแบบสามมตทถกนามาแสดงบนหนาจอ Web Browser

Re-topology Baking Texture

นาโคดไปฝงทเวบไซต


87

6.3 ขนตอนท 3 6.3.1 นาสอไปใหผเชยวชาญตอบแบบสอบถามเพอประเมนคณภาพของวตถสามมตทสรางจากการใชเทคนค Photogrammetry และการทาพนผวสาหรบเกม 6.3.2 นาสอไปใหกลมเปาหมาย คอ บคคลทวไปจานวน 65 คน ตอบแบบสอบถามเพอประเมนความพงพอใจของการแสดงผลวตถสามมตทสรางการใชเทคนค Photogrammetry และการทาพนผวสาหรบเกม

ผลการวเคราะหขอมลการประเมนคณภาพสอ ตาราง 1 ผลการประเมนของผเชยวชาญในแตละดาน

รายการประเมน X S.D. ระดบความพงพอใจ

ดานรปทรง

1. มวตถสามมตภายในซน (Assets) ครบถวนตามสถานทจรง 3.33 0.58 ปานกลาง

2. วตถสามมตมรปทรงทถกตองเหมาะสมตรงตามวตถตนฉบบ 3.67 1.53 มาก

3. วตถสามมตมความกวาง ยาว และสงตรงตามวตถตนฉบบ 4 1 มาก

4. วตถมการเรยงตวของเสน Edge อยางถกตองเหมาะสม 3 1.73 ปานกลาง

5. วตถสามมตมจานวนโพลกอนทเหมาะสมในการแสดงผล 3 1.73 ปานกลาง

ดานพนผวของวตถสามมต

6. มรายละเอยดของพนผวทถกตองเหมาะสม 3 1 ปานกลาง

7. มการใช Texture แตละประเภทอยางถกตองเหมาะสม 3.33 1.53 ปานกลาง

8. พนผวมการสะทอนและหกเหของแสงทถกตองเหมาะสม 2.33 0.58 นอย

9. มการจดวางตาแหนงของแสงภายในซน อยางถกตองเหมาะสม 3 1 ปานกลาง

10. มการใชขนาดของ Texture อยางถกตองเหมาะสม 2.33 1.53 นอย

ดานการนาเสนอ

11. สอทใชในการนาเสนอวตถสามมตนมความรวดเรวในการใชงาน 4 1.41 มาก 12. สอเวบไซตนมความรวดเรวในการใชงาน 3.33 1.53 ปานกลาง

13. สอทใชในการนาเสนอวตถสามมตนมความเหมาะสมของสทใช 3.33 0.58 ปานกลาง 14. สอทใชในการนาเสนอวตถสามมตนสามารถทาใหผใชตองการจะศกษาประวตความเปนมากของสม ฮปแตมและพระพมพมากยงขน

4 1 มาก

15. สอทใชในการนาเสนอวตถสามมตนสามารถแสดงผลไดด ทงคอมพวเตอรและมอถอ

3.33 1.15 ปานกลาง


88

ตาราง 2 สรปผลการประเมนของผเชยวชาญในแตละดาน

การประเมนวตถสามมตในแตละดาน คะแนนเฉลย คณภาพระดบ 1. ดานรปทรง 3.4 ปานกลาง 2. ดานพนผวของวตถสามมต 2.79 ปานกลาง 3. ดานการนาเสนอ 3.59 ปานกลาง

จากขอมลผลการประเมนจากผเชยวชาญพบวา ดานการนาเสนอวตถสามมตบนเวบไซตนน ทาใหมความนาสนใจมากยงขน โดยเฉลยอยท 3.598 ซงอยในเกณฑด ทงนเนองมาจากผเชยวชาญใหความเหนวาหากทาการแสดงขอมลเปนตวหนงสอบนเวบไซตตามปกตนน จะทาใหมเนอหาทไมนาสนใจและไมสามารถโตตอบกบผใชได หากเปนวตถสามมตทเคลอนไหวไดรอบทศทาง จะทาใหมการโตตอบกบผใชมากยงขน สวนดานทผเชยวชาญใหคะแนนนอยทสดคอดานพนผวของวตถสามมตนน ผเชยวชาญใหความเหนวามแสงสะทอนพนผวของวตถมากเกนไป ทาใหรายละเอยดตางๆ ทแสดงผลออกมาดเกนจรง เชน พนผวของปน พนผวของหลงคา ทมมความมนวาวมากเกนไป เปนตน 6.2 ผลการประเมนคณภาพของวตถสามมตจากกลมเปาหมาย จานวน 65 คน ผลการประเมนสออเลกทรอนกสทเกยวกบพทธศลปของเมองมหาสารคามพบวาโดยรวมพบวาอยในเกณฑด โดยขอทมคาเฉลยตาทสดคอความรวดเรวในการใชงานสอและการแสดงผลสอบนมอถอซงมคา 3.89 เทากน ทงนทางผจดทาคาดวานาจะมปจจยสาคญททาใหไดผลการประเมนนอยคอ ขอมลเวบไซตนนมปรมาณเปนจานวนมาก จงจาเปนจะตองใชเวลาในการดาวนโหลดขอมลลงอปกรณทใชเปดสอและความเรวของอนเตอรเนตทใชเขาถงสออาจจะชาเกนไปทาใหมปญหาเรองระยะเวลาในการเขาถงสอ สวนขอทมคาเฉลยสงทสดคอวตถมรปทรงทถกตองเหมาะสมมคาเฉลยอยท 4.26 ทงนคงเนองมาจากทางคณะผจดทาไดทาการลงพนทเกบขอมลจรงเพอนามาสรางเปนวตถสามมต จงทาใหผลลพธทไดมรปทรงทถกตองเหมาะสมตามสถานทและวตถนนจรงๆ ตาราง 2 สรปผลการประเมนคณภาพของสอจากกลมเปาหมายจานวน 65 คนในแตละดาน

การประเมนคณภาพของสอแตละดาน คะแนนเฉลย ระดบความพงพอใจ 1. ดานรปทรง 4.10 ด 2. ดานพนผวของวตถสามมต 4.128 ด 3. ดานการนาเสนอ 3.964 ด

อภปรายผล 1. องคความรทไดจากการวจย การใชเทคนคสแกนวตถสามมตและการทาพนผวสาหรบเกมในการแสดงผลรายละเอยดบนพนผวของพทธศลปอสานกรณศกษาสมและฮปแตม มวตถประสงคคอ 1.เพอศกษาเทคนคการทาพนผวประเภทตางๆ ทใชภายในโมเดลโพลกอนตาสาหรบเกม ในการแสดงรายละเอยดของสมและฮปแตม 2. เพอประเมนคณภาพของสมและภาพฮปแตมบนพนผวโมเดลสามมตจากผเชยวชาญ และ 3. เพอประเมนความพงพอใจของสมและภาพฮปแตมจากกลมเปาหมาย นน ทาใหเกดแนวทางในการพฒนาวตถสามมตเพอแสดงผลบนเวบไซตจากการใชเทคนค Photogrammetry ซงเปนการนารปภาพถายของวตถทตองการจานวนมากมาสรางเปนวตถสามมตทมจานวนโพลกอนสง จากนนจงใชการสรางวตถสามมตสาหรบเกมมาบรณาการดวยกนดวยกระบวนการ Re-Topology และ Baking Map เพอนาเอา Texture ประเภทตางๆ เชน Normal Mapping, Specular Mapping, Diffuse Mapping เปนตน มาใชกบวตถสามมตทมจานวนโพลกอนตา เพอใหสามารถแสดงผลรายละเอยดตางๆ ของวตถสามมตไดอยางถกตองตรงตามวตถจรงๆ บน Web Browser


89

ภาพ 4 ขนตอนการสรางวตถสามมตจากการบรณาการรวมกนระหวางเทคนค Photogrammetry และการสรางโมเดลสาหรบเกม

2. ผลสบเนองจากการทาวจย 2.1 ฐานขอมลของสมโบราณในจงหวดมหาสารคาม ขอมลของโครงการนจะเปนการเกบรวบรวมลกษณะของสมโบราณและพระพมพตางๆ ทอยในอาเภอนาดนและอาเภอกนทรวจย เขตพนทจงหวดมหาสารคามเปนหลก โดยมการจดเกบขอมลเปนภาพของสมและพระพมพเพอนามาปนเปนโมเดลสามมตและเผยแพรผานทางเวบไซตสาหรบผทสนใจ โดยเฉพาะหนวยงานทมความเกยวของกบการอนรกษสถาปตยกรรมโบราณทงหนวยงานของภาครฐบาลและหนวยงานของเอกชนทสามารถวเคราะหและพจารณาวธการ รวมถงลาดบความสาคญในการบรณะสมโบราณในจงหวดมหาสารคาม จากฐานขอมลความทรดโทรมและทตงของสมนนๆ เพอเปนการสบสานเอกลกษณทางสถาปตยกรรมอสานตอไป และเพอใหไดเหนรายละเอยดของพระพมพตางๆ ภายในกรนาดนอกทางหนงดวย 2.2 การเผยแพรขอมลสมและพระพมพโบราณแบบสามมต (3 Dimensions) ผานทางเวบไซต โครงการนมการเผยแพรขอมลของสมและพระพมพโบราณแบบสามมตผานทางเวบไซตเพอใหผทสนใจนาไปเปนตนแบบในการศกษาลกษณะ รปทรง รายละเอยด พนผว ฯลฯ และสามารถนาไปเปรยบเทยบกบขอมลสมโบราณในจงหวดอนๆ ของภาคอสานหรอสามารถนาไปดดแปลงในการเกบขอมลสถาปตยกรรมโบราณในพนทตางๆ ของประเทศไทยได ซงแนวทางของการเกบขอมลสถาปตยกรรมโบราณนเหมาะสมในการนาไปเผยแพร ใหหนวยงานทเกยวของในการเปนทางเลอกในการพจารณาอนรกษโบราณสถานทมคณคาทางประวตศาสตรตางๆ และเพอเปนการประชาสมพนธการทองเทยวเชงอนรกษของจงหวดมหาสารคามไดอกทางหนงดวย

ถายภาพวตถหลายๆ มม นาภาพทไดมาแปลงเปนวตถสามมตดวยกระบวนการ Photogrammetry

นาไปทาพนผวสาหรบเกมกบโมเดลจานวนโพลกอนตาโดยใชเทคนค Baking

นาวตถสามมตจานวนโพลกอนตามาสรางพนผวและแสดงบนเวบไซต


90

เอกสารอางอง สารวย เยนเฉอย. (2552). ฮปแตมเมองมหาสารคาม มนตเสนหแหงสะดออสาน. News Letter ศนยวจยพหลกษณสงคมลม นาโขง มหาวทยาลยขอนแกน, 2552 (7) ; 1-3. เมธ พรยการนนท .(2554). โครงการการศกษาและสารวจสถาปตยกรรมสมอสานกบความสมพนธดานบรบทและวถ ชวตชมชนจงหวดมหาสารคาม.7 มนาคม 2559,https://samsamfamily.wordpress.com/ณ-มหาสารคาม/นาดน. จกรพนธ ยกเซน,ปารเมศ ลมตระกล และฐตวรรณ ศรนาค. (2555). ระบบสแกนวตถสามมตดวยอปกรณคเนค. The 4th ECTI- Conference on Application Research and Development (ECTI-CARD), ปทมธาน:คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร. ไพศาล สนตธรรมนนท. (2555). การรงวดดวยภาพดจทล (Digital Photogrammetry) (1). กรงเทพฯ: สานกพมพแหง จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. เสร สรสายณห. (2548). สรางเกม 2D/3D With Game Engines (1). กรงเทพฯ: บรษทซเอดยเคชน จากด (มหาชน) ชาว บษยรตน, พฤฒพร ลพเกด และ ม.ล. วโรดม ศขสวสด. (2557). ระบบนาเสนอในรปแบบสามมตตามเวลาจรงสาหรบองค ความรทางสถาปตยกรรมจากหลากหลายทมากรณศกษา : วดศรชม จงหวดสโขทย. Journal of Architectural/Planning Research and Studies (JARS) (หนา 17-36). ปทมธาน : มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต. David Barber, Dr. Jon Mills, Paul Bryan. (2001). Laser scanning and photogrammetry: 21st century metrology. The International Committee for Documentation of Cultural Heritage (CIPA) (page 360-366). Germany:Postsdam Luke Ahearn. (2012). 3D Game Textures: create professional game art using Photoshop (3rd). USA: Focal Press;

ประตมากรรมทางพทธศลป จากเครองปนดนเผา บานวงดนสอ ตาบลวงนกแอน อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก

นวตร พฒนะ1*

Buddhist Sculptures Arts from Pottery Ban Wangdinsor Tumbol Wangnokan Amphur Wangthong, Phitsanulok.

Niwat Pattana1*

1*คณะเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม จงหวดพษณโลก 1*Faculty of Industrial Technology, Phibulsongkram Rajabhat University, Phitsanulok * Corresponding author. E-mail address: [email protected] ________________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

การวจยนมวตถประสงคเพอพฒนารปแบบประตมากรรมทางพทธศลป จากเครองปนดนเผาบานวงดนสอ ตาบลวงนกแอน

อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก เปนการสรางงานประตมากรรมลอยตว เปนองคพระปญจะวคคย 5 องค เผาทอณหภม 950 องศาเซลเซยส วธดาเนนการวจย ขนตอนท 1 การสรางผลงานประตมากรรมเครองปนดนเผาในรปแบบจนตนาการ ขนตอนท 2 การประเมนโดยผเชยวชาญ 5 ทาน และขนตอนท 3 ประเมนความพงพอใจของผบรโภคจานวน 121 คน ผลการวจยพบวา1) ผเชยวชาญเหนวามความเหมาะสมระดบมากทสดในดานสงเสรมคณธรรม จรยธรรม (x=5.00 SD=0.00) มความเหมาะสมระดบมากไดแกดานองคประกอบศลป (x=4.44 SD=0.55) ดานทกษะฝมอมความประณตเรยบรอย (x=4.44 SD=0.55) , ดานความคดรเรมสรางสรรค(x=4.48 SD=0.45),ดานจนตนาการทางศาสนา (x=4.48 SD=0.45) ,ดานการสอความหมายและความสามารถในการใชวสดสรางสรรค (x=4.46 SD=0.55), ดานเทคนควธการและสอความหมายของวสด (x=4.48 SD=0.45), ดานจนตนาการในผลงาน(x=4.46 SD=0.55ดานคณคาของผลงาน (x=4.48 SD=0.45), ภาพรวมของผลงาน (x=4.48 SD=0.45) 2) ผบรโภคมความพงพอใจระดบมากทสด ในดานคณคาทางจตใจ (x=4.66 SD=0.53), ดานความสอดคลองกบความเชอ (x=4.56 SD=0.55), ดานความเหมาะสมกบการสกการบชา (x=4.50SD=0.62),และดานความแขงแรงทนทาน (x =4.66 SD=0.71) มความพงพอใจระดบมากในดานความสวยงาม (x=4.45 SD=0.58), ความมเอกลกษณ (x=4.40 SD=0.61), ความประณต (x=4.39 SD=0.70), ความคดสรางสรรค (x=4.38 SD=0.67), และการทาความสะอาด (x=4.29 SD=0.61) คาสาคญ : ประตมากรรมพทธศลป, เครองปนดนเผา, วงดนสอ

ABSTRACT The purposes of this study was to develop a model of Buddhist Sculpture from the Pottery Ban Wangdinsor, Wang Thong District, Phitsanulok Province. Create a sculpture float in the form of imagination the first five disciples of the Buddha. The products burn at temperatures of 950° C. The research has 3 steps : Step 1 Create a sculpture of Buddhist art pottery in the form of imagination. Step 2 Expert evaluation by 5 people and Step 3 Evaluates user satisfaction.The research found that 1) Experts found that the highest level of ethical morality (x= 5.00 SD = 0.00). There was a high of Art elements (x= 4.44 SD = 0.55), the skill was neat (x= 4.44 SD = 0.55), Initiatives (x= 4.48 SD = 0.45), Religious imagination (x= 4.48 SD=0.45), Meaning and ability to use creative materials (x= 4.46 SD = 0.55),Technically, the mean and the mean of the materials (x= 4.48 SD = 0.45), Imagination


92

in work (x= 4.46 SD = 0.55),Value of work (x= 4.48 SD = 0.45) and overall performance (x= 4.48 SD = 0.45). 2) Consumers have the highest level of satisfaction. In terms of mental values (x= 4.56 SD = 0.55), suitability for worship (x= 4.50 SD = 0.62), and strength (x= 4.66 SD = 0.71), suitability for worship (x= 4.50 SD = 0.62), and strength (x= 4.66 SD = 0.71),There was a high level of satisfaction in the aesthetics(x= 4.45 SD = 0.58),Identity (x= 4.40 SD = 0.61),Exquisite (x= 4.39 SD = 0.70), Creativity (x = 4.38 SD = 0.67) and cleaning (x= 4.29 SD = 0.61). Keywords : Buddhist Arts Sculptures, Pottery ,Wangdinsor บทนา

ปจจบนแหลงผลตเครองปนดนเผาบานวงดนสอ ตาบลวงนกแอน อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก ซงเปนผลตภณฑเครองปนดนเผาประเภทเอทเทนแวร (earthenware) เปนเนอดนท มรพรนมาก มสตามธรรมชาตของแหลงดน แตอาจมการปรบปรงสใหมความสวยงามตามตองการ นยมใชในงาน ศลปะและงานประดบตกแตงสถานท เปนเนอเซรามกทมรพรน มการผลตไดอยางงายๆ มชวงของการดดซมนารอยละ 10-15 (Singer.1960, p. 394) ผลตดวยเนอดนทมอณหภมตา และไมมการเคลอบ เปนผลตภณฑประเภทกระถางสาหรบปลกตนไมซงมมลคาตาและตองใชวตถดบและแรงงานจานวนมาก ซงในอนาคตมโอกาสสงทจะไมสามารถแขงขนได เนองจากคณภาพและรปแบบของผลตภณฑขาดความเปนเอกลกษณทแสดงความเปนไทยทชดเจน จาเปนตองเปลยนจากการผลตแบบดงเดมซงมการสรางมลคาคอนขางตา ไปสการผลตมลคาสง ดวยการเปลยนจากแรงงานทกษะตาไปสแรงงานทมความรความเชยวชาญ และทกษะสง (จฑามาศ ศรรตนา.2561). ตามแนวทางการ ผลกดนใหเกดความคดสรางสรรคเพอสรางมลคาเพมในสนคาซงเปน สวนหนงในการขบเคลอนประเทศภายใตโมเดล “ไทยแลนด 4.0”

ผวจยเหนความจาเปนในการเรงพฒนาคณภาพของผลตภณฑ เพอเพมมลคาและประสทธภาพในการผลต โดยการสรางผลตภณฑประตมากรรมเครองปนดนเผาทมเอกลกษณ โดยเฉพาะอยางยงประตมากรรมซงเปนทศนศลปแขนงหนง ซงแสวงหาความงามทางรปทรง โดยการสรางสรรคงานจากวสดทสามารถเปลยนรปทรงได อาจใชกรรมวธการ ปน แกะ สลก หลอ ทบ เคาะ เชอม ยด ดง หรอวธการอนตามความเหมาะสม ไมจากดขนาด สามารถรบรชนชมไดในลกษณะเปน 3 มต คอ มความกวาง ความยาวและความหนา (วรฬ ไทรทอง2543:1) การพฒนารปแบบผลตภณฑเครองปนดนเผาตามแนวทางพทธศลปครงน เปนงานประตมากรรมลอยตวในรปแบบจนตนาการองคพระ ปญจวคคย คอ กลมนกบวชทตงขนมาเปนนกบวชทปรากฏอยในศาสนาพทธในฐานะภกษชดแรกทเขามาบวชเปนสาวก มทงหมด ๕ รป ไดแก โกณฑญญะ วปปะ ภททยะ มหานามะ และอสสช แตเดม ปญจวคคยเปนนกบวชทออกบวชตดตามปรนนบตพระสมมาสมพทธเจาตงแตเสดจออกผนวชใหม ๆ ทงหมดเปนชาวกรงกบลพสด เปนกลมบคคลทไดฟงปฐมเทศนาเปนรนแรก ไดเปนภกษรนแรก และไดเปนพระอรหนต (http://www.dhammathai.org/) ซงมความสาคญในทางพทธศาสนาทยงไมมการนามาสรางงานประตมากรรม ซง นอกจากเปนการสบสานพระพทธศาสนาดวยความศรทธาแลวยงเปน เปนผลตภณฑทมมลคาสง สามารถสรางขดความสามารถในการแขงขนในทองถนของกลมผลตเครองปนดนเผาบานวงดนสอ ตาบลวงนกแอน อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลกไดโดยตรง

วตถประสงคของการวจย เพอพฒนารปแบบ ประตมากรรมทางพทธศาสนา จากเครองปนดนเผา บานวงดนสอ ตาบลวงนกแอน อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก ขอบเขตการวจย 1. เปนการสรางงานประตมากรรมลอยตวในรปแบบจนตนาการ พระปญจะวคคย 5 องค ไดแก 1.1 องคท 1 คอ พระอญญาโกณฑญญะ

1.2 องคท 2 คอ พระวปปะ 1.3 องคท 3 คอ พระภททยะ


93

1.4 องคท 4 คอ พระมหานามะ 1.5 องคท 5 คอ พระอสสช 2. ใชเนอดนจากแหลงผลตเครองปนดนเผาบานวงดนสอ ตาบลวงนกแอน อาเภอวงทอง จงหวดพษณโลก อตราสวนผสมไดแก 2.1 ดนทองถน รอยละ 75 2.2 ทรายละเอยด รอยละ 15 3. เผาผลตภณฑทอณหภม 950 องศาเซลเซยส วธดาเนนการวจย

1.การสรางงานประตมากรรมพทธศลปเครองปนดนเผา ขนาดหนาตกกวาง 15 นว จากเนอดนทมสวนผสมทราย รอยละ15 มลกษณะเหนยวนม ตามขนตอน ดงน

1.1ขนท1 เปนการปนฐานขององคพระโดยกาหนดความหนาประมาณ 2.5 เซนตเมตร ความสง 15 เซนตเมตร ขนรปดวยการปนใชมอบบเนอดนใหตดกนสนท และตองปนสวนคายนเพอใหเนอดนทรงตวอยไดโดยไมยบเสยรปทรง ดงภาพ 1

ภาพ 1 การปนฐานพระ

1.2 ขนท 2 เมอปนฐานองคพระเสรจแลวเรมปนองคพระจากสวนเทาและขาในทานงขดสมาธใหเปนเนอเดยวกบสวนฐาน ความหนาลดลงเหลอประมาณ 2 เซนตเมตร ดงภาพ 2


94

ภาพ 2 การเรมปนองคพระ

1.3 ขนท 3 ปนสวนทเปนผาจวรในสวนขา และเรมปนสวนเอวของลาตวไปพรอมกบสวนมอ ดงภาพ 3

ภาพ 3 การปนองคพระ


95

1.4 ขนตอนท 4 ปนสวนลาตว แขน และสวนเศยรพระใหไดสดสวน พรอมกบการปนผาจวร ดงภาพ 4

ภาพ 4 การปนองคพระครบทงองค

1.5 เมอปนองคพระครบทกสวนแลว ดาเนนการปนเกบรายละเอยดทงองคใหเรยบรอยสมบรณ แลวปลอยใหแหงดวยอตราการระเหยของนาทตา ใหแหงสนทอยางชาๆ ใชเวลาประมาณ 2-3 เดอน ดงภาพ 5

ภาพ 5 การปนองคพระเสรจสมบรณและแหงสนท


96

1.6 เมอองคพระแหงสนทแลวทาการเผาทอณหภม 950 องศาเซลเซยส ดวยอตราเรงอณหภมทตา ไมเกน 20 องศาเซลเซยส ตอชวโมง และรอใหเยนตวจนถงอณหภมหองในอตราเดยวกบอตราเรง เพอปองกนการแตกราวเสยหายเนองจากเนอดนมความหนามาก หลงจากนนจงนาออกจากเตาเผาจะไดผลตภณฑสาเรจรปดงภาพ 6

ภาพ 6 พระอญญาโกณฑญญะ ภาพ 7 พระวปปะ

ภาพ 8 พระภททยะ ภาพ 9 พระมหานามะ ภาพ 10 พระอสสช

จากภาพ 6 จะเหนไดวาเปนการสรางงานประตมากรรมเครองปนดนเผาจากดนในทองถนในลกษณะลอยตว ในรปแบบจนตนาการ พระปญจะวคคย 5 องค ซงเปนรปแบบทจนตนาการเกยวกบรปราง หนาตา ขององคพระปญจวคย ซงรปรางของทกองคจะมความสมสวนเนองจากจนตนาการวา ดงเดมเกดในตระกลเปนพราหมณทมคณสมบตทวไปคอรปงามทงยงเปนผทไดสรางสมบญบารมมาอยางมาก สวนใบหนาของแตละองคนนนอกจากใบหนาทคมเขม จมกทโดงแลว จะมความแตกตางกนไปในรายละเอยด กลาวคอ พระอญญาโกณฑญญะ เปนพระสาวกทมอาวโสมากกวาทกองคตามประวตแลวจะมอายในวนบรรลเปนพระอรหนตนน ประมาณ 60 ป จงมใบหนาทคอนขางมรวรอยมากกวาองคอน สวนใบหนาของปญจวคคยอก 4 องคนน ทเปนบตรพราหมณทมอายประมาณ 45 ป ในวนบรรลเปนพระอรหนต อาศยการเปรยบเทยบกบพระพกตขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาในปททรงตรสร คอ 35 พรรษา จนตนาการวา พระวปปะมใบหนาเรยวยาว พระภททยะมใบหนาอวบอม พระมหานามะมใบหนาคอนขางเหลยม และพระอสชมใบหนาคมสน แตมสงทเหมอนกนคอ ทกองคนงสมาธอยในอาการสารวม สงบ ปตดวยสขอนเกดจากการบรรลมรรคผลร


97

แจงเหมอนกน สวนทานงสมาธ เปนจนตนาการวากาลงนงเจรญสมาธในวนแรม 5 คา เดอน 8 หลงจากทไดสดบรบฟงปฐมเทศนาธรรมจกรกปปะวตนสตร จนดวงตาเหนธรรมบรรลพระโสดาบนแลว เมอพระพทธองคแสดงอนตตลกขณสตรแลวจนทง 5 องค ไดเจรญสตจนเหนแจงในกายตนบรรลเปนพระอานาคาม และไดเขาเจรญสมาธเหนแจงโลกเปนพระอรหนต

2. ประเมนผลงานงานประตมากรรมพทธศลปเครองปนดนเผา 2.1กลมตวอยาง ไดจากการเลอกแบบเจาะจงจากผเชยวชาญจานวน 5 ทาน

2.2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลไดแก แบบสอบถาม ประมาณคา 5 ระดบ 3.การสารวจความพงพอใจของผบรโภค

3.1กลมตวอยางผใชผลตภณฑ ไดแกผบรโภค จงหวดพษณโลก จานวน 121 คน 3.2เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลไดแก แบบสอบถาม ประมาณคา 5 ระดบ

ผลการวจย ผลการประเมนงานประตมากรรม โดยผเชยวชาญ มผลการประเมนดงตาราง 1

ตาราง 1 ผลการประเมนงานประตมากรรมเครองปนดนเผา โดยผเชยวชาญ

หวขอประเมน

คาสถต ระดบความเหมาะสม SD

1.มหลกการจดองคประกอบศลปทเหมาะสมสวยงาม 4.40 0.55 มาก 2.ทกษะฝมอมความประณตเรยบรอยหรอความสมบรณ 4.40 0.55 มาก 3.ความคดรเรมในการสรางสรรคผลงานแสดงถงความกาวหนาความแปลกใหม 4.80 0.45 มากทสด 4.เปนการสงเสรมคณธรรม จรยธรรม 5.00 0.00 มากทสด 5.แสดงถงความคดและจนตนาการดานศาสนา 4.80 0.45 มากทสด 6.มการสอความหมายไดอยางชดเจนสอดคลองกบหวขอเรองทกาหนด 4.60 0.55 มากทสด 7.เทคนควธการและสอความหมายของวสด 4.80 0.45 มากทสด 8.แสดงออกถงความคดรเรมสรางสรรค จนตนาการในผลงาน 4.60 0.55 มากทสด 9.เทคนควธการแสดงออกทชวยใหผลงานมคณคา 4.80 0.45 มากทสด 10. ภาพรวมของผลงาน 4.80 0.45 มากทสด

คาเฉลยรวม 4.70 0.19 มากทสด จากตาราง 1 จะเหนไดวาภาพรวมของผลงานผเชยวชาญมความเหนวามความเหมาะสมระดบมากทสด โดยทกดานมความ

เหมาะสมระดบมากทสด ยกเวนทกษะฝมอมความประณตเรยบรอยหรอความสมบรณมและหลกการจดองคประกอบศลปทเหมาะสมสวยงามงามความเหมาะสมในระดบมาก


98

ผลการสารวจความพงพอใจของผบรโภคผลตภณฑประตมากรรมเครองปนดนเผา มผลการวจยดงตาราง 2

ตาราง 2 ผลการวเคราะหความพงพอใจผลตภณฑประตมากรรมเครองปนดนเผาโดยผบรโภค

ประเดนความพงพอใจ คาสถต ระดบความพงพอใจ x SD

1.ความสวยงาม 4.45 0.58 มาก 2.ความมเอกลกษณไทย 4.41 0.61 มาก 3.ความเหมาะสมกบการสกการบชา 4.50 0.62 มากทสด 4.ความคดสรางสรรค 4.38 0.67 มาก 5.ความประณต 4.39 0.70 มาก 6.ความสอดคลองกบความเชอ 4.56 0.55 มากทสด 7.การทาความสะอาด 4.29 0.61 มาก 8.ความแขงแรงทนทาน 4.27 0.71 มาก 9.คณคาทางจตใจ 4.66 0.53 มากทสด รวม 4.44 0.13 มาก จากตาราง 2 จะเหนไดวาผบรโภคมความพงพอใจโดยรวมในระดบมากเมอพจารณาเปนรายดานจะพบวาดานทมความพง

พอใจระดบมากทสด ไดแก ดานความคณคาทางจตใจดานความสอดคลองกบความเชอ และดานความเหมาะสมกบการสกการบชาดานทมความพงพอใจระดบมากไดแกความสวยงามคด ดานความมเอกลกษณดานความประณต ดานความคดสรางสรรคคณคาทางจตใจคาเฉลย ดานการทาความสะอาดและดานความแขงแรงทนทานตามลาดบ

อภปรายผล จากผลการวจยครงนมประเดนทนาสนใจควรนามาอภปรายดงน

1. สวนผสมของเนอดนทมสวนผสมของทราย ทอาจทาใหการปนอาจจะทาใหผวมาเรยบและมพนผวทแตกตางออกไปตามทผวจยตองการ นนในการปนประตมากรรมเครองปนดนเผาทมขนาดใหญ จาเปนตองขนรปใหมความหนาอยางนอย 2-3เซนตเมตร ซงถอวาหนามาก เนองจากตองคานงถงความแขงแรงเมอแหงเพอปองกนการแตกหกในกระบวนการเคลอนยายชนงาน แตในขณะเดยวกนการขนรปผลตภณฑทมความหนามากๆนนจะมปญหาการแตกราวในกระบวนการทาใหแหงและกระบวนการเผา ซงเกดจากการหดตวจากการระเหยของนาในเนอดนทมความหนามากจะทาใหการหดตวของเนอดนดานผวนอกและในเนอผลตภณฑแตกตางกนจงทาใหเกดการแตกราวได รวมทงอาจมการแตกราวในชวงเยนตว ซงในกระบวนการวจยนผวจยไดดาเนนการปองกนดงน 1.1การปองกนการแตกราวระหวางกระบวนการทาแหงนนเบองตนปองกนโดยการผสมทรายละเอยดในเนอดนระหวางรอยละ 15-20 และใชระยะเวลาในการทาใหแหงอยางชาๆอยางนอย 3-4 เดอน ซงนอรตน ( F.H. Norton,1957: 108 )กลาววา การระเหยของนาทพนผวของเนอดนจะขนอยกบปจจยหลาย ๆ อยาง การระเหยของไอนาจากผวหนาของเนอดน เปนการระเหยของนาอสระทผว(free Water Surface) อตราการระเหยจะขนอยกบ อณหภมของอากาศ ความเรวของลม ปรมาณนาในอากาศ และอณหภมของนา สอดคลองกบปรดา พมพขาวขา (2539: 332) ทกลาววาชวงอณหภม 100-200 องศาเซลเซยส นาทเกาะทผวของอนภาคจะเกดการระเหยกลายเปนไอ ในชวงนตองเพมอณหภมอยางชา ๆ ตามความหนาของผลตภณฑ โดยเฉพาะอยางยงเนอดนทภายในยงไมแหงสนท หากไมระมดระวงปลอยใหอณหภมเพมอยางรวดเรวเนอดนอาจเกดแตกในลกษณะระเบดจากภายในได 1.2 การปองกนการแตกราวในกระบวนการการเผาผลตภณฑนนไดดาเนนการวางแผนการเผาใหมอตราเรงของอณหภมความรอนเปนไปอยางชาๆประมาณ 10 -20 องศาเซลเซยสตอชวโมง และในชวง 573 องศาเซลเซยสซงจะเกดการเปลยนแปลงโครงสรางของซลกาจะตองทาการเผาใหมอตราเรงของอณหภมความรอนเปนไปอยางชาๆประมาณ 5 องศาเซลเซยสตอ


99

ชวโมง สอดคลองกบ Singer(1960, p. 100) ทระบวาโครงสรางแบบควอตซทอณหภมตา (-Quartz) จะเปลยนเปนควอตซทอณหภมสง (-Quartz) เมออณหภมถง 573 องศาเซลเซยส และขยายตวตามปรมาตรเพมขน 2 เปอรเซนต หรอความถวงจาเพาะลดลงเหลอ 2.6 ดงนนถาเราใชอตราเรงของอณหภมในชวงทสนจะทาใหเกดการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและรนแรง อนเปนสาเหตหนงทกอใหเกดปญหาในการเผาผลตภณฑเซรามกสประเภททมซลกาลกษณะนอยในสวนผสม

1.3 การปองกนการแตกราวในกระบวนการเยนตว ผวจยปองกนการแตกราวในชวงนดวยการลดอณหภมอยางชาๆในอตราลด10-20องศาเซลเซยสตอชวโมงและในชวง 573 องศาเซลเซยสซงจะเกดการเปลยนแปลงโครงสรางของซลกาจะตองทาการเผาใหมอตราเรงของอณหภมความรอนเปนไปอยางชาๆประมาณ 5 องศาเซลเซยสตอชวโมง

2.จากผลการการประเมนโดยผเชยวชาญ ทพบคาเฉลยสงสดดานแสดงถงความคดและจนตนาการดานศาสนาเทคนควธการและสอความหมายของวสดและเทคนควธการแสดงออกทชวยใหผลงานมคณคาซงสอดคลองไปในทางเดยวกนคอ เกยวของกบประเดนการออกแบบการปนนนวาผวจยยดหลกการจนตนาการใหเหมอนจรงกลาวคอจากเอกสารตาราเกยวกบพทธประวตและประวตของพระปญจวคคยเพอใหเกดจนตนาการรปแบบลกษณะของแตละองค และนาเสนอถงเหตการณ วนทพระพทธเจาทรงแสดงธรรมอานตลกขณสตรในวนแรม 5 คาเดอนแปดททาใหพระปญจวคคยบรรลเปนพระอรหนต สอดคลองกบ มย ตะตยะ (2549: 41-43) ระบวารปแบบงานประตมากรรมนน สามารถแบงเปน 2 รปแบบใหญ คอ รปแบบเหมอนจรง (Realistic) และ รปแบบจนตนาการ(Imagination) โดยการวจยครงนใชการสรางงานประตมากรรมในรปแบบจนตนาการ เปนการสรางงานประตมากรรมทอาศยการถายทอดรปแบบจากธรรมชาตและสงแวดลอมโดยผานความนกคดและความทรงจาจากการพบเหน สรางผลงานตามคตความเชอแหงตนทเหนวาเหมาะสมแลวซงอาจจะเปนรปแบบทมอยจรง หรอจนตนาการทแตกตางจากความเปนจรง โดยการจนตนาการใหเหมอนจรง เปนรปแบบทสรางขนโดยไมตองดจากตนแบบหรอหนจรง หรอจากภาพถาย แตสามารถสรางสรรคไดสมจรงจากการนกคด จากเนอหาเรองราวทงธรรมชาตและสงแวดลอม ซงผวจยไดศกษาประวตของประวตของพระปญจวคคย และไดจนตนาการวาเปนชนชาตอนเดยทอาศยอยในบรเวณใกลเคยงกบกรงกบลพสด ในป ซงในพ.ศ. 2442 นกโบราณคดไดแกะรอยแนวทตงของเสาพระเจาอโศก และตานานการสรางเมองมาจนพบกบเมองโบราณรางชอ "ตเลาราโกต" อยในตาแหนงทตรงกบกรงกบลพสดตามทระบในเอกสารหลายฉบบ "อยทางใตของเชงเขาหมาลย 16 กโลเมตร สวนลมพนวนหางออกไป 35 กโลเมตร ทางตะวนออก ทางตะวนตกมลานาสาขาของแมนาคงคาไหลผาน และสนนษฐานวาพวกอนโดอารยนเปนชนชาตแรกๆทอพยพเขามาซงเปนชาวเปอรเซยเปนเชอสายอนโดยโรเปยน สาขาอนโดอารยน ในสมยพระเจาอเลกซานเดอรมหาราชแหงกรก ไดยกทพมารกรานพวกดราวเดยน ซงเปนชาวพนเมองจนถงลมนาสนธ ทาใหชาวดรา วเดยน ซงมลกษณะผวดาจมกแบน รปรางเลกทอาศยอยบรเวณนนตองถอยรนลงมาทางใต ชนชาตกรกไดมาตงถนฐานอยในแถบนเมอประมาณ 1,000 ปกอนพทธศกราช ไดอพยพมาจากทราบภาคกลาง ของเอเชยใกลทะเลสาบแคสเปยน บกรกเขามาทางภาคตะวนตกเฉยงเหนอบรเวณชองแคบไคเบอร เขาสอนเดยบรเวณลมนาสนธ แลวเขาครอบครองลมแมนาสนธแทน และไดสรางสรรค อารยธรรมทมความโดดเดนทางภาคเหนอของอนเดย มผวขาว ใบหนาทคมเขม จมกทโดง รปรางสงใหญ


100

เอกสารอางอง จฑามาศ ศรรตนา. (2561). เศรษฐกจสรางสรรคกบไทยแลนด 4.0. วารสารเกษมบณฑต ปท 19 ฉบบพเศษเดอน มนาคม. ปรดา พมพขาวขา. (2539). เซรามกส (พมพครงท 4). กรงเทพฯ : สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ประเทศอนเดย. (2018). หอมรดกไทย.[ออนไลน]. สบคนจาก http://www.thaiheritage.net/ มย ตะตยะ. (2549). ประตมากรรมพนฐาน.หจก.เอม เทรดดง .กรงเทพฯ. พระพทธศาสนาในประเทศไทย. (2016). ธรรมะไทย.[ออนไลน]. สบคนจาก http://www.dhammathai.org/ วรฬ ไทรทอง. (2543). ประตมากรรม.โครงการตาราวชาการราชภฏเฉลมพระเกยรต สถาบนราชภฏบรรมย.

สารานกรมเสร. (2561). กบลพสด.[ออนไลน]. สบคนจาก https://th.wikipedia.org/wik . Norton F.H. (1952). Element of ceramics. United stated of America : Addison Wesley Publishing Company, Inc. Singer S. Sonja. (1960). Industrial Ceramics. London : Chapmen and hall Ltd. supawann096. (2556). อารยะธรรมอนเดย.[ออนไลน]. สบคนจาก https://supawann096.wordpress.com

101

การศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส เพอประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชน

ภทรพล เรองศร1* จตรงค เลาหะเพญแสง2 และทรงวฒ เอกวฒวงศา3

A Study of Utilization From Waste Reycling Process Type Ceramic Tiles To Apply For Community Product Development

Pattarapol Ruengsri1* Chaturong Louhapensang2 and Songwut Egwutvongsa3

1* คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยบรพา ชลบร 2 3 คณะครศาสตรอตสาหกรรมและเทคโนโลย สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง กรงเทพมหานคร 1* Faculty of Fine and Applied Arts, Burapha University, ChonBuri 2 3 Faculty of Industrial Education and Technology, King Mongkut's Institute of Technology Ladkrabang, Bangkok * Corresponding author. E-mail address: [email protected], [email protected] and [email protected] ___________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงค 1) เพอศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส และ

2) เพอพฒนาผลตภณฑชมชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส ซงวสดเหลอใชเซรามกสทนามาใชในการศกษาวจย คอ เศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) โดยกรณศกษาวจยครงน ไดแก บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด และในการศกษาวจยครงนผวจยไดนาวสดเหลอใชเซรามกสดงกลาวมาทาการศกษาและทดลองขนรปดวยกระบวนการใชประโยชน ทงหมด 3 กระบวนการ โดยใชหลกทฤษฎวสดเชงวศวกรรมในสวนของวสดเซรามกสคอมโพสต ซงจากผลการศกษาวจยกระบวนการใชประโยชน พบวา กระบวนการใชประโยชนทสามารถนาเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มาพฒนาเปนวสดประเภทเซรามกสคอมโพสตไดอยางเหมาะสม มคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลทด ไดแก กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 โดยเปนกระบวนการขนรปเซรามกสพรนดวยวธการอดแบบ โดยสตรทมความเหมาะสมมากทสด คอ สตร PCB5 (อตราสวนวสดเหลอใช : ปนซเมนต : นาบรสทธ เทากบรอยละ 50:50:15) มคากาลงรบแรงอดอยท 78.07 เมกะปาสคาล ซงจากผลการประเมนจากผเชยวชาญดานวสดศาสตรทง 3 ทาน พบวา กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 อยในเกณฑทมความเหมาะสมมากทสด ( = 4.56, S.D. = 0.41) และจากผลการวเคราะหผลตภณฑชมชนทมความเหมาะสมและสอดคลองกบกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 พบวา ผลตภณฑชมชนทมความเหมาะสมและสอดคลองมากทสด คอ ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพน โดยผลตภณฑทไดจะมความแขงแรง ทนทาน สามารถทนตอการเสยดส และการกระแทกไดดขน รวมถงมความพรนตวสง สงผลใหผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกสมนาหนกนอยกวาผลตภณฑเดมอยางชดเจน และในสวนของการศกษากระบวนการใชประโยชนและผลตภณฑชมชนจากวสดเหลอใชเซรามกส พบวา ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกส สามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ไดอยางเหมาะสมและมแนวโนมทดขน คอ จากปรมาณ 57.25 ตน (ตอเดอน) ใหคงเหลอประมาณ 48.60 ตน (ตอเดอน) สามารถลดไดประมาณ 8.65 ตน (ตอเดอน) และสามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชในอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสโดยรวม จากมปรมาณ 158.25 ตน (ตอเดอน) ใหคงเหลอประมาณ 149.60 ตน (ตอเดอน) เพราะฉะนนกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 ทมเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) เปนวสดหลก สามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกสได รวมถงสามารถนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนใหมคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลทดขนไดเปนอยางด คาสาคญ : วสดเหลอใชเซรามกส วสดเซรามกสคอมโพสต ซเมนตเพสต เซรามกสพรน

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561 ____________________________________________________________________________________________

102

ABSTRACT The objectives of this research are 1) to study the utilization of waste materials type the ceramic tile

and 2) to develop community products from waste materials type the ceramic tile. The ceramic materials used in this research are granite tile fragments (after burning). The object of this case study is Kenzai Ceramics Industry Co., Ltd. In this study, the researcher used such waste ceramic fragments to study how to shape it by using 3 processes based on material engineering theory on composite ceramic materials. The results of the study revealed that the utilization process which could be used to develop granite tiles fragments (after burning) to be composite ceramic materials with good physical and mechanical properties was the third process: perforate ceramic molding process. The most suitable formulation was PCB5 (the ratio of waste material, cement and pure water was 50:50:15) with compressive strength of 78.07 MPa. Based on evaluation results from three material science experts, the third process was the most appropriate one ( = 4.56, S.D. = 0.41). By analysis result of community products with were most suitable and consistent to the third process, the most suitable and consistent one was concrete flooring block products. Such product was durable and resistant to abrasion and shock with high porosity. As a result, such concrete blocks made of ceramics waste material was significantly less weight than the old product. By the study of the utilization process and community products made of ceramic waste material, it was found that Interlocking concrete paving blocks products could reduce the amount of granite tile fragments (after burning) well from 57.25 tons (per month) to 48.60 tons (per month). Month), to say it was 8.65 tons (per month) reduced, and could reduce the amount of overall waste in the ceramic tile industry from 158.25 tons per month to about 149.60 tons per month. It could be concluded that the third process which uses granite tile fragments (after burning) as the main material could reduce the amount of waste type the ceramic tile. It could also be applied in the development of Interlocking concrete paving blocks products with better physical and mechanical properties. Keywords : Ceramic waste, Ceramic composite materials, Cement paste, Porous ceramic บทนา

จากการศกษาเกยวกบภาคอตสาหกรรมในประเทศไทย พบวา ผลการสรปสถานการณการผลตภาคอตสาหกรรมของกรมโรงงานอตสาหกรรมไทย และการสรปภาวะเศรษฐกจอตสาหกรรมของสานกงานเศรษฐกจอตสาหกรรมในปจจบน มโรงงานอตสาหกรรมเพมขน ซงจากขอมลดงกลาวบงบอกวาประเทศไทยในอนาคตมแนวโนมทจะมโรงงานอตสาหกรรมเปดตวเพมขนเรอย ๆ เนองจากประเทศไทยเปนแหลงทมวตถดบและทรพยากรทสาคญ รวมถงสามารถนามาใชประโยชนในกลมอตสาหกรรมตาง ๆ มากมาย โดยเฉพาะอตสาหกรรมเซรามกสและปนซเมนต ซงจากขอมลการศกษาขางตน พบวา มโรงงานอตสาหกรรมในกลมพนทศกษานารองในสวนของพนทจงหวดสระบร มวสดเหลอใชทไมเปนอนตราย มประมาณ 642,204 ตน และมวสดเหลอใชทเปนอนตราย มประมาณ 68,138 ตน โดยกากของเสยหรอวสดเหลอใชทขออนญาตนาออกจากโรงงานอตสาหกรรมทมปรมาณมากทสด ไดแก กากของเสยหรอวสดเหลอใชจากการผลตสนคาประเภทเซรามกส อฐ กระเบอง และผลตภณฑสาหรบงานกอสราง มปรมาณ 259,511 ตน ซงถอวาเปนปรมาณทมาก (สานกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. 2559 : 4)

ทงนปจจบนโรงงานอตสาหกรรมประเภทดงกลาวยงไมมระบบการบรหารจดการในการกาจดวสดเหลอใชทเกดจากกระบวนการผลตไดดเทาทควร สงผลใหในโรงงานอตสาหกรรมมวสดเหลอใชทเกดจากกระบวนการผลตคงคางเปนจานวนมาก จงจาเปนตองหาวธการนาไปใชประโยชนในดานอน ๆ แทน ดงเชนในกลมอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสจะมเศษกระเบอง รวมถงกากดนตะกอนตาง ๆ ทเกดจากกระบวนการผลตอยเปนจานวนมาก (กรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. 2558 : 2-4) โดยในปจจบนไดมการนาวสดเหลอใชตาง ๆ มาใชประโยชนอย 2 แนวทาง ไดแก แนวทางทหนง คอ การนาเศษกระเบองทผานกระบวนการเผาแลวนามาบดละเอยดและนามาใชผสมกบเนอดนทใชในการขนรปใหม และแนวทางทสอง คอ การนาเศษกระเบองรวมถงกากดนตะกอนตาง ๆ มาใชในการปรบปรงถนนทมปญหาหรอชารด ซงสวนใหญจะนามาใชกบถนนทมขนาดเลกและอยในพนทตางจงหวด (สานกบรหารจดการกากอตสาหกรรม. 2555 : 35-38) จงทาใหทงสองแนวทางนยงไมใชแนวทางทใชในการแกปญหาและจดการของเสยจากโรงงานอตสาหกรรมดงกลาวไดอยางดและมความเหมาะสมในระยะยาว ทงน


103

ผวจยไดทาการศกษาขอมลเอกสารและงานวจยทเกยวของตาง ๆ พบวา ในปจจบนวสดเหลอใชในอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสทเกดจากกระบวนการผลตมเปนจานวนมาก และบางประเภทไมสามารถนากลบมาใชซาหรอนามาใชประโยชนใหมได จงทาใหปจจบนมวสดเหลอใชจากโรงงานอตสาหกรรมในกลมของกระเบองเซรามกสเพมมากขนเรอย ๆ ดวยเหตผลดงกลาวขางตน ผวจยจงมความสนใจทจะทาการศกษาแนวทางในการนาวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกสมาใชใหเกดประโยชนในดานอน ๆ โดยแนวทางทผวจยจะนามาใชในการศกษาวจย คอ กระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชในอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสในสวนของวสดคอมโพสตประเภทวสดเซรามกสคอมโพสต (กว หวงนเวศนกล. 2558 : 370) โดยจะมเนอพนหลกเปนเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) และใชปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 เปนวสดประสาน โดยแนวทางดงกลาว สามารถนามาประยกตใชเปนวสดเซรามกสคอมโพสตตงตนในการพฒนาผลตภณฑชมชนใหมความเหมาะสมในดานของลกษณะทางกายภาพและมคณสมบตเชงกลทดมากขนไดในลาดบตอไป วตถประสงคของการวจย

1.เพอศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส 2.เพอพฒนาผลตภณฑชมชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส

สมมตฐานการวจย

การนาวสดเหลอใชจากภาคอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสมาทาการวเคราะหและทดลอง โดยผานกระบวนการใชประโยชนรปแบบตาง ๆ ทเหมาะสม เพอใหเกดเปนวสดผสมประเภทเซรามกสคอมโพสต ทสามารถใชเปนแนวทางในการชวยลดปรมาณกากของเสยในภาคอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสได รวมถงสามารถนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนใหมความเหมาะสมและมคณสมบตในดานตาง ๆ ทดขนไดเปนอยางด วธดาเนนการวจย

การวจยนเปนการวจยเชงทดลอง เพอศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกสและเพอนากระบวนการใชประโยชนดงกลาวทเหมาะสมมาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนประเภทตาง ๆ ใหเหมาะสมและ มความสอดคลองกบความตองการของกลมตวอยางของงานวจย ซงผวจยไดทาการสารวจและลงพนทเพอเกบขอมลเกยวกบวสดเหลอใชในอตสาหกรรมกระเบองเซรามกส โดยมการกาหนดขอบเขตดานพนททใชในการศกษาวจย คอ เปนบรษทอตสาหกรรมทมกระบวนการผลตและจาหนายสนคาประเภทกระเบองเซรามกสและมพนทตงอยในจงหวดสระบร เนองจากในพนทจงหวดสระบรเปนศนยกลางการผลตกระเบองเซรามกสในเชงอตสาหกรรมมากมาย ซงในกรณศกษาวจยครงน ไดแก บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด โดยมการผลตและจาหนายผลตภณฑประเภทกระเบองเซรามกสปพนและผนงเปนหลก ทงนวสดหลกทนามาใชในการศกษาวจย ไดแก วสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส คอ เศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทเกดจากกระบวนการผล ตและไม ผ านตามมาตรฐานห รอ เกณ ฑ ในการค ด เล อกผล ต ภณ ฑ ของอตสาหกรรมกระ เบ อ ง เซรามกส เชน บน แตก ราว รวมถงมขนาด นาหนก และสไมตรงตามมาตรฐานทกาหนดไว เปนตน (สานกบรหารจดการกากอตสาหกรรม. 2556 : 45-55) โดยกระบวนการใชประโยชนรปแบบตาง ๆ ทมวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) เปนองคประกอบหลกนน จะมการใชวสดประสานเพอชวยในการยดเกาะและขนรปวสดดงกลาวทงในรปแบบวธการหลอและวธการอด ไดแก ปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 ซงมคณสมบตเหมาะสาหรบงานโครงสรางทตองการความแขงแรงสง (กาลงรบแรงอดสง) ทนทาน และสามารถนามาใชงานทอยในสภาพอากาศปกตไดเปนอยางด (กว หวงนเวศนกล. 2558 : 350) นอกจากนยงมความเหมาะสมและสอดคลองกบผลตภณฑชมชนทมการใชปนซเมนตปอรตแลนดเปนองคประกอบหลกของวสดในการผลตหลายประเภท เชน กระถาง แผนปพน อฐบลอก ประตมากรรมและของตกแตง เปนตน ซงจากการศกษาวจยในสวนของกระบวนการใชประโยชนทมการนาวสดเหลอใชเซรามกสมาพฒนาใหอยในรปของวสดเซรามกสคอมโพสตนน อาจทาใหสามารถนาวสดดงกลาวมาชวยลดปรมาณหรอใชทดแทนวสดหลกของผลตภณฑชมชนเดม เชน ปนซเมนตปอรตแลนด และทรายไดเปนอยางด ซงผวจยไดทาการศกษาและทดลองวสดเซรามกสคอมโพสต โดยใชหลกการหาอตราสวนผสมแบบตาราง Line blend percentages (ไพจตร องศรวฒน. 2541 : 359)

ดงนนผวจยจงไดทาการศกษาวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) เพอดแนวโนมและผลการศกษาจากกระบวนการใชประโยชน กระบวนการตาง ๆ ทเหมาะสม รวมถงวเคราะหและเปรยบเทยบคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลในดานตาง ๆ โดยมรายละเอยดดงน


104

ภาพ 1 แสดงตวอยางพนทกองเกบวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ตาราง 1 แสดงขอมลอางองเกยวกบปรมาณวสดเหลอใชเซรามกส กรณศกษา บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด ลาดบ หนวยงาน

ประเภทวสดเหลอใชใน

อตสาหกรรมกระเบองเซรามกส ล กษณ ะ ท เส ยหรอมตาหน

วธการจดการ ปรมาณวสดเหลอใช

(ตอเดอน) 1 ผลต กระเบองเซรามกส (หลงขนรป) บน แตก ราว นามาบดใชซา 56 ตน 2 เตรยมวตถดบ 1. วตถดบเมดหน

2. ผงวตถ ด บ ท เห ล อจากการ ผสมขนรป

1. มขนาดใหญ 2. เศษผงทเกด จากการผสม

1. นามาบดใหเลกลงและใชซา 2. ทงแยกขยะ

35 ตน 10 ตน

3 คดเลอก 1. กระเบองเซรามกส (กอนเผา) 2. กระเบองเซรามกส (หลงเผา)

1. บน แตก ราว 2. สไมตรงตาม มาตรฐาน (STD)

1. นามาบดใชซาและขนรป 2. นามาบดใชซาปรมาณนอย

45 ตน 57 ตน

4 วจยและพฒนา

กระเบองเซรามกส (หลงเผา) สไมตรงตามมาตรฐาน (STD)

นาไปทงแยกประเภท

0.25 ตน

ปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (กอนเผา) รวม 101 ตน ปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (หลงเผา) รวม 57.25 ตน ปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (กอนเผาและหลงเผา) รวม 158.25 ตน ปรมาณวสดเหลอใชในระบบอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสทงหมด รวม 203.25 ตน

จากการศกษาและเกบขอมลเกยวกบวสดเหลอใชในอตสาหกรรมกระเบองเซรามกส กรณศกษา บรษท เคนไซ ซรามคส

อนดสตร จากด เบองตน (ดงแสดงในตาราง 1) พบวา บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด มวสดเหลอใชในระบบอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสทงหมด ปรมาณรวม 203.25 ตนตอเดอน โดยมการแบงวสดเหลอใชออกเปน 3 ประเภท หลก ๆ ไดแก เศษกระเบองเซรามกสทมตาหนและไมผานมาตรฐานทงหมด มปรมาณรวม 158.25 ตนตอเดอน เศษวตถดบทมขนาดใหญไมผานตะแกรง มปรมาณรวม 35 ตนตอเดอน และเศษวตถดบทเกดจากกระบวนการผลต มปรมาณรวม 10 ตนตอเดอน โดยวสดเหลอใชทมปรมาณมากทสด คอ กระเบองเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (กอนเผา) มปรมาณ 101 ตนตอเดอน รองลงมาคอ กระเบองเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มปรมาณ 57.25 ตนตอเดอน โดยปญหาของเสยทเกดขนสวนใหญเกดจากลกษณะการบน แตก ราว และมเฉดสไมตรงตามมาตรฐาน (STD) ทกาหนดไว ซงถาเปนวสดเหลอใชจากเศษกระเบองเซรามกสหลงขนรปและกอนเผานน จะสามารถนามาทาการบดซาและนากลบมาใชใหมในกระบวนการผลตได แตในกรณทเปนเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) จะสามารถนามาทาการบดซาไดเชนกน แตไมสามารถนากลบมาใชซาไดทงหมด เนองจากเซรามกสหลงเผานนมความแขงแรงและมเนอทแกรงมาก จงทาใหการบดในปรมาณมากทาไดยาก


105

ทงนในปจจบนจงมการนาเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มาบดและใชซาในปรมาณทนอย หรอใชในปรมาณทเพยงพอตอการนาไปใชงานหรอผลตสนคาเทานน สงผลใหบรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด ยงคงมปรมาณกากของเสยหรอวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ในปรมาณมาก และไมสามารถนามากาจดไดทงหมด ดงนนผวจยจงไดทาการสมตวอยางวสดเหลอใชดงกลาวมาทาการวเคราะหและทดสอบคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลเบองตน เพอดศกยภาพและแนวโนมของวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) เพอนามาใชในการศกษาวจยในการนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนไดในลาดบตอไป โดยผวจยไดดาเนนการวจยดงรายละเอยดตอไปน

1. การวเคราะหองคประกอบทางเคมของวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) จากการศกษาทฤษฎและงานวจยทเกยวของกบวสดเหลอใชเซรามกส พบวา องคประกอบทางเคมของวสดทเปน เซรามกสมผลตอคณสมบตเชงกลของผลตภณฑเซรามกสและผลตภณฑอน ๆ ทมเซรามกสเปนองคประกอบหลกเปนอยางมาก คอ ในกรณทมวสดประเภทเซรามกสผสมอยในเนอหลกของผลตภณฑมาก จะสงผลใหผลตภณฑนนมความแขงแรง ทนความรอน ทนการขดขวน และสามารถทนตอการสกหรอจากสารเคมหรอสงแวดลอมภายนอกไดด

ทงนผวจยจงทาการสงตวอยางวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ไปทดสอบการวเคราะหองคประกอบธาตเชงคณภาพของวสด ดวยเทคนค XRF (X-Ray Fluorescence) โดยผลการวเคราะหมรายละเอยดดงน ตาราง 2 แสดงผลการวเคราะหองคประกอบทางเคมของวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา)

Element Compound Concentration (%)

Element Compound Concentration (%)

Si SiO2 67.20 Mg MgO 0.75 Al Al2O3 21.25 Mn MnO 0.08 Fe Fe2O3 5.71 P P2O5 0.06 K K2O 2.07 Rb Rb2O 0.03 Na Na2O 0.71 Zr ZrO2 0.03 Ti TiO2 0.85 S SO3 0.05 Ba BaO 0.56 Cr Cr2O3 0.02 Ca CaO 0.64 - - -

จากผลการวเคราะหองคประกอบทางเคม (ดงแสดงในตาราง 2) วสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต

(หลงเผา) ประกอบไปดวยแรธาตหลายชนด โดยแรธาตหลกทมปรมาณมากในเนอวสดดงกลาวมอย 2 ชนด ไดแก ซลกาออกไซด (SiO2) โดยมรอยละ 67.20 และอลมเนยมออกไซด (Al2O3) มรอยละ 21.25 โดยซลกาออกไซดมคณสมบตเดนในการชวยเสรมโครงสรางใหวสดมความแขงแรง สามารถยดเกาะกนไดด สวนอลมเนยมออกไซดมคณสมบตเดนในการเพมความแขงแกรง สามารถทนความรอนและรอยขดขวนไดด (ไพจตร องศรวฒน. 2541 : 243-247) ดงนนจะเหนวาวสดเหลอใชเซรามกสทมซลกาออกไซด (SiO2) และอลมเนยมออกไซด (Al2O3) เปนองคประกอบหลกในปรมาณทมากนน เมอนามาใชรวมกบวสดอนจะสงผลใหวสดผสมหรอวสดคอมโพสตทเกดขนใหมมคณสมบตทดในดานของความแขงแรง แกรง ทนทาน รวมถงยงสามารถทนความรอนและรอยขดขวนไดด เพราะฉะนนวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) จงสามารถนามาใชในการศกษาวจยและทดลองกระบวนการใชประโยชนรปแบบตาง ๆ เพอใหเกดเปนวสดคอมโพสตประเภทเซรามกสคอมโพสตไดอยางด 2. การวเคราะหขนาดอนภาคของวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา)

ขนาดอนภาคของวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) นน มผลตอคณสมบตโดยรวมของวสดเซรามกสคอมโพสต โดยขนาดอนภาคของวสดหลกทอยภายในจะสงผลตอการยดเกาะ การผสานกนระหวางวสดระหวาง 2-3 ชนด รวมถงยงสงผลถงความแขงแรง และความแกรงของวสดผสมดงกลาวเปนอยางมาก เนองจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) เบองตน มลกษณะทยงไมสามารถนามาใชในการศกษาวจยและทดลองได เนองจากมความละเอยดหรอขนาดอนภาคทแตกตางกนมากเกนไป ดงนนจงจาเปนตองนาไปผานกระบวนการบดยอยใหมขนาดทใกลเคยงกนกอนทจะนามาใชในการศกษาวจยในลาดบตอไป


106

โดยขนาดอนภาคโดยรวมหลงจากผานกระบวนการบดยอยมาแลวนน พบวา วสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มความละเอยดหรอมขนาดอนภาคทแตกตางกนอย 2 ลกษณะ (ดงแสดงในภาพ 2) คอ มอนภาคขนาดเลก (มปรมาณรอยละ 85-90 ของวสดหลงทาการบดทงหมด) และอนภาคขนาดใหญ (มปรมาณรอยละ 10-15 ของวสดหลงทาการบดทงหมด) จากความละเอยดหรอขนาดอนภาคของวสดดงกลาว สามารถสรปไดเปน 2 ลกษณะ โดยมรายละเอยดดงน

ภาพ 2 แสดงตวอยางขนาดอนภาคของวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา)

2.1 วสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) อนภาคขนาดเลก โดยมขนาดอนภาคเฉลยอยท 11.65 ไมครอน โดยใชวธการทดสอบ คอ ทาการรอนผานตะแกรงขนาด 2.36 มลลเมตร (ตามมาตรฐาน มอก . 566-2528) (สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. 2528 : 5) ซงอนภาคขนาดเลกจะผานตะแกรงไดทงหมด และเนองจากวสดดงกลาวมความละเอยดมาก ผวจยจงไดทาการสงตวอยางวสดเพอทดสอบและวเคราะหหาขนาดและการกระจายขนาดอนภาควสด (Particle Size Distribution) โดยใชเทคนค Laser diffraction ดวยเครอง Mastersizer-2000 (ไพจตร องศรวฒน. 2541 : 250) (ดงแสดงในตาราง 3) ตาราง 3 แสดงผลการวเคราะหขนาดอนภาคและการกระจายตวของวสดเหลอใชประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา)

จานวนครง ในการวเคราะห

จานวนการวเคราะหซา

D (4,3) ไมครอน

D (V,0.1) ไมครอน



Span

1 3 22.63 1.27 11.53 48.13 4.07 2 3 22.40 1.28 11.67 47.98 4.00 3 3 22.55 1.28 11.74 48.38 4.01 คาเฉลย - 22.52 1.28 11.65 48.16 4.03 คาเบยงเบนมาตรฐาน - 0.32 0.01 0.11 0.39 0.05 % คาความผดพลาด - 1.42 0.78 0.94 0.81 1.24

2.2 วสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) อนภาคขนาดใหญ โดยมขนาดอนภาคเฉลยอยท 2-

4 มลลเมตร โดยใชวธการทดสอบ คอ ทาการรอนผานขนาด 2.36 มลลเมตร (ตามมาตรฐาน มอก. 566-2528) (สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. 2528 : 4) ซงอนภาคขนาดใหญจะไมผานตะแกรงและมขนาดแตกตางกนเลกนอย ผวจยจงใชเวอรเนยรคาลปเปอร (Vernier caliper) ในการวดหาขนาดอนภาคเฉลยโดยรวมของวสดดงกลาว

3 การศกษาและทดลองกระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส จากการศกษาทฤษฎทเกยวของกบวสดผสมหรอวสดคอมโพสต (Composite material) ซงเปนวสดทถกสรางขนมาจากวสดตงแต 2 ชนดขนไป เพอใชประโยชนเฉพาะงาน โดยไมไดเกดขนเองตามธรรมชาต โดยการผสมของวสดจะไมเปนเนอเดยวกนแตจะแยกกนเปนเฟสทเหนไดอยางเดนชดในเนอของวสด โดยจะมการแบงออกเปน 2 เฟส คอ เฟสท 1 เรยกวา สวนเมตรกซหรอเนอพน (Matrix phase) คอ องคประกอบหลกเปนสวนทมความตอเนอง และเมตรกซทนยมใชในปจจบน ไดแก พอลเมอร โลหะ และ


107

เซรามกส เปนตน และเฟสท 2 เรยกวา สวนเสรมแรง (Reinforcement phase) คอ เปนสวนททาใหวสดผสมมความแขงแรง เปนสวนทไมตอเนอง ซงอาจมลกษณะเปนแผนอนภาคเลก ๆ หรอเสนใย โดยวสดเสรมแรงทนยมใชในปจจบน ไดแก เสนใยแกวหรอเสนใยธรรมชาต เปนตน (กว หวงนเวศนกล. 2558 : 364-370)

ซงในปจจบนวสดคอมโพสตแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก พอลเมอรคอมโพสต (PMCs) เซรามกสคอมโพสต (CMCs) และเมทลคอมโพสต (MMCs) โดยผวจยไดทาการศกษาเฉพาะในสวนของเซรามกสคอมโพสต (Ceramic Matrix Composites)เนองจากทฤษฎดงกลาวมความสอดคลองกบวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส คอ เปนหลกการสรางวสดคอมโพสตทม เซรามกสหรอซเมนตเปนเนอพน ซงในทนคอ เศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) และมสวนเสรมแรงเปนเสนใยแกวหรอเสนใยธรรมชาตหรอเปนในรปแบบของอนภาคกระจายตวกนอยเปนองคประกอบในตววสดดงกลาว (กว หวงนเวศนกล. 2558 : 370) ซงจากการศกษากระบวนการใชประโยชน ผวจยไดทาการศกษาและทดลองนาวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มาเขาสกระบวนการใชประโยชนหรอกระบวนการขนรปแบบตาง ๆ ทงหมด 3 กระบวนการ (ดงแสดงในตาราง 4) ไดแก กระบวนการท 1 คอ กระบวนการขนรปซเมนตเพสต (ดวยวธการหลอแบบ) (สาเรง รกซอน. 2557 : 75) โดยใชซเมนตเปนวสดประสานผสมกบเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทมอนภาคขนาดเลก กระบวนการท 2 คอ กระบวนการขนรปเซรามกสพรน (ดวยวธการอดแบบ) (อาพล วงศษา. 2556 : 4) โดยใชซเมนตเปนวสดประสานผสมกบเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทมอนภาคขนาดเลก กระบวนการท 3 คอ กระบวนการขนรปเซรามกสพรน (ดวยวธการอดแบบ) (อาพล วงศษา. 2556 : 4) โดยใชซเมนตเปนวสดประสานผสมกบเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทมอนภาคขนาดใหญ ตาราง 4 แสดงรายละเอยดกระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส ทงหมด 3 กระบวนการ กระบวนการใชประโยชน อตราสวนผสมวสดเซรามกสคอมโพสต แบบ Line blend percentages (%)

(วสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) : ปนซเมนตปอรตแลนด) กระบวนการ / สตรท สตรท

1 สตรท

2 สตรท

3 สตรท

4 สตรท

5 สตรท

6 สตรท

7 สตรท

8 สตรท

9 นาบรสทธ

(%) กระบวนการท 1 10:90 20:80 30:70 40:60 50:50 60:40 70:30 80:20 90:10 30 กระบวนการท 2 10:90 20:80 30:70 40:60 50:50 60:40 70:30 80:20 90:10 15 กระบวนการท 3 10:90 20:80 30:70 40:60 50:50 60:40 70:30 80:20 90:10 15

4 การวเคราะหกระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสทนามาประยกตใชพฒนาผลตภณฑชมชน

จากทผวจยไดทาการวเคราะหคณลกษณะทางกายภาพของวสดเซรามกสคอมโพสตแลว กระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส เพอนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนนน มผลตภณฑทมความสอดคลองกบชมชนอยทงหมด 4 ประเภท ไดแก ผลตภณฑกระถาง ผลตภณฑแผนปพน ผลตภณฑอฐบลอก และผลตภณฑของตกแตง ซงจากการศกษาขอมลผลตภณฑชมชนในประเภทตาง ๆ แลว ผลตภณฑสวนใหญมความสอดคลองกบกระบวนการใชประโยชน ทง 3 กระบวนการ ทงในสวนของวสดและกระบวนการผลต จงทาใหกระบวนการใชประโยชนรปแบบดงกลาวทมวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) และปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 เปนสวนผสมหลก สามารถนามาประยกตใชในการผลตและพฒนาผลตภณฑชมชนไดอยางเหมาะสม

จากการวเคราะหกระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ขางตน ผวจยจงไดทาการสรปผลการวเคราะหคณสมบตทางกายภาพ และทาการคดเลอกกระบวนการใชประโยชนทเหมาะสมและมความสอดคลองกบผลตภณฑชมชนไวทงหมด 3 กระบวนการ ดงน

4.1 กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 กระบวนการขนรปซเมนตเพสต (ขนรปดวยวธการหลอแบบ) วสดหลก คอ เศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) อนภาคขนาดเลกและอนภาคขนาดใหญ โดยวสดทไดมลกษณะทบ ตน และมผวเรยบ โดยมความสอดคลองกบผลตภณฑกระถาง แผนปพน และของตกแตง

4.2 กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 กระบวนการขนรปเซรามกสพรน (ขนรปดวยวธการอดแบบ) วสดหลก คอ เศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) อนภาคขนาดเลก โดยวสดทไดมรพรนขนาดเลกทผว และมผวเรยบ โดยมความสอดคลองกบผลตภณฑประเภทแผนปพน และอฐบลอก


108

4.3 กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 กระบวนการขนรปเซรามกสพรน (ขนรปดวยวธการอดแบบ) วสดหลก คอ เศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) อนภาคขนาดใหญ โดยวสดทไดมลกษณะโปรง มรพรนขนาดกลาง - ขนาดใหญ และมผวขรขระ โดยมความสอดคลองกบผลตภณฑประเภทแผนปพน และอฐบลอก

ผลการศกษาวจย

จากผลการศกษาและทดลองการนาวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มาทดลองขนรปดวยกระบวนการใชประโยชนทงหมด 3 กระบวนการนน ผวจยไดทาการวเคราะหและทดสอบหาคากาลงรบแรงอดของวสดเซรามกสคอมโพสตทมคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลทเหมาะสม รวมถงทาการสรปผลการทดลองในกระบวนการใชประโยชน รปแบบตาง ๆ เปนรายสตร (ดงแสดงในตาราง 5-6) เพอใชในการพจารณาและประเมนผลในดานคณสมบตทางกายภาพในสวนของส นาหนก และพนผว และคณสมบตเชงกลในสวนของกาลงรบแรงอด เพอใชในการคดเลอกกระบวนการใชประโยชนและสตรการทดลองทมคณสมบตทด มความเหมาะสม และสามารถนามาประยกตใชในการพฒนาเปนผลตภณฑชมชนทสามารถนามาเขาสกระบวนการผลตจรงและสามารถนาไปใชงานทเหมาะสมไดในลาดบตอไป

ทงนการพฒนาวสดเซรามกสคอมโพสตจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทมความเหมาะสมและไมเหมาะสมในการสงทดสอบหาคณสมบตเชงกลในสวนของกาลงรบแรงอดในแตละกระบวนการใชประโยชนทง 3 กระบวนการ ผวจยขอนาเสนอรายละเอยดตาง ๆ ไวดงน

กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 กระบวนการขนรปซเมนตเพสต (มอนภาคขนาดเลกและขนาดใหญ) 1) สตรทมความเหมาะสม ไดแก สตร CW1, CW2, CW3, CW4, CW5 และ CW6 โดยมสเทาเขมจนถงสเทาออน ม

พนผวเรยบจนถงมผวขรขระ มนาหนกลดลงตามอตราสวนของวสดเหลอใชเซรามกสทเพมขน และสามารถขนรปไดสมบรณ 2) สตรทไมเหมาะสม ไดแก สตร CW7, CW8 และ CW9 โดยมสเทาออนจนถงสนาตาล มพนผวขรขระจนถงมผวทบน

และมผวรอนเปนขย มนาหนกโดยรวมลดลงตามอตราสวนของวสดเหลอใชเซรามกสทเพมขน และสามารถขนรปได แตมลกษณะทางกายภาพทไมสมบรณ จงไมสามารถนาไปประยกตใชงานได

กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 กระบวนการขนรปเซรามกสพรน (มอนภาคขนาดเลก) 1) สตรทมความเหมาะสม ไดแก สตร PCS1, PCS2, PCS3, PCS4, PCS5, PCS6, PCS7 และ PCS8 โดยมสเทาเขม

จนถงสนาตาลออนและนาตาลเขม มพนผวทเปนรพรนขนาดเลกและมผวเรยบเสมอกน มนาหนกเบา โดยรวมมนาหนกลดลงตามอตราสวนของวสดเหลอใชเซรามกสทเพมขน และสามารถขนรปไดสมบรณ

2) สตรทไมเหมาะสม ไดแก สตร PCS9 โดยมสนาตาลเขม มพนผวทเปนรพรนขนาดเลกและมผวขรขระ สามารถหลดรอนออกจากผวเดมได มนาหนกเบามากทสด และสามารถขนรปได แตมลกษณะทางกายภาพทไมสมบรณ จงไมสามารถนาไปประยกตใชงานได

กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 กระบวนการขนรปเซรามกสพรน (มอนภาคขนาดใหญ) 1) สตรทมความเหมาะสม ไดแก สตร PCB5, PCB6, PCB7 และ PCB8 โดยมสเทาจนถงสเทาออน มพนผวทเปน

รพรนขนาดกลาง-ขนาดใหญและมผวขรขระ แตมบางสวนทเปนผวเรยบเสมอกน มนาหนกลดลงตามอตราสวนของวสดเหลอใชเซรามกสทเพมขน และสามารถขนรปไดสมบรณ ตามลาดบ

2) สตรทไมเหมาะสม ไดแก สตร PCB1, PCB2, PCB3, PCB4 และ PCB9 โดยมสเทาเขมจนถงสเทาออน มพนผวขรขระและเปนขย สามารถหลดรอนออกมาจากผวเดมได มนาหนกลดลงตามอตราสวนของวสดเหลอใชเซรามกสทเพมขน และสามารถขนรปได แตมลกษณะทางกายภาพทไมสมบรณ โดยเฉพาะสตร PCB9 ทมความพรนตวมาก มรพรนขนาดใหญและมพนผวขรขระ โดยมพนผวบางสวนทสามารถหลดรอนหรอบนไดงาย จงไมสามารถนาไปประยกตใชงานได

การวเคราะหคณสมบตเชงกลของวสดเซรามกสคอมโพสตจากกระบวนการใชประโยชน จากขอมลการวเคราะหคณสมบตทางกายภาพของวสดเซรามกสคอมโพสตในแตละกระบวนการใชประโยชน ผวจยจงทา

การคดเลอกและเตรยมชนตวอยางสตรวสดเซรามกสคอมโพสตทมความเหมาะสม เพอสงทดสอบหาคากาลงรบแรงอดในแตละสตรการทดลอง รวมทงหมด 18 สตร (ดงแสดงในตาราง 5) ซงในแตละสตรจะมการสงทดสอบทงหมดสตรละ 3 ตวอยาง (ตามมาตรฐาน มอก. 15 เลม 12-2532) และทาการบมนาชนวสดตวอยางกอนสงทดสอบเปนเวลา 14 วน (สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. 2532 : 2-8) โดยผลจากการทดสอบหาคณสมบตเชงกลของวสดในสวนของคากาลงรบแรงอดทง 3 กระบวนการใชประโยชน มรายละเอยดดงน


109

ตาราง 5 แสดงผลการทดสอบกาลงรบแรงอดของวสดเซรามกสคอมโพสต จากกระบวนการใชประโยชนทง 3 กระบวนการ

กระบวนการใชประโยชน จากวสดเหลอใชในเซรามกส

คาเฉลยกาลงรบแรงอดของวสดเซรามกสคอมโพสตในแตละสตร (เมกะปาสคาล) Cement paste

สตรท 1

สตรท 2

สตรท 3

สตรท 4

สตรท 5

สตรท 6

สตรท 7

สตรท 8

กระบวนการท 1 (ซเมนตเพลส) 69.08 64.82 58.05 37.68 33.33 27.27 20.17 - - กระบวนการท 2 (เซรามกสพรน) 69.08 70.21 67.39 67.18 65.54 62.26 60.24 57.61 37.07 กระบวนการท 3 (เซรามกสพรน) 69.08 - - - - 78.07 59.96 36.88 16.15

จากขอมลขางตน (ดงแสดงในตาราง 5) จะเหนวา วสดเซรามกสคอมโพสตจากกระบวนการใชประโยชนทง 3

กระบวนการนน มคากาลงรบแรงอดและแนวโนมทแตกตางกนตามอตราสวนและวสดทใชในแตละสตร ซงจากขอมลการทดสอบคณสมบตเชงกลในสวนของกาลงรบแรงอดของวสดนน ผวจยไดนาขอมลผลการทดสอบดงกลาว มาทาการเปรยบเทยบคาตามเกณฑมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ทเกยวของและมความสอดคลองกบผลตภณฑชมชน รวมถงทาการเปรยบเทยบกบวสดประเภทซเมนตเพสตสตรปกต (สตรมาตรฐาน) เพอตรวจสอบความเหมาะสมของกระบวนการใชประโยชนทง 3 กระบวนการ ทสอดคลองกบมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) และเพอหาสตรการทดลองทผานตามมาตรฐานทไดกาหนดไว การวเคราะหวสดเซรามกสคอมโพสตทสามารถนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชน

จากการศกษาและทดสอบคณสมบตเชงกลในสวนของคากาลงรบแรงอดของวสดเซรามกสคอมโพสตในแตละกระบวนการใชประโยชน พบวา มมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ทมความสอดคลองกบกระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสและผลตภณฑชมชนอยทงหมด 5 มาตรฐาน ไดแก 1) มาตรฐาน มอก. เลขท 378 - 2531 กระเบองคอนกรตปพน 2) มาตรฐาน มอก. เลขท 379 - 2556 กระเบองหนขดชนดสองชน 3) มาตรฐาน มอก. เลขท 826 - 2531 กระเบองซเมนตปพน 4) มาตรฐาน มอก. เลขท 827 - 2531 คอนกรตบลอกประสานปพน และ 5) มาตรฐาน มอก. เลขท 2600 - 2556 กระเบองหนขดชนเดยว ซงผวจยไดทาการเปรยบเทยบคณสมบตเชงกลในสวนของคากาลงรบแรงอดของวสดทผานตามมาตรฐานดงกลาวไวดงน ตาราง 6 แสดงขอมลการเปรยบเทยบเกณฑมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมกบกระบวนการใชประโยชนทงหมด 3 กระบวนการ

เลขท มอก.

ชอมาตรฐาน มอก. คากาลงรบแรงอด ไมนอยกวา

กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 กระบวนการท 2 กระบวนการท 3

378 กระเบองคอนกรตปพน 3.0 Mpa สตร CW1-CW6 สตร PCS1-PCS8 สตร PCB5-PCB8 379 กระเบองหนขดชนดสองชน 3.0 Mpa สตร CW1-CW6 สตร PCS1-PCS8 สตร PCB5-PCB8 826 กระเบองซเมนตปพน 5.0 Mpa สตร CW1-CW6 สตร PCS1-PCS8 สตร PCB5-PCB8 827 คอนกรตบลอกประสานปพน 40.0 Mpa สตร CW1-CW2 สตร PCS1-PCS7 สตร PCB5-PCB6 2600 กระเบองหนขดชนเดยว 5.0 Mpa สตร CW1-CW6 สตร PCS1-PCS8 สตร PCB5-PCB8

จากการวเคราะหผลการทดสอบคณสมบตเชงกลในสวนของกาลงรบแรงอดวสดเซรามกสคอมโพสตในแตละ

กระบวนการใชประโยชน มกระบวนการใชประโยชน ทผานการทดสอบและมคากาลงรบแรงอดผานตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมประเภทตาง ๆ ทงหมด 3 กระบวนการ ซงจะมการแสดงสตรการทดลองทผานตามมาตรฐานดงกลาวไว (ดงแสดงในตาราง 6) ดงนนผวจยจงไดนามาเขาสกระบวนการประเมนรปแบบคณสมบตทางกายภาพและเชงกลของวสดจากผเชยวชาญดานวสดศาสตรจานวน 3 ทาน เพอทาการคดเลอกกระบวนการใชประโยชนทมความเหมาะสมมากทสดในการนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนไดในลาดบตอไป (ดงแสดงในตาราง 7) โดยมรายละเอยดดงน


110

ตาราง 7 แสดงขอมลสรปผลการประเมนกระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสจากผเชยวชาญดานวสดศาสตร

รายละเอยด ผลการประเมนกระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส ทงหมด 3 กระบวนการ

กระบวนการท 1 กระบวนการท 2 กระบวนการท 3

S.D. S.D. S.D. 1. ดานวสด 3.94 0.77 4.56 0.58 4.56 0.48 ระดบความเหมาะสม มความเหมาะสมมาก มความเหมาะสมมากทสด มความเหมาะสมมากทสด 2. ดานกระบวนการขนรป 4.50 0.58 4.50 0.58 4.50 0.58 ระดบความเหมาะสม มความเหมาะสมมาก มความเหมาะสมมาก มความเหมาะสมมาก 3. ดานการนาไปใชประโยชน 4.33 0.58 4.67 0.58 4.84 0.29 ระดบความเหมาะสม มความเหมาะสมมาก มความเหมาะสมมากทสด มความเหมาะสมมากทสด 4. ดานความปลอดภย 4.33 0.58 4.50 0.58 4.34 0.29 ระดบความเหมาะสม มความเหมาะสมมาก มความเหมาะสมมาก มความเหมาะสมมาก สรปผลการประเมนเฉลยรวมทกดาน 4.28 0.63 4.56 0.58 4.56 0.41 ระดบความเหมาะสมรวมทกดาน มความเหมาะสมมาก มความเหมาะสมมากทสด มความเหมาะสมมากทสด

จากขอมลขางตน (ดงแสดงในตาราง 7) จะเหนวา กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2, 3 กบกระบวนการใช

ประโยชน กระบวนการท 1 มแนวโนมทแตกตางกนชดเจน โดยเฉพาะในสวนของดานวสดและดานการนาไปใชประโยชน ในขณะทกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2, 3 นน มแนวโนมทใกลเคยงกน ซงกระบวนการประเมนรปแบบคณสมบตทางกายภาพและเช งกลของวสดจากผ เช ยวชาญ ดาน วสดศาสตรจ านวน 3 ท าน และจากการเป รยบเทยบมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมในผลตภณฑประเภทตาง ๆ พบวา มกระบวนการใชประโยชนทผานการประเมนจากผเชยวชาญดานวสดและผานตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) อยทงหมด 3 กระบวนการ ดงน

1) กระบวนการท 1 สตรทเหมาะสม คอ CW1 มคากาลงรบแรงอด 64.82 เมกะปาสคาล โดยผลตภณฑชมชนทสอดคลอง ไดแก กระเบองหนขด และแผนปพน

2) กระบวนการท 2 สตรทเหมาะสม คอ PCS1 มคากาลงรบแรงอด 70.21 เมกะปาสคาล โดยผลตภณฑชมชนทสอดคลอง ไดแก แผนปพน

3) กระบวนการท 3 สตรทเหมาะสม คอ PCB5 มคากาลงรบแรงอด 78.07 เมกะปาสคาล โดยผลตภณฑชมชนทสอดคลอง ไดแก แผนปพน

ทงนจากผลการวเคราะหและประเมนจากผเชยวชาญดานวสดศาสตรตามหลกแนวคดทสอดคลองกบนโยบายของกระทรวงอตสาหกรรมทสงเสรมการพฒนาอตสาหกรรมเชงนเวศ (Eco-Industry) เพอเพมความสามารถในการนากากอตสาหกรรมไปใชประโยชนตามหลก 3Rs (สานกบรหารจดการกากอตสาหกรรม กรมโรงงานอตสาหกรรม. 2555 : 4) พบวา มกระบวนการใชประโยชนทผานการประเมนจากผเชยวชาญอยทงหมด 3 กระบวนการ โดยทง 3 กระบวนการ มผลการประเมนโดยรวมอยในเกณฑทมความเหมาะสมมาก - มากทสด ซงกระบวนการใชประโยชนทไดผลการประเมนจากผเชยวชาญดานวสดศาสตรมากและมความเหมาะสมมากทสด คอ กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 และ 3 อยในเกณฑทมความเหมาะสมมากทสด (( = 4.56, 4.56 และมคา S.D. = 0.58, 0.41) ตามลาดบ และกระบวนการใชประโยชนทไดผลการประเมนรองลงมา ไดแก กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 อยในเกณฑทมความเหมาะสมมาก ( = 4.28 และมคา S.D. = 0.63) โดยเมอทาการแยกผลการวเคราะหเปนรายดาน ผวจยขอนาเสนอรายละเอยดไวดงน

1) ดานวสด กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 และ 3 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมากทสด ( = 4.56, 4.56 และมคา S.D. = 0.58, 0.48) โดยกระบวนการท 1 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมาก ( = 3.94 และ มคา S.D. = 0.77)


111

2) ดานกระบวนการขนรป กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1, 2 และ 3 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมาก (( = 4.50, 4.50, 4.50 และมคา S.D. = 0.58, 0.58, 0.58) ตามลาดบ

3) ดานการนาไปใชประโยชน กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 และ 2 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมากทสด ( = 4.84, 4.67 และมคา S.D. = 0.29, 0.58) โดยกระบวนการท 1 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมาก ( = 4.33 และมคา S.D. = 0.58)

4) ดานความปลอดภย กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2, 3 และ 1 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมาก ( = 4.50, 4.34, 4.33 และมคา S.D. = 0.58, 0.29, 0.58) ตามลาดบ

จากผลการประเมนจากผเชยวชาญดานวสดศาสตรขางตน พบวา กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1, 2 และ 3 มแนวโนมทแตกตางกนในสวนของดานวสดและดานการนาไปใชประโยชนอยางชดเจน คอ ในดานของวสด กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2, 3 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมากทสด สวนกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมาก และในดานของการนาไปใชประโยชน กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2, 3 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมากทสด สวนกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมาก สวนในดานกระบวนการขนรปและดานความปลอดภยนน กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1, 2 และ 3 มคาอยในเกณฑทมความเหมาะสมมากเชนเดยวกน ดงนนจะเหนวาในสวนของการประเมนจากผเชยวชาญดานวสดศาสตร กระบวนการใชประโยชนทมความเหมาะสมมากทสด ไดแก กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 และ 3

ทงนจากขอมลผลการวเคราะหในสวนของคณสมบตเชงกลของวสดเซรามกสคอมโพสต จะเหนวา กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 สตร PCS1 และกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 สตร PCB5 มคากาลงรบแรงอดทใกล เคยงกน คอ 70.21 และ 78.07 เมกะปาสคาล และมคากาลงรบแรงอดทสงกวาซเมนเพสตมาตรฐานทไดทาการทดสอบเทยบไว ในขณะทกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 สตร CW1 มคากาลงรบแรงอดอยท 64.82 เมกะปาสคาล ซงมคาทตากวา ซเมนเพสตมาตรฐาน สงผลใหกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 ทมสตรการทดลองทสอดคลองกบผลตภณฑชมชนและผานตามมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) นน อาจไมเหมาะสมในการนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนได

เนองจากมคณสมบตเชงกลหรอคากาลงรบแรงอดทตา รวมถงมผลการประเมนโดยรวมจากผเชยวชาญดานวสดศาสตรทนอยกวากระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 และ 3 อยางมนยสาคญ เพราะฉะนนกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 1 จงไมเหมาะในการนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนไดในลาดบตอไป และในขณะเดยวกนกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 และ 3 ในสวนของคณสมบตเชงกลนน กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 มคากาลงรบแรงอดทใกลเคยงกบซเมนเพสตมาตรฐาน คอ มคากาลงรบแรงอดอยท 70.21 และ 69.08 เมกะปาสคาล ตามลาดบ รวมถงยงมคากาลงรบแรงอดทตากวากระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 อยประมาณ 7.86 เมกะปาสคาล (ดงแสดงในตาราง 5) จงทาใหในสวนของคณสมบตเชงกลของกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 2 ยงคงไมมความแตกตางออกมาอยางชดเจนเมอเปรยบเทยบกบกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 ทงในดานคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกล

ดงนนผวจยจงมความเหนวา กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 มความเหมาะสมมากทสดในดานของวสดดานกระบวนการขนรป และดานการนาไปใชประโยชน ทจะนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนประเภทแผนปพนซงวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) นอกจากมความแขงแรงและทนทานสงแลว ยงมลกษณะพนผวทแปลกใหมนาสนใจ และมปรมาณมากในภาคอตสาหกรรมกระเบองเซรามกส ซงสตรวสดเซรามกสคอมโพสตทมความเหมาะสมในการนามาประยกตใชมากทสดและผานการประเมนจากผเชยวชาญดานวสดศาสตร คอ สตร PCB5 (ดงแสดงในภาพ 3) นอกจากนผลตภณฑชมชนทมความสอดคลองกบกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 ไดแก ผลตภณฑแผนปพน


112

ภาพ 3 แสดงชนตวอยางวสดจากกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 (สตรการทดลอง PCB1 – PCB9) การวเคราะหผลตภณฑชมชนจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา)

จากการสารวจขอมลปฐมภมและทตยภมเบองตน พบวา แผนปพนในปจจบนทมปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 เปนองคประกอบหลกในเนอของผลตภณฑจะมการแบงออกเปน 3 ประเภท ตามเกณฑมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.) ไดแก กระเบองคอนกรตปพน กระเบองซเมนตปพน และคอนกรตบลอกประสานปพน โดยมรายละเอยดดงน ตาราง 8 แสดงขอมลรายละเอยดเกยวกบมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมทสอดคลองกบผลตภณฑชมชนประเภทแผนปพน

ลาดบ มาตรฐานท ชอมาตรฐาน (มอก.) รปแบบใชงาน วตถดบทใชในการผลต วธการขนรป 1 378-2531 กระเบองคอนกรตปพน ใชปพน 1. ซเมนต

2. ทราย 3. หนฝน

การหลอแบบ

2 826-2531 กระเบองซเมนตปพน ใชปพน 1. ซเมนต 2. มวลละเอยด

การหลอแบบ

3 827-2531 คอนกรตบลอกประสานปพน ใชปพน 1. ซเมนต 2. ทราย 3. หนฝน

การอดแบบ

จากตาราง 8 จะเหนวา ผลตภณฑแผนปพนทง 3 ประเภท มรปแบบการใชงานทเหมอนกน แตจะมความแตกตางกนใน

สวนของวตถดบและในสวนของวธการขนรป ซงจากการวเคราะหขอมลเกยวกบผลตภณฑขางตน (ดงแสดงในตาราง 8) พบวา ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนมความสอดคลองและเหมาะสมกบกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 มากทสด เนองจากผลตภณฑดงกลาวมวธการขนรปดวยวธการอดแบบเชนเดยวกน และมการใชนาเพอชวยในการขนรปในอตราสวนทนอย รวมถงเปนผลตภณฑทตองการคณสมบตเชงกลทดและมกาลงรบแรงอดทสง แตจะมความแตกตางกนในสวนของวสดหรอวตถดบทใช (สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. 2531 : 1-16) ซงในกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 ทเปนวสดเซรามกสคอมโพสตนน สามารถนามาใชแทนทราย หนฝน และชวยลดปรมาณการใชปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 ในเนอผลตภณฑได รวมถงยงมคณสมบตเชงกลในสวนของกาลงรบแรงอด ความแขงแรงทนทาน และความพรนตวทดกวาวสดตงตนของผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนเดมไดอยางด (อดมศกด สารบตร. 2549 : 85-89)

ทงนผวจยจงไดทาการศกษาขอมลเกยวกบผลตภณฑประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนจากเอกสาร (เฉลม สจรต. 2540 : 59) และแหลงชมชน พบวา ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนในปจจบนนน กลมตวอยางมความตองการและใหความสาคญตอปจจยตาง ๆ ในการตดสนใจเลอกซอในสวนของวสดทใชในการผลต คอ ตองการใหมความแขงแรงสง สามารถทนตอแรงกด แรงอด และแรงกระแทกไดด มนาหนกเบา มพนผวทนาสนใจ และจากขอมลขางตน ผวจยจงทาการวเคราะหผลตภณฑ


113

ดงกลาว โดยใชเทคนคหลกการแปลงหนาทผลตภณฑเชงคณภาพ (Quality Function Deployment) มาประยกตใชในการชวยวเคราะหและจดลาดบความสาคญ เพอนามาใชเปนแนวทางในการแกปญหาและพฒนาผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนใหมความเหมาะสมในดานของวสดใหดยงขนไดในลาดบตอไป

จากขอมลการวเคราะหเทคนคหลกการแปลงหนาทผลตภณฑเชงคณภาพ ผวจยไดจดลาดบความสาคญตามความตองการของกลมเปาหมายหรอ VOC (Voice of the Customer) และจากการวเคราะหผลตภณฑ ซงพบวาผลตภณฑดงกลาวสามารถนามาปรบปรง แกปญหา และพฒนาผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนใหมความเหมาะสมมากขนได โดยผวจยไดมการจดลาดบความสาคญไวดงน คอ ลาดบท 1 พฒนาใหผลตภณฑมความแขงแรงสง สามารถทนตอแรงกด แรงอด และแรงกระแทกไดด ลาดบท 2 พฒนาใหผลตภณฑมนาหนกเบา และลาดบท 3 พฒนาใหผลตภณฑมพนผวทนาสนใจ โดยจะมการนาวสดเซรามกสคอมโพสต จากกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 มาประยกตใชเปนวสดตงตนในการขนรปผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพน

จากผลการศกษาและพฒนาผลตภณฑชมชน โดยการนาวสดเซรามกสคอมโพสตจากกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 สตร PCB5 มาประยกตใชในการขนรปผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนแทนวสดเดมนน พบวา วสดเซรามกสคอมโพสตจากกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 กระบวนการขนรปเซรามกสพรน โดยมวสดหลก คอ เศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) อนภาคขนาดใหญ สามารถนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนไดอยางด โดยเฉพาะในสวนของคณสมบตเชงกลในดานของกาลงรบแรงอดทสงผลใหผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนหลงขนรป มความแขงแรง ทนทาน สามารถทนตอการเสยดส และการกระแทกไดดขน รวมถงยงมความพรนตวภายในเนอหลกของผลตภณฑสงกวาผลตภณฑชมชนเดม สงผลใหผลตภณฑจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มนาหนกทนอยกวาผลตภณฑทใชวสดเดมดวยสวนหนง

การวเคราะหผลตภณฑชมชนจากวสดเหลอใชเซรามกส ทสามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (กรณศกษา บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด) ตาราง 9 แสดงขอมลเกยวกบผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกส ทสามารถชวยลดปรมาณ วสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (กรณศกษา บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด) รายละเอยดของผลตภณฑ อตราสวนของวสดทใชขนรป

(ตอผลตภณฑ) ปรมาณทใชขนรป (ตอชน)

ปรมาณทใชขนรป (ตอวน)

ปรมาณทใชขนรป (ตอเดอน)

วสดเหลอใชเซรามกส รอยละ 50 1,600 กรม 332,800 กรม (0.33 ตน)

8,652,800 กรม (8.65 ตน)

หมายเหต ปกตเวลาทางาน 1 วน กลมชมชนสามารถผลตชนงานไดประมาณ 208 ชน (ตอวน) ปกตเวลาทางาน 1 เดอน กลมชมชนสามารถผลตชนงานไดประมาณ 5,408 ชน (ตอเดอน) ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพน มการใชปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (หลงเผา) รวม (ตอเดอน)

8.65 ตน

บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด มปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (หลงเผา) รวม (ตอเดอน)

57.25 ตน

ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพน สามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (หลงเผา) ไดคงเหลอ (ตอเดอน)

48.60 ตน

บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด มปรมาณวสดเหลอใชในระบบอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสทงหมดรวม (ตอเดอน)

158.25 ตน

ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพน สามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชในระบบอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสทงหมด ไดคงเหลอ (ตอเดอน)

149.60 ตน


114

จากตาราง 9 จะเหนวา ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส จากกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 กระบวนการขนรปเซรามกสพรน (ขนรปดวยวธการอดแบบ) มาประยกตใชเปนวสดตงตนในการขนรปผลตภณฑชมชนดงกลาวนน สามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส (หลงเผา) ไดคงเหลอ 48.60 ตน (ตอเดอน) (ดงแสดงในตาราง 9) โดยสามารถชวยลดลงไดประมาณ 8.65 ตน (ตอเดอน) และสามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชในระบบอตสาหกรรมกระเบองเซรามกสทงหมด จากปรมาณ 158.25 ตน (ตอเดอน) ไดคงเหลอ 149.60 ตน (ตอเดอน)

ทงนจากขอมลขางตนจงสามารถอธบายไดวา วสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทผานกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 และนามาประยกตใชในการขนรปเพอพฒนาเปนผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนใหมคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลทดขนนน ยงสามารถใชเปนแนวทางในการชวยลดปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกสในระบบอตสาหกรรมเซรามกสไดเปนอยางด

3.5 การวเคราะหตนทนในการผลตผลตภณฑชมชนระหวางผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) เปรยบเทยบกบผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนแบบดงเดม จากการศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) และนามาพฒนาเปนวสดประเภทเซรามกสพรน รวมถงนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนประเภทผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนนน ผวจยไดทาการศกษาเพมเตมในสวนของตนทนทใชในการผลตผลตภณฑชมชนประเภทดงกลาวทมการใชวสดตงตนในการขนรปทแตกตางกน คอ วสดประเภทเซรามกสพรน และวสดแบบดงเดม เพอศกษาและเปรยบเทยบตนทนของผลตภณฑดงกลาวใหมความสอดคลองและเปนไปตามวตถประสงคของงานวจยมากยงขน โดยผวจยขอนาเสนอรายละเอยดไวดงน ตาราง 10 แสดงขอมลตนทนผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบอง แกรนตโต (หลงเผา) และผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดแบบเดม

รายละเอยด คาใชจาย (ตอ 50 กโลกรม)

จานวน (ตอ 1 กโลกรม)

ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพน จากวสดเหลอใชเซรามกส (รวม 3.2 กโลกรม)

จากวสดแบบเดม (รวม 3.2 กโลกรม)

วสดเหลอใชเซรามกส - - รอยละ 50 (1.6 กโลกรม) - ปนซเมนตปอรตแลนด 110 บาท 2.20 บาท รอยละ 50 (1.6 กโลกรม) รอยละ 11.43 (0.37 กโลกรม) ปนซเมนตขาว (ทาผว) 400 บาท 8.00 บาท - รอยละ 14.28 (0.46 กโลกรม) ทรายหยาบ 40 บาท 0.80 บาท - รอยละ 22.86 (0.73 กโลกรม) ทรายละเอยด 40 บาท 0.80 บาท - รอยละ 28.57 (0.91 กโลกรม) หนฝน 30 บาท 0.60 บาท - รอยละ 22.86 (0.73 กโลกรม) คาแรงขนตา 300 บาท 1 คน 1 คน 1 คน ราคาตนทนผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพน (รวม) 303.52 บาท 306.24 บาท หมายเหต ปกตเวลาทางาน 1 วน = คนงานสามารถผลตชนงานไดประมาณ 208 ชน (ตอวน) ราคาตนทนผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพน (ตอชน) 1.45 บาท 1.47 บาท

จากตารางท 10 จะเหนวา ผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบอง

แกรนตโต (หลงเผา) ทผวจยไดทาการศกษาและนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนนน มตนทนการผลตอยท 1.45 บาทตอชน และในสวนของผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนทมการใชวสดแบบเดม มตนทนการผลตอยท 1.47 บาทตอชน ซงมความแตกตางกนอย 0.02 บาทตอชน (ดงแสดงในตาราง 10) สงผลใหผลตภณฑชมชนโดยรวมทมการนาวสดเหลอใช เซรามกสมาประยกตใชในการผลตจะสามารถชวยลดตนทนในการผลตใหกบผผลตและผจาหนายผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนไดดวยสวนหนง

ทงนจากการสอบถามและสมภาษณผผลตและผจาหนายผลตภณฑชมชนประเภทดงกลาวสวนใหญ พบวา กลมผผลตและผจาหนายผลตภณฑชมชนมความสนใจทจะนาวสดเซรามกสพรนทเกดจากการพฒนาวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษ


115

กระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มาประยกตใชในกระบวนการผลตจรงในอนาคต เนองจากวสดดงกลาวมความแปลกใหมและนาสนใจ รวมถงมลกษณะทางกายภาพทด มความทนทานและมคากาลงรบแรงอดทคอนขางสง ทาใหตวผลตภณฑชมชนประเภท

ดงกลาวเกดการราว แตกหก บน หรอชารดไดยากกวาวสดรปแบบเดม แตเนองจากวสดประเภทเซรามกสพรนจะตองมการเตรยมวตถดบทซบซอน เชน จะตองทาการรอนผานตะแกรงกอนนาวตถดบมาใชเพอใหไดขนาดทเหมาะสม รวมถงจะตองมการควบคมปรมาณนาทใชใหถกตองตามอตราสวน ในขณะทปจจบนกลมชมชนผผลตและผจาหนายใชวธการคาดคะเนจากสายตาและการสมผสมวลรวมหลงทาการผสม โดยไมมการชงหรอตวงปรมาณนา สงผลใหแนวทางการนาวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทพฒนาเปนวสดประเภทเซรามกสพรนนนจะตองใชเวลาในการปรบเปลยนรปแบบหรอขนตอนในการผลตใหคงทและมความเคยชนกบการควบคมปรมาณวตถดบแตละตวกอนทจะนามาประยกตใชไดในอนาคตตอไป สรปและอภปรายผลการวจย 1.ผลการศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส

ผลการศกษาวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส จากการนาวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ไปวเคราะหหาคณสมบตทางเคม พบวา วสดเหลอใชเซรามกสประกอบไปดวยธาตหลก ๆ อย 2 ชนด ไดแก ซลกาออกไซด (SiO2) โดยมรอยละ 67.20 และอลมเนยมออกไซด (Al2O3) มรอยละ 21.25 ซงเปนองคประกอบหลกทมในปรมาณมาก เมอนามาใชรวมกบวสดอนจะสงผลใหวสดทเกดขนใหมมคณสมบตทดในดานของความแขงแรง ทนความรอนและรอยขดขวนไดด และในสวนของขนาดอนภาคของวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) โดยรวม พบวาวสดเหลอใชเซรามกสดงกลาวมขนาดอนภาคทแตกตางกนอย 2 ลกษณะ คอ อนภาคขนาดเลก มขนาดอนภาคอยท 11.65 ไมครอน (มปรมาณรอยละ 85-90) และอนภาคขนาดใหญ มขนาดอนภาคอยท 2-4 มลลเมตร (มปรมาณรอยละ 10-15) ซงวสดดงกลาว แสดงใหเหนวาขนาดอนภาคทแตกตางกนนมคณสมบตทเหมาะสมในการนามาศกษากระบวนการใชประโยชนในรปแบบตาง ๆ ใหเกดเปนวสดเซรามกสคอมโพสตทมคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลทดไดอยางเหมาะสม ทงนจากการศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสทมการนาเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) มาใชเปนวสดเนอหลกในการขนรป โดยมการนาปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 มาใชเปนวสดประสานนน พบวา กระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสทมคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลทด มความเหมาะสมในการนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนได คอ กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 เปนกระบวนการขนรปเซรามกสพรน (ขนรปดวยวธการอดแบบ) ใชวสดเหลอใชเซรามกสอนภาคขนาดใหญ โดยสตรวสดเซรามกสคอมโพสตทมความเหมาะสมมากทสด คอ สตร PCB5 (มอตราสวนวสดเหลอใชเซรามกส : ปนซเมนตปอรตแลนด ประเภทท 1 : นาบรสทธ เทากบรอยละ 50:50:15) โดยมคากาลงรบแรงอดอยท 78.07 เมกะปาสคาล ซงจากผลการประเมนจากผเชยวชาญดานวสดทง 3 ทาน พบวา อยในเกณฑทมความเหมาะสมมากทสด ( = 4.56, S.D. = 0.41) ซงนอกจากจะมความแขงแรง ทนทาน และความพรนตวสงแลว ยงมลกษณะพนผวทแปลกใหมนาสนใจ โดยจากผลการวเคราะหกระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสกบผลตภณฑชมชนทมความสอดคลองและเหมาะสมแลว พบวา ผลตภณฑชมชนทมความเหมาะสมมากทสดทงในดานของวสดและดานกระบวนการขนรป คอ ผลตภณฑแผนปพน

2. ผลการศกษาการพฒนาผลตภณฑชมชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส จากการศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส พบวา กระบวนการใชประโยชนจาก

วสดเหลอใชเซรามกสทมความเหมาะสมมากทสด คอ กระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 (กระบวนการขนรปเซรามกสพรน) โดยสตรวสดเซรามกสคอมโพสตทมความเหมาะสมมากทสด คอ สตร PCB5 และผลตภณฑชมชนทมความสอดคลองและเหมาะสมกบกระบวนการใชประโยชนดงกลาวมากทสด ไดแก ผลตภณฑแผนปพน ประเภทคอนกรตบลอกประสานปพน เนองจากผลตภณฑดงกลาวมวธการขนรปดวยวธการอดแบบ รวมถงมการใชวสดทสอดคลองและมการใชนาบรสทธเพอชวยในการขนรปในอตราสวนทนอยเชนเดยวกน รวมถงเปนผลตภณฑทตองการคณสมบตเชงกลทดและมกาลงรบแรงอดทสง ผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนจงมความเหมาะสมในการนาวสดเซรามกสคอมโพสตจากกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 มาประยกตใชมากทสด

ทงนเมอทาการศกษาขอมลเกยวกบผลตภณฑประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนจากแหลงชมชนและเอกสารตาง ๆ พบวา ในปจจบนกลมตวอยางมความตองการใหผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนมความแขงแรงสง สามารถทนตอแรงกด แรงอด และแรงกระแทกไดด มนาหนกเบา รวมถงมพนผวทนาสนใจ ดงนนผวจยจงไดทาการศกษาความตองการของกลมตวอยาง


116

โดยไดนาเทคนคหลกการแปลงหนาทผลตภณฑเชงคณภาพ (Quality Function Deployment) มาชวยในการวเคราะหปญหาและเพอนามาพฒนาผลตภณฑใหไดตามความตองการของกลมเปาหมายและตรงตามวตถประสงคของการวจยไดอยางเหมาะสม

จากการวเคราะหวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) รวมถงกระบวนการใชประโยชนกระบวนการท 3 ทนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพน พบวา วสดเหลอใช เซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทนามาเขาสกระบวนการขนรปเปนวสดเซรามกสคอมโพสตนน สามารถนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑดงกลาวไดอยางเหมาะสม ทงในดานของวสดทนามาใชในกระบวนการขนรปและดานของการใชงานหรอการนาไปใชประโยชน โดยเฉพาะในสวนของคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลของผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกสทมแนวโนมดกวาผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนทมการใชวสดเดม คอ วสด เซรามกสคอมโพสตทนามาใชในการขนรปผลตภณฑนน สงผลใหมคณสมบตเชงกลในดานของกาลงรบแรงอดทสง ทาใหผลตภณฑจากวสดเหลอใชเซรามกสมความแขงแรง ทนทาน สามารถทนตอการเสยดส และการกระแทกไดดขน รวมถงผลตภณฑดงกลาว ยงมความพรนตวสง จงทาใหผลตภณฑจากวสดเหลอใชเซรามกสมนาหนกทนอยกวาผลตภณฑทใชวสดเดมอยางมนยสาคญ

ทงนจากการศกษากระบวนการใชประโยชนจากวสดเหลอใชเซรามกสและการศกษาการพฒนาผลตภณฑชมชนจากวสดเหลอใชเซรามกสขางตน พบวา ผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกสนน สามารถชวยลดปรมาณกากของเสยหรอวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) จากมปรมาณ 57.25 ตน (ตอเดอน) ใหคงเหลอประมาณ 48.60 ตน (ตอเดอน) และสามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชในระบบอตสาหกรรมเซรามกสโดยรวม กรณศกษา บรษท เคนไซ ซรามคส อนดสตร จากด จากมปรมาณ 158.25 ตน (ตอเดอน) ใหคงเหลอประมาณ 149.60 ตน (ตอเดอน) เพราะฉะนนผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนจากวสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) นน สามารถชวยลดปรมาณวสดเหลอใชประเภทกระเบองเซรามกส รวมถงสามารถนากลบมาใชประโยชนใหมในรปแบบของกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 (กระบวนการขนรปเซรามกสพรน) ไดอยางด และสงผลใหผลตภณฑชมชนประเภทคอนกรตบลอกประสานปพนมคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลทดยงขน ขอเสนอแนะ

1. การศกษาวจยเกยวกบวสดเหลอใชเซรามกสประเภทกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) นน จะตองมการเกบและรวบรวมขอมลปฐมภมและขอมลทตยภมอยางตอเนอง เพอจะไดทราบขอมลเกยวกบวสดเหลอใชดงกลาวทเปนปจจบนมากทสด ซงปจจยทสงผลตอวสดเหลอใชประเภทน ไดแก ปจจยเรองวตถดบทนามาใช ปจจยเรองกระบวนการผลต และปจจยเรองการคดแยกประเภท รวมถงวธการจดการกบวสดเหลอใชในอตสาหกรรมเซรามกสรปแบบตาง ๆ กอนนามาใชในการศกษาวจยเสมอ

2. วสดเหลอใชเซรามกสประเภทเศษกระเบองแกรนตโต (หลงเผา) ทนามาใชในการศกษาวจยนน จาเปนตองมการเกบและรวบรวมขอมลปฐมภมและขอมลทตยภมอยางตอเนองเชนเดยวกน เนองจากวสดเหลอใชดงกลาวมการนามาทดสอบลกษณะทางกายภาพและคณสมบตเชงกลในดานตาง ๆ กอนนามาประยกตใชกบกระบวนการใชประโยชน เพราะฉะนนเมอผลตภณฑกระเบองเซรามกส มการเปลยนแปลงสตรหรออตราสวนผสมของวตถดบทใชในการผลต รวมถงกระบวนการผลตตาง ๆเชน กระบวนการเตรยมวตถดบ กระบวนการผสม กระบวนการขนรป และกระบวนการเผา เปนตน จะสามารถสงผลใหคณสมบตทางกายภาพและคณสมบตเชงกลในดานตาง ๆ ของวสดเหลอใชเซรามกสประเภทดงกลาวเปลยนแปลงไปจากคณสมบตเดมได

3. การศกษาวจยเกยวกบกระบวนการใชประโยชน กระบวนการท 3 สตร PCB5 ซงเปนกระบวนการขนรปเซรามกสพรนทนามาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑคอนกรตบลอกประสานปพนนน มการใชวตถดบหลก ๆ อย 3 ประเภท ไดแก วสดเหลอใชเซรามกส ปนซเมนตปอรตแลนด และนาสะอาด จงทาใหกรณทมการชงวตถดบเพอผสมเปนวสดเซรามกสคอมโพสต จาเปนตองมการควบคมปรมาณและอตราสวนทใชใหถกตองทกครง เนองจากในกรณทมการชงอตราสวนไมคงท จะสงผลใหการแสดงลกษณะพนผวของผลตภณฑไมสมบรณ รวมถงสงผลใหมลกษณะทางกายภาพและคณสมบตเชงกลทเปลยนไปจากเดม


117

เอกสารอางอง กรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. (2558). ระบบการจดการมลพษกากอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : กระทรวงอตสาหกรรม. กว หวงนเวศนกล. (2558). วสดวศวกรรม. กรงเทพฯ : โรงพมพ รงแสงการพมพ. เฉลม สจรต. (2543). วสดและการกอสรางสถาปตยกรรม. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : ศนยหนงสอจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ไพจตร องศรวฒน. (2541). เนอดนเซรามก. กรงเทพฯ : โอ.เอส. พรนตง เฮาส. สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. (2528.) มาตรฐานเลขท มอก. 566-2528 มวลผสมคอนกรต. กรงเทพฯ : กระทรวงอตสาหกรรม. สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. (2531). มาตรฐานเลขท มอก. 827-2531 คอนกรตบลอกประสานปพน. กรงเทพฯ : กระทรวงอตสาหกรรม. สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. (2532). มาตรฐานเลขท มอก.15 เลม 12-2532 ปนซเมนตปอรตแลนด (เลม 12 วธทดสอบความตานแรงอดของมอรตารปนซเมนตไฮดรอลก). กรงเทพฯ : กระทรวงอตสาหกรรม. สานกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. (2559). สรปภาวะเศรษฐกจอตสาหกรรมป 2559 และแนวโนมป 2560. กรงเทพฯ : กระทรวงอตสาหกรรม. สานกบรหารจดการกากอตสาหกรรม กรมโรงงานอตสาหกรรม. (2555). คมอ 3Rs กบการจดการของเสยภายในโรงงาน ป 2. กรงเทพฯ : กรมโรงงานอตสาหกรรม. สานกบรหารจดการกากอตสาหกรรม กรมโรงงานอตสาหกรรม. (2556). หลกเกณฑคณสมบตของเสยทเหมาะสม ในการนามาใชประโยชนในระดบอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : กระทรวงอตสาหกรรม. สาเรง รกซอน. (2557). ทฤษฎและการทดสอบคอนกรตเทคโนโลย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : แองเกลออฟไซ. อาพล วงศษา และวนชย สะตะ. (2556). การใชเศษวสดเปนสวนผสมในคอนกรตพรน. ปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาวศวกรรมโยธา. บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อดมศกด สารบตร. (2549). เทคโนโลยผลตภณฑอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

การพฒนาสตรเนอดนปนสาหรบผลตภณฑสโตนแวร จากดนบานปลกแรด อาเภอบางระกา จงหวดพษณโลก

วมล ทองดอนกลง1*

The Development Body Texture For Stoneware Products Of Ban Plugrat Bangrakam District Phitsanulok

Wimol Thongdornkling1*

1*คณะเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม จงหวดพษณโลก 1*Faculty of Industrial Technology, Phibulsongkram Rajabhat University, Phitsanulok *Corresponding author : [email protected]

_________________________________________________________________________________

บทคดยอ

การวจยครงนมความมงหมายเพอเปนการวจยและพฒนาเนอดนปนสโตนแวรโดยมจดมงหมายดงนคอ1. การทดลองเพอหาสตรสวนผสมทเหมาะสมสาหรบผลตภณฑสโตนแวร จากดนบานปลกแรด อาเภอบางระกาจานวน 10 ตวอยาง จงหวดพษณโลก 2. พฒนาผลตภณฑเครองปนดนเผาจากเนอดนปนทผานการทดลองขนมาใหม จานวน 10 แบบโดยเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน 3. เปรยบเทยบความเสยหายกบผลตภณฑเดมโดยการทดลองนใชวธการสมตวอยางโดยการสมแบบเจาะจงโดยใชตารางสามเหลยมดานเทาไดสตรสวนผสมของเนอดนปนทงหมด 360 สตรสวนผสม ตามอตราสวนทไดจากการสมนนนามาทดลองและทดสอบตามกระบวนการทดลองของเนอดนปนโตนแวรและนาขอมลทไดจากการทดลองมาวเคราะหโดยนามาหาคาความแขงแรงหลงการเผาคาการหดตว คาการดดซมนา สงเกตสของเนอดน คาความทนไฟและความเหมาะสมกบเคลอบของเนอดนปนดวยขนรป จากการวเคราะหผลการทดลองสรปไดวาเนอดนปนสโตนแวรทใชดนบานปลกแรดจานวน 10 ตวอยาง ดนขาวลาปางและเฟลดสปาร เผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนสามารถทนไฟไดทกสตรสวนผสมและผลการทดลองเนอดนปนสโตนแวรทใชดนบานปลกแรดจานวน 10 ตวอยาง ดนขาวลาปางและเฟลดสปาร ทกสตรสวนผสมททาการทดลองสามารถขนรปผลตภณฑดวยแปนหมนไดทกสตรสวนผสม ซงมคณสมบตทางกายภาพหลงการเผาดงน คาความหดตวของเนอดนปนภายหลงการเผาพบวาคาความหดตวภายหลงการเผาของเนอดนปนดนบานปลกแรดอยระหวาง รอยละ 0.00 - 9.48 คาความแขงแรงภายหลงการเผาของเนอดนปนดนบานปลกแรดอยระหวางรอยละ 81.46 Kg/cm3 - 237.84 Kg/cm3 คาการดดซมนาของดนดนบานปลกแรดอยระหวาง รอยละ 0.00 - 12.32 คาความทนไฟของเนอดนปนดนบานปลกแรดอยระหวาง ดนบานปลกแรด 30% ดนขาวลาปาง 30% และเฟลดสปาร 40% ขนไป สของเนอดนปนภายหลงการเผาทของดนบานปลกแรด 10 ตวอยางเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส พบวาแตละสตรสวนผสมจะใหสใกลเคยงกนคาของสเนอดนปนตงแตสครม สเทาอมครม สนาตาลอมครม สนาตาลออน จนถงสนาตาลเขม และสนาตาลแดง สทปรากฏนนเปนสทมาจากเฟอรรกออกไซดจากเนอดนซงสรปไดวา ในชวงของสตรสวนผสมของเนอดนปนทมคณภาพมสวนผสมของดนบานปลกแรด 10 ตวอยาง อยในปรมาณมากจงเหมาะสมในการผลตผลตภณฑเครองปนดนเผาประเภทสโตนแวร ทจาเปนตองอาศยเนอดนปนทมความเหนยวในการผลตและมสวนผสมของดนขาวลาปางซงเปนวตถดบทมคณสมบตชวยใหผลตภณฑ มความขาวและมสวนผสมของเฟลดสปารเปนตวชวยกอใหเกดเนอแกวในเนอดนปนอกดวย และจากการทดลองเนอดนปนทมสวนผสมของดนบานปลกแรดเปนวตถดบหลกผลตภณฑเกดความเสยหายเพยง 3% จากเดม 15 % อนเนองมากจากการบดเบยวและเกดตาหนบนตวผลตภณฑการวจยในครงนเนอดนปนทไดมความเหมาะสมกบการผลตเครองปนดนเผาประเภทสโตนแวรเปนอยางยงและจากการคดเลอกสตรสวนผสมทไดจากการทดลองนาไปใหผประกอบการจานวน 10 สตรสวนผสม ของเนอดนปนดนบานปลกแรด 1 สตรสวนผสมท 19 เนอดนปนดนบานปลกแรด 2 สตรสวนผสมท 19 เนอดนปนดนบานปลกแรด 3 สตรสวนผสมท 1 เนอดนปนดนบานปลกแรด 4 สตรสวนผสมท 5 เนอดนปนดนบานปลกแรด 5 สตรสวนผสมท 20 เนอดนปนดนบานปลกแรด 6 สตรสวนผสมท 26 เนอดนปนดนบานปลกแรด 7 สตรสวนผสมท 21 เนอดน


119

ปนดนบานปลกแรด 8 สตรสวนผสมท 33 เนอดนปนดนบานปลกแรด 9 สตรสวนผสมท 34 และเนอดนปนดนบานปลกแรด 10 สตรสวนผสมท 10 ผลจากการทดลองขนรปดวยวธขนรปดวยใบมดคอสามารถขนรปไดทกสตรสวนผสมซงเปนทนาพอใจของผประกอบการบางแกวเซรามค

คาสาคญ : การพฒนา,เนอดนปนสโตนแวร,ดนบานปลกแรด

ABSTRACT

The research intend to develop research and stoneware clay with the following goals 1. Experiment to find the right formula for Stoneware products. Ban Plugrat, Bang Rakam district of Phitsanulok 2. 10 samples of clay pottery products through a new experimental model number 10 by firing temperature 1230 ° C in atmospheric oxidation damage 3. Comparison with the original product. The trial is using a sampling method by sampling using square triangle has formulated mixture of clay all 360 formulation according to the ratio of random then the tried and tested by the trials of clay Stoneware. and the data obtained from the experiments to be analyzed by looking up strength after the burning of the contraction. The water absorption Observe the color of ground beef The fire-resistant and suitable for the coating of clay by molding. The analysis concluded that the clay. Stoneware clay based mud rhino house number 10 samples Lampang kaolin and feldspar. Sintered at 1230 °C in Oxidation atmosphere. Body can withstand all fire formulas. Ingredients and test results of Stoneware Ban Plug Rad 10 samples of Lampang and Feldspar. All formulas in the experiment can be molded into the product using the rotary pad. It has the following physical properties: After the incubation, it was found that the postharvest shrinkage of Ban Plug Rad Clay was between 0.00 - 9.48% The postharvest strength of Ban Plug Rad Clay Between 81.46 Kg / cm3 and 237.84 Kg / cm3, the water absorption of Ban Plug Rad Clay was between 0.00 - 12.32. The fire resistance of Ban Plug Rad Clay was between 30% of rhinoceros, 30% of Lampang, and 40% of feldspar. colors of clay after firing of clay Ban Plugrat 10 samples sintered at 1230 °C showed that each formula is a color similar to the color of clay the color gray,cream,brown,cream,light brown to dark brown And Auburn Color is the color of ferric oxide from clay which concluded that. During the formulation of quality clay soil with a mixture of mud houses rhino 10 samples in quantities suitable for production of stoneware pottery. The need for a cohesive clay and a mixture of kaolin production in Lampang a material that has properties that make products A white and a mixture of feldspar is helping cause the glass on clay too And experimental clay clay with a mixture of mud houses rhino products is the main material damage only 3% from 15% due to distorted and caused a lot of blame on the product. Research in this clay that is suited to the production of stoneware very seriously and the selection formula from the experimental to the operator of 10 formulation of clay Ban Plugrat 1 formula at 19 clay Ban Plugrat 2 formulation that 19 clay Ban Plugrat 3 ingredient recipe first clay Ban Plugrat 4 formulated at five clay Ban Plugrat 5 ingredient recipe 20 clay Ban Plugrat 6 formula at 26 clay Ban Plugrat 7 formulated the 21 clay Ban Plugrat 8 formulated the 33 clay Ban Plugrat 9 formulation at 34 and clay Ban Plugrat 10 formulation that 10 results from trials molded by forming blade is capable of forming any formula which satisfies the BangKeaw Ceramic. Keywords : Development,Stoneware Body, Clay of Ban Plugrat

บทนา เครองปนดนเผานนเกดขนไดเนองจากความจาเปนและความตองการของมนษย ซงแตเดมคงทาขนเพอเปนภาชนะใสอาหารและนาตอมามนษยกพฒนาเครองปนดนเผาใหมคณภาพดขนและประโยชนใชสอยของเครองปนดนเผากเพมขนตามลาดบเชนกนสนนษฐานกนวาเครองปนดนเผาในยคแรกๆ อยในชวงเวลาราวๆ 1,500 ป กอนครสตกาล ไดพบหลกฐานผลตภณฑประเภทอฐ (ใชในการกอสราง) ครงแรกทประเทศบาบโลเนยเอสซเรย อยปต และประเทศในแถบเอเชย ซงในแถบนม


120

ความกาวหนาในเรองเครองปนดนเผากนมาก รจกวธใชดนแดง ดนดา ดนขาว มาตกแตงผลตภณฑ ปจจบนการทาเครองปนดนเผาเปนทสนใจอยางแพรหลาย มโรงงานอตสาหกรรมททาเครองปนดนเผาเกดขนหลายแหงสวนหนวยงานรฐบาลทชวยสงเสรมคนควาวจยไดแกกรมวทยาศาสตรสภาวจยแหงชาตกรมสงเสรมอตสาหกรรมและศนยวจย ( http://www.school.net.th/library/webcontest2003/100team/dlbs008/history.htm ) ดนเปนวตถดบทสาคญในการผลตเซรามกส โดยเฉพาะภาชนะรองรบอาหารสขภณฑกระเบองและอน ๆ ดนมหลายชนดทแตกตางกนไป อาจจะแตกตางกนไปในเรองสหรอตางกนในเรองโครงสรางรวมทงคณสมบตทางกายภาพและทางเคมเปนตนวามความเหนยวตางกนมปรมาณ SiO2 ตางกน (ปรดา พมพขาวขา. 2539:40) เครองปนดนเผาเครองปนดนเผากลม OTOP บางแกวเซรามค ถอเปนผลตภณฑทมการรวมกลมกน“หนงตาบลหนงผลตภณฑ (OTOP)” ผลตเครองปนดนเผา(ประเภทสโตนแวร) ขนทาใหประชาชน เกดการสรางงานมรายไดเกดขนและเปนชมชนเขมแขง เครองปนดนเผากลม OTOPบางแกวเซรามค ถอเปนผลตภณฑทมชอเสยงและเปนทรจกกนเปนอยางดในเรองของตวผลตภณฑซงมเอกลกษณเฉพาะ แตในเรองของวตถดบมซงเปนดนสาเรจรป (ดนบรษท) ซงไมทราบวามสวนผสมอยางไร ทาใหเมอเกดปญหาขนจงไมสามารถแกปญหาได อกประการหนงคอราคาคอนขางสงและเมอเกดปญหาขนทาใหผลตภณฑขายไมได ในการผลตผลตภณฑแตละครงจะมของเสยมากถาเทยบเปนเปอรเซนตกจะมปรมาณ 40 – 50 เปอรเซนต ตอหนงครงซงเปนการสญเสยในกระบวนการผลต (อศวน นลเตา,2556) เพอใหเกดประโยชนตอกจกรรมของกระบวนการผลตเครองปนดนเผาและเกดคณคาตอผลตภณฑเครองปนดนเผารวมทงเปนการสรางรายไดและเสรมอาชพแกคนในทองถนผวจยจงมแนวทางทจะสรางสวนผสมของเนอดนปนทใชวตถดบในทองถน ซงยงไมเคยมการทาการทดลองมากอนและมความตงใจทจะแกปญหาดงกลาวดวยการพฒนาเนอดนปนใหมคณภาพลดการสญเสยในการผลตซงการพฒนาเนอดนปนในครงนเปนการวจยเชงทดลอง เพอใหไดเนอดนปนทมคณภาพและเหมาะสมสาหรบการผลตผลตภณฑเครองปนดนเผา โดยใชวตถดบหลกในทองถนดนบานปลกแรด อาเภอบางระกา จงหวดพษณโลก ซงจะเปนประโยชนโดยตรงแกผผลตเครองปนดนเผาในทองถนอกดวย

วตถประสงคของการวจย 1. การทดลองเพอหาสตรสวนผสมทเหมาะสมสาหรบผลตภณฑสโตนแวร จากดนบานปลกแรด อาเภอบางระกา จงหวดพษณโลก 2. พฒนาผลตภณฑเครองปนดนเผาจากเนอดนปนทผานการทดลองขนมาใหมจานวน 10 แบบ 3. เปรยบเทยบความเสยหายกบผลตภณฑเดม

วธดาเนนการวจย

1. เครองมอทใชในการวจย เครองมอและอปกรณทใชในการทดลอง 1.1) เครองชง Digital (0.01 g) 1.2) เตาแกส 1.3) เครองทดสองความแขงแรง (Modulus of Rupther Machine:MOR) 1.4) หมอตมนา 1.5) เครองบดผสมดน 1.6) เครองกวนนาดน 1.7) ตะแกรงรอนเบอร 120 เมช 1.8) โตะนวดดน 1.9) แบบพมพทนวดอณหภม 1.10) แบบพมพแทงทดลอง 1.11) ทนวดอณหภม (Pylometric Cone) 1.12) เวอรเนย

2. ขอบเขตของการวจย 1. ขอบเขตดานประชากรและกลมตวอยาง 1.1 ประชากร ไดแกดนบานปลกแรด อาเภอบางระกาจงหวดพษณโลก ดนขาวลาปางและเฟลดสปาร(Feldspar) จะไดสวนผสมทงหมด 36 สตรสวนผสม 1.2 กลมตวอยาง ไดแกสวนผสมของดนบานปลกแรด อาเภอบางระกาจงหวดพษณโลก ดนขาวลาปางและเฟลดสปาร(Feldspar) จะไดสวนผสมทงหมด 36 สตรสวนผสม ไดโดยการสมตวอยางแบบจาเพาะเจาะจง (Purposive Sampling) จากตารางสามเหลยมดานเทา (Triaxial Diagram) ซงประกอบดวยดนบานปลกแรด อาเภอบางระกาจงหวดพษณโลก (ตงแตรอยละ 10 ขนไป) 2. ตวแปรทศกษา 2.1 ตวแปรอสระ ไดแก


121

2.1.1 อตราสวนผสมของเนอดนปนระหวางดนบานปลกแรด อาเภอบางระกาจงหวดพษณโลก ดนขาวลาปางและเฟลดสปาร(Feldspar) ทใชตางกนในเนอดนปน 2.1.2 บรรยากาศในการเผาแบงเปนบรรยากาศแบบออกซเดชน (Oxidation) 2.2 ตวแปรตาม ไดแก 2.2.1 คณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนหลงเผา 2.2.1.1 ความหดตว (Shrinkage)) 2.2.1.2 ความแขงแรง (Modulus of Rupture) 2.2.2 คณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนหลงเผา 2.2.2.1 สหลงเผา (Fired Colour) 2.2.2.2 ความหดตว (Shrinkage)) 2.2.2.3 ความทนไฟ (Refractoriness) 2.2.2.4 ความแขงแรง (Modulus of Rupture) 2.2.2.5 การดดซมนา (Water Absorption) 3. วธการดาเนนงานวจย

ในการวจยครงน ผวจยมวธการดาเนนการวจย ตามขนตอนดงน 3.1 เตรยมวตถดบทใชในการทดลอง โดยนาวตถดบทกชนดมาอบใหแหงสนททอณหภม 110 องศาเซลเซยส 3.2 นาสวนผสมของเนอดนปนทไดจากการสม โดยตารางสามเหลยมดานเทาจานวน 396 สตรเนอดนปน มาชงโดย

เครองชงระบบดจตอล สตรเนอดนปนละ 500 กรม 3.3 บดสวนผสมของแตละสตรโดยใชโกรงบด เปนเวลา 20 นาท 3.4 นาเนอดนปนแตละสตรเนอดนปน มาผานตะแกรงขนาดเบอร 120 เมช 3.5 นานาดนทไดไปเกรอะบนโตะเกรอะเพอดดนาออกจากดน 3.6 นาเนอดนปนทไดมาขนรป 3.6.1 นาเนอดนปนทไดมาทาแทงทดลอง ขนาดความกวาง 2 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร ยาว 12

เซนตเมตร โดยพมพกดสตรเนอดนปนตวอยางละ 2 ชนทดลองดงภาพท 1

ภาพ 1 แสดงชนทดลองเนอดนปน

3.7 นาแทงทดลองทงหมดไปอบแหงทอณหภม 110 องศาเซลเซยส 3.8 นาแทงทดลองมาทดสอบคณสมบตทางกายภาพกอนเผา 3.8.1 นาแทงทดลองไปอบทอณหภม 110 องศาเซลเซยส 3.8.2 นาแทงทดลองไปหาคาการหดตว บนทกคา 3.8.3 นาแทงทดลองไปหาคาความแขงแรงโดยเครองทดสอบความแขงแรง (Modulus of Rupther : MOR)

บนทกคา 3.9 นาไปเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศแบบออกซเดชน 3.10 นาแทงทดลองทผานการเผามาทดสอบคณสมบตทางกายภาพหลงเผา ซงไดแก การหดตวภายหลงการเผา ความ

แขงแรงหลงเผา การดดซมนา ความทนไฟ และสภายหลงการเผา 3.10.1 ตรวจสอบความทนไฟของเนอดนปนในแตละสตร โดยสงเกตจากลกษณะการคงรปของชนทดลอง 3.10.2 ตรวจสอบสภายหลงการเผาโดยเครองมอเทยบสมาตรฐาน THE ROYAL HORTICULTURAL

SOCIETY LONDON บนทกคา 3.10.3 นาแทงทดลองไปหาคาการหดตวตามสตร บนทกคา 3.10.4 นาแทงทดลองไปทดสอบคาความแขงแรงหลงเผาโดยเครองทดสอบความแขงแรง (MOR) 3.10.5 นาแทงทดลองไปหาคาการดดซมนาและคานวณตามสตร บนทกคา


122

3.11 พฒนาผลตภณฑเครองปนดนเผาจากเนอดนปนทผานการทดลองขนมาใหม จานวน 10 แบบ 3.12 เปรยบเทยบความเสยหายกบผลตภณฑเดม 4. การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการวจยครงน ผวจยไดดาเนนการตอไปน 4.1 คณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนกอนเผา 4.1.1 การหดตวเมอแหงวเคราะหโดยการคานวณจากสตร (ทว พรหมพฤกษ, 2523 หนา 54) ดงน

4.1.2 ความแขงแรงกอนเผา วเคราะหโดยการคานวณจากสตร (Andrews, 1957 : 44) ดงน

22

3

bd

PLM

โดย M = คาความแขงแรงของดน หนวยเปนกโลกรมตอตารางเซนตเมตร P = แรงทใชกดทาใหชนทดสอบหก หนวยเปนกโลกรม L = ระยะหางของแทนรองรบชนทดสอบ หนวยเปนเซนตเมตร b = ความกวางของชนทดสอบ หนวยเปนเซนตเมตร d = ความหนาของชนทดสอบ หนวยเปนเซนตเมตร 4.2 คณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนหลงเผา 4.2.1 สภายหลงการเผา โดยการเปรยบเทยบสทปรากฎภายหลงจากการเผากบแผนเทยบส THE ROYAL HORTICULTURAL SOCIETY LONDON 4.2.2 การหดตวภายหลงจากการเผา วเคราะหโดยการคานวณจากสตร (ทว พรหมพฤกษ, 2523 หนา 55) ดงน 4.2.3 ความทนไฟ วเคราะหโดยการเปรยบเทยบกบ Cone มาตรฐาน ตามลกษณะการเอยงของแทงทดลองรปทนวดอณหภมวาเอยงลมหรอไมภายหลงจากการเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยสแลวนนคอความทนไฟของเนอดนปน 4.2.4 ความแขงแรงหลงเผา วเคราะหโดยการคานวณจากสตร (Andrews,1957 หนา 44) ดงน

22

3

bd

PLM

โดย M = คาความแขงแรงของดน หนวยเปนกโลกรมตอตารางเซนตเมตร P = แรงทใชกดทาใหชนทดสอบหก หนวยเปนกโลกรม L = ระยะหางของแทนรองรบชนทดสอบ หนวยเปนเซนตเมตร b = ความกวางของชนทดสอบ หนวยเปนเซนตเมตร d = ความหนาของชนทดสอบ หนวยเปนเซนตเมตร 4.2.5 การดดซมนา วเคราะหโดยการคานวณจากสตร (Rhodes, 1974 หนา 311) ดงน

100

D

DW

โดย A = รอยละของการดดซมนา


123

W = นาหนกดนทอมตว D = นาหนกดนทแหง 5. กรอบแนวคดในการวจย

ภาพ 2 กรอบแนวคดในการวจย

ผลการวจย 1. การทดลองเพอหาสตรสวนผสมทเหมาะสมสาหรบผลตภณฑสโตนแวร จากดนบานปลกแรด อาเภอบางระกา การทดลองหาอตราสวนผสมเนอดนปนจากดนบานปลกแรด (1-10) ดนขาวลาปางและเฟลดสปาร(Feldspar) โดยการสมตวอยางแบบเจาะจงจากตารางสามเหลยมอยางมระบบจานวน 360 สตรสวนผสม นามาทาการอดขนรปแทงทดลองมขนาดความกวาง 2 เซนตเมตร ยาว 12 เซนตเมตรและหนา 1 เซนตเมตร เพอหาคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนกอนเผาและภายหลงการเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน ไดผลการวเคราะหขอมลแสดงรายละเอยดดงน การวเคราะหคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 1 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสด ไดแก สตรสวนผสมท 29,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสด ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18, 19,20,21,22,23,24,25,26,27,28 และสตรสวนผสมท 29 ดนบานปลกแรด 2 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 1.00 ไดแก สตรสวนผสมท 18,19,20,21,22,23,24,25,26,27, 28,29,30,31,32,33,34,35และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 1.80 ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 ดนบานปลกแรด 3 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.70 ไดแก สตรสวนผสมท 28 และสตรสวนผสมท 29 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 1.50 ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 และสตรสวนผสมท 11 ดนบานปลกแรด 4 เนอดนปนกอนเผา

ตวแปรอสระ

1.อตราสวนผสมของเนอดนปนระหวางดนบานปลกแรด ดนขาวลาปางและเฟลดสปาร

ตวแปรตาม 1.คณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนกอนเผา

1.1ความหดตว 1.2ความแขงแรง

2.คณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนหลงเผา 2.1 สภายหลงการเผา

2.2 ความหดตว 2.3 ความทนไฟ 2.4 ความแขงแรง 2.5 การดดซมนา

ไดเนอดนทเหมาะสม

ทใชสวนผสมจากวตถดบหลกในทองถน ลดตนทนปจจยทใชในการผลตเครองปนดนเผา

ไดเนอดนปนมคณภาพ

ท ไ ด จ า กวตถดบในชมชนทองถน ห า ซ อ ไ ด ใ น ท อ ง ถ น ราคาถก มตนทนการผลตตา มคณภาพ และสะดวกตอการขนสง

ไดเนอดนปน

ทมความเหมาะสมในการผลตผลตภณฑเครองปนดนเผา


124

ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 1.00 ไดแก สตรสวนผสมท 29,30,31,32,33,34,35และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนท มคาความแขงแรงมากทสดคอ 2.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21 และสตรสวนผสมท 22 ดนบานปลกแรด 5 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดนอยทสดไดแกสตรสวนผสมท 7,15,17,28,29,30 และสตรสวนผสมท 31 คอรอยละ 1.00 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดมากทสดไดแกสตร สวนผสมท1,2,3,4,5,6,8,9,10,11,12,13,14,16,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 คอรอยละ 5.00 เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.50 ไดแก สตรสวนผสมท 28,29,30 และสตรสวนผสมท 31 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 1.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14 และสตรสวนผสมท 15 ดนบานปลกแรด 6 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดนอยทสดไดแกสตรสวนผสมท 29 คอ รอยละ 1.00 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดมากทสดไดแกสตร สวนผสมท1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25, 26,27,28,29,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 คอรอยละ 5.00 เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.50 ไดแก สตรสวนผสมท 22,2329 และสตรสวนผสมท 30 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 2.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11 และสตรสวนผสมท 12 ดนบานปลกแรด 7 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.90 ไดแก สตรสวนผสมท 29 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 2.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,113,14 และสตรสวนผสมท 15 บานปลกแรด 8 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.90 ไดแก สตรสวนผสมท 28และสตรสวนผสมท 29 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 2.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 ดนบานปลกแรด 9 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 1.00 ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27, 28,29,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 1.50 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14 และสตรสวนผสมท 15 ดนบานปลกแรด 10 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม เนอดนปนกอนเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.50 ไดแก สตรสวนผสมท 29 เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 1.00 ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,34,35 และสตรสวนผสมท 36 ผลวเคราะหคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนดนบานปลกแรด 1 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 23 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 29 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 34 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 และสตรสวนผสมท 2 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,16,17,18,19,22,23,24,31 และสตรสวนผสมท 32 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนาม า ก ท ส ด ไ ด แ ก ส ต รส ว นผสม ท 36 เ น อ ด นป นหล ง เ ผ า ท ส าม า รถทน ไฟ ได ไ ด แ ก ส ต รส ว นผสม ท 19,20, 21,23,24,25,26,27,28,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9, 10,11,12,13,14,15,16,17,18,22,23,24,25,26,27,28,29 และสตรสวนผสมท 30 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลเขม ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15 และสตรสวนผสมท 22 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 16,17,18,19,20,21,23,24,25 และสตรสวนผสมท 26 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลครม ไดแกสตรสวนผสมท 27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 29,30,31 และสตรสวนผสมท 32 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 ดนบานปลกแรด 2 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 4 และสตรสวนผสมท 15 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 22 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 และสตรสวนผสมท 22 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 29,31,33 และ สตรสวนผสมท 34 เนอดนปนหลงเผาทม คาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 32 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 16 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 5,6,8,13,14,15,19,20,21,26,27,28,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,7,9,10,11,12,16,17,18,22,23,24,25,29,30, 31,32 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 11,12,13,16,17,18 และสตรสวนผสมท 19 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลครม ไดแกสตรสวนผสมท 14,15,20,21,24,27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 22 และสตรสวนผสมท 23 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 29,30,31,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอม


125

ครม ไดแกสตรสวนผสมท 25,26,32,33 และสตรสวนผสมท 34 บานปลกแรด 3 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 29 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 เนอดนปนหลงเผาทมคาความ หดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 29 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 15 และสตรสวนผสมท 31 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 15 และสตรสวนผสมท 31 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 5,6,8,13,14,15,19,20,21,26,27,28,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,7,9,10,11,12,16,17,18,22,23,24,25,29,30,31,32 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลเขม ไดแกสตรสวนผสมท 2 และสตรสวนผสมท 4 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 3,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไ ด แ ก ส ต ร ส ว น ผ ส มท 11 แ ล ะ ส ต ร ส ว น ผ ส ม ท 12 เ น อ ด น ป น ห ล ง เ ผ า ท ม ส ค ร ม ไ ด แ ก ส ต ร ส ว น ผ ส ม ท 13,14,15,16,17,18,19,20,21,23,24,25,26,27,28,29,3031,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 22 ดนบานปลกแรด 4 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 5 เนอดนปนหลงเผาทมคาความ หดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 29 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 13 และ สตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 5,6,7,8,9,10,12 และ สตรสวนผสมท 18 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 4,5,6,8,13,14,15,19,20,21,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3 และสตรสวนผสมท 22 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลเขม ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 11,12,13,14,15,16,17,18,19,20 และสตรสวนผสมท 21 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 27,28,29 และสตรสวนผสมท 30 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 31,32 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 34,35 และสตรสวนผสมท 36 ดนบานปลกแรด 5 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 22 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 4 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 31 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2,9,11,12,17,22,23,25,29,30,31,32 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,5,6,8,13,14,15,19,20,21,24,25,26,27,28,30,31,32,33,34, 35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 4,7,8,9,10,11,12,16,17,18,22,23,29,30,31 และสตรสวนผสมท 32 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4 และสตรสวนผสมท 5 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 6,7,8,9,10,11,12,13,16,17,18,19 และสตรสวนผสมท 20 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 14 และสตรสวนผสมท 15 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 27,28,29,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 22,23,24,25,26,30,31,32,33 และสตรสวนผสมท 34 ดนบานปลกแรด 6 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 7 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 25 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 15,16,23 และสตรสวนผสมท 24 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 13 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 23 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,5,6,8,9,13,14,15,19,20,21, 26,27,28,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 4,7,10,11,12,16,17,18,22, 23,24,25,29,30 และสตรสวนผสมท 31 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 10,11,12,13,14,16,17,18 และสตรสวนผสมท 19 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแก สตรสวนผสมท 15,20,21,27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแก สตรสวนผสมท 22 และสตรสวนผสมท 29 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 23,24,25,26,30,31,32,33 และสตรสวนผสมท 34 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 35 และสตรสวนผสมท 36 บานปลกแรด 7 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 33 เนอดนปน


126

หลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 30 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 8 และสตรสวนผสมท 22 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 27,28,29,30,33,34 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2,5,7,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18, 19,20,22,23,24,25,26,29,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,5,6,11,14,15,19,20,21,26,27 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแกสตรสวนผสมท 4,7,10,12,13,16,17,18,22,23,24,25,28,29,30,31,32,33,34 และสตรสวนผสมท 35 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,910,11,12,13,14,17 และสตรสวนผสมท 18 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 15 เนอดนปนหลงเผาทม สนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 16,19, 20,21,22,23,24,25,26,27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 29 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแก สตรสวนผสมท 30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 บานปลกแรด 8 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 26 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 11 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 7,13,15,19,20,26,30,31 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 16,17,18,22,23,25,29,30,31 และสตรสวนผสมท 32 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามาก ท ส ด ไ ด แก ส ตรส วนผสม ท 10 เน อ ด นป นหล ง เผา ท สามารถทนไฟไ ด ไ ด แก ส ตรส วนผสม ท 2,3,4,5,6,7, 8,9,10,13,14,15,18,19,20,21,24,25,26,27,28,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,11,12,16,17,22,23,29,30,31 และสตรสวนผสมท 32 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลเขม ไดแก สตรสวนผสมท 1 และสตรสวนผสมท 2 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 3,4,5,6,7,8,910 และสตรสวนผสมท 11 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 12,13,14,17,18,19 และสตรสวนผสมท 20 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 15,21,26,27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 16,29,30 และสตรสวนผสมท 31 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 22,23,24,25,32 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 34,35 และสตรสวนผสมท 36 ดนบานปลกแรด 9 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 8,9,12,14 และสตรสวนผสมท 35 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 22,23 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 21 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 14,15,19,20,21,26,27,28,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,16,17,18,22,23,24,25,29,30,31,32 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13 และสตรสวนผสมท 14 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 15,19,20,21,26 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 16,17,18,22,29,30,31,32,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 23,24,25,27 และสตรสวนผสมท 33 ดนบานปลกแรด 10 หลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 12 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 15 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 20,26 และสตรสวนผสมท 31 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 30 เนอดนปนหลงเผา ทมคาการดดซมน ามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 10 เน อดนปน หลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 3,4,5,6,8,9,10,13,14,15,18,19,20,21,23,24,25,26,27,28,29.30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,7,11,12,16,17 และสตรสวนผสมท 22 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4 และสตรสวนผสมท 5 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 6,7,8,9,10,11,12,13,16,17,18,19 และสตรสวนผสมท 20 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 14,15 และสตรสวนผสมท 21 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 22,23,24,25,26,30,31,32,33 และสตรสวนผสมท 34 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 27,28,29,35 และสตรสวนผสมท 36


127

สรปผลการวจย จากการวเคราะหขอมลสามารถสรปผลการทดลอง ดงรายละเอยดตอไปน 1. การศกษาคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนกอนเผา สามารถสรปผลการทดลองไดดงน 1.1 คาความหดตวของเนอดนปนกอนเผา 1.1.1 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 1 ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม 1.1.2 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 2 ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม 1.1.3 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 3 ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม 1.1.4 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 4 ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม 1.1.5 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 5 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดนอยทสดไดแกสตรสวนผสมท 7,15,17,28,29,30 และสตรสวนผสมท 31 คอรอยละ 1.00 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดมากทสดไดแกสตร สวนผสมท1,2,3,4,5,6,8,9,10,11,12,13,14,16,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 คอรอยละ 5.00 1.1.6 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 6 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดนอยทสดไดแกสตรสวนผสมท 29 คอรอยละ 1.00 เนอดนปนกอนเผาทมคาความหดมากทสดไดแกสตร สวนผสมท1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11, 12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 คอรอยละ 5.00 1.1.7 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 7 ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม 1.1.8 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 8 ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม 1.1.9 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 9 ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม 1.1.10 ความหดตวของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด 10 ทมคาความหดตวอยท 5.00 ทกสตรสวนผสม

1.2 คาความแขงแรงเนอดนปนกอนเผา 1 .2 .1 เน อ ดนป น ดนบานปลกแรด 1 เน อ ดนป น ท มค าความแขงแรงนอย ทสด ไ ดแก สตรส วนผสมท 29,30,31,32,33,34,35และสตรสวนผสมท 36 รอยละ 1.00 (Kg/cm3) เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28และสตรสวนผสมท 29 รอยละ 2.00 (Kg/cm3) 1.2.2 เนอดนปนดนบานปลกแรด 2 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 1.00 ไดแกสตรสวนผสมท 18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35และสตรสวนผสมท 36 รอยละ 1.00 (Kg/cm3)เนอดนปนทม คาความแขงแรงมากทสดคอ 1.80 ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 รอยละ 1.80 (Kg/cm3) 1.2.3 เนอดนปนดนบานปลกแรด 3 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.70 ไดแก สตรสวนผสมท 28 และสตรสวนผสมท 29 รอยละ 0.70 (Kg/cm3) เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 1.50 ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 และสตรสวนผสมท 11 รอยละ 1.50 (Kg/cm3) 1.2.4 เนอดนปนดนบานปลกแรด 4 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 1.00 ไดแก สตรสวนผสมท 29,30,31,32,33,34,35และสตรสวนผสมท 36 รอยละ1.00 (Kg/cm3) เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 2.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21 และสตรสวนผสมท 22 รอยละ 2.00 (Kg/cm3) 1.2.5 เนอดนปนดนบานปลกแรด 5 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.50 ไดแก สตรสวนผสมท 28,29,30 และสตรสวนผสมท 31 รอยละ 0.50 (Kg/cm3) เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 1.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14 และสตรสวนผสมท 15 รอยละ 1.00 (Kg/cm3) 1.2.6 เนอดนปนดนบานปลกแรด 6 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.50 ไดแก สตรสวนผสมท 22,2329 และสตรสวนผสมท 30 รอยละ 0.50 (Kg/cm3) เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 2.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11และสตรสวนผสมท 12 รอยละ 2.00 (Kg/cm3) 1.2.7 เนอดนปนดนบานปลกแรด 7 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.90 ไดแก สตรสวนผสมท 29 ร อ ย ล ะ 0 . 9 0 ( Kg/cm3 ) เ น อ ด น ป น ท ม ค า ค ว า ม แ ข ง แ ร ง ม า ก ท ส ด ค อ 2 . 0 0 ไ ด แ ก ส ต ร ส ว น ผ ส ม ท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,113,14 และสตรสวนผสมท 15 รอยละ 2.00 (Kg/cm3) 1.2.8 เนอดนปนดนบานปลกแรด 8 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.90 ไดแก สตรสวนผสมท 28และสตรสวนผสมท 29 รอยละ 0.90 (Kg/cm3) เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 2.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 รอยละ 2.00 (Kg/cm3) 1.2.9 เนอดนปนดนบานปลกแรด 9 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 1.00 ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26, 27,28,29,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสม


128

ท 3 6 ร อ ยละ 1 . 0 0 ( Kg/cm3 ) เ น อ ด นป น ท ม ค า ค ว ามแข ง แ ร งม ากท ส ด ค อ 1 . 5 0 ไ ด แ ก ส ต ร ส วนผสม ท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14 และสตรสวนผสมท 15 รอยละ 1.50 (Kg/cm3) 1.2.10 เนอดนปนดนบานปลกแรด 10 เนอดนปนทมคาความแขงแรงนอยทสดคอ 0.50 ไดแก สตรสวนผสมท 29 รอยละ 0.50 (Kg/cm3) เนอดนปนทมคาความแขงแรงมากทสดคอ 1.00 ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14 และสตรสวนผสมท 15 รอยละ 1.00 (Kg/cm3) 2. การศกษาคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนหลงเผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส สามารถสรปผลการทดลองไดดงน 2.1 ความหดตวของเนอดนปนภายหลงการเผา 2.1.1 เนอดนปนดนบานปลกแรด 1 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 34 รอยละ 6.32 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 และ สตรสวนผสมท 2 รอยละ 11.58 2.1.2 เนอดนปนดนบานปลกแรด 2 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 และสตรสวนผสมท 22 รอยละ 4.21 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 29,31,33 และสตรสวนผสมท 34 รอยละ 8.42 2.1.3 เนอดนปนดนบานปลกแรด 3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 29 รอยละ 2.02 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 15 และ สตรสวนผสมท 31 รอยละ 6.06 2.1.4 เนอดนปนดนบานปลกแรด 4 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 29 รอยละ 6.06 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 13 และสตรสวนผสมท 28 รอยละ 11.58 2.1.5 เนอดนปนดนบานปลกแรด 5 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 4 รอยละ 4.21 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 31 รอยละ 9.48 2.1.6 เนอดนปนดนบานปลกแรด 6 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 15,16,23 และสตรสวนผสมท 24 รอยละ 5.27 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 13 รอยละ 10.53 2.1.7 เนอดนปนดนบานปลกแรด 7 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 8 และสตรสวนผสมท 22รอยละ 3.16 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 27,28,29,30,33,34 และสตรสวนผสมท 36 รอยละ 0.00 2.1.8 เนอดนปนดนบานปลกแรด 8 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 11 รอยละ 6.32 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 7,13,15,19,20,26,30,31 และสตรสวนผสมท 33 รอยละ 9.48 2.1.9 เนอดนปนดนบานปลกแรด 9 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2 รอยละ 3.16 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 8,9,12,14 และสตรสวนผสมท 35 รอยละ 9.48 2.1.10 เนอดนปนดนบานปลกแรด 10 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 15 รอยละ 4.21 เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดตวมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 20,26 และสตรสวนผสมท 31 รอยละ 9.48 2.2 ความแขงแรงของเนอดนปนหลงเผาภายหลงการเผา 2.2.1 ดนบานปลกแรด 1 ทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 23 รอยละ 98.79 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 29 รอยละ 173.79 Kg/cm3 2.2.2 เนอดนปนดนบานปลกแรด 2 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 4 และสตรสวนผสมท 15 รอยละ 93.58 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 22 รอยละ 161.14 Kg/cm3 2.2.3 เนอดนบานปลกแรด 3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 29 รอยละ 81.46 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 รอยละ 126.90 Kg/cm3 2.2.4 เนอดนปนดนบานปลกแรด 4 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 รอยละ 124.48 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 5 รอยละ 193.33 Kg/cm3 2.2.5 เนอดนปนดนบานปลกแรด 5 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 รอยละ 94.68 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 22 รอยละ 166.27 Kg/cm3 2.2.6 เนอดนปนดนปนดนบานปลกแรด 6 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 7 รอยละ 91.63 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 25 รอยละ 160.00 Kg/cm3 2.2.7 เนอดนปนดนบานปลกแรด 7 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 33 รอยละ 118.85 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 30 รอยละ 203.92 Kg/cm3 2.2.8 เนอดนปนดนบานปลกแรด 8 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 3 รอยละ 88.52 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 26 รอยละ 237.84 Kg/cm3 2.2.9 เนอดนปนดนบานปลกแรด 9เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2 รอยละ 74.79 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความ


129

แขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 33รอยละ 134.59 Kg/cm3 2.2.10 เนอดนปนดนบานปลกแรด 10 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงนอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1 รอยละ 95.53 Kg/cm3 เนอดนปนหลงเผาทมคาความแขงแรงมากทสดไดแก สตรสวนผสมท 12 รอยละ 192.54 Kg/cm3 2.3 คาการดดซมนาของเนอดนปนภายหลงการเผา 2.3.1 เนอดนปนดนบานปลกแรด 1 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,16,17,18,19,22,23,24,31สตรสวนผสมท 32 รอยละ 0.00 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 36 รอยละ 7.56 2.3.2 เนอดนปนดนบานปลกแรด 2 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 32 รอยละ 0.03 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 16 รอยละ 9.17 2.3.3 เนอดนปนดนบานปลกแรด 3 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2 รอยละ 0.46 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 15 และสตรสวนผสมท 31 รอยละ 6.06 2.3.4 เนอดนปนดนบานปลกแรด 4 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 5,6,7,8,9,10,12 และสตรสวนผสมท 18 รอยละ 0.00 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 36 รอยละ 4.77 2.3.5 เนอดนปนดนบานปลกแรด 5 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2,9,11,12,17,22,23,25,29, 30,31,32 และสตรสวนผสมท 33 รอยละ 0.00 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 28 รอยละ 4.65 2.3.6 เนอดนปนดนบานปลกแรด 6 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 23 รอยละ 0.00 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 36 รอยละ 7.27 2.3.7 เนอดนปนดนบานปลกแรด 7 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 2,5,7,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,22,23, 24,25,26,29,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 รอยละ 0.00 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแกสตรสวนผสมท 28 รอยละ 1.90 2.3.8 เนอดนปนดนบานปลกแรด 8 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 16,17,18,22,23,25,29,30,31 และสตรสวนผสมท 32 รอยละ 0.00 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 10 รอยละ 7.92 2.3.9 เนอดนปนดนบานปลกแรด 9 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 22,23 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 21 รอยละ 0.00 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 14,15,19,20,21,26,27,28,34,35 และสตรสวนผสมท 36 รอยละ 12.32 2.3.10 เนอดนปนดนบานปลกแรด 10 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนานอยทสดไดแก สตรสวนผสมท 30 รอยละ 0.31เนอดนปนหลงเผา ทมคาการดดซมนามากทสดไดแก สตรสวนผสมท 10 รอยละ 15.40 2.4 คาความทนไฟของเนอดนปนภายหลงการเผา 2 .4 .1 เน อ ดนป น ดนบ านปลกแรด 1 เน อ ดนป นหล ง เผา ทสามารถทนไฟไ ด ไ ดแก สตรส วนผสม ท 19,20,21,23,24,25,26,27,28,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท1,2,3,4,5,6,7,8,910,11,12,13,14,15,16,17,18,22,23,24,25,26,27,28,29 และสตรสวนผสมท 30 2.4.2 เนอดนปนดนบานปลกแรด 2 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 5,6,8,13,14,15,19,20,21,26,27,28,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,7,9,10,11,12,16,17,18,22,23,24,25,29,30, 31,32 และสตรสวนผสมท 33 2.4.3 เนอดนปนดนบานปลกแรด 3 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 5,6,8,13,14,15,19,20,21,26,27,28,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,7,9,10,11,12,16,17,18,22,23,24,25,29,30,31,32 และสตรสวนผสมท 33 2.4.4 เนอดนปนดนบานปลกแรด 4 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 4,5,6,8,13,14,15,19,20,21,23,24,25,26,27,28,29,30,31,32, 33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3 และสตรสวนผสมท 22 2.4.5 เนอดนปนดนบานปลกแรด 5 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,5,6,8,13,14,15,19,20,21,24, 25,26,27,28,30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 4,7,8,9,10,11,12,16,17,18,22,23,29,30,31 และสตรสวนผสมท 32 เนอดนปน หลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4 และสตรสวนผสมท 5 2.4.6 เนอดนปนดนบานปลกแรด 6 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,5,6,8,9,13,14,15,19,20,21,26,27,28,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 4,7,10,11,12,16,17,18,22,23,24,25,29,30 และสตรสวนผสมท 31 2.4.7 เนอดนปนดนบานปลกแรด 7 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,5,6,11,14,15,19,20,21,26,27 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไม


130

สามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 4,7,10,12,13,16,17,18,22,23,24,25,28,29,30,31,32,33,34 และ สตรสวนผสมท 35 2.4.8 เนอดนปนดนบานปลกแรด 8 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 2,3,4,5,6,7,8,9,10,13,14, 15,18,19,20,21,24,25,26,27,28,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,11,12,16,17,22,23,29,30,31 และสตรสวนผสมท 32 2.4.9 เนอดนปนดนบานปลกแรด 9 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 14,15,19,20,21,26,27,28,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,16,17,18,22,23,24,25,29,30,31,32 และสตรสวนผสมท 33 2.4.10 เนอดนปนดนบ า น ป ล ก แ ร ด 1 0 เ น อ ด น ป น ห ล ง เ ผ า ท ส า ม า ร ถ ท น ไ ฟ ไ ด ไ ด แ ก ส ต ร ส ว น ผ ส ม ท 3,4,5,6,8,9,10,13,14,15,18,19,20,21,23,24,25,26,27,28,29.30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนทไมสามารถทนไฟได ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,7,11,12,16,17 และสตรสวนผสมท 22 2.5 สของเนอดนปนภายหลงการเผา 2.5.1 เนอดนปนดนบานปลกแรด 1 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลเขม ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6, 7,8,9,10, 11,12,13,14,15 และสตรสวนผสมท 22 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 16,17,18,19,20,21,23, 24, 25 และสตรสวนผสมท 26 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลครม ไดแก สตรสวนผสมท 27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 29,30,31 และสตรสวนผสมท 32 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแก สตรสวนผสมท 33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 2.5.2 เนอดนปนดนบานปลกแรด 2เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 11,12,13,16,17,18 และสตรสวนผสมท 19 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลครม ไดแกสตรสวนผสมท 14,15,20,21,24,27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 22 และสตรสวนผสมท 23 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 29,30,31,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 25,26,32,33 และสตรสวนผสมท 34 2.5.3 เนอดนปนดนบานปลกแรด 3เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลเขม ไดแกสตรสวนผสมท 2 และสตรสวนผสมท 4 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 3,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 11 และสตรสวนผสมท 12 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 13,14,15,16,17,18,19,20,21,23,24,25,26,27,28,29,3031,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา อมครม ไดแกสตรสวนผสมท 22 2.5.4 เนอดนปนดนบานปลกแรด 4เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลเขม ไดแกสตรสวนผสมท1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 เนอดนปนหลงเผาทมสน าตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 11,12,13,14,15,16,17,18,19,20 และ สตรสวนผสมท 21 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 27,28,29 และสตรสวนผสมท 30 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 31,32 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 34,35 และสตรสวนผสมท 36 2.5.5 เนอดนปนดนบานปลกแรด 5เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 6,7,8,9,10,11,12,13,16,17,18,19 และสตรสวนผสมท 20 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 14 และสตรสวนผสมท 15 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 27,28,29,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 22,23,24,25,26,30,31,32,33 และสตรสวนผสมท 34 2.5.6 เนอดนปนดนบานปลกแรด 6เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9 และสตรสวนผสมท 10 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 10,11,12,13,14,16,17,18 และสตรสวนผสมท 19 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 15,20,21,27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแก สตรสวนผสมท 22 และสตรสวนผสมท 29 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 23,24,25,26,30,31,32,33 และสตรสวนผสมท 34 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 35 และสตรสวนผสมท 36 2.5.7 เนอดนปนดนบานปลกแรด 7เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,910,11,12,13,14,17 และ สตรสวนผสมท 18 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 15 เนอดนปนหลงเผาทม สนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 16,19,20,21,22,23,24,25,26,27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 29 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแก สตรสวนผสมท 30,31,32,33,34,35 และสตรสวนผสมท 36 2.5.8 เนอดนปนดนบานปลกแรด 8 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลเขม ไดแก สตรสวนผสมท 1 และสตรสวนผสมท 2 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแกสตรสวนผสมท 3,4,5,6,7,8,910 และสตรสวนผสมท 11 เนอดนปนหลงเผาทมสน าตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 12,13,14,17,18,19 และสตรสวนผสมท 20 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 15,21,26,27 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 16,29,30 และสตรสวนผสมท 31 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอม


131

ครม ไดแก สตรสวนผสมท 22,23,24,25,32 และสตรสวนผสมท 33 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแก สตรสวนผสมท 34,35 และสตรสวนผสมท 36 2.5.9 เนอดนปนดนบานปลกแรด 9 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13 และสตรสวนผสมท 14 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 15,19,20,21,26 และสตรสวนผสมท 28 เนอดนปนหลงเผาทมสเทา ไดแกสตรสวนผสมท 16,17,18,22,29,30,31,32,34,35 และสตรสวนผสมท 36 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 23,24,25,27 และสตรสวนผสมท 33 2.5.10 เนอดนปนดนบานปลกแรด 10 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลแดง ไดแก สตรสวนผสมท 1,2,3,4 และสตรสวนผสมท 5 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลออน ไดแกสตรสวนผสมท 6,7,8,9,10,11,12,13,16,17,18,19 และสตรสวนผสมท 20 เนอดนปนหลงเผาทมสนาตาลอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 14,15 และสตรสวนผสมท 21 เนอดนปนหลงเผาทมสเทาอมครม ไดแกสตรสวนผสมท 22,23,24,25,26,30,31,32,33 และสตรสวนผสมท 34 เนอดนปนหลงเผาทมสครม ไดแกสตรสวนผสมท 27,28,29,35 และสตรสวนผสมท 36

อภปรายผลการวจย ผวจยสามารถอภปรายผลการทดลอง ดงรายละเอยดตอไปน 1. การศกษาคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด อาเภอบางระกา จงหวดพษณโลก 1.1 เนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรดทง 10 ตวอยาง อยระหวาง 1.00 - 5.00 จะเหนไดวาปรมาณวตถดบตางกน สงผลตอการหดตวของเนอดนปน ซงจากการทดลองครงนใชวตถดบ 3 ชนดคอดนบานบานปลกแรด 3 มลกษณะมความเหนยวปนทรายมสสมเนองจากมสวนผสมของเหลกอยมากทนความรอนได ดนขาวลาปางและเฟลดสปารเปนวตถดบทไมมความเหนยว ปรากฎวา สวนผสมของเนอดนปนทมดนบานปลกแรด ปรมาณสงจะมความหดตวมาก สวนผสมทมดนขาวลาปางในปรมาณสงจะมคาการหดตวนอยรองลงมาและสวนผสมทมเฟสดสปารในปรมาณสงจะมคาความหดตวนอย ซงสอดคลองกบ (กระทรวงอตสาหกรรม,2537 หนา 205) กลาววา การหดตวเมอแหงดนเหนยวจะมการหดตวมากนอยแตกตางกนไปตามแหลงหรอชนดของดนเหนยว ตรงกบคากลาวของ สอดคลองกบ (โกมล รกษวงศ, 2531 หนา 9) กลาววา ดนเหนยวเปนวตถดบทใชมากในอตสาหกรรมทมเมดละเอยดมความเหนยวดเหมาะกบการขนรปผลตภณฑ ใหความแขงแรงตอผลตภณฑเมอยงไมเผา นอกจากน (ปรดา พมพขาวขา, 2539 หนา 53) กลาววา ดนเหนยวมลกษณะพเศษคอ มสารอนทรยปนอยเสมอ สารอนทรยนมสวนประกอบคลายลกไนทมาก ดนเหนยวเมอแหงมความแขงแรงสงและมความหดตวสงเชนกน เมอผสมเนอดนปนจะชวยใหผลตภณฑมความแขงแรงสงตามดวย สวนสตรสวนผสมทมความแขงแรงนอยทสดจะมสวนผสมของควอตซ (Quartz) และเฟลดสปารสง ซงเปนวตถดบทไมมความเหนยวสงผลใหความแขงแรงลดลงดวยเชนกน จากผลการทดลองขนรปแทงทดลองพบวาสตรทควอตซ (Quartz)และเฟลดสปารมากขนความเหนยวจะลดลง 1.2 การศกษาคณสมบตทางกายภาพของเนอดนกอนการเผาของดนบานปลกแรด ทง 10 ตวอยาง การศกษาคณสมบตทางกายภาพของเนอดนปนกอนเผาของดนบานปลกแรด เนอดนปนทมคาความแขงแรงอยระหวาง รอยละ 0.50 (Kg/cm3) - 2.00 (Kg/cm3) จะเหนวาคาความแขงแรงภายหลงการเผา ดงทไดอภปรายไวขางตนทกลาวถงสวนผสมของเนอดนปนทมสดสวนปรมาณมากนอยตางกนสงผลตอความแขงแรงของผลตภณฑและเมอผานกระบวนการใหความรอน โครงสรางของวตถดบในเนอดนปนเปลยนแปลงบางสวนเกดการหลอมละลายทาใหเนอดนหลงเผามความแขงแรงสงมากขน ดงท (ประดจฤด สารสทธ, 2542 หนา 74) กลาววา คาความแขงแรงเมอแหงจะเปนตวบงชทางออมถงสมบตดานความเหนยวของเนอดนปน เพราะเนอดนปนทมความเหนยวสงจะมความแขงแรงเมอแหงสงดวย นอกจากนความแขงแรงหลงการเผาจะเปนตวบงชวาผลตภณฑผานการเผาทอณหภมถกตองหรอไม เพราะฉะนนจงพบวาความแขงแรงภายหลงการเผาจะมคาสงกวาคาความแขงแรงกอนเผาเนองจากอทธพลความรอนทมตอเนอดนปนทาใหโครงสราง ของเนอดนเปลยนแปลงทาใหผลตภณฑมความแขงแรง มความคงทนมากขน 1.3 ความหดตวของเนอดนปนหลงเผาของดนบานปลกแรด 10 ตวอยาง จากผลการทดลองทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยสในบรรยากาศออกซเดชน 1.3.1 ความหดตวของเนอดนปนภายหลงการเผาพบวาเนอดนปนดนบานปลกแรดทง 10 ตวอยาง เนอดนปนหลงเผาทมคาความหดอยระหวาง รอยละ 0.00 - 11.58 คาการหดตวนอยมากในทางตรงกนขามเนอดน จะเหนวามปรมาณของดนเหนยวอยในปรมาณทสง ซงมลกษณะของเนอดนทมความละเอยดและมความเหนยวจงทาใหดดนาไวในเนอดนปนมากเมอผานกระบวนการเผานาระเหยออกจากโครงสรางเมดดนเขาแทนทนาเปนสาเหตใหมการหดตวมากกวาสตรสวนผสมอนๆ สอดคลองกบ (ดนย อารยะพงษ, 2538 หนา 15) กลาววา การเผาเนอดนปนจะทาใหเกดการหดตวอกครงหนง การหดตวหลง


132

เผาทคาเปนชวงกวาง เชนเดยวกบการหดตวหลงแหงองคประกอบทสาคญคอ ชนดของดน ขนาดความละเอยดของดน สารอนทรยทอยในดน วธการ ขนรปและอณหภมการเผา 1.3.2 ความแขงแรงของเนอดนปนหลงการเผาของดนบานปลกแรด 10 ตวอยาง ทอณหภม 1,230 องสาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน ความแขงแรงของเนอดนปนหลงเผาภายหลงการเผาของเนอดนปนดนบานปลกแรด 1 ทมคาความแขงแรงนอยทสดอยระหวาง ไดแก รอยละ 81.46 Kg/cm3 - 237.84 Kg/cm3 จะเหนวาคาความแขงแรงภายหลงการเผา ดงทไดอภปรายไวขางตนทกลาวถงสวนผสมของเนอดนปนทมสดสวนปรมาณมากนอยตางกนสงผลตอความแขงแรงของผลตภณฑและเมอผานกระบวนการใหความรอน โครงสรางของวตถดบในเนอดนปนเปลยนแปลงบางสวนเกดการหลอมละลายทาใหเนอดนหลงเผามความแขงแรงสงมากขน ดงท (ประดจฤด สารสทธ, 2542 หนา 74) กลาววา คาความแขงแรงเมอแหงจะเปนตวบงชทางออมถงสมบตดานความเหนยวของเนอดนปนเพราะเนอดนปนทมความเหนยวสงจะมความแขงแรงเมอแหงสงดวย นอกจากนความแขงแรงหลงการเผาจะเปนตวบงชวาผลตภณฑผานการเผาทอณหภมถกตองหรอไม เพราะฉะนนจงพบวาความแขงแรงภายหลงการเผาจะมคาสงกวาคาความแขงแรงกอนเผาเนองจากอทธพลความรอนทมตอเนอดนปนทาใหโครงสราง ของเนอดนเปลยนแปลงทาใหผลตภณฑมความแขงแรง มความคงทนมากขน 1.3.3 การดดซมนาของเนอดนปนภายหลงการเผาของดนบานปลกแรด 10 ตวอยาง เผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน พบวา คาการดดซมนาของเนอดนปนภายหลงการเผาของดนบานปลกแรด 1 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนาอยระหวาง รอยละ 0.00 - 9.17 เนอดนปนหลงเผาทมคาการดดซมนาอยระหวาง รอยละ 0.00 - 15.40 ซงสามารถสงเกตไดจากปรมาณนาทอยในชองวางหรอรพรนของเนอดนปนภายหลงจากการทดสอบดวยการตม ดงนนเนอดน ทมการหลอมหรอเผาถงจดสกตวรพรนจะเลกลงทาใหเกดชองวางเลกลง ปรมาณนาทเขาไปภายในมนอยทาใหคาการดดซมนานอยแตถามรพรนมากและมชองวางทใหญจะสงผลใหคาการดดซมนามากขนเชนกน ดงท (ประดจฤด สารสทธ, 2541 หนา 96) กลาววา ผลตภณฑเซรามกสหลงจากการเผาแลววตถดบจะหลอมตวกนเกดเปนโครงสรางใหมแตโครงสรางของเซรามกสมกมสวนทเปนฟองอากาศขนาดเลกปะปนอยในโครงสราง ซงเรยกวา รพรน (Pore) นอกจากน (ปรดา พมพขาวขา, 2539 หนา 337) กลาวไวเชนกนวาความพรนตวของผลตภณฑมนอยทสดทอณหภมระหวาง 1,100 – 1,200 องศาเซลเซยสและจะมคามากขนเนองจากการขยายตวของรพรน รพรนนเกดจากกาซซงอาจมาจากนา คารบอนเนตและซลเฟส หรอเกดจากการเผาไหมของคารบอน รพรนทกลาวนซอนตวอยในผลตภณฑไมเชอมตอภายนอก สวนรพรนอกชนดหนงจะเชอมตอกบภายนอก รพรนชนดนเกดจากพวกฟองอากาศ ทถกกกอยภายในผลตภณฑทปนเสรจใหม และในระหวางการเผากไมสามารถเชอมโยงรพรนเหลานใหปดสนทได อยางไรกดเราสามารถลดรพรนชนดนลงได หรอทาใหหมดไปเลยโดยการควบคมสภาวะการเผาใหเหมาะสมแตเราไมสามารถลดรพรนทซอนอยภายในเนอผลตภณฑลงไดหมดดวยวธปกต 1.3.4 ความทนไฟของเนอดนปนภายหลงการเผาของดนบานปลกแรด 10 ตวอยาง ทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส ในบรรยากาศออกซเดชน เนอดนบานปลกแรด 1 เนอดนปนหลงเผาทสามารถทนไฟไดอยระหวาง ดนบานปลกแรด 10 - 80% ดนขาวลาปาง 10 - 80% เฟลดสปาร 10 - 80% ซงสอดคลองกบ (โกมล รกษวงศ, 2531 หนา 25) กลาววา ทรายจะใหซลกาสงใชแทนหนเขยวหนมานไดหนเขยวหนมานนามาใชในอตสาหกรรมวตถทนไฟไดดเนองจากเปนวตถททนความรอนไดสงนอกจากนสงเกตไดจากลกษณะของแทงทดลองทยงคงรปสนฐานเดมอยไดทอณหภมสง 1.3.5 สของเนอดนปนภายหลงการเผาทของดนบานปลกแรด 10 ตวอยาง เผาทอณหภม 1,230 องศาเซลเซยส พบวาแตละสตรสวนผสมจะใหสใกลเคยงกนคาของสเนอดนปนตงแตสครม สเทาอมครม สนาตาลอมครม สนาตาลออนจนถงสนาตาลเขม และสนาตาลแดง สทปรากฏนนเปนสทมาจากเฟอรรกออกไซดจากเนอดน ดงท(องอาจ นฤภยและคณะ,ม.ป.ป. หนา 81) กลาวา เนอดนทมปรมาณเฟอรรกออกไซดตากวา 0.5 เปอรเซนต เมอเผาในบรรยากาศรดกชนจะใหสนาเงนออน ๆ ทาใหเนองานดขาวขน ซงสอดคลองกบคากลาวของ (มลลกา ชยชนะ, 2545 หนา 7) กลาววา เนอดนทมเหลกออกไซดเปนองคประกอบ 5 – 10 เปอรเซนต เมอถกเผาไหมในบรรยากาศเผาไหมแบบบรรยากาศออกซเดชน จะใหสของเนอดนหลงเผาเปนสสมหรอสนาตาลสาหรบบรรยากาศในการเผาไหมแบบรดกชนเปนสนาตาลหรอสนาตาลดา ซงสรปไดวา ในชวงของสตรสวนผสมของเนอดนปนทมคณภาพมสวนผสมของดนบานปลกแรด 10 ตวอยาง อยในปรมาณมากจงเหมาะสมในการผลตผลตภณฑเครองปนดนเผาประเภท สโตนแวร ทจาเปนตองอาศยเนอดนปนทมความเหนยวในการผลต และมสวนผสมของดนขาวลาปางซงเปนวตถดบทมคณสมบตชวยใหผลตภณฑ มความขาวและมสวนผสมของเฟลดสปารเปนตวชวยกอใหเกดเนอแกว


133

ในเนอดนปนอกดวย การวจยใน ครงนเนอดนปนทไดมความเหมาะสมกบการผลตเครองปนดนเผาประเภทสโตนแวร เปนอยางยง ซงสรปไดวา ในชวงของสตรสวนผสมของเนอดนปนทมความเหมาะสมและความสามารถขนรปดวยวธการขนรปดวยแปนหมนและดวยวธการการขนรปดวยใบมดไดนน สตรสวนผสมของเนอดนปนนนมสวนผสมของดนเหนยวบานปลกแรด 10 ตวอยาง อยในปรมาณมากจงทาใหเนอดนปนมความเหนยวเพราะในการผลตผลตภณฑเครองปนดนเผาซงในการผลตเซรามกสจาเปนตองอาศยเนอดนปนทมความเหนยวมากในการผลต มสวนผสมของดนขาวลาปางซงเปนวตถดบทมคณสมบตชวยใหผลตภณฑทงกอนเผาและหลงเผามความแขงแรงสงทาใหเนอดนปนไมแตกหกงายปองกนการบดเบยว จดหลอมตวสงซงชวยใหเนอดนปนมความทนไฟสงและมสมประสทธการขยายตวตาและมสวนผสมของเฟลดสปารเปนตวชวยกอใหเกดเนอแกวในเนอดนปนอกดวย 2. พฒนาผลตภณฑเครองปนดนเผาจากเนอดนปนทผานการทดลองขนมาใหมจานวน 10 แบบ

ภาพ 2 ผลตภณฑแบบท 11 ภาพ 3 ผลตภณฑแบบท 21




134


ภาพ 10 ผลตภณฑแบบท 91 ภาพ 11 ผลตภณฑแบบท 10 1

1

ภาพถายโดย : อาจารยวมล ทองดอนกลง,2559 3. เปรยบเทยบความเสยหายกบผลตภณฑเดม จากการนาผลจากการทดลองเนอดนปนทไดไปทดลองใหผประกอบการเซรามกส กลม OTOP “บางแกวเซรามค” ทาการทดสอบการขนรปผลปรากฏวาสตรเนอดนปนทคดเลอกโดยผวจยจานวน 10 ตวอยาง ไดแก เนอดนปนบานปลกแรด 1 สตรสวนผสมท 19 เนอดนปนบานปลกแรด 2 สตรสวนผสมท 19 เนอดนปนบานปลกแรด 3 สตรสวนผสมท 1 เนอดนปนบานปลกแรด 4 สตรสวนผสมท 5 เนอดนปนบานปลกแรด 5 สตรสวนผสมท 20 เนอดนปนบานปลกแรด 6 สตรสวนผสมท 26 เนอดนปนบานปลกแรด 7 สตรสวนผสมท 21 เนอดนปนบานปลกแรด 8 สตรสวนผสมท 33 เนอดนปนบานปลกแรด 9 สตรสวนผสมท 34 เนอดนปนบานปลกแรด 10 สตรสวนผสมท 10 ผลจากการทดลองขนรปดวยวธการขนรปดวยใบมดคอสามารถขนรปไดทกตวอยางซงเปนทนาพอใจของผประกอบการบางแกวเซรามคและผลของการวจยในครงนเนอดนปนบานปลกแรด ทง 10 ตวอยาง และจากการทดลองเนอดนปนทมสวนผสมของดนบานปลกแรดเปนวตถดบหลกผลตภณฑเกดความเสยหายเพยง 3% จากเดม 15 % อนเนองมากจากการบดเบยวและเกดตาหนบนตวผลตภณฑ ทไดทาการทดลองและพฒนาขนมานนมความเหมาะสมกบการผลตเซรามกสเปนอยางยงการวจยในครงนเนอดนปนทไดมความเหมาะสมกบการผลตเครองปนดนเผาประเภทสโตนแวรเปนอยางยง เขาเกณฑเนอดนปนสโตนแวรและจากการคดเลอกสตรสวนผสมทไดจากการทดลองนาไปใหผประกอบการจานวน 10 สตรสวนผสม ดงนคอเนอดนปนดนบานปลกแรด 1 สตรสวนผสมท 19 เนอดนปนดนบานปลกแรด 2 สตรสวนผสมท 19 เนอดนปนดนบานปลกแรด 3 สตรสวนผสมท 1 เนอดนปนดนบานปลกแรด 4 สตรสวนผสมท 5 เนอดนปนดนบานปลกแรด 5 สตรสวนผสมท 20 เนอดนปนดนบานปลกแรด 6 สตรสวนผสมท 26 เนอดนปนดนบานปลกแรด 7 สตรสวนผสมท 21 เนอดนปนดนบานปลกแรด 8 สตรสวนผสมท 33 เนอดนปนดนบานปลกแรด 9 สตรสวนผสมท 34 และเนอดนปนดนบานปลกแรด 10 สตร


135

สวนผสมท 10 ผลจากการทดลองขนรปดวยวธขนรปดวยใบมดคอสามารถขนรปไดทกสตรสวนผสมซงเปนทนาพอใจของผประกอบการบางแกวเซรามค ขอเสนอแนะในการวจย 1. ขอเสนอแนะในการนาวจยไปใช 1.1 การนาผลการทดลองไปใชในการผลตผลตภณฑเครองปนดนเผาควรมการทดลองใหมอกครงเนองจากวตถดบทใชอาจมคณสมบตไมเหมอนกนกบวตถดบ ทผวจยใช ในการทดลองซงจะทาใหผลทไดไมตรงตามทตองการ 1.2 เนอดนทใชในการทดลองถามการแหงตวเรวจะเกดการแตกราวบดรป เสยทรงในการทดลองครงตอไปควรควบคมการแหงตวของชนงานใหแหงตวอยางชา ๆ เพอปองกนการแตกราว บดเบยวเสยรปทรงของชนงาน 2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป 2.1 ควรมการนาดนทง 10 ตวอยางไปหาผลวเคราะหทางเคม เพอใหผลการวจยมความนาเชอถอในทางวทยาศาสตรมากขน 2.2 ควรศกษาวตถดบทองถนเพมเตมเพอใชในการผลตเครองปนดนเผา เชน ดนพนทใกลเคยง เพอใหเกดความหลากหลายในดานการนาวตถดบมาใชใหเกดประโยชนสงสดและเกดความหลากหลายในการนาไปใช กตตกรรมประกาศ ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงในความกรณาของมหาวทยาลยราชภฎพบลสงคราม ทใหโอกาสและไดรบทนจากสนบสนนการวจยจาก สานกงานบรหารโครงการสงเสรมการวจยในอดมศกษาและพฒนามหาวทยาลยวจยแหงชาต สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ประจาปงบประมาณ 2558 ขอขอบพระคณคณะกรรมการทกทานทไมสามารถเอยนามไดทไดเหนความสาคญของการวจยในครงนและขอขอบพรระคณมหาวทยาลยราชภฎพบลสงคราม ตนสงกดของผวจย ผวจยจงขอขอบพระคณเปนอยางสง ขอขอบพระคณ สาขาวชาเซรามกส คณะเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฎบลสงคราม ทใหความอนเคราะหเครองมอและสถานททใชในการทดลอง ขอขอบพระคณเพอนรวมงานทเปนกาลงใจเปนอยางดมาตลอดใหคาแนะนาในดานตางๆ เกยวกบการวจยทาใหผลการวจยมความสมบรณมากยงขน ขอขอบพระคณครอบครวของผวจยและทกทานทผวจยไมสามารถกลาวนามไดทงหมดทอยเบองหลงในความสาเรจทไดใหความชวยเหลอสนบสนนและใหกาลงใจตลอดจนทาใหการทาวจยนสาเรจดวยด ความดทงหมดของวจยฉบบน ผวจยขอมอบแดคณพอ คณแม คร อาจารย อนเปนทรกและเคารพอยางสงสด ผมพระคณทกทาน ตลอดจนผทเกยวของทใหการสนบสนนแกผวจยดวยดตลอดมา ขอนอมคารวะแดผเขยนตาราวชาการทไดศกษาคนควาและใชอางองทกทาน

เอกสารอางอง โกมล รกษวงศ. (ม.ป.ป.).การทาเนอดนปนสโตนแวรสาหรบการขนรปดวยวธหลอ. กรงเทพฯ : อตสาหกรรมศลป วทยาลย ครพระนคร. งานวจยเตาเผาและเครองปนดนเผาเตาเผาแมนานอยเพอสบสารและอนรกษศลปวตถโบราณของจงหวดสงหบร. กรงเทพฯ : สถาบนราชภฏพระนคร, 2538 ก. ดนย อารยะพงษ. (ม.ป.ป.). "การขนรปผลตภณฑโดยการหลอแบบ," เอกสารประกอบการสมมนาทางวชาการเรอง เทคโนโลยเซรามกส. ภาควชาวสดศาสตร คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปรดา พมพขาวขา. (2530). เคลอบเซรามกส. กรงเทพฯ : อกษรเจรญทศน. ประดจฤด สารสทธ. (2549). การวจยเพอการบรหารงานอตสาหกรรม. นครศรธรรมราช: คณะเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช.


136

ไพจตร องศรวฒน. (2541). เนอดนเซรามก. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. ไพจตร องศรวฒน. (2541). รวมสตรเคลอบเซรามกส. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. อายวฒน สวางผล. (2541). วตถดบทใชแพรหลายในงานเซรามกส. กาแพงเพชร : สถาบนราชภฏ-กาแพงเพชร. องอาจ นฤภยและคณะ, (ม.ป.ป). : 81. ปญหาและการแกไขความเสยหายในผลตภณฑเซรามก พมพลกษณ กรงเทพฯ : กรม สงเสรมอตสาหกรรม,

การออกแบบและพฒนาผลตภณฑชมชนโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา : ในเขตพนทภาคอสานตอนบน ประทบใจ สวรรณธาดา1* ศกดชาย สกขา2

Community Product Design and Development Applying the Cultural Capital and Wisdom : in the Upper Northeastern Region

Prathabjai Suwanthada1* Sakchai Sikka2

1-2 คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 1-2 Faculty of Fine and Applied Arts, Mahasarakham University * Corresponding author. E-mail address: [email protected] _____________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

การวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) และการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ใชระเบยบวธวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) กบชมชน โดยมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาและรวบรวมขอมลทนทางวฒนธรรมและภมปญญาทสามารถนามาสรางสรรคและเพมมลคาใหกบผลตภณฑชมชน 2) คนหาอตลกษณทางวฒนธรรมทสามารถนาสการประยกตใชพฒนาผลตภณฑใหม และ 3) ออกแบบและพฒนาผลตภณฑโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา กลมตวอยางทใชในการวจยครงน คอ ผประกอบการธรกจอตสาหกรรมชมชน/ผประกอบการ OTOP ประเภทผาและเครองแตงกาย และประเภทของใช ของตกแตง ของทระลก จานวน 22 กจการ จากเขตพนทภาคอสานตอนบน ประกอบดวย จงหวดเลย หนองคาย หนองบวลาภ บงกาฬ และอดรธาน ซงไดมาจากการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เครองมอทใชในการวจยไดแก แบบสอบถาม สถตทใชในการวจย คอ คาเฉลย xและคาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ผลการวจยพบวา ทนทางวฒนธรรมและภมปญญาทสามารถนามาสรางสรรคและเพมมลคาใหกบผลตภณฑชมชน ประกอบดวย ทนวฒนธรรมบานเชยง (Ban Chiang Cultural Heritage) ทนวฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง (Sri Kotrabun-Lan Chang Cultural Heritage) และทนวฒนธรรมทองถน โดยผวจยไดดาเนนการคนหาอตลกษณทางวฒนธรรมทสามารถนาสการประยกตใชพฒนาผลตภณฑใหม และนามาจดเปนหมวดหมในรปแบบของลายประยกต เชน ลายบานเชยง ลายศรโคตรบรณ-ลานชาง ลายผไทย ลายไทดา นอกจากนนยงไดนาอตลกษณในวฒนธรรมความเชอมาสรางสรรคใหมใหเกดความเหมาะสมกบผลตภณฑ เชน ลายพญานาคในวฒนธรรมความเชอของคนแถบลมนาโขง ลายหอนางอสา-ทาวบารส และอน ๆ โดยจาแนกตามทนวฒนธรรมและภมปญญา ออกเปน 3 กลม คอ กลมท 1 ผประกอบการทพฒนาผลตภณฑโดยใชทนวฒนธรรมบานเชยง จานวน 7 กจการ กลมท 2 ผประกอบการทพฒนาผลตภณฑโดยใชทนวฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง จานวน 5 กจการ และกลมท 3 ผประกอบการทพฒนาผลตภณฑโดยใชทนวฒนธรรมทองถน จานวน 10 กจการ ผลสรปจากการใชแบบสอบถามเพอประเมนผลตภณฑโดยผเชยวชาญ พบวา อยในเกณฑระดบดมาก (คาเฉลย 4.57 -5.00) จานวน 21 กจการ อยในเกณฑระดบด (คาเฉลย 4.29) จานวน 1 กจการ โดยแตละกจการมขอเสนอแนะในการปรบปรงทแตกตางกน และประเมนความพงพอใจหลงการพฒนาผลตภณฑกบกลมผประกอบการทง 22 กจการ พบวา อยในเกณฑระดบดมาก (x= 4.62) คาสาคญ: ผลตภณฑชมชน, ทนวฒนธรรม, ภมปญญา, อสานตอนบน


138

ABSTRACT

This research is a qualitative and quantitative participatory action research conducted with participation in communities. The objectives are 1) to study and compile the information on the cultural capital and wisdom that can be applied to create community products and add value to them, 2) to find cultural identities that can be applied in developing new products and 3) to design and develop products using cultural capital and wisdom. The sample in this research is entrepreneurs of community industrial businesses/OTOP entrepreneurs of 22 enterprises pertaining to cloth and apparel, utensils, ornaments and souvenirs from the upper Northeastern region, that is, Loei, Nong Khai, Nong Bua Lamphu, Bueng Kan and Udon Thani provinces. The sampling technique used was purposive sampling. The tool used in the research was a questionnaire and the statistics used were the means ( ) and standard deviations. For the research results, it is found that the cultural capital and wisdom that can be applied to create community products and add value to them are those of the Ban Chiang cultural heritage, Sri Kotrabun-Lan Chang cultural heritage and local cultural heritage. The researchers conducted a search for cultural identities that can be applied in developing new products and categorized them into types of applied patterns, such Ban Chiang, Sri Kotrabun-Lan Chang, Phu Thai and Tai Dam patterns. Identities in faith cultures were also applied in innovative creation to suit products as seen in the pattern of naga, which is in the faith culture of people in the area of the Mekong River basin, the pattern with the theme of the Tale Nang Usa and Tao Baros, and so on. The entrepreneurs are classified by cultural capital and wisdom into 3 groups. The first group consists of entrepreneurs of 7 enterprises who applied the Ban Chiang cultural heritage in developing their products. The second group consists of entrepreneurs of 5 enterprises who applied the Sri Kotrabun-Lan Chang heritage in developing their products, and the third group consists of entrepreneurs of 10 enterprises who applied the local heritage in developing their products. For the result summary from the product evaluation by an expert using the questionnaire, it is found that 21 enterprises are at the very good level (x = 4.57-5.00) and 1 enterprise is at the good level (x= 4.29). The recommendations on enhancement for each product vary, and from the evaluation of satisfaction after the product development with all the 22 entrepreneurs, the satisfaction is at the very good level (x= 4.62). Keywords: Community Product, Cultural Capital, Wisdom, Upper Northeast บทนา ตามทกระทรวงอตสาหกรรม โดยกรมสงเสรมอตสาหกรรมไดกาหนดยทธศาสตรทเกยวของกบการสรางและพฒนาธรกจอตสาหกรรมใหเตบโตและแขงขนได การสนบสนนปจจยเออตอการประกอบการธรกจอตสาหกรรม และการพฒนาประสทธภาพองคกร โดยการสนบสนนเสรมสรางความเขมแขงใหกบผประกอบการ OTOP ซงเปนเศรษฐกจรากฐานของประเทศ โดยการพฒนาผประกอบการทดาเนนการผลตผลตภณฑอยแลวใหมความยงยน และพฒนาสนคาใหเปนไปตามความตองการของตลาดหรอผ ซอ แตเนองจากในปจจบนผลตภณฑอตสาหกรรมชมชนเปนผลตภณฑทมตลาดคอนขางจากด สาเหตจากผลตภณฑมความลาสมยไมมการปรบเปลยนรปแบบ หรอมการพฒนาเทคโนโลยใหมๆ เพอชวยใหการผลตผลตภณฑมคณภาพไดมาตรฐานมากขน ผผลตยงมศกยภาพในการผลตไมเพยงพอ ขาดความรความเขาใจในการพฒนากระบวนการผลตทถกตอง การผลตทรวดเรวและไดมาตรฐาน หรอยงขาดการบรหารจดการการผลตทด และยงไมสามารถนาภมปญญาดงเดมทมอยมาสรางมลคาเพมโดยการพฒนาผลตภณฑใหเปนทตองการของตลาดได ขอมลของกระทรวงวฒนธรรมไดมการจาแนกวถวฒนธรรมออกเปน 8 วถวฒนธรรม ไดแก อาหาร การแตงกาย ทอยอาศย ประเพณ ภาษา อาชพ ความเชอ ศลปะพนถน และเสนหมรดกวฒนธรรมไทยออกเปน 9 เสนหมรดกวฒนธรรมไทย ประกอบดวย วฒนธรรมบานเชยง (Ban Chiang Cultural Heritage) วฒนธรรมทวารวด (Dvaravati Cultural Heritage) วฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง (Sri Kotrabun-Lan Chang Cultural Heritage) วฒนธรรมลพบร (Lopburi Cultural Heritage) วฒนธรรมศรวชย (Srivijaya Cultural Heritage) วฒนธรรมลานนา (Lanna


139

Cultural Heritage) วฒนธรรมสโขทย (Sukhothai Cultural Heritage) วฒนธรรมอยธยา (Ayutthaya Cultural Heritage) วฒนธรรมธนบร-รตนโกสนทร (Thonburi-Ratanakosin Cultural Heritage) นอกจากน ยงมวฒนธรรมอนๆ ทเชอมโยงกบกลมวฒนธรรมดงกลาว อาทเชน วฒนธรรมชนเผา วฒนธรรมพนบานอนๆ เปนตน ซงวฒนธรรมตางๆ เหลานสามารถนามาสรางสรรคผลงานในการผลตผลตภณฑเพอเพมมลคาไดเปนอยางด (กรมสงเสรมอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม, 2559: 5) สานกพฒนาอตสาหกรรมชมชน กรมสงเสรมอตสาหกรรม หนวยงานในสงกดกระทรวงอตสาหกรรม (2560: TOR) กลาววา แนวคดทจะพฒนาธรกจอตสาหกรรมโดยใชทนทางวฒนธรรมตามลกษณะเดนในแตละวฒนธรรมมาประยกตใชเพอพฒนาผลตภณฑใหเกดผลทเปนรปธรรม สการพฒนาผลตภณฑในเชงพาณชยจะเปนการสานตอนโยบายการสงเสรมและพฒนาโอทอปของประเทศทเรยกวา OTOP 2.0 ทนอกเหนอจากการสงเสรมการพฒนาผลตภณฑ OTOP เชงสรางสรรคและตอบสนองผบรโภคแลว ยงรวมถงการยกระดบชองทางการจาหนายในตลาดทสงเสรมการทองเทยวในชมชนใหเขมแขงและมเอกลกษณบงบอกถงวฒนธรรม ดวยวธการนจะทาใหผลตภณฑทผานการพฒนาโดยใชทนทางวฒนธรรม สามารถสรางมลคาเพมและสรางความเขมแขงใหกบเศรษฐกจฐานรากสงผลใหเกดการพฒนาในชมชนอยางยงยนตอไป สาหรบการพฒนาผลตภณฑชมชนโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญานน ในรอบหลายปทผานมาประเทศไทยไดเลงเหนความสาคญในการสบคนขอมล การคนหาอตลกษณทสะทอนความเปนตวตนของชมชนมาอยางตอเนองเพอใชเปนเครองมอในการขบเคลอนการพฒนาผลตภณฑ อนจะเกดผลดตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ แตอยางไรกตาม ในภาพรวมของประเทศยงคงตองอาศยงานวจยเปนกลไกในการสบคนขอมลทางวฒนธรรมและการขบเคลอนการพฒนาใหบงเกดผลทเปนรปธรรม ในกรณดงกลาว ศรวรรณ วบลยมา (2556: 46) เคยกลาวไววา การปรบตวในการดาเนนชวตของคนไทยทจะทาใหชมชนทองถนสามารถพงตนเองทางเศรษฐกจได โดยใหมอตลกษณและจดเดนของทองถน วถชวตและประสบการณของกลมคนในทองถนผสานกบวสดและกระบวนการผลตดวยมอหรอหตถกรรม ทงน ผลตภณฑทไดจะมรปแบบทประณต เรยบงาย อาจเรมจากการผลตเพอใชเองกอน จากนนจงแบงปนกนในชมชน เมอการผลตเหลอเฟอจงจดตงเปนกลมชมชนผลตขายเปนรายไดในชมชน มการเพมมลคาสงทมอยในทองถนและเพมทนทางวฒนธรรมทด ในการน ผวจยซงเปนบคลากรสาขาวชาการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ ในสงกดภาควชาทศนศลป คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ซงเปนหนวยงานทมแนวนโยบายในการมงเนนพฒนาผลตภณฑโดยใชทนทางวฒนธรรมในการสรางสรรคผลงาน จงเหนดวยกบแนวคดขางตน และไดเลอกกรณศกษาในเขตพนทอสานตอนบน ทรบอทธพลจากทนทางวฒนธรรม 2 วฒนธรรม คอ วฒนธรรมบานเชยง ไดแก พนทจงหวดอดรธาน จงหวดหนองบวลาภ และทนวฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง ไดแก พนท จงหวดหนองคาย จงหวดบงกาฬ และจงหวดเลย เปนเขตพนทกลมตวอยางในการวจยคร งน โดยไดรบทนสนบสนนการดาเนนงานจากศนยสงเสรมอตสาหกรรมภาคท 4 กรมสงเสรมอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม วตถประสงคการวจย 1.ศกษาและรวบรวมขอมลทนทางวฒนธรรมและภมปญญาทสามารถนามาสรางสรรคและเพมมลคาใหกบผลตภณฑชมชน

2. คนหาอตลกษณทางวฒนธรรมทสามารถนาสการประยกตใชพฒนาผลตภณฑใหม 3. ออกแบบและพฒนาผลตภณฑชมชนโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา

ขอบเขตการวจย

การวจยน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) และการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) ใชระเบยบวธวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research: PAR) กบชมชน ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจยครงน คอ ผประกอบการ จานวน 22 กจการ ซงไดมาจากการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เปนตวแทนของประชากรผประกอบการธรกจอตสาหกรรมชมชน/ผประกอบการ OTOP ประเภทผาและเครองแตงกาย และประเภทของใช ของตกแตง ของทระลก เพอสงเสรมการทองเทยวชมชน ในเขตพนทภาคอสานตอนบน ขอบเขตดานพนท ประกอบดวย จงหวดเลย หนองบวลาภ หนองคาย บงกาฬ และอดรธาน


140

วธดาเนนการวจย 1. ศกษาและรวบรวมขอมลทนทางวฒนธรรมและภมปญญาทสามารถนามาสรางสรรคและเพมมลคาใหกบผลตภณฑชมชน ถงลกษณะเฉพาะทแสดงถงอตลกษณของวฒนธรรมและภมปญญา ในพนทดาเนนการตามวถวฒนธรรมตางๆ 2. จดทาเกณฑการคดเลอกกลมตวอยางในการวจย โดยใชวธการสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) 3. สบคนขอมลของผประกอบการเปาหมายและผลตภณฑทผลต จากหนวยงานทเกยวของ ประกอบดวย สานกงานพฒนาชมชนจงหวด (อดรธาน เลย หนองคาย หนองบวลาภ บงกาฬ) สานกงานพาณชยจงหวด (อดรธาน เลย) สานกงานอตสาหกรรมจงหวดอดรธาน การตงโตะสมภาษณผประกอบการในแหลงจดอบรมสมมนา และการสมลงพนทจดเกบขอมลเพมเตม เพอตรวจสอบความสอดคลองกบวฒนธรรมและภมปญญาในพนทดาเนนการทจะสามารถนามาตอยอดสการพฒนาได 4. ดาเนนการคดเลอกผประกอบการโดยผวจยรวมกบเจาหนาทของกรมสงเสรมอตสาหกรรม (ผสนบสนนทนวจย) 5. จดสมมนาเพอชแจงรายละเอยดกจกรรมการดาเนนงานวจย โดยผประกอบการตองนาผลตภณฑของตนเองมารวมวเคราะห เพอประกอบการสรางแรงบนดาลใจในการพฒนาผลตภณฑรวมกบผวจย ผเชยวชาญดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ และผเชยวชาญดานการตลาดทเชญมาถายทอดความรและใหคาปรกษาแนะนา เพอใหเกดผลตภณฑตอยอดชนใหม ทแสดงความเปนอตลกษณของวฒนธรรมและภมปญญานน โดยใชความตองการทางการตลาดเปนตวนาการพฒนา ใหไดแบบผลตภณฑใหมอยางนอย กจการละ 1 ผลตภณฑ/collection ใชเวลาในการสมมนา จานวน 3 วน 2 คน (Industrial Design Camp: ID Camp) ณ อาเภอเมองอดรธาน จงหวดอดรธาน เปนการดาเนนการใหคาปรกษาแนะนาเชงลก ครงท 1 6. ผวจยลงพนทรวมกบผเชยวชาญดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ เพอดาเนนการใหคาปรกษาแนะนาเชงล ก ครงท 2 โดยผประกอบการ นาผลตภณฑทไดมการพฒนาจากการใหคาปรกษาแนะนาเชงลก ครงท 1 จานวน 1 ผลตภณฑ/collection มารวมวเคราะหและวพากษผลตภณฑ แบบหนงตอหนง (one by one) ณ สถานประกอบการ 7. ผวจยลงพนทรวมกบผเชยวชาญดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ เพอดาเนนการใหคาปรกษาแนะนาเชงลก ครงท 3 โดยผประกอบการ นาผลตภณฑตนแบบทเสรจสมบรณ จานวน 1 ผลตภณฑ/collection มารวมวเคราะหและวพากษผลตภณฑ แบบหนงตอหนง (one by one) และแนะนาในภาพรวมรวมกบผประกอบการรายอนเปนการใหคาปรกษาแนะนาผลงานในขนสดทาย 8. ผประกอบการนาผลตภณฑทผานการพฒนา จานวน 1 ผลตภณฑ/collection มานาเสนอเพอประเมนและวพากษผลตภณฑโดยผทรงคณวฒดานการตลาด/ดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ สาหรบการประเมนและวพากษผลตภณฑ ประกอบดวยผทรงคณวฒดานการตลาด จานวน 2 คน และดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ จานวน 3 คน รวม 5 คน แบงระดบความพงพอใจและเกณฑการใหคะแนนตามแบบฟอรมทผานการออกแบบรวมกนระหวางผวจยและผแทนกรมสงเสรมอตสาหกรรม ซงเปนผสนบสนนทนในการวจย โดยจาแนกระดบการวดเปน 5 ชวง ตามวธของลเคอรท (Likert) คอ พอใจมากทสด = 5 คะแนน พอใจมาก = 4 คะแนน พอใจปานกลาง = 3 คะแนน พอใจนอย = 2 คะแนน และ พอใจนอยทสด = 1 คะแนน (ลดดาวลย เพชรโรจน และอจฉลา ชานประศาสน, 2547 : 121-124) ใชขอคาถาม 7 ดาน คอ ความเหมาะสมดานรปแบบ/รปทรง ความเหมาะสมดานขนาด ความเหมาะสมดานลวดลาย/ส ความเหมาะสมดานประโยชนใชสอย การคงอตลกษณของทนทางวฒนธรรมและภมปญญา ความเหมาะสมดานราคา และความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวม การแปลผลคาเฉลยโดยรวมใช LiKert scale คอ คาเฉลยโดยรวม 4.50 ขนไป หมายถง ดมาก 3.50-4.49 หมายถง ด 2.50-3.49 หมายถง ปานกลาง 1.50-2.49 หมายถง นอยหรอพอใช และคาเฉลยโดยรวมตงแต 1.49 ลงไป หมายถง นอยทสดหรอตองปรบปรง (ลดดาวลย เพชรโรจนและอจฉลา ชานประศาสน, 2547: 173) ซงผลการประเมนเปนรายกจการและรายผลตภณฑไดจดใหมการแจงผลตอผประกอบการ เพอนาไปพจารณาปรบปรงแกไขในสวนทเกยวของตอไป 9. ตดตามผลการวจยในพนท เพอประเมนประสทธภาพผลงานและความพงพอใจของผประกอบการทไดรบการพฒนาผลตภณฑตามวฒนธรรมและภมปญญา 10. สรปผลการวจย จดทารายงานการวจยฉบบสมบรณ และจดทาเอกสารเผยแพร


141

คานยามศพทเฉพาะ ภาคอสานตอนบน หมายถง เขตพนททางภมศาสตรและการปกครองของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ หรอภาคอสาน ของประเทศไทย ซงมการจดแบงเขตการปกครองภาคอสานออกเปน 2 สวน คอ เขตพนทภาคอสานตอนบน ตงอยบนแองสกลนคร และภาคอสานตอนลาง ตงอยบนแองโคราช สาหรบอสานตอนบนไดมการแบงกลมยอยออกเปน 3 กลม ในงานวจยน ไดเลอกกรณศกษาเขตพนทกลมยอยท 1 ประกอบดวย จงหวดอดรธาน หนองบวลาภ หนองคาย เลย บงกาฬ (สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ หรอ กพร., รายงานผลตามคารบรองปฏบตราชการ. 2560) ทนวฒนธรรม หมายถง มรดกภมปญญาทางวฒนธรรมทบรรพบรษไดสงสมและสรางสรรคไวจนสบทอดมาเปนมรดกวฒนธรรมใหอนชนไดนามาศกษาเรยนรและซาบซงในสนทรยแหงความงดงาม ในงานวจยน ไดเลอกใชทนทางวฒนธรรมจากโบราณสถาน โบราณวตถ วรรณกรรมพนบาน งานชางฝมอ งานศลปกรรม ภมปญญา หมายถง ผลกขององคความรทมกระบวนการสงสม สบทอด กลนกรองมาอยางยาวนาน จนเปนทยอมรบในชมชนหรอสงคมนนๆ โดยสวนใหญมกมจดมงหมายเพอนาสการปฏบตในการใชแกไขปญหาตางๆ ผลการวจย การวจยครงน สามารถสรปผลตามวตถประสงคการวจย ดงน 1) ศกษาและรวบรวมขอมลทนทางวฒนธรรมและภมปญญาทสามารถนามาสรางสรรคและเพมมลคาใหกบผลตภณฑชมชน ถงลกษณะเฉพาะทแสดงถงอตลกษณของวฒนธรรมและภมปญญาตามวถวฒนธรรมตางๆ พบวา สามารถจาแนกมรดกวฒนธรรมไทยในเขตพนทการวจยออกเปน 3 กลม ดงน (1) วฒนธรรมบานเชยง (Ban Chiang Cultural Heritage) แหลงโบราณคดบานเชยง (Ban Chiang Archaeological Site) เปนแหลงโบราณคดสาคญแหงหนง ตงอยทอาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน ไดชอวาเปนถนฐานยคกอนประวตศาสตรทสาคญทคนพบในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงคนพบวา เคยเปนทอยอาศยและทฝงศพของคนกอนประวตศาสตรยคโลหะเมอราว 5,000 กวาปมาแลว มความเจรญกาวหนาทางวฒนธรรมและเทคโนโลยสงมาแตโบราณ ชาวบานเชยงโบราณเปนชมชนยคโลหะทรจกทาการเกษตรกรรม เลยงสตว นยมทาเครองมอเครองใชและเครองประดบจากสารดในระยะแรก และรจกใชเหลกในระยะตอมา แตกยงคงใชสารดควบคกนไป ชาวบานเชยงรจกทาเครองปนดนเผาเปนภาชนะสเทาทาเปนลายขดขด ลายเชอกทาบ และขดมน รจกทาภาชนะดนเผาลายเขยนสรปทรงและลวดลายตางๆ มากมาย วฒนธรรมบานเชยง ไดครอบคลมถงแหลงโบราณคดในภาคตะวนออกเฉยงเหนออกกวารอยแหงเปน บรเวณพนททมมนษยอยอาศยหนาแนนมาตงแตหลายพนป และไดรบการยอมรบจากองคการยเนสโกของสหประชาชาต ขนบญชแหลงวฒนธรรมบานเชยงเปนหนงในมรดกโลก (ศนยขอมลมรดกโลก กระทรวงวฒนธรรม, 2559: ออนไลน) (2) วฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง (Sri Kotrabun-Lan Chang Cultural Heritage) อาณาจกรโคตรบรณหรอ “โคตรบร” เดมเคยมทต งอยบรเวณภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยตอนบนครอบคลมดนแดนสองฝงแมนาโขง ตงแตเมองอดรธาน หนองคาย เวยงจนทน นครพนม จรดเขตเมองอบลราชธาน สนนษฐานวา มศนยกลางอยทนครพนม ตงขนราวพทธศตวรรษท 13 เดมกลมชนแถบนมความเชอและนบถอเรองผสาง มการบชาพญานาค ตอมาหนมานบถอพระพทธศาสนานกายเถรวาท ตามแบบทวารวด ตานานพระอรงคธาต (พระบรมธาตสวนหนาอก) วาดวยประวตความเปนมาของบานเมองในแถบน กลาวถงการสราง เจดยพระธาตพนม ลวดลายและภาพทสลกบนแผนอฐ ประดบรอบพระธาตเจดย ทง 4 ดาน เปนลกษณะศลปกรรมของตนเองโดยเฉพาะ จากการสบคนขอมลเกรดความรสารานกรมไทย (ม.ป.ป.: ออนไลน) มบนทกไววา “ศรโคตรบรณ” นน มาจากชอเมอง ในอดตชอ “โคตรบร” เปนอาณาจกรโบราณอยบรเวณทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย ตามขอมลทปรากฏในกฎมณเฑยรบาลสมยแผนดนสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ (พ.ศ. 1991 - 2031) วา เปนเมองทาวพระยาประเทศราชในจานวน 20 เมองทถวายราชบรรณาการดอกไมเงนดอกไมทองแกกรงศรอยธยาจากตานานและพงศาวดารปรากฏวา โคตรบร ไดยายฐานทตงธานอย 3 - 4 คราว ซงปรากฎในพงศาวดารเมองหลวงพระบางวา เมอพระยาฟางมไดขนครองราชยประเทศลานชาง ณ เมองดงเชยงทอง (ประมาณป พ.ศ. 1884) แลว ไดยกกองทพมาปราบปรามหวเมองฝายใต เชน เวยงจนทน เมองไผหนาม เมองหวยหลวง เปนตน มชอเมองโคตรบรหรอโคตรบองรวมอยในกลมหวเมองทถกปราบปรามดวย ตอมาเมอพระยาไชยเชษฐาธราช ยายราชธานจากเมองดงเชยงทอง (หลวงพระบาง) ลงมาตงอยทเมองเวยงจนทน ไดสรางเจดยไวทเมองโคตรบรองคหนงเรยก พระธาตศรโคตรบร ตอมาพระยา


142

นครหลวงพชตฯ ไดเปนผครองเมอง ไดทาการปฏสงขรณพระอรงคธาตเจดย เมอป พ.ศ. 2157 และปรากฎชอเมองนครพนมขนในป พ.ศ.2197 พระอรงคธาตเจดยนนกคอ พระธาตพนม สาหรบองคการบรหารสวนจงหวดนครพนม (2560: ออนไลน) ไดบนทกไววา ในสมยกอนทประเทศไทยยงไมไดเสยดนแดนฝงซายของแมนาโขงไปในสมยสงครามฝรงเศส ดนแดนสองฝงแมนาโขงแถบนกอนทจะมาเปนอาณาจกรศรโคตรบรณ เคยเปนดนแดนของอาณาจกรฟนน ตามจดหมายกรกกลาวไววา อาณาจกรฟนน เปนอาณาจกรทมอานาจแผออกไปกวางขวางจนถงแหลมมลายและพมา ในพทธศตวรรษ ท 5-11 ตอมาเปนดนแดนของอาณาจกรเจนละถงพทธศตวรรษท 14 จนกระทงขอมมอานาจในแถบลมแมนาโขงถงพทธศตวรรษท 19 ขอมจงไดเรมเสอมอานาจลง ตอมาพระเจาฟางมไดรวบรวมหวเมองตาง ๆ ในแถบลมแมนาโขงตงขนเปน "ราชอาณาจกรศรสตนาคนหตลานชาง" ตงแตป พ.ศ. 1896 เปนตนมา เมออาณาจกรศรสตนาคนหตลานชาง มอานาจเหนอบรเวณลมแมนาโขง "แควนศรโคตรบรณ" กเปนเมองลกหลวงเมองหนงทมความเจรญรงเรองในแถบลมแมนาโขงตอนใตของอาณาจกรลานชาง ตามตานานไดกลาวไววา ผครองนครแควนศรโคตรบรณ มนามวา "พระยาศรโคตรบอง" เปนราชบตรเขยของพระเจาลานชาง พญาศรโคตรบองเปนผทเขมแขงในการออกศกสงคราม เปนทโปรดปรานของกษตรยลานชาง จงไดใหตงเมองใหมขนทรมฝงแมนาโขงตอนใต พระยาศรโคตรบองไดขวางกระบองประจาตวขนไปในอากาศ เพอเสยงทายหาทตงเมองใหม กระบองไดตกลงแถบบรเวณ "เซบงไฟ" รมฝงซายของแมนาโขง ซงอยตรงขามกบอาเภอธาตพนม แลวตงเมองใหมชอวา "ศรโคตรบรณ" ขน เปนเมองลกหลวงของ “อาณาจกรลานชาง”

ภาพ 1 ขอมลทนทางวฒนธรรมและภมปญญาทสามารถนามาสรางสรรคและเพมมลคาใหกบผลตภณฑชมชน

วถชวตของประชาชนในอาณาจกรศรโคตรบรณลานชางสวนหนงจะเปน ชาวผไทย ซงเปนชนเผาทมความโดดเดนเรองผาอยางเดนชด ประทบใจ สกขา (2552: 21) เคยกลาวไวในหนงสอผาทอผไทยวา ภมปญญาผาทอผไทย ถอไดวาเปนมรดกทางวฒนธรรมทมเอกลกษณเฉพาะของชาวผไทย ความประณต ความวจตรบรรจงทปรากฏบนผนผา สะทอนใหเหนความเพยร ความมศลปะของผทอทไดรบการถายทอดมาจากบรรพบรษ นอกจากนน ยงม ชาวไทดา ทอพยพจากศกสงครามแยงชงอานาจกนระหวางบรรดาหวหนาของไทดากลมตาง ๆ ในแควนสบสองจไท เขามาในประเทศลาวและในภาคอสานของประเทศไทย โดยมาตงถนฐานอยในภาคอสานตอนบน เชน จงหวดเลย นครพนม กาฬสนธ มกดาหาร รอยเอด และ สกลนคร ชาวไทดาเปนชาตพนธทมภมปญญาในการทอผาทสวยงาม การสรางบานเรอนและวถทางวฒนธรรมเปนเอกลกษณของตนเอง (ประทบใจ สกขา, 2554: 6-9) (3) วฒนธรรมทองถน (Local culture) เปนวฒนธรรมในความเชอ ความศรทธาของคนในชมชน รวมทงภมปญญาชาวบานอนๆ เชน วรรณกรรมพนบาน งานบญประเพณ พบวา มเรองราวในความเชอของชมชนทนาสนใจ เชน ผตาโขน จากอาเภอดานซาย จงหวดเลย ผขนนาบานนาซาว จากอาเภอเชยงคาน จงหวดเลย ทาวผาแดง-นางไอแหงทะเลบวแดง จงหวดอดรธาน หอนางอสา-ทาวบารส จากอทยานประวตศาสตรภพระบาท อาเภอบานผอ จงหวดอดรธาน เจาปนาคาศรสทโธและนาคศรปทมมา พญานาคจากวงนาคนทรคาชะโนดหรอปาคาชะโนด และพญานาคในความเชอของคนแถบลมนาโขง เปนตน 2) การคนหาอตลกษณทางวฒนธรรมทสามารถนาสการประยกตใชพฒนาผลตภณฑใหม (1) อตลกษณวฒนธรรมบานเชยง โดยลงพนทศกษาขอมลจากพพธภณฑแหลงโบราณคดบานเชยง อาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน และแหลงโบราณคดกดกวางสรอย อาเภอโนนสง จงหวดหนองบวลาภ ซงเปนแหลงโบราณคดในยคสมยกอนประวตศาสตร ยคเดยวกนทมลกษณะเครองปนดนเผาคลายกน โดยคนควาขอมลจากสอตางๆ เชน เวบไซต หนงสอ วารสาร วเคราะหถงรปแบบผลตภณฑเดม ลวดลาย และภมปญญาอนๆ ทเกยวของ ซงสามารถถอดอตลกษณทางดานรปทรงและลวดลายได ดงน


143

1 2 3 4

ลายท 1 ลายท 2 ลายท 3 ลายท 4

5 6 7 8


ภาพ 2 ตวอยางการถอดอตลกษณทางดานลวดลาย วฒนธรรมบานเชยง

(2) อตลกษณวฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง เปนการนาขอมลจากภาพถายทไดจากการคนควา และภาพจากการลงพนทจรงมาสรป เพอหาความเหมอนและความแตกตางทจะเปนอตลกษณเฉพาะพนท ดงน

1 2 3 4 ภาพ 3 ตวอยางแสดงทมาของการออกแบบลายศรโคตรบรณ


144

1 2 3 4


ภาพ 4 ตวอยางลายอตลกษณชาตพนธผไทย ทมา : ประทบใจ สกขา. (2552: 52-82)

1 2 3 4


ภาพ 5 ตวอยางลายอตลกษณชาตพนธไทดา ทมา : ประทบใจ สกขา. (2552: 91-94)

(3) อตลกษณวฒนธรรมทองถน เปนการนาขอมลจากสมภาษณบคคลในพนท ภาพถายทไดจากการคนควา และภาพจากการลงพนทจรงมาสรป เพอคนหาอตลกษณวฒนธรรม ความเชอในทองถน ดงน

หนากากผตาโขน หนากากผขนนา พญานาค ตนชะโนด

ลายเสนหนากากผตาโขน ลายเสนหนากากผขนนา ลายเสนพญานาค ลายเสนตนชะโนด


145

ใบบว ทะเลบวแดง

ตานานทาวผาแดง-นางไอ ดอกบว ทะเลบวแดง

ตานานทาวผาแดง-นางไอ หอนางอสา-ทาวบารส

จงหวดอดรธาน หอนางอสา-ทาวบารส

จงหวดอดรธาน

ลายเสน/ตารางกราฟใบบว ลายเสน/ตารางกราฟดอกบว ลายเสน/ตารางกราฟ หอนางอสา-ทาวบารส

ภาพ 6 ตวอยางลายอตลกษณจากวฒนธรรมทองถน

3) การออกแบบและพฒนาผลตภณฑชมชนโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา การออกแบบและพฒนาผลตภณฑชมชนครงน ไดมการพจารณารวมกนระหวางผประกอบการในชมชน ผเชยวชาญดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ ผเช ยวชาญดานการตลาด และผวจย ในการเลอกทนวฒนธรรมทเหมาะสมมาใชเปนแรงบนดาลใจในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑเขาสตลาด โดยมเกณฑในการพจารณา คอ ความเปนมาของชมชนทสมพนธกบทนทางวฒนธรรม แหลงทองเทยวในชมชนและความตองการของนกทองเทยว ศกยภาพของผผลตในการผลตผลตภณฑ และความตองการของผประกอบการ ซงไดมการแบงกลมผประกอบการ จานวน 22 กจการ ตามลกษณะของทนทางวฒนธรรมทนามาใชเปนแรงบนดาลใจในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ ดงน กลมท 1 ผประกอบการทพฒนาผลตภณฑโดยใชทนวฒนธรรมบานเชยง จานวน 7 กจการ ดงน 1) วสาหกจชมชนกลมผลตภณฑจากตนตาลหตถกรรมงานประดษฐจกสานงานไมไผ อาเภอกมภวาป จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: สรอยคอคาวบอย และทรดหวผาซนจากกะลาลายไหบานเชยง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: จากผลตภณฑกะลามะพราว ตนตาล และจกสานไมไผ ประเภทกระบวย และของตกแตงบาน ไดพฒนาเปนของประดบ และเครองตกแตงรางกาย โดยประยกตใชวสดจากธรรมชาตในทองถน เพอใหสอดคลองกบความตองการของนกทองเทยวทงสภาพบรษ สภาพสตร เปนสรอยคอคาวบอย จดเดนอยทกะลาและไมมงคลรปทรงใบบว ดอกบว และลายบานเชยงทมหลากหลายใหนกทองเทยวไดเลอกเพอเปนของทระลกของฝาก นอกจากนนยงออกแบบเปนหวเขมขดกะลามะพราวทมรปทรงและลวดลายจากวฒนธรรมบานเชยง 2) วสาหกจชนกลมภาพศลปจากฟางขาว อาเภอประจกษศลปาคม จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: ภาพวถชาวบานจากฟางขาว และกรอบไมเขยนลายไหบานเชยง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: เปนงานศลปะประดษฐท นาฟางขาวและวสดจากธรรมชาตในทองถนมาเปนวสดหลกในการสรางสรรคงานศลปะบนแผนไม ภาพทสรางสรรคเปนภาพทเกดจากจนตนาการนาเสนอใหเหนวถชวตของคนไทย สภาพแวดลอมทางธรรมชาตทอดมสมบรณ รวมทงแสดงใหเหนถงวฒนธรรมทเกยวของ กรอบภาพผลตจากไมทมลวดลายสวยงามและตกแตงดวยงานเขยนลายเสนวฒนธรรมบานเชยง พรอมตดตงนาฬกา เพอใหเปนงานตกแตงและมประโยชนใชสอย 3) วสาหกจชมชนกลมจกสานบานสรางแปน ตาบลเชยงเพง อาเภอกดจบ จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: โคมไฟจกสานไมไผและหวายรปทรงอตลกษณไหบานเชยง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: เปนงานสรางสรรคจากภมปญญาจกสานไมไผ ออกแบบเปนโคมไฟตดผนงปรบขนาดใหพอเหมาะ ฐานรองรบฉลจากไมจรงเปนรปทรงไหบานเชยงเจาะรตดผนง ลกษณะลายสานใชสานทบสวนบน เพอปดบงไมใหเหนหลอดไฟ ความสวยงามเกดจากจากแสงไฟทลอดผานเครองจกสาน


146

4) กลมเยบผาสาเรจรป อาเภอศรบญเรอง จงหวดหนองบวลาภ ผลตภณฑตนแบบ: ชดเขาครว 2 รปแบบ ผาฝายมดหมลายไหกดกวางสรอย-บานเชยง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: ชดเขาครว ประกอบดวย ชดกนเปอนแบบยาวและแบบสนพรอมหมวกเขาครว เปนงานทสรางสรรคจากผาทอพนเมองทมเหลอจานวนมากจากการตดเยบชดเสอผาสาเรจรปของแหลงแปรรปเสอผาในอาเภอศรบญเรอง จงหวดหนองบวลาภ ซงมผาลายเอกลกษณแหลงโบราณคดกดกวางสรอยทเกดขนในยคเดยวกบแหลงโบราณคดบานเชยง ผาเหลานเปนผาเหลอการตดทถกจดเกบไวอยางด ไดถกนามาออกแบบจดวางรวมกบผาคราม ทาใหไดชดเขาครวทมคณคาและมความหมายในเชงวฒนธรรม 5) หางหนสวนจากด ปทมมาศ 2015 อาเภอเมอง จงหวดหนองบวลาภ ผลตภณฑตนแบบ: เสอยดปกจกรและซลคสกรนลายไหกดกวางสรอย-บานเชยง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: เปนการสรางสรรคความงามและมลคาเพม โดยออกแบบเปนลายเสนวฒนธรรมบานเชยง ในยคสมยแหลงโบราณคดกดกวางสรอย โดยใชเทคนคการซลคสกรนบรเวณชายเสอดานลาง สวนกระเปาใชวธการปกเปนรปทรงและลายไหกดกวางสรอย จากนนนาไปเยบตดเปนกระเปาบนชายเสอดานลาง ผลตเปนเสอสดาและขาวออกจาหนาย 6) วสาหกจชมชนกลมแมบานทอผาลายเกลดพญานาค อาเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: ผาซน และผาคลมไหลฝายมดหมลายไหบานเชยง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ : ผาซนมดหม ผาคลมไหลมดหม ลายบานเชยง เปนการสรางสรรคงานผาทอมอยอมสธรรมชาตจากคราม โดยใชเทคนคการมดหมลายกนหอยประยกต ซงเปนลายเอกลกษณจากการเขยนสบนไหบานเชยง นามาออกแบบจดวางตาแหนงลายบนตนซน และชายผาคลมไหล 7) วสาหกจชมชนโฮมสเตยเชงอนรกษบานเชยงแหว อาเภอกมภวาป จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: หมอนหนน หมอนองผาฝายยอมสธรรมชาตจากบวสายเกบขดลายไหบานเชยง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: ผลตภณฑประเภทของใชจากผาฝายทอมอลายผาขาวมายอมสธรรมชาตโดยใชโทนสออน สรางสรรคความงามดวยการเกบขดลายกนหอยทนวฒนธรรมบานเชยง โดยวางลายเปนชวงๆ เพอใหเหมาะกบการนามาใชในการแปรรปเปนผลตภณฑตางๆ ซงไดนามาทดลองแปรรปเปนปลอกหมอนแบบตางๆ แปรรปเปนผาคลมไหล

1 2 3 4-1

4-2 5 6 7

ภาพ 7 ผลตภณฑตนแบบทออกแบบและพฒนาโดยใชทนวฒนธรรมบานเชยง


147

กลมท 2 ผประกอบการทพฒนาผลตภณฑโดยใชทนวฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง จานวน 5 กจการ ดงน 1) วสาหกจชมชนกลมพฒนาอาชพตาบลหนองหญาไซ อาเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: ผาคลมไหล ผาพนคอฝายยอมสธรรมชาตเกบขดลายไทดาประยกต แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: เปนผาทอมอยอมสธรรมชาต จดวางลายเปนสโทนขาว-ดาตามสนยมของไทดา สวนชายผาใชเทคนคการเกบขดลายเอกลกษณของชาตพนธไทดา โดยออกแบบลวดลายไทดาเปน 2 รปแบบ ทงแบบลายตอเนองตามแนวขวาง และลายตามแนวยาวในลกษณะของการรอยเรยงธงใยแมงมม ตามความเชอในการชวยปกปองคมครองของชาวไทดา 2) วสาหกจชมชนกลมทอผาผไทยบานพรเจรญ อาเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: ผาคาดเตยง หมอนอง เกบขดลายผไทยหรอภไท แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: นาลายผาเอกลกษณของชาตพนธผไทยมาสรางสรรคเปนผาคาดเตยง และหมอนอง ใหเปนชดเดยวกนดวยเทคนคการเกบขด เลอกใชโทนสเอกลกษณของผไทยคอ โทนดา-แดง เพอสรางความโดดเดนอยางมคณคาและความหมาย 3) กลมรากไมกลางดงศรชมพ อาเภอโซพสย จงหวดบงกาฬ ผลตภณฑตนแบบ: แจกน และทเสยบปากกาเขยนลายศรโคตรบรณ-ลานชาง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: ไมนกยง เปนไมทมลวดลายบนผวทสวยงาม มเฉพาะในบางพนทเทานน ชาวบานเลาวา ไมนกยงมทงนกยงตวผและตวเมย ไมทมลกษณะลายหางและลายใหญจะเปนไมนกยงตวผ สวนลายเลกทมลายถหนาแนนเปนไมนกยงตวเมย เปนไมกงเนอแขง ดานในจะกลวง ไมเคยถกนามาใชงานมากอน เมอนามาใชรวมกบไมเนอแขง ทาเปนทเสยบปากกาหรอแจกนไดอยางสวยงาม สรางมลคาเพมดวยการประทบตราความรอนเปนลายวฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง ทาใหงานชนน มความงามทแตกตางและคณคาทางวฒนธรรม 4) วสาหกจชมชนกลมสตรสหกรณจกสานบานบกหวาน อาเภอเมองหนองคาย จงหวดหนองคาย ผลตภณฑตนแบบ: โคมไฟแบบแขวนลายศรโคตรบรณ-ลานชาง แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: โคมไฟจกสานแบบแรก เปนการสรางสรรคจากภมปญญาดงเดม คอ การสานมวยนงขาวเหนยวและตมใสนกคม นารปแบบของงานสองชนมาประยกตและตดตองานเปนชนเดยวกน เสรมคณคาดวยการประทบลายจากเครองประทบลายระบบไฟฟาเปนลายศรโคตรบรณ-ลานชาง สวนแบบทสอง เปนโคมไฟจากกระบอกไมไผ ทนามากลงใหเกดรปทรงสวยงาม และใชซไมไผเหลากลมเสยบโคงโดยรอบ เสรมคณคาดวยการประทบลายศรโคตรบรณ-ลานชาง 5) วสาหกจชมชนกลมทอผาพนบานภไทดาบานเลงถอน อาเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: ผาคาดโตะอาหาร ทรองจาน ทรองแกวเกบขดลายไทดาประยกต แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: การออกแบบผาคาดโตะอาหาร และชดทรองจาน-รองแกว ใชแรงบนดาลใจในการออกแบบจากลายผาไทดาและแถบผาซนของชาวผไทย โดยนามาสรางสรรคและประยกตใหม จดวางลวดลายบนผนผาดวยเทคนคการเกบขด ใชโทนสเอกลกษณ คอ ดา แดง ขาว ตดเยบแปรรปเปนชดบนโตะอาหาร สาหรบ 6 ทนง


148

1 2-1 2-2 3

4-1 4-2 5-1 5-2

ภาพ 8 ผลตภณฑตนแบบทออกแบบและพฒนาโดยใชทนวฒนธรรมศรโคตรบรณ - ลานชาง

กลมท 3 ผประกอบการทพฒนาผลตภณฑโดยใชทนวฒนธรรมในทองถน จานวน 10 กจการ ดงน 1) วสาหกจชมชนกลมทอผาหมขดยอมครามโพนทอง อาเภอประจกษศลปาคม จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: ผาซนฝายมดหมยอมครามลายทะเลบวแดง ตานานทาวผาแดง นางไอแนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: สรางสรรคความงามบนผนผาดวยเทคนคการมดหมยอมครามดวยลายบานเชยง เสรมเตมแตงดวยลายดอกบวจากทะเลบวแดง ความโดดเดนของผนอยทการจดวางตาแหนงลายผา เมอนามาแปรรปเปนผาซน และกางเกงลาลองหรอกางเกงเล ทาใหมความโดดเดนสวยงามและมความหมายในเชงวฒนธรรม 2) วสาหกจชมชนกลมทอผานาไหล อาเภอประจกษศลปาคม จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ : ผาฝายมดหมแตมสลายทะเลบวแดง ตานานทาวผาแดง นางไอแนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: ออกแบบเปนผาซนยอมครามและแตมส สรางสรรคความงามดวยการมดหมลายจากไหบานเชยงบรเวณตนซน สวนตวซนมดหมลายใบบว เปนผายอมสธรรมชาตจากคราม ความโดดเดนของผนอยทการจดวางตาแหนงลายผามความหมายในเชงวฒนธรรม 3) กลมทอผามดหมคาอษาบานใหม อาเภอบานผอ จงหวดอดรธาน ผลตภณฑตนแบบ: ผาฝายมดหมยอมสธรรมชาตลายหอนางอสา - ทาวบารส แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: ออกแบบเปนผาคลมไหล เสรมคณคาความงามดวยการมดหมลายหอนางอษา ซงเปนตานานเรองเลามาแตโบราณ จดวางตาแหนงลายบรเวณชายคลมไหล โทนสผาคลมไหลออกแบบเปนโทนสชมพจากการยอมครง ชายผาถกเปยดวยฝมอทประณตสวยงาม 4) กลมหตถกรรมงานปนบานสกายเหนอ อาเภอเมองหนองคาย จงหวดหนองคาย ผลตภณฑตนแบบ : งานศลปะประดษฐจากขเลอยบนงานจกสานรปแบบพญานาคและตนชะโนดแนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: แผนภาพ “นาคาปาคาชะโนด” เปนการออกแบบโดยใชวสดประสมในการสรางสรรคงาม ประกอบดวย ถาดขนโตกหรอพาขาวทจกสานจากหวาย โดยสานเฉพาะสวนทเปนฐานรองรบเพอนามาเปนถาดรองรบและเปนกรอบภาพ สวนการสรางสรรคเศยรพญานาคและตวพญานาค ใชการกดพมพซลโคนและการปนลายตกแตง เคลอบผวดวยการปดสบนพนผว เปนผลงานทเหมาะสาหรบงานตกแตงอาคารสถานท 5) วสาหกจชมชนกลมไมประดษฐเลยนแบบธรรมชาต อาเภอโพนพสย จงหวดหนองคาย ผลตภณฑตนแบบ : ภาพจตรกรรมบนแผนไม และทเสยบปากกาพญานาคแนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: เปนงานออกแบบภาพจตรกรรมบนแผนไม และทเสยบปากกา เปนผลงานสรางสรรค 2 ชนงาน ชนงานแรกเปนภาพ


149

จตรกรรมบนแผนไม ถกสรางสรรคบนไมเกาทลอยมาตามลานาโขง มรปทรงสวยงามตามธรรมชาตและความเกาของไม ออกแบบเปนภาพพญานาค และตนชะโนดตามความเชอของคนแถบลมนาโขงทมมายาวนาน ขดเขยนดวยปากกาความรอนระบบไฟฟา สวนชนงานท 2 เปนผลตภณฑประเภทของทระลกทมประโยชนใชสอย ใชจดวางบนโตะทางาน สาหรบเสยบการดตางๆ และทเสยบปากกา โดยออกแบบจากวสดไมเกาและตกแตงดวยพญานาคทหลอจากเรซน 6) DI. แฮนดเมด อาเภอเมองหนองคาย จงหวดหนองคาย ผลตภณฑตนแบบ: โคมไฟถาพญานาค แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: โคมไฟถาพญานาค เปนงานออกแบบผลตภณฑทสรางสรรคจากไมเกามาเจาะและเผาไฟตามรปแบบใหเปนโพรง จากนนนามาขดผวลบรอยคราบดาจากเขมาออก ใสหลอดไฟตกแตงไวดานใน มคณคาทางวฒนธรรมดวยรปพญานาคและลายจากตนชะโนด โดยใชปากกาความรอนระบบไฟฟาในการขดเขยนลายและวาดภาพบนชนงาน สวนงานตกแตงใชงานปนดนไทยสรางสรรคดอกบว ใบบวเพอสอความหมายทเกยวเนองกบความเชอทางศาสนาและวฒนธรรม ตกแตงภายในดวยหลอดไฟสองแสงสวางภายใน 7) วสาหกจชมชนบานไรพวย อาเภอหนองหน จงหวดเลย ผลตภณฑตนแบบ: กระจกสองหนา และกระปกออมสนพญานาค แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: กระจกสองหนา กระปกออมสน เปนงานชดตกแตงโดยกระจกสองหนาเปนการนาทกษะฝมอในการปนมงกรทผผลตเชยวชาญอยเดมมาใชในการปนรปพญานาค เพอใหมประโยชนใชสอยควบคกบงานตกแตง ไดออกแบบเปนกรอบกระจกและใชไมทหาไดงายในทองถนมาจดเรยงและตดกระจกเงา โดยรปแบบพญานาคทนามาออกแบบเปนรปแบบนาคอสานมปกเลกๆบรเวณคอนาค สวนอกชนงาน ปนเปนของตกแตงรปนาคพนรอบกะลามะพราว เจาะชองใหเปนกระปกออมสนทสามารถเปด-ปดชองดานลางได 8) ผประกอบการ “งามเลย” อาเภอหนองหน จงหวดเลย ผลตภณฑตนแบบ: เครองหนงกลองใสเครองเขยนบนโตะทางาน และกระปกออมสนแนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: ผลตภณฑของทระลก ของฝากกระปกออมสนผตาโขน และทใสปากกาผตาโขน ผลตจากหนงววแททผานกระบวนการฟอกหนงจนมคณภาพด นามาออกแบบโดยอาศยรปลกษณของผตาโขน ออกแบบใหเปนลกษณะของงานการตนเพอใหมความนารกเหมาะกบการใชงาน งานชนแรกเปนหนาผตาโขนออกแบบเปนกระปกออมสนรวมกบทเสยบปากกาในชนเดยวกน สวนงานชนทสองออกแบบเปนผตาโขนโบกมอจดวางแนบกลองใสปากกา ดวยคณคาของความเปนเครองหนง รปแบบทแปลกใหม และฝมอประณตจงทาใหงานทงสองชนมความโดดเดนนาสนใจ 9) วสาหกจชมชนกลมพฒนาอาชพหตถกรรมหวายและผาทอ อาเภอทาล จงหวดเลย ผลตภณฑตนแบบ: ชดโตะ-เกาอ อตลกษณหนากากผตาโขน แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: ผลตภณฑเฟอรนเจอรจากหวาย ไดพฒนารปทรงจากอตลกษณของหนากากผตาโขน โดยทนงออกแบบเปนรปทรงกลมเพอใหนงสบาย ทพงเปนรปทรงหนากากผตาโขน โดยทาเปนชดนงพกผอนรวมกบโตะกลาง มชนวางเอกสาร วารสารดานลาง เหมาะสาหรบการจดวางในมมสบายๆ บรเวณทพกอาศยหรอสานกงาน 10) เครอขายวสาหกจชมชนกลมผผลตผาหม อาเภอนาดวง จงหวดเลย ผลตภณฑตนแบบ: ผาคลมไหลขดลายผขนนา ผาพนคอขดลายผขนนาขมา แนวคดในการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ: ผาคลมไหลขดลายผขนนา เปนการออกแบบลวดลายเพอเกบขดบนผนผา โดยลายผาทใชไดปรบปรงมาจากรปลกษณของผขนนา ตามความเชอในประเพณแหขอนาขอฝน โดยผรวมขบวนแหมการแตงกายและสวมสหนากากไมผขนนา การออกแบบเนนทการนาบคลกตาง ๆ ของผขนนาทงทาการเตน ทาในการขมามาเปนแรงบนดาลใจในการออกแบบ ใชเทคนคการเกบขดบนผนผา โดยวางตาแหนงบรเวณชายผา เลอกโทนสทเรยบงายใหเหมาะกบผใชงานในวยทางาน


150

1 2 3 4-1

4-2 5 6 7-1

7-2 8 9 10

ภาพ 9 ผลตภณฑตนแบบทออกแบบและพฒนาโดยใชทนวฒนธรรมทองถน

การประเมนและวพากษผลตภณฑโดยผทรงคณวฒดานการตลาด จานวน 2 คน ดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ จานวน 3 คน รวม 5 คน โดยใชขอคาถาม 7 ดาน คอ ความเหมาะสมดานรปแบบ/รปทรง ความเหมาะสมดานขนาด ความเหมาะสมดานลวดลาย/ส ความเหมาะสมดานประโยชนใชสอย การคงอตลกษณของทนทางวฒนธรรมและภมปญญา ความเหมาะสมดานราคา และความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวม ผลการประเมนเปนรายกจการและรายผลตภณฑ สามารถสรปผลไดดงน

ตาราง 1 ผลการประเมนผลตภณฑโดยผทรงคณวฒ ท ชอกจการและผลตภณฑทไดคาคะแนนสง x S.D. การสรปผล 1 วสาหกจชมชนกลมผลตภณฑจากตนตาล

หตถกรรมงานประดษฐจกสานงานไมไผ ผลตภณฑ : สรอยประดบผลตจากกะลาและหนง

4.57

0.28

ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมอยในระดบดมาก แตควรปรบปรงดานรปแบบ ขนาด และการใชอตลกษณบานเชยง ซงยงคงอยในระดบด

2 วสาหกจชนกลมภาพศลปจากฟางขาว ผลตภณฑ : กรอบภาพและภาพจากฟางขาว

4.71 0.31 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมอยในระดบดมาก สาหรบรายดานอยในระดบดมาก 2 ประเดน คอ ความเหมาะสมดานขนาด และการคงอตลกษณของทนทางฯ โดยแนะนาเพมเตมวา ควรใหมประโยชน 2 ดาน คอ เปนนาฬกา (มประโยชนใชสอย) เปนของโชว (ของประดบตกแตง) และควรปรบปรงดานการใหสดวย


151

ตาราง 1 ผลการประเมนผลตภณฑโดยผทรงคณวฒ (ตอ) ท ชอกจการและผลตภณฑทไดคาคะแนนสง x S.D. การสรปผล 3 วสาหกจชมชนกลมทอผาหมขดยอมคราม

โพนทอง ผลตภณฑ : ผาซน

4.86 0.37 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก ยกเวนความเหมาะสมดานราคา ทควรมการปรบราคาใหสงขนจากราคาเดม เนองจากเปนผลตภณฑทมการพฒนาใหม มความสวยงามมากขน

4 วสาหกจชมชนกลมจกสานบานสรางแปน ผลตภณฑ : โคมไฟตดผนง


5 วสาหกจชมชนกลมทอผานาไหล ผลตภณฑ : ผาซน และผาคลมไหล (คาคะแนนเทากนทงสองรายการ)


6 กลมทอผามดหมคาอษาบานใหม ผลตภณฑ : ผาซน และผาคลมไหล (คาคะแนนเทากนทงสองรายการ)

4.86 0.37 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก ยกเวนผาซนดานความเหมาะสมดานราคา ทควรมการปรบราคาใหสงขนจากราคาเดม และผาคลมไหลเหนวา ความเหมาะสมของประโยชนใชสอยอยในระดบด

7 กลมทอผามดหมผไทบานหนองหญาไซ ผลตภณฑ : ผาพนคอ

4.71 0.31 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก ยกเวนผาคลมไหลเหนวา ความเหมาะสมของประโยชนใชสอยอยในระดบด

8 กลมทอผาผไทบานพรเจรญ ผลตภณฑ : หมอนอง

5.00 0.45 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก

9 วสาหกจชมชนโฮมสเตยบานเชยงแหว ผลตภณฑ : หมอน และผาคลมไหล (คาคะแนนเทากนทงสองรายการ)

4.71 0.31 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก ยกเวนการคงอตลกษณของทนทางฯ ควรมการสรางความโดดเดนใหเหนรายละเอยดชดเจนขน

10 วสาหกจชมชนกลมทอผาพนบานภไทดาบานเลงถอน ผลตภณฑ : ชดโตะอาหาร (ผาคาดโตะทรอง จาน แกว)

5.00 0.45 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก เนองจากมความชดเจนในทกดาน เหมาะสาหรบการผลตจาหนาย

11 วสาหกจชมชนกลมแมบานทอผาลายเกลดพญานาค ผลตภณฑ : ผาพนคอ

5.00 0.45 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก เนองจากมความชดเจนในทกดาน สอดคลองกบความตองการของตลาด

12 กลมผลตภณฑรากไมกลางดงศรชมพ ผลตภณฑ : ทเสยบปากกา

4.29 0.31 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมอยในระดบด สวนรายดานในระดบดมาก ประกอบดวย ความเหมาะสมดานขนาด และการคงอตลกษณของทนทางฯ

13 วสาหกจชมชนกลมสตรสหกรณจกสานบานบกหวาน ผลตภณฑ : โคมไฟแขวน (ขนาดเลก)

4.86 0.37 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก ยกเวนความเหมาะสมดานราคา ทควรมการปรบราคาใหสงขนเนองจากมการเพมเตมเทคนคการผลตใหม รปแบบใหม


152

ตาราง 1 ผลการประเมนผลตภณฑโดยผทรงคณวฒ (ตอ) ท ชอกจการและผลตภณฑทไดคาคะแนนสง x S.D. การสรปผล 14 กลมหตถกรรมงานปนบานสกายเหนอ

ผลตภณฑ : กรอบภาพ (สทอง) 4.57 0.28 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอย

ในระดบดมาก ยกเวนดานความเหมาะสมของประโยชน ใชสอย ซงควรเพมเตมใหเปนนาฬกาตดผนง

15 วสาหกจชมชนกลมไมประดษฐเลยนแบบธรรมชาต ผลตภณฑ : ทเสยบปากกา

4.86 0.37 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก ยกเวนดานความเหมาะสมดานประโยชน ใชสอย ซงควรเพมเตมการใชประโยชนใหมากขน เชน นาฬกาตงโตะ ทเกบวสดสานกงานขนาดเลก

16 DI. แฮนดเมด ผลตภณฑ : โคมไฟถาพญานาค

4.86 0.37 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก ยกเวนดานความเหมาะสมของลวดลาย/ส ซงควรเนนความประณตใหมากขน

17 กลมเยบผาสาเรจรป ผลตภณฑ : ผากนเปอนจากเศษผา

5.00 0.45 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก เนองจากมความโดดเดนในการวางลายผา

18 หนสวนจากด ปทมมาศ 2015 ผลตภณฑ : เสอคอกลม ปกและสกรน ลายบานเชยง/กดกวางสรอย

4.86 0.37 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก ยกเวนดานความเหมาะสมดานลวดลาย/ส ซงควรสรางความหลากหลายใหมากขน

19 ผประกอบการ “งามเลย” ผลตภณฑ : ทเสยบปากกาผตาโขน และทเสยบปากกากระปกออมสนผตาโขน

5.00 0.45 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก เนองจากมรปทรงทแสดงอตลกษณวฒนธรรมทองถน มความสวยงาม ขนาดและราคาเหมาะสม

20 วสาหกจชมชนบานไรพวย ผลตภณฑ : กระปกออมสนพญานาค

5.00 0.45 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก เหมาะสาหรบเปนของทระลก

21 เครอขายวสาหกจชมชนกลมผผลตผาหม ผลตภณฑ : ผาพนคอ (ลายผขนนาขมา)

5.00 0.45 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก เนองจากมลวดลายทแสดงอตลกษณวฒนธรรมทองถน เหมาะสาหรบเปนของทระลก

22 วสาหกจชมชนกลมหตถกรรมหวายและผาทอ ผลตภณฑ : เกาอหวายผตาโขน

5.00 0.45 ความพงพอใจทมตอผลตภณฑโดยภาพรวมในทกดานอยในระดบดมาก เนองจากมรปแบบทแสดงอตลกษณวฒนธรรมทองถน

จากตารางสรปผลการประเมนโดยผเชยวชาญขางตน แสดงใหเหนวา ผลตภณฑทออกแบบและพฒนาโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา สาหรบผประกอบการทง 22 กจการ มเกณฑการพฒนาผลตภณฑอยในระดบดมาก (x= 4.57 -5.00) จานวน 21 กจการ และในระดบด (x= 4.29) จานวน 1 กจการ โดยแตละกจการมขอเสนอแนะในการปรบปรงทแตกตางกน นอกจากนน ผวจยยงไดดาเนนการประเมนความพงพอใจหลงการพฒนาผลตภณฑกบกลมผประกอบการทง 22 กจการ โดยเครองมอทใชในการเกบขอมล คอ แบบสอบถาม จานวน 9 ขอ พบวา อยในเกณฑระดบดมาก (x= 4.62) เชน ขอมลทไดรบสามารถนาไปใชประโยชน ตรงตามความตองการ ถกตองและเปนปจจบน เปนตน


153

การอภปรายผล สาหรบผลการวจยในครงน พบวา ทนวฒนธรรมในเขตพนทภาคอสานตอนบน จาแนกออกเปน 3 สวน คอ 1) วฒนธรรมบานเชยง (Ban Chiang Cultural Heritage) ซงมแหลงโบราณคดในการคนควาขอมลทแหลงโบราณคดบานเชยงและพพธภณฑสถานแหงชาตบานเชยง อาเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน และแหลงโบราณคดบานกดกวางสรอย อาเภอโนนสง จงหวดหนองบวลาภ ทง 2 แหง ถอเปนแหลงโบราณคดกอนประวตศาสตรทเกดขนในยคเดยวกน 2) วฒนธรรมศรโคตรบรณ-ลานชาง (Sri Kotrabun-Lan Chang Cultural Heritage) ซงมแหลงคนควาขอมลทวดพระธาตพนมวรมหาวหาร และศนยศลปวฒนธรรมรตนโมลศรโคตรบร ตาบลธาตพนม อาเภอธาตพนม จงหวดนครพนม และ 3) วฒนธรรมทองถน ทเชอมโยงกบกลมวฒนธรรม ศรโคตรบรณ-ลานชาง และวฒนธรรมบานเชยง เชน ผตาโขน จากอาเภอดานซาย จงหวดเลย ผขนนาบานนาซาว จากอาเภอเชยงคาน จงหวดเลย ทาวผาแดง-นางไอแหงทะเลบวแดง จงหวดอดรธาน หอนางอสา-ทาวบารส จากอทยานประวตศาสตรภพระบาท อาเภอบานผอ จงหวดอดรธาน เจาปนาคาศรสทโธและนาคศรปทมมา พญานาคจากวงนาคนทรคาชะโนดหรอปาคาชะโนด และพญานาคในความเชอของคนแถบลมนาโขง เปนตน ซงเปนวฒนธรรมทมคณคาและไดรบการยอมรบในทองถนสามารถนามาเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรคผลตภณฑได ซงสอดคลองกบ อรญ วานชกร (2559: 236) ทเคยกลาวไวในหนงสอการออกแบบผลตภณฑทองถนวา แนวโนมของการออกแบบโลกกาลงไปในทศทางเดยวกน คอ การมงเนนการออกแบบเพอสงแวดลอม และการสรางนวตกรรมทางภมปญญาขนมาเพอการตลาดแบบยอนยคหรอหวนคนอดตสวฒนธรรมทองถน เพอสรางอตลกษณใหกบผลตภณฑ ผกพนกบภมปญญาดงเดมและการโหยหาอดต ในการวจยครงน ไดนาผลการศกษาคนความรดกทางวฒนธรรมและภมปญญาทเกดขนในเขตพนทอสานตอนบนมาประยกตใชในการพฒนาผลตภณฑทแตกตางกน เชน ผาทอมอ การตดเยบ แปรรปผาสาเรจรป งานศลปะประดษฐ งานจกสาน งานปนขเลอย และงานเฟอรนเจอร ซงเปนกลมผลตภณฑทมการผลตจานวนมากในเขตพนทอสานตอนบน พรสนอง วงศสงหทอง (2559 : 7) เคยใหแนวคดเกยวกบการออกแบบและพฒนาผลตภณฑในแงมมของคานยม และความหมายวา การออกแบบใหเปนสงของทมความงามถอเปนความสามารถของนกออกแบบโดยเฉพาะ นอกจากการออกแบบทงในแงเทคนคทเปนการจดรปทรง และในแงมมทางสงคม เศรษฐกจ การเมองอยางกวางๆ ทเปนเบองหลงรปทรงแลว งานออกแบบยงเปนการถายทอดคานยมและทศนคตทสมผสไมไดใหกลายเปนรปธรรม ดงน น ในการดาเนนการออกแบบและพฒนาผลตภณฑโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญาในครงน ผวจยจงไดมการสบคนขอมลทางวฒนธรรมในทกแงมมทงทสมผสได และเปนตานานความเชอทสมผสไมไดมาเปนขอพจารณาในการสรางสรรคผลงาน โดยไดมการทดลองผลตผลตภณฑตนแบบอยางนอยกจการละ 2 ผลตภณฑ รวมแลวไมนอยกวา 44 ผลตภณฑ นอกจากนนยงจดใหมการตดตามชวยเหลอใหคาปรกษาแนะนา การวเคราะหและวพากษผลตภณฑ การประเมนผลตภณฑ จนสามารถนาสนคาเขาสตลาด มการจาหนาย และสดทายเปนการประเมนความพงพอใจจากการไดทดลองพฒนาผลตภณฑโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา จากผลสรปในการประเมนไดบงชใหเหนวา การนาทนวฒนธรรมและภมปญญาในทองถนมาประยกตใช สามารถดาเนนการไดในทกผลตภณฑ โดยเฉพาะผลตภณฑประเภทผาและเครองแตงกาย ของใช ของตกแตง ของทระลก ซงจะเปนการสงเสรมการทองเทยวในชมชน รวมทงเปนการอนรกษ สบสานตนทนในทองถนใหคงอยคชมชน สอดคลองกบ เกรยงศกด เจรญวงศศกด (ประเทศไทย 4.0 กบทนทางวฒนธรรม, 2559) เคยกลาวไวในหวขอ “ทนทางวฒนธรรมจะเปนพลงขบเคลอนไปสประเทศไทย 4.0 ไดอยางไร?” วา ทนในทางเศรษฐศาสตร คอ ปจจยทอานวยใหเกดความสะดวกในการผลตสนคาและบรการ ทนมหลายรปแบบ หลายประเภท เปนมากกวาเครองจกรหรอเงนออม (Financial Capital) ทนทางวฒนธรรมเปนทนอกประเภทหนง อนเกยวของกบคณคาความร ภมปญญาและงานสรางสรรค เปนเสมอนสนทรพยทผานการสะสมและฝงตวจนเกดเปนมลคา ดวยเหตน เมอโลกเคลอนเขาสสงคมฐานความร การประยกตและบรณาการทนวฒนธรรมกบการพฒนาเศรษฐกจจงเพมมากขน สงผลใหทนวฒนธรรมเขามามบทบาทในระบบเศรษฐกจมากขน และนาไปสความเกยวของกบการเปนประเทศไทย 4.0 ไดทงทางตรงและทางออม ทนวฒนธรรมทาใหเกดมลคาเพมสงขน เนองจาก วฒนธรรมเปนตนนาของหวงโซคณคา (Value Chain) ในอตสาหกรรมสรางสรรค โดยเราสามารถนาทนวฒนธรรม เชน เรองราว (Story) และเนอหา (Content) ของวฒนธรรม มาสรางความโดดเดนใหกบผลตภณฑของตนหรอใชทนวฒนธรรมสรางความแตกตางหรอจดขายใหกบสนคา เกดเปนสนคาวฒนธรรมและทาใหเกดมลคาเพมขนแกสนคาและบรการ ซงแนวคดน สอดคลองกบประเทศผนาในภมภาคเอเชย 3 ประเทศ ไดแก ญปน เกาหล จน (นฤตม เทดสถรศกด, 2550) ทเคยกลาวไววา ญปนและเกาหลใตตางเปนประเทศทใหความสาคญกบการใช “วฒนธรรม” เปนอาวธในการแขงขนกบโลก ทงใชหาพวกและหารายไดเขาประเทศ ซงเปนอาวธพเศษทเปนของใครของมน ไมมใครลอกเลยนแบบกนได ผชนะคอ ผทมวฒนธรรมทแขงแกรงและสามารถนาเอาวฒนธรรมมาสรางมลคาเพมไดมากทสด โดยเฉพาะในกรณของคนญปน การผลตสนคาสกชนหนงจะใสใจตงแตการออกแบบ การเลอกวตถดบ การผลตทประณต การ


154

บรรจหบหอ ชองทางการจาหนายทเฉพาะเจาะจงแตละกลมลกคา และไมลมทจะสรางเรองราว (Story) เพอเพมมลคาใหกบผลตภณฑ จากแนวคดดงกลาว แสดงใหเหนวา “ทนทางวฒนธรรม” เปนปจจยสาคญในยคของการออกแบบเชงสรางสรรค ทหลายประเทศใหความสาคญในการนามาสรางมลคาเพมใหกบสนคาและสรางความแตกตาง และเปนตนนาของหวงโซคณคาในอตสาหกรรมสรางสรรค ขอเสนอแนะในการนางานวจยไปใชประโยชน 1. การศกษาทนทางวฒนธรรมและภมปญญาในงานวจยน สามารถนาไปใชเปนแนวทางในการคนหาทนทางวฒนธรรมอน เพอนามาประยกตใชในการสรางสรรคผลงานทางดานการออกแบบและพฒนาผลตภณฑได 2. รปแบบของลายและอนๆ ทไดจากการศกษาคนควาในงานวจยน เปนสวนหนงทสามารถนาสการพฒนาตอยอดไดหลากหลาย ในการนาไปประยกตใชควรคานงถงความเหมาะสมกบวฒนธรรมความเชอ 3. รปแบบผลตภณฑใหมในงานวจยน บางสวนอยในระหวางการดาเนนการจดอนสทธบตร ไมควรลอกเลยนแบบในการผลตเพอการคา ควรใชเพอเปนแนวทางในการพฒนาผลตภณฑเทานน เอกสารอางอง กระทรวงอตสาหกรรม, กรมสงเสรมอตสาหกรรม. (2559). ทนวฒนธรรมไทยสการสรางสรรคเศรษฐกจไทย. อตสาหกรรมสาร, 58 (ฉบบเดอนพฤศจกายน-ธนวาคม 2559), 5. กระทรวงอตสาหกรรม, กรมสงเสรมอตสาหกรรม, สานกพฒนาอตสาหกรรมชมชน. (2560). ขอบเขตการดาเนนงานจางท ปรกษา(Terms of Reference : TOR) (CAW 01/2560) เพอดาเนนงานพฒนาธรกจอตสาหกรรมโดยใชทน ทางวฒนธรรมและภมปญญา ภายใตโครงการพฒนาธรกจอตสาหกรรมโดยใชทนทางวฒนธรรมและภมปญญา. เอกสารอดสาเนา. เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (16 พฤศจกายน 2559). ประเทศไทย 4.0 กบทนทางวฒนธรรม. สบคนเมอ 20 มกราคม 2561, จาก http://www.bangkokbiznews.com/blog/detail/639453. ลดดาวลย เพชรโรจน และอจฉลา ชานประศาสน. (2547). ระเบยบวธวจย. กรงเทพฯ : ดการพมพ. นฤตม เทอดสถรศกด. (2550). Global village : มหศจรรยแหงหมบานหลงเขา พอเพยงและยงยนทามกลางกระแส โลกาภวฒน. กรงเทพฯ: แบรนดเอดท. บานจอมยทธ. (ม.ป.ป.). เกรดความร จากสารานกรมไทย, สบคนเมอ 20 มกราคม 2561, จาก https://www.baanjomyut.com/library/knowledge. ประทบใจ สกขา. (2552). ผาในวถชวตไทดา. อบลราชธาน : โรงพมพมหาวทยาลยอบลราชธาน. ประทบใจ สกขา. (2554). ผาทอผไทย. อบลราชธาน: โรงพมพมหาวทยาลยอบลราชธาน. พรสนอง วงศสงหทอง. (2559). ประวตศาสตรการออกแบบอตสาหกรรม. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.


155

ศนยขอมลมรดกโลก, กระทรวงวฒนธรรม. “แหลงมรดกโลกบานเชยง” สบคนเมอ 6 พฤศจกายน 2559, จาก http://www.thaiwhic.go.th/heritage_culture3.aspx. ศรวรรณ วบลยมา. (2556). การตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามโครงการแผนชมชนพงตนเองตามแนวปรชญา เศรษฐกจพอเพยงของกรงเทพมหานคร กรณศกษาชมชนแออดบญเหลอ 2 เขตบางซอ. วารสารศรนครนทรวโรฒ และพฒนา (สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร), 5(10), 92-104. องคการบรหารสวนจงหวดนครพนม. (21 พฤษภาคม 2560). อาณาจกรศรโคตรบรณ. สบคนเมอ 20 มกราคม 2561, จาก http://nkpao.go.th/index.php?name=blog&file=readblog&id=23. อรญ วานชกร. (2559). การออกแบบผลตภณฑทองถน. กรงเทพฯ: สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

155

การสนนษฐานรปแบบทางสถาปตยกรรม ปรางคปจา ตาบลนาเชงคร อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย

อนสพงษ ไกรเกรยงศร1*

A Reconstruction of Prang Pu Ja, at Na Chung Kiri, Kirimas district, Sukhothai province

Anuspong Kraikriengsri1* 1*คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 1*Faculty of Architecture Naresuan University Corresponding author E-mail address : [email protected] ________________________________________________________________________________________________________

บทคดยอ

บทความน มจดประสงคเพอการสนนษฐานรปแบบทสมบรณของตวอาคารปรางคปจากอนพงทลาย โดยใชระเบยบวธวจยแบบบรณาการทางประวตศาสตรสถาปตยกรรม ใชหลกฐานทางประวตศาสตร การเปรยบเทยบรปแบบทางศลปะ รายงานการขดคนทางโบราณคด รวมกบการสารวจรงวดตวโบราณสถานอยางละเอยด สอบทวนระหวางกน และพจารณาแนวทางในการสนนษฐานรปแบบของอาคารหลงน จากกระบวนการดงกลาว ทาใหไดขอสรปวา ปรางคปจา ถกสรางขนภายใตอทธพลของศลปะเขมร โดยสามารถแบงพฒนาการขององคปรางค ไดเปน 2 ระยะคอ ระยะท 1 อยในชวงพทธศตวรรษท 16 มลกษณะเปนปราสาทในผงสเหลยมจตรส มลกษณะทางสถาปตยกรรมสมพนธกบปราสาท ในศลปะเขมร สมยบาปวน ระยะท 2 ในชวงครงหลงของพทธศตวรรษท 17 ถงตนพทธศตวรรษท 18 มการดดแปลงตวปราสาทในผงสเหลยมจตรส โดยตอมขดานหนายาวออกมา ทาใหปราสาทในสมยท 2 มลกษณะคลายกบปราสาทกลมอโรคยาศาล ในศลปะเขมร สมยบายน คาสาคญ : ปรางคปจา, สถาปตยกรรมเขมร, ศลปะเขมรสมยบาปวน, ศลปะเขมรสมยบายน

ABSTRACT

“ A Reconstruction of Prang Pu Ja, at Na Chung Kiri, Kirimas district, Sukhothai province” is intended to assume complete structure of Prang Pu-Ja before ruin. This study usesIntegrated Research in Architectural History, Comparison Forms of Art, Archaeology Excavation Report, and measuring the area of archaeological site to assume the feasibility of the original architectural construction of Pang Pu-ja.The result can be assumed that Pang Pu-Ja was built under the influence of Khmer art that can divided the development of structure into 2 periods First period was in 16th Buddhist Century. The structure was brick sanctuary in square shape that related to architectural style of Khmer Baphuon Period. Second period was during second half of 17th Buddhist Century to 18th Buddhist Century.The square structure has been altered by adding porch in front of the old structure. As a result, the structure in the second period resembled Arogayasala found in Khmer during Bayon Period. Keyword : Prang Pu ja, Khmer architecture, Baphuon Period, Bayon Period

156

ทมา และความสาคญของการศกษา

ปรางคปจา เปนปราสาทอฐในศลปะเขมร ตงอยบนยอดของเขาปจา ในพนทตาบลนาเชงคร อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย และอยในแนวของเทอกเขาหลวงททอดผานกลางพนทจงหวดสโขทย ปราสาทหลงนอยในสภาพพงทลายอยางหนก แมวาจะเหลอสณฐานของปราสาทอยบาง ทวากยากทคนทวไปจะจนตนาการถงลกษณะหากยงสมบรณของอาคารหลงน ประกอบกบตวปราสาทมการตอเตมทบซอนหลายยคหลายสมย ทาใหมรองรอยของชดฐานตาง ๆ กอพอกทบถมกนอยางสบสน จงเกดคาถามของการวจยขนวา ลกษณะของปราสาทหลงนหากยงไมพงทลายควรจะมลกษณะเชนไร รวมถงการกอสราง และการตอเตมในแตละยคสมยนน ไดสงผลใหลกษณะของปราสาทเปลยนไปอยางไรบาง เมอทาการสารวจสถานภาพทางความรปจจบน พบวามการศกษาตวปราสาทหลงนในมตของงานสถาปตยกรรมนอยมาก แมวาจะเคยมการขดคนทางโบราณคด และมการเสนอเปนรายงานสรปผลการขดคนในป พ.ศ. 2540 อธบายถงการตอเตมในยคสมยตาง ๆ ตามลาดบ ทวาขอมลดงกลาว กยงไมเคยถกนามาตความ และทาใหเกดภาพเปนรปธรรมทคนทวไปจะสามารถเขาใจได อนเปนการนามาสการกาหนดโจทยในการศกษาดวยวธวทยาทางประวตศาสตรสถาปตยกรรม โดยใชหลกฐานจากการขดคนทางโบราณคด รวมกบการสารวจรงวดตวสถาปตยกรรมอยางละเอยด เพอสรางภาพสนนษฐานลกษณะทางสถาปตยกรรมของปรางคปจาเมอยงสมบรณ อนจะนามาสการเขาใจตวโบราณสถานแหงนมากขน

วตถประสงค 1. เพอศกษาสถานภาพการศกษา ตรวจสอบชดความคด คาอธบายเกยวกบปรางคปจา เพอนาไปสการสรางสมมตฐาน และกรอบคดในการสนนษฐานรปแบบทางสถาปตยกรรมของปรางคปจา 2. เพอศกษา สารวจรงวดซากสถาปตยกรรมปรางคปจา ดวยเครองมอตาง ๆ เพอใหไดแบบแผนผง รปดาน และรปตด สาหรบใชในการวนจฉยเรองรปแบบทางสถาปตยกรรมกอนการพงทลาย และพฒนาการในยค ตาง ๆ 3. เพอวเคราะห ตความหลกฐานจากการขดคนทางโบราณคด และรองรอยทเหลออยบนซากโบราณสถาน อนจะนาไปสการสนนษฐานรปแบบทางสถาปตยกรรมของตวปราสาทกอนการพงทลาย ซงจะทาใหไดภาพทชดเจน และเปดประเดนการถกเถยงใหม ๆ เกยวกบปราสาทหลงน ขอบเขตของการศกษา พนทในบรบทของปรางคปจา ทพกดทางภมศาสตร เสนรง (ละตจด) 16 องศา 53 ลปดา 55 ฟลปดาเหนอ เสนแวง (ลองตจด) 99 องศา 43 ลปดา 49.8 ฟลปดาตะวนออก ตาบลนาเชงคร อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย เปนขอบเขตหลก และการศกษาเชงเปรยบเทยบรปแบบทางสถาปตยกรรมของปราสาทในกลมศลปะเขมร ในเขตสาธารณะรฐกมพชาประชาธปไตย รวมไปถงกลมศลปะเขมรในประเทศไทย เปนขอบเขตรอง ทตง และความสมพนธกบบรบทของพนทโดยรวม ของปรางคปจา เขาปจา อยในบรเวณเทอกเขาประทกษ หรอเทอกเขาหลวงทมแนวเขาตอเนองจากเหนอลงไปทางใต อนมยอดเขาสงสดคอ ยอดเขาหลวง นบเปนภเขาศกดสทธของผคนในลมนายม มาแตสมยกอนประวตศาสตร ตามทกลาวในจารกบางหลกของสมยสโขทย อางถงพระขพงผ หรอเทวดาอารกษภเขา ตามความชอสบเนอง เรองการนบถอผในดนแดนแถบน ปรางคปจา เปนปราสาทศลปะเขมรทมอายเกาแกทสดทพบในพนททภายหลงอยในขอบเขตอาณาจกรสโขทย ลกษณะเปนปราสาทหลงเดยวบนฐานเตย ใชอฐเปนวสดหลกในการกอสราง มอายอยในราวปลายพทธศตวรรษท 15 พบฐานรปเคารพขนาดใหญ ซงนาจะเปนฐานของศวลงค และรปสลกหนทราย ซงสรางตามคตสาคญของลทธบชาพระศวะในยคนน ตวปราสาทพงทลายลงซกหนง แตยงเหนรองรอยการกอซอนชนขนไปตามระเบยบของปราสาทแบบเขมร ซงอาจเทยบกบปราสาททมอายในราวพทธศตวรรษท 16-17 หรอในชวงทเรยกวา ศลปะแบบบาปวนถงนครวด ของศลปะเขมร

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561 _________________________________________________________________________________________

157

ปรางคปจา ถกประกาศขนทะเบยน ตามประกาศกรมศลปากร วนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2540 ลาดบท 13 มเนอท 27 ไร 2 งาน 64 ตารางวา (ราชกจจานเบกษา เลม 115 ตอนพเศษ 37 ง. วนท 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2541) กรมศลปากรขดแตง และบรณะปรางคเขาปจา พบหลกฐานทนาสนใจมากมาย เชน ชนสวนประตมากรรมรปบคคล ซงอาจเปนเทวรปมรปแบบทางศลปกรรมอยในชวงเดยวกนกบตวปราสาท คอราว พ.ศ. 1500 ลงมา แตกมลกษณะทเปนพนเมองคอนขางมาก การคนพบปรางคปจา ซงเปนงานศลปสถาปตยกรรมแบบเขมรทสรางบนภเขา ในบรเวณลมนายม แถบเมองสโขทยน มความสาคญอยางยง เพราะถอเปนหลกฐานอนแสดงถงการแพรขยายเสนทางจากศนยกลางอาณาจกรเขมรในทราบลมทะเลสาบ หรอเมองพระนครหลวงของกมพชา ขนมาถงลมนายม สนนษฐานวาโดยผานทราบสงโคราชมากอน ซงมเมองลพบร หรอละโว เปนศนยกลางหลก และใชเสนทางแมนาเจาพระยา-นาน-ยม ขนมาจนถงบรเวณภาคเหนอตอนลางของไทย ขนมาพบกบเสนทางสายตะวนออก- ตะวนตก ทเชอมจากตงเกย เขามายงลมนาโขง และพาดผานไปลงอาวมะตะบนทพมา ซงทาใหพนทบรเวณลมนายมแถบน กลายเปนชมทางการคา การคมนาคม และเตบโตขน จนกระทงกลายเปนชมชนเมองศนยกลางการปกครองในนามของอาณาจกรสโขทย ในชวงพทธศตวรรษท 18 ดงปรากฏหลกฐานทางโบราณคดทแสดงความสมพนธกบอารยธรรมเขมรโบราณหลงเหลออย ดงตวอยางของปรางคปจาแหงนดวย (ประภสสร ชวเชยร, 2555)

ภาพ 1 ทศนยภาพของเมองสโขทย โดยมเทอกเขาหลวงทอดตวอยเบองหลง (ทมา-หนงสอภาพถายทางอากาศ 3 เมอง

ประวตศาสตรอทยานประวตศาสตรสโขทย-ศรสชนาลย-กาแพงเพชร)

ภาพ 2 ภาพลายเสนแสดงรปดาน และรปตดของปราสาทศลปะเขมร แบบบาปวน (ทมา-The Monuments of The Angkor

Group-Maurice Glaize


158

ลกษณะทางศลปสถาปตยกรรม และขอมลการขดคนทางโบราณคด ของปรางคปจา สภาพปจจบน ปรางคปจามทางขนอยทางทศตะวนออก เฉยงไปทางทศเหนอเลกนอย ทางขนสรางจากกอนหนชนวนตางขนาดกนไปวางซอนเปนขนบนได ในปจจบนทางขนนชารดจนใชการไมได เหลอแตเพยงแนวหนทพงทลายลงเปนทางลาดชน มผวดนลกรง สลบกบหน พอใหเหนเปนเสนทางขนสยอดเขา บรเวณยอดเขาอนเปนทตงของปรางคปจา ในปจจบนมการปรบพนท จนเรยบเปนลานกวาง ไดมการนาเศษอฐทพงทลายลงมาจากองคปรางคไปกองดานขาง เพอเปดพนทโดยรอบใหเขาถงไดโดยสะดวก ตามกระบวนการอนรกษสถาปตยกรรม สวนรองรอยการทบซอนอาคารในระยะตาง ๆ กใหคงสภาพไว โดยไมตอเตมใหม โดยกรมศลปากรไดจดทาแผนปายสอความหมายแสดงงานอนรกษ และการวเคราะหรปแบบการใชพนทในระยะตาง ๆ ระบบฐานรากของปรางคปจานน ใชการบดอดหนกรวด และใชทรายละเอยดบดทบชนบนสด เพอรองรบฐานขององคปรางค ทงนวธดงกลาวตางจากเทคนควธในการเตรยมฐานรากในสถาปตยกรรมเขมรทนยมใชศลาแลงเปนฐานรากสาหรบตวเรอนอาคาร ปรางคปจา ใชอฐเปนวสดหลกในการกอสรางองคปรางค กออฐแบบไมสอปน แตใชเทคนคการฝนผวอฐใหเรยบสมานกน และอาจใชยางไมเปนตวประสาน ซงในปจจบนยงไมมการศกษาองคประกอบของวสดเชอมประสานนวามสวนผสมใดบาง มความแตกตางกบเทคนควธทใชในสถาปตยกรรมเขมร และจามปา อยางไร สนนษฐานวา ผนงอฐทงหมดจะถกฉาบปนใหเรยบ ทวาปนฉาบไดกะเทาะหลดรวงลงทงหมด

ภาพ 3 ภาพถายทางอากาศของปรางคปจา บานนาเชงคร ตาบลนาเชงคร อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย และผงบรเวณปรางคปจา ตามประกาศขนทะเบยน โดยกรมศลปากร

(ทมา : Google Earth และกรมศลปากร)

ภาพ 4 ทศนยภาพ และถนนลกรง โดยรอบเขาปจา อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย

(ทมา : อนสพงษ ไกรเกรยงศร)


159

การขดคนทางโบราณคด

กรมศลปากร โดยสานกงานโบราณคด และพพธภณฑสถานแหงชาตท 5 จงหวดสโขทย ไดทาการขดแตง และบรณะปรางคปจา ในป พ.ศ. 2540 (ปราณรกษ, หจก., 2540) พบการทบซอนของชวงเวลาในการกอสราง และบรณะ เปน 3 ชวงสาคญ ดงน ระยะท 1 มการปรบพนทบรเวณยอดเขา โดยบดอดดวยกรวด และทราย จากนน ปรบพนทใหเรยบ แลวจงกอสรางอาคาร ทมลกษณะสณฐานสเหลยม มการยกเกจบรเวณมมของอาคาร อนคลายคลงกบโบราณสถานทเมองโบราณอทอง และเมองโบราณนครปฐม จากลกษณะดงกลาว นาจะกาหนดอายใหอยในชวงกอนพทธศตวรรษท 16 (ปราณรกษ, หจก., 2540) ระยะท 2 มการรอถอนฐานอฐ ของระยะท 1 ออกบางสวน แลวกอเปนแนวกาแพงกนดน จากนนจงบดอดดวยกรวด และทรายเขาไป และสรางอาคารทบขนไป จากการขดแตงพบเปนลกษณะอาคารทคลายคลงกบฐานทใชกอสรางเปนปราสาท 3 หลงเรยงตวกน เชน ปราสาทสระกาแพงใหญ จงหวดศรสะเกษ และ ปราสาทนางรา จงหวดนครราชสมา เปนตน ทวาปราสาททเขาปจา กลบถกปรบเปลยนเปนปราสาทหลงเดยว เพอใชประดษฐานรปเคารพทางศาสนา ทงนพบโบราณวตถชนสาคญ คอ ประตมากรรมศลาสวนพระพกตรของพระโพธสตวอวโลกเตศวร มรปแบบคลายกบศลปะแบบบาปวน ซงมอายอยในราวพทธศตวรรษท 16 พบสวนเศยร และทอนลางของเทวสตร มรปแบบคลายกบศลปะแบบนครวด ซงมอายอยในราวพทธศตวรรษท 17 ดงนน กจกรรมในระยะท 2 น สนนษฐานวา มอายอยในชวงพทธศตวรรษท 16 ถงพทธศตวรรษท 18 (ปราณรกษ, หจก., 2540) ระยะท 3 มการดดแปลงพนทสวนหนาเปนอาคาร โดยใชกอนหนกอเปนแนวคนกนโดยรอบ แลวบดอดดวยหนขนาดตาง ๆ กรวด รวมไปถงชนสวนของแทนฐานรปเคารพเดม ทถกทบทาลาย ซงอาจเกดจากการเปลยนแปลงลทธทางศาสนา การตอเตมสวนนเกดขนในชวงพทธศตวรรษท 17 จากนน มการบดอดชนบนสดดวยทรายละเอยด มการขดหลมเพอปกเสาอาคารจนลกลงไปถงระดบดนในระยะท 1 และระยะท 2 อกดวย สนนษฐานวา มลกษณะเปนวหารโถงแบบศลปะสโขทย หลงคาทางฟากซายมอเครองไมมงกระเบอง พบแนวฐานอาสนสงฆ กอขนานกบแนวอาคารดานทศใต ไดคนพบเศษเครองถวยจน สมยราชวงศหมง และเครองสงคโลกจากแหลงเตาเผาศรสชนาลย และสโขทย สนนษฐานวากจกรรมในระยะท 3 น นาจะมอายอยในชวงพทธศตวรรษท 18 ถงพทธศตวรรษท 21 ซงอยในสมยความรงเรองของอาณาจกรสโขทย (ปราณรกษ, หจก., 2540)

ภาพ 5 แผนผงของปรางคปจา ระยะท 2 และระยะท 3 (ทมา-สานกงานโบราณคด และพพธภณฑสถานแหงชาตท 5 กรมศลปากร)


160

ภาพ 6 ชนสวนประตมากรรม คนพบทปรางคปจา ในระยะท 2 (ทมา-โบราณวตถ จดแสดงทพพธภณฑสถานแหงชาตรามคาแหง ภาพถายโดย สรเชษฐ แกวสกล)

การบนทกสภาพสถาปตยกรรม ปรางคปจา

การบนทกสภาพปรางคปจา จากการเกบขอมลภาคสนาม และการเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc ประกอบขอมล เพอการสนนษฐานรปทรง ในขนตอนตอไป เรมจากการบนทกภาพถาย และเกบขอมลโดยรอบของผงบรเวณ อนแสดงใหเหนถงบรบทของบรเวณพนทโดยรอบปรางคปจา ซงมเสนทางถนนคอนกรตจากวดนาเชงคร ตาบลนาเชงคร อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย ทอดเขาถงเชงเขาปจา และมถนนลกรงวนรอบเนนเขาปจา ผวจย และผชวยวจยภาคสนามไดสารวจพนทโดยรอบพนราบบนเขาปจา โดยการบนทกสภาพ และแสดงในงานเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc เพอใชในการแสดงรปแบบของการวางผงศาสนสถานปรางคปจา สภาพปจจบนของปรางคปจา ดานทศตะวนออก มสภาพทชารดทรดโทรม โดยผนงปราสาทดานทศตะวนออก และทศเหนอ พงทลายลงเกอบทงหมด ทาใหเหนผนงภายในดานทเหลออยางชดเจน ดานเทคนค และวสดกอสราง ผนงปราสาทใชเทคนคการกออฐทงแบบสอปน และไมสอปน พบรองรอยการฉาบปนทผนงเพยงเลกนอย เขาใจวาปนฉาบไดกะเทาะหลดรวงลงทงหมด บรเวณกลางเรอนธาตมแทนฐานศลาแลงวางอยในสภาพทไมสมบรณนก ผวจย และผชวยวจยภาคสนาม ไดสารวจผนงกออฐภายใน และพนทดานหนาปรางคปจา โดยการบนทกสภาพ และแสดงในงานเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc สภาพปจจบนของปรางคปจา ดานทศใต มสภาพทสมบรณกวาดานอน ๆ ผนงปราสาทในดานน แสดงใหเหนถงชนซอนของสวนยอดปราสาทจานวน 2 ถง 3 ชน และปรากฏชองหนาตางหลอกใหเหนอยางชดเจน จานวน 2 ชน ในสวนทเปนหนาบนนน พงทลายลงเกอบทงหมด โดยในชนคหาเรอนธาตมสภาพสมบรณทสด มการเซาะรองอฐ ใหเสมอนชองประตหลอก ทสาคญมการยกเกจในบรเวณมมของผนงเรอนธาต ออก 5 มม โดยลกษณะภายนอกของผนงปราสาทดานทศใตน สามารถใชเปนโครงสราง ในการเขยนแบบรปทรงสนนษฐานปรางคปจาไดเปนอยางด ผวจย และผชวยวจยภาคสนามไดสารวจผนงกออฐภายนอก และพนทดานทศใตขององคปรางคปจา โดยการบนทกสภาพ และแสดงในงานเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc สภาพปจจบนของปรางคปจา ดานทศตะวนตก มสภาพทสมบรณรองลงมาจากดานทศใต ซงผนงทงสองดานน มการยดเหนยวโครงสรางเชอมตดกนไว ทาใหองคปรางคยงคงสภาพอยได ฝงทศใตของผนงดานนยงคงมสภาพสมบรณ สวนผนงฝงทศเหนอ มลกษณะเวาแหวง เนองจากผนงปราสาทดานทศเหนอพงทลายลงมาเกอบทงหมด ผวจย และผชวยวจยภาคสนาม ไดสารวจผนงกออฐภายนอก และพนทดานทศตะวนตกขององคปรางคปจา โดยการบนทกสภาพ และแสดงในงานเขยนแบบเทคนควธ Vernadoc สภาพปจจบนของปรางคปจา ดานทศเหนอ มสภาพทชารดทรดโทรมตอเนองมาจากผนงดานหนาทางทศตะวนออก โดยสวนยอดของผนงปราสาทดานน พงทลายลงทงหมด หลงเหลอเพยงสวนผนงเรอนธาต โดยในชนคหาเรอนธาต มการเซาะรอง


161

อฐ ใหเสมอนชองประตหลอก ทสาคญ มการยกเกจ ในบรเวณมมของผนงเรอนธาต เหมอนผนงดานทศใต และทศตะวนตก ผวจย และผชวยวจยภาคสนาม ไดสารวจผนงกออฐภายนอก และพนทดานทศเหนอขององคปรางคปจา โดยการบนทกสภาพ และแสดงในงานเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc เมอไดทาการจดทาแบบดวยเทคนควธ Vernadoc ซงแสดงลกษณะปจจบนของตวปรางคปจาเรยบรอยแลว ผวจยจงไดใชแบบดงกลาว เปนเคาโครงสาหรบการสนนษฐานรปแบบ รวมกบหลกฐานจากการขดคนทางโบราณคด ดงจะกลาวถงในหวขอถดไป

ภาพ 7 ทศนยภาพ และรปดานทศตะวนออก ของปรางคปจา อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย

(ทมา : อนสพงษ ไกรเกรยงศร และงานเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc : นายวระยทธ อนทะเสน ชมรมอนรกษสถาปตยกรรม มหาวทยาลยนเรศวร

ภาพ 8 ทศนยภาพ และรปดานทศใต ของปรางคปจา อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย

(ทมา : อนสพงษ ไกรเกรยงศร และงานขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc : ธนก หมนคาวง ชมรมอนรกษสถาปตยกรรม มหาวทยาลยนเรศวร)


162

ภาพ 9 ทศนยภาพ และรปดานทศเหนอ ของปรางคปจา อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย

ทมา : อนสพงษ ไกรเกรยงศร และงานเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc : อนสรา เทยงแท ชมรมอนรกษสถาปตยกรรม มหาวทยาลยนเรศวร

ระเบยบการกออฐ การเชอมตอผนงอาคาร และภาพขยายประต-ชองหนาตางหลอก ของปรางคปจา อาเภอครมาศ จงหวดสโขทย (ทมา-ภาพถายโดย อนสพงษ ไกรเกรยงศร และงานเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc โดย ปรยา กมขาว ชมรมอนรกษสถาปตยกรรม มหาวทยาลยนเรศวร)

การเปรยบเทยบรปแบบทางศลปะ ปรางคปจา เปนปราสาทเขมร กอดวยอฐ มเสนกากบทรงเปนพม จากการขดคนทางโบราณคด พบวาปราสาทหลงน ถกสรางขนในครงหลงของพทธศตวรรษท 16 และมลกษณะของศลปะบาปวน จากการศกษาพบวามปราสาทอฐศลปะบาปวน กระจายอยอยางกวางขวางในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย อาท กกาสงห ปราสาทพระธาตดม กพระโกณา ปราสาทพนมวน ปราสาทเมองตา ปราสาทสระกาแพงใหญ ปราสาทสารทยายเหงา (ฐานขอมลโบราณสถานสาคญในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ-Database of Archeological Site in North-Eastern Thailand) ในกลมปราสาทเหลาน มปราสาทยายเหงา ซงยงมลกษณะคอนขางสมบรณ และคงหลงเหลอตวสถาปตยกรรมจนเกอบถงยอด จงไดพจารณานาองคประกอบทางสถาปตยกรรมของปราสาทยายเหงา มาใชเปนรปแบบในการสนนษฐานรปทรงของปรางคปจา

ภาพ 10 ภาพแสดง ปราสาทยายเหงา (ทมา-https://www.facebook.com/พาเลาะ-1756422141271246/)


163

การสนนษฐานรปแบบทางสถาปตยกรรม ของปรางคปจา การสนนษฐานรปแบบทางสถาปตยกรรม ของปรางคปจา ในงานวจยน ไดนาเสนอภาพแบบ 3 มต เพอแสดงรปทรงสนนษฐานของปรางคปจา โดยใชขอมลพนฐานจากการขดคนทางโบราณคด รวมกบรงวดสถานทจรง และงานเขยนแบบสถาปตยกรรมดวยเทคนควธ Vernadoc โดยกลมนสต ชมรมอนรกษสถาปตยกรรม มหาวทยาลยนเรศวร ประกอบกบการศกษาคนควา ทงภาคเอกสาร และภาคสนาม เพอเปรยบเทยบรปทรงของปรางคปจา กบปราสาทในศลปะเขมร จากแหลงโบราณสถานอน ๆ นามาวเคราะห และทาการสนนษฐานรปแบบ จากการประมวลขอมลตามขนตอนดงกลาว พบวา สามารถสนนษฐานรปแบบขององคปรางคปจา โดยแบงเปน 2 สมย การสนนษฐานรปแบบปรางคปจา สมยท 1 มการสรางปรางคทบไปบนฐานรปสเหลยมผนผาดงเดม ทนาจะเปนฐานของอาคารไม หรอฐานทเตรยมไวสาหรบการใชงานบางอยางทไมมขอมลเพยงพอจะทราบไดในขณะน ปรางคดงกลาว ถกสรางขนในชวงครงหลงของพทธศตวรรษท 16 (ปราณรกษ, หจก., 2540) รวมสมยกบศลปะบาปวน ในเขมร ทงเมอทาการเปรยบเทยบรปแบบกบปราสาทอฐศลปะบาปวน ทพบกระจายอยมากในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เชน ปราสาทยายเหงา กพบวามลกษณะทแสดงถงอทธพลของศลปะบาปวน สอดคลองกบหลกฐานจากการขดคนทางโบราณคด การสนนษฐานรปแบบทางสถาปตยกรรม จงจะใชแมแบบจากปราสาทอฐในศลปะบาปวน ในภาคอสาน เปนเครองมอในการบรณะสวนทพงทลายไปใหคนกลบมา โดยโปรแกรมคอมพวเตอร สวนประกอบทางสถาปตยกรรมของปรางคปจา ในสมยแรก สวนฐาน มลกษณะเปนฐานเขยงสเหลยม เกอบจตรส กวางออกจากฐานขององคปรางค ดานละประมาณ 60 เซนตเมตร ยกขน สงจากระดบพนดน ประมาณ 1 เมตร โดยมบนไดทางขนอยดานหนา ทางทศตะวนออก ประกอบดวยราวบนได และอฒจรรยรปโคงปกกา อยดานลาง สวนเรอนธาต หรอสวนกลางขององคปรางค ประกอบดวยเรอนธาต ทมลกษณะคลายอาคารสเหลยม มการยกเกจยนออกมา 3 ระดบ ซงจะตอเนองขนไปรบกบการยกเกจของสวนยอด บรเวณกงกลางของชนเรอนธาตดานทศตะวนออก ปรากฏชองซมประตซงใชเปนชองประตเขา-ออก ศาสนสถานแหงน สวนบรเวณกงกลางของชนเรอนธาต ทเหลออก 3 ดาน เปน ชองประตหลอก มลกษณะเปนผนงทเซาะรอง เสมอนเปนบานประต 2 บาน ประกอบกนอย เหนอชองซมประตขนไป ประดบ ดวยซมบนแถลง ในทก ๆ ดาน สวนยอด ประกอบดวย ชนเรอนยอด 3 ชน ลกษณะคลายฐานปทม หรอฐานบวหนากระดาน ซอนกนขนไป โดยลดขนาดขนไป โดยเสนกรอบรอบรป มลกษณะโคงเขาเลกนอย คลายทรงฝกขาวโพด บรเวณกงกลางของชนเรอนยอดแตละชน ปรากฏชองซมบญชร หรอชองหนาตางหลอก ทง 4 ดาน ลกษณะเปนผนงทเซาะรอง เสมอนเปนบานหนาตาง 2 บาน ประกอบกนอย เหนอชองซมบญชรขนไป ประดบดวยซมบนแถลง ในทก ๆ ชอง สวนมมของฐานปทม ทง 4 มม มการยกเกจยนออกมา 3 มม ขนาดลดหลนกนขนไป จนถงฐานรองรบจดสงสด ซงประดษฐานยอดอมรกะ หรอหมอนา ซงมลกษณะคลายผลฟกทอง

ภาพ 11 ภาพสนนษฐานแผนผง และรปดานทศตะวนออกของปรางคปจา สมยท 1 (ทมา : อนสพงษ ไกรเกรยงศร)


164

ภาพ 12 รปตดแนวการกออฐ แสดงความสมพนธของแผนผง กบโครงสราง และภาพไอโซเมตรก ของปรางคปจา


การสนนษฐานรปแบบปรางคปจา สมยท 2 ในชวงปลายพทธศตวรรษท 17 (ปราณรกษ, หจก., 2540) มการกอพอกมขดานหนาโดยกอเปนแนวผนงยดยาวออกมามระยะการกอยนอยท 3.5 เมตร การกอพอกดงกลาว จะทาใหมขหนายดยาว และทาใหปรางคปจา มลกษณะคลายอาคารกลม อโรคยาศาล ในสมยบายน อยางไรกตาม เนองจากวสดทใชตอเตมเปนอฐ ดวยระยะทเหลออยสาหรบกอแนวโคงขนไปเปนประทนหลงคานน เหลอระยะอยนอย การกออฐขนไปเปนหลงคานนคงไมสามารถกระทาได ดงนน มขทกอยนออกมาน นาจะถกคลมดวยหลงคาทเปนเครองไม และเนองจากการขดคนทางโบราณคดพบเพยงกระเบองสเหลยมแบน แบบพนเมอง ไมพบกระเบองกาบกลวยทนยมใชในสถาปตยกรรมเขมร และไมพบบราล หลงคาคลมมขหนาดงกลาว จงนาจะมงดวยกระเบองแบน และไมประดบบราลอยางสถาปตยกรรมเขมรสมยบายนทวไป แสดงใหเหนถงลกษณะทเปนพนเมองอยางมาก จากการตอเตมในสมยน

ภาพ 13 ภาพสนนษฐานแผนผง รปดานทศตะวนออก และความสมพนธของแผนผง กบโครงสรางของปรางคปจา สมยท 2



165

สรปผลการศกษา

ปรางคปจา เปนปราสาทอฐทแรกสรางขนในครงหลงของพทธศตวรรษท 16 ในศลปะบาปวน องคปรางคตงทบอยบนแนวของฐานรปสเหลยมผนผา ซงไมอาจทราบจดประสงค หรอลกษณะของอาคารทเคยตงอยบนฐานดงเดมนนไดแนชด องคปรางคทถกสรางขนในครงหลงของพทธศตวรรษท 16 น ไดถกตอเตมครงใหญในชวงพทธศตวรรษท 17 ตรงกบชวงศลปะบายน โดยมการกอพอกมขหนาจากมขสน ใหเปนมขยาวออกมา และทาใหอาคารมลกษณะคลายสถาปตยกรรมแบบอโรคยาศาล หลงจากการเสอมลงของอารยธรรมเขมร และการรงเรองขนของอาณาจกรสโขทย ไดมการเขามาใชพนทปรางคปจา สบเนองตอมาอกจนราวตนพทธศตวรรษท 21 พบวามรองรอยของการสรางอาคารโถงดวยโครงสรางไมขวางดานหนาองคปรางค โดยอาจมหนาทเปนปะราพธ แตเนองจากมหลกฐานทคอนขางนอย จงละการสนนษฐานรปแบบในสมยสโขทยนไว จนกวาจะมขอมลทชดเจนมากขน

ภาพ 14 ภาพเปรยบเทยบแผนผง ของปรางคปจา สมยท 1 และสมยท 2


ภาพ 15 ภาพเปรยบเทยบรปดานหนา ของปรางคปจา สมยท 1 และสมยท 2



166

ภาพ 16 ทศนยภาพเปรยบเทยบ ของปรางคปจา สมยท 1 และสมยท 2


เอกสารอางอง

ปราณรกษ, หจก. (2540). “รายงานการขดคน-ขดแตงทางโบราณคดปราสาทเขาปจา บานนาเชง ตาบลนาเชงคร อาเภอคร มาศ จงหวดสโขทย.” เสนอตอสานกงานโบราณคดและพพธภณฑสถานแหงชาตท 5 สโขทย.

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณ ผชวยวจยภาคสนาม และผเขยนแบบดวยเทคนควธ Vernadoc ดงรายนามตอไปน นางสาวตรทพยนภา เอกอาลกษณ ผเขยนแบบผงบรเวณ นางสาวกนกวรรณ พนเจก ผเขยนแบบแผนผงปรางค นายวระยทธ อนทะเสน ผเขยนแบบรปดานทศตะวนออก นายธนก หมนคาวง ผเขยนแบบรปดานทศใต นางสาวพรนภา กรดเงน ผเขยนแบบรปดานทศตะวนตก นางสาวอนสรา เทยงแท ผเขยนแบบรปดานทศเหนอ นางสาวปรยา กมขาว ผเขยนแบบขยายประตหลอก และชองหนาตางหลอก นายสรเชษฐ แกวสกล ผชวยวจยภาคสนาม และผชวยเขยนแบบรปทรงสนนษฐานดวยโปรแกรมคอมพวเตอร นายกฤษดา สวางวนชย ผชวยวจยภาคสนาม นายสหพล ออมสน ผชวยวจยภาคสนาม

ทวางกงบวกกงลบ : ทวางสอกลางระหวางมนษย สถาปตยกรรมและบรบท นรเทพ นฤทม1*

Positive Space : Intermediry Space Between Humans Architecture And Context

Norathep Naritoom1* 1*92 หม 9 ต.กาแพงแสน อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม 73140 * Corresponding author. E-mail address: [email protected] _____________________________________________________________________________________________

บทคดยอ เมอเราแบงทวางทางสถาปตยกรรมโดยใชเจตจานงเปนเกณฑแลวจะมทวางเกดขน 2 ประเภทไดแก ทวางเชงบวก (Positive Space) ซงเปนทวางทมการวางผง มการรองรบความตองการใชงาน และมขอบเขตทชดเจน และอกประเภทคอทวางเชงลบ (Negative Space) ซงเปนทวางถกปลอยปละ ไมมขอบเขต ไมมการใชงานอนเฉพาะเจาะจงทางพนท ซงไดแกทวางทางธรรมชาต หรอบรบทรอบนอกทตงทไมสามารถควบคมได แตยงมทวางอกประเภทหนงซงเปนทวางสอกลางระหวางทวางสองประเภทขางตน เปนทวางทเปดโอกาสใหทวางทงสองประเภทขางตนไหลแทรกซมสกน จนเกดเปนการเชอมตอระหวางกน ทวางดงกลาวคอทวางกงบวกกงลบ (Positive/Negative Space) ซงทาหนาทเปนทวางสอกลางหนง ทวางกงบวกกงลบนนถกเรมตนอธบายไวโดยสถาปนกชาวญปน Yoshinobu Ashihara ซงแมจะถกเขยนไวในหนงสอ Exterior Design in Architecture ซงเผยแพรไวตงแตป ค.ศ. 1971 แตกลบไมถกสานตอหรอเผยแพรอยางกวางขวาง บทความนจงมวตถประสงคในการนาเสนอใหเขาใจถงทวางกงบวกกงลบ รวมไปถงทวางทางสถาปตยกรรมประเภทตางๆ ทเกยวของเพอใหเหนถงทมา เงอนไข หนาทและคณประโยชนของทวางกงบวกกงลบ ทวางกงบวกกงลบนนมสาระสาคญในการชวยใหเกดความเชอมโยงเปนสอกลางระหวางทวางภายในอนเปนทวางทางสถาปตยกรรมกบธรรมชาตภายนอกอนเปนทวางเชงลบ จนเกดเปนการเชอมโยงระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมภายนอก คาสาคญ : ทวางเชงบวก; ทวางเชงลบ; ทวางกงบวกกงลบ; การไหลแทรกซมของทวาง; การเชอมตอ

ABSTRACT

Architectural spaces can be divided into two categories according to intention of use. The first one is a ‘positive space’, which is the space that has been planned, served as functional space and has a clear boundary. The second one is a ‘negative space’, which is extendable space and does not serve as any specific functional space, has no clear boundary either in natural environment or uncontrollable context. However, there is another category of space, which acts as an intermediary space between the two categories mentioned above. It is a space that allows both types of space link to each other, causing a connection between‘positive space’and ‘negative space’; this kind of space can be called ‘positive/negative space’ ‘Positive/negative space’ was firstly mentioned by Japanese architect Yoshinobu Ashihara and it was published on his book ‘Exterior Design in Architecture’ in 1971. Unfortunately, his notion has not been widely disseminated. This article is intended to provide an overview of ‘positive/negative space’ as well as the various architectural spaces which related to illustrate the provenance, conditions, functions and benefits of ‘positive/negative space’ ‘Positive/negative space’ is an interstitial space between interior space and nature causing a connection between humans and environment Keywords: Positive Space; Negative Space; Positive/Negative Space; Permeation of Space; Connection


168

บทนา หากกลาวถงการสรางความสมพนธระหวางผใชงานในสถาปตยกรรมใดๆกบสภาพแวดลอมหรอบรบทรอบๆทตงแลว

ประเดนหลกๆทเกดขนกบตวสถาปตยกรรมคอการลดความเขมขนของขอบเขตของทวางทางสถาปตยกรรมลง ไมวาจะดวยการใชวสดโปรงใส หรอการเจาะชองเปดลวนเปนไปเพอสรางความสมพนธระหวางผใชงานในสถาปตยกรรมกบสภาพแวดลอมหรอบรบทรอบๆทตงผานการมองเหนเปนหลก คาถามสาคญคอมความเปนไปไดอนใดหรอวธการอนใดทจะสรางความสมพนธดงกลาวอกหรอไม เมอพยายามศกษาเพมเตมเกยวกบประเดนนพบวา มการพดถงทวางสอกลางประเภทหนงเรยกวา ทวางกงบวกกงลบ (Positive/Negative Space) ซงเปนทวางอกประเภทนอกเหนอไปจากทวางเชงบวก (Positive Space) และทวางเชงลบ (Negative Space) ทวางกงบวกกงลบมลกษณะเบองตนเปนทวางภายนอกทสรางระยะหนงๆระหวางผสงเกตการณบนทวางทางสถาปตยกรรมนนๆกบสภาพแวดลอมโดยรอบ อกทงยงเปดโอกาสใหเกดการไหลแทรกซมสกนของทวางจนเกดเปนความเชอมโยงระหวางทวางได ทวางเชงบวกและทวางเชงลบในแงเจตจานง โดยทวไปนนเราสามารถพจารณาทวางวาเปนทวางเชงบวกและทวางเชงลบไดโดยอางองจากการจดองคประกอบทางศลปะ 2 มตขนพนฐาน ทวางเชงบวก (Positive Space) และทวางเชงลบ (Negative Space) มบทบาทสาคญในการกาหนดภาพรวมขององคประกอบทางศลปะ ประธานของภาพหรอสงทเราสนใจจะมความเปนทวางเชงบวก และพนหลงหรอทวางรอบๆประธานของภาพจะมความเปนทวางเชงลบ ทฤษฎการรบรภาพ (Figure) และพนภาพ (Ground) ซงหมายถงโครงสรางของรปแบบความแตกตางในสวนของภาพ สวนของภาพทมพลงงานสงหรอสามารถกาหนดความเปน "รปราง" (Shape) ไดและมความเดนชดขององคประกอบทมความแตกตาง มความนาสนใจจะแสดงลกษณะของ "ภาพ" ออกมา แตสวนของภาพทมพลงงานนอย หรอมความแตกตางนอยไมสามารถกาหนดความเปนรปรางไดหรอมลกษณะของ "ทวาง" กจะแสดงลกษณะของ"พนภาพ"ออกมา (ทพยสดา ปทมานนท : 2535)

ภาพ 1 ทวางเชงบวกและทวางเชงลบในงานภาพวาด figure–ground vase โดยนกจตวทยา Edgar Rubin ทมา : Rubin’s Vase, accessed July 25, 2017, available

frohttps://en.wikipedia.org/wiki/Rubin_vase#/media/File:Rubin2.jpg

จากภาพท 1 หากเราพจารณาภาพซายจะเหนวามนคอภาพของแจกนอยางชดเจนแตเมอมการปรบใหภาพเปนลกษณะขาวดาทแบงประธานและพนหลงออกจากกนอยางชดเจนจะเหนไดวาการรบรของเราเปลยนไป เราสามารถมองไดวาพนทสขาวยงคงเปนแจกนอยและสามารถมองไดวาพนทสดาเปนรปใบหนาของคนสองคนหนหนาเขาหากน แตกระนนแลวเรายงสามารถพจารณาถงความเปนทวางเชงบวกและทวางเชงลบไดลกยงขนจากการเปลยนประเดนจากการพจารณาองคประกอบศลป สถาปนกชาวญปนYoshinobu Ashihara อธบายถงการพจารณาทวางเชงบวกและทวางเชงลบบนภาพวาดสนามน โดยเปลยนประเดนการพจารณาจากความเปนประธานภาพ-พนหลงไปสการพจารณาการใชทวางทมบนผนผาใบแทน


169

เมอเปรยบเทยบกบศลปนแลวผทวาดภาพดวยเทคนคสนามนนนโดยทวไปจะแตมสลงบนฉากหลงจนเตมเชนเดยวในสวนประธานของภาพโดยไมเหลอทวางใดๆ ทไมลงสไวเลย สงทตงใจจะสอของศลปนนน ๆ สาแดงไปทวทงผนผาใบโดยทเรากยงรบรถงรปทรงทเปนประธานของภาพรวมไปกบฉากหลงได ในกรณนเราสามารถบอกไดวาพนหลงของภาพนเปนทวางเชงบวก กลาวคอมเจตจานงทจะลงสใหเตมทงภาพ (ภาพท 2 ซาย) แตในอกทางหนงหากพนหลงของภาพวาดถกปลอยวางไมลงส เปนทวางทฟงกระจาย ไมมความตงใจใด ๆ ใสลงไป เราสามารถเรยกฉากหลงวางโลงแบบนไดวาเปนทวางเชงลบ กลาวคอมความตงใจทจะใสสลงเพยงบางสวนในภาพ ( Yoshinobu Ashihara : 1981).(ภาพท 3 ขวา) จะเหนไดวาในกรณแรกทวางทงหมดบนผนผาใบถกแตมสลงไปทงหมดดวยความตงใจเพอทจะสอสารอะไรบางอยางออกมาทาใหมความเปนทวางเชงบวกเตมภาพ แตในกรณหลงทมการปลอยพนหลงใหวางเปลากลบไมปลดปลอยหรอสอสารอะไรออกมากเลยดงจะเหนไดจากงานศลปะของ Kazimir Malevich (Peter Schjeldahl. June 2, 2003) ทวตถในภาพจะเปนทวางเชงบวก สวนพนหลงเปนทวางเชงลบ

ภาพ 2 (ซาย) ภาพวาดสนามนโดย Frederick Vezin (1859 – 1933) “Young Woman in a Lilac Shawl” ทมา : Young Woman in a Lilac Shawl, accessed October 28, 2017, available from

https://en.wikipedia.org/wiki/Frederick_Vezin#/media/File:Frederick_Vezin_Junge_Frau_mit_fliederfarbenem_Tuch.jpg

ภาพ 3 (ขวา) ภาพวาดสนามนโดย Kazimir Malevich (1878 – 1935) “Black Square and Red Square”

ทมา : Black Square and Red Square, accessed October 28, 2017, available from https://uploads1.wikiart.org/images/kazimir-malevich/black-square-and-red-square-1915.jpg

เมอมองยอนกลบมายงทวางทวๆไปทพจารณารวมกบทวางเชงบวกและทวางเชงลบในแงเจตจานงนอกเหนอจากทวาง 2 มต ทวางเชงบวกจะบงบอกถงการมอยของความตงใจบางอยางของมนษย ผลพวงการออกแบบเพอทวางนนๆ การวางผง (Planning) จะมความหมายขนเมอขอบเขตใดๆ ขอบเขตหนงไดถกกาหนดใหมขนและเกดการสรางลาดบขนตางๆมงเขาสใจกลางของทวางนนๆ แตในอกมมหนงทวางเชงลบจะบงบอกถงทวางทเกดขนดวยตวเองตามธรรมชาตไมมการวางแผนวางผงใดๆ เมอผงใดๆ ทไมไดถกจดวางยอมขยายเตบใหญออกอยางไรระเบยบไรทศทาง ดงนนทวางเชงบวกจงมลกษณะมงเขาหาจดศนยกลาง (Centripetal Space) และทวางเชงลบนนจงมลกษณะกระจายตวออกจากจดศนยกลาง (Centrifugal Space) (Yoshinobu Ashihara ,1981) ยกตวอยางเชนหากเราเทนาลงสภาชนะ นาจะคอยๆ เพมระดบมวนตวเขาสจดศนยกลางของภาชนะและมรปทรงตามทวางของภาชนะนน แตหากเราเทนาลงบนโตะทไมมภาชนะรองรบ นากจะไหลออกไปรอบๆ เปนวงกวางขนเรอยๆ ซงการพจารณาทวางออกเปนสองลกษณะนมความสอดคลองกบสถาปนกนกทฤษฏชาวนอรเวย Christian Norberg Schulz โดยแบงทวาง ออกเปน 2 ลกษณะใหญๆ คอ


170

1. ทวางในสวนของทตอเนอง (Space as Continuum) คอ สภาพของทวางอากาศซงเลอนไหลไมสนสด สามารถกาหนดหรอแบงยอยทวางนได 2. ทวางในสวนองคประกอบของการปดลอม (Space as Enclosure) ซงมความสมพนธสอดคลองตอปรมาตรทเกดขน

จะเหนไดวาทวางเชงลบนนสอดคลองกบทวางในสวนของทตอเนอง กลาวคอเปนทวางทสามารถแปรเปลยนมาเปนทวางเชงบวกไดผานการถกกาหนดขอบเขต ในขณะททวางเชงบวกกสอดคลองกบทวางในสวนองคประกอบของการปดลอมเนองจากการมขอบเขตชดเจน ( เจนยทธ ลอใจ, 2558) ภาชนะทรองรบการเทนาขางตนกหมายถงขอบเขตนนเอง

ภาพ 4 การจดผงโดยกาหนด Unit จานวน 67 กอนเทาๆกนแตใชวธการจดวางทตางกนสงผลใหเกดลกษณะของทวางทตางกน จากภาพท 4 นนจะเหนไดวาแมมการใช Unit เทาๆกน ภาพ A มลกษณะเหมอนกลมอาคารในเมองทถกสรางขนโดยการวาง Unit ลอมรอบทวางหนงๆเตมพนท เปรยบไดกบพนหลงของภาพสนามนทไมมทวางไรเจตจานงหลงเหลอ ทวางทถกลอมรอบเปนผลพวงจากการหลอมรวมเจตจานงแหงการใชงานและการวางผง ทาใหเราสามารถเรยกทวางวาเปนทวางเชงบวกได ดวยความชดเจนของขอบเขตพนททไมมการเปดโอกาสใหเกดการขยบขยาย โอกาสในการใชงานตางๆ ยอมเกดขนไดอยางมรปแบบภายในทวางทถกลอมกรอบน แตในภาพ B ซงมลกษณะเหมอนกลมของอาคารในเมองทขยายออกไปเรอยๆ ตามแนวถนนอยางไมมแบบแผนหรอการวางผง หรอขอบเขตใดๆ โดยการเรยง Unit แทบจะไมเออใหเกดพนทกรอบลอมทชดเจนไดเลย ทวางทเลอนไหลออกไปของภาพ B จงมลกษณะเปนทวางเชงลบ แมวาการใชพนทในลกษณะภาพ B จะชวยรองรบการขยายตวของหมบานหากมความตองการพนทเพมมากขน แตผลพวงจากมองขามการวางผงเบองตนในลกษณะนยอมกอใหเกดความสบสนและแออดในการใชพนทได นอกเหนอไปจากประเดนเรองของขอบเขตทกาหนดความเปนทวางเชงบวกหรอทวางเชงลบแลว การจาแนกทวางแตละประเภทยงทาไดจากการถกใชงาน หากมแทงหนหนงทแตกตางจากสภาพแวดลอมโดยรอบ และแทงหนนนรายลอมไปดวยธรรมชาต ทวางรอบๆแทงหนทเกดขนจะมลกษณะเปนทวางเชงลบเนองจากแทงหนนนไมไดสอสารถงการใชงานใดๆได แตหากเปลยนแทงหนเปนเตาผงทตงอยโดดๆ แลว ทวางรอบๆเตาผงทเกดขนจะมลกษณะเปนทวางเชงบวกไปโดยปรยาย เนองจากเอออานวยตอการเกดการใชพนทรอบๆ ทสรางความอบอน เราจะเหนไดวาทวางเชงบวกนนกคอทวางทมการใชงานโดยมนษยและทวางเชงลบนนกคอทวางทไมถกใชงาน หรอทวางทไมมความเกยวของใดๆ กน (Yoshinobu Ashihara,1981)

โดยสรปแลวทวางเชงบวกนนคอทวางทมขอบเขตชดเจน มการใชงานบนพนทนนๆ และรองรบเจตจานงบางอยางของมนษย สวนทวางเชงลบนนคอทวางทไมมขอบเขตชดเจน ไมรองรบการใชงานหรอไมสามารถเขาไปใชงานได และไมมเจตจานงใด ๆ ในการใชสอยพนท

ทวางเชงบวกและทวางเชงลบทเกยวของกบทวางทางสถาปตยกรรม โดยพนฐานแลวทวางเกดขนเนองจากความสมพนธระหวางวตถใดๆกบมนษยผรบรวตถนนๆ ความสมพนธนสามารถถกกาหนดขนจากการรบรผานประสาทสมผสตางๆ ทงเบองตนจากการมองเหน การไดกลน การไดยนหรอแมแตการสมผส ในชวตประจาวนของเราทวางถกสรางขนอยางไมตงใจหรออยางบงเอญได ยกตวอยางเชน ครอบครวหนงไปปกนก เมอ

A B


171

พวกเคากางเสอออกและปลงบนผนหญา พนทเลกๆททกคนสามารถมานงผอนคลายและทานอาหารกถกสรางขนจากธรรมชาต เมอเสอถกพบเกบขนทวางนนกหายไปเหลอเพยงผนหญา หรอเมอคชายหญงกางรมเดนในวนทฝนตก ทวางเลกๆ ใตรมทเกดขนกเพยงพอสาหรบคนสองคนทจะหลบฝน เมอหบรมทวางนนกสลายหายไป ดงนนทวางจงเปนปรากฏการณลกษณะหนงทเกยวของกบเวลาและการใชพนท

แตเมอเปนเรองของทวางในเชงสถาปตยกรรมแลว ทกสรรพสงในโลกทเราสามารถสมผสไดนน มตวตนขนมาได มรปรางขนมาไดจากการอยรวมกนของหนวยยอยบางอยาง ตวสถาปตยกรรมเองนนโดยพนฐานแลวอาศยการมอยของวตถบางอยางเพอสรางตวตนของมนเชนกน จากหนงสอ The Ten Books on Architecture ของวทรเวยสนนสถาปตยกรรมตองมคณลกษณะทประกอบไปดวยความแขงแรงคงทน (Firmitas) การใชงาน (Utilitas) และความสวยงามพงพอใจ (Venustas) ทวางทางสถาปตยกรรมนนสมพนธกบมนษยในแงใดแงหนงอยางแยกไมออก ทงในเชงปรมาตรทแสดงความสมพนธของสดสวน ในเชงระนาบทแสดงความสมพนธของการปดลอมปดกน หอหม ทาใหเกดพนทภายใน-ภายนอก ในเชงพนทใชสอยทแสดงความสมพนธของกจกรรมทประกอบไปดวย การเคลอนไหว การหยดนง การอยอาศย ความตอเนองและการแปรเปลยน (อรศร ปาณนท, 2538)

เมอสถาปนกสรางทวางทางสถาปตยกรรมทไมใชทวางอนเกดจากการกางรมหรอการปเสอ แตหากสรางจากวสดใหจบตองไดและมความมนคงนน สถาปตยกรรมหนง ๆ จะถกเกดขนมาไดจากระนาบตาง ๆ การเกดขนของระนาบไมวาจะเปนรปธรรมหรอนามธรรม ยอมทาใหเกดการรบรถงขอบเขตได ทาใหทวางทางสถาปตยกรรมนนโดยทวไปมลกษณะเปนทวางเชงบวก ซงระนาบตางๆ ทสรางสถาปตยกรรมขนประกอบไปดวย

1. ระนาบพน เปนระนาบทมความสาคญทสด รองรบกจกรรมทจะเกดขนและยงเปนระนาบหลกทชวยบอกขอบเขตของทวางทางสถาปตยกรรม 2. ระนาบแนวตง เปนระนาบทชวยในการ เปดหรอปดกน ทความสงตางๆ กนของระนาบแนวตงยอมทาใหเกดปรมาตรของทวางทตางกนออกไปได และยงมสวนสาคญในการกาหนดความเปนสวนตวของพนทนนๆ 3. ระนาบเหนอศรษะ เปนระนาบทชวยเตมเตมการปดกนและการหอหมทสมบรณจนเกดการแยกความเปนภายใน-ภายนอกของทวาง และยงมสวนในการกาหนดปรมาตร หรอชวยบงบอกขอบเขตของทวางทางสถาปตยกรรมได ความแตกตางของการผสมผสานระนาบตางๆ นเองทาใหเกดทวางทางสถาปตยกรรมอก 2 ลกษณะใหญๆ ไดแก 1. ทวางภายใน (Interior Space) ทวางภายในนนจะถกกาหนดขนจากระนาบพน ระนาบแนวตง และระนาบเหนอ

ศรษะ มความเปนทวางเชงบวก เตมไปดวยเจตจานงและสามารถใชงานได ระนาบทหอหมทวางภายในมใจความสาคญในการคดกรองหรอยอมใหเพยงบางสงบางอยางจากธรรมชาตภายนอกใหเขามามผลกระทบกบพนทภายใน เชนหองนอนภายในบานอาจจะไมตองการแสงมากเทาหองนา แตในทางกลบกนหองนอนกลบตองการมองววภายนอกมากกวาในหองนา อาจเรยกทวางภายในนไดวา ทวางในรม (Indoor Space) 2. ทวางภายนอก (Exterior Space) ทวางภายนอกนนจะถกกาหนดขนจากระนาบพนเปนหลก อาจมการใชระนาบแนวตงเพมเตมเพอกอใหเกดความชดเจนของขอบเขตพนท สามารถมองไดวาทวางภายนอกคอสถาปตยกรรมทไมมหลงคา ทวางภายนอกไมใชธรรมชาตทวไป มนถกแยกจากธรรมชาตทวไปจากการถกกาหนดขอบเขต โดยการสรางกรอบลอมแตเปนสวนหนงกบธรรมชาตในแงทวามนสามารถโอบอม แสง ลม กลน บรรยากาศ หรอสภาพอากาศจากธรรมชาตรอบๆได ทวางภายนอกมลกษณะมงเขาหาศนยกลางบางอยางในทวางนน มความเปนทวางเชงบวก เตมไปดวยเจตจานงและสามารถใชงาน อาจจะเรยกทวางภายนอกนไดวา ทวางกลางแจง (Outdoor Space) ในสวนของทวางเชงลบทเกยวของกบทวางทางสถาปตยกรรม คอ ทวางภายนอกทไมไดอยในขอบเขตของทตง (Site) หรอทวางภายนอกทเปนบรเวณของทตงทมไมมขอบเขตชดเจน ไมมการใชงานโดยตรงจากในทตง หรอพนททถกปลอยทงราง รวมไปถงทวางทเปนธรรมชาตแทๆ ทอยถดออกไปจากขอบเขตของทตง เปนทวางทมลกษณะพงออกจากจดศนยกลาง มนเตบโตและขยายออกไปมนจงเปนทวางทางลบ เมอเรามองยอนกลบมาทประเดนเกยวกบระนาบตางๆนน การเกดขนของระนาบประเภทหนงๆทมความแตกตางกนออกไปยอมสงผลตอลกษณะของทวางทจะเกดขน แตดวยวสดและการใชระบบกอสรางบางอยางสามารถทาใหเกดการเลอนไหลแทรกซมของทวางได


172

ทวางกงบวกกงลบ (Positive/Negative Space) นอกเหนอไปจากทวางเชงบวกและทวางเชงลบนน สถาปนกชาวญปน Yoshinobu Ashihara ยงพดถงทวางภายนอก

อกประเภทหนงทเปดโอกาสใหทวางทงสองประเภทนนไหลแทรกซมสกน (Permeation of Space) จนเกดเปนการเชอมตอระหวางทวางจากภายในสทวางภายนอกและทวางภายนอกสทวางเชงลบ ซงไดแก สภาพแวดลอมรอบๆ ได ทวางดงกลาวคอทวางกงบวกกงลบ(Positive/Negative Space) ซงไมมการใชงานโดยตรง แตมขอบเขต เปนทวางทชวยกาหนดระยะหนงๆ ระหวางผใชงานซงอยในทวางเชงบวกกบทวางเชงลบซงคอธรรมชาตภายนอก เมอพจราณาถงเทคนคการกอสรางดวยขอจากดของวธการกอสรางแบบกออฐ ชองเปดตางๆ เชน ประตและหนาตางจะถกเจาะออกจากกาแพงทกอโดยมทบหลงหรอโคง Arch รบนาหนกกอนอฐทอยเหนอขนไป แตหากในอกทางหนงวธการกอสรางดวยระบบเสา-คาน พนททงหมดบนผนงยกเวนสวนทเปนเสา-คานจะเปนชองเปดวางโลงทงหมด สงทสถาปนกญปนดงเดมนนคานงถง คอ การเลอกปดสวนไหนของชองวางเหลานนบาง ไมใชบนพนฐานทวาจะเจาะชองเปดตรงจดไหนดงทเกดขนกบการกอสรางระบบกออฐ หากพดโดยทวไปแลวสถาปตยกรรมทใชการกอสรางระบบเสา-คานจะเปดโอกาสใหเราทาชองเปดไดใหญกวาจนทาใหทวางภายในหลอมรวมกบทวางภายนอกไดโดยมเพยงแคเสนกนบางๆระหวางทวางเทานน สถาปตยกรรมดงเดมทสรางดวยไมของญปนนนไมมงเนนทจะอยตรงขามกบธรรมชาตแตเนนหนกไปทการสรางความกลมกลนกบธรรมชาต สวนญปนนนดเผนๆแลวมความเปนธรรมชาตสงมาก แตเมอไดสงเกตดอยางรอบคอบแลวจะพบวามความประณต ละเอยดซบซอน อยางละเลกละนอยทจะทาใหสวนญปนนนแตกตางจากธรรมชาตแทๆโดยรอบหรอทวางเชงลบอย เรยกไดวาสวนญปนนนมความเปนทวางกงบวกกงลบ (Positive/Negative Space) อนเกดจากทวางเชงบวกซงเปนทวางภายในสถาปตยกรรมนนไหลออกมาครอบครองสวนญปน ลานสวนหนทาใหผคนทตางเขาไปเยยมชมไดเขาสมาธผานการพจารณา (Considering) กอนหนตางๆ บนลานสวนหนนน แตทวางดงกลาวกไมไดมการใชงานอยางจรงจงบนพนท สวนญปนเองตองการกรอบลอมระดบหนงเพอแยกตวจากธรรมชาตแทๆโดยรอบดวย (Yoshinobu Ashihara : 1981) Yoshinobu Ashihara นนยกตวอยางอยางเฉพาะจงเจาะเกยวกบทวางประเภทนไววาคอลานสวนหนทวดเรยวอนจ (Ryoanji Temple) ในเมองเกยวโต ประเทศญปน เปนสวนรปสเหลยมผนผาโรยดวยกรวดขาวเตมพนท มกลมของกอนหนตงเรยงรายกนอย 15 กอง

ภาพ 5 การเลอนไหลของทวางจากภายในสภายนอกของลานสวนหน วดเรยวอนจ

ทมา : Ryoanji Temple, accessed July 25, 2017, available from https://fastjapan.com/en/wp-content/uploads/2016/10/shutterstock_136181921.jpg

ลานสวนหนทวดเรยวอนจมขอบเขตชดเจนจากกาแพงดนทมหลงคาซงทชวยทาหนาทเปนกรอบเพอใหเกดการไหลแทรกซมของทวางภายในสสวนหนแตไมไหลเลยออกไปสธรรมชาตภายนอก และกาแพงนยงเปนกรอบลอมระดบหนงเพอแยกตวจากธรรมชาตแทๆ โดยรอบ หากไมมกาแพงดนนแลวสวนหนตรงจดนนจะไมสามารถเปนสอกลางของการไหลรวมทางทวางได ทวางเชงบวกซงเปนทวางภายในสถาปตยกรรมนนจงสามารถไหลออกมาครอบครองลานสวนหนนผานการเปดบานเลอน และเกดเปนความสมบรณในแงของการเปนทวางสอกลาง (Medium of Space) สงทเกดขนถดมาคอดานหลงของกาแพงดนซงเปน


173

ธรรมชาตแทๆ ทอยรอบๆ ไมไดมความเกยวของใดๆ กบตววดโดยตรงนนถกใชใหกลายเปนฉาก เมอมผสงเกตการณจากตาแหนงบนระเบยงทางเดนของวดและมองออกมาจะเกดการหยบยมทศนยภาพ (Borrow S cenery) เปนหนงวธในการสรางภมภาพ (Landscaping) อยางไรกตามภาพววของทวเขาและตนไมอนหางไกลออกไป ควรมการจดวางรวมกบสวนหนอยางระมดระวง ธรรมชาตแทๆ ทอยรอบๆ ถดไปนนแทบจะไมใชทวางเชงลบแลว มนตองการการอนรกษคงไวใหเปนธรรมชาตแทๆ หากมการตงเสาโทรศพทสงหรอโรงงานใดๆ ใหรบกวนววทหยบยมนมา คณภาพของทวางกงบวกกงลบ หรอลานสวนหนนกจะถกทาใหเสอมคณภาพลงได (Yoshinobu Ashihara : 1981) สงสาคญอกประการททาใหลานสวนหนนมความเปนทวางกงบวกกงลบเพราะทวางดงกลาวไมไดมการใชงานอยางจรงจงบนพนท เปนเพยงลานหนกรวดทไมอนญาตใหลงไปใชงานยกเวนพระผดแลทจะไปลงคราดกอนกรวด ความเชอมโยงตอทวางทเกดขนจากธรรมชาตรอบๆ จงมความบรสทธ หากเปลยนลานสวนหนนใหกลายเปนพนหญาทผคนลงไปใชงานนงเลนได ความตอเนองของทวางทเกดขนระหวางธรรมชาตกบทวางภายในกจะเปลยนไป ความสงบทางพนททเปนตวแทนของการเชอมโยงมนษยสโลกกจะหายไป กระนนหากไมมทลานสวนหนนแตระเบยงทางเดนกลบไปอยชดรมขอบทตงกจะทาใหสญเสยภาพรวมของววธรรมชาตนนๆ และการใชพนทแบบชดขอบทตงนนกเทากบเปนการจบทวางเชงบวกและทวางเชงลบมาชนกนโดยตรงทาใหไมสามารถสรางลาดบขนของการเชอมโยงทวางได

ภาพ 6 ลานสวนหน วดเรยวอนจ มมมองจากระเบยงทางเดนสลานสวนหน ภาพท 6 Ryoanji Temple, accessed July 25, 2017, available from

https://classconnection.s3.amazonaws.com/267/flashcards/1425267/jpg/dry_rock1334101597187.jpg

ภาพ 7 ภาพเปรยบเทยบการมอยและไมมของลานสวนหนทาใหระยะการมองเหนเปลยนไป (ดดแปลงโดยผเขยน)


174

ภาพ 8 ผงพนลานสวนหน วดเรยวอนจ และประเภทของทวางทเกดขน

ภาพ 9 รปตดลานสวนหน วดเรยวอนจ และการเลอนไหลของทวางทเกดขน

จากภาพท 8 และภาพท 9 จะเหนไดลกษณะโดยทวไปของศาลาวดเรยวอนจนนกอสรางดวยระบบเสาคาน ชองวางระหวางเสานนใชบานเลอนในการแบงพนทภายในกบระเบยงทางเดน เมอบานเลอนเปดออกจงเปดโอกาสใหมการเลอนไหลของทวางจากภายในสภายนอกเกดเปนการครอบครองพนทจากทวางภายในตอลานสวนหน รวมไปถงระดบพนของลานสวนหนนเองกลดระดบลงตากวาพนระเบยงทางเดนชวยทาใหการเลอนไหลของทวางเปนไปอยางสมบรณขน นอกจากนนความกวางและความยาวของลานสวนหนสรางระยะหางหนงกบแนวตนไมภายนอก ระยะหางนนอกจากจะทาใหเกดววทมลกษณะเปนฉากๆหนง แลวยงเปดโอกาสให แสง ลมอากาศ กลน เสยง และบรรยากาศทอยนอกทวางกงบวกกงลบออกไปนนมผลกระทบกบทวางภายในมากกวาการไมมระยะหางน บรรยากาศทอยภายนอกนเองทชวยทาใหประสบการณการเยอนวดแหงนในชวงเวลาและชวงปทตางกนใหประสบการณทตางกนโดยสนเชงซง Steven Holl (2007) ไดกลาวถงการเยยมชมวดในชวงเวลาทตางกนไวดงน ลานสวนหนในเดอนมกราคมทหนาวเยน การเขาถงพนทจะตองมการถอดรองเทา เมอเดนผานการเปดบานเลอนชนตางๆ จนถงจดชมววบนระเบยงทางเดน ภาพทเหนเบองหนาคอภาพหมะขาวโพลน มเพยงไอระเหยจากการหายใจทขยบภายใตบรรยากาศทนงเงยบสนทเพราะไมมสงมชวตใดๆ ออกมาจากชวงจาศล อากาศทเยนเยอกสมผสไดจากเทาทเดนบนพนไมอนมผวหยาบแขงปดโปนจนเหมอนกระดก กอนหนตางๆ ทถกวางเรยงรายนนเกดเปนภาพทมลกษณะซอนทบอยเหนอซงกนและกน (Foreshortening) ดวยความนอยและองคประกอบแนวนอนและระนาบทตงฉากของกาแพงนน ทาใหรสกไดวาสถานทแหงนอย

ลานสวนหน

ทวางเชงลบภายนอก

ทวางเชงบวกภายใน

ระเบยงชนใน


175

เหนอวฒนธรรม ประวตศาสตรและกาลเวลา แตการเยยมชมวดในชวงเดอนกนยายนทรอนอบอาว ลานสวนหนนนยงคงเปนดงเดมแตประสบการณทเกดขนในการเยอนรอบนนนตางกนโดยสนเชง บานเลอนถกเปดออกจนหมดเพอระบายอากาศเกดเปนการซอนทบของววจากภายในหองสลานสวนหนทาใหเกดการรบรระยะไกลใกลของกอนหนทเรยงรายตางไปจากเดม กลนของเสอทาทามทเพงเปลยนมาใหมฟงลอย ววทเหนเบองหนากลายเปนววตนไมเขยวขจ และมเสยงของสตวเลกๆ ตางๆ ซงไมเกดขนเลยในการเยยมครงฤดหนาว เหนไดวาคณภาพทางทวางของลานสวนหนนนนอกจากจะเปลยนไปตามฤดกาลแลว มนยงเปดเผยใหเหนถงปรากฏการณศาสตรทางสถาปตยกรรมทงเรองของทศนยภาพทมองเหน รายละเอยดตางๆของวสดและพนผวรวมไปถงเรองของกลนและเสยง สถานทแหงนนนเปนสถาปตยกรรมของกอนกรวด กระดาษและไม (Steve Holl :2007)

แม Steven Holl นนไมไดพดถงทวางกงบวกกงลบเลย แตมองทวางตรงนเปนเรองราวทเรยงรอยตอกนแตตางชวงเวลา เปนการทางานรวมกนขององคประกอบตางๆ ทางสถาปตยกรรมยงผลใหเกดเปนปรากฏการณศาสตรทางสถาปตยกรรม การมอยของลานสวนหนทเปนทวางกงบวกกงลบนนทาใหประเดนตางๆ ของสภาพแวดลอมเขามามผลกระทบตอทวางภายในจนเกดเปนคณภาพทางทวางเชงปรากฏการณได

ภาพ 10 ววทแตกตางกนไปตามชวงฤดกาลของลานสวนหน วดเรยวอนจ

ทมา : Ryoanji Temple, accessed July 25, 2017, available from https://blogs.adobe.com/creativecloud/files/2015/01/Nippon_3.jpg

Yoshinobu Ashihara ไดพดถงประโยชนของทวางกงบวกกงลบไวสองประการ หนงคอทวางกงบวกกงลบทาใหเกดไหลแทรกซมของทวางอยางมคณภาพ สามารถควบคมได และสองคอการหยบยมทศนยภาพ ซงเปนแนวคดในการออกแบบสวนทมการใชกนทงในประเทศญปนและประเทศจนตงแตโบราณกาล การหยบยมทศนยภาพนนมความตองการระนาบทางตง อยางไรกตามความสงของระนาบทางตงนนตองไมเกนระดบสายตา ไมบดบงทศนยภาพของววดานหลง และยงเปนดงกรอบภาพทชวยบดบงทาใหเกดสวนทมองไมเหน ผสงเกตจากอกฝากหนงจะสญเสยการกะระยะทางสายตาเพราะมองไมเหนจดกาเนดของวว การหยบยมทศนยภาพจะประกอบไปดวยหลกการ 4 ขอ ประการแรกตองมสวนหนงๆทาหนาทเปนทวางดานหนาจดสงเกตการณ ประการทสองจะตองมววทจะใชเปนฉากหลง ประการทสามการตดขอบเลอกฉากทเฉพาะเจาะจงตามแตสงท

ฤดใบไมผล

ฤดรอน

ฤดใบไมรวง

ฤดใบหนาว


176

ผออกแบบอยากแสดงใหเหน ประการทสเชอมโยงววฉากหลงกบฉากหนาทกาหนดขนในสวน (Teiji Itoh : 1980) จะเหนวาโดยทวไปแลวสวนหนงๆททาหนาทเปนทวางดานหนานนจะลงไปใชงานได เดนชมตนไมได สวนดานหนาทกลาวถงนโดยทวไปจงไมใชสวนทเปนทวางกงบวกกงลบ เทากบวาการหยบยมทศนยภาพทเกยวของกบทวางกงบวกกงลบไมใชประโยชนขอหลกๆ หากแตประโยชนหลกๆของทวางกงบวกกงลบคอการไหลแทรกซมของทวาง แตในทางกลบกนการไหลแทรกซมของทวางกสามารถเกดไดในกรณอน ๆ ทไมใชทวางกงบวกกงลบ การไหลแทรกซมของทวางมทศทางเปนไปตามการลดระดบพนรวมไปถงปรมาตรใตพนทหลงคา จากการพยายามศกษาคนควาเพมเตมเกยวกบทวางกงบวกกงลบในงานสถาปตยกรรมอนๆ นนพบวาไมมการกลาวถงทวางชอนอยางเปนทางการใดๆ นอกเหนอจาก Yoshinobu Ashihara ซงพดถงลานสวนหนวดเรยวอนจไววาลานสวนหนทาใหผคนทตางเขาไปเยยมชมไดเขาสมาธผานการพจารณากอนหนตางๆ บนลานสวนหนนน แตกยงมงานสถาปตยกรรมทอางถงทวางประเภทนอย และมทวางสอกลางอนมลกษณะสอดคลองกบทวางกงบวกกงลบ แตกมองคประกอบทางสถาปตยกรรมทมการหกลางประเดนบางประการ จงเหนควรนามาพจารณารวมดวยคอสระนาของบาน Water/Glass โดย Kengo Kuma ทตงของโครงการนนอยบนเนนเขาตดกบทะเลในเมองอาตามจงหวะชซโอกะ ทชนบนของอาคารมหองกระจกใสรปวงรทลอยอยบนผนนาทเปนสระลกเพยง 15 ซม. แตถกปดวยกระเบองสโทนมด ปลายขอบสระทคอยๆ ลาดเอยงเฉยงขนจนเกดเปนเสนบางๆ ของขอบสระ ดวยวสดและความลกสระน ทาใหสของนาในสระมความใกลเคยงกบสนาทะเลเบองลาง Kengo Kuma กลาวถงสระนในลกษณะทเปรยบเทยบกบระเบยงของบานญปนโบราณในฐานะทมนเปนตวกลางระหวางทวางภายใน-ภายนอก เปรยบไดกบระเบยงทางเดนแตเปนระเบยงททาขนจากนา ทวางภายในนนเปนตวแทนของมนษยและววทะเลไกลสดตาเปนตวแทนของโลก โดยมสถาปตยกรรมเปนเครองมอในการตรตรอง (Meditating Device) ( Kengo Kuma : 2013)

ภาพ 11 หองโถงรปวงรในบาน Water/Glass House โดย Kengo Kuma ทมา : Water/Glass Kengo Kuma, accessed July 25, 2017, available from http://www.idesignarch.com/wp-

content/uploads/Kengo-Kuma-Water-Glass-House_1.jpg จากทฤษฏเกยวกบทวางเบองตนเราสามารถบอกไดวาทวางภายในหองกระจกคอทวางเชงบวก ทวางภายนอกทอยนอกเหนอสระนาไปคอทวางเชงลบทเปนทะเลไกลสดตา และทวางตรงกลางทเปนสระนานเองมลกษณะสอดคลองกบทวางกงบวกกงลบเพราะมนไมไดรองรบการใชงานใดๆ เปนเพยงทวางสอกลางทดารงอยดวยเจตจานงและมขอบเขต เมอเปรยบเทยบองคประกอบทางสถาปตยกรรมทเกยวของกบทวางกงบวกกงลบระหวางสระนาของ Water/Glass House กบลานสวนหนวดเรยวอนจแลวจะเหนวาขอบพนสระนาของ Water/Glass House นนทาหนาทสรางทงขอบเขตและเปนทงกรอบ (Frame) ทเลอกใหผใชงานเหนววเพยงบางสวนและ บดบงบางสวนออก ผออกแบบตองการใหความเปนกรอบและ


177

ระนาบพนหลอมรวมกน ทาใหทวางทเกดขนมลกษณะไหลเท (Flowing) ออกไปยงทะเลเบองลางเนองจากไมมกาแพงสงใดๆ ทปลายขอบสระ รมขอบของมนเปนเพยงเสนบางๆทแบงความเปนทวางกงบวกกงลบกบทวางเชงลบ ในบางวนทอากาศขมกขมว เสนแบงบางๆน อาจหายไป มนอาจลดความเปนทวางกงบวกกงลบและหลอมรวมกลนกนเปนภาพลวงตาทสรางความตอเนองอยางไรรอยตอวาหองกระจกนกาลงลอยอยบนทะเลทมองเหนไปไดไกลสดตา หากววไมใชทะเลแลวขอบบางๆ ของสระนานยอมไมมผลกระทบททรงพลงขนาดน แมระดบระหวางพนผวนาบนสระกบพนในหองกระจกจะแตกตางกนเลกนอย การเลอนไหลของทวางยงเกดขนไดโดยจาเปนตองมการควบคม เชน ลานสวนหนวดเรยวอนจ องคประกอบทางสถาปตยกรรมหนงทแตกตางกนคอกาแพงสง แตยงคงมความตองการสรางกรอบ และคดกรองการมองเหนบางประการเชนกน นอกจากนนทวางบรเวณสระนานยงอยใตระนาบเหนอศรษะ กลาวไดวาสระนาหรอระเบยงนานเปนทวางกงบวกกงลบทมลกษณะเปนทวางกงภายนอกอยดวยซงแตกตางจากลานสวนหนวดเรยวอนจทเปนทวางภายนอก

ภาพ 12 รปตดหองโถงรปวงรในบาน Water/Glass House

แมจะมขอแตกตางระหวางทวางเชงบวกหรอพนทใตหลงคาของทงศาลาวดเรยวอนจและหองกระจกของ Water/Glass House เกยวกบขนาดของพนทใชสอยภายในและวสด แตสงทเกดขนเหมอนกนคอการเกดเลอนไหลของทวางซงเปนผล จากการลดระดบความเขมขนของขอบเขตทวางนนเอง ไมวาจะดวยการเลอกใชบานเลอนขนาดใหญหรอการใชกระจก ทวางภายในทเกดขนจะสามารถขยบขยายออกไปสภายนอกได ทงนการเลอนไหลของทวางทงในกรณของ Water/Glass House หรอศาลาวดเรยวอนจจะไมสามารถเกดขนไดเลย หากผนงของศาลาหนาลานสวนหนทวดเรยวอนจหรอ Water/Glass House นนกลายเปนกาแพงทบ นอกเหนอไปจากการคานงตวสถาปตยกรรมทเอออานวยใหเกดการเลอนไหลของทวางแลวการพจารณาทวางเชงลบรอบๆ กมความสาคญ จะเหนวาสภาพแวดลอมหรอทวางเชงลบทเปลยนไปจากแนวตนไมเปนทะเลนนกควรเปนประเดนในการนามาคดเพอเปลยนระดบความเขมขนขององคประกอบทางสถาปตยกรรมทเกยวของกบทวางกงบวกกงลบจนเกดความเหมาะสมได ทงลานสวนหนและสระนานถกรายลอมไปดวยบรบททสวยงาม นอกจากสถาปตยกรรมทมลกษณะเออตอการเลอนไหลของทวางนนเงอนไขทสาคญสาหรบการเกดทวางกงบวกกงลบจงเปนประเดนเรองการพจารณาถงทวางเชงลบรอบๆ นเอง แนนอนวามนมความเปนไปไดทจะมทวางเชงลบทด และทวางเชงลบทไมด การเลอกและกาหนดวาอะไรเปนทวางเชงลบทดหรอไมดจะชวยทาใหเราสามารถกาหนดผงไดอยางมประสทธภาพมากยงขน บรบททแตกตางกนออกไปกยอมมความเหมาะสมตอการตอบสนองในการออกแบบทตางกนออกไป ทวางเชงลบทตางกนออกไปกอาจทาใหการเลอนไหลของทวางตางกนออกไปได

หองกระจก สระนา สระนา


178

อภปรายสรป จากทงการศกษาถงแนวคดของทง Yoshinobu Ashihara และ Kengo Kuma ทาใหเหนวาสถาปตยกรรมนนเปน

เหมอนดงอปกรณอยางหนงทใชเชอมมนษยเขากบโลกและสภาพแวดลอม โดยหวใจสาคญในการเชอมโยงนคอ ”ทวาง” การสรางความสมพนธระหวางผใชงานในสถาปตยกรรมใด ๆ กบสภาพแวดลอมหรอบรบทรอบ ๆ ทตงยงคงจาเปนทจะตองลดความเขมขนของขอบเขตของทวางทางสถาปตยกรรมลง ไมวาจะดวยการใชวสดโปรงใส หรอการใชระบบกอสรางทเออใหเกดชองเปดทมขนาดใหญพอ สงทจาเปนทจะตองเกดขนตอมาคอการเลอนไหลของทวาง เกดเปนความรสกของการครอบครองทวาง (Sense of Space) ดวยความททวางเปนสงทเอออานวยใหมนษยนนรจกตนเองและตระหนกในความสมพนธกบสรรพสงรอบตว (ตนขาว ปาณนท : 2553) สถาปตยกรรมใด ๆ ทเออใหเกดการตระหนกถงความสมพนธนนจงมแนวโนมทจะเปนสถาปตยกรรมทมคณคา สรางและหลอหลอมใหเกดความสมพนธระหวางผใชงานในสถาปตยกรรมกบสภาพแวดลอมและบรบทโดยรอบ การเชอมโยงทเกดขนจงมมตมากไปกวาการเหนดวยตา และนคอคณคาของทวางกงบวกกงลบ เอกสารอางอง Yoshinobu Ashihara. (1981).”Formation of Exterior Space” in Exterior design in architecture, 11-30, Van Nostrand Reinhold Company; Revised Edition. Yoshinobu Ashihara. (1981). ”Positive and Negative Space” in Exterior design in architecture, 31-45, Van Nostrand Reinhold Company; Revised Edition. Kengo Kuma.”Flowing Out” in Anti-Objet, 34-47, Architectural Association (October 30, 2013) Steve Holl. ”Archetypal Experiences in Architecture” in Question in Perception, 124-127, William K Stout Pub; 2nd edition (July 15, 2007) Teiji Itoh. Space and Illusion in the Japanese Garden, 29-32, Weatherhill; 3rd edition (September 1, 1980) Peter Schjeldahl. (June 2, 2003) The Prophet: Malevich’s Revolution. accessed October 25, 2017 ,from https://www.newyorker.com/magazine/2003/06/02/the-prophet-2 ทพยสดา ปทมานนท. (2535). การจดองคประกอบและทวางในงานออกแบบพนฐาน , 47, กรงเทพมหานคร:

กราฟฟค แอนด พบบลเคชนส.

อรศร ปาณนท.(2538).ทวางทางสถาปตยกรรม. พมพครงท 2 (ปทมธาน : โรงพมพมหาวทยาลยรงสต. เจนยทธ ลอใจ. คณลกษณะของทวางทางสถาปตยกรรมในสถาปตยกรรมพนถน: แนวทางการศกษาสการออกแบบ สถาปตยกรรมรวมสมย, 66, วารสารวชาการ การออกแบบสภาพแวดลอม ปท 2 ฉบบท 2 (กรกฎาคม – ธนวาคม 2558). ตนขาว ปาณนท. (2553. ) คนและความคดทางสถาปตยกรรม. สานกพมพสมมต.

องคความรภมปญญาทองถนกระเบองหลงคาดนเผาชมชนดานเกวยน มารสา หรญตยะกล¹*

Local Wisdom Knowledge of Clay Roof Tiles in Dan Kwian Community

Marisa Hirunteeyakul¹*

¹* คณะเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา ¹* Faculty of Industrial Technology, Nakhon Ratchasima Rajabhat University * Corresponding author. E-mail address:[email protected]

บทสรป

กระเบองหลงคาดนเผาชมชนดานเกวยน มความโดดเดนในตวผลตภณฑเนองจากวสดทนามาใชในการผลตเปนวตถดบจากธรรมชาตในทองถน กลาวคอ เมอเผากระเบองหลงคาแลวผวของกระเบองจะมเคลอบในตวผลตภณฑ อกทงไดสทมความเฉพาะไมเหมอนพนทอนๆ คอ สเลอดปลาไหล ปจจบนการประกอบกจการผลตกระเบองหลงคาดนเผาในพนทชมชนดานเกวยนมเพยงผประกอบการเจาเดยวทยงผลตอยเนองจากการกระบวนการผลตทคอนขางซบซอน ใชระยะเวลาในการผลตยาวนานประมาณ 6 เดอน และตองใชเครองมอทมราคาสงในการผลตรวมดวยจงทาใหภมปญญาในการผลตกระเบองหลงคาในพนทเรมเลอนหายไป บทความนจงนาเสนอองคความรและภมปญญาทองถนกระเบองดนเผาชมชนดานเกวยน โดยการลงพนทและสมภาษณปราชญชาวบาน ซงเปนการรวบรวมองคความรภมปญญากระเบองดนเผาทมอยในทองถนอนหลกแหลมของบรรพบรษชมชนดานเกวยน ตงแตรปแบบกระเบองหลงคาดนเผาจนถงเทคนคการกระบวนการผลต เพอเปนประโยชนในการเผยแพรและการศกษาตอไป คาสาคญ: องคความร ภมปญญาทองถน กระเบองหลงคาดนเผา ดานเกวยน

SUMMARY Clay roof tiles in Dan Kwian community are unique, because the raw materials used in the production are all natural and locally sourced. When the roof tile is burned, the surface of the tile is coated in the product, creating unique ‘blood eel’ colour. Currently, the production of clay roof tiles in Dan Kwian community has only one operator left. This is mainly due to the complex production process, which lasts about 6 months. So the wisdom & knowledge of producing roof tiles in the area is beginning to disappear. This article introduces the local knowledge of clay roof tiles and interviews the locals, the wisdom elite. This is a collection of knowledge- from forms of the products to the process technology, for dissemination and educational use. Keywords: Knowledge, Local Wisdom, Clay Roof Tiles, Dan Kwian

บทนา กระเบองดนเผาเปนภมปญญาทางศลปวฒนธรรมเปนเครองมงหลงคาทเปนดงฉนวนกนความรอนธรรมชาต สามารถลดความรอนหลงคาทจะเขามาในบาน ทนตอสภาพอากาศ ในอดตกระเบองหลงคาดนเผาจะนยมใชมงหลงคาศาสนสถาน อาคารบานเรอนของผมฐานนดรศกดและผมฐานะด เนองจากเปนสงทตองทาขนไมใชหาไดทวไปตามธรรมชาต ซงกระเบองทใชในสมยกอนสวนใหญเปนกระเบองดนเผาททาจากดนเหนยว นามาปนหรอใสพมพกดใหเปนแผนแบน ตากแดด และเผาจนเนอแกรง (ผสด, 2542) ชมชนดานเกวยน ตาบลดานเกวยน อาเภอโชคชย เปนแหลงชมชนทมการประกอบอาชพเครองปนดนเผา ตงอยรมฝงแมนามล กลาวกนวาชนกลมแรกทมการทาเครองปนดนเผาคอ พวกขา พวกเรรอน (คลายผตองเหลอง) ซงมาตงรกรากอยขางวดดานเกวยน เปนกลมทนาเอาดนมาปนเปนภาชนะใชสอยในครวเรอน เชน โอง อาง ครก ไหปลารา การปนจะมในชวงฤดแลงหลงเกบเกยว และทา

วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ปท 9 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2561 _______________________________________________________________________________________________

180

เปนงานอดเรก (วชรญาและดลฤทย, 2556) กระเบองดนเผาเปนผลตภณฑทเกดจากภมปญญาทองถน ซงวสดทนามาผลตไดมาจากธรรมชาตในทองถน ทว กองศรมาและศรพร พลสวรรณ (2544) ไดทาการศกษาเกยวกบวตถดบทใชในการผลตกระเบองหลงคาดนเผาในพนทชมชนดานเกวยน พบวา ดนในพนทดานเกวยนเปนดนทมคณลกษณะด เมอปนแลวนามาเผาจะไดสแดง เรยกวา สเลอดปลาไหล เหตทดนมสแดงเปนเพราะวามออกไซดของโลหะผสมอย ซงอาจจะเปนสนมของเหลกกได เมอเผาแลวจงกลายเปนเคลอบในตวตางจากดนเหนยวในพนทอน สผวของกระเบองจะเปนสเหลกแวววาว เมอใชนวดดจะมเสยงใสกงวานคลายเสยงเคาะโลหะ ซงดนดงกลาวมากบสายนามลทไหลผานทศตะวนออกของหมบาน เมอนาหลากจะเออทวมทน ชะดนเหนยวเนอละเอยดมาตกตะกอนในทองนา เมอเสรจจากการทานาชาวบานจะลอกหนาดนทมปยตกคางออก จากนนจงขดดนเหนยวขางใตนาไปทาเครองปนดนเผาเปนภาชนะใชสอย (จตตมา, 2545) ปจจบนการผลตกระเบองดนเผาในพนทชมชนดานเกวยนลดนอยลงมเพยงบางผประกอบทยงคงผลตอย เนองจากการผลตกระเบองดนเผามกระบวนการผลตทคอนขางซบซอนและตองใชเครองมอทมราคาสงในการผลตรวมดวย เชน การใชเครองจกรนวดดน การใชเครองอดกระเบอง เปนตน อกทงตองทาการผลตจานวนมากถงจะมรายไดเพราะราคาสนคาในทองตลาดมราคาตา ชาวบานในชมชนดานเกวยนจงหนมานยมผลตเครองปนดนเผาประเภทของใชเพอการประดบตกแตงอาคารสถานทและความเปนเอกลกษณของดนดานเกวยนกลายเปนปจจยหลกสาคญทสนองความตองการใหแกผบรโภค (วชรญาและดลฤทย, 2556) ซงใชจานวนคนในการผลตนอยกระบวนการและวธไมซบซอน ภมปญญาทองถนในการผลตกระเบองดนเผาจงเรมเลอนรางลงไป กระเบองดนเผาดานเกวยนไมไดเปนเพยงผลตภณฑภมปญญางานชางฝมอททารายไดเทานน แตยงเปนมรดกทางศลปะและวฒนธรรมทนาชอเสยงมาสจงหวดนครราชสมาอกดวย ประวตความเปนมาภมปญญาทองถนกระเบองดนเผา จากการสมภาษณปราชญ นายธนตศร รงสแสนโบราณ เมอวนท 23 สงหาคม 2559ปราชญกระเบองหลงคาดนเผาชมชนดานเกวยน ตาบลดานเกวยน อาเภอโชคชย จงหวดนครราชสมาซงเปนผมประสบการณดานการผลตกระเบองหลงคาดนเผา มาเปนระยะเวลา 13 ป โดยเรมจากครอบครวประกอบกจการกระเบองหลงคาดนเผาจากภาคกลางสบทอดตอกนมา 30 ปแลว ซงสวนใหญจะผลตกระเบองหลงคาในเขตพนทจงหวดอยธยาและชลบร ในการผลตกระเบองหลงคาดนเผาจะมกระบวนการผลตทคลายคลงแตสงทแตกตางกนคอ ดน ซงเปนวสดดบทสาคญจะมความจาเพาะในทองถนแรกเรมการผลตกระเบองดนเผาของชมชนมมาเปนเวลานานแลว ไมมบนทกวาเกดขนเมอไร แตในปจจบนการผลตกระเบองดนเผาในพนทชมชนดานเกวยนลดนอยลงเนองจากการผลตตองใชแรงงานคน กระบวนการผลตซบซอนและใชเวลายาวนานกวาจะไดผลตภณฑ ชาวบานจงหนไปผลตเครองปนดนเผาทใชแรงงานนอยสามารถผลตไดจานวนมากและทาไดเองในครวเรอน ไมจาเปนตองใชเตาเผาทมความเฉพาะและขนาดใหญเหมอนการผลตกระเบองดนเผา สาหรบการจาหนายกระเบองดนเผานนยงคงเปนทนยม ในกลมงานอาคารทตองการใชวสดอาคารพนถนกระเบองหลงคาดนเผา ไมวาจะเปน วด รสอรท และโรงแรมบางแหง การขนสงกระเบองดนเผานนผผลตจะบรรทกกระเบองดนเผาดวยรถหกลอหรอสบลอคราวละมากๆ เนองจากในการขนสงกระเบองดนเผานน เมอไปถงยงพนทจะมการแตกหกเสยหายจานวนมาก ในการขนสงแตละครงจงตองเผอผลตภณฑทเสยหายและชารดดวย รปแบบกระเบองดนเผาชมชนดานเกวยน รปแบบกระเบองดนเผาชมชนดานเกวยนในปจจบนนายธนตศร รงสแสนโบราณ เลาวา รปแบบของการผลตกระเบองหลงคาดนเผาในพนทชมชนดานเกวยนได 5 ชนดโดยมรายละเอยดดงน

1.กระเบองสโขทย ลกษณะรปรางแผนคลายใบโพธ มขนาดกระเบองคอ 18.5x31 เซนตเมตร โดยมระยะระแนงทเหมาะสมคอ 13 เซนตเมตร

2.กระเบองสโขทยแบบเคลอบ มลกษณะรปราง ขนาด ระยะระแนงเหมอนกระเบองสโขทยมความแตกตางคอมการเคลอบ ผวหนาจนเกดความมนวาวซงเปนทนยมของตลาดเนองจากมความสวยงาม ทาความสะอาดงาย

3.กระเบองเกลดปลา ลกษณะรปรางแผนคลายไมมงหลงคาแปนเกลด มขนาดกระเบองคอ 14x25 เซนตเมตร ระยะ ระแนงทเหมาะสมคอ 12.5 เซนตเมตร


181

4.กระเบองปลายแหลม ลกษณะรปรางแผนคลายลายขาวหลามตด มขนาดกระเบองคอ 13x24 เซนตเมตร ระยะระแนงท เหมาะสมคอ 12.5 เซนตเมตร

5.กระเบองหมอมลกษณะรปรางแผนเปนสเหลยมผนผา ในภาคเหนอเรยกกระเบองชนดนวากระเบองดนขอ มขนาด กระเบองคอ 13x22 เซนตเมตร ระยะระแนงทเหมาะสมคอ 10 เซนตเมตร

ตารางท 1 แสดงสรปรปแบบกระเบองดนเผาชมชนดานเกวยน

ชนดกระเบอง รปแบบ ขนาดกระเบอง

กวางXยาว (ซ.ม.) ลกษณะรปราง

ระยะระแนง (ซ.ม.)

กระเบองสโขทย

18.5x31 รปรางแผนคลาย ใบโพธ 13

กระเบองสโขทยแบบเคลอบ

18.5x31 รปรางแผนคลาย ใบโพธ เคลอบสแดง

13

กระเบองเกลดปลา

14x25 รปรางแผนคลายไมมงหลงคาแปนเกลด

12.5

กระเบองปลายแหลม

13x24 รปรางแผนคลายลายขาวหลามตด

12.5

กระเบองหมอม

13x22 รปรางแผนเปนสเหลยมผนผา 10

ทมา : มารสา หรญตยะกล. 2560


182

กรรมวธการผลตกระเบองดนเผาชมชนดานเกวยน กระบวนการผลตกระเบองหลงคาดนเผาชมชนดานเกวยน มขนตอนและความสาคญในทกขนตอน เพอใหไดมาซงผลตภณฑทมคณภาพ จะตองอาศยความประณตพถพถน และรอบคอบในทกขนตอน จะตองสงเกตความเปลยนแปลง บนทกผลและตองแกปญหาอยางรวดเรว ในระหวางการเผาจะตองมผทเชยวชาญในการเผาทสามารถสงเกตเนอผวของกระเบองวาไฟในขณะเผาแรงเกนไปตองเตมเชอเพลงหรอไม หากระหวางการเผาเกดความเสยหายในการผลตกระเบองหลงคาดนเผาในครงนน จะตองทาการผลตใหมทงหมด ซงจะใชระยะเวลานานจากเดมขนไปอก ซงในแตละครงของการผลตกระเบองดนเผา 1 จะไดกระเบองดนเผาประมาณ 40,000 แผน โดยวตถดบทสาคญ คอ ดนทใชปนเครองดนเผาดานเกวยนจะนามาจาก บรเวณทงดานเกวยน และทงดนมลหลง เนอดนจะละเอยดชาวบานเรยกวา ดนขาว ใชเปนสวนผสมเพอใหดนปนงายและเมอผงและเผาจะแตกไมมาก ฟนทนามาเปนเชอเพลง จะเปนไมยางพาราเนองจากจะใหไฟในการเผาทแรงซงกระบวนการในการผลตม 8 ขนตอนทสาคญ ดงน

ภาพ 1 แสดงเชอเพลงไมยางพาราสาหรบเผากระเบอง

1. การเตรยมดนเหนยว กอนจะปนดนตองมการเตรยมดนกอน เมอไดดนเหนยวทมคณภาพตามความตองการ เหมาะสมสาหรบการผลตกระเบองดนเผาแลว ผผลตจะทาการหมกกบนาสะอาดใชพลาสตกคลมดนไวเปนเวลา 2 วนเพอไมใหดนแหงเรว ในการหมกดนเหนยวยงใชระยะเวลาในการหมกนานยงทาใหเกลอทอยในเนอดนละลายออกมา ซงเกลอทมอยในเนอดนมสวนทาใหเมอเผากระเบองจนสกแลวผวของกระเบองจะเปนคราบขาวการแชนาสะอาดจะทาใหดนยอยสลายเลกลง ไมมฟองอากาศในเนอดน

ภาพ 2 แสดงกระบวนการหมกและเตรยมดน

2. การรดดน การขนรปผานเครองรดดนเมอดนแดงและนาสะอาดผสมกนหมกจนเปนเนอเดยวกนแลวเพอใหไดดนเหนยว มรปรางสเหลยมผนผาผผลตจะนาดนเหนยวเขาเครองโมหรอเครองรดดน ซงจะประกอบดวยเครองรด รดอดดนเหนยวออกมา สาหรบ


183

นาไปเขาเครองอดแมพมพรปทรงกระเบองตางๆ ซงเครองรดดนนจะสามารถดดอากาศออกจากเนอดน เพอใหดนทผานจากการรดเปนแผนไมมฟองอากาศเหลออยในเนอดน

ภาพ 3 แสดงการขนรปผานเครองรดดน

3. การผงหมาดรอการอด หลงจากทาการผงดนทรดไว 1วน ทดสอบความเหมาะสมของเนอดนดวยการกด ซงตองอาศยความชานาญของผผลต ในชวงฤดฝนจะตองทาการผงดนนานกวาปกต เนองจากมปรมาณความชนมาก ซงระยะเวลาในการผงดนจะขนอยกบสภาพของความชนในอากาศ แสงแดด และลม โดยผผลตจะผงแผนดนทมรปรางคลายกระเบองเปนแถวๆ ตามจานวนทตองการผลตโดยมอปกรณขนยายแผนกระเบองเรยกวา แผนไม ซงใชสาหรบขนยายแผนกระเบองเพอไมใหเกดความเสยหายหรอผดรป

ภาพ 4 แสดงการผงดนหลงจากผานกระบวนการรดดนมาแลว

ภาพ 5 ภมปญญาแผนไม ซงใชสาหรบขนยายแผนกระเบอง


184

4. การอดขนรปกระเบองหลงคาดนเผา จะใชเครองอดไฮดรอลกในการขนรปซงจะมแรงอดประมาณ 40-80 ตน ขนอยกบชนดของกระเบองททาการผลตและขนาดของกระเบอง ระหวางการทาจะใชนามนพชและนามนดเซลชวยไมใชตดแทนพมพ ซงเดมการขนรปกระเบองเมอสมยกอนจะเปนการใชเครองเหวยงโดยใชแรงคน หรอใชวธกดบนเบาแมพมพ โดยใชขเถาแกลบโรยเบาแมพมพ และใชเทาเหยยบทกดานของเบาแมพมพหลายๆครงจนไดรปกระเบองทตองการ แตปจจบนมการประดษฐคดคนเครองอดแมพมพขนซงสะดวกสบายแตมราคาคอนขางสง

ภาพ 6 แสดงการขนรปกระเบองหลงคาดนเผา

5. การตกแตงผวกระเบอง เมอไดแผนกระเบองแลว ผผลตจะทาการตกแตงขอบกระเบองดนเผาใหสวยงาม เพอใหไดกระเบองทไดขนาดมาตรฐาน เนองจากกระเบองจะแขงตวแลวจะคตงอ จงตองตกแตงเกบรายละเอยดจนเรยบรอย หลงจากนนนามาผงอกรอบราว 20 วน ใหแขงตวแลวเกบขอบกระเบองอกครง

ภาพ 7 แสดงการเกบขอบกระเบองหลงคาดนเผา

6. การผงแหง กระเบองหลงคาทไดจะตองทาการผงใหแหงประมาณ 4 วน จนกวากระเบองทไดจะกลายเปนสขาว ในการผงนนจะตองอาศยความชานาญในการสงเกตวากระเบองแหงสนทหรอยง


185

ภาพ 8 แสดงผงกระเบองดนเผาอกครงเพอไลความชน

7. การเผากระเบอง กอนทาการเผากระเบองในทกครงจะตองทาการเตรยมเผา โดยการทาความสะอาดเศษกระเบองทแตกหรอกระเบองทชารดในการเผาครงกอนรวมทง ทาการซอมแซมเตาเผากระเบองเพอใหไมมความเสยหายตอการเผาครงใหมหลงจากนนนากระเบองทจะเผาทาการจดเรยงกระเบองลงเตาเผา โดยจดเรยงสลบกนไปมา เพอทตอนเผากระเบองจะไดสกอยางทวถง กอนการเผาจะตองทาการอนเตาเผากระเบอง โดยกระบวนการในการอนเตาเผาใชระยะเวลา 3 วนกนกระเบองระเบด แลวจะคอยๆเรงไฟ ซงกระบวนการเผากระเบองนจะใชระยะเวลาการเผา 45 วน โดยประมาณในการเผากระเบองแตละครงจะสามารถบรรจแผนกระเบองเขาเตาเผาไดทงหมดประมาณ 40,000 แผน ผผลตจะจดเรยงแผนกระเบองใหเปนระเบยบและซอนเปนชนจนเตมเตาเผา ระหวางการเผาจะเฝาดการเผาไหมและเตมเชอเพลงทก 30 นาท ตองเผาดวยความรอนอยางตอเนอง เตาเผากระเบองจะมปากปลองเปนชองขนาดประมาณ 30x50 เซนตเมตร เพอสงเกตการเผาไหมของกระเบองเมอไดกระเบองดนเผาทเหมาะสมแลวผผลตจะสงเกตทควนไฟ ปลองไฟและแสงสวางภายในเตา ถากระเบองสกดควนไฟจะมสแดง ปากปลองจะเหลองและแสงภายในเตาจะสวางจา ซงเปนกระบวนการทมความสาคญมากตองใชผชานาญการ

ภาพ 9 แสดงการจดเรยงกระเบองสลบกนไปมา เพอใหกระเบองสกอยางทวถง

8. การเผาเคลอบ หลงจากผานกระบวนการเผากระเบองแลว จะปลอยกระเบองทเผาในเตาเผา 7 วน เนองจากมอณหภมสง และปลอยใหกระเบองคงรปอก 7 วน จงจะสามารถนาไปใชงานได สวนกระเบองดนเผาทตองการในรปแบบเคลอบ ผผลตจะนาไป


186

ทาส แลวอบสและทาการอบอกประมาณ 30 ชวโมง หลงจากนนทงไว 24 ชวโมงและปลอยกระเบองทเผาแลวใหเยนอก 1 วน จงจะไดกระเบองหลงคาดนเผาแบบเคลอบ สรป ปจจบนนการผลตกระเบองหลงคาดนเผาในชมชนดานเกวยนลดนอยลง เหลอชางกระเบองอยเพยงคนเดยวทยงคงผลต โดยใหความเหนวาสาเหตทไมคอยมคนทากระเบองหลงคาดนเผาแลวเพราะลงทนสงใชระยะเวลาในการผลตนาน อกทงการเผากระเบองนนตองใชเตาเผาทมขนาดใหญมความเฉพาะ ตางจากการเผาเครองปนดนเผาทวไป และปจจบนความกาวหนาทางเทคโนโลยจงมผลตภณฑวสดมงหลงคาทมความทนสมยคลายคลงกบกระเบองดนเผา กระบวนการในการตดตงและขนสงสนคาสะดวกกวา ความนยมจงลดลงไป ทยงคงผลตอยเพราะยงมผนยมบางสวนทยงคงตองการรปแบบหลงคายงคงเอกลกษณรปแบบสถาปตยกรรมไทย อาทเชน วด หรอ รสอรทบางแหงอกทงเยาวชนรนหลงไมคอยใหความสนใจและใหความสาคญกบภมปญญาทองถนทมอย ในการอนรกษและสบทอดภมปญญาทองถนกระเบองหลงคาดนเผาชมชนดานเกวยนนนควรมการสงเสรมจากหนวยงานทเกยวของเขามามสวนรวมชวยเหลอโดยการถายทอดและปลกฝงจากรนสรนถายทอดไปยงรนปจจบนไปยงรนลกรนหลาน อาทเชน ประชาสมพนธใหเหนถงประโยชนของกระเบองดนเผานนเปนฉนวนกนความรอนธรรมชาต ลดความรอนหลงคาทจะเขามาในบาน รวมทงเปดการสอนใหกบผทสนใจ ถงการทากระเบองดนเผาของชมชนเพอใหเกดประโยชนสงสดและยงสามารถอนรกษภมปญญาทองถนอกดวย

เอกสารอางอง จตตมาผลเสวก. (2545). นครราชสมา. กรงเทพฯ: สานกพมพสารคด. ทว กองศรมา และศรพร พนสวรรณ. (2544).ของดโคราชเลมท 5 สาขาการชางฝมอ.นครราชสมา : สานกศลปะและ วฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. ผสด ทพทส. (2542). สารานกรมวฒนธรรมภาคกลาง เลม 1. กรงเทพฯ: สยามเพรสแมเนจเมนท จากด. มารสา หรญตยะกล. (2560). การพฒนาภมปญญากระเบองหลงคาดนเผา เพอสรางกระเบองหลงคาดนเผาทมการตดตงเซลล

พลงงานแสงอาทตย.วารสารวชาการคณะสถาปตยกรรมศาสตร สจล, 19(24), 93-101 วชรญา ตตยนนทกล และดลฤทย โกวรรธนะกล. (2556). ภมปญญาเครองปนดนเผาทองถนอสานหมบานดานเกวยน จงหวด

นครราชสมา สการพฒนาธรกจครวเรอน.วารสารวชาการโฮมภม, 1(1), 51-68. อางองสมภาษณ ธนตศร รงสแสนโบราณ. ส.ดนเผา. สมภาษณโดยมารสา หรญตยะกล. วนทสมภาษณ 23 สงหาคม 2559.

หลกเกณฑและคาแนะนาสาหรบผเขยนบทความ

วารสารวชาการศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร Art and Architecture Journal Naresuan University (AJNU) เปนวารสารทตพมพเพอเปนแหลงเผยแพรความกาวหนาของผลงานวชาการ บทความวจย และบทความวชาการทางสาขาศลปกรรมและสถาปตยกรรม ใหแกคณาจารย นสต และนกวชาการทงในและนอกสถาบน และนอกจากนนยงใชเปนสอกลางรายงานและแลกเปลยนผลการวจย แนวความคด หรอความรทเปนประโยชนและมคณคาทเกยวของกบผลงานวชาการ และการวจยทางสาขาศลปกรรมและสถาปตยกรรม ซงวารสารวชาการศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร มหลกเกณฑในการนาผลงานมาตพมพในวารสารฯ โดยจะตองไดรบการตรวจสอบทางวชาการจากผทรงคณวฒกอน เพอใหวารสารมคณภาพระดบมาตรฐานสากล สามารถนาไปใชประโยชนและอางองไดตอไปในอนาคต ผลงานทสงมาตพมพจงตองมสาระนาสนใจ เปนผลงานททบทวนความรเดมหรอองคความรใหมททนสมย และจะตองเปนผลงานทไมเคยเสนอหรอกาลงเสนอเพอตพมพในวารสารวชาการใดมากอน โดยวารสารวชาการศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร รบตพมพตนฉบบทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ 1. ประเภทของผลงานทตพมพในวารสารวชาการ 1.1 บทความวชาการ (Article) เปนบทความทเขยนขนในลกษณะวเคราะหวจารณ หรอเสนอแนวคดใหมๆ จากพนฐานทางวชาการทไดเรยบเรยงจากผลงานทางวชาการของตนเองหรอของผอน หรอเปนบทความทางวชาการทเขยนขนเพอเปนความรทมประโยชนแกคนทวไป 1.2 บทความวจย (Research Article) เปนบทความทมการคนควาอยางมระบบและมความมงหมายชดเจน เพอใหไดขอมลหรอหลกการบางอยางทจะนาไปสความกาวหนาทางวชาการ หรอการนาวชาการมาประยกตใชใหเกดประโยชน บทความวจยมลกษณะเปนเอกสารทมรปแบบของการวจยตามหลกวชาการ เชนมการตงสมมตฐานหรอมการกาหนดปญหาทชดเจนสมเหตผล โดยจะตองระบวตถประสงคทเดนชดแนนอน มการรวบรวมขอมล พจารณาวเคราะห ตความและสรปผลการวจยทสามารถใหคาตอบหรอบรรลวตถประสงคตามทตองการได 2. การจดเตรยมตนฉบบ 2.1 บทความภาษาไทยและภาษาองกฤษใหใชตวอกษร TH SarabunPSK ขนาดตวอกษร 14 ไมเกน 16 หนา ในการจดเตรยมบทความ 2.2 ใสเลขหนากากบทกหนาตรงดานลางตรงกลางของกระดาษ A4 2.3 ชอเรอง: ไมควรเกน 100 ตวอกษรรวมเวนวรรค ใชตวอกษร TH SarabunPSK ขนาดตวอกษร 18 2.4 ชอผเขยนบทความ:อยถดมาจากชอเรอง หากมผเขยนบทความหลายคนทสงกดตางหนวยงานกนใหใชตวอกษรอารบคตวเลกกากบเหนอตวอกษรสดทายของนามสกลแตละคนใสเครองหมายจลภาค (,.comma) ถดจากตวอกษรอารบค ตามดวยเครองหมายดอกจน (asterisk) สาหรบผเขยนบทความสาหรบตดตอ ใชตวอกษร TH SarabunPSK ขนาดตวอกษร 14 2.5 ทอยผเขยนบทความ: อยถดลงมาจากชอผเขยนบทความ ใหเขยนเรยงลาดบตามตวอกษรอารบคทกากบไวในสวนของชอผเขยนบทความ ใชตวอกษร TH SarabunPSK ขนาดตวอกษร 12 2.6 อเมลผเขยนบทความ: อยถดจากทอยของผเขยนบทความ ใหใสอเมลของผเขยนบทความทสามารถตดตอไดในระหวางดาเนนการ ใชตวอกษร TH SarabunPSK ขนาดตวอกษร 12 2.7 บทคดยอ (abstract) หรอ บทสรป (summary): ใหมเพยงยอหนาเดยวโดยไมใชหวขอยอยในบทคดยอ ระบความยาวไมเกน 300 คา หากเปนบทความภาษาไทย ตองมบทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ ผเขยนบทความควรกาหนดคาสาคญ (keywords) ของเรอง แตไมควรเกน 5 คา 2.8 องคประกอบของบทความ 2.8.1 บทความวชาการ ประกอบดวย 1.สวนนา - ชอเรอง

- ชอผเขยนบทความ (ระบผเขยนบทความสาหรบตดตอ) - ทอยผเขยนบทความ/สงกด (คณะ มหาวทยาลย จงหวดและอเมลผเขยนบทความ)

2.บทสรป (Summary) คาสาคญ (Keywords ) จานวนไมเกน 5 คา 3.เนอหา - บทนา (Introduction) - เนอหาในแตละประเดน - สวนสรปประเดน (Conclusion) เพอขมวดปมเรองทนาเสนอ พรอมขอเสนอแนะจากผเขยนบทความ เกยวกบเรองดงกลาวสาหรบใหผอานไดพจารณาประเดนทนาสนใจตอไป 2.8.2 บทความวจย ประกอบดวย 1.หนาชอเรอง - ชอเรอง - ชอผเขยนบทความ (ระบผเขยนบทความสาหรบตดตอ) - สงกด ( คณะ มหาวทยาลย จงหวด) และอเมลผเขยนบทความ 2.บทคดยอ - บทคดยอตองระบถงความสาคญของเรอง วตถประสงค วธการศกษา ผลการศกษา และบทสรป ความยาวไมเกน 300 คา 3.เนอหาบทความ- บทนา (ความสาคญของทมา ปญหาของงานวจย วตถประสงคการวจย) - วสดอปกรณและวธการ - ผลการศกษา - อภปรายผลการศกษา - สรปผลการศกษา - กตตกรรมประกาศ (ถาม) 2.9 เอกสารอางอง: เอกสารทนามาอางองควรไดมาจากแหลงทมการตพมพชดเจน อาจเปนวารสาร หนงสอหรอขอมลอนเตอรเนตกได ทงนผเขยนบทความตองเปนผรบผดชอบตอความถกตองของเอกสารอางองทงหมด กอนสงตนฉบบ ผเขยนบทความควรตรวจสอบถงความถกตองของการอางองเอกสาร เพอปองกน ความลาชาในการตพมพบทความ เนองจากบทความทการอางองไมถกตองจะไมไดรบการสงตอเพอพจารณาโดยผทรงคณวฒจนกวาการอางองเอกสารจะไดรบการแกไขใหถกตอง รปแบบของการอางองเอกสาร มดงน 2.9.1 การอางองจากหนงสอ รปแบบ : ชอผแตง. ปทพมพ ชอหนงสอ (ครงทพมพ). สถานทพมพ: สานกพมพหรอโรงพมพ. ตวอยาง : นรช สดสงข. (2548). การออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรม. กรงเทพฯ : สานกพมพโอเดยนสโตร. จรวฒน พระสนต,ศภเดช หมะมาน และลนดา อนทราลกษณ. (2544). ศกษาจตรกรรมฝาผนงวดหวยแกว อาเภอบางกระทมจงหวดพษณโลก.พษณโลก : คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

ดเรก ปทมสรวฒน และพชรนทร สรสนทร (บรรณาธการ). (2545).วฒนธรรมแหงการเรยนรของคนไทย รวม บทความนาเสนอในการประชมวชาการประจาป 2545 คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร. กรงเทพฯ: พ.เอ.ลฟวง. 2.9.2 การอางองจากบทความในหนงสอ

รปแบบ : ผแตง. (ปทพมพ). ชอบทความ. ในชอบรรณาธการ (บรรณาธการ), ชอเรอง (หนา เลขทอาง). สถานทพมพ: สานกพมพหรอโรงพมพ. ตวอยาง : สรมาส เฮงรศม. (2548). ภมปญญาชาวบาน:ทรรศนะใหมสการพฒนาทยงยน. ในดเรก ปทมสรวฒน (บรรณาธการ). ทนสงคมและทนวฒนธรรมในระบบเศรษฐกจและการจดการยคใหม: รวมบทความจาก การประชมทางวชาการประจาป 2547 มหาวทยาลยนเรศวร (หนา 237-251). กรงเทพ: พ.เอ.ลฟวง. 2.9.3 การอางองจากวารสาร รปแบบ : ผแตง. (ปทพมพ). ชอบทความ. ชอวารสาร, ปท (เลขประจาฉบบ), เลขหนาทตพมพบทความทงเรอง. ตวอยาง : สทศน เยยมวฒนา และกรธชา อนไพร. (2553). การประหยดพลงงานในอาคารดวยระบบทาความเยนแบบ ธรรมชาตของบานพกอาศยในสภาวะแวดลอมเขตรอนชน.วารสารวชาการศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร, 1(1), 1-17. Hengrasmee, S. and Chansomsak, S. (2011). Environmentally Friendly Architecture Design studio: A Studio Based Case study. Journal of Architectural/Planning Research and Studies, 8(1), 97-108.

2.9.4 การอางองวทยานพนธและการศกษาคนควาดวยตนเอง

รปแบบ: ผแตง. (ปทพมพ) ชอเรอง. วทยานพนธหรอการศกษาคนควาดวยตนเอง อกษรยอปรญญาปรญญา, ชอ มหาวทยาลย. ชอทตงมหาวทยาลย. ตวอยาง : ดนย เรยบสกล. (2556). การพฒนากระบวนการออกแบบชดประจาชาตไทย สาหรบการนาเสนอระดบ นานาชาต ศป.ด.,มหาวทยาลยนเรศวร, พษณโลก. 2.9.5 การอางองจากสอออนไลน

2.9.5.1.บทความออนไลน หมายถง บทความทเผยแพรโดยตรง ไมเปนสวนหนงของสอประเภทใด รปแบบ: ผแตง (วนท เดอน ปทเผยแพร). ชอบทความ. สบคนเมอ วนท เดอน ป, จาก แหลงทอยอยไฟล (URL) ตวอยาง: จรวฒน พระสนต และวนดา บารงไทย. (8 เมษายน 2543). วรรณกรรมเฉลมพระเกยรตพระราชนพนธ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชฯ เรอง พระมหาชนก: ความงดงามแหงวรรณกรรม สยาม ความงดงามแหงนาพระราชหฤทย. สบคนเมอ 10 เมษายน 2544, จาก http://www.nu.ac.th/article/chanok.html

American Psychological Association.(September15,1995). APA public policy actionalert:Legislation would affect grant recipients. Retrieved January 25,1996, from

http://www.apa.org/ppo/istook.html 2.9.5.2. บทความในสอออนไลน หมายถง บทความทเผยแพรเปนสวนหนงของสอออนไลนประเภทใดประเภท

หนง เชน หนงสอ วารสาร หนงสอพมพ เปนตน รปแบบ: ผแตง. (วนท เดอน ปทเผยแพร). ชอบทความ. ชอสอออนไลน. สบคนเมอ วนท เดอน ป, จาก แหลงทอยของไฟล (URL) ตวอยาง: พชย ลพพฒนไพบลย.(ตลาคม 2546). การวจยตลาด. วารสารประสทธภาพการจดการ. สบคนเมอ 13 กนยายน 2549, จากhttp://www.smethai.net/effectivemanagement/index.asp/ Robinson, P. (January 2055). Aptitude and second language acquisition. Annual review of applied linguistics. Retrieved September 14, 2006, from http://journals.cambridge.org/action/displayIssue?iid=322778

2.9.5.3.บทเรยนอเลกทรอนกส (e-learning) ในกรณลงรายการบรรณานกรมบทเรยนอเลกทรอนกสใหลงรปแบบรายการ ดงน รปแบบ: ผแตง. (วนท เดอน ปทเผยแพร). ชอบทหรอชอเรอง. ชอบทเรยนออนไลน. สบคนเมอ วนท เดอน ป, จาก แหลงท อยของไฟล (URL) ตวอยาง: ทพรตน สทธวงศ. (ม.ป.ป.) สวนประกอบของคอมพวเตอร.355308 คอมพวเตอรเพอการเรยนการสอน. สบคน เมอ 26 มนาคม 2550, จาก http://www.edu.nu.ac.th/wbi/355308/frame_menu.htm

Mae Fah Luang University. (n.d.) Chapter 7 : storage. 1405102 Introduction to postharvest technology. Retrieved March 26, 2007, from http://elearning.mfu.ac.th/mflu/1405102/lesson.htm

สามารถขอหลกเกณฑและคาแนะนาสาหรบผเขยนบทความวชาการ ทงานวารสารวชาการ คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร หรอดขอมลจากเวบไซดท www.arch.nu.ac.th/ajnu และสามารถลงทะเบยนและสงบทความมาไดท https://www.tci-thaijo.org/index.php/ajnu/index สามารถตดตอสอบถามไดท นางสาวศรอรา เสอทะยาน ผประสานงาน วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร (AJNU) คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 99 หม 9 ต.ทาโพธ อ.เมองพษณโลก จ.พษณโลก 65000 โทรศพท 055-962459 E-mail : [email protected] หรอ รองศาสตราจารย ดร.นรช สดสงข หวหนากองบรรณาธการ วารสารวชาการ ศลปะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร (AJNU) คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 99 หม 9 ต.ทาโพธ อ.เมองพษณโลก จ.พษณโลก 65000 โทรศพท 055-962491 E-mail : [email protected]

วารสารวิชาการ ศิลปะ ......วารสารว ชาการ...

Documents

Transcript of วารสารวิชาการ ศิลปะ ......วารสารว ชาการ...