179

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 9

หวขอเนอหาประจ าบท บทท 9 การวางแผนและวเคราะหบรรจภณฑในงานโลจสตกส มหวขอดงตอไปน 1 ความส าคญของการวางแผนและควบคมการผลต 2 การวางแผนการผลต (Production Planning) 3 การควบคมตารางการผลต (Production Control) 4 การบรหารพสดคงคลง

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

การจดการเรยนการสอนบทท 9 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน

1 สามารถและอธบายถงความส าคญของการวางแผนและควบคมการผลตได 2 มความเขาใจ สามารถอธบาย ขนตอน และมการประยกต การวางแผนการผลต

(Production Planning) ได 3 มความเขาใจ สามารถอธบาย ขนตอน และมการประยกต การควบคมตารางการผลต

(Production Control) ได 4 สามารถมความเขาใจและอธบายการบรหารพสดคงคลงได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

บทท 9 มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนทใชดงตอไปน 1 วธสอน ผสอนใชวธการสอนแบบบรรยาย เปดวดทศน และวธการสอนแบบถามตอบ 2 กจกรรมการเรยนการสอน สามารถจ าแนกได ดงน

2.1 กจกรรมกอนเรยน ผเรยนศกษาบทเรยนบทท 9 2.2 กจกรรมในหองเรยน มดงตอไปน

2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยการอธบายแผนกการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆ ตามแผนบรหารการสอนประจ าบท

2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 9 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม-ตอบ จากบทเรยน

2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 9 โดยใชค าถามจากค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห

2.4 ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ

180

สอการเรยนการสอนประจ าบท สอทใชส าหรบการเรยนการเรอง ความหมายของพสด มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. Power Point ประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส

การวดผลและการประเมนผลประจ าบท

1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการณตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจรรมการเรยนการสอน และความ

กระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

181

บทท 9 การวางแผนและวเคราะหบรรจภณฑในงานโลจสตกส (Packaging Planning and Analysis in Logistics)

9.1 ความส าคญของการวางแผนและควบคมการผลต

การวางแผนและควบคมการผลต วตถประสงคเพอใหเกดประโยชนสงสดจากทรพยากรทมอยอยางจ ากด และใหเปนทพอใจแกความตองการของลกคา ความหมายของทรพยากรในทนรวมหมายถงสงอ านวยความสะดวกในการผลต เชน เครองจกรและอปกรณ แรงงานและวตถดบการใชประโยชนสงสดจากทรพยากรทมอยอยางจ ากดนน เปนหนาทของผบรหารโรงงาน โดยผานหนาทของฝายวางแผนและควบคมการผลต โดยมหนาทเกยวกบการพยากรณ การวางแผน การก าหนดงาน การวเคราะห การควบคมสนคาคงคลง และการควบคมการด าเนนงานการผลต พนฐานและเทคนคของการควบคมการผลตเหลานสามารถน าไปใชงานดานอนๆ ทเปนงานบรการไดอกดวย เชน การควบคมสนคาคงคลงของหางสรรพสนคา และเทคนคการพยากรณการขายทชวยใหเกดประโยชนอยางมากในการวางแผนการผลตตามชวงเวลาตางๆ การค านวณหาจ านวนเตยงของคนไขในโรงพยาบาลใหเพยงพอตอการขยายงาน

9.1.1 การวางแผนและควบคมการผลตตองเปนหนวยงานหนงในองคการ กอนทจะลงมอท าการผลตฝายวางแผนและควบคมการผลตจะตองมตารางการผลตทมความคลองตวในการท างานส าหรบพนกงาน เพอใหมเวลาพอทจะแกไขปญหาทอาจเกดขนได ตองมการส ารองสนคาคงคลงส าหรบฝายขายซงตามธรรมชาตตองการทจะสงของใหลกคาไดมากทสด และพยายามจะใหเกดความลาชาในการสงมอบสนคานอยทสด ซงจะท าใหฝายขายตองการใหมของคงคลงไวมากๆแตทางฝายการเงนกไมตองการตนทนทจมไปกบสงอ านวยประโยชนในการผลต และตองการของคงคลงนอยทสดเทาทจะนอยได ทงนจะเหนไดวาฝายวางแผนและควบคมการผลตตองพยายามหาความสมดลในความตองการของแตละฝายทเปนอปสรรคตอเปาหมายของกนและกนภายในองคการจากหนาทในการจดสมดลความตองการของฝายตางๆ ท าใหมค าถามตามมาวา กจกรรมของฝายวางแผนและควบคมการผลตควรจะขนกบสวนใดขององคการจงจะเหมาะสม ควรจะขนอยกบผบรหารโรงงาน ขนอยกบฝายผลต ขนอยกบฝายขายหรอขนอยกบฝายประสานงาน ค าถามเหลานอาจมไดหลายค าตอบขนอยกบความเหมาะสมของแตละองคการ แตดวยความส าคญของหนาทในการวางแผนและควบคมการผลต บางครงบรษทควรจะมศนยกลางการวางแผนและควบคมการผลตเพอใหเกดความสมดลของความตองการทขดแยงกน โดยหนวยงานทเปนศนยกลางจะมหนาทในการรบผดชอบทางดานการพยากรณความตองการและการวางแผนการผลตใหสอดคลองตามฤดกาล นอกจากน อาจตองมหนาทในการตดตามผลและควบคมเกยวกบการขาย การสงของ และส งซอวตถดบ รวมทงหนาทในการก าหนดระดบของชวโมงการท างานและระดบของชวโมงท างานลวงเวลาดวย ส าหรบหนาทการก าหนด

182

9.1.2 การวางแผนและควบคมการผลต รายละเอยดตารางการท างานในโรงงาน เพอใหรวาจะตองท างานอะไร เมอไร และตอง

ใชเครองจกรเครองมออะไรบาง เปนหนาทของผบรหารในสายการผลตทรบขอมลมาจากฝายวางแผนและควบคมการอกทหนง 9.2 การวางแผนการผลต (Production Planning)

9.2.1 การวเคราะหระบบงานวางแผนการผลต พนฐานของงานดานการวางแผนการผลตนน มโครงสรางทสามารถพจารณาไดเปนระบบ

ระบบงานนจะมการไหลเวยนของขอมลดานการผลตเกดขน โดยทขอมลดงกลาวนจะมความสมพนธเชอมโยงกบทกหนวยงานในองคการและเปนกลไกส าคญ ส าหรบการควบคมการด าเนนงานดานการผลต ซงแสดงรายละเอยดไดตามภาพท 9-1

ภาพท 9-1 แผนภมแสดงความสมพนธของระบบการวางแผนการผลต

จากภาพท 3-1 ลกศรเสนเดยว (→) แสดงถงการไหลเวยนของขอมลทจ าเปนและหนาท

ทแตละหนวยงานจะตองมสวนเกยวของ สวนลกศรค (→) นนแสดงถงการไหลเวยนของวสดเรมตงแตการจดหาวตถดบจนกระทงสงมอบใหลกคา วสดในทนหมายถง วตถดบและชนงานระหวางกระบวนการผลตรวมถงสนคาทเสรจสมบรณ ทงนเมอพจารณากรอบของระบบการวางแผนการผลต

183

จากภาพท 3-1 จะพบวาการวางแผนการผลตนนมล าดบขนทสามารถแยกยอยไดตามชวงเวลา คอ การวางแผนการผลตระยะยาว ระยะกลาง และระยะสน ซงในแตละล าดบขนนนกจะมจดประสงคและหวขอทเปนองคประกอบของการวางแผนแตกตางกน ดงน

1) การวางแผนการผลตระยะยาว (Long-term Production Planning) การวางแผนการผลตระยะยาว หมายถง การวางแผนการผลตในชวงเวลามากกวา 1 ป ขนไป โดยทวไปแลวจะอยระหวาง 3-5 ป ซงเปนการวางแผนระดบกลยทธ (Strategic Level) โดยมจดประสงคเพอการตดสนใจในการเตรยมความพรอมดานก าลงการผลตส าหรบการด าเนนการในอนาคต เชน อาคาร สถานท เครองจกรหลก หรอสาธารณปโภคของโรงงาน เปนตน

2) การวางแผนการผลตระยะกลาง (Mid-term Production Planning) การวางแผนการผลตระยะกลาง หมายถง การวางแผนการผลตในชวงเวลาระหวาง 1-12 เดอนขางหนาซง เปนการวางแผนระดบการจดการ (Managerial Level) มจดประสงคเพอจดสรรการใชทรพยากรทมอยใหสามารถเกดผลอยางเตมทในกระบวนการผลต ค าวาทรพยากรในทนหมายถงสงทเปนปจจยส าหรบการผลต เชนวตถดบ แรงงาน เครองจกรและเครองมอ เปนตน การวางแผนการผลตระยะกลางนจะมหวขอทเปนองคประกอบส าคญ ดงน

การวางแผนการผลตรวม (Aggregate Planning) การวางแผนการผลตรวม เปนล าดบขนแรกของการวางแผนการผลตระยะกลาง ซงแผนการผลตรวมเปนแผนทสรางขนเพอเชอมโยงความสามารถในการผลตทงหมดทมอย ใหสอดคลองกบความตองการในตวสนคาทงหมดทจะเกดขนในชวงเวลาตางๆ ทงนจะยงไมเจาะจงรายละเอยดวาสนคารนใดหรอชนดใดจะตองมระดบของปจจยการผลตเทาใด แตจะเปนการก าหนดในลกษณะการพจารณาโดยรวมทงหมด ตวอยางเชนในชวงเวลาหนงจะสามารถท าการผลตเหลกรปพรรณไดกตน โดยไมแยกพจารณาวาจะตองใชปจจยการผลตเพอผลตเปน H-Beamเทาใด I-Beam เทาใด หรอ C-Beam เทาใด การวางแผนขนนจะยงเปนภาพรวมอยจงเปนสาเหตทใชชอเรยกวา Aggregate Planning ความส าคญของการวางแผนในหวขอนคอ เปนการจดเตรยมทรพยากรการผลตในระยะกลางใหสอดคลองกบแผนการผลตทจะเกดขน ภายใตก าลงการผลตทไดก าหนดไว รวมทงมงเนนในเรองตนทนการผลตทจะเกดขนใหอยในระดบทต าทสด

การจดตารางการผลตหลก (Master Production Scheduling : MPS) การจดตารางการผลตหลก (MPS) เปนการจดท าแผนการผลตทระบเจาะจงลงไปวาจะท าการผลตชนงานอะไร จ านวนเทาใด และจะตองเสรจสมบรณเมอใด โดยทวไปมกจะจดท าตารางการผลตหลกเปนรายเดอนหรอรายสปดาห ขนอยกบความเหมาะสมของการผลตนนๆขอมลในตารางการผลตหลกจะมาจากการแปลงคาจากการพยากรณยอดขาย ซงอาจจะค านวณตามหลกทางสถตหรอมาจากใบสงซอของลกคา ซงจะบอกชนด ปรมาณและวนก าหนดสงมอบอยางชดเจน ทงนการจดท าตารางการผลตหลกจะตองมความสอดคลองกบแผนการผลตรวมทไดก าหนดไวแลวดวย

การวางแผนความตองการวสด (Material Requirement Planning :

184

MRP) การวางแผนความตองการวสด (MRP) เปนเทคนคในการจดการเกยวกบความตองการวตถดบ ชนสวนประกอบและวสดอนๆ เพอใหสามารถรถงปรมาณความตองการในแตละชวงเวลาและสามารถจดหาไดอยางเพยงพอและทนเวลากบความตองการในทกๆ ขนตอนการผลต โดยขอมลจากตารางการผลตหลก (MPS) ซงจะบอกถงสงทจะตองผลตวามจ านวนเทาใดในเวลาใด จากนนจะพจารณาถงสวนประกอบของผลตภณฑทจะผลตวาประกอบดวยวตถดบชนสวน ชนสวนประกอบและวสดอนๆ อะไรบาง เพอจะใชในการจดหา โดยจะตองดขอมลปรมาณจากในคลงวสดทมชวงเวลาทใชในการจดหา ผลตภณฑทมขนตอนการผลตซบซอน มชนสวนประกอบตางๆ เปนจ านวนมากจ ะใชคอมพวเตอรเขามาชวยในการค านวณ ซงจะท าใหรวดเรวและถกตองมากขน เทคนคนจะประยกตใชกบระบบการผลตแบบไมตอเนอง Job Shopแตจะไมประยกตใชกบระบบการผลตแบบตอเนอง

การวางแผนความตองการก าลงการผลต (Capacity Requirement Planning : CRP) การวางแผนความตองการก าลงการผลต (CRP) เปนการจดท าแผนทเกยวของกบการก าหนดก าลงการผลตทจ าเปนส าหรบแตละสถานงาน (Working Station) เชน แรงงาน เครองจกรหรอปจจยการผลตทางกายภาพอนๆ วาควรจะตองมปรมาณเทาใด และตองการในชวงเวลาใดโดยจะรบขอมลความตองการวสดจาก MRP มาท าการประเมนผลเกยวกบภาระงาน (Work Load) ของสถานงานตางๆ วามความเหมาะสมหรอไม ทงนเพอใหสามารถมนใจไดวาก าลงการผลตทมอย และก าลงการผลตทตองการในชวงเวลานนมความสมดลเพยงพอส าหรบแตละหนวยงาน โดยพยายามไมใหเกดเหตการณทมภาระงานมากเกนไป มภาระงานนอยเกนไปหรอเกดคอขวด (Bottle Neck)

3) การวางแผนการผลตระยะสน (Short-Term Production Planning) การวางแผนการผลตระยะสน หมายถง การวางแผนการผลตทมชวงเวลาเปนราย

สปดาหหรอรายวนขนอยกบปรมาณงานและความซบซอนของกระบวนการผลต เปนการวางแผนระดบปฏบตการทมจดประสงคเพอจดเตรยมก าหนดเวลาในการท างานใหกบทรพยากรการผลตทเกยวของ เชน แรงงานเครองจกร เครองมอ รวมทงชวงเวลาในการปฏบตงานของแตละสถานงานดวย การวางแผนการผลตระยะสนนจะมงเนนเรองการจดตารางการผลต (Production Scheduling) เปนหลก ซงถอเปนล าดบขนสดทายของระบบการวางแผนการผลตโดยจะตองมความยดหยนตวไดคอนขางสง เพอใหสอดคลองกบสถานภาพของกระบวนการผลต

การจดตารางการผลต (Production Scheduling) การจดตารางการผลต เปนการจดสรรทรพยากรการผลตไมวาจะเปนแรงงาน เครองจกร หรอสงอ านวยความสะดวก ใหด าเนนการผลตตามทไดรบมอบหมายภายในชวงเวลาทก าหนดไว ซงรบชวงตอมาจากการวางแผนความตองการวสด (MRP) และการวางแผนความตองการก าลงการผลต (CRP) ทงการจดตารางการผลตจะเกยวของกบเรองการท างาน (Job Order) และการจดล าดบงาน (Job Sequencing) ใหกบแตละหนวยงาน การจดตารางการผลตเปนสงจ าเปนอยางยงของการผลตทงแบบตอเนอง และแบบกลมรวมถงแบบไมตอเนอง เพราะตองจดสรรทรพยากรการผลตทมอยใชส าหรบผลตผลตภณฑหลาย

185

ชนด ดงนนจงตองใชทรพยากรทมอยทงดานแรงงานคน และเครองจกร อปกรณใหเกดประสทธภาพสงสด

จากการวเคราะหระบบการวางแผนการผลตทงหมดจะพบวา ในการวางแผนการผลตแตละล าดบขนนนตองมงเนนในการใชประโยชนจากทรพยากรการผลตทมอยใหเกดผลสงสด ซงจะตองมการตดตามผลลพธการผลตจรงทเกดขนวาเปนไปตามแผนการผลตหรอไม โดยการประสานงานและสอสารขอมลทจ าเปนระหวางหนวยงาน หากมปญหาใดเกดขนกอาจจะตองมการปรบเปลยนแผนการผลตเหมาะสมกบสถานการณทเปลยนแปลงไป ทงนเพอใหกระบวนการผลตสามารถด าเนนการภายใตขอก าหนดตางๆ ได อยางมประสทธภาพ

ภาพท 9-2 การวางแผนการจดตารางการผลต

9.2.2 สภาพปญหาและแนวทางการปรบปรงระบบการวางแผนการผลต ในการด าเนนการผลตจรงนน ผทมหนาทรบผดชอบระบบการวางแผนการผลตมกจะ

พบวา ตองมการปรบเปลยนแผนการผลตอยตลอดเวลา แผนงานทเคยวางไวไมสามารถน าไปใชไดจรงเมอเกดความคลาดเคลอนระหวางแผนการผลตและความตองการท เกดขนจรง ซงสงผลใหกระบวนการผลตทด าเนนงานตามแผนงานดงกลาวเปนกระบวนการทไมมประสทธภาพตามไปดวย ถงแมวาทรพยากรผลตทางดานตางๆ เชน แรงงาน เครองจกร หรอวตถดบ จะมความพรอมเพยงใดกตาม ดงนน จงจ าเปนตองมการพจารณาสภาพปญหาทเกดขนในระบบการวางแผนการผลตเพอก าหนดแนวทางในการปรบปรงตอไป

1) สภาพปญหาของการวางแผนการผลต สภาพปญหาทเกดขนกบการวางแผนการผลตระยะยาว - ความผนแปรของความตองการทเกดจากลกคา - ขนตอนเพอการตดสนใจไมมความชดเจนหรอไมถกตอง - ขาดกลยทธในการวางแผนทเหมาะสม

186

สภาพปญหาทเกดขนกบการวางแผนการผลตระยะกลาง - ความผนแปรของตองการทเกดจากลกคา หรอการเปลยนแปลงรายละเอยดใน

ใบสงซอ - ความคลาดเคลอนของปรมาณทผลตไดจรงกบปรมาณทวางแผนการผลตไว - กลยทธในการวางแผนไมสอดคลองกบล าดบขนและหวขอของการวางแผน สภาพปญหาทเกดขนกบการวางแผนการผลตระยะสน - ความไมมเสถยรภาพของปจจยการผลต เชน แรงงาน เครองจกร หรอวตถดบ - ผลกระทบจากการปรบแผนการผลตในระยะกลาง - ผลกระทบจากการเปลยนรนการผลตทมตอแตละหนวยงาน

จากสภาพปญหาของระบบการวางแผนการผลตในแตละล าดบขนนนจะเหนไดวามลกษณะแตกตางกน เนองจากมองคประกอบพนฐานทเปนปจจยส าหรบการวางแผนทแตกตางกน ดงนน แนวทางในการปรบปรงระบบการวางแผนการผลตจงตองพจารณาแนวทางทสอดคลองกบแตละล าดบขนของการวางแผนและตองสามารถสงผลเชอมโยงถงกนไดทงระบบ

2) แนวทางการปรบปรงส าหรบการวางแผนการผลต แนวทางการปรบปรงการวางแผนการผลตระยะยาว การใชเทคนคในการพยากรณโดยวธทางคณตศาสตร รวมกบการใชดลพนจของ

ผมประสบการณประกอบกบ เพอลดความคลาดเคลอนของอปสงคทมความผนแปรจากลกคาและความสามารถในการผลตทจะมการเตรยมการไวส าหรบอนาคต

การตดสนใจในเรองของก าลงการผลตจะตองมความนาเชอถอ และด าเนนไปอยางมหลกการ ซงมขนตอนทสามารถสรปไดดงน 1. ท าการประเมนก าลงการผลตทตองการในชวงเวลา 3-5 ป ขางหนาให

สอดคลองกบปรมาณอปสงคจากการพยากรณ 2. ก าหนดชองวาง (Define Gabs) ระหวางคาประมาณของก าลงการผลตท

ตองการกบก าลงการผลต 3. ก าหนดทางเลอก (Define for Alternative) เพอแกไขปญหาของชองวาง

ดงกลาว 4. พจารณาทางเลอกโดยใชเทคนคการตดสนใจ (Decision Technique) มา

ประเมนเพอหาทางเลอกทดทสด กลยทธทใชส าหรบการวางแผนก าลงการผลตระยะยาวสามารถพจารณาได

ดงน 1. การใช เทคนคส ารองขนาดก าลงการผลต (Sizing Capacity Sparing

Technique)

187

2. การใชทฤษฎของขอจ ากด (Theory of Constraint) 3. กลยทธเรองเวลาและการขยายตว (Timing and Expansion Strategy)

แนวทางการปรบปรงการผลตระยะกลาง การใชเทคนคการพยากรณโดยใชวธวเคราะหอนกรมเวลา (Time Series

Analysis) เพอลดความคลาดเคลอนของอปสงคทมความผนแปรจากลกคา ซงสามารถวเคราะหเปนแบบรายเดอนหรอรายไตรมาสได

ก าหนดวธการเพอปรบแผนการผลต เพอใหสามารถคงสถานภาพทางการผลตภายใต

ขอก าหนดทมอยได ซงโดยทวไปมวธทน ามาปฏบตอย 2 วธ ดงน วธท 1 คอ การปรบเปลยนแผนการผลตโดยวธเฉลย น าหนก (Weighted Average Method) วธท 2 คอ การปรบระดบสม าเสมอ (Leveling Method)

กลยทธทใชส าหรบการวางแผนก าลงการผลตระยะกลางสามารถพจารณาไดดงน 1. กลยทธการไลตาม (Chase Strategy) และกลยทธการกษาระดบ (Level

Strategy) ส าหรบการวางแผนการผลตรวม 2. การใชเทคนคในการใชของหมด (Run-Out Time Technique) และการใช

เทคนคในการผลตจ านวนมากไวกอน เพอใหตนทนตอหนวยต าส าหรบการจดตารางการผลตหลก

3. การใชเทคนคการก าหนดขนาดของการผลตแตละคราว (Lot Sizing Technique) ส าหรบการจดตารางการผลต

แนวทางการปรบปรงการวางแผนการผลตระยะสน การใชเทคนคจดสมดลในสายการผลต เพอรองรบผลกระทบจากปญหาดาน

ปจจยการผลตทไมมเสถยรภาพ การใชหลกเกณฑในการก าหนดงานส าหรบการจดตารางการผลต เพอลด

ผลกระทบจากการ เปลยนรนการผลตในแตละสถานงานหรอหนวยผลต

การใชหลกเกณฑของการจดล าดบงานอยางมเหตผล (Heuristic Approach) ประกอบกบการ พจารณาสภาวะของกระบวนการผลตบนพนฐานของความเปนจรง เพอลดผลกระทบจาก การปรบแผนการผลตในระยะกลาง โดยมหลกเกณฑทนยมใชดงน 1. เขากอนท ากอน (First Come – First Serve :FCFS)

188

2. ท างานทใชเวลานอยทสดกอน (Shortest Processing Time :SPT) 3. ท างานทใชเวลามากทสดกอน (Longest Processing Time : LPT) 4. ท างานทมก าหนดสงเรวทสดกอน (Earliest Processing Time : EPT) 5. ท างานทเวลาเหลอนอยทสดกอน (Minimum Slack Time : MST) 6. เขาทหลงท ากอน (Last Come – First Served : LCFS)

แนวทางการปรบปรงระบบการวางแผนการผลตในแตละล าดบขนมความเชอมโยงกนไดทงระบบ ซงสามารถสรปเปนภาพรวมไดดงภาพท 9.3

ภาพท 9-3 แสดงความเชอมโยงของการปรบปรงระบบการวางแผนการผลต

9.2.3 ผลจากการปรบปรงระบบการวางแผนการผลต 1. เพอศกยภาพในการใชทรพยากรการผลตใหเกดประโยชนสงสดในกระบวนการผลต 2. ลดความไมสอดคลองกน (Non-Conformable) ของการจดเตรยมทรพยากรการ

ผลตกบความตองการทเกดขนจรงในกระบวนการผลต 3. ลดการรอคอยงานหรอเวลาสญเปลา (Idle Time) ในกระบวนการผลต 4. ลดปรมาณชนงานในระหวางกระบวนการผลต (WIP) 5. ลดเวลาน าในการผลต (Lead Time) และเพมปรมาณ งานทสงมอบตรงเวลา โดยสรป จากทไดน าเสนอเนอหาไปในสวนของการปรบปรงระบบการวางแผนการผลต

189

ดงรายละเอยดขางตน มขอพจารณาทควรตระหนกถงประการหนง คอ ระบบการวางแผนการผลตเปนเพยงสวนงานหนงของการจดการกระบวนการผลต ซงการจดการกระบวนการผลตทดนนตองมระบบการวางแผนการผลตทมประสทธภาพ รวมทงจะตองมระบบการควบคมการผลตทมประสทธภาพดวย 9.3 การควบคมตารางการผลต (Production Control)

การควบคมการผลตในทนกคอ การตดตามผลและรายงานความกาวหนาของงาน เพอใหเจาของวศวกร หรอผควบคม สามารถมองเหนไดอยางแจมแจ งถงผลงานทท าได จะไดทราบถงอตราความกาวหนาของงานทท าไดเมอเทยบกบงานทไดวางไว การควบคมการผลตเปนกจกรรมทเกดขนภายหลงจากทไดมการวางแผนการผลตเรยบรอยแลว และอยในชวงทการผลตก าลงด าเนนงานอย จนกระทงเสรจเรยบรอยตามแผน ซงในขนตอนของการวางแผนเปนเพยงการจดระบบงานเพอใชระบบงานทมอย ยงไมไดลงมอท าตามแผน ซงในชวงของการด าเนนงานตางๆ ปญหาและอปสรรคตางๆ อาจเกดขนในกระบวนการผลต ปญหาและอปสรรคดงกลาวนอาจจะเกดจากวสดอปกรณหรอก าลงคนมไมพอตามแผนทก าหนดไว วตถดบหรอชนสวนมาสงชากวาก าหนด หรออาจเกดจากเครองมอเครองจกรขดของใชงานไมได เปนตน นอกจากนนยงมเรองของความตองการทเพมขนของลกคา เชนการขอเปลยนก าหนดวนสงมอบงาน หรอขอเปลยนในรายละเอยดของการผลตสนคา เปนตน ซงในกรณดงกลาวน อาจท าใหเราตองมการแกไขปรบปรงตารางการผลตเสยใหม เพอใหสอดคลองกบสภาพการณทเปลยนแปลงไป

ดงนน พอจะกลาวไดวา การควบคมการผลตกคอ เพอท าใหการผลตและการบรหารสามารถเสรจทนตามเวลาในปรมาณทก าหนดตามแผนการผลตดงนน การทจะท าใหกจกรรมดานการควบคมการผลตไดผลส าเรจตามเปาหมาย จะตองประกอบดวยขนตอนส าคญๆ ดงน

1. การบนทกและรวบรวมขอมลเกยวกบความกาวหนาของงาน 2. วเคราะหความกาวหนาของงาน โดยเปรยบเทยบกบแผนการผลตทไดวางไว 3. ด าเนนการเปลยนแปลงการผลต หรอปรบปรงตารางการผลตตามความจ าเปน ซงจะน าไปส

เปาหมายทตองการ 4. วเคราะหขอมลตางๆ หลงจากเสรจสนงานการผลตแตละครง เพอใชในการพฒนาและ

ปรบปรงการวางแผนและควบคมการผลตใหมประสทธภาพสงยงขน เทคนคทใชจะแสดงความกาวหนาของงานแตละชนดเทยบกบเวลาทใชท า ส าหรบในทนจะ

น าเสนอถงเทคนคทใชในการควบคมบางชนดทเปนทรจกและนยมใชกนคอ แผนภมแกนต (Gantt Chart)และการจดสมดลสายการผลต

190

9.3.1 การควบคมดวยแผนภมแกนต แบบของแผนภมทใชแสดงความกาวหนาของานแบบหนงทนยมใชกนทวไปกคอ แบบ

แผนภมของแกนต ซงนอกจากจะใชแผนภมนในการก าหนดรายละเอยดตารางการท างานดงทไดกลาวมาแลว ยงใชเปนเครองมอในการตดตามความกาวหนาของแผนการทวางไวไดดอกดวยประโยชนของแผนภมแกนต นนกคอ สะดวกและงายและเปนทเขาใจโดยทวไปของผทเกยวของ แผนภมของแกนตทใชในการก าหนดรายละเอยดตารางการท างานจะใชในการตดตามผลและรายงานความกาวหนาของงานไปดวย

9.3.2 การควบคมโดยการจดสมดลสายการผลต ลกษณะของงานสายผลตบางชนด จะสามารถมองเหนไดชดวามขนตอนการผลตทตอง

กระท าซ าๆกนและเหมอนกนเชน ลกษณะของการประกอบตางๆ ซงประกอบดวยชนสวนหลายๆ ชน แตละชนมนจะแยกกนไปตามแผนกตางๆ ตามกรรมวธทมอย และสดทายกจะน ามารวมกนทสายงานประกอบเพอประกอบเปนรปผลตภณฑส าเรจรป ในการควบคมและตดตามผลงานวาในขณะหนงงานงานตางๆ ไดด าเนนไปตามก าหนดการทวางไวไดหรอไม มงานใดทลาชาตองเรงใหเรวขน วธทมประโยชนส าหรบการตรวจสอบเพอควบคมการผลตในลกษณะนกคอ การจดสมดลสายการผลต เพอใหสถานงานทท างานเรวหนมาชวยสถานทท างานชา โดยเปาหมายอยทการประกอบไมใชอยทความเรวของแตละชนสวน

เมอผลจากการรายงานและตรวจสอบความกาวหนาของงาน ไดตรวจพบวาผลผลตทเกดขนจรงผดพลาดไปจากแผนงานทก าหนดไว ผควบคมการผลตจะตองหาสาเหตของขอผดพลาดทเกดขน และท าการแกไขและปรบปรงตารางการท างานใหม เพอใหทนความ ตองการทไดก าหนดไว ซงในการแกไขอาจท าไดดงน

1. จดตารางการท างานลวงเวลาเพมขน 2. เพมกะในการท างานเปนพเศษ 3. โอนงานบางสวนใหแกผรบเหมารายอนรบไปท า 4. ในกรณทวสดขาดแคลน อาจท าการเรงก าหนดการสงของเขามาใหเรวขน 5. จดหาคนงานเพมขน 6. จดหาเครองมอเครองจกรเพมขน หรอหาเครองจกรทมประสทธภาพสงกวา กจกรรมของการควบคมการผลตและตดตามความกาวหนา เปนกจกรรมทตองท าอยาง

ตอเนองและตลอดไปตราบเทาทการผลตยงคงด าเนนอย และเปนสวนส าคญทจะท าใหการผลตสามารถด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนมผลท าใหไดรบความเชอถอจากลกคามากยงขน

นอกจากเทคนคทใชในการควบคมการผลตตามทไดกลาวมาแลว การควบคมเกยวกบขอมลการผลตกเปนสวนส าคญ ซงการสงผานขอมลจากหนวยงานหนงไปยงอกหนวยงานหนงจะตองถกตอง และทนตอความตองการทจะใชจรง นอกจากนนผทควบคมการผลตจะตองมมาตรการในการ

191

ปองกนความลาชาในการสงมอบ กลาวคอจะตองพยายามท าการผลตตามแผนงานทไดก าหนดไวอยางเครงครด โดยมมาตรการทควรพจารณา 5 ประการคอ

1) ปรบปรงวธการมอบหมายงาน ประการแรกในการมอบหมายงานใหกบผอยใตบงคบบญชานน เมอมอบงานปจจบนใหไปแลวจะตองมอบหมายงานถดไปและงานทถดไปอก 1 งานดวย ในการสงนน ปกตจะท าโดยใชใบสงงาน ในกรณนจะท าปายรบใบสงงานขน ใบสงงานของปจจบนจะเสยบไวทชองสวนหนง สวนงานถดไปและงานถดไปอกจะถกมอบหมายโดยเสยบแยกชองกน

จากนน ผปฏบตงานหรอผควบคมงานจะตองตรวจสอบวา งานถดไปและงานถดไปอกนน มวสดอปกรณและเครองไมเครองมออยพรอมหรอไม ถาเรามอบหนวยงานใหผใตบงคบบญชาเฉพาะงานปจจบนเทานน เมองานนนเสรจสนลงและจะมอบงานถดไปให แตปรากฏวาอปกรณทจ าเปน เชน สวาน ไมมหรอวสดมไมเพยงพอ กจะท าใหผปฏบตงานตองเสยเวลารอ เพอไมใหเรองท านองนเกดขน จะตองมการสงมอบงานหนา และมการตรวจสอบและจดหาของทจ าเปนตองใชไวใหพรอมเพรยง

2) ตรวจสอบความกาวหนาหรอความลาชาของงานโดยดจากวนเรมงาน การพจารณาสภาพความกาวหนาหรอความลาชาของงานใหตดสนจากวนเรมงาน เพอทจะใหงานเสรจสนลงตามแผนนนจะตองตรวจสอบใหแนชดวางานนนจะตองเรมท าตงแตเมอไหรถาไปตรวจสอบวางานนนจะเสรจตามแผนหรอไมในตอนทใกลจะจบแผน กอาจจะชาเกนไป ดงนน จะตองมการก าหนดวนเรมงานและเวลาเรมงานไว แลวควบคมดแลใหมการเรมงานตามแผนทไดวางไว ถารตววาเรมงานชาไปเมอใกลก าหนดสงมอบกอาจจะสายเกนไปทจะแกไขอะไรไดทน โดยเฉพาะอยางยงชนสวนทสงใหกจการภายนอกจดให จะตองตรวจสอบใหมการรกษาเวลาสงมอบใหตรงเวลา โดยท าการตรวจสอบวนเรมงานใหด เพราะโดยทวไปแลวกจการผรบเหมางานมกจะไมแจงความลาชาของงาน จนกวาจะใกลก าหนดเวลาทจะตองสงมอบงาน

ดงนนในการควบคมวนเรมงานของกจการผรบเหมานนเราจะใชระบบมาทน ( Come Up ) ซงเปนแผนบตร ( Come Up Card ) ทไดก าหนดวนททจะตองเรมงานนนสามารถสงมอบไดทนเวลาโดยจะเรยงบตรนนตามวนท ยกตวอยางเชน เมอดงบตรของวนท 15 เมษายน ออกมา ในบตรนนกจะมการเขยนงานซงจะตองเรมท าในวนนไว หรอบตรวนท 16 เมษายน กจะมการเขยนงานทจะตองเรมท าในวนท 16 ไว โดยเราเรยกบตรนวา บตรมาทน ( Cone Up Card )

3) การด าเนนการตรวจรบของทเขามาโดยเรว ผควบคมการผลตจะตองตรวจรบชนสวนหรอวตถดบทเขามาในหนวยงานของตนโดยเรว ถาเปนไปไดกควรตรวจสอบเสยทนททของเขามา มกจะพบวาชนสวนหรอวตถดบทไดรบเขามามนจะมความบกพรองหรอตองแกไขขอบกพรองทคนพบกนในเวลาปฏบตงานจนเรมรสกวานาตรวจสอบกนตงแตเวลาทรบของเขามา ส าหรบกรณทมหนวยตรวจสอบชนงานทวาจางจากภายนอกหรอชนงานทเขามาจากขนตอนการผลตลวงหนานนมนจะไมคอยพบปญหาเชนน

192

ภาพท 9-4 การด าเนนการตรวจรบของ

ชนสวนหรอวตถดบทเขามาในวนนนควรจะไดรบการตรวจ โดยผควบคมงานหรอพนกงานอนๆในวนนนหรอวนถดไปโดยเรว

4) การประสานงานกบขนตอนการผลตกอนและหลง ผควบคมงานจะตองรวาขนตอนการผลตกอนหนาและหลงความรบผดชอบของตนมความราบรนหรอไม ถาขนตอนกอนหนาลาชาและจะมผลกระทบตอหนวยผลตของตนหรอไม ทงนเพอจะไดวางมาตรการรบมอไวตงแตเนนๆ นอกจากนนแลวในบางครงขนตอนทอยถดไป อาจมความตองการทจะใหเรงงานเรวขนจากแผนงานเดมทเคยวางเอาไวทงนอาจเนองมาจากมการปรบปรงการผลต ในกรณเชนนเราอาจจ าเปนทจะตองตอบสนองความตองการของขนตอนทอยถดไป ค าพดทวา “ตองนกอยเสมอวาขนตอนถดนนเปนลกคา” เปนค าเตอนใจทเนนในดานการควบคมคณภาพแตกสามารถจะน าใชกบการควบคมคณภาพ แตกสามารถจะน ามาใชกบการควบคมเวลาสงมอบงานได

5) การรายงานความลาชา ถงแมวาเราจะใชวธการหรอมาตรการตางๆ ในการควบคมเวลาสงมอบแลวกตาม บางครงกไมอาจหลกเลยงความลาชาได ดงนน การรายงานความลาชาจงควรไดมการด าเนนการโดยเรว เพอจะไดวางมาตรการการแกไปไดทนเวลาโดยทวไปแลวเรามกไมอยากใหคนอนรถงความลาชาหรออปสรร8ของเรา และไมอยากทจะใหผบงคบบญชาร โดยมกจะวางมาตรการแกไขกนเองอยางเงยบๆ ในขณะทไมมใครรเหมอนกบไมมอะไร

โดยทวไปแลวเรามกไมอยากใหคนอนรถงความลาชาหรออปสรร8ของเรา และไมอยากทจะใหผบงคบบญชาร โดยมกจะวางมาตรการแกไขกนเองอยางเงยบๆ ในขณะทไมมใครรเหมอนกบไมมอะไรเกดขน แตสงนไมเปนผลดตอการควบคมความกาวหนาในการผลต การแกไปญหาดวยตนเองนนถาเปนไปอยางเรยบรอยกไมเปนไร แตมตวอยางใหเหนอยบอยๆ ทกลบกลายเปนการสรางปญหาเพมขน เชน การพยายามทซอมเครองจกรทช ารดใหสามารถท างานไดชวคราวดวยตนเอง ผลปรากฏวาเครองจกรกลบยงช ารดมากขนท าใหตองเสยเวลาในการซอมนานขน และเกดความลาชามากยงขน

193

ผควบคมงานจะตองรายงานใหผบงคบบญชา หรอผรบผดชอบในขนตอนการผลตถดไปทราบโดยทนททคดวาจะเกดความลาชาขน ไมใชไปรายงานตอนทไดเกดความลาชาในการสงมอบของขนแลวดงนน ถาวนเรมงานมความลาชาเกดขนใหรายงานใหผทเกยวของทราบทนทในเวลานน 9.4 การบรหารพสดคงคลง

ในกระบวนการผลตปจจยการผลตทมความส าคญอยางยงตวหนงกคอวตถดบ ชนสวนและวสดตางๆ หรอทเรยกวาพสดคงคลง ซงตองเตรยมพรอมทงดานคณภาพและปรมาณเพอรองรบกระบวนการผลตผลตภณฑทลกคาตองการพสดคงคลง ( Inventory) จดเปนสนทรพยหมนเวยนชนดหนง ซงองคการตองมตองมไวเพอขายหรอผลตประกอบดวย

ภาพท 9-5 พสดคงคลง ทมา : http://www.checkstockpro.com/

1 วตถดบ (Raw Material) คอสงของหรอชนสวน ทซอมาเพอใชในการผลต 2 งานระหวางท า (Work-in-Process) คอชนงานทอยในขนตอนการผลตหรอรอคอยทจะผลต

ในขนตอนตอไปโดยทยงผานกระบวนการผลตไมครบทกขนตอน 3 วสดซอมบ ารง (Maintenance / Repair / Operating Supplies) คอ ชนสวนหรออะไหล

เครองจกรทส ารองไวเผอเปลยนเมอชนสวนเดมเสยหรอหมดอายใชงาน 4 สนคาส าเรจรป (Finished Goods) คอ ปจจยการผลตทผานทกกระบวนการผลตครบถวน

พรอมทจะน าไปขายใหลกคาได

9.4.1 วตถประสงคของการบรหารพสดคงคลง การบรหารพสดคงคลงมจดมงหมายหลกอย 2 ประการใหญ คอ

194

1) การลงทนในพสดคงคลงต าทสดเทาทจะท าได เพอท าใหตนทนการผลตต าลงดวย 2) การบรการลกคาในปรมาณทเพยงพอและทนตอความตองการของลกคาเสมอ เพอ

สรางและรกษาระดบของสวนแบงตลาดไว แตวตถประสงคสองขอนจะกอใหเกดความขดแยงกนในการบรหารพสดคงคลง เพราะ

การลงทนในของคงคลงต าทสด มกจะตองใชวธลดระดบพสดคงคลงใหเหลอนอยมากแคเพยงพอใชปอนกระบวนการผลตใหสามารถด าเนนไดโดยไมหยดชงก แตระดบพสดคงคลงทต าเกนไปกเปนเหตใหบรการลกคาไมเพยงพอหรอไมทนใจลกคา ในทางตรงขามการถอของคงคลงไวมากเพอผลตหรอสงใหลกคาไดเพยงพอและทนเวลาเสมอกท าใหตนทนพสดคงคลงสงขน ดงนนการบรหารพสดคงคลงโดยรกษาความสมดลของวตถประสงคทงสองขอนจงไมใชเรองงาย

9.4.2 หนาทของพสดคงคลง พสดคงคลงมหนาทตางๆ ในองคการธรกจดงตอไปน 1 ตอบสนองความตองการของลกคาทประมาณการไวในแตละชวงเวลา ทงในและนอก

ฤดกาลโดยการเกบของคงคลงไวในคลงชนสวน อปกรณ หรอสนคา 2 รกษาการผลตใหมอตราคงทสม าเสมอ เพอรกษาระดบการวาจางแรงงาน การเดน

เครองจกรฯลฯ ใหสม าเสมอได ของทขายไมหมดในชวงขายไมด จะเกบไวขายตอนชวงขายดซงอาจจะผลตไมทนขาย

3 ท าใหธรกจไดสวนลดปรมาณจากการจดซอครงละมากๆ เกนกวาทจะใชหมดภายในคราวเดยว

4 ปองกนการเปลยนแปลงราคาและผลกระทบจากเงนเฟอ เมอสนคาในทองตลาดมราคาสงขน

5 ปองกนของขาดมอดวย ของเพอการผลตในชวงฉกเฉน (Safety Stock) เมอของทสงเกดสงมาลาชาหรอบงเอญไดค าสงเพมขนกะทนหน

6 ท าใหกระบวนการผลตสามารถด าเนนการตอเนองอยางราบรน ไมมการหยดชะงกเพราะของขาดมอจนเกดความเสยหายแกกระบวนการผลต เชน คนงานวางงาน เครองจกรถกปด ผลตไมทนค าสงซอของลกคา

9.4.3 ตนทนของพสดคงคลง ตนทนหรอคาใชจายทเกยวของกบพสดคงคลงมดงตอไปน 1 คาใชจายในการสงซอ (Ordering Cost)

เปนคาใชจายทตองจายเพอใหไดมาซงพสดคงคลงทตองการ ซงจะแปรตามจ านวนครงการสงซอ แตไมแปรตามปรมาณพสดคงคลง เพราะสงซอของมากเทาใดกตามในแตละครง คาใชจายในการสงซอกยงคงท แตถายงสงซอบอยครง คาใชจายในการสงซอจะยงสงขนคาใชจายในการสงซอไดแก คาเอกสารใบสงซอ คาจางพนกงานจดซอ คาโทรศพท คาขนสงสนคา คาใชจายในการช าระเงน ฯลฯ

195

2 คาใชจายในการเกบรกษา (Carrying Cost) เปนคาใชจายทเกดขนจากการมพสดคงคลงและการรกษาสถานภาพใหของคงคลงนน

อยในสภาพทใชงานได ซงจะแปรตามปรมาณของคงคลงทถอไว และระยะเวลาทเกบพสดคงคลงนนไว

คาใชจายในการเกบรกษา ไดแก ตนทนเงนทนทจมอยกบสนคาคงคลงซง คอ คาดอกเบยจายถาเงนทนนนมาจากการกยม หรอเปนคาเสยโอกาสถาเงนทนนนเปนสวนของเจาของ คาคลงสนคา คาไฟฟาเพอรกษาอณหภม คาใชจายของสนคาทช ารดเสยหายหรอหมดอายเสอมสภาพจากการเกบนานเกนไป คาภาษและการประกนภย คาจางยามและพนกงานประจ าคลงสนคา ฯลฯ

3 คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลน (Shortage Cost หรอ Stockout Cost) เปนคาใชจายทเกดขนจาก การมพสดคงคลงไมพยงพอตอการผลตหรอการขาย ท าให

ลกคายกเลกค าสงซอขาดรายไดทควรไดกจการเสยชอเสยง กระบวนการผลตหยดชะงกเกดจากการวางงานของเครองจกรและคนงาน ฯลฯ คาใชจายนจะแปรผกผนกบปรมาณสนคาคงคลงทถอไว นนคอ ถาถอพสดคงคลงไวมากจะไมเกดการขาดแคลน แตถาถอสนคาคงคลงไวนอยกอาจเกดโอกาสทจะเกดการขาด แคลนไดมากกวา และคาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลนนขนอยกบปรมาณการขาดแคลนรวมทงระยะเวลาทเกดการขาดแคลนนดวย

คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลน ไดแก ค าสงซอ Lot พเศษทางอากาศเพอน ามาใชแบบฉกเฉน คาปรบเนองจากสงสนคาใหลกคาลาชา คาเสยโอกาสในการขาย คาใชจายทเกดขนจากการเสยคาความนยม (Goodwill) ฯลฯ

4 คาใชจายในการตงเครองจกรใหม (Setup Cost)

ภาพท 9-6 เครองจกรพมพบรรจภณฑ ทมา : http://www.thaiprint.org/

196

เปนคาใชจายทเกดขนจากการทเครองจกรจะตองเปลยนการท างานหนงไปยงอกการท างานหนงซงจะเกดการวางงานชวคราว ของคงคลงจะถกทงใหรอกระบวนการผลตทจะตงใหม คาใชจายในการตดตงใหมนจะมลกษณะเปนตนทนทซงจะไมขนกบปรมาณการผลตแตข นกบขนาดของ Lot การผลต ถาผลตเปน Lot ใหญ มการตดตงเครองใหมนานทครง คาใชจายในการตงเครองใหมกต า ถาผลตเปน Lot เลก มการตดตงเครองใหมบอยครง คาใชจายในการตดตงเครองใหมกจะสง

ในบรรดาคาใชจายเกยวกบของคงคลงตาง ๆ เหลาน คาใชจายในการเกบรกษาจะสงขนถามระดบของคงคลงสง และจะต าลงถามระดบของคงคลงต า แตส าหรบคาใชจายในการสงซอ คาใชจายเนองจากสนคาขาดแคลน และคาใชจายในการตดตงเครองจกรใหม จะมลกษณะตรงกนขามคอ จะสงขนถามระดบของคงคลงต าและจะต าลงถามระดบของคงคลงสง ดงนนคาใชจายเกยวกบของคงคลงทต าสดจะอยในระดบทคาใชจายทกตวรวมกนแลวต าสด หรอทเรยกวา ปรมาณการสงซอทประหยดทสดหรอ EOQ (Economic Order Quantity)

9.4.4 ระบบควบคมของคงคลง ภาระงานอนหนกประการหนงของการบรหารของคงคลง คอ การลงบญชและตรวจนบ

ของคงคลง เพราะแตละธรกจจะมของคงคลงหลายชนด แตละชนดอาจมความหลากหลาย เชน ตะปขนาดตาง ๆ ผาสตาง ๆ ซงท าใหการตรวจนบของคงคลงตองใชพนกงานจ านวนมากเพอใหไดจ านวนทถกตองภายใตระยะเวลาทก าหนด เพอทจะไดทราบวาของคงคลงตวใดเรมขาดมอตองซอมาเพม และควรซอเปนจ านวนเทาใดจงพอใชและไมมากไมนอยเกนควร

ระบบการควบคมของคงคลงทมอย 3 วธ คอ 1) ระบบของคงคลงอยางตอเนอง (Continuous Inventory System และ Perpetual

System) เปนระบบของคงคลงทมวธการลงบญชทกครงทมการรบและจายของ ท าใหบญชแสดงยอดคงเหลอทแทจรงของสนคาอยเสมอ ซงจ าเปนอยางยงในการควบคมของคงคลงรายการทส าคญ แตระบบนเปนวธทมคาใชจายสงมากในดานงานเอกสาร และตองใชพนกงานจ านวนมากจงดแลการรบจายไดทวถง ในปจจบนการน าเอาคอมพวเตอรเขามาประยกตใชกบงานส านกงานและบญช สามารถชวยแกไขปญหาในหวขอนไดดวยการใช Bar Code หรอ Universal ProductCode (UPC) ปดบนสนคาหรอวสดแลวใช Laser Scan อาน ซงวธนนอกจากจะมความถกตองแมนย าเทยงตรง แลว ยงสามารถใชเปนฐานขอมลบรหารสนคาคงคลงในกรณอน เชน การบรหารสายการขนสงสนคา (Supply Chain Management) ไดอกดวย

197

ภาพท 9-7 การขนสงสนคา ทมา : http://www.freightmaxad.com/

2) ระบบของคงคลงเมอสนงวด (Periodic Inventory System) เปนระบบของคงคลงทมวธการลงบญชเฉพาะในชวงเวลาทก าหนดไวเทานน เชน ตรวจนบและลงบญชทกปลายสปดาหหรอปลายเดอน เมอของถกเบกไปกจะมการสงซอเขามาเตมใหเตมในระดบทตงไว ระบบนจะเหมาะกบสนคาทมการสงซอ และเบกใชเปนชวงเวลาแนนอน เชน รานขายหนงสอของมหาวทยาลย จะมการเชคยอดหนงสอเมอเปดเทอมแลวประมาณ 3 สปดาหเพอดวาหนงสอในรานและโกดงเหลอเทาใด ยอดหนงสอทตองเตรยมส าหรบเทอมหนา จะเทากบยอดคงเหลอบวกกบจ านวนนกศกษาทตองลงทะเบยนเรยน โดยประมาณ เปนตน โดยทวไปแลว ระบบของคงคลง เมอสนงวดมกจะมระดบสนคาคงคลงคงเหลอสงกวาระบบของคงคลงอยางตอเนอง เพราะจะมการเผอส ารองการขาดมอโดยไมคาดคดไวกอนลวงหนาบาง และระบบนจะท าใหตองมการปรบปรมาณการสงซอใหม เมอความตองการเปลยนแปลงไปดวย

3) ระบบการจ าแนกของคงคลงเปน ABC ระบบ ABC เปนวธการจ าแนกของคงคลงออกเปนแตละประเภท โดยพจารณาปรมาณและมลคาของของคงคลงแตละรายการเปนเกณฑ ในบรรดาของคงคลงทงหลายของแตละธรกจมกจะเปนไปตามเกณฑดงตอไปน (ตามภาพท 3.2)

A : ของคงคลงทมปรมาณนอย (5-15% ของของคงคลงทงหมด) จะมมลคารวมคอนขางสง (70-80 % ของมลคาทงหมด)

B : ของคงคลงทมปรมาณปานกลาง (30% ของของคงคลงทงหมด) จะมมลคารวมปาน กลาง (15% ของมลคาทงหมด)

C : ของคงคลงทมปรมาณสง (50-60% ของของคงคลงทงหมด) จะมมลคารวมคอยขางต า (5-10% ของมลคาทงหมด)

198

ภาพท 9-8 การจ าแนกของคงคลงตามระบบ ABC

การจ าแนกของคงคลงเปน ABC จะท าใหความเขมงวดของการควบคมของคงคลงแตกตาง

กนดงตอไปน A : ควบคมอยางเขมงวดมาก ดวยการลงบญชทกครงทมการรบจาย และมการตรวจนบ

จ านวนจรงเพอเปรยบเทยบกบจ านวนในบญชอยบอยๆ ( เชนทกสปดาห ) การควบคม A จงควรใชระบบของคงคลงอยางตอเนอง เกบของไวในทปลอดภย ในดานการจดซอกควรหาผขายไวหลายรายเพอลดความเสยงจากการขาดแคลนสนคาและการเจรจาตอรองราคาได

B : ควบคมอยางเขมงวดปานกลาง ดวยการมบญชคมยอดบนทกเสมอเชนเดยวกบ A ควรมการเบกจายอยางเปนระบบเพอปองกนการสญหาย การตรวยนบจ านวนจรงกท าเชนเดยวกน A แตความถนอยกวา ( เชน ทกสนเดอน ) การควบคม B จงควรใชระบบของคงคลงอยางตอเนองเชนเดยวกบ A

C : ไมมการจดบนทกหรอมกเพยงเลกนอย ของคงคลงประเภทนจะวางใหหยบใชไดตามสะดวก เนองจากเปนของราคาถกและมปรมาณมาก ถาท าการควบคมอยางเขมงวด จะท าใหมคาใชจายมาก ไมคมคากบประโยชนทไดปองกนไมใหของสญหาย การตรวจนบ C จะใชระบบของคงคลงแบบสนงวดคอเวนสกระยะจะมาตรวจนบดวาพรองไปเทาใดแลวกซอมาเตม หรออาจใชระบบสองถง(Two – Bin System) ซงมกลองวสดอย 2 กลองเปนการเผอส ารองไว พอใชของในกลองแรกหมดกน าเอากลองส ารองมาใชแลวรบซอของเตมใสกลองแรกทหมดไวเปนกลองส ารองแทนซงจะท าใหไมมการขาดมอเกดขน

การตรวจนบของคงคลงจรง สามารถท าได 2 วธคอ 1) ปดบญชตรวจนบ คอเลอกวนใดวนหนงทจะท าการปดบญชแลวหามมใหมการเบกจาย

เพมเตม หรอเคลอนยายของคงคลงทกรายการ หยดการซอ – ขายตามปกต แลวการตรวจนบของทงหมดวธนจะแสดงมลคาของของคงคลง ณ วนทตรวจนบไดอยางเทยงตรง

199

2) เวยนกนตรวจนบ (Cycle Counting) จะปดการเคลอนยายของคงคลงเปนสวนๆ เพอตรวจนบ เมอสวนใดตรวจนบเสรจกเปดขายหรอเบกจายไดตามปกต และปดแผนกอนตรวจนบตอไปจนครบทกแผนก ทมา : http://business.east.spu.ac.th/ สรป

บรรจภณฑนบวามบทบาทส าคญตอความส าเรจของธรกจเนองจากสามารถเปนสอโฆษณา ณ จดขายปลกไปสมอผซอโดยตรง แสดงถงชอเสยงของบรษทผผลต ตราสนคา คณสมบตสรรพคณและวธการใชสนคา และยงชวยสรางภาพลกษณใหสนคาและองคกรไดนอกจากนบรรจภณฑยงมบทบาทส าคญตอการคาและการบรการ ในฐานะชวยอ านวยความสะดวกแกการขนสงสนคา โดยท าหนาทในการปกปองและคมครองสนคาใหปลอดภยจนถงมอผบรโภค

บรรจภณฑเปนปจจยหนงทจะชวยเพมมลคาใหกบผลตภณฑและการตลาดไดการตดสนใจซอสนคาหรอผลตภณฑตาง ๆ มไดขนอยกบชนดและคณภาพของสนคาเพยงอยางเดยวหากแตยงขนอยกบรปแบบและภาพลกษณของบรรจภณฑจงใจภายนอกของสนคานนดวยท าใหบรรจภณฑมบทบาทส าคญยงตอการจ าหนายสนคาและผลตภณฑตางๆ

ปจจบนสภาพการแขงขนและพฤตกรรมผบรโภคทเปลยนไปประกอบกบเทคโนโลยการบรรจภณฑไดเจรญรดหนาเปนอยางมาก ท าใหมการพฒนาบรรจภณฑ ทงในดานการออกแบบและวสดบรรจภณฑอปกรณเครองจกร และเทคโนโลยการผลต

ดงนน ในการจดการบรรจภณฑโลจสตกสใหมประสทธภาพนน จะตองพจารณาถงแนวทางการจดการตางๆไดแกการพฒนาออกแบบบรรจภณฑ การเพมการจางงานในการบรรจภณฑ การเลอกวสดบรรจภณฑ การปองกนสญหายในระหวางการขนสง การจดการบรรจภณฑเพอสงแวดลอม ตลอดจนการใชเทคโนโลยในการบรรจภณฑทงนการจดการบรรจภณฑทดและมประสทธภาพ ชวยลดตนทนของธรกจ และเพมประสทธภาพในการกระจายสนคาใหลกคาไดอยางมคณภาพและทนเวลา ซงเปนปจจยส าคญทชวยใหธรกจประสบความส าเรจสามารถแขงขนและอยรอดไดในยคโลกาภวตน

200

ค าถามทายบท 1 ทานคดวาในกระบวนการวางแผนและควบคมการผลต ขนตอนใดส าคญทสด เพราะเหตใด 2 ในความเปนจรงของการผลตแบบ SMEs ทมกจะใหลกคา Walk-in เขามาท าใหตารางการ

ผลตทวางไวลวงหนาไมมเวลาท า ทานมความเหนอยางไรกบการแกปญหาน 3 ใหทานยกตวอยางจรงททานประสบ จากสถานประกอบการตางๆ ทมความเสยหายมาจาก

ตนทนของคงคลงประเภทตางๆ ตอไปน 3.1 ความเสยหายจากวตถดบคงคลง 3.2 ความเสยหายจาก Work - in - process 3.3 ความเสยหายจากสนคาคงคลง

4 ทานคดวาการควบคมของคงคลงโดยการแบงหมวดหมเปน ABC มขอเสยหรอไม อธบายพรอมยกตวอยาง และทานมวธการแกปญหานอยางไร

201

เอกสารอางอง กหลาบ สทธสวนจก. 2553. เทคโนโลยการบรรจอาหารแบบฉลาด กาวทนโลกวทยาศาสตร 10(1)

: หนา 57-65. งามทพย ภวโรดม. 2538. กาซกบการบรรจผลตภณฑอาหาร. พมพครงท 2. ลนคอรนโปรโมชน ,

กรงเทพฯ. ค านาย อภปรชญาสกล. (2553). ระบบบรรจภณฑในงานโลจสตกส (Packaging System in

Logistics) : โฟกสมเดย แอนด พบลชชง, บจก. ค านาย อภปรชญาสกล. (2553). สนคาและบรรจภณฑ : Goods and Packaging : โฟกสมเดย

แอนด พบลชชง, บจก. งามทพย ภวโรดม. 2550. การบรรจอาหาร. เอส พ เอม การพมพ, กรงเทพฯ. จระวรรณ สขพฒน. (2548) หนงสอคมอการประกอบการ ทคดจะเรมตนท าแบบบรรจภณฑถาม-

ตอบ 20? ค าถามบรรจภณฑ. : กรมสงเสรมการสงออก, กรงเทพฯ. ชนสสา นนทวชรนทร และคณะ. (2556). ความรทวไปเกยวกบบรรจภณฑ. : มหาวทยาลยสโขทย

ธรรมธราช ภาณวฒน สรรพกล. (2552). เอกสารประกอบการสอนวชาเทคโนโลยการบรรจแอคตฟและอน

เทลลเจนท.ภาควชาเทคโนโลยการบรรจและวสด คณะอตสาหกรรมเกษตร, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

เบญจา หวงปญญา. (2553). การบรรจภณฑ. : บรษท พฒนาวชาการ (2535) จ ากด. ปน คงเจรญเกยรต, และ สมพร คงเจรญเกยรตสโขทย. (2541). บรรจภณฑอาหาร. : สมาคมการ

บรรจภณฑไทยรา ปยวรรณ ปนทานเต. 2553. ฉลากอจฉรยะ บอกสถานะผลตภณฑ เทคโนโลยวสด 59 : 37-43. ชพมพเพญ พรเฉลมพงศ และนธยา รตนาปนนท. (2013). Retort pouch (รทอรทเพาซ). สมาล ทองรงโรจน. (2555). Packaging Design ออกแบบบรรจภณฑ. : วาดศลป, บจก. Fundamentals of packaging technology ey Walter Soroka,24,2009. http://business.east.spu.ac.th/. http://guidance.echa.europa.eu/ http://netra.lpru.ac.th/~weta/m4/m4_print.html http://www.barcode-produce.com http://www.crnfe.ac.th/packaging/ http://www.foodnetworksolution.com/ http://www.ecouponusa.com/ http://www.thailandindustry.com/onlinemag/ Packaging makeovers. Kin Gordon,Stacry.barcode : 088150 หมายเลขเรยก: HF

5415.15.K56ปทพมพ :lsbn/lssn :9789812452375