การท่องเที่ยวและการกระจาย...

91Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat UniversityVol.6 No. 2 (July - December 2011)

* เศรษฐศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (2549) ปจจบนเปนอาจารยประจ�าโปรแกรม

เศรษฐศาสตรธรกจ คณะวทยาการ-จดการ มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย

การทองเทยวและการกระจายรายไดของจงหวดเชยงราย

Tourism and Income Distribution in Chiang Rai Province

ปวณา ลตระกล*

บทคดยอ

การศกษาเรองการทองเทยวและการกระจายรายไดของจงหวดเชยงราย

มวตถประสงคหลกเพอ ศกษาการกระจายรายไดและปจจยทมผลตอการกระจาย

รายไดทเกดจากการทองเทยวของจงหวดเชยงราย โดยวธทใชในการวจยส�าหรบการ

วเคราะหอทธพลของทองเทยวทมตอการกระจายรายไดของการศกษานใชดชนทชวดความ

ไมเทาเทยมกนดานรายได คอ Gini coefficient และ ดชนกลม Generalized Entropy รวมกบ

วธการจ�าแนกองคประกอบความไมเทาเทยมกนทางรายได (Decomposition of income

inequality) โดยใช 2 วธ ไดแก (1) จ�าแนกตามแหลงทมาของรายได (Source of income)

และ (2) การจ�าแนกองคประกอบความไมเทาเทยมกนดวยสมการถดถอย (Regression-based

inequality decomposition)

ผลการศกษาพบวา การกระจายรายไดทเกดขนจากการทองเทยวในจงหวด

เชยงราย เมอพจารณา จากคาดชนความไมเทาเทยมกนทางรายไดของครวเรอน

พบวา ครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวสงมความไมเทาเทยมกน

ทางรายไดมากทสด ในขณะทครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพในการทองเทยว

ต�ามความไมเทาเทยมกนของรายไดนอยทสด และเมอพจารณาจากองคประกอบความ

ไมเทาเทยมกนทางรายไดตามแหลงทมาของรายได พบวา แหลงรายไดทเกดจากการ

ทองเทยว มการกระจายรายไดทไมเทาเทยมกนสงกวาแหลงรายไดทไมเกยวของกบการ

ทองเทยว และการเปลยนแปลงของแหลงรายไดนสามารถสงผลใหเกดความไมเทาเทยม

กนของรายไดรวม โดยหากรายไดทเกยวของกบการทองเทยวมการเปลยนแปลงเพมขน

รอยละ 1 จะมผลท�าใหคา Gini ของรายไดรวมเพมขนรอยละ 0.0451 ในสวนของปจจย

ทมผลตอการกระจายรายไดทเกดจากการทองเทยวของจงหวดเชยงราย พบวา ลกษณะ

โครงสรางทางประชากรของครวเรอน (ระดบการศกษาเฉลยของครวเรอน อตราการมงาน

92 วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงรายปท 6 ฉบบท 2 (กรกฎาคม - ธนวาคม 2554)

ท�าของสมาชกครวเรอน และอตราการพงพงของสมาชกครวเรอน) และการประกอบอาชพ

ดานการทองเทยวของครวเรอน (ครวเรอนประกอบอาชพดานการเกษตรกรรม และสดสวน

ของสมาชกครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยว) มอทธพลตอความไมเทาเทยมกน

ทางรายได โดยคดเปนรอยละ 16.66 และ 5.30 ตามล�าดบ

ค�าส�าคญ : การทองเทยว, การกระจายรายได

Abstract

The main purposes of the study entitled “Tourism and Income Distribution in

Chiang Rai Province” were to (1) study the income distribution gaining from tourism in

Chiang Rai (2) to examine factors affecting income distribution gaining from tourism in

Chiang Rai . The study analysis was conducted by using Gini coefficient and Generalized

Entropy index as inequality measurements together with applying the methods for

decomposition of income inequality by source of income and regression-based inequality

decomposition.

The findings were as follows: The study of the income distribution gaining from

tourism in Chiang Rai considering from the tourist expenses and household’s income

related with the tourism, it was found that the households living in high potential of

tourism area had the income inequality in a high level where as the households living in

the low potential of tourism area had the income inequality in a low level. According to the

decomposition of income inequality by the source of income, it showed that the tourism

sector‘s income was increased by 1% and this resulted in the Gini Index of total income by

0.0451 where as non-tourism sector‘s income was increasingly changed into 1% and this

resulted in the Gini Index of total income was reduced by 0.0517. The factors affecting

income distribution gaining from tourism in Chiang Rai based on the Regression-based

inequality decomposition, it was found that the household structure (household average

education, household employment, and household dependency ratio) and household

profession in tourism (agricultural profession and proportion of household profession in

tourism) influenced the income inequality at 16.66 % and 5.30%, in respectively.

Keywords : Tourism , Income Distribution


บทน�า การทองเทยวเปนอตสาหกรรมทมความส�าคญตอระบบเศรษฐกจของกลม

ประเทศก�าลงพฒนาและกลมประเทศดอยพฒนา (Euggenio Yunis,2004) และ(Men

Prachvuthy, 2005) จาก องคการทองเทยวโลก (World Tourism Organization) ในชวง

ป 1990-2001 พบวาอตราการเจรญเตบโตของการเขามาทองเทยวของกลมนกทองเทยว

ตางชาตในกลมประเทศทมรายไดนอย (Low Income) และกลมประเทศทมรายไดปานกลาง

คอนขางนอย (Low-Middle Income) มอตราสงมาก และไดมการพยากรณอตราการ

เจรญเตบโตของการเขามาทองเทยวของกลมนกทองเทยวตางชาตในกลมประเทศแถบ

แอฟรกาและกลมประเทศแถบเอเชยใตจะมอตราการเจรญเตบโตรอยละ 5-6 ตอป (Eugenio

Yunis, 2004) ดงนนการทองเทยวจงจดเปนอตสาหกรรมทมความส�าคญในกลมประเทศ

ดอยพฒนาและก�าลงพฒนาซงรวมทงประเทศไทยดวย

ในแตละปรายไดจากการทองเทยวจ�านวนมากนนสงขนเรอยๆ รฐบาลจง

มนโยบายใหการทองเทยวเปนอตสาหกรรมส�าคญทชวยกระตนเศรษฐกจของประเทศ

โดยจากงานวจยของวชราพร เกดสข และMen Prachvuthy ไดกลาวในทศทางเดยวกน

วาอตสาหกรรมการทองเทยวเปนเครองมอในการกระจายรายไดและความเจรญสชนบท

เนองจากอตสาหกรรมทองเทยวนนมธรกจทเกยวเนองไดแก อตสาหกรรมโรงแรม

ศนยการคา การคมนาคมขนสง การเงนและการธนาคาร แหลงทองเทยวทางธรรมชาต

ทางประวตศาสตรโบราณคด ทางวฒนธรรม และเปนทคาดหมายกนวาการขยายตวของ

การทองเทยว จะเปนปจจยส�าคญในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ จากความตองการท

จะใหการทองเทยวเปนตวจกรส�าคญในการกระตน สงเสรม ใหเกดความเจรญเตบโตทาง

เศรษฐกจและการพฒนาดานเศรษฐกจนน หากตองการใหการพฒนาดงกลาวเปนไปอยาง

ย งยน สงหนงทด�าเนนไปควบคกนคอการจดสรรและการกระจายรายไดอยางเปนธรรมดวย

เนองจากหากทกสวนในสงคมไดผลประโยชนจากการทองเทยว เทากบเปนแรงกระตน

หรอเปนแรงผลกดน ในพฒนาอตสาหกรรมทองเทยว รวมกนดแลทรพยากรธรรมชาต

หรอสงดงดดใจ(Attraction) ใหคงอยในชมชนของตนตอไป

ดงนนประเดนในเรองการกระจายรายไดของการทองเทยวเปนประเดนหนงท

ละเลยไมไดหากตองการใชการทองเทยวในการขบเคลอนเศรษฐกจในประเทศ ซงจาก

การทบทวนเอกสารและงานวจยเกยวกบการกระจายรายได พบวาขอสรปแบงออกเปน 2

แนวทาง โดยจากงานวจยของ Men Prachvuthy (2005) ซงท�าการศกษาในประเทศกมพชา

เกยวกบการกระจายรายไดจากการทองเทยว ผลการศกษาพบวา การกระจายรายไดของ


กลมอตสาหกรรมการทองเทยวเปนไปอยางเทาเทยมและทวถงมากกวากลมอตสาหกรรม

นอกภาคเกษตรกรรม ทงนพจารณาจากคาสมประสทธจน (Gini Coefficient)1 โดยคา

สมประสทธจนในภาคการทองเทยวมคานอยกวากลมนอกภาคเกษตรกรรม ซงแสดงวา

กลมอตสาหกรรมทองเทยวมการกระจายรายไดทเปนธรรมมากกวานนเอง แตการศกษา

ของพลาพรรณ เมอป 2541 ท�าการศกษาทเกาะชาง จงหวดตราด ซงพจารณาจากคา

สมประสทธจน เชนกบ ผลการศกษาพบวาการกระจายรายไดจากการทองเทยวในเกาะชาง

นนเปนไปอยางไมเปนธรรม ซงสอดคลองกบงานวจยของมงสรรพ ขาวสอาดและคณะได

มการศกษาถงการกระจายรายไดในระดบชมชนในหมบานผานกกก และหมบานบวกเตย

และกรณศกษาของหมบานแมก�าปองและกลมทองเทยวเชงนเวศต�าบลปลายโพงพาง โดย

ใชคาสมประสทธจนและดชน Shorrocks ผลการศกษาสรปวา การทองเทยวไดท�าใหชมชน

มรายไดเพมขนจรงแตรายไดเพมขนของชมชนมกจะกระจกตวอยในกลมผทมฐานะด ม

ความร หรอกลมทเปนแกนน�าในการผลกดนใหเกดการทองเทยวภายในชมชน (มงสรรพ

ขาวสะอาดและคณะ.2549: 173)

จากขอสรปทแตกตางกนจงน�ามาซงค�าถามในการวจยในครงนวา “รายไดจาก

การทองเทยวทเขาสจงหวดเชยงราย การกระจายรายไดดงกลาวเปนไปอยางทวถงหรอไม”

และ “ปจจยใดทมผลตอการกระจายรายไดทเกดจากการทองเทยวของจงหวดเชยงราย” เพอ

เปนการวางแผนเพอสงเสรมและพฒนารปแบบการทองเทยวทกอใหเกดการกระจายรายได

อยางทวถง ดงนนในการศกษาครงน จงแบงวตถประสงคออกเปน 2 วตถประสงค ไดแก

วตถประสงคแรกเพอศกษาการกระจายรายไดทเกดขนจากอตสาหกรรมการทองเทยวใน

จงหวดเชยงราย และเพอศกษาปจจยทมผลตอการกระจายรายไดทเกดจากการทองเทยว

ของจงหวดเชยงราย

โครงสรางของบทความนสามารถแบงออกเปน 5 สวน ไดแก สวนท 1 กลาวน�า

ถงประเดนความส�าคญและวตถประสงคของการศกษาน สวนท 2 การทบทวนวรรณกรรม

ทเกยวของกบความสมพนธระหวางการกระจายรายไดกบการทองเทยว สวนท 3 อธบายถง

วธการศกษา สวนท 4 แสดงผลการศกษา สวนสดทายท�าการสรป อภปรายผลและน�าเสนอ

ขอเสนอแนะ

1 คาสมประสทธจน (Gini Coefficient) และ Shorrocks เปนดชนชวดความไมเสมอภาคของการกระจายรายได

ซงทงสองเปนเครองมอทางเศรษฐศาสตรทใชแสดงความไมเสมอภาคของการกระจายรายได


การทบทวนวรรณกรรม 1. ความสมพนธระหวางการทองเทยวและการกระจายรายได

Lee and Kang (1998) ไดศกษาระดบของความไมเทาเทยมกนทางรายไดระหวาง

ลกจางอตสาหกรรมการทองเทยวในประเทศเกาหล โดยใชดชน Gini coefficient และ

Lorenz curve รวมทงวเคราะหเปรยบเทยบรายไดเฉลยระหวางลกจางอตสาหกรรมการ

ทองเทยวและลกจางภาคอตสาหกรรมอนระหวางป 1985 – 1995 ผลการศกษาพบวา คาดชน

ทงสองแสดงใหเหนถงความไมเทาเทยมกนทางรายไดในภาคอตสาหกรรมการทองเทยวม

ไมมากนกเมอเปรยบเทยบกบภาคอตสาหกรรมอน เนองจากอตสาหกรรมการทองเทยวเปน

อตสาหกรรมทมแนวโนมในการจางแรงงานไรฝมอ/กงฝมอและสรางโอกาสการมงานท�า

โดยเฉพาะใหแกประชาชนในพนทชนบททไมคอยมแหลงจางงานคอนขางนอย จงท�าให

มการกระจายรายไดไปสกลมครวเรอนทมรายไดนอยมากกวาอตสาหกรรมระดบทตยภม

และตตยภม หรออกนยหนงคอ อตสาหกรรมการทองเทยวสามารถมสวนสนบสนนตอการ

พฒนามาตรฐานความเปนอยของกลมครวเรอนทมรายไดนอย

Untong et al. (2006) ไดศกษาการกระจายรายไดทเกดจากการทองเทยวใน

ชมชน 3 หมบาน ไดแก หมบานแมค�าปอง จงหวดเชยงใหม หมบานปลายโพงพาง จงหวด

สมทรสงคราม และหมบานผานกกก จงหวดเชยงใหม โดยใชขอมลจากการส�ารวจในพนท

และค�านวณผลของการกระจายรายไดทพจารณาเฉพาะรายไดทางตรงทเกดขนจากการ

ทองเทยวดวยดชน Gini coefficient และ Shorrocks ผลการศกษาพบวา ในหมบานแมค�าปอง

กลมครวเรอนรอยละ 20 ทมรายไดสงสดมรายไดจากการทองเทยวคดเปนรอยละ 65 ของ

รายไดจากการทองเทยวทงหมด แสดงใหเหนวา ครวเรอนทร� ารวยทสดไดรบประโยชน

จากการเพมขนของรายไดจากการทองเทยว และมคา Gini coefficient เทากบ 0.57 ขณะท

หมบานปลายโพงพาง ครวเรอนรอยละ 40 ทมรายไดสงสดไดรบรายไดจากการทองเทยว

คดเปนรอยละ 86 ของรายไดจากการทองเทยวทงหมด และมคา Gini coefficient เทากบ 0.61

ในครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยว แตในครวเรอนทงหมดมคาเทากบ 0.46 จง

ชใหเหนถงความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดภายในครวเรอนทเขารวมประกอบ

อาชพดานการทองเทยว ส�าหรบหมบานผานกกกมรายไดทมาจากการทองเทยวเพยงรอยละ

14 ของรายไดทงหมด เนองจากสวนใหญเปนรายไดจากการท�าเกษตรกรรม อยางไรกตาม

จากคาดชน Shorrocks ซงแบงเปนรายไดจากภาคเกษตรกรรมและนอกภาคเกษตรกรรมท

รวมสาขาการทองเทยว มคาเทากบ 0.2644 และ 0.5379 ตามล�าดบ แสดงใหเหนวา ครวเรอน

นอกภาคเกษตรกรรมทรวมสาขาการทองเทยวมความไมเทาเทยมกนทางรายไดมากกวา


ครวเรอนในภาคเกษตรกรรม และเมอแยกครวเรอนนอกภาคเกษตรกรรมออกเปนครว

เรอนในสาขาการทองเทยวและสาขานอกเหนอจากการทองเทยว พบวา ครวเรอนในสาขา

การทองเทยวในสาขามความไมเทาเทยมกนทางรายไดมากกวาสาขานอกเหนอจากการ

ทองเทยว หรอแสดงใหเหนวา การทองเทยวมสวนสนบสนนใหเกดความไมเทาเทยมกน

ทางรายได ทงน ในหมบานแมค�าปองและปลายโพงพางยงพบวา รายไดจากการทองเทยว

สวนใหญไดรบโดยกลมผน�าหมบาน เนองจากเปนผทมสวนรวมในการน�าการทองเทยว

เขามาและท�าการโฆษณาในหมบาน รวมถงการบรหารจดการโครงการทองเทยวของ

หมบาน นอกจากนน สาเหตทท�าใหเกดความไมเทาเทยมกนทางรายไดระหวางครวเรอน

ทประกอบอาชพดานการทองเทยว ไดแก การขาดแหลงเงนทนสนบสนนและทกษะทาง

ดานการบรหารธรกจดานการทองเทยว โดยเฉพาะกลมครวเรอนทมรายไดนอย

จากผลการศกษาของ Untong et al. (2006) ซงเปนกรณศกษาผลของการกระจาย

รายไดทเกดจากการทองเทยวในประเทศไทยไดใหขอสรปทสอดคลองกนวา รายไดจาก

การทองเทยวสงผลใหเกดความไมเทาเทยมกนของการกระจายรายไดโดยรวมมากกวา

รายไดจากภาคการเกษตร เนองจากผลประโยชนทเกดขนจากการทองเทยวสวนใหญ

ไดกระจายไปสกลมบคคลเพยงบางสวนเทานน ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ Lee

and Kang (1998) ทไดเปรยบเทยบการกระจายรายไดของอตสาหกรรมการทองเทยวกบ

อตสาหกรรมประเภทอนๆ ของประเทศเกาหลใต โดยชใหเหนวา อตสาหกรรมระดบ

ปฐมภมมความเทาเทยมกนทางรายไดมากกวาอตสาหกรรมการทองเทยว อยางไรกตาม

โดยทวไปแลวอตสาหกรรมการทองเทยวมความไมเทาเทยมกนนอยกวาอตสาหกรรม

ระดบทตยภมและตตยภม อกทงยงสามารถชวยสนบสนนตอการพฒนามาตรฐานความ

เปนอยของกลมครวเรอนทมรายไดนอยได ดงนน ในการศกษานจงประยกตใชผลทได

จากการศกษาขางตน โดยจะน�าลกษณะการประกอบอาชพทเกยวของกบการทองเทยวและ

การเกษตรกรรมในการวเคราะหหาความสมพนธระหวางการทองเทยวและการกระจาย

รายได

2. ปจจยทมอทธพลตอการกระจายรายได

Alisjahbana et al. (2003) ไดศกษาถงปจจยทก�าหนดความไมเทาเทยมกนทาง

ดานรายไดในประเทศอนโดนเซย โดยใชวธแยกองคประกอบของความไมเทาเทยมกนทาง

รายไดรวม 3 วธ ประกอบดวย (1) การแยกองคประกอบของความไมเทาเทยมกนออกเปน

ระหวางและภายในกลมปจจยหลก (Between and within major groups) (2) การแยกองค

ประกอบของความไมเทาเทยมกนตามองคประกอบของรายไดรวม (Components of total


income) และ (3) การแยกองคประกอบของความไมเทาเทยมกนดวยสมการการสรางรายได

(Based on income-generation function) โดยใชดชน Generalized Entropy และ Atkinson

class เปนตวชวดถงการกระจายรายไดทเกดขน ผลการศกษาพบวา ปจจยดานภมศาสตร

ทงเขตจงหวด เขตอ�าเภอ และเขตเมอง-ชนบท ไมไดสงผลตอความไมเทาเทยมกนอยาง

มนยส�าคญ ขณะทปจจยดานลกษณะทางเศรษฐกจ-สงคมของหวหนาครวเรอน พบวา

ระดบการศกษาสงสด ประเภทของอาชพ และสาขาทท�างานของหวหนาครวเรอนมสวน

สนบสนนตอความไมเทาเทยมกนทางรายได แตปจจยดานเพศไมมผลตอการอธบายไม

เทาเทยมกนทางรายได ขณะทแหลงรายไดส�าคญของความไมเทาเทยมกนทางรายไดรวม

คอ คาจางและเงนเดอน (รอยละ 43) รองลงมา ไดแก รายไดทไมไดรบเปนตวเงน (รอยละ

22) และรายไดจากธรกจทไมใชการเกษตร (รอยละ 19) ตามล�าดบ ส�าหรบปจจยทใชใน

สมการการสรางรายได ไดแก ปจจยดานการศกษา (เชน ปการศกษาเฉลยทเขารบการศกษา)

ประสบการณในการท�างาน (เชน อาย และอายยกก�าลงสอง) ปจจยดานเศรษฐกจ-สงคมอนๆ

(เชน สดสวนของสมาชกครวเรอนทมงานท�า ขนาดของครวเรอน ครวเรอนทประกอบ

อาชพเกษตรกรรม) การเปนเจาของทรพยสน และปจจยดานพนท (เชน เขตจงหวด และเขต

เมอง-ชนบท) พบวา ปจจยทมความส�าคญทสดตอความไมเทาเทยมกนคอ การเปนเจาของ

ทรพยสน (รอยละ 35) รองลงมา ไดแก การศกษา (รอยละ 23) ปจจยดานพนท (รอยละ 22)

และดานเศรษฐกจ-สงคมอนๆ (รอยละ 19) ตามล�าดบ

Brewer, Muriel and Wren-Lewis (2009) ไดท �าการตรวจสอบถงความสมพนธ

โดยเปรยบเทยบของปจจยทมอทธพลตอการเปลยนแปลงของความไมเทาเทยมกน

ทางรายไดของประเทศองกฤษระหวางป 1968 - 2007 โดยใชวธแยกองคประกอบของ

ความไมเทาเทยมกนรวม 3 วธ ไดแก (1) การแยกองคประกอบตามแหลงทมาของ

รายได (Decomposition by income source) (2) การแยกองคประกอบตามกลมยอยของ

ประชากร (Decomposition by population subgroup) และ (3) การแยกองคประกอบตาม

ปจจย (Decomposition by factor) ดวยวธสมการถดถอย (Regression based) ผลการศกษา

พบวา ปจจยทางดานเพศ ประเภทของการประกอบอาชพ การเปนเจาของบาน และขอจ�ากด

ทางดานสขภาพ มผลตอการเปลยนแปลงของความไมเทาเทยมกนทางรายได ขณะทปจจย

ดานอาย ภมภาค ชาตพนธ ไมสามารถอธบายการเปลยนแปลงของความไมเทาเทยมกนทาง

รายได เนองจากการเปลยนแปลงของความไมเทาเทยมกนทางรายไดรวมเกดขนจากความ

ไมเทาเทยมกนภายในกลมของปจจยดงกลาวมากกวาระหวางกลมของปจจย


Gunatilaka and Chotikapanich (2009) ไดศกษาถงความไมเทาเทยมกนของ

การกระจายรายจายในประเทศศรลงกา ระหวางป 1980 – 2002 โดยใชวธแยกองคประกอบ

ความไมเทาเทยมกนดวยสมการถดถอย (Regression based inequality decomposition)

รวม 3 วธ ไดแก วธของ Fields (2003) วธ Shapley value decomposition และวธของ Yun

(2006) ซงจดกลมปจจยทมอทธพลตอความไมเทาเทยมกนเปน 5 กลม ไดแก (1) โครงสราง

ประชากร เชน สดสวนของชาย/หญงในครวเรอน และกลมชาตพนธตางๆ (2) การศกษา

ซงแบงเปนระดบชนตางๆ (3) ลกษณะการประกอบอาชพ (4) การเขาถงโครงสรางพนฐาน

เชน ไฟฟา โทรศพท และ (5) ปจจยดานพนท ซงแบงออกเปนจงหวดตามภมภาคตางๆ

ผลการศกษาพบวา กลมคนรวยมอตราการเพมขนของรายจายมากกวากลมอนๆ จงสงผลให

เกดความไมเทาเทยมกนทมากขน โดยมปจจยส�าคญทสงผลตอการเปลยนแปลงของความ

ไมเทาเทยมกน ไดแก การเขาถงโครงสรางพนฐาน การศกษา และสถานะในการประกอบ

อาชพ ซงขนาดของผลกระทบจากปจจยดงกลาวแสดงใหเหนวา ปจจยดานการศกษาและ

การเขาถงโครงสรางพนฐานจะท�าใหเพมความไมเทาเทยมกน ขณะทปจจยดานสถานะ

ในการประกอบอาชพจะท�าใหลดความไมเทาเทยมกน ทงน ปจจยโครงสรางประชากร

ซงประกอบดวยกลมชาตพนธ และปจจยดานพนทมอทธพลตอความไมเทาเทยมกนเพยง

เลกนอย

จากผลการศกษาของ Alisjahbana et al. (2003) Brewer, Muriel and Wren-

Lewis (2009) และ Gunatilaka and Chotikapanich (2009) สรปไดวา ปจจยดานพนท

ไมไดสงผลตอการกระจายรายไดอยางมนยส�าคญ ขณะทปจจยดานลกษณะทางเศรษฐกจ-

สงคม ประกอบดวย ระดบการศกษาสงสด การเขาถงโครงสรางพนฐาน และประเภท

ของการประกอบอาชพ มสวนส�าคญในการสนบสนนตอความไมเทาเทยมกนทาง

รายได นอกจากนน งานศกษาดงกลาวยงไดแสดงใหเหนถง วธการใชดชนทแสดงถง

ความไมเทาเทยมกนทางรายไดและวธการวเคราะหถงปจจยทสงผลตอการกระจายรายได

รวมถงประเภทของปจจยทมอทธพลตอความไมเทาเทยมกนทางรายไดทมความสอดคลอง

กน ดงนน ในการศกษาครงนจงไดประยกตใชวธการวเคราะหปจจยทสงผลตอการกระจาย

รายไดตามงานศกษาขางตน โดยน�ามาพจารณาประกอบกน 3 วธ ประกอบดวย (1) การแยก

องคประกอบตามแหลงทมาของรายได (2) การแยกองคประกอบตามลกษณะกลมยอยของ

ประชากร และ (3) การแยกองคประกอบตามลกษณะของปจจยทสงผลกระทบตอความไม

เทาเทยมกน เนองจากแตละวธจะใหค �าตอบในการวเคราะหทแตกตางกน รวมทงน�าเอา

ปจจยทใชในการวเคราะหในงานศกษาดงกลาวมาเปนองคประกอบวเคราะหถงปจจยท


มความสมพนธระหวางการทองเทยวและการกระจายรายไดของครวเรอน ซงประกอบ

ดวย ลกษณะโครงสรางประชากร ลกษณะทางเศรษฐกจ-สงคม และการประกอบอาชพ

ของครวเรอน และปจจยดานพนท

วธการศกษา วธการศกษาทใชในการตอบค�าถามวจยทง 2 ขอมการส�ารวจโดยใชแบบสอบถาม

และการวเคราะหทางเศรษฐมต รายละเอยดดงน

1. ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากรและกลมตวอยาง คอ ประชาชนในจงหวดเชยงราย เพอศกษารายไดท

เกยวกบการทองเทยวของครวเรอน กระจายรายไดจากการทองเทยวสครวเรอนตางๆ

ตลอดจนปจจยทมผลตอการกระจายรายไดของครวเรอน โดยเกบกลมตวอยางในการเกบ

แบบสอบถามจ�านวน 400 ครวเรอน เลอกกลมตวอยางจากการสมตวอยางโดยใชความ

นาจะเปน แบบแบงชนภม (stratified sampling) ตามจ�านวนประชากรของแตละพนท โดย

แบงออกเปน 3 กลม ไดแก (1) กลมตวอยางในพนททมศกยภาพในการทองเทยวสง จ�านวน

240 ครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 60 คอ อ�าเภอเมอง อ �าเภอเชยงแสน อ�าเภอเชยงของ

อ�าเภอแมสาย (2) กลมตวอยางในพนททมศกยภาพในการทองเทยวระดบปานกลาง จ�านวน

120 ครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 30 คอ อ�าเภอแมสรวย อ�าเภอพาน อ�าเภอแมจน อ �าเภอ

เวยงปาเปา อ �าเภอแมฟาหลวง และ (3) กลมตวอยางในพนททมศกยภาพในการทองเทยว

ต�า จ �านวน 40 ครวเรอน หรอคดเปนรอยละ 10 คอ อ�าเภอแมลาว กงอ�าเภอแมสลองใน

อ�าเภอพญาเมงราย อ �าเภอเวยงเชยงรง อ �าเภอเวยงแกน อ�าเภอเทง อ �าเภอปาแดด

2. การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวเคราะหขอมล

การวเคราะหการกระจายรายไดและปจจยทมความสมพนธกบการกระจายรายได

ซงใชขอมลทจากการเกบรวบรวมจากแบบสอบถาม โดยวธทใชในการวจยส�าหรบการ

วเคราะหอทธพลของทองเทยวทมตอการกระจายรายไดของการศกษานใชดชนทชวดความ

ไมเทาเทยมกนดานรายได คอ Gini coefficient และ ดชนกลม Generalized Entropy (GE)2

2 การศกษานเลอกใชตวชวดความไมเทาเทยมกนหลายประเภท เพอตองการสะทอนใหเหนถงลกษณะของ

การกระจายรายไดทแตกตางกนไดอยางรอบดาน กลาวคอ คาสมประสทธจนสามารถใชเปรยบเทยบกบการ

ศกษาอนๆ เนองจากเปนดชนทมการใชอยางกวางขวางในงานทศกษาทางดานการกระจายรายได ขณะทดชน

กลม GE (α) จะค�านวณแบบถวงน� าหนกโดยค�านงถงระยะหางระหวางรายไดในแตละสวนทตางกนของ

การกระจายรายได โดยคา α ทต �าจะมความออนไหวตอการเปลยนแปลงในชวงระดบรายไดต �าของชวง

การกระจายรายได ขณะทคา α ทสงจะมความออนไหวตอการเปลยนแปลงทกระทบตอชวงปลายของกลม

รายไดระดบสง (World Bank, 2005)


เพอแสดงถงสถานการณความเหลอมล�าทางรายได นอกจากนน ในการวเคราะหหาปจจย

ทมอทธพลตอการกระจายรายได จะใชการจ�าแนกองคประกอบของความไมเทาเทยมกน

ทางรายได (Decomposition of income inequality) 2 วธ ไดแก (1) จ�าแนกตามแหลงทมา

ของรายได (Source of income) และ (2) การจ�าแนกองคประกอบความไมเทาเทยมกนดวย

สมการถดถอย (Regression-based inequality decomposition)

2.1 ตวชวดความไมเทาเทยมทางรายได

ใชดชนชวดความไมเทาเทยมกนดานรายไดรวม 4 ดชนชวด ซงมคณสมบต

ออนไหวตอการเปลยนแปลงของรายไดในระดบทแตกตางกน เพอเปรยบเทยบคาทได

แตละดชน ประกอบดวย (1) Gini coefficient (2) Mean log deviation หรอ GE(0) (3) Theil

index หรอ GE(1) และ (4) Half the squared coefficient of variation หรอ GE (2) ทงน ม

รายละเอยดของแตละดชน ดงน

1) ดชนคาสมประสทธจน

คาสมประสทธจน (Gini coefficient) มคาระหวาง 0 ถง 1 โดยคา Gini เทากบ 0

หมายถง การทมความเทาเทยมกนดานรายไดอยางสมบรณ ขณะทคา Gini เทากบ 1 หมายถง

การทมความไมเทาเทยมกนดานรายไดอยางสมบรณ โดยมสตรการค�านวณ ดงน

∑∑= =

−=n

i

n

jji yy

ynGini

1 122

1

2) ดชนกลม Generalizaed Entropy (GE) มรปแบบทวไป ดงน

GE

−

−

= ∑=

n

i

i

yy

nGE

12 111)(

α

ααα

โดยท n คอ จ�านวนของบคคลในกลมตวอยาง

iy คอ รายไดของบคคลท i

y คอรายไดเฉลยของบคคลทงหมด

ดชน GE มคาอยระหวาง 0 ถง ∞ กลาวคอ คา 0 แสดงถงการกระจายทเทาเทยม

กน (ทกบคคลมรายไดเทาเทยมกน) และเมอ GE มคาสงขนแสดงถงระดบความไมเทาเทยม

กนทสงขน ส�าหรบคาα ในดชน GE แสดงถง การถวงน�าหนกทก�าหนดไวใหขนอยกบ

ระยะหางระหวางรายไดในสวนตางๆ ทแตกตางกนของการกระจายรายได ซงสามารถ

ถกแทนดวยคาจรงใดๆ โดยคาα ทต �าลงมความออนไหวตอการเปลยนแปลงในบรเวณ

กลมรายไดต �าของการกระจาย ขณะทคาα ทสงขนมความออนไหวตอการเปลยนแปลง


ทกระทบตอกลมรายไดสง3 ทงน เมอก�าหนดใหα เทากบ 0 และ1 ดชน GE จะกลายเปน

mean log deviation และดชน Theil (Theil index) ตามล�าดบ และเมอα เทากบ 2 ดชน

GE จะกลายเปน half the squared coefficient of variation สามารถแสดงสตรทใชในการ

ค�านวณได ดงน

(1) Mean log deviation; GE ∑=

=n

i iyy

nGE

1log1)0(

(2) Theil index; GE ∑=

=n

i

ii

yy

yy

nGE

1log1)1(

(3) Half the squared coefficient of variation; GE

( )2

1

1

211)2(

−= ∑

=

n

ii yy

nyGE

2.2 การจ�าแนกองคประกอบของความไมเทาเทยมกนทางรายได

เพอวเคราะหวา ปจจยใดทมผลตอการกระจายรายไดทเกดจากการทองเทยว

ของจงหวดเชยงราย การศกษานจงใชวธการจ�าแนกองคประกอบของความไมเทาเทยมกน

ทางรายได 2 วธ ไดแก (1) การจ�าแนกองคประกอบความไมเทาเทยมกนตามแหลงทมาของ

รายได และ (2) การจ�าแนกองคประกอบความไมเทาเทยมกนตามปจจยดวยสมการถดถอย

ดงน

1) การจ�าแนกองคประกอบความไมเทาเทยมกนตามแหลงทมาของรายได

เปนการวเคราะหถงปจจยทก �าหนดความไมเทาเทยมกนดานรายได

โดยพจารณาจากแหลงทมาของรายไดและผลกระทบตอความไมเทาเทยมกนโดยรวม

ทเกดขนจากการเปลยนแปลงสวนเพมของแหลงทมารายไดนนๆ โดยใชวธของ Lerman

and Yitzhakki ซงก�าหนดใหคา Gini coefficient เปนฟงกชนของความแปรปรวนรวม

ระหวางรายไดและการกระจายแบบสะสม ดงน(Stark, Taylar and Yitzhaki, 1986)

3 การใชคาทวไปก�าหนดใหเทากบ 0 1 และ 2 กลาวคอ การก�าหนดคาเทากบ 0 เปนการถวงน�าหนกใหกบ

ระยะหางระหวางรายไดในกลมรายไดต �า การก�าหนดคาเทากบ 1 เปนการถวงน�าหนกอยางเทาเทยมกนตลอด

ชวงการกระจายรายได และการก�าหนดคาเทากบ 2 เปนการถวงน�าหนกใหกบความแตกตางระหวางรายไดใน

กลมรายไดสง


K K

G0 =2Σk=1 Cov[y0, F(y0)]

= Σ Rk Gk Skµ0 k=1

โดยท Sk คอ สดสวนขององคประกอบรายไดท k

Gk คอ คา Gini coefficient ของแตละองคประกอบรายได

Rk คอ ความสมพนธของคา Gini ในองคประกอบรายไดท k กบรายได

รวมทงหมด

จากสมการทขางตนแสดงถง อทธพลขององคประกอบรายไดใดๆ ทมตอความ

ไมเทาเทยมกนทางรายไดรวม จะขนอยกบ 3 ปจจย ไดแก (1) สดสวนของแหลงรายไดท

k ทมผลตอรายไดรวม (Sk) (2) การกระจายขององคประกอบรายไดท k (Gk) และ (3)

ความสมพนธระหวางองคประกอบรายไดท k และรายไดรวม (Rk) ดงนน จงสามารถแสดง

อนพนธของคา Gini coefficient ตอรอยละของการเปลยนแปลง (e) ในองคประกอบรายไดท

k และรอยละการเปลยนแปลงในความไมเทาเทยมกนทเปนผลจากรอยละการเปลยนแปลง

ขององคประกอบรายไดท k จงเทากบอทธพลของ 3 ปจจยทกลาวถงขางตนทมตอความ

ไมเทาเทยมกนทางรายไดลบดวยสดสวนขององคประกอบรายไดท k ตอรายไดรวม ดงน

(Lopez-Feldman, 2006)

∂G/ ∂e=

Sk Sk Sk= Sk

G G โดยท G คอ คา Gini ของความไมเทาเทยมกนทางรายไดรวมกอนมการ

เปลยนแปลงรายได

2) การจ�าแนกองคประกอบความไมเทาเทยมกนตามปจจยดวยสมการถดถอย

เ ปนว ธการแยกองคประกอบความไม เทาเทยมกนทางรายได โดยใช

ฟงกชนการสรางรายได (Income generation function) ซงตงอยบนพนฐานทฤษฎทนมนษย

(Human capital theory) เพอตอบค�าถามทวา ความไมเทาเทยมกนทางรายไดถกอธบายโดย

ปจจยตาม (Explanatory factor) และสวนทไมสามารถอธบายได (Residual) มากนอยเทาใด4

(Fields and Yoo, 2000) โดยแสดงวธการค�านวณโดยสรปดงน

4 เนองจากขอมลทใชในการศกษานเปนขอมลภาคตดขวาง (cross-section) เพยงชวงเวลาเดยว ดงนน การแยก

องคประกอบความไมเทาเทยมกนดวยวธน จงสามารถอธบายไดเพยงวา ตวแปรหนงมสวนสนบสนน

(contribution) ตอความไมเทาเทยมกนของรายไดรวมคดเปนรอยละเทาใดเทานน ทงน หากตองการพจารณา

ถงผลกระทบของปจจยหนงทสงผลตอการเปลยนแปลงของความไมเทาเทยมกนของรายไดรวม จ�าเปนตอง

อาศยขอมลอยางนอยสองชวงเวลาในการเปรยบเทยบ


จาก

∑ ++=

kikki xY 11111 )ln( εβα

ดงนน

[ ] [ ]

)(lnln,*)(*

)(ln/ln,cov)(ln 2

YYZcorZa

YYZaYs jjjjjj σ

σσ ==

ทงน จากการทบทวนวรรณกรรมของ Alisjahbana et al. (2003) และ Brewer,

Muriel and Wren-Lewis (2009) พบวา ปจจยทมอทธพลตอความไมเทาเทยมกนทางรายได

ประกอบดวย (1) ปจจยดานประสบการณ ไดแก อายของหวหนาครวเรอน และอายของ

หวหนาครวเรอนยกก�าลงสอง (2) ลกษณะโครงสรางทางประชากรของครวเรอน ไดแก

เพศของหวหนาครวเรอน ระดบการศกษาเฉลยของครวเรอน อตราการมงานท�าของสมาชก

ครวเรอน อตราการพงพงของสมาชกครวเรอน (3) การประกอบอาชพของครวเรอน ไดแก

ครวเรอนประกอบอาชพดานการเกษตรกรรม และสดสวนของสมาชกครวเรอนทประกอบ

อาชพดานการทองเทยว และ (4) เขตพนทอยอาศยของครวเรอน ไดแก เขตพนทเมอง พนท

ทมศกยภาพในการทองเทยวปานกลาง และพนททมศกยภาพในการทองเทยวสง ดงสมการ

โครงสรางตอไปน

Ln ratdepratempaveedusexhagehagehincLn _______ 65432

210 βββββββ ++++++=

εβββββ min_____ 1110987 ++++++ lochiglocmidlocrattouragrhh

ตารางท 1 รายละเอยดของตวแปรทน�ามาใชในสมการถดถอยวเคราะหการกระจายรายได

ตวแปร รายละเอยด

Ln_inc รายไดตอหวของครวเรอนในรป Logarithm

h_age จ�านวนอายของหวหนาครวเรอน (ป)

h_age2 จ�านวนอายของหวหนาครวเรอนยกก�าลงสอง

h_sex เพศของหวหนาครวเรอน ซงเปน ตวแปรหน โดยท หาก h_sex เทากบ 1

หมายถง ครวเรอนท i มหวหนาครวเรอนเปนเพศชาย และหาก h_sex เทากบ

0 หมายถง ครวเรอนท i มหวหนาครวเรอนเปนเพศหญง

edu_ave ระดบการศกษาเฉลยของครวเรอน (ป)

emp_rat สดสวนของสมาชกครวเรอนทมงานท�า (รอยละ)

dep_rat อตราการพงพงของสมาชกครวเรอน (รอยละ)


ตวแปร รายละเอยด

hh_agr ครวเรอนประกอบอาชพดานการเกษตรกรรม ซงเปน ตวแปรหน

โดยท หาก hh_agr เทากบ 1 หมายถง ครวเรอนท i มอาชพดานเกษตรกรรม

และหาก hh_agr เทากบ 0 หมายถง ครวเรอนท i ไมมอาชพดานเกษตรกรรม

tour_rat สดสวนของสมาชกครวเรอนทมอาชพดานการทองเทยว (รอยละ)

loc_mid พนททมศกยภาพในการทองเทยวปานกลาง ซงเปน ตวแปรหน

โดยท หาก loc_mid เทากบ 1 หมายถง ครวเรอนท i อาศยในพนททมศกยภาพ

ในการทองเทยวปานกลาง และหาก loc_mid เทากบ 0 หมายถง ครวเรอนท

i อาศยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวอน

loc_hig พนททมศกยภาพในการทองเทยวสง ซงเปน ตวแปรหนโดยท หาก loc_hig

เทากบ 1 หมายถง ครวเรอนท i อาศยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวสง

และหาก loc_hig เทากบ 0 หมายถง ครวเรอนท i อาศยในพนททมศกยภาพ

ในการทองเทยวอน

loc_min เขตพนทเมอง ซงเปน ตวแปรหนโดยท หาก loc_min เทากบ 1 หมายถง

ครวเรอนท i อาศยในเขตเมอง และหาก loc_min เทากบ 0 หมายถง ครวเรอน

ท i อาศยในเขตอน

ε คาความคลาดเคลอน

ผลการศกษา 1. ลกษณะทวไปของครวเรอนในจงหวดเชยงรายจากผลการส�ารวจ

เพอใหทราบถงลกษณะทวไปของครวเรอนกลมตวอยางทจะใชในการวเคราะห

ขนตอไป ในสวนนจงแสดงใหเหนเฉพาะลกษณะทส�าคญ อนประกอบดวย (1) โครงสราง

ทางประชากร ไดแก ขนาดครวเรอน สดสวนการพงพง และสดสวนผมงานท�าตอสมาชก

ครวเรอน (2) ลกษณะของหวหนาครวเรอน ไดแก อายเฉลย เพศ และระดบการศกษา และ

(3) สถานะทางเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ไดแก การประกอบอาชพ และรายไดเฉลย

ของครวเรอน ซงแบงออกเปน ครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยวและครวเรอนท

ไมประกอบอาชพดานการทองเทยว โดยจะท�าการเปรยบเทยบระหวางลกษณะทกลาวถง

ขางตนและเขตพนททมศกยภาพในการทองเทยวระดบตางๆ ดงตารางตอไปน


ตารางท 2 ลกษณะทวไปของครวเรอนในจงหวดเชยงรายจากผลการส�ารวจ

ลกษณะของครวเรอน

พนททมศกยภาพ

การทองเทยวรวม

ทงสนต�า ปานกลาง สง

จ�านวนครวเรอน 40 120 240 400

รอยละของครวเรอนทงหมด 10.00 30.00 60.00 100.00

ลกษณะของหวหนาครวเรอน

อายเฉลยของหวหนาครวเรอน (ป) 51.00 45.78 46.89 46.94

เพศของหวหนาครวเรอน (รอยละ)

ชาย 77.50 87.50 75.00 79.00

หญง 22.50 12.50 25.00 21.00

ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน (รอยละ)

ไมไดรบการศกษา 7.50 8.33 6.67 7.25

ประถมศกษาตอนตน 22.50 30.00 21.25 24.00

ประถมศกษาตอนปลาย 17.50 20.00 23.33 21.75

มธยมศกษาตอนตน 20.00 14.17 7.92 11.00

มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 15.00 7.50 15.83 13.25

อนปรญญา/ปวส. 7.50 5.83 10.42 8.75

ปรญญาตรขนไป 10.00 14.17 14.58 14.00

สถานะทางเศรษฐกจและสงคม

สดสวนผมงานท�าตอสมาชกครวเรอน

(รอยละ)

60.99 59.37 65.26 63.67

ระดบการศกษาเฉลยของครวเรอน (ป) 10.00 9.12 9.74 9.58

การประกอบอาชพของครวเรอน (รอยละ)

ครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยว 27.50 53.33 32.08 38.00

ครวเรอนทไมประกอบอาชพดานการทองเทยว 72.50 46.67 67.92 62.00


ลกษณะของครวเรอน

พนททมศกยภาพ

การทองเทยวรวม

ทงสนต�า ปานกลาง สง

รายไดเฉลยของครวเรอน (บาท/คน/เดอน)

ครวเรอนทงหมด 5,781.58 6,431.517 7,066.35 6,747.42

ครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยว 6,643.94 6,888.99 7,375.50 7,117.71

ครวเรอนทไมประกอบอาชพดานการทองเทยว 5,454.48 5,908.69 6,920.31 6,520.47

จากตารางท 2 แสดงใหเหนวา หวหนาครวเรอนสวนใหญเปนเพศชายทม

ระดบการศกษาขนสงสดแตกตางกน กลาวคอ หวหนาครวเรอนในพนททมศกยภาพในการ

ทองเทยวสงมการศกษาสงสดระดบประถมศกษาตอนปลาย ขณะทในเขตพนททมศกยภาพ

ทางดานการทองเทยวปานกลางและต�ามการศกษาสงสดระดบประถมศกษาตอนตน

ในสวนของการประกอบอาชพและรายไดเฉลยของครวเรอน พบวา ครวเรอนในพนท

ศกยภาพสงจะมสดสวนผมงานท�าตอสมาชกครวเรอนทงหมดสงสด โดยมรายไดเฉลยและ

รายไดของครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยวมากทสด เมอเปรยบเทยบกบครว

เรอนในพนทอนๆ แตกลบมครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยวเพยงสวนนอย

เพยงประมาณหนงในสามของครวเรอนทงหมดภายในกลมดงกลาวเทานน

2. บทบาทของอตสาหกรรมทองเทยวตอการกระจายรายไดของคนในจงหวด

เชยงราย

การวเคราะหสถานการณของการกระจายรายไดในสวนนจะใชดชนชวด

ความไมเทาเทยมกนดานรายไดรวม 4 ดชนชวด ซงมคณสมบตออนไหวตอการ

เปลยนแปลงของรายไดในระดบทแตกตางกน เพอเปรยบเทยบคาทไดแตละดชน โดยได

จ�าแนกตามกลมลกษณะทส�าคญของครวเรอน อาท เขตเมอง ศกยภาพของพนท ระดบ

การศกษาของหวหนาครวเรอน และอาชพทเกยวของกบการทองเทยว เพอสะทอนใหเหน

ถงลกษณะของการกระจายรายไดในแตละกลมปจจยตางๆ ดงตารางตอไปน


ตารางท 3 การกระจายรายไดจ�าแนกตามลกษณะทส�าคญของครวเรอน

ประเภทของกลมยอย Gini GE(0) GE(1) GE(2)

รวมทงหมด 0.4414 0.3723 0.3414 0.4610

เขตเมอง

อาศยอยบรเวณเขตเมอง 0.4611 0.3606 0.3802 0.5486

อาศยอยบรเวณนอกเขตเมอง 0.4169 0.3701 0.2899 0.3239

ศกยภาพของพนท

พนททมศกยภาพในการทองเทยวสง 0.4689 0.3829 0.3855 0.5410

พนททมศกยภาพในการทองเทยวปานกลาง 0.4004 0.4032 0.2744 0.2863

พนททมศกยภาพในการทองเทยวต�า 0.2951 0.1532 0.1374 0.1374

ระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน

ไมไดรบการศกษา 0.5454 0.7473 0.5335 0.6937

ประถมศกษาตอนตน 0.4344 0.3675 0.3166 0.3723

ประถมศกษาตอนปลาย 0.3222 0.1802 0.1680 0.1824

มธยมศกษาตอนตน 0.4830 0.4223 0.4394 0.6825

มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช. 0.4444 0.3482 0.3371 0.4265

อนปรญญา/ปวส. 0.4330 0.3389 0.3368 0.4607

ปรญญาตรขนไป 0.4188 0.3102 0.3106 0.4231

อาชพทเกยวของกบการทองเทยว

อาชพดานการทองเทยว 0.3986 0.2758 0.2846 0.4058

อาชพอนนอกเหนอจากการทองเทยว 0.4642 0.4227 0.3749 0.4923


จากตารางท 3 ดชนความไมเทาเทยมกนทางรายไดของจงหวดเชยงรายทค�านวณ

ไดในการศกษานมความใกลเคยงกบคาเฉลยของภาคเหนอและระดบประเทศ โดยมคา

ต�ากวาเพยงเลกนอย5 และการกระจายรายไดดงกลาวมความออนไหวโดยเฉพาะภายในกลม

ทมรายไดสง กลาวคอ มความไมเทาเทยมกนทางรายไดภายในกลมรายไดสงมากกวากลม

อนๆ เนองจากดชน GE(2) มคาสงกวาดชนอนโดยเปรยบเทยบ เมอพจารณาตามเขตพนท

อยอาศยพบวา คาดชนความไมเทาเทยมกนสวนใหญของครวเรอนทอาศยในเขตเมองม

คามากกวาครวเรอนทอาศยนอกเขตเมอง ขณะทคาดชนความไมเทาเทยมกนทงหมดของ

ครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวสงมคาสงสด รองลงมาไดแก

ครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวปานกลางและต�าตามล�าดบ จากคา

ดชนดงกลาวแสดงใหเหนวา ครวเรอนทอาศยในเขตเมองมความไมเทาเทยมกนทางรายได

มากกวาครวเรอนทอาศยนอกเขตเมอง ขณะทครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพใน

การทองเทยวสงมความไมเทาเทยมกนทางรายไดมากทสดและครวเรอนทอาศยอยในพนท

ทมศกยภาพในการทองเทยวต�ามความไมเทาเทยมกนของรายไดนอยทสด

เมอพจารณาถงระดบการศกษาของหวหนาครวเรอน พบวา ดชนความไมเทาเทยม

กนทกตวมคาต�าทสดในกลมครวเรอนทมหวหนาครวเรอนส�าเรจการศกษาระดบประถม

ศกษาตอนปลาย และมคาสงสดในกลมครวเรอนทมหวหนาครวเรอนไมไดรบการศกษา

จากคาดชนดงกลาวแสดงใหเหนวา การกระจายรายไดในกลมครวเรอนทมหวหนาครว

เรอนส�าเรจการศกษาระดบประถมศกษาตอนปลายมความเทาเทยมกนมากทสด ขณะทกลม

ครวเรอนทมหวหนาครวเรอนไมไดรบการศกษามการกระจายรายไดทไมเทาเทยมกนมาก

ทสด นอกจากนน เมอพจารณาจากการประกอบอาชพทเกยวของกบการทองเทยว พบวา

ทกดชนมคาสอดคลองในทศทางเดยวกนคอ ครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยวม

คาต�ากวาครวเรอนทไมประกอบอาชพดานการทองเทยวกลาวคอ ครวเรอนประกอบอาชพ

ทเกยวของกบการทองเทยวมความไมเทาเทยมกนทางรายไดนอยกวาครวเรอนทประกอบ

อาชพไมเกยวของกบการทองเทยว

5 กลาวคอ คาจนของกลมตวอยางในการศกษานเทากบ 0.441 ขณะทคาจนของภาคเหนอและระดบประเทศ

ในป 2552 ทค �านวณโดยส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เทากบ 0.446 และ

0.485 ตามล�าดบ (ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2554)


ตารางท 4 องคประกอบของความไมเทาเทยมกนดานรายไดตามแหลงทมาของรายได

แหลงทมาของรายได Sk Gk Rk % Change

รายไดรวม

รายไดทเกยวของกบการทองเทยว 0.3629 0.7881 0.6297 0.0451

รายไดทไมเกยวของกบการทองเทยว 0.6371 0.5889 0.6966 -0.0451

จากตารางท 4 เมอพจารณาแหลงรายไดแยกเปน 2 ประเภทใหญ คอ รายไดท

เกยวของกบการทองเทยว และรายไดทไมเกยวของกบการทองเทยว พบวา คา Sk ของ

รายไดทเกยวของกบการทองเทยวนอยกวารายไดทไมเกยวของกบการทองเทยว แสดง

ใหเหนวา รายไดทเกยวของกบการทองเทยวมสดสวนในรายไดรวมนอยกวารายไดทไม

เกยวของกบการทองเทยว อยางไรกตาม แหลงรายไดทเกยวของกบการทองเทยวกลบ

มการกระจายรายไดทไมเทาเทยมกนสงกวาแหลงรายไดทไมเกยวของกบการทองเทยว

เนองจากคา Gk ของรายไดทเกยวของกบการทองเทยวมากกวารายไดทไมเกยวของกบ

การทองเทยว และเมอพจารณาถงการเปลยนแปลงของแหลงรายไดทงสอง จะพบวา เมอ

รายไดทเกยวของกบการทองเทยวมการเปลยนแปลงเพมขนรอยละ 1 จะมผลท�าใหคา Gini

ของรายไดรวมเพมขนรอยละ 0.0451 ในทางตรงกนขาม เมอรายไดทไมเกยวของกบการ

ทองเทยวเพมขนรอยละ 1 จะมผลท�าใหคา Gini ของรายไดรวมลดลงรอยละ 0.0451 ดงนน

จงสรปไดวา แหลงรายไดทไดรบจากการทองเทยวมการกระจายรายไดทไมเทาเทยมกน

มากกวา และการเปลยนแปลงของแหลงรายไดนสามารถสงผลใหเกดความไมเทาเทยม

กนของรายไดรวม แมวาจะมสดสวนทนอยกวาในรายไดรวม

3. ปจจยทมผลตอการกระจายรายไดทเกดจากการทองเทยวของจงหวดเชยงราย

ปจจยทมผลตอการกระจายรายไดไดท �าการวเคราะหจากองคประกอบทจ�าแนก

ตามลกษณะครวเรอนและแหลงทมาของรายไดขางตน ท�าใหทราบวา ความไมเทาเทยมกน

ทงหมดสามารถถกอธบายไดดวยผลกระทบจากปจจยนนๆ เทาใด แตไมสามารถอธบาย

ดวยการเปรยบเทยบปจจยตางๆ รวมกนได ดงนน ในสวนนจงใชวธการหาองคประกอบ

ของความไมเทาเทยมกนทมพนฐานมาจากสมการถดถอยทอธบายถงปจจยทมผลกระทบ

ตอการสรางรายได ตามทไดกลาวถงในสวนของวธการศกษาขางตน ดงตารางตอไปน


ตารางท 5 องคประกอบของความไมเทาเทยมกนแยกตามปจจยทมผลตอการสรางรายได

ตวแปร คาสมประสทธ สดสวน

(รอยละ)สมการท 1 สมการท 2

คาคงท 6.9823

(11.70)***

7.3064

(34.58)***

อายของหวหนาครวเรอน 0.0059

(0.27)

อายของหวหนาครวเรอนยกก�าลงสอง -0.0001

(-0.04)

เพศของหวหนาครวเรอน 0.1577

(1.48)

ระดบการศกษาเฉลยของครวเรอน 0.0622

(4.18)***

0.0652

(4.51)***

8.02

สดสวนของสมาชกครวเรอนทมงานท�า 0.0090

(4.54)***

0.0093

(4.76)***

5.98

อตราการพงพงของสมาชกครวเรอน -0.0022

(-2.46)**

-0.0020

(-2.36)**

2.65

ครวเรอนประกอบอาชพดานการเกษตรกรรม -0.2592

(-2.53)**

-0.2272

(-2.35)**

2.94

สดสวนของสมาชกครวเรอนทมอาชพดาน

การทองเทยว

0.0041

(3.15)***

0.0038

(2.93)***

2.35

พนททมศกยภาพในการทองเทยวปานกลาง -0.1216

(-0.74)

พนททมศกยภาพในการทองเทยวสง 0.0087

(0.06)

เขตพนทเมอง 0.0601

(0.67)

Adj R-square 0.2054 0.2097


ตวแปร คาสมประสทธ สดสวน

(รอยละ)สมการท 1 สมการท 2

สดสวนของปจจยในสมการ

ตอความไมเทาเทยมรวม

21.96

สดสวนของปจจยอนๆ ตอความไมเทาเทยม

รวม

78.04

รวมทงสน 100.00

หมายเหต: ตวเลขในวงเลบ หมายถง คา t statistic ของคาสมประสทธของตวแปรนนๆ

** หมายถง มนยส�าคญทางสถต ณ ระดบความเชอมนรอยละ 95

*** หมายถง มนยส�าคญทางสถต ณ ระดบความเชอมนรอยละ 99

จากตารางท 5 การคาดประมาณดวยตวแปรทกลาวถงขางตนทงหมดในสมการ

ท 1 พบวา อายของหวหนาครวเรอน อายของหวหนาครวเรอนยกก�าลงสอง เพศของ

หวหนาครวเรอน พนททมศกยภาพในการทองเทยวปานกลาง พนททมศกยภาพในการ

ทองเทยวสง และเขตพนทเมอง ไมมนยส�าคญทางสถต ณ ระดบความเชอมนทนาเชอถอ

ได ขณะทระดบการศกษาเฉลยของครวเรอน สดสวนของสมาชกครวเรอนทมงานท�า และ

สดสวนของสมาชกครวเรอนทมอาชพดานการทองเทยว มนยส�าคญทางสถต ณ ระดบ

ความเชอมนรอยละ 99 ขณะทอตราการพงพงของสมาชกครวเรอน และครวเรอนประกอบ

อาชพดานการเกษตรกรรม มนยส�าคญทางสถต ณ ระดบความเชอมนรอยละ 95 โดยมคา

Adj R-square เทากบ 0.2054 ดงนน จงไดท�าการตดตวแปรทไมมนยส�าคญออกไปจาก

สมการเดมและคาดประมาณใหมไดผลลพธดงสมการท 2 พบวา ระดบการศกษาเฉลย

ของครวเรอน สดสวนของสมาชกครวเรอนทมงานท�า และสดสวนของสมาชกครวเรอน

ทมอาชพดานการทองเทยว มนยส�าคญทางสถต ณ ระดบความเชอมนรอยละ 99 ขณะท

อตราการพงพงของสมาชกครวเรอน และครวเรอนประกอบอาชพดานการเกษตรกรรม

มนยส�าคญทางสถต ณ ระดบความเชอมนรอยละ 95 โดยมคา Adj R-square เพมขนเปน

0.2097

เมอน�าคาสมประสทธของแตละตวแปรในสมการท 2 มาค�านวณหาสดสวนทม

อทธพลตอความไมเทาเทยมกนทงหมด พบวา ปจจยทมความสมพนธตอรายไดดงกลาว

สามารถอธบายความไมเทาเทยมทงหมดเทากบรอยละ 21.96 โดยปจจยทสนบสนนตอ

ความไมเทาเทยมกนทางรายไดทงหมดมากทสด ไดแก ระดบการศกษาเฉลยของครวเรอน


คดเปนรอยละ 8.02 รองลงมา ไดแก ครวเรอนประกอบอาชพดานการเกษตรกรรม อตราการ

พงพงของสมาชกครวเรอน และสดสวนของสมาชกครวเรอนทมอาชพดานการทองเทยว

คดเปนรอยละ 2.94 2.65 และ 2.35 ตามล�าดบ ขณะทอกรอยละ 78.04 เปนอทธพลของปจจย

อนๆ นอกเหนอปจจยขางตน ดงนน จากผลการศกษาจงสรปไดวา ปจจยดานประสบการณ

(อาย) เขตพนทอยอาศยของครวเรอน (เขตพนทเมอง พนททมศกยภาพในการทองเทยว

ปานกลาง และพนททมศกยภาพในการทองเทยวสง) และลกษณะโครงสรางทางประชากร

ของครวเรอน (เพศของหวหนาครวเรอน) ไมมอทธพลตอความไมเทาเทยมกนทางรายได

ขณะทลกษณะโครงสรางทางประชากรของครวเรอน (ระดบการศกษาเฉลยของครวเรอน

อตราการมงานท�าของสมาชกครวเรอน และอตราการพงพงของสมาชกครวเรอน) และการ

ประกอบอาชพดานการทองเทยวของครวเรอน (ครวเรอนประกอบอาชพดานการเกษตร

กรรม และสดสวนของสมาชกครวเรอนทประกอบอาชพดานการทองเทยว) มอทธพลตอ

ความไมเทาเทยมกนทางรายได โดยคดเปนรอยละ 16.66 และ 5.30 ตามล�าดบ

สรปผลการศกษา การกระจายรายไดในภาพรวมของจงหวดเชยงรายมความเทาเทยมกนมากกวา

คาเฉลยในระดบภาคเหนอและระดบประเทศเพยงเลกนอย เมอพจารณาตามเขต

พนทอยอาศยพบวา ครวเรอนทอาศยในเขตเมองจะมการกระจายรายไดทไมเทาเทยมกน

มากกวาครวเรอนทอาศยนอกเขตเมอง และครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพใน

การทองเทยวสงจะมความไมเทาเทยมกนทางรายไดมากทสด และครวเรอนทอาศยอยใน

พนททมศกยภาพในการทองเทยวต�ามความไมเทาเทยมกนของรายไดนอยทสด อยางไร

กตาม เมอพจารณาจากแหลงทมาของรายได พบวา รายไดทเกยวของกบการทองเทยวม

สดสวนในรายไดรวมนอยกวารายไดทไมเกยวของกบการทองเทยว อยางไรกตาม แหลง

รายไดทเกยวของกบการทองเทยวกลบมการกระจายรายไดทไมเทาเทยมกนสงกวาแหลง

รายไดทไมเกยวของกบการทองเทยว และการเปลยนแปลงของแหลงรายไดนสามารถ

สงผลใหเกดความไมเทาเทยมกนของรายไดรวมได กลาวคอ เมอรายไดทเกยวของกบการ

ทองเทยวมการเปลยนแปลงเพมขนรอยละ 1 จะมผลท�าใหคา Gini ของรายไดรวมเพมขน

รอยละ 0.0451

ปจจยทมผลตอการกระจายรายไดทเกดจากการทองเทยวของจงหวดเชยงราย

เมอพจารณาปจจยดวยสมการถดถอย (Regression-based inequality decomposition)

ผลการศกษาพบวา ลกษณะโครงสรางทางประชากรของครวเรอน (ระดบการศกษาเฉลย


ของครวเรอน อตราการมงานท�าของสมาชกครวเรอน และอตราการพงพงของสมาชก

ครวเรอน) และการประกอบอาชพดานการทองเทยวของครวเรอน (ครวเรอนประกอบ

อาชพดานการเกษตรกรรม และสดสวนของสมาชกครวเรอนทประกอบอาชพดานการ

ทองเทยว) มอทธพลตอความไมเทาเทยมกนทางรายได โดยคดเปนรอยละ 16.66 และ 5.30

ตามล�าดบ

อภปรายผล 1. จากผลการศกษาในประเดนเรองรายไดจากการทองเทยวกอใหเกดความ

ไมเทาเทยมกนของครวเรอน โดยผลการศกษาพบวาคาดชนความไมเทาเทยมกนของ

ครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวสงมความไมเทาเทยมกน

ทางรายไดมากทสดและครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวต�าม

ความไมเทาเทยมกนของรายไดนอยทสด และเมอองคประกอบของความไมเทาเทยมกน

ดานรายไดตามแหลงทมาของรายได เมอรายไดจากการทองเทยวเพมขนจะสงใหคาดชน

ความไมเทาเทยมกนของครวเรอนเพมขน ซงสอดคลองกบ การศกษาของพลาพรรณ

(2541) และมงสรรพ ขาวสอาดและคณะ (2549) โดยเมอมการทองเทยวไดท�าใหชมชน

มรายไดเพมขนจรงแตรายไดเพมขนของชมชนมกจะกระจกตวอยในกลมผทมฐานะด ม

ความร หรอกลมทเปนแกนน�าในการผลกดนใหเกดการทองเทยวภายในชมชนเทานน

2. จากผลการศกษาพบวา ปจจยดานการศกษามผลตอการกระจายรายไดของ

ครวเรอนในจงหวดเชยงราย สอดคลองกบการวจยศภกร สารารตน (2549) และพรพมล

ลาภยงยศ (2541) ซงไดพบเชนกนวาปจจยดานการศกษามผลตอการกระจายรายไดของ

ครวเรอนของสมาชกในมลนธโครงการหลวง จงหวดเชยงใหม และคนในชมชนเกาะชาง

ตามล�าดบ และนอกจากปจจยดานการศกษาแลว การประกอบอาชพทองเทยว เปนปจจย

หนงทท�าใหเกดความไมเทาเทยมกนของรายไดซงสอดคลองกบงานศกษาของพรพมล

ลาภยงยศ (2541) ทงนอาจเปนเพราะจ�านวนผประกอบอาชพเกยวกบการทองเทยวมจ�านวน

ไมมากนก ดงนนรายไดจากการทองเทยวจงกระจกตวอยทคนกลมใดกลมหนงจงเปนผล

ใหเกดความเหลอมล�าทางรายไดขน


ขอเสนอแนะ 1. จากขอคนพบทวารายไดทเกยวของกบการทองเทยวมการเปลยนแปลง

เพมขนจะสงผลใหเกดความไมเทาเทยมของรายไดเพมขน แสดงใหเหนวาการสงเสรม

ใหเกดการทองเทยวในจงหวดเชยงราย โดยมไดค �านงถงวาผลประโยชนจากการทองเทยว

ดงกลาวจะสรางประโยชนใหเพอคนกลมใดกลมหนงในชมชนหรอในจงหวดเทานน

ดงนนประเดนทตองเฝาระวงคอ ปญหาความไมเทาเทยมกนดานรายไดของครวเรอนใน

จงหวดเชยงราย ซงทางจงหวดหรอทางชมชนตลอดจนหนวยงานทเกยวของ ควรทจะ

วางมาตรการรบมอกบปญหาดงกลาว ทเกดขนในชมชนหรอในจงหวดตอไป และใน

ขณะเดยวกนทางจงหวดหรอทางชมชนควรทจะสงเสรมอาชพนอกภาคการทองเทยวดวย

เนองจากปญหาเรองความเหลอมล�าทางรายไดนอยกวาภาคการทองเทยว

2. จากผลการศกษาทพบวาปจจยดานการศกษามผลตอการกระจายรายไดของ

ครวเรอนในจงหวดเชยงราย ดงนนหนวยงานภาครฐหนวยงานทเกยวของ ตลอดจนชมชน

ควรมการอบรมใหความรแกคนในชมชน เชนหากตองใหคนในชมชนไดรบประโยชน

จากการทองเทยวในชมชน อาจจะมการอบรมใหความรในเรองการเปนมคคเทศก

ทองถน อบรมมาตรฐานของโฮมสเตย อบรมการจดมาตรฐานในเรองความสะอาด

การรกษามาตรฐานสนคา ตลอดจนอบรมภาษาตางประเทศ ซงจะชวยใหคนในชมชน

สามารถทไดประโยชนจากการทองเทยวทเขามาในชมชน นอกจากปจจยดานการศกษา

ทมผลตอการกระจายรายได ปจจยหนงทส�าคญคอ การประกอบอาชพดานการทองเทยว

มอทธพลตอความไมเทาเทยมกนดานรายได และจากคาดชนความไมเทาเทยมกนของ

ครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวสงมความไมเทาเทยมกนทาง

รายไดมากทสดและครวเรอนทอาศยอยในพนททมศกยภาพในการทองเทยวต�ามความ

ไมเทาเทยมกนของรายไดนอยทสด ซงอาจเปนเพราะวา จ�านวนครวเรอนทประกอบการ

อาชพเกยวกบทองเทยวมจ�านวนไมมากนก ท�าใหเมอรายไดจากการทองเทยวกระจกตวอย

ทคนกลมใดกลมหนงของชมชนเทานน ดงนนทศทางการแกไขปญหาความไมเทาเทยมกน

ทางรายได ควรทจะมการสงเสรมใหครวเรอนหนมาสนใจการประกอบอาชพเกยวกบการ

ทองเทยวเพมขน โดยภาครฐหรอหนวยงานทเกยวของกบการทองเทยวควรเขามาแนะน�า

ชองทางการประกอบอาชพ และแนะน�าแหลงเงนทน เพอทจะท�าใหไดรบประโยชนจาก

การทองเทยวของชมชนหรอของจงหวดดวย


รายการอางอง

พรพมล ลาภยงยศ (2541). การกระจายรายไดทเกดจากการทองเทยวสทองถน : กรณศกษา

เกาะชาง กงอ�าเภอเกาะชาง จงหวดตราด. วทยานพนธปรญญาโทวทยาศาสตร

มหาบณฑต (เศรษฐศาสตร) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

มงสรรพ ขาวสอาดและคณะ(2549). การพฒนาการทองเทยวเชงบรณาการทยงยนในลมน�า

โขง. สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม.

บญเสรม ทวชาต (2546). การศกษาการกระจายรายไดและสาเหตความไมเทาเทยมกนของ

รายไดของครวเรอนชนบท : กรณศกษา จงหวดชยภม. วทยานพนธปรญญาโท,

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

วชราพร เกดสข และคณะ(2546) . บทบาทของอตสาหกรรมทองเทยวในจงหวดนครราชสมา

ทมตอการจางงาน. แหลงทมา http://home.kku.ac.th/uac/journal/year%20

_11_4_2546/10_11_4_2546.pdf

ส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2555). สมประสทธความ

ไมเสมอภาค (Gini coefficient) ของรายได จ�าแนกตามภาค และจ�าแนกตามเขตพนท

ป พ.ศ. 2531 – 2552 (Online). Available: http://social.nesdb.go.th/social/Default.

aspx?tabid=131

Alisjahbana, A., Yusuf A., Chotib, Yasin M. and T. B. Soeprobo. (2003). Understanding the

determinants and consequences of income inequality in Indonesia. EADN Regional

Project on Income Distribution and Sustainable Development: The East Asian

Experience.

Brewer, M., Muriel, A. and L. Wren-Lewis. (2009). Accounting for changes in inequality

since 1968: decomposition analyses for Great Britain. Government Equalities

Office.

Eugenio Yunis (2004). Sustainable Tourism And Poverty Alleviation. (Online). Available

: http://www.tanzaniagateway.org/docs/sustainable_tourism_and_poverty_

alleviation.pdf

Gunatilaka, R. and D. Chotikapanich. (2009). Accounting for Sri Lanka’s expenditure

inequality 1980-2002: regression-based decomposition approaches. Review of

Income and Wealth. 55, pp.882-906.


Lee, C. and S. Kang. (1998). Measuring earnings inequality and median earnings in the

tourism industry. Tourism Management. Vol 19 No.4 pp. 341 – 348

Litchfield, J. A. (1999). Inequality: Method and Tools. (Online) Available: http://

siteresources.worldbank.org/INTPGI/Resources/Inequality/litchfie.pdf

Men Prachvuthy (2005) Poverty and Tourism: Income Distribution The Case of

Chambok Community-Based Ecotourism Development, Kirirom National

Park, Kompong Province, Cambodia(Online). Available: http://www.

rockmekong.org/events/html_file/socialResearchCHM/files/Vuthy.pdf

Lopez-Feldman A. (2006) Decomposing inequality and obtaining marginal effects. The

Stata Journal. 6, Number 1, pp. 106–111

Stark O., Taylor J. E. and S. Yitzhaki. (1986). Remittances and Inequality. Economic Journal.

vol. 96(383), pages 722-40, September.

World Bank (2005) Introduction to poverty analysis. (Online). Available:

http://siteresources.worldbank.org/PGLP/Resources/PovertyManual.pdf

การท่องเที่ยวและการกระจาย...

Documents

Transcript of การท่องเที่ยวและการกระจาย...