แนวคด ทฤษฏ และผลงานวจยท�เก�ยวของ

ถ�นกาเนดและประวตการปลกพรกไทย

ถ�นกาเนดของพรกไทยอยในประเทศอนเดย ตอมามการกระจายพนธมายงสหภาพพมา

และมหลกฐานยนยนวาประมาณกอนปพทธศกราช 600 ไดมผนาพรกไทยเขามาปลกยงภาคพ0น

เอเชยตะวนออกเฉยงใต พทธศตวรรษท� 18 ประเทศอนโดนเซยไดเปดการคาขายพรกไทยกบ

ประเทศจน และขยายการคาตอไปยงทวปยโรป ตอมาประมาณพทธศตวรรษท� 22 มบนทกวา

ประเทศไทยไดเร�มตดตอคาขายพรกไทยกบประเทศองกฤษ พทธศตวรรษท� 23 ประเทศฮอลนดา

ไดขยายการปลกพรกไทยอยางขนาดใหญในประเทศอนโดนเซย และไดขยายตอมายงประเทศมาเลเซย

กระท�งพทธศตวรรษท� 24 เกดภาวะพรกไทยลนตลาด ราคาพรกไทยตกต� าเปนอยางมาก

ราคาพรกไทยในทองตลาดประเทศไทยมราคาหาบละ 5-8 บาท (1 หาบ = 60 กโลกรม) เทาน0 น

การทาสวนพรกไทยในยคน0 นจงหยดชะงก ปราศจากผเหลยวแล ประกอบกบเกดโรคระบาด

ทาความเสยหายกบสวนพรกไทยอยางรนแรง ประกอบกบยางพารามราคาด ชาวสวนพรกไทย

จงเปล�ยนสภาพสวนพรกไทยไปเปนสวนยางพาราแทน

ป พ.ศ. 2484 หลงสงครามโลกคร0 งท� 2 พรกไทยในทองตลาดราคาสงข0 นเปนหาบละ

5,000 - 6,000 บาท ชาวสวนจงหนมาปลกพรกไทยกนอกคร0 งหน� ง แตนาเสยดายท�ผลผลตออกมา

ไมทนเวลาและโอกาสท�จะขายไดในราคาดงกลาว ในปจจบนแหลงผลตพรกไทยท�สาคญ

ในตลาดโลก ไดแก อนเดย ศรลงกา ไทย อนโดนเซย มาเลเซย เวยดนาม จน มาดากสการ แมกซโก

จาไมกา บราซล โคลมเบย คอสตารกา เปอรโตรโก ปานามา ผลผลตพรกไทยประมาณรอยละ 90

มาจากประเทศเหลาน0 ประเทศผนาเขาพรกไทยท�สาคญ ไดแก สหรฐอเมรกา สหภาพโซเวยต

เยอรมนนตะวนตก ฝร�งเศส แคนาดา อตาล และประเทศแถบยโรปอ�น ๆ อกหลายประเทศ

แหลงผลตพรกไทยท�สาคญในประเทศไทย สวนใหญอยทางภาคตะวนออก คอ จงหวด

จนทบร ตราด และระยอง และในภาคใต คอ จงหวดพงงา สราษฎรธาน นครศรธรรมราช ภเกต

กระบ� ตรง พทลง สตล สงขลา ปตตาน ยะลา นราธวาส และชมพร ในปจจบนมการนาพรกไทย

กระจายไปปลกในทกภาคของประเทศ เชน ทางภาคเหนอเร�มปลกท�พษณโลก ทางภาคอสาน

มปลกท�อดรธาน หรอภาคตะวนตกปลกท�กาญจนบรเปนตน (คานง คาอดม. 2541 : 7)

4

ขอมลเก�ยวกบพรกไทย พรกไทยเปนพชเถายนตนเมองรอน จดเปนไมเน0อออนชนดหน�ง ลกษณะเปนไมเถาหรอไมก� งพม เปนพชใบเล0 ยงค อยในสกล Piperaceae (ตระกลเดยวกบ ดปล ชะพล สะคาน และพล) มช�อวทยาศาสตร : Piper nigrum Linn. ช�อสามญ : Black Pepper การจาแนกช&นทางวทยาศาสตรของพรกไทย การจาแนกช0นทางวทยาศาสตรของพรกไทยสามารถจาแนกได (วกพเดย สารานกรมเสร. 2557 ข) ดงน0 อาณาจกร : Plantae หมวด : Magnoliophyta ช0น : Magonolipsida อนดบ : Piprales วงศ : Piperaceae สกล : Piper สปชส : P. nigrum ลกษณะท�วไปของพรกไทย ลกษณะโดยท�วไปของพรกไทยดงภาพประกอบ 1 มรายละเอยด ดงน0

ภาพประกอบ 1 ลกษณะของตนพรกไทย ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 2

5

1. ราก รากของพรกไทยสามารถแบงไดตามหนาท� เปน 2 ชนด คอ รากหาอาหาร และ รากตนตกแก ซ� งจดเปนรากประเภทรากค0าจน 1.1 รากหาอาหาร รากอาหารเปนรากท�ทาหนาดดน0 า และธาตอาหารจากพ0นดนเพ�อสงผานลาตน ไปยงใบปรงเปนอาหารหลอเล0 ยงสวนตาง ๆ โดยรากหาอาหารแทงลงสพ0นดน พรกไทยท�ปลก โดยใชเมลด มรากแกวขนาดใหญ 10 - 20 ราก แตละรากมความยาวประมาณ 3 - 4 เมตร ถาเปนก�งชาจะไมมรากแกว รากท�เกดจากจากการปกชามรากใหญอยประมาณ 3 - 6 ราก ซ� งหย �งลกลงไปในดนประมาณ 0.6 - 1 เมตร แตท0งรากแกวและรากท�เกดจากการปกชาจะมรากแขนงเจรญออกไปมากมายหรอท�เราเรยกวา รากฝอย กลมรากฝอยน0จะกระจายอยบรเวณผวดนในระดบ 30 - 60 เซนตเมตร 1.2 รากตนตกแก รากตนตกแก (รากค0 าจน หรอรากอากาศ) เปนรากท�ชวยเกาะยดกบส� งยดเกาะ หรอคาง ทาใหพรกไทยเล0อยสงข0นไปได รากตนตกแกจะเจรญออกจากขอในระยะเวลาเดยวกบ การเจรญของยอดออน ซ� งมลกษณะคลายตนตกแก และสามารถเกาะตดกบส�งยด (คาง) ในระยะ เร�มงอกออกมาใหม ๆ เทาน0น เม�อรากแกจนเปนสน0 าตาลมกจะเกาะกบส�งยดไดยากข0น หรอไมเกาะเลย เกษตรกรผ ปลกพรกไทยจงตองใชเชอกผกยดยอดพรกไทยใหแนบคางเพ�อใหรากตนตกแก เกาะคางดข0น รากชนดน0 สามารถทาหนาท�หาอาหารไดเชนกนแตไดในปรมาณท�นอย ลกษณะ รากตนตกแกดงภาพประกอบ 2

ภาพประกอบ 2 รากตนตกแก ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 2

6

2. ลาตน มลกษณะเปนเถาไมสามารถยนตนอยไดโดยลาพง ตองอาศยส� งอ�นเปนท�ยดเกาะ (คาง) โดยอาศย “ตนตกแก” (รากเลก ๆ ท�ออกตามขอ) เปนตวชวยยดเกาะ หากพรกไทยเจรญ อยตามธรรมชาตปราศจากส�งรบกวนเชนโรคตาง ๆ มาทาลายแลว พรกไทยจะมอายยนนานมากกวา 15 ป ในบางสวนพบพรกไทยมอาย 20 - 30 ป กยงมหลงเหลออยในแปลง ขณะท�ยงออนลาตนจะมสเขยว เม�ออายมากข0นลาตนจะเปล�ยนเปนสน0 าตาล ลาตนมขอและปลองเหนไดชดเจน บรเวณขอมกโปงออกมขนาดใหญกวาสวนลาตน ซ� งตนตกแกจะอยบรเวณขอของลาตน ลาตนยงสามารถเจรญออกเปนสวนตาง ๆ ไดดงภาพประกอบ 3

ภาพประกอบ 3 ลาตนพรกไทย ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 3 2.1 ก�งกระโดง เปนก�งท�สมบรณ อวบ มขนาดใหญ ขนาดใกลเคยงกบลาตน เจรญแยกออกมาจากลาตนบรเวณท�อยเหนอดน เจรญต0งฉากกบพ0นดนขนานไปกบลาตนเดมข0นไป ตอนอายนอยสคอนไปทางเขยวอมเหลองจะเปล�ยนเปนสเขยวเขมและน0 าตาลตามลาดบเม�ออายมากข0 น ขอของก�งกระโดงสามารถงอกรากตนตกแกเพ�อเกาะกบคางไดเหมอนกนทกสายพนธ

7

2.2 ก�งขาง ก�งขางหรอท�เกษตรกรเรยกวา ปราง เปนก�งท�เจรญออกจากลาตนเดมบรเวณขอ ซ� งแตละก�งขางจะยงมก�งท�เจรญออกจากก�งขางตอไปไดอก พรกไทยจะมก�งขางต0งแตโคนตนจนถงสวนยอด และมการเจรญออกไปทางดานขางไดทกทศทาง จงทาใหตนของพรกไทยเปนทรงพมดานขาง และเจรญเตบโตข0นเปนทรงกระบอกข0นไปดานบนตามคาง ซ� งก�งขางน0 เองท�ทาใหขนาดของทรงพมมขนาดใหญ และผลผลตกจะสงตามไปดวย ตรงขอของก�งขางแตละขอจะแตกตางกบขอของลาตนและก�งกระโดง เพราะขอของก�งขางจะไมมรากตนตกแก ดงภาพประกอบ 4

ภาพประกอบ 4 ก�งขางพรกไทย ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 3

2.3 ไหล ไหลจะเจรญออกจากโคนตนบรเวณท�อยเหนอดนแตอยตดพ0นดน มบางท�เจรญจากโคนตนบรเวณท�อยใตดน ไหลจะมขนาดเลกแตมความยาวของขอปลองมากกวาลาตน ก�งกระโดง หรอก�งขาง จะเจรญเล0อยไปตามผวดน จะมรากงอกออกมาบรเวณขอ ซ� งรากจะแทง ลงดนทาหนาท�ดดน0 าและธาตอาหารมาเล0 ยงตนได พรกไทยท�วไปจะมไหลนอยมากหรอแทบจะ ไมมยกเวนพนธมาเลเซยจะมไหลมากวาพนธอ�น ๆ 3. ใบ

พรกไทยเปนพชใบเล0 ยงค ใบเปนประเภทใบเด�ยว เกดสลบกนตามขอของลาตนและก�งแขนง การจดเรยงของใบเปนแบบสลบ ลกษณะคลายใบพล โคนใบใหญ ฐานใบมหลายแบบ

8

เชน กลม มน หรอรปหยก ปลายใบแหลม ใบออนมสเขยวออน เม�อแกสจะเขยวเขมข0 น ผวใบ ดานบนเปนมน ดานใตใบมสจางกวาบนใบ ขอบใบมท0 งขอบเรยบและขอบหยกเปนคล�น ความกวางของขอบใบประมาณ 6 - 10 เซนตเมตร ยาวประมาณ 7 - 14 เซนตเมตร กานใบของพรกไทยยาวประมาณ 2 - 5 เซนตเมตร ในขณะท�เร�มแทงใบออกจากตา จะมหใบ 2 อนหมอย และจะหลดรวงไปเม�อใบเร�มคล�ออก ซ� งลกษณะใบท�วไปจะมลกษณะดงภาพประกอบ 5

ภาพประกอบ 5 ใบพรกไทย ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 4

4. ดอกและชอดอก

พรกไทยจะออกดอกเปนชอยาวประมาณ 7 - 15 เซนตเมตร แลวแตชนดของพนธ ถาเปนพนธใบหนา - ใหญ ขอปลองของก�งยาว ชอดอกจะมขนาดยาว แตจานวนชอดอกจะเกดนอย แตถาเปนพนธใบบาง - เลก ขอปลองของก�งส0น ขนาดของชอดอกกจะส0น แตจานวนชอดอกจะเกดมาก ในแตละชอจะมดอกอยประมาณ 50 - 150 ดอก ดอกพรกไทยมลกษณะกลม ๆ เลก ๆ ขนาดประมาณ 1 มลลเมตร ตดอยบนกานชอดอก ไมมกานดอก ไมมกลบเล0ยงและกลบดอก ดอกมสขาวหรอขาวปนเหลอง เวลาบานจะเร� มบานจากดอกท�อยโคนกานชอดอกไลไปหาปลายชอดอก ซ� งดอกพรกไทยจะมท0 งดอกสมบรณ เพศ (ม เกสรตวผ และเกสรตวเมยอยในดอกเดยวกน) และดอกไมสมบรณเพศ (เกสรตวผและเกสรตวเมยอยคนละดอก) แตสวนใหญแลวจะเปนดอก

9

สมบรณเพศ สามารถผสมตวเองได ระยะเวลาต0 งแตเร� มแทงชอดอกจนถงเกบเก�ยวผลผลต ไดใชเวลาประมาณ 6 - 7 เดอน แลวแตชนดพนธ ดอกและชอดอกจะมลกษณะดงภาพประกอบ 6

ภาพประกอบ 6 ดอกและชอดอกพรกไทย ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 4 5. ผลและเมลด ผลพรกไทยมลกษณะคอนขางกลมไมมกานผล เกดเรยงเบยดตดกนอยางหนาแนนโดยรอบแกนกลางของชอ ชอผลยาวประมาณ 5 - 15 เซนตเมตร ตามความยาวของชอดอก และ การผสมตด จานวนผลโดยประมาณ 50 - 60 ผลตอ 1 ชอผล ผลโตเตมท�จะมเสนผาศนยกลาง 4 - 6 มลลเมตร ในระยะผลออนจะมสเขยวออน สจะเขมข0นตามอายของผล ผลออนท�อายไมเกน 1 เดอน เม�อบบผลใหแตกภายในมลกษณะขนขนคลายนมสด เม�อผลอายเขาเดอนท� 5 ผลจะเร�มแก ผวผลจะเปนมนเงา และเปล�ยนเปนสเขยวปนเหลอง เม�อผลสกแกเตมท�จะเปนสสมหรอแดง โดยสกจากโคนชอผลไปหาปลายชอผล ผลท�สกเปลอกจะบางและรวงหลนงายเม�อผลแหงจะเปน สดา การสกของผลไมพรอมกน เม�อผลสกจะรวงหลนลงไป ผลสกเม�อนามาขย0 เปลอกจะหลดออกงายมากในผลมเมลดขนาดใหญ 1 เมลด โดยธรรมชาตจะมสขาวนวลแขง รปรางคอนขางกลม เสนผาศนยกลางประมาณ 3 - 4 มลลเมตร มตนออนขนาดเลกอยภายในเมลดมกล�นเฉพาะตวฉน และมรสเผด (เฉลมชล ชางถม. 2557 : 1 - 5) ลกษณะผลจะมรปแบบดงภาพประกอบ 7

10

ภาพประกอบ 7 ผลและเมลดพรกไทย ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 5

พนธพรกไทย การปลกพรกไทยในอดตนยมใชพนธพรกไทยจากหลายสายพนธดวยกน สวนการเรยกช�อพนธมกจะเรยกตามแหลงท�ปลกกน หรอเรยกตามลกษณะสวนประกอบของตนพรกไทย ไดแก พนธใบหนา พนธบานแกว พนธโบราณ หรอพนธควายขวด พนธปรางถ�ธรรมดา พนธปรางถ�ใบหยก พนธจากประเทศมาเลเซย เปนตน ซ� งในปจจบนพนธพรกไทยดงกลาวน0แทบจะไมมพนธปรากฏอยอกแลว สาหรบพนธพรกไทยท� เกษตรกรนยมปลก มอย 2 สายพนธดวยกนคอ พนธคชช� ง (พนธซาราวค หรอพนธมาเลเซย) และพนธซลอน(ยอดขาว) ซ� งเปนพนธท�ใหผลผลตคอนขางสง สวนพนธซลอน (ยอดแดง) มปลกอยบางแตนอยมาก และพนธจนทบร (พนธปรางถ�) ซ� งเปนพนธพ0นเมองของจงหวดจนทบร ซ� งเหมาะสมกบสภาพดนฟาอากาศของประเทศไทย ปจจบนมการสงเสรมการปลกในเชงอนรกษ (เฉลมชล ชางถม. 2557 : 6) ซ� งไมตร ปาละพนธ (2553 : 22 - 31) กลาวถงพนธตาง ๆ ไวดงน0 1. พนธคชช�งหรอพนธซาราวค พนธคชช�งหรอพนธซาราวค (เกษตรกรนยมเรยกกนวา พนธมาเลเซย) เน�องจาก เปนพนธท�นามาจากรฐซาราวค ประเทศมาเลเซย เปนพนธท�นยมปลกเปนการคามากท�สด เพราะเปนพนธท�ใหผลผลตสงท�สด มความตานทานโรครากเนาโคนเนาไดด และเจรญเตบโตอยางรวดเรว นยมปลกกนมากแถบจงหวดจนทบรและจงหวดใกลเคยง มกใชทาเปนพรกไทยดา ถาตนสมบรณ

11

จะ ให ผ ล ผ ล ต น0 าห น ก ส ด ป ร ะ ม าณ 9 - 12 ก โล ก ร ม /ค าง /ป ห ร อ เฉ ล� ย ไ รล ะ ป ระ ม าณ 3,600 - 4,800 กโลกรม/ป พรกไทยพนธน0 จะใหผลผลตสงสดเม�อมอายประมาณ 5 - 8 ป และจะใหผลผลตสงตดตอกนไปจนกระท�งอายประมาณ 12 ป โดยจะใหผลผลตลดลงเม�ออายประมาณ 15 ป ลกษณะประจาพนธใบคอนขางเรยวเปนรปไข ปลายใบแหลมแตงอเลกนอย ฐานใบกวาง ขอบใบ เรยบ ใบม ส เขยวอมเหลอง เปนมนและคอนขางหนา ใบ มขนาดกวางประมาณ 4.88 เซนตเมตร ยาวประมาณ 10.24 เซนตเมตร กานใบยาวประมาณ 1.22 เซนตเมตร มรองท�กานใบ มเสนใบประมาณ 5 - 7 เสน มก�งแขนงและปลองคอนขางยาว ก�งแขนงต0งตรง ลกษณะทรงพมใหญและคอนขางทบ พรกไทยพนธคชช�งมชอดอกเปนแบบ Spike ไมมกานดอก ชอดอกเกดท�ขอดานตรงขามกบใบ ใบแตละขออาจมชอดอกได 1 - 2 ชอ แตสวนใหญจะเกดเพยงชอเดยว ชอดอกมลกษณะหอยลงดน ชอดอกยาวประมาณ 6.34 เซนตเมตร กานชอดอกยาวประมาณ 0.67 เซนตเมตร ในชอดอก 1 ชอจะมจานวนดอกประมาณ 64 ดอก ผลมลกษณะเปนชอ ไมมกานผล ความยาวของชอผลรวมท0 งกานชอประมาณ 9.10 เซนตเมตร ความยาวกานชอผลประมาณ 0.75 เซนตเมตร ในชอผล 1 ชอจะมจานวนผลประมาณ 49 ผล ผลมลกษณะคอนขางกลม ผลมขนาดเลกกวาพนธจนทบรแตใหญกวาพนธปะเหลยน ขนาดของผลดานแปนประมาณ 5.69 มลลเมตร ดานกลมประมาณ 5.62 มลลเมตร น0 าหนกของ ชอผลประมาณ 6 กรม/ชอ น0 าหนกผลสด100 ผลหนกประมาณ 14.43 กรม ผลเม�อสกสวนใหญจะมสสม เมลดมลกษณะคอนขางกลม ขนาดของเมลดแหงขาว 100 เมลดหนกประมาณ 5.19 กรม สวนน0 าหนกของเมลดแหงดา100 เมลดหนกประมาณ 6.46 กรม ในภาพประกอบ 8 เปนตนพนธพรกไทยพนธมาเลเซย

ภาพประกอบ 8 ตนพนธพรกไทยพนธมาเลเซย ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 10

12

2. พนธซลอน (ยอดขาว) พนธซลอน (ยอดขาว) เปนพนธท�ไทยนาเขามาจากประเทศศรลงกา เชนเดยวกบ พนธซลอนยอดแดง พรกไทยพนธน0ความจรงเปนพรกไทยพนธ PSNIYUT-1 ซ� งเปนพรกไทยพนธลกผสมของประเทศอนเดยระหวางพอพนธ Uthirankota กบแมพนธ Cheriyakaniyakadan โดยจะมลกษณะเถาออนเกอบขาวโดยเฉพาะท�ยอดออน จงนยมเรยกวา “ซลอนยอดขาว” เน�องจากมผนาพนธ มาจากหมเกาะซลอน ประเทศศรลงกา ลกษณะตาง ๆ จงคลายกบพนธศรลงกา (ซลอนยอดแดง) ท�แตกตางกนอยางชดเจนคอสวนยอด ชอผลจะยาวกวาพนธซลอนยอดแดงเลกนอย และการเจรญเตบโตเรวกวา ผลสดจะมลกษณะโตกวาพนธคชช�ง นยมปลกเพ�อจาหนายเปนพรกไทยสด หรอเพ�อสงโรงงานทาพรกไทยดอง ตนพนธพรกไทยพนธซลอน (ยอดขาว) มลกษณะดงภาพประกอบ 9

ภาพประกอบ 9 ตนพนธพรกไทยพนธซลอน (ยอดขาว) ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 10 3. พนธซลอน (ยอดแดง) พนธซลอน (ยอดแดง) หรอพนธศรลงกา เปนพนธพรกไทยท�เกษตรกรชาวอาเภอทาใหม จงหวดจนทบร นาเขามาจากหมเกาะซลอน ประเทศศรลงกา นามาปลกท�จงหวดจนทบรเม�อป พ.ศ. 2528 เน�องจากพรกไทยพนธน0ลกษณะของยอดจะออกสน0 าตาลแดง จงเรยกกนอกช�อหน� งวา “ซลอนยอดแดง” เปนพนธท�นยมปลกเพ�อขายเปนพรกไทยสดมากกวาทาเปนพรกไทยดาและพรกไทยขาว สาหรบลกษณะเดนของพรกไทยพนธน0 คอ รวงยาว ซ� งเปนลกษณะท�แปลกไปจากพนธอ�น ๆ และมความทนทานตอโรครากเนาโคนเนาไดดลกษณะประจาพนธใบจดเปนพวกใบเด�ยว ปลายใบแหลม ฐานใบมนและกวาง ขอบใบเรยบ ขอบใบงองมไปทางดานหลงใบ ใบมสเขยวเขม

13

และคอนขางหนา ใบคอนขางกวาง ใบมขนาดกวาง ประมาณ 7.22 เซนตเมตร ยาวประมาณ 12.62 เซนตเมตร กานใบยาวประมาณ 1.42 เซนตเมตร มรองท�กานใบ เสนกลางใบแบงคร� งแผนใบ มเสนใบประมาณ 5 - 7 เสน ระหวางเสนใบดานหนาจะเหนเปนสนนนไดชด ยอดลาตนคอนขางอวบโตกวาพนธอ�น ๆ และยอดจะออกสน0 าตาลแดง มปลองยาว ทรงพมใหญแขงแรง แตคอนขางโปรงเพราะปรางหาง มระบบรากแขงแรง รากตนตกแกแขงแรง ชอดอกมลกษณะเชนเดยวกนกบ พนธคชช�ง ชอดอกยาวประมาณ 15 - 17 เซนตเมตร กานชอดอกยาวประมาณ 1.12 เซนตเมตร ชอดอก 1 ชอจะมจานวนดอกประมาณ 106 ดอก ผลมลกษณ ะเปนชอ ไม มกานผล ชอผล ยาวประมาณ 16 - 19 เซนตเมตร ผลมลกษณะคอนขางกลม สวนทายของผลนนเลกนอย ขนาดของผลจะใกลเคยงกบพนธจนทบร ขนาดของผลดานแปนประมาณ 6 มลลเมตร ดานกลมประมาณ 6.24 มลลเมตร ผลสดมสเขยวเขมเปนมน ผลสกมสแดงเขม เปลอกผลคอนขางหนา จงไมเหมาะแกการทาเปนพรกไทยขาว สวนเมลดมขนาดใกลเคยงกบพนธคชช�ง ลกษณะตนพนธพรกไทยพนธซลอน (ยอดแดง) มลกษณะดงภาพประกอบ 10

ภาพประกอบ 10 ตนพนธพรกไทยพนธซลอน (ยอดแดง) ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 10

14

ขอมลเก�ยวกบทองหลาง ทองหลางจดเปนพชตระกลถ�วอยในวงศ Fabaceae หรอ Leguminosae ถ�นกาเนดเดมอยในแถบเอเชยเขตรอนและอบอน อนเดย แอฟรกา อเมรกาใต และออสเตรเลย มช�อวทยาศาสตร : Erythrina variegate Linn. ช�อสามญ : Indian Coral Tree, Variegated, Tiger ’s claw การจาแนกช&นทางวทยาศาสตรของทองหลาง ตนทองหลางสามารถจาแนกช0นทางวทยาศาสตร (วกพเดย สารานกรมเสร. ออนไลน. 2557)ได ดงน0 อาณาจกร : Plantae หมวด : Magnoliophyta ช0น : Magonolipsida อนดบ : Fabales วงศ : Fabaceae สกล : Erythrina สปชส: E. variegata ลกษณะของตนทองหลางเปนดงภาพประกอบ 11

ภาพประกอบ 11 ตนทองหลาง ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 13

15

ลกษณะท�วไปของทองหลาง ชาวสวนนยมปลกทองหลางเพ�อยดดนและใชสวนตาง ๆ ของตนเปนปยเชนเดยวกบ พชตระกลถ�ว ซ� งอดมดวยธาตอาหารตาง ๆ ท�เปนประโยชนแกดน ตนทองหลางจงเหมาะเปนพชบารงดนสามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศมาเปนปยและเปนเคร�องมอฟ0 นฟระบบนเวศอยางด ลกษณะท�วไปของทองหลางมดงน0 1. ลาตน ลาตนเปนไมยนตนขนาดกลางถงขนาดใหญ ผลดใบ สงประมาณ 10 - 20 เมตร ผวเปลอกลาตนบาง สเทาหรอเปลอกเปนลายคลายเปลอกแตกต0น ๆ สเทาออน และเหลองออน ๆ ลาตนและก�งกานมหนามแหลมคม หรอบางชนดมหนามเลก ๆ เรอนยอดเปนพมกลมโปรง 2. ใบ เปนใบประกอบแบบขนนก มใบยอย 3 ใบ ใบกลางจะโตกวาสองใบดานขาง ลกษณะใบเปนรปสามเหล�ยมคลายใบโพธv กวางประมาณ 2 - 3 น0ว ยาวประมาณ 3 - 5 น0ว ผวใบเรยบ สเขยวหรอดางเหลอง ๆ ใตทองใบมสขาวขน กานชอยาวประมาณ 3 - 5 น0ว บางชนดลกษณะใบมน คลายกบใบของถ�วพ ใบโตประมาณ 3 - 4 น0ว กานใบจะมใบยอย 3 ใบ และบางชนดใบประกอบ เรยงสลบม 3 ใบยอย มหใบ ใบยอยรปไขหรอโคง ใบมขน 3. ดอก ดอกเปนชอตดกนเปนกลมออกตามบรเวณขอตน หรอโคนกานใบ ลกษณะดอกคลายกบดอกถ�วมสแดง หรอชมพ กลบดอกกวางประมาณ 1 - 2 น0ว ยาวประมาณ 2 - 3 น0ว ชอดอกยาวประมาณ 4 - 8 น0ว ออกดอกชวงเดอนมกราคม - กมภาพนธ 4. ผล ผลเปนฝกแบนโคงเลกนอย ยาวประมาณ 15 - 30 เซนตเมตร เปนขอ ๆ สน0 าตาลเขม โคนฝกจะลบเลก ผลแกฝกจะแตกท�ปลายอาออก ภายในฝกมเมลดเปนเหล�ยม บางฝกยาวคอด เปนขอ ๆ สน0าตาลเขม และบางฝกแคบ ภายในมเมลด 2 - 4 เมลด 5. เมลด เมลดมลกษณะรปรางกลม สแสด 6. การขยายพนธ การขยายพนธดวยเมลด การปกชา และการตอน 7. สภาพท�เหมาะสม สภาพอากาศท�เหมาะสม คอ รอนช0น อบอน อณหภมโดยเฉล�ย 20 - 30 องศาเซลเซยส ปรมาณระดบน0 าทะเล 1,200 - 1,800 มลลเมตร มฝนกระจายเปนเวลาหลายเดอน และมแสงแดด

16

อยางเพยงพอตลอดป สภาพดนรวนซย มการระบายน0 าด ทนตอสภาพดนเคม ทนแลง และทนน0 าทวมไดด ชนดของทองหลาง ทองหลางมอย 3 ชนด คอ 1. ทองหลางใบสามเหล�ยมคลายใบโพธv

ลกษณะตนทองหลางสามเหล�ยมคลายใบโพธv และดอกลกษณะดงภาพประกอบ 12 \

(ก) (ข)

ภาพประกอบ 12 (ก) ตนทองหลางใบสามเหล�ยมคลายใบโพธv และ (ข) ดอก ท�มา : อดม แกวสวรรณ และคณะ. ออนไลน. 2557 ลกษณะลาตนและใบทองหลางสามเหล�ยมคลายใบโพธv มลกษณะดงภาพประกอบ 13

(ก) (ข)

ภาพประกอบ 13 (ก) ลาตนทองหลางใบสามเหล�ยมคลายใบโพธv และ (ข) ใบ ท�มา : อดม แกวสวรรณ และคณะ. ออนไลน. 2557

17

2. ทองหลางน0า, ทองหลางบาน, ทองโหลง, หรอทองหลาว ลกษณะตนทองหลางน0า และดอก มลกษณะดงภาพประกอบ 14

(ก) (ข)

ภาพประกอบ 14 (ก) ตนทองหลางน0า และ (ข) ดอก ท�มา : อดม แกวสวรรณ และคณะ. ออนไลน. 2557 ลกษณะลาตนและใบทองหลางน0า มลกษณะดงภาพประกอบ 15

(ก) (ข)

ภาพประกอบ 15 (ก) ลาตนทองหลางน0า และ (ข) ใบ ท�มา : อดม แกวสวรรณ และคณะ. ออนไลน. 2557 ในการทดลองในคร0 งน0 ใชทองหลางน0าเปนคางมชวตในการทดลอง

18

3. ทองหลางลาย ลกษณะตนทองหลางลาย และดอก มลกษณะดงภาพประกอบ 16

(ก) (ข) ภาพประกอบ 16 (ก) ตนทองหลางลาย และ (ข) ดอก ท�มา : อดม แกวสวรรณ และคณะ. ออนไลน. 2557 ลกษณะลาตนและใบทองหลางลาย มลกษณะดงภาพประกอบ 17

(ก) (ข)

ภาพประกอบ 17 (ก) ลาตนลาย และ (ข) ใบ ท�มา : อดม แกวสวรรณ และคณะ. 2557 : 4

19

ความสมพนธระหวางส�งมชวต 2 ชนด

นตยา เลาหะจนดา (2546 : ไมปรากฏเลขหนา) กลาววา หลงจากเกดส�งมชวตข0นในโลกแลว

กลาวไดวาไมมความสมพนธระหวางส�งมชวตชนดใดท�ดารงชวตอยไดโดยลาพง ส�งมชวตท�เกดข0น

หลากหลายในโลกจาเปนตองมความสมพนธพ� งพากน หรอแกงแยงเบยดเบยนกนจนบางคร0 ง

ความสมพนธท�เกดข0นมความใกลชดแนบแนนจนไมสามารถแยกจากกนไปอาศยโดยลาพงได

ซ� งลกษณะความสมพนธ สามารถแบงออกได ดงน0

1. ภาวการณลาเหย�อ (Predation : +, -)

การลาเหย�อในความหมายท�ใชกนท�วไป หมายถง การจบสตวท�มชวตเปนอาหาร

ซ� งเหย�อจะตองตายความสมพนธท�เกดข0นคอ ผลาไดประโยชน เหย�อเสยประโยชนและเสยชวต

2. ภาวะประสต (Parasitism: +, -)

ภาวะปรสตเปนการอยรวมกนของส�งมชวต 2 ชนด โดยส�งมชวตหน� งไปอาศยอยกบ

ส�งมชวตอกชนดหน�ง โดยผอาศย (Parasite) ไดประโยชน และผถกอาศย (Host) เสยประโยชน เชน

เหบกบสนข ตนกาฝากบนตนไม

3. ภาวะพ�งพากน (Mutualism : +, +)

ภาวะพ�งพาอาศยกนเปนการอยรวมกนของส�งมชวต 2 ชนด โดยไดประโยชนท0งสองฝาย

และเม�อแยกออกจากกนจะไมสามารถดารงชวตอยได เชน รา กบ สาหรายสเขยว อยรวมกนเรยกวา

“ไลเคน” โดยสาหรายสเขยวสรางอาหารเองได แตตองอาศยความช0นจากรา สวนราไดรบอาหาร

จากสาหรายสเขยว

4. ภาวะองอาศยหรอภาวะเก0อกล (Commensalism : +, 0)

ภาวะองอาศยหรอภาวะเก0อกลกนเปนการอยรวมกนท�ฝายหน� งไดประโยชน และ

อกฝายหน� งไมไดประโยชนและไมเสยประโยชน ตวอยางเชน ปลาตด หรอเหาปลาฉลาม และ

ปลาฉลาม เหาปลาฉลามเกาะตดไปกบปลาฉลาม การเกาะไปกบปลาฉลามทาใหไดประโยชนในการ

เคล�อนยายไปมาโดยไมตองเสยพลงงาน ขณะเดยวกนสามารถอาศยกนเศษอาหารท�เหลอจากปลาฉลาม

โดยไมทาใหปลาฉลามเสยประโยชนอะไร และอกกรณท�กลวยไมและเฟรนชนดตาง ๆ อาศย

เกาะบนก�งของตนไมใหญ โดยท�รากของพชเหลาน0นไมไดฝงลกลงไปเพ�อแยงอาหาร

5. ภาวะไดประโยชนซ� งกนและกน (Protocooperation: +, +)

ภาวะไดประโยชนซ� งกนและกนเปนการอยรวมกนของส� งมชวต 2 ชนด ซ� งตางได

ประโยชนท0งสองฝาย แตสามารถแยกออกจากกนไดโดยสามารถดาเนนชวตตามปกต เชน ดอกไม

กบแมลง ควายกบนกเอ0ยง หรอมดดากบเพล0ย

20

6. ภาวะแขงขน (Competition : -,-) ภาวะแขงขนเปนความสมพนธของส� งมชวตท�ท0 งสองฝายตองการปจจยในการ ดารงชวตอยางใดอยางหน� งรวมกน แตปจจยน0 นมนอยจงตองแขงขนกน เชน การแยงอาหาร ของจระเข การแขงขนดานความสงของตนไมเพ�อรบแสงจากดวงอาทตย 7. ภาวะเปนกลาง (Neutralism : 0, 0) ภาวะเปนกลางเปนการดารงชวตของส� งมชวตท�ท0 งสองฝายไมมผลประโยชน ซ� งกนและกน เชน นกกบกระตายในทงหญา 8. ภาวะตอตาน (Antibiosis : 0, -) ภาวะตอตาน เปนการดารงชวตของส�งมชวต 2 ชนด ท�ฝายหน�งมอทธพลตออกฝายหน� ง เชน ราเพนซลเลยมจะหล�งสารยบย 0งการเจรญเตบโตของแบคทเรย ในกรณความสมพนธของตนทองหลาง (คางไมมชวต) กบตนพรกไทย อยรวมกน ในสภาพธรรมชาต จะอยรวมกนในสภาวะองอาศยหรอภาวะเก0อกล (Commensalism : +, 0) ซ� งทองหลางไมไดเสยประโยชนแตพรกไทยไดประโยชนจากการใชทองหลางเปนท�ยดเกาะ โดยท�รากของพรกไทยไมไดฝงลกลงไปเพ�อแยงอาหารทองหลาง

เสาคางพรกไทย พรกไทยเปนพชเถายนตนมลกษณะเปนเถาเล0 อยไมสามารถยนตนอยไดโดยลาพง ตองอาศยส�งอ�นเปนท�ยดเกาะเพ�อต0งลาตนใหตรงข0น มฉะน0นพรกไทยจะไมสามารถเจรญเตบโต และใหผลผลตไดเตมท� การทาคางพรกไทยจงเปนส�งจาเปนอยางย�งสาหรบการสรางสวนพรกไทยเพราะนอกจากคางจะเปนท�ใหพรกไทยยดเกาะแลว คางยงเปนตนทนท�สงท�สดในการลงทนสรางสวนพรกไทยใหม คางท�ดตองมอายการใชงานนานเทา ๆ อายของพรกไทย คอ อยางนอย 15 ป โดยท�ไมชารดหรอหกลมกอนหนาน0น และท�สาคญคางของพรกไทยยงมผลตอการเจรญเตบโต ของพรกไทย โดยเฉพาะระยะปลกใหม จนถง 2 ป คางพรกไทยแบงออกเปน 6 ชนด คอ คางไมนานาชนด คางไมนานาชนด เปนการใชประโยชนโดยออมจากพชชนดอ�นท�ปลกอยเดมเพ�อทาเปนคางพรกไทยขณะเดยวกนกจะเกบเก�ยวผลผลตพชยนตนเหลาน0นไปดวย การปลกพรกไทยโดยใชคางไมจากไมนานาชนดน0 มกจะทากนในสวนแบบเกา ซ� งมการปลกไมผลชนดตาง ๆ ผสมผสานกนไป เชน ทเรยน เงาะ มงคด หมาก มะพราว เปนตน การใชคางไมนานาชนด มลกษณะดงภาพประกอบ 18

21

ภาพประกอบ 18 คางไมนานาชนด ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 14

คางไมปลกเพ�อทาคาง คางไมปลกเพ�อทาคาง เปนคางพรกไทยท�คลายคลงกนกบชนดแรก เพราะเปนคาง โดยธรรมชาต และยงมชวตเชนเดยวกน เพยงแตวาคางชนดหลงน0 เปนตนไมซ� งปลกเพ�อเตรยมการท�จะทาเปนคางพรกไทยโดยเฉพาะท�นยมปลกไดแกไมยอปา ไมกระถนยกษ การปลกไมทาคาง มความจาเปนจะตองตดยอดไม ไมใหตนไมสงเกนความจาเปน และตองคอยตดแตงก�ง ใบ ท�รกเกนความจาเปนออกไปดวย การใชคางไมปลกเพ�อทาคางมลกษณะดงภาพประกอบ 19

ภาพประกอบ 19 ปลกไมเพ�อทาคาง ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 15

22

คางไมแกน การใชไมเน0อแขงมาทาเปนคางพรกไทย ซ� งควรมขนาดอยางต�า 4 x 4 น0ว และมความยาวประมาณ 4 เมตร จะเปนเสากลมหรอเสาเหล�ยมกได ไมคางน0จะปกลงในดนประมาณ 60 เซนตเมตร และปลอยสวนท�เหลอมากกวา 3 เมตร ใหพรกไทยยดเกาะ ไมท�ใชทาคางพรกไทยควรเปนไม ท� มความแขงแรงทนทานจนกวาจะหมดอายพรกไทย ควรมอายอยางนอย 15 ป ไมท� นยม ทาคางพรกไทยท� เปนท�นยมท�สดคอไมกนเกรา ท�รอง ๆ ลงมาอาจไดแก ไมมะหาด ไมเค�ยม และไมเน0อแขงอ�น ๆ ดงภาพประกอบ 20 ภาพประกอบ 20 คางไมแกน ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 15 คางเสาคอนกรต เน�องจากคางไมมราคาแพงจงไดมการทดลองทาคางพรกไทยโดยใชเสาคอนกรต โดยสถาบนวจยพชสวน กรมวชาการเกษตร ทาการทดลองในภาคตะวนออก ปรากฏผลวาเสาคอนกรตสามารถจะใชเปนคางพรกไทยได สาหรบขนาดของเสาคอนกรตท�ใชท าคางพรกไทยควรม ขนาดท�ใกลเคยงท0งความโตและความยาวเทา ๆ กบคางไม ลกษณะคางคอนกรตดงภาพประกอบ 21

ภาพประกอบ 21 คางเสาคอนกรต ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 16

23

คางดนเผากบคอนกรตแบบประยกต คางชนดน0 ตองเตรยมแทงคอนกรตเสรมเหลก ขนาด 4 x 4 น0ว ยาวประมาณ 80 เซนตเมตร ปลายดานหน� งของเสาปลอยเหลกใหโผลพนปลายเสาประมาณ 3 ฟต นาแทงคอนกรตมาฝง เพ�อทาเปนฐานคางพรกไทยลกประมาณ 60 เซนตเมตรใชทอดนเผากลมขนาดความยาวประมาณ ทอละ 1 ฟต ตอท�ปลายแทงคอนกรตเพ�อทาเปนคางพรกไทยในการตอคางใหสงข0นจะใชซเมนต ใสลงในทอดนเผา และใสเหลกเสรมตอข0 นไปเร� อย ๆ จนความสงของคางไดตามท�ตองการ ดงภาพประกอบ 22 ภาพประกอบ 22 คางดนเผาคอนกรตแบบประยกต ท�มา : คานง คาอดม. 2541 : 16 คางอฐมอญ หรออฐบลอกกอ พบใชในประเทศเวยดนามเปนสวนใหญ ซ� งทาคางโดยใชอฐมอญ หรออฐบลอก กอเปนเสาทรงกลมโดยเวนชองวางระหวางกอนอฐแบบกอนเวนกอน กอฐานคางกวางประมาณ 60 เซนตเมตร สงประมาณ 5 - 7 เมตร โดยสวนปลายคางจะแคบลงเหลอประมาณ 40 เซนตเมตร ดงภาพประกอบ 23

ภาพประกอบ 23 คางอฐมอญหรออฐบลอกกอ ท�มา : เฉลมชล ชางถม. 2557 : 17

24

โดยคางแตละชนดมจดเดนท�แตกตางกน ดงน0 จดเดนของคางมชวต 1. การใชคางมชวตจะมความเหมาะสมมากสาหรบการปลกพรกไทยในแหลงท� ม ความรอนสงมาก การใชไมยนตนทาเปนคาง ใบของไมยนตนดงกลาวจะชวยกรองแสงอาทตย ใหเหลอผานลงสตนพรกไทยนอยลง ตนพรกไทยกจะเจรญเตบโตไดตามปกต (ไมตร ปาละพนธ. 2553 : 46 - 47) 2. คางไมมชวตท�เปนพชตระกลถ�วจะชวยปลดปลอยธาตไนโตรเจนใหกบตนพรกไทย (ศกดv ดา ศรนเวศน. 2553 : 65 - 67) 3. การใชคางมชวตทาใหพรกไทยเจรญเตบโตไดด ไมคอยเปนโรครากเนาโคนเนา และไมตองรดน0าบอย (เหวยน บ|ค หลวน. สมภาษณ. 2557) 4. การใชคางไมปลกเพ�อทาคางจะใหผลดในชวงแรกโดยใหรมเงาแกตนพรกไทย (คานง คาอดม. 2541 : 27 - 32) อยางไรกตาม นกวจยบางกลมมแนวคดท�ไมสอดคลองกบแนวคดดานบน โดยระบวา เกษตรกรตองคอยตดยอดของคางมชวตอยตลอด และรากของคางไมมชวตจะแยงอาหารพรกไทยซ� งเปนสาเหตท�ไมคอยพบการใชคางท� มชวตในการปลกพรกไทยของเกษตรกรไทยในอดต (ดนย องศสงห และชศกดv แพกล. 2532 : 19) เชนเดยวกบ ดเนส (Dinesh and et al. 2005 : 39) ระบวาการใชคางท�มชวตจะทาใหไดผลผลตพรกไทยนอยเน�องจากธาตอาหารบางสวนถกคางท�มชวต ดดใช และการใชคางไมมชวตบางชนด เชน กระถนยกษ จะตองคอยกาจดเมลด เพราะถาปลอยใหรวงลงดนจะงอกกลายเปนวชพชอยางรวดเรว (เสรมศกดv รกธรรม และกนกวรรณ คณาภเศรษฐ. มปพ. : 8) และในบางคร0 งอาจจะมศตรพชจาพวกเพล0 ยเขาทาลายตนกระถน และอาจลกลามมายงตนพรกไทยได (คานง คาอดม. 2541 : 29) จดเดนของคางไมมชวต 1. การใชคางไมแกนในการปลกพรกไทย ทาใหพรกไทยเจรญงอกงามและใหผลดมาก ไมมปญหาเร�องการยดเกาะของรากตนตกแกกบคางไมแกน (รง สภาภา. สมภาษณ. 2555) 2. คางไมไมมชวตคงทน ไมแกนท�คณภาพด เชนไมกนเกราสามารถอยไดนาน 30 - 40 ป (จระศกดv เพชรหอย. 2548 : 16) 3. หาซ0องาย มขายอยท �วไปอายการใชงานนาน (เฉลมชล ชางถม. 2557 : 16) อยางไรกตาม ปญหาของคางไมมชวตกมเชนกน เชน คางซเมนตจะไมคอยเหมาะสมกบการยดเกาะอาจจะเพราะความเคมและความรอน (คานง คาอดม. 2541 : 27 - 32) คางเสาซเมนต มน0 าหนกมาก ประกอบกบดนท�ปลกพรกไทยมการพรวนใหรวนซยทาใหคางลมไดงายเพราะ

25

ทรงพมพรกไทยมน0 าหนกอยท�ยอดมาก (ไมตร ปาละพนธ. 2553 : 49) คางซเมนตจะเจอปญหา ในระยะแรก ๆ เพราะคางซเมนตถกแสงแดดเผาจะรอนตนพรกไทยอาจจะตาย หรอ อาจจะม อตราการเจรญเตบโตชาในชวงปแรก ๆ (สานกสงเสรมการเกษตรภาคตะวนออก จงหวดระยอง. 2527 : 8 - 10)

การศกษาการใชปยเคมในการปลกพรกไทย อตราการใหปยพรกไทยตามคาแนะนาท�ปรากฏในเอกสารเผยแพรพอท�จะหาศกษา ไดแนะนา ดงน0 การใหปยเคมในพรกไทยปแรกแนะนาใหใส สตร 15-15-15, 8-24-24 หรอ 12-12-17พจารณาเลอกใสสตรใดสตรหน� งตามความเหมาะสม อตรา 500 กรมตอคาง/ป แบงใส 4 คร0 ง (จานวนธาตอาหารท�ใส /ป ไนโตรเจน 60 กรม, ฟอสฟอรส 60 กรม, โพแทสเซยม 85 กรม) (สานตย สขสวสดv . 2542 : 8 - 9) การใหปยเคมในพรกไทย แนะนาสตร 13-13-21 หรอ 12-12-17 ใส 200 กรม ตอคาง ใสทก ๆ 4 เดอน ตอ 1 คร0 ง รวม 1 ป ใส 600 กรม (จานวนธาตอาหารท�ใส/ป ไนโตรเจน 72 กรม, ฟอสฟอรส 72 กรม, โพแทสเซยม 102 กรม) (คานง คาอดม. 2541 : 42 - 44) การใสปยพรกไทยท�ยงไมใหผล (อาย 1 - 2 ป) แนะนาใหใสสตร 15-15-15, 12-24-12 หรอ 12-12-17 จานวน 50 กรม 2 เดอนคร0 งรวม 1 ป ใส 300 กรม (จานวนธาตอาหารท� ใส /ป ไนโตรเจน 36 กรม, ฟอสฟอรส 36 กรม, โพแทสเซยม 51 กรม) (สานกงานสงเสรมการเกษตร ภาคตะวนออก จงหวดระยอง. 2527 : 14 - 17) จากความคดเหนท�หลากหลายในเร� องชนดของคางท� มผลตอการเจรญเตบโตของ พรกไทย และคาแนะนาการใหปยพรกไทยในชวงปลกใหม จนถง 1 - 2 ปแรกท�มปรมาณท�แตกตางกนจงเกดเปนแนวคดท�มาของการศกษาชนดของเสาคาง และอตราของปยเคมท�มตอการเจรญเตบโตของพรกไทยในจงหวดจนทบร