Postępowaniepodatkowe

dr Tomasz NowakKatedra Prawa Finansowego

Zakład Zobowiązań i Procedur Podatkowychpokój 3.91

dyżur: czwartki 14.00-15.00

Plan wykładu

•pojęcie postępowania podatkowego

•pojęcie sprawy podatkowej

•zasady ogólne postępowania podatkowego

•analiza postępowań w poszczególnych sprawach podatkowych

Podręczniki

•H. Dzwonkowski, Z. Zgierski, Procedury podatkowe, Warszawa 2006

•M. Staniszewski, Postępowanie podatkowe. Kontrola podatkowa, Warszawa 2011

•komentarze do Ordynacji podatkowej

Normy o postępowaniu podatkowym w systemie

prawa podatkowego

•prawo podatkowe

- materialne

- formalne (proceduralne)

- ustrojowe

Normy o postępowaniu podatkowym w systemie prawa podatkowego (2)

Prawo podatkowe materialne to:

• normy ciężaru opodatkowania (elementy konstrukcji podatku)

• normy wyznaczające zastępcze wzorce opodatkowania (np. opodatkowanie dochodów nieujawnionych, transferpricing)

• normy wyznaczające zakres odpowiedzialności

• normy tworzące definicje materialnoprawne (np. straty, zaległości podatkowej, nadpłaty)

Normy o postępowaniu podatkowym w systemie prawa

podatkowego (3)

• postępowanie podatkowe = procedura podatkowa

• procedury służą realizacji norm prawa materialnego

• procedury podatkowe służą realizacji norm materialnego prawa podatkowego

• bez procedur normy te nie były realizowane (w odróżnieniu od prawa cywilnego, gdzie sąd wkracza tylko w przypadku sporu)

Pojęcie postępowania podatkowego

• w znaczeniu węższym („sensu stricte”) - procedura uregulowana w dziale IV Ordynacji podatkowej, zatytułowanym „Postępowanie podatkowe”

- procedura o charakterze jurysdykcyjnym, której celem jest rozstrzygnięcie sprawy podatkowej przez wydanie decyzji podatkowej

- obejmuje wyłącznie czynności mieszczące się pomiędzy wszczęciem postępowania podatkowego a wydaniem decyzji

• w szerokim znaczeniu („sensu largo”) - „ciąg czynności organów podatkowych, podatników oraz innych podmiotów zobowiązań podatkowych mający na celu ujawnienie i wyznaczenie wysokości zobowiązania podatkowego oraz ich realizację”

Zakres postępowania podatkowego sensu largo (1)• wszystkie czynności zmierzające do realizacji

materialnego prawa podatkowego

• zarówno wymiar, jak i wykonanie zobowiązań podatkowych

• nie tylko wymiar decyzyjny, ale również wymiar dokonywany przez inne podmioty (samowymiar dokonywany przez podatnika, wymiar dokonywany przez płatnika) - to ta sama sprawa podatkowa (czyli ten sam przedmiot postępowania podatkowego, rozumianego „sensu largo”)

• również inne podejmowane przez organy podatkowe procedury zmierzające do weryfikacji samowymiaru - czynności sprawdzające, kontrola podatkowa

• w systemie samowymiaru dominuje realizacja obowiązku podatkowego bez postępowania jurysdykcyjnego

Zakres postępowania podatkowego sensu largo (2)• wszystkie czynności składające się na postępowanie

podatkowe „sensu largo” charakteryzuje:

• jedność celów - wymiar, a następnie wykonanie zobowiązania podatkowego

• jedność środków:

- przy wymiarze: te same czynności stosowania prawa podejmuje podatnik dokonując samowymiaru, zaś te same organ podatkowy weryfikując samowymiar decyzją

- przy samowymiarze to również najczęściej te same środki dowodowe

• ciągłość - kolejne czynności są merytoryczną kontynuacją poprzednich (np. wydanie decyzji jest, przy samowymiarze, kontynuacją działań podatnika związanych z obowiązkiem samowymiaru)

Regulacja prawna postępowania podatkowego

•ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa

•dział IV Op - tytuł: „Postępowanie podatkowe” - postępowanie podatkowe „sensu stricte”

Regulacja prawna postępowania podatkowego (2)

• Ordynacja podatkowa nie reguluje:

- procedury egzekwowania zobowiązań podatkowych

- postępowania kontrolnego prowadzonego przez organy kontroli skarbowej (z zastrzeżeniem...)

• Ordynacja podatkowa reguluje również inne procedury podatkowe - dział V „Czynności sprawdzające”, dział VI „Kontrola podatkowa”

Regulacja prawna postępowania podatkowego (3)

•Uwzględnienia wymagają również przepisy działu III Op

•Przepisy działu III to zarówno normy o charakterze materialnym, jak i proceduralnym

•Określają, w jakich sprawach może być prowadzone postępowanie podatkowe

Regulacja prawna postępowania podatkowego (4)

• Przepisy działu IV Op stanowią kalkę Kodeksu postępowania administracyjnego (Kpa)

• przed wejściem w życie Ordynacji postępowanie w sprawach podatkowych prowadzono na podstawie Kpa

• część instytucji obu postępowań (podatkowego i administracyjnego) ma zbliżony charakter prawny - i dla nich można stosować dorobek praktyki orzeczniczej ukształtowanej na gruncie Kpa

• jednak postępowanie podatkowe ma swoją specyfikę, dlatego Kpa nie jest w pełni adekwatny

Regulacja prawna postępowania podatkowego (5)

Niektóre instytucje z Kpa nadają się do bezpośredniego stosowania w Ordynacji podatkowej (należy zaznaczyć jednak, że po 16 latach obowiązywania Op instytucje te nie muszą się pokrywać), np.:

• doręczenia

• protokoły

Regulacja prawna postępowania podatkowego (6)

• Kpa może jednak zawierać uregulowania, które:

- nie nadają się do zastosowania w postępowaniu podatkowym (niektóre przesłanki nadzwyczajnych trybów postępowania podatkowego)

- wymagają modyfikacji do postępowania podatkowego (np. strona postępowania, wszczęcie postępowania, dowody)

• Niekiedy Kpa nie zawiera regulacji, które są niezbędne w postępowaniu podatkowym- np. księgi podatkowe, wymiar szacunkowy,

Regulacja prawna postępowania podatkowego (7)

• Niekiedy jednak Ordynacja odwołuje się do Kpa, np.:

• art. 171 § 2a Op: „Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw, w tym spraw niepodlegających załatwieniu przez organy podatkowe, organ podatkowy, do którego wniesiono podanie, zawiadamia wnoszącego, że w tych sprawach powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu, informując go o treści art. 66 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego”.

Regulacja prawna postępowania podatkowego (8)

• Kpa określa, w jakich przypadkach znajduje zastosowanie do spraw podatkowych:

Art. 3 § 1 Kpa: „Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się do:

1)   postępowania w sprawach karnych skarbowych;

2)   spraw uregulowanych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749, z późn. zm.), z wyjątkiem przepisów działów IV, V i VIII”.

• dział IV Kpa - „Udział prokuratora”

• dział V Kpa - uchylony

• dział VIII Kpa - „Skargi i wnioski”

Stosowanie przepisów działu IV Op do innych

procedur•Przepisy działu IV Op stosuje się

również w innych procedurach podatkowych (niejurysdykcyjnych, tj. niekończących się decyzją):

- „odpowiednio” w całości

- wyłącznie w zakresie wybranych - wskazanych w regulacji dotyczącej tych innych procedur - przepisów działu IV Op

Stosowanie Op do postępowania kontrolnego

• postępowanie kontrolne jest prowadzone przez organy kontroli skarbowej (inspektor kontroli skarbowej)

• rozdział 3 ustawy o kontroli skarbowej: „Postępowanie kontrolne”

• art. 31 ust. 2 pkt 3 ustawy o kontroli skarbowej: „Użyte w ustawie określenia oznaczają: postępowanie kontrolne - postępowanie podatkowe, o którym mowa w dziale IV ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa”

➡ postępowanie kontrolne = postępowanie podatkowe uregulowane w dziale IV Ordynacji podatkowej

• postępowanie jurysdykcyjne, którego celem jest zarówno weryfikacja wykonania obowiązków przez podatnika, ale jednocześnie zmierza ono do wydania decyzji wymiarowej (na podstawie art. 21 § 1 pkt 2 Op, art. 21 § 3 Op, art. 21 § 3a Op, art. 24 Op) ➞ elementy kontroli i wymiaru

Stosowanie przepisów działu IV do kontroli podatkowej

•Art. 292 Op: „W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale [tj. dziale VI] stosuje się odpowiednio przepisy art. 102 § 2 i 3, art. 135-138, art. 139 § 4, art. 140 § 2, art. 141 i art. 142 oraz przepisy rozdziałów 1, 2, 5, 6, 9 z wyłączeniem art. 171a, rozdziałów 10-12, 14, 16, 22 oraz 23 działu IV”.

Stosowanie przepisów działu IV do czynności sprawdzających

•Art. 280 Op: „W sprawach nieuregulowanych w niniejszym dziale stosuje się odpowiednio przepisy art. 143 oraz przepisy rozdziałów 1-3, 5, 6, 9 z wyłączeniem art. 171a, rozdziałów 10, 14, 16 oraz 23 działu IV”.

Stosowanie przepisów działu IV do procedury wydawania interpretacji podatkowych

• Art. 14h Op: „W sprawach dotyczących interpretacji indywidualnej stosuje się odpowiednio przepisy art. 120, art. 121 § 1, art. 125, art. 129, art. 130, art. 135-137, art. 140, art. 143, art. 165a, art. 168, art. 169 § 1-2, art. 170 i art. 171 oraz przepisy rozdziału 5, 6, 10 i 23 działu IV”.

• to procedura nie-jurysdykcyjna - nie kończy się wydaniem decyzji