- 1 -

PHỎNG VẤN

NHAgrave VĂN CUNG TIacuteCH BIỀN

Lyacute Đợi thực hiện

ldquoĐagravenh lograveng sống trong Phograveng đợi của lịch sửrdquo

[Trả lời PV của Nhagrave văn Cung Tiacutech Biền]

Kỳ 1

Lời giới thiệu của người phỏng vấn

Sau gần ba thaacuteng thực hiện bagravei phỏng vấn vagrave cũng lagrave dịp để sơ lược hệ

thống lại một phần taacutec phẩm cugraveng văn nghiệp của nhagrave văn Cung Tiacutech Biền

cũng như qua những heacute lộ về cuốn hồi kyacute magrave ocircng đang hoagraven thagravenh tocirci biết

rằng để viết một lời giới thiệu đầy đủ về nhagrave văn nagravey thật lagrave khoacute khăn Hơn

nữa khi nhận những cacircu trả lời cuối cugraveng của bagravei phỏng vấn tocirci lại nhận

được một laacute thư riecircng trong đoacute coacute một đoạn viết như sau

ldquo Cả mấy thaacuteng nay bận Gắng trả lời phỏng vấn của em đacircy Nội dung

căng nhưng khaacute thuacute vị Bản thacircn anh cũng thiacutech đương đầu Vagrave yecircu Sự thật

Do vậy bagravei phỏng vấn nagravey em muốn chạy cho Talawas cũng được Magrave giữ lại

trong ngăn keacuteo cũng necircn xem như một quagrave tặng cuối đời anh dagravenh tặng Lyacute

Đợi vậy Cũng lagrave tư liệuhellip Tuy nhiecircn coacute điều nagravey cần bagravey tỏ cugraveng em Bao

năm nay anh đatilde Ra Ngoagravei Khocircng tơ hagraveo gigrave Cotildei Becircn Trong Gần gũi với anh

lacircu nay chắc em hiểu Anh sống magrave như vắng boacuteng Iacutet tacircm sự cugraveng ai Đời

hiểu lầm anh khocircng iacutet Vagravei ngộ nhận chết người magrave anh khocircng bao giờ cải

chiacutenh Mặc aacuteo Lặng Thinhrdquo

Do vậy caacutech hay nhất lagrave ldquovượt qua lời giới thiệurdquo tocirci xin tracircn trọng chia sẻ

cugraveng tất cả độc giả của talawas một phần cocircng việc magrave tocirci đatilde cugraveng nhagrave văn

trao đổi trong thời gian qua cograven những phần ldquogay cấn khaacutecrdquo tocirci xin giữ lại

trong ldquongăn keacuteordquo ndash như chiacutenh yecircu cầu của nhagrave văn vậy

Lyacute Đợi Ngay caacutei cớ đầu tiecircn magrave nhiều người muốn phỏng vấn ocircng lagrave tại

sao rất lacircu rồi khocircng thấy ocircng xuất hiện trecircn văn đagraven do thấy khocircng coacute gigrave

mới hay do một vagravei bối cảnh chiacutenh trị - văn hoaacute - văn học trong suy nghĩ của

ocircng đatilde thay đổi

- 2 -

Cung Tiacutech Biền Quả rất nhiều năm tocirci khocircng xuất hiện trecircn văn đagraven hẳn

coacute duyecircn cớ

Tocirci xin mở một dấu ngoặc Trong hơn mười năm lại đacircy tocirci vẫn thường

xuyecircn lagravem việc nhưng khocircng gởi truyện đăng bất cứ đacircu Khi đoacute taacutec phẩm

của tocirci lại thỉnh thoảng xuất hiện trecircn nhiều baacuteo hoặc caacutec tuyển tập trong

cũng như ngoagravei nước Xảy ra sự vụ nagravey lagrave do phần lớn caacutec togravea baacuteo hoặc caacutec

nhagrave xuất bản đatilde tự yacute chọn đăng khocircng hề xin pheacutep hoặc thocircng baacuteo cho tocirci

biết việc đăng tải nagravey

Xin đơn cử một vagravei trường hợp Nhagrave xuất bản Kim Đồng Hagrave Nội in Thằng

Bắt quỷ trong Tổng tập truyện ngắn Việt Nam thế kỷ XX - truyện nagravey đatilde

đăng Cửa Việt năm 1991 tạp chiacute Hợp Lưu (Mỹ) đăng lại 1992 nhagrave xuất bản

Tacircn Thư (Mỹ) in trong tập truyện ngắn Thằng Bắt quỷ 1993] Nhagrave Kim Đồng

khi in xong saacutech mấy thaacuteng sau coacute tigravem đến tocirci tặng saacutech vagrave gởi iacutet tiền nhuận

buacutet đagraveng hoagraveng

Nhagrave xuất bản Văn học (trong nuớc) in truyện Khocircng thể lagrave hiện thực trong

tuyển tập Đecircm bướm ma - truyện nagravey của tocirci đatilde xuất hiện trecircn Hợp Lưu năm

1999 với tựa đề lagrave Đecircm hoang tưởng vagrave sau lagrave Tập san Văn chương in lại

năm 2000 Nhagrave Văn học tự lấy truyện in khocircng hề xin pheacutep taacutec giả khocircng

trả nhuận buacutet thậm chiacute khocircng hề tặng người coacute taacutec quyền một quyển saacutech

nagraveo

Năm rồi tạp chiacute Hợp Lưu Mỹ số ldquoĐặc biệt kỷ niệm 30 năm kết thuacutec chiến

tranh Việt Namrdquo 1975-2005 coacute thocircng baacuteo với tocirci việc chọn đăng truyện

ngắn Bạch hoaacute - truyện nagravey tocirci saacuteng taacutec từ 1968 đăng trecircn một tập san văn

chương tại Sagravei-gograven lagrave Tuần baacuteo Khởi Hagravenh số 1 năm 1969 sau đoacute Nhagrave xuất

bản Soacuteng chọn in trong tuyển tập Những truyện ngắn hay nhất quecirc hương

chuacuteng ta Miền Nam 1974

Noacutei chung hầu hết đoacute lagrave những truyện của tocirci đatilde đăng hoặc đatilde in thagravenh saacutech

từ lacircu Nay tugravey nghi baacuteo nagraveo nhagrave xuất bản nagraveo muốn đăng in lại lagrave do chủ

trương riecircng mỗi

Một lyacute do khaacute rotilde nữa lagrave mười lăm năm nay tocirci ẩn dật khocircng giao du nhiều

cắt đứt cả những mối quan hệ coacute trước khocircng thư từ Thecircm lagrave hoạt cảnh văn

chương nghệ thuật chợ Chữ buổi nagravey chẳng mấy vui

Viết magrave cho vagraveo ngăn keacuteo lagrave một điều khocircng may Đăng trecircn mạng đồng bagraveo

migravenh muốn đọc phải tigravem caacutech khoacute khăn vượt tường lửa lại một bi đaacutet cực vocirc

lyacute

- 3 -

Nhigraven chung Nhagrave nước muốn vagrave họ đatilde thực hiện được chiacutenh saacutech ngu

dacircn Đoacute lagrave hiện tigravenh đa phần dacircn chuacuteng hocircm nay khocircng cần tới văn chương

nghệ thuật tạm gọi lagrave thứ thiệt Khocirc cằn phugrave thủng đeo mặt nạ cagrave thọt chacircn

giả thigrave mặc Khocircng ai tha thiết tới Đatilde coacute những thứ traacutem vagraveo chỗ thiếu hụt

tư tưởng nagravey Lo lagravem ăn nacircng cao đời sống kinh tế lagrave thiết thực Nhagrave cao

cửa rộng tuacutei tiền đầy mặc sang ăn ngon vui chơi sướng lagrave thỏa rồi

Hiện tigravenh coacute đa phần quần chuacuteng cả cao lẫn thấp say sưa trong một thưởng

ngoạn văn chương acircm nhạc phim ảnh loại xoagraveng xoagraveng rau cải chợ cũng

tha thiết mugravei mẫn nịnh nọt đocirci khi đỏ maacuteu anh hugraveng nhưng tựu trung sức

sống chiacutenh noacute khocircng lacircu hơn một đĩa gỏi hay mớ xagrave laacutech trộn phục vụ gấp

cho bữa tiệc thời trang

Một đại bộ phận quần chuacuteng hocircm nay thực sự khocircng cần đến những gigrave cao

siecircu của văn chương học thuật Khocircng cần nacircng cao natildeo trạng Khocircng coacute tự

do ngocircn luận tư tưởng vẫn sống phacircy phacircy Đacircy lagrave một quần chuacuteng tồn tại

bằng thịt khối Được ru ngủ bởi một đời sống kinh tế tương đối ấm ecircm trong

thời buổi chỉ mở cửa cho ldquomiếng ănrdquo Họ bỗng dưng khaacute xa lạ với những

cụm từ ngocircn luận nhacircn quyền Với đại bộ phận nhung nhuacutec nagravey đogravei hỏi dacircn

chủ tự do nhacircn quyền quả lagrave điecircn

Nếu hocirc hagraveo đogravei hỏi quyền được cocircng khai tư tưởng hagravenh động chống lại bất

cocircng nhận traacutech nhiệm một cocircng dacircn nghiecircm chiacutenh một triacute thức coacute thaacutei độ

một nhagrave saacuteng taacutec nhận rotilde thiecircn chức anhchị phải đương nhiecircn trả giaacute

Coacute thể chuacuteng ta khocircng hề sợ sự trả giaacute nagravey vigrave đatilde tự nguyện chọn noacute cho nhacircn

phẩm chiacutenh migravenh nhưng caacutei giaacute cao hơn hết lagrave anh bị tagraven phế Tocirci noacutei tagraven

phế toagraven diện Đượm mugravei tanh tưởi đograven thugrave Tocirci đatilde coacute kinh nghiệm khaacute rotilde về

sự tagraven phế nagravey

Với một người cầm buacutet phải hiểu chỗ thực tại hiểm nghegraveo Phải ẩn migravenh

dagravenh thời gian để lagravem cocircng việc lacircu dagravei của một nghệ sĩ saacuteng taacutec Trong thầm

lặng vẫn coacute điều kiện để đoacuteng goacutep cho cộng [1] đồng

Lyacute Đợi Xin ocircng noacutei rotilde hơn hai chữ thực tại

Cung Tiacutech Biền Tại đacircy hocircm nay trecircn dưới trong ngoagravei tả hữu sớm chiều

đầy rẫy những bi hagravei chuyện lạ lugraveng dơ daacutey iacutet nơi nagraveo coacute Cứ mỗi sớm mai

mở baacuteo magrave xem Nhưng phải nhigraven rotilde nhận diện Đoacute phải chăng lagrave những

chất liệu để cấu truacutec dagraven dựng taacutec phẩm văn học Hay chỉ lagrave những raacutec rưởi

một xatilde hội bệnh hoạn mưng mủ tất yếu phải chảy caacutei đen sigrave tanh tưởi của

chiacutenh noacute Chuacuteng ta khocircng cần thiết tốn giấy mực ghi lại

- 2 -

Cung Tiacutech Biền Quả rất nhiều năm tocirci khocircng xuất hiện trecircn văn đagraven hẳn

coacute duyecircn cớ

Tocirci xin mở một dấu ngoặc Trong hơn mười năm lại đacircy tocirci vẫn thường

xuyecircn lagravem việc nhưng khocircng gởi truyện đăng bất cứ đacircu Khi đoacute taacutec phẩm

của tocirci lại thỉnh thoảng xuất hiện trecircn nhiều baacuteo hoặc caacutec tuyển tập trong

cũng như ngoagravei nước Xảy ra sự vụ nagravey lagrave do phần lớn caacutec togravea baacuteo hoặc caacutec

nhagrave xuất bản đatilde tự yacute chọn đăng khocircng hề xin pheacutep hoặc thocircng baacuteo cho tocirci

biết việc đăng tải nagravey

Xin đơn cử một vagravei trường hợp Nhagrave xuất bản Kim Đồng Hagrave Nội in Thằng

Bắt quỷ trong Tổng tập truyện ngắn Việt Nam thế kỷ XX - truyện nagravey đatilde

đăng Cửa Việt năm 1991 tạp chiacute Hợp Lưu (Mỹ) đăng lại 1992 nhagrave xuất bản

Tacircn Thư (Mỹ) in trong tập truyện ngắn Thằng Bắt quỷ 1993] Nhagrave Kim Đồng

khi in xong saacutech mấy thaacuteng sau coacute tigravem đến tocirci tặng saacutech vagrave gởi iacutet tiền nhuận

buacutet đagraveng hoagraveng

Nhagrave xuất bản Văn học (trong nuớc) in truyện Khocircng thể lagrave hiện thực trong

tuyển tập Đecircm bướm ma - truyện nagravey của tocirci đatilde xuất hiện trecircn Hợp Lưu năm

1999 với tựa đề lagrave Đecircm hoang tưởng vagrave sau lagrave Tập san Văn chương in lại

năm 2000 Nhagrave Văn học tự lấy truyện in khocircng hề xin pheacutep taacutec giả khocircng

trả nhuận buacutet thậm chiacute khocircng hề tặng người coacute taacutec quyền một quyển saacutech

nagraveo

Năm rồi tạp chiacute Hợp Lưu Mỹ số ldquoĐặc biệt kỷ niệm 30 năm kết thuacutec chiến

tranh Việt Namrdquo 1975-2005 coacute thocircng baacuteo với tocirci việc chọn đăng truyện

ngắn Bạch hoaacute - truyện nagravey tocirci saacuteng taacutec từ 1968 đăng trecircn một tập san văn

chương tại Sagravei-gograven lagrave Tuần baacuteo Khởi Hagravenh số 1 năm 1969 sau đoacute Nhagrave xuất

bản Soacuteng chọn in trong tuyển tập Những truyện ngắn hay nhất quecirc hương

chuacuteng ta Miền Nam 1974

Noacutei chung hầu hết đoacute lagrave những truyện của tocirci đatilde đăng hoặc đatilde in thagravenh saacutech

từ lacircu Nay tugravey nghi baacuteo nagraveo nhagrave xuất bản nagraveo muốn đăng in lại lagrave do chủ

trương riecircng mỗi

Một lyacute do khaacute rotilde nữa lagrave mười lăm năm nay tocirci ẩn dật khocircng giao du nhiều

cắt đứt cả những mối quan hệ coacute trước khocircng thư từ Thecircm lagrave hoạt cảnh văn

chương nghệ thuật chợ Chữ buổi nagravey chẳng mấy vui

Viết magrave cho vagraveo ngăn keacuteo lagrave một điều khocircng may Đăng trecircn mạng đồng bagraveo

migravenh muốn đọc phải tigravem caacutech khoacute khăn vượt tường lửa lại một bi đaacutet cực vocirc

lyacute

- 3 -

Nhigraven chung Nhagrave nước muốn vagrave họ đatilde thực hiện được chiacutenh saacutech ngu

dacircn Đoacute lagrave hiện tigravenh đa phần dacircn chuacuteng hocircm nay khocircng cần tới văn chương

nghệ thuật tạm gọi lagrave thứ thiệt Khocirc cằn phugrave thủng đeo mặt nạ cagrave thọt chacircn

giả thigrave mặc Khocircng ai tha thiết tới Đatilde coacute những thứ traacutem vagraveo chỗ thiếu hụt

tư tưởng nagravey Lo lagravem ăn nacircng cao đời sống kinh tế lagrave thiết thực Nhagrave cao

cửa rộng tuacutei tiền đầy mặc sang ăn ngon vui chơi sướng lagrave thỏa rồi

Hiện tigravenh coacute đa phần quần chuacuteng cả cao lẫn thấp say sưa trong một thưởng

ngoạn văn chương acircm nhạc phim ảnh loại xoagraveng xoagraveng rau cải chợ cũng

tha thiết mugravei mẫn nịnh nọt đocirci khi đỏ maacuteu anh hugraveng nhưng tựu trung sức

sống chiacutenh noacute khocircng lacircu hơn một đĩa gỏi hay mớ xagrave laacutech trộn phục vụ gấp

cho bữa tiệc thời trang

Một đại bộ phận quần chuacuteng hocircm nay thực sự khocircng cần đến những gigrave cao

siecircu của văn chương học thuật Khocircng cần nacircng cao natildeo trạng Khocircng coacute tự

do ngocircn luận tư tưởng vẫn sống phacircy phacircy Đacircy lagrave một quần chuacuteng tồn tại

bằng thịt khối Được ru ngủ bởi một đời sống kinh tế tương đối ấm ecircm trong

thời buổi chỉ mở cửa cho ldquomiếng ănrdquo Họ bỗng dưng khaacute xa lạ với những

cụm từ ngocircn luận nhacircn quyền Với đại bộ phận nhung nhuacutec nagravey đogravei hỏi dacircn

chủ tự do nhacircn quyền quả lagrave điecircn

Nếu hocirc hagraveo đogravei hỏi quyền được cocircng khai tư tưởng hagravenh động chống lại bất

cocircng nhận traacutech nhiệm một cocircng dacircn nghiecircm chiacutenh một triacute thức coacute thaacutei độ

một nhagrave saacuteng taacutec nhận rotilde thiecircn chức anhchị phải đương nhiecircn trả giaacute

Coacute thể chuacuteng ta khocircng hề sợ sự trả giaacute nagravey vigrave đatilde tự nguyện chọn noacute cho nhacircn

phẩm chiacutenh migravenh nhưng caacutei giaacute cao hơn hết lagrave anh bị tagraven phế Tocirci noacutei tagraven

phế toagraven diện Đượm mugravei tanh tưởi đograven thugrave Tocirci đatilde coacute kinh nghiệm khaacute rotilde về

sự tagraven phế nagravey

Với một người cầm buacutet phải hiểu chỗ thực tại hiểm nghegraveo Phải ẩn migravenh

dagravenh thời gian để lagravem cocircng việc lacircu dagravei của một nghệ sĩ saacuteng taacutec Trong thầm

lặng vẫn coacute điều kiện để đoacuteng goacutep cho cộng [1] đồng

Lyacute Đợi Xin ocircng noacutei rotilde hơn hai chữ thực tại

Cung Tiacutech Biền Tại đacircy hocircm nay trecircn dưới trong ngoagravei tả hữu sớm chiều

đầy rẫy những bi hagravei chuyện lạ lugraveng dơ daacutey iacutet nơi nagraveo coacute Cứ mỗi sớm mai

mở baacuteo magrave xem Nhưng phải nhigraven rotilde nhận diện Đoacute phải chăng lagrave những

chất liệu để cấu truacutec dagraven dựng taacutec phẩm văn học Hay chỉ lagrave những raacutec rưởi

một xatilde hội bệnh hoạn mưng mủ tất yếu phải chảy caacutei đen sigrave tanh tưởi của

chiacutenh noacute Chuacuteng ta khocircng cần thiết tốn giấy mực ghi lại

- 3 -

Nhigraven chung Nhagrave nước muốn vagrave họ đatilde thực hiện được chiacutenh saacutech ngu

dacircn Đoacute lagrave hiện tigravenh đa phần dacircn chuacuteng hocircm nay khocircng cần tới văn chương

nghệ thuật tạm gọi lagrave thứ thiệt Khocirc cằn phugrave thủng đeo mặt nạ cagrave thọt chacircn

giả thigrave mặc Khocircng ai tha thiết tới Đatilde coacute những thứ traacutem vagraveo chỗ thiếu hụt

tư tưởng nagravey Lo lagravem ăn nacircng cao đời sống kinh tế lagrave thiết thực Nhagrave cao

cửa rộng tuacutei tiền đầy mặc sang ăn ngon vui chơi sướng lagrave thỏa rồi

Hiện tigravenh coacute đa phần quần chuacuteng cả cao lẫn thấp say sưa trong một thưởng

ngoạn văn chương acircm nhạc phim ảnh loại xoagraveng xoagraveng rau cải chợ cũng

tha thiết mugravei mẫn nịnh nọt đocirci khi đỏ maacuteu anh hugraveng nhưng tựu trung sức

sống chiacutenh noacute khocircng lacircu hơn một đĩa gỏi hay mớ xagrave laacutech trộn phục vụ gấp

cho bữa tiệc thời trang

Một đại bộ phận quần chuacuteng hocircm nay thực sự khocircng cần đến những gigrave cao

siecircu của văn chương học thuật Khocircng cần nacircng cao natildeo trạng Khocircng coacute tự

do ngocircn luận tư tưởng vẫn sống phacircy phacircy Đacircy lagrave một quần chuacuteng tồn tại

bằng thịt khối Được ru ngủ bởi một đời sống kinh tế tương đối ấm ecircm trong

thời buổi chỉ mở cửa cho ldquomiếng ănrdquo Họ bỗng dưng khaacute xa lạ với những

cụm từ ngocircn luận nhacircn quyền Với đại bộ phận nhung nhuacutec nagravey đogravei hỏi dacircn

chủ tự do nhacircn quyền quả lagrave điecircn

Nếu hocirc hagraveo đogravei hỏi quyền được cocircng khai tư tưởng hagravenh động chống lại bất

cocircng nhận traacutech nhiệm một cocircng dacircn nghiecircm chiacutenh một triacute thức coacute thaacutei độ

một nhagrave saacuteng taacutec nhận rotilde thiecircn chức anhchị phải đương nhiecircn trả giaacute

Coacute thể chuacuteng ta khocircng hề sợ sự trả giaacute nagravey vigrave đatilde tự nguyện chọn noacute cho nhacircn

phẩm chiacutenh migravenh nhưng caacutei giaacute cao hơn hết lagrave anh bị tagraven phế Tocirci noacutei tagraven

phế toagraven diện Đượm mugravei tanh tưởi đograven thugrave Tocirci đatilde coacute kinh nghiệm khaacute rotilde về

sự tagraven phế nagravey

Với một người cầm buacutet phải hiểu chỗ thực tại hiểm nghegraveo Phải ẩn migravenh

dagravenh thời gian để lagravem cocircng việc lacircu dagravei của một nghệ sĩ saacuteng taacutec Trong thầm

lặng vẫn coacute điều kiện để đoacuteng goacutep cho cộng [1] đồng

Lyacute Đợi Xin ocircng noacutei rotilde hơn hai chữ thực tại

Cung Tiacutech Biền Tại đacircy hocircm nay trecircn dưới trong ngoagravei tả hữu sớm chiều

đầy rẫy những bi hagravei chuyện lạ lugraveng dơ daacutey iacutet nơi nagraveo coacute Cứ mỗi sớm mai

mở baacuteo magrave xem Nhưng phải nhigraven rotilde nhận diện Đoacute phải chăng lagrave những

chất liệu để cấu truacutec dagraven dựng taacutec phẩm văn học Hay chỉ lagrave những raacutec rưởi

một xatilde hội bệnh hoạn mưng mủ tất yếu phải chảy caacutei đen sigrave tanh tưởi của

chiacutenh noacute Chuacuteng ta khocircng cần thiết tốn giấy mực ghi lại

- 4 -

Caacutei gigrave magrave khocircng coacute caacutei Xaacutec-sẽ-chết Ngay một chiều xuacircn anh coacute thấy

những caacutenh mai tagraven tạ Lịch sử cũng thế thocirci

Hoagraven cảnh nagraveo để ra đời một taacutec phẩm gọi rằng lớn coacute sức sống lacircu dagravei

Đoacute lagrave thời hoagraveng kim thượng hạ minh saacuteng coacute caacutei Đẹp vagrave người saacuteng tạo

được quyền tự do biểu tỏ Hoặc đoacute lagrave caacutei đaacutey lịch sử khốn cugraveng luacutec quecirc

hương vagrave đồng chủng chocircn vugravei trong đoạ lạc mecirc muội tương tagraven Phải noacutei

lecircn viết ra caacutei Tiếng Noacutei cograven ẩn mật trong lẽ biến di thagravenh hoại của định

mệnh con người của lịch đại nhacircn loại Chứ khocircng phải ldquoCaacuteirdquo cũng rủi ro

cũng đau khổ chỉ do một bọn cường khấu matildei lộ bọn sơn lacircm vocirc lại chỗ

truocircng đegraveo

Nơi đacircy hocircm nay lagrave truocircng đegraveo của bọn cuồng khấu khoacute tigravem ra caacutei biểu

trưng nhacircn văn Caacutei hiện diện nơi nagravey - ngocirc khoai chẳng ra khoai ngocirc - đuacuteng

ra chuacuteng khocircng đaacuteng coacute theo lẽ cocircng bằng trong một đất nước coacute minh trị

Noacute rất khocircng đủ kiacutech động cho nghệ thuật điacutech thực magrave chỉ lagravem lượm tởm

Hatildey laacutenh noacute đi lui về nếu khocircng muốn đaacutenh đồng raacutec rưởi

Lagravem giặc như Cao Baacute Quaacutet thigrave tuyệt Nhưng thời đại Cao Baacute Quaacutet tuy thế

vua chuacutea hatildey ngacircy thơ chiacutenh trị lỏng lẻo cugravem gocircng necircn vẫn cograven con đường

để ldquo Bước Ra Magrave Lagravem Giặcrdquo

Lyacute Đợi Thưa thế thigrave nhagrave văn ở vị thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Lagrave một nhagrave văn tocirci chỉ coacute chiacutenh kiến Tocirci bất lực trong

hagravenh động Kẻ hegraven nagravey xin nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave cải caacutech caacutec

chiacutenh trị gia những triacute thức yecircu nước đang xả thacircn cho tự do dacircn chủ nhacircn

quyền Hoagraven cảnh chung trong luacutec nagravey theo tocirci lagrave

ldquoĐagravenh lograveng sống trong phograveng Đợi của lịch sửrdquo

Anh coacute đồng yacute với tocirci dacircn tộc chuacuteng ta lagrave một dacircn tộc kỳ vĩ Đatilde coacute lịch sử

minh chứng cho caacutei caacutech noacutei nghe ra cải lương cường điệu rẻ tiền nagravey Bagrave

con quanh ta xưa kia lagrave những con người giagraveu nhacircn aacutei biết thế nagraveo lagrave đức lyacute

lagravem người lagrave danh dự giống nogravei Vậy magrave sao bacircy giờ hocircm nay caacutei nhacircn

quần nagravey tức tốc thagravenh tinh thagravenh ma như vậy Magrave sao hocircm nay bacircy giờ

chuacuteng lagrave thầy lagrave cha chuacute chỉ đạo cả aacutec quỷ sa tăng Do đacircu Từ caacutei gigrave anh

hẳn đatilde biết

Vigrave sao đatilde hơn 30 năm hoagrave bigravenh thống nhất con người Việt trở thagravenh con

người Diệt lẫn nhau Anh đi ra anh đi về anh thấy nơi nagraveo người Việt lẫn

người Diệt coacute cugraveng tiếng noacutei tiếng cười trừ begrave đảng của chuacuteng tung hecirc

nhau

- 5 -

Khocircng coacute gigrave lagrave ẩn dụ cả Noacute khaacute rotilde trecircn một đất nước magrave anh cũng như tocirci

chuacuteng ta coacute một bầu trời mecircnh mocircng nhưng chỉ một bước chacircn giới hạn để

tạm truacute qua đecircm trecircn xứ sở nagravey

Lyacute Đợi Những yacute kiến khaacutec cần ocircng triển khai thecircm cho yacute vừa trả lời

Cung Tiacutech Biền Khocircng coacute gigrave cần triển-khai để trải-khiecircn nỗi niềm khi anh

đang trecircn một bờ vaacutech hiểm nghegraveo bị toagraven triệt hai tay khocircng thể bấu viacuteu

vagraveo đacircu vigrave cograven phải cầm buacutet một việc lagravem thacircn thiết vagrave cấp thiết Phải nhận

ra chỗ baacutet ngaacutet bigravenh sinh magrave sinh mệnh chuacuteng ta chỉ mỗi nghiệp dĩ VIẾT

Ngoagravei caacutei Đạo theo tocirci nhagrave văn cograven một thứ vốn liếng chiacute thiết đoacute lagrave Thời

gian Hatildey dagravenh dụm aacutenh saacuteng ấy cho saacuteng tạo cho taacutec phẩm như con tằm

trong nong nia từng giacircy nhả keacuten

Hatildey bảo toagraven thanh sạch để coacute caacutei lagravem sử liệu cho mai sau Hatildey luocircn nhigraven

một caacutech chacircn thagravenh những sai lầm chiacutenh migravenhTocirci khocircng coacute gigrave quaacute đagrave để

phải ldquođau lograveng phản tỉnhrdquo Nhưng tocirci nghĩ khocircng bao giờ sự phản tỉnh sự taacutei

dựng lagrave muộn magraveng

Lyacute Đợi Xin được nghe lại ocircng đến với văn học như thế nagraveo Luacutec ấy ocircng

đang ở đacircu bao nhiecircu tuổi Bối cảnh thời cuộc luacutec ấy

Cung Tiacutech Biền Trong đời thường cũng như trong taacutec phẩm xưa nay tocirci rất

kỵ bagraven tới chuyện riecircng tư noacutei về migravenh Nay đại ca điều tra lyacute lịch tại hạ

đagravenh tacircm sự vậy

Tocirci may mắn sinh trưởng trong một gia đigravenh coacute truyền thống chữ nghĩa thơ

phuacute Hồi cograven học trung học đatilde tập tễnh lagravem thơ viết truyện ngắn Năm 1958

tocirci được một giải thưởng truyện ngắn toagraven Quảng Nam Luacutec học tại Huế

được một giải thơ của trường Quốc Học Khởi đầu thocirci nhưng cũng như

nhiều bạn begrave coacute năng khiếu văn chương thời trai trẻ chuacuteng tocirci hăng haacutei lắm

Dugrave thế ngay khi cograven lagrave sinh viecircn tocirci hiểu migravenh rất keacutem cỏi Ngoagravei hai mươi

tuổi kyacute ức hatildey cograven mỏng kiến thức lẫn kinh nghiệm chưa đủ cho một sức

nặng của văn chương tocirci yacute thức về caacutei Đọc

Vagrave bắt đầu đọc rất nhiều Hồi đầu đọc lung tung bị tẩu hoả nhập ma Sau đatilde

biết hệ thống thụ nhận được tinh hoa coacute nghệ thuật kết nối được giữa Đọc

vagrave Học Anh học được gigrave từ caacutei Đọc Vagrave anh đọc caacutei gigrave mang lại hữu iacutech cho

sự Học Sự Học ở đacircy với người nhagrave saacuteng taacutec saacuteng tạo chiacutenh lagrave loacutet caacutei nền

học thuật tư tưởng caacutei bề dagravey sức nặng bản lĩnh vagrave kinh nghiệm Rồi cơ

duyecircn đưa tocirci một đời đi theo Chữ Tocirci lại rất mecirc di chuyển ngao du necircn

hiểu thecircm socircng nuacutei

- 6 -

Tocirci học khocircng đến nỗi ngu nhưng sống rất bạt mạng sanh tử nhiều tưởng

vọng Tocirci chơi nhạc nhiều loại nhạc cụ ở tuổi 20 tưởng migravenh coacute thể thagravenh

nhạc sĩ Tocirci tập cho bạn begrave vũ muacutea Viết kịch vagrave diễn kịch

Đầu những năm 60 ở Huế một thời gian tocirci phụ traacutech một chương trigravenh thơ

cho đagravei phaacutet thanh Huế Chương trigravenh mang tecircn Con tagraveu Thi ca Thuyết minh

cho chuacuteng tocirci lagrave Bugravei Ấu Lăng một nữ sinh viecircn Đại học Sư phạm Cocirc học rất

giỏi tiacutenh caacutech đoan trang coacute một giọng bắc rất chuẩn quyến rũ ấm vagrave đẹp

Uyecircn Thi Xuacircn Đường diễn ngacircm vagrave nhạc đệm Tocirci đứng mũi chịu sagraveo

chọn thơ viết bagravei bigravenh luận bao giagraven

Kể cũng vừa bạo vừa ngacircy thơ Ngoagravei caacutec chương trigravenh thocircng thường tocirci lagravem

ba chương trigravenh liền nhau những nhagrave thơ tiền chiến đang sống dưới chế độ

Hagrave Nội Cho lagrave thacircn cộng sản đagravei cuacutep ngay caacutei đaacutem miệng cograven hocirci sữa Thế lagrave

chết yểu Tocirci noacutei ngacircy thơ vigrave thaacuteng ngagravey nagravey chiến tranh Nam Bắc Quốc

Cộng đatilde higravenh thagravenh đủ thugrave nghịch con đường tư tưởng đatilde sẵn lograveng loacutet xaacutec

chết lagravem phương tiện băng qua

Tuổi trẻ dọc dagravei con đường dograve dẫm thử nghiệm tocirci trải qua nhiều buacutet hiệu

luacutec khởi đầu Tất cả buacutet hiệu nagravey chưa gacircy cho người đọc một ấn tượng nagraveo

Một vagravei giải thưởng nhỏ nhoi khocircng kiacutech động được gigrave

Tocirci hiểu đường dagravei Vagrave hiểu caacutei Cograven-lại Taacutec phẩm trước tiecircn luacutec chưa đến

tay người đọc đatilde phải chịu sự kiểm duyệt đagraveo thải từ chiacutenh taacutec giả Tocirci viết

rất nhiều xeacute bỏ cũng nhiều Cả đời lagravem thơ coacute giải thưởng magrave xeacute tất vứt sọt

raacutec vigrave tự biết thơ migravenh dở lắm khocircng acircm hưởng bằng một tiếng chuocircng chugravea

gotilde hờ đacircu đoacute trong đecircm khocircng

Lyacute Đợi Vậy thưa nhagrave văn buacutet hiệu Cung Tiacutech Biền coacute từ luacutec nagraveo

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave thaacuteng 11 năm 1965 tocirci viết truyện ldquoNgoại ocirc Dĩ An

vagrave linh hồn tocircirdquo Luacutec nagravey tocirci lưu lạc tận miền Tacircy Taacutec phẩm nagravey higravenh thagravenh

tại Bạc Liecircu Sư đoagraven 21 Bộ binh Ngoagravei Trung phần Binh đoagraven trực chiến

đầu tiecircn của quacircn viễn chinh Mỹ đatilde cập cảng Non Nước Đagrave Nẵng

Thaacuteng 31966 truyện đăng trecircn Tuần baacuteo Nghệ thuật một tạp san văn chương

coacute giaacute trị tại Miền Nam bấy giờ - do nhagrave văn Mai Thảo chủ trương Viecircn

Linh thư kyacute toagrave soạn - với lần đầu tiecircn tocirci kyacute buacutet hiệu Cung Tiacutech Biền

Đatilde 50 năm (1956) kể từ ldquoCon nhện tập tễnh giăng tơrdquo vagrave rograveng trecircn 40 năm

một buacutet hiệu nagravey Một caacutei tecircn nhiều thăng trầm

- 7 -

Tocirci đến với văn chương như thế Mặc dugrave trong đời thường tocirci cũng luocircn coacute

sự ngờ nghệch vấp vaacutep nhưng với chữ nghĩa tocirci cố gắng để rất mực nghiecircm

chiacutenh trung thagravenh vagrave cả chacircn thagravenh tận hiến

Cả một đời vợ con tocirci chưa hề mua được một vật dụng gigrave cho ra hồn từ tiền

nhuận buacutet của tocirci Cũng may tocirci coacute một gia đigravenh cam chịu Ecircm đềm vagrave giagraveu

tha thứ Vợ con luocircn lo cho tocirci dầy đủ cơm ăn rượu uống thuốc chữa bịnh

aacuteo quần saacutech đọc cugraveng thời gian thơ mộng để viết laacutech

Lại may văn chương đến nay đối với tocirci như một người tigravenh chung thuỷ Noacute

khocircng phụ rẫy tocirci để tocirci phải bỏ từ noacute magrave đagravenh theo một nghề khaacutec Đatilde

thagravenh nghiệp (hay oan nghiệp) luacutec nagraveo tocirci cũng viết được dugrave trecircn đường ba

mươi năm sau nagravey kể từ 1975 luocircn chocircng gai bị gậy Coacute noacutei lộn ngược lại

cũng bị gậy chai gocircng Quả lagrave một cuộc chung tigravenh rướm maacuteu

Lyacute Đợi Nhiều người noacutei phong caacutech văn chương nghĩa lagrave mang địa phương

tiacutenh khocircng coacute một nhagrave văn nagraveo từ hư vocirc đến ocircng nghĩ gigrave về điều nagravey Lagrave

một nhagrave văn - người am hiểu gắn boacute tacircm hồn migravenh với tiacutenh caacutech Quảng ocircng

nghĩ gigrave Cụ thể noacute để lại dấu ấn như thế nagraveo trong nếp nghĩ của taacutec phẩm

trong caacutech hagravenh xử vagrave những dự phoacuteng trong tư tưởng

Cung Tiacutech Biền Tocirci noacutei rotilde tocirci Quảng Nam chaacutenh gốc nhưng rất gheacutet một

số ldquoCaacuteirdquo được gọi lagrave Quảng Nam tiacutenh Gagraven Catildei Caacutei gigrave cũng catildei catildei minh

triết catildei lương thiện lẫn catildei cugrave nhầy ngu si catildei bướng lấy được của bọn vocirc

học Vừa catildei vừa khiacutech baacutec người Người Quảng Nam coacute caacutei bổn tiacutenh khocircng

thể sửa chữa được lagrave ldquoThagrave chịu người ta gheacutet kỵ chớ khocircng chịu mần

thinhrdquo - mầnlagravem thinh lagrave acircm nocircm của từ haacuten ndashviệt laquo hagravem thanh raquo ngậm

tiếng

Vigrave ham biện luận necircn đocirci khi rơi vagraveo chỗ chủ quan thiếu tỉnh taacuteo để soi

ngắm để nhigraven lại migravenh Noacuteng nảy đocirci khi khocircng cần thiết Trực tiacutenh đến mất

chức taacuten gia bại sản cả tiecircu tugraveng nhacircn mạng

Noacutei thẳng vagraveo mặt người Người bị mắng luacutec đoacute thấy đuacuteng coacute thầm phục

ldquothằng Quảng Nam nagraveyrdquo nhưng rồi sau sinh ra thugrave hận đố kỵ Bọn đố kỵ đa

phần hegraven hạ đặt điều vu khống để bocirci lọ recircu rao Tiacutenh bầy đagraven lagrave tiacutenh ưu việt

của bọn tiểu nhacircn Chuacuteng rập tacircm magrave đốn thigrave đến đại thụ như Nguyễn Tratildei

Ocircng Iacutech Khiecircm cũng trốc gốc

Người Quảng Nam khocircng lagravem quan to được magrave hoạn trường ngắn ngủi lắm

Từ khi cha sinh mẹ đẻ tới nay đatilde tuổi cổ lai hy xa Đất Quảng trecircn bốn mươi

năm chưa bao giờ tocirci đi họp caacutei gọi lagrave Hội đồng hương Quảng Nam ở Sagravei

Gograven hay bất cứ đacircu Quảng Nam thiếu thacircn thiện khocircng coacute tiacutenh hợp đoagraven

- 8 -

ldquonăm gia đigravenh coacute thể lậphellip hai caacutei hội đồng hươngrdquo khocircng biết noacutei kheacuteo

khocircng coi ai hơn migravenh chia rẽ tận mạng

Ai bảo những nhận xeacutet trecircn đacircy của tocirci lagrave sai tocirci catildei tận mạng

Nhưng người Quảng Nam cũng coacute nhiều caacutei cả nước phải khacircm phục Được

tiếng thocircng minh học giỏi Cương trực Ruột thịt cugraveng một mẹ một cha anh

cộng sản thigrave Cộng em quốc gia lagrave Quốc tả hữu thugrave nghịch phacircn minh khocircng

ai chiecircu hồi được ai ngon thigrave đem suacuteng đạn ra magrave trograve chuyện

Đề ra một mục điacutech một lyacute tưởng chỉ nam lagrave trọn đời đi theo noacute như nghiệp

dĩ lagrave định mệnh thuỷ chung khocircng ldquobaacuten đồ nhi phếrdquo [2]

Tiền bối của Quảng Nam đa phần thanh liecircm tagravei triacute giỏi thơ phuacute Đỗ cử nhacircn

phoacute bảng tiến sĩ hoặc coacute tagravei năng phần đocircng sĩ phu Xứ Quảng Nam khocircng

ưa lagravem quan hoặc lỡ chốn quan trường đều trọn một đời xả thacircn vigrave nước

chịu tugrave đagravey aacuten tử hoặc chung thacircn thanh bần giữ khiacute tiết Phạm Phuacute Thứ

Ocircng Iacutech Khiecircm Hoagraveng Diệu Trần Dư Tiểu La Nguyễn Thagravenh Nguyễn Duy

Hiệu Phan Thagravenh Tagravei Phan Chacircu Trinh Huỳnh Thuacutec Khaacuteng Trần Quyacute Caacutep

Thaacutei Phiecircn Trần Cao Vacircn Chacircu Thơ Đồng Phan Khocirci Bugravei Giaacutenghellip vagrave

nhiều nữa Xứ Quảng địa xuất tinh anh nhacircn tagravei đủ mọi lĩnh vực nhất lagrave văn

chương nghệ thuật baacuteo chiacute lagraveng huyện nagraveo cũng coacute người nổi trội trong cả

nước

Giữ thacircn migravenh cho vinh thacircn phigrave da chốn quan trường lagrave khocircng được nhắc tecircn

ở lograveng người Xứ Quảng Người ta nhắc đến Ngũ Phụng Tề Phi (ba vị tiến sĩ

hai phoacute bảng) lagrave necircu gương Caacutei-Sự-Học chớ chung thacircn năm vị ấy khocircng

đoacuteng goacutep gigrave nhiều cho nuacutei socircng Quảng Nam nhắc lagrave nhắc cụm từ Ngũ

Phụng Tề Phi chớ khocircng tocircn vinh một caacute nhacircn nagraveo riecircng trong ấy ngay cả

tiến sĩ Phạm Liệu

Đại ca tra vấn tại hạ phải trả lời chớ

ldquoNơi nao chẳng coacute anh hugraveng

Chỗ mocirc magrave thiếu thằng khugraveng đứa điecircnrdquo

Cứ gigrave Quảng Nam

Lyacute Đợi Thưa trong tiacutenh caacutech đoacute chắc chắn ocircng thấy được thế mạnh của

migravenh Vagrave cả những caacutei nhược nữa đuacuteng khocircng Với tư caacutech lagrave người cầm

buacutet ocircng sợ nhất điều gigrave vagrave khoaacutei chiacute nhất điều gigrave

Cung Tiacutech Biền Thế mạnh Chỉ mỗi địa phương tiacutenh thigrave khocircng thể lagrave thế

mạnh trong nghệ thuật saacuteng tạo Magrave chỉ lagrave goacutep một phần nhỏ đặc trưng tiacutenh

- 9 -

caacutech magrave thocirci Nhược ư Coacute đấy biện luận saacutet rạt (Quảng Nam magrave) luacutec cần

phải ecircm đềm lại rất chi ồn agraveo khi cần một lặng yecircn nhịp điệu

Điều quan tacircm của người saacuteng taacutec lagrave Ra-Rất-Xa cotildei ngoagravei tigravem nhặt Buocircng

caacutei ngay trong lograveng tay nếu khocircng cần thiết Đi tới chỗ ldquoThể lộ kim phongrdquo

lagrave laquo Cơn gioacute vagraveng bagravey lộ caacutei thể noacute ra raquo

Sợ ư

Năm 1976 chuacuteng tocirci gặp một nhagrave văn từng vang boacuteng một thời trước 1945

ocircng cho biết sở dĩ ocircng biết Sợ necircn ocircng sống được với Hagrave Nội mấy chục năm

qua Khocircng những do laquo biết sợ raquo để tai qua nạn khỏi sống bigravenh thường sống

soacutet magrave do laquo biết sợ raquo magrave sống coacute địa vị hưởng nhiều bổng lộc Ocircng khẳng

định ldquoTocirci tồn tại vigrave tocirci biết sợrdquo

Đacircy lagrave một caacutei Sợ đaacuteng được lưu danh

Tocirci Sợ caacutei lưu d[m]anh nagravey

Khoaacutei ư Lagrave luacutec vượt được tường lửa trecircn internet

Lyacute Đợi Những yacute magrave ocircng cần noacutei thecircm cho những cacircu vừa hỏi ở trecircn

Cung Tiacutech Biền Xem như tạm đủ đại ca

Lyacute Đợi Khi ocircng bắt đầu được mời viết feuilleton cho caacutec baacuteo luacutec cao điểm

nhất lagrave bao nhiecircu tờ Đoacute lagrave những năm nagraveo Nghe noacutei ocircng viết ở tiền đồn vagrave

khi đoacute ocircng lagrave Sĩ quan Việt Nam Cộng Hoagrave

Cung Tiacutech Biền Cao điểm từ 1968 đến 1973 Tocirci mang cấp bậc Đại uyacute

Quacircn lực Việt Nam Cộng Hoagrave Tocirci ở tiền đồn Đức Hogravea tỉnh Hậu Nghĩa năm

1970 về căn cứ Trảng Lớn Tacircy Ninh

Viết feuilleton lagrave viết tiểu thuyết (truyện dagravei) thường trực cho nhật baacuteo Mỗi

kỳ baacuteo một kỳ bagravei Thời gian nagraveo dagravenh cho suacuteng đạn hoặc đecircm nhảy đầm

uống rượu đaacutenh xigrave pheacute mỏi mệt khocircng coacute kịp bagravei thigrave toagrave soạn bỏ giấy trắng

phần đoacute với hagraveng chữ laquo caacuteo lỗi độc giả raquo Toagrave soạn khocircng coacute quyền thay vagraveo

chỗ trống đoacute bất cứ một bagravei gigrave

Thocircng lệ trước 1975 mỗi nhật baacuteo coacute taacutem trang khổ lớn Phần tiểu thuyết

được cố định ở trọn một trang 7 Saacuteu hoặc bảy cacircy buacutet được mời cộng taacutec

Diện tiacutech khu vực đăng bagravei (số chữ) bằng nhau nhưng nhuận buacutet khaacutec nhau

tugravey theo tecircn tuổi tagravei viết độ ăn khaacutech của mỗi cacircy buacutet Chẳng hạn năm

1971 nhật baacuteo Độc Lập Thư kyacute toagrave soạn Hoagraveng Chacircu trả nhuận buacutet hạng 1

cho tocirci mỗi thaacuteng 25 nghigraven đồng (vagraveng chừng 20 nghigraven đồnglạng) Hồi nagravey

- 10 -

tocirci chưa lập gia đigravenh sống bạt mạng viết nhiều tiecircu hoang nhiều tiền nuacutei

magrave thaacuteng nagraveo cũng cạn laacuteng

Coacute một thời gian cugraveng luacutec tocirci viết feuilleton cho năm (05) tờ nhật baacuteo Độc

Lập Đocircng Phương Điện Tiacuten Soacuteng Thần Hoagrave Bigravenh Baacuteo Điện Tiacuten trả nhuận

buacutet thấp nhất

Ngoagravei ra cograven viết mỗi tuần một kỳ hai trang cho tuần baacuteo Đời do nhagrave baacuteo Đỗ

Quyacute Toagraven thư kyacute toagrave soạn hoạ sĩ Đằng Giao trigravenh bagravey trang baacuteo rất trang

trọng đẹp Những truyện dagravei Becircn dograveng nước biếc Luống cải vagraveng Bến mưa

ngacircu của tocirci xuất hiện trecircn Đời

Cũng thời gian nagravey truyện dagravei Những bọ vagrave rắn được đăng trecircn tạp chiacute Quần

Chuacuteng do nhagrave baacuteo Cao Thế Dung chủ trương Truyện dagravei Trường giang đăng

trecircn tuần baacuteo Khởi Hagravenh do nhagrave thơ Viecircn Linh thư kyacute toagrave soạn

Tocirci xin nhắc feuilleton tocirci dugraveng ở đacircy lagrave từ dugraveng riecircng cho tiểu thuyết đăng

từng kỳ ở nhật baacuteo Truyện dagravei đăng tạp chiacute tuần baacuteo ở miền Nam trước kia

được quen gọi lagrave ldquotruyện đăng nhiều kỳrdquo Necircn phacircn biệt chỗ nagravey Truyện

đăng nhiều kỳ nhagrave văn coacute nhiều thời gian để chăm chuacutet cho đứa con tinh

thần của migravenh

Khocircng phải nhagrave văn nagraveo cũng coacute tagravei viết feuilleton dugrave nhagrave văn đoacute cao cấp

nổi tiếng Coacute thể quyacute vị ấy khocircng coacute caacutei tạng viết dagravei dograveng cagrave kecirc decirc ngỗng

kiểu nhật baacuteo

Văn chương feuilleton tuy hấp dẫn sinh động tigravenh tiết eacuteo le rất đời locirci keacuteo

hằng nghigraven độc giả mải mecirc mỗi ngagravey Người đọc tứ phương khoaacutei chiacute gởi thư

về toagrave soạn ngợi khen taacutec giả - coacute khi tocirci nhận hagraveng đống thư tại toagrave soạn -

nhưng phải trả caacutei giaacute chiacutenh noacute cứ lagrave ldquovăn feuilletonrdquo

Rất nhiều nhagrave văn in truyện feuilleton thagravenh saacutech baacuten chạy như tocircm tươi

Nếu muốn lagravem giagraveu thiacute cứ in Nhưng noacute theo tocirci vẫn cứ lagrave văn chương nhật

baacuteo Mocirct dạng Quỳnh Dao

Cho đến nay tocirci chưa hề in một taacutec phẩm nagraveo trong hơn 20 truyện dagravei đatilde

đăng hoagraven chỉnh trecircn caacutec nhật baacuteo Sagravei-gograven Tocirci noacutei riecircng truyện đatilde đăng nhật

baacuteo

Lyacute Đợi Thưa ocircng Mấu Chốt để lagravem necircn một taacutec phẩm văn chương - nghệ

thuacirct lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Tất cả caacutei được gọi lagrave mấu chốt tiecircu chuẩn khuocircn mẫu tiecircu

chiacute khuocircn vagraveng thước ngọc hocircm nay bacircy giờ đatilde bị thaacuteo tung đảo lộn đầy nghi

- 11 -

hoặc Lagrave sương mugrave hagraveng lối Nghecirc thuật đatilde mau choacuteng lấy caacutei ldquophi trật tự

nhacircn gianrdquo lagravem nghệ thuật Caacutei vocirc higravenh lagrave hữu higravenh vagrave ngược lại

Khocircng coacute mấu chốt ndash mốt chấu nagraveo cả khi caacutei Mới phủ nhận ngay caacutei Chưa-

qua Khocircng hề coacute caacutei Đứng-yecircn trong văn chương nghệ thuật Bao tư tragraveo lưu

chảy nổi lửa soacuteng cuồng cổ điển hiện đại tiền hậu tacircn cựu nội ngoại tacircm diện

được mau choacuteng nhận diện tức tốc higravenh thagravenh tức tốc ảnh hưởng phủ trugravem rồi

chớp nhoaacuteng chui vagraveo cửa hầm quaacute khứ

Một caacutei bagraven Cograven coacute loại bốn caacutei chacircn ba chacircn một chacircn ldquonửardquo caacutei chacircn

thậm chiacute khocircng coacute chacircn chỗ tragrave đạo huống chi nghệ thuật cả nghệ thuật đọc

xem nghe sờ lẫn nghệ thuật tacircm-thiacutenh-thần-thị qua con đường triacute huệ chỗ

hư tưởng

Tuy nhiecircn theo tocirci chỗ tối thượng thiểu caacutei mốt-chấu (noacute lagravem tigravenh xiacutetndashnớp

với caacutei mấu chốt) của một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật lagrave ngoagravei tất cả

yếu tố Cần Coacute noacute phải tới chỗ hagraven lacircm

Lyacute Đợi Thế nagraveo lagrave một taacutec phẩm thagravenh cocircng trong quan niệm của riecircng

ocircng

Cung Tiacutech Biền Ocircng hỏi taacutec phẩm thocirci hả Khocircng kể loại taacutec phẩm ở lĩnh

vực nagraveo Nếu thế vừa Hiacutet vừa Le giết saacuteu triệu dacircn Do Thaacutei vẫn lagrave một taacutec

phẩm khắc-điecircu-maacuteu (chớ nhầm với điecircu khắc) nhưng lưu đời trecircn bức

tường thời gian

Cacircu nagravey của ocircng lagrave một cacircu hỏi lecircn đegraveo xuống vực Thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng

Một cuộc chiến lỗ maacuteu đầu từ ocircng Hugraveng Vương cho chiacute thằng beacute bập bẹ

noacutei ldquoTiếng đầu lograveng con gọi Stalinrdquo rốt cuộc thagravenh cocircng nagravey lại lagrave một thất

bại đủ nghĩa Vừa sướng vừa đau Noacute phản bội vagrave hủy hoại toagraven bộ caacutei uyecircn-

ủy-tư-tưởng caacutei chiacutenh-trị-lyacute khởi nguyecircn chỉ đạo cuộc chiến

Noacute hao hao một cuộc chọi tracircu Con tracircu thắng trận aacutec nhơn lại trở chứng

biến dạng hai caacutei sừng thay vigrave trước đầu bỗng trổ ra sau điacutet Caacutei đuocirci nằm

chigravenh igravenh giữa traacuten

Sau cuộc vang lừng kegraven thổi toeacute maacuteu hocircm nay muốn chagraveo thacircn thiện Tracircu Ta

phải dugraveng caacutei đầu để vẫy đuocirci chagraveo Vagrave muốn thẳng tiến về phiacutea trước Tracircu

chiến thắng lại đi thụt lugravei vigrave hai caacutei sừng định hướng chủ nghĩa đatilde nằm ngay

mocircng

Lyacute Đợi Higravenh như ngagravei tẩu hỏa rồi ngagravei nhagrave văn ạ Tocirci hỏi thagravenh cocircng lagrave

trong một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật kia magrave

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 5 -

Khocircng coacute gigrave lagrave ẩn dụ cả Noacute khaacute rotilde trecircn một đất nước magrave anh cũng như tocirci

chuacuteng ta coacute một bầu trời mecircnh mocircng nhưng chỉ một bước chacircn giới hạn để

tạm truacute qua đecircm trecircn xứ sở nagravey

Lyacute Đợi Những yacute kiến khaacutec cần ocircng triển khai thecircm cho yacute vừa trả lời

Cung Tiacutech Biền Khocircng coacute gigrave cần triển-khai để trải-khiecircn nỗi niềm khi anh

đang trecircn một bờ vaacutech hiểm nghegraveo bị toagraven triệt hai tay khocircng thể bấu viacuteu

vagraveo đacircu vigrave cograven phải cầm buacutet một việc lagravem thacircn thiết vagrave cấp thiết Phải nhận

ra chỗ baacutet ngaacutet bigravenh sinh magrave sinh mệnh chuacuteng ta chỉ mỗi nghiệp dĩ VIẾT

Ngoagravei caacutei Đạo theo tocirci nhagrave văn cograven một thứ vốn liếng chiacute thiết đoacute lagrave Thời

gian Hatildey dagravenh dụm aacutenh saacuteng ấy cho saacuteng tạo cho taacutec phẩm như con tằm

trong nong nia từng giacircy nhả keacuten

Hatildey bảo toagraven thanh sạch để coacute caacutei lagravem sử liệu cho mai sau Hatildey luocircn nhigraven

một caacutech chacircn thagravenh những sai lầm chiacutenh migravenhTocirci khocircng coacute gigrave quaacute đagrave để

phải ldquođau lograveng phản tỉnhrdquo Nhưng tocirci nghĩ khocircng bao giờ sự phản tỉnh sự taacutei

dựng lagrave muộn magraveng

Lyacute Đợi Xin được nghe lại ocircng đến với văn học như thế nagraveo Luacutec ấy ocircng

đang ở đacircu bao nhiecircu tuổi Bối cảnh thời cuộc luacutec ấy

Cung Tiacutech Biền Trong đời thường cũng như trong taacutec phẩm xưa nay tocirci rất

kỵ bagraven tới chuyện riecircng tư noacutei về migravenh Nay đại ca điều tra lyacute lịch tại hạ

đagravenh tacircm sự vậy

Tocirci may mắn sinh trưởng trong một gia đigravenh coacute truyền thống chữ nghĩa thơ

phuacute Hồi cograven học trung học đatilde tập tễnh lagravem thơ viết truyện ngắn Năm 1958

tocirci được một giải thưởng truyện ngắn toagraven Quảng Nam Luacutec học tại Huế

được một giải thơ của trường Quốc Học Khởi đầu thocirci nhưng cũng như

nhiều bạn begrave coacute năng khiếu văn chương thời trai trẻ chuacuteng tocirci hăng haacutei lắm

Dugrave thế ngay khi cograven lagrave sinh viecircn tocirci hiểu migravenh rất keacutem cỏi Ngoagravei hai mươi

tuổi kyacute ức hatildey cograven mỏng kiến thức lẫn kinh nghiệm chưa đủ cho một sức

nặng của văn chương tocirci yacute thức về caacutei Đọc

Vagrave bắt đầu đọc rất nhiều Hồi đầu đọc lung tung bị tẩu hoả nhập ma Sau đatilde

biết hệ thống thụ nhận được tinh hoa coacute nghệ thuật kết nối được giữa Đọc

vagrave Học Anh học được gigrave từ caacutei Đọc Vagrave anh đọc caacutei gigrave mang lại hữu iacutech cho

sự Học Sự Học ở đacircy với người nhagrave saacuteng taacutec saacuteng tạo chiacutenh lagrave loacutet caacutei nền

học thuật tư tưởng caacutei bề dagravey sức nặng bản lĩnh vagrave kinh nghiệm Rồi cơ

duyecircn đưa tocirci một đời đi theo Chữ Tocirci lại rất mecirc di chuyển ngao du necircn

hiểu thecircm socircng nuacutei

- 6 -

Tocirci học khocircng đến nỗi ngu nhưng sống rất bạt mạng sanh tử nhiều tưởng

vọng Tocirci chơi nhạc nhiều loại nhạc cụ ở tuổi 20 tưởng migravenh coacute thể thagravenh

nhạc sĩ Tocirci tập cho bạn begrave vũ muacutea Viết kịch vagrave diễn kịch

Đầu những năm 60 ở Huế một thời gian tocirci phụ traacutech một chương trigravenh thơ

cho đagravei phaacutet thanh Huế Chương trigravenh mang tecircn Con tagraveu Thi ca Thuyết minh

cho chuacuteng tocirci lagrave Bugravei Ấu Lăng một nữ sinh viecircn Đại học Sư phạm Cocirc học rất

giỏi tiacutenh caacutech đoan trang coacute một giọng bắc rất chuẩn quyến rũ ấm vagrave đẹp

Uyecircn Thi Xuacircn Đường diễn ngacircm vagrave nhạc đệm Tocirci đứng mũi chịu sagraveo

chọn thơ viết bagravei bigravenh luận bao giagraven

Kể cũng vừa bạo vừa ngacircy thơ Ngoagravei caacutec chương trigravenh thocircng thường tocirci lagravem

ba chương trigravenh liền nhau những nhagrave thơ tiền chiến đang sống dưới chế độ

Hagrave Nội Cho lagrave thacircn cộng sản đagravei cuacutep ngay caacutei đaacutem miệng cograven hocirci sữa Thế lagrave

chết yểu Tocirci noacutei ngacircy thơ vigrave thaacuteng ngagravey nagravey chiến tranh Nam Bắc Quốc

Cộng đatilde higravenh thagravenh đủ thugrave nghịch con đường tư tưởng đatilde sẵn lograveng loacutet xaacutec

chết lagravem phương tiện băng qua

Tuổi trẻ dọc dagravei con đường dograve dẫm thử nghiệm tocirci trải qua nhiều buacutet hiệu

luacutec khởi đầu Tất cả buacutet hiệu nagravey chưa gacircy cho người đọc một ấn tượng nagraveo

Một vagravei giải thưởng nhỏ nhoi khocircng kiacutech động được gigrave

Tocirci hiểu đường dagravei Vagrave hiểu caacutei Cograven-lại Taacutec phẩm trước tiecircn luacutec chưa đến

tay người đọc đatilde phải chịu sự kiểm duyệt đagraveo thải từ chiacutenh taacutec giả Tocirci viết

rất nhiều xeacute bỏ cũng nhiều Cả đời lagravem thơ coacute giải thưởng magrave xeacute tất vứt sọt

raacutec vigrave tự biết thơ migravenh dở lắm khocircng acircm hưởng bằng một tiếng chuocircng chugravea

gotilde hờ đacircu đoacute trong đecircm khocircng

Lyacute Đợi Vậy thưa nhagrave văn buacutet hiệu Cung Tiacutech Biền coacute từ luacutec nagraveo

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave thaacuteng 11 năm 1965 tocirci viết truyện ldquoNgoại ocirc Dĩ An

vagrave linh hồn tocircirdquo Luacutec nagravey tocirci lưu lạc tận miền Tacircy Taacutec phẩm nagravey higravenh thagravenh

tại Bạc Liecircu Sư đoagraven 21 Bộ binh Ngoagravei Trung phần Binh đoagraven trực chiến

đầu tiecircn của quacircn viễn chinh Mỹ đatilde cập cảng Non Nước Đagrave Nẵng

Thaacuteng 31966 truyện đăng trecircn Tuần baacuteo Nghệ thuật một tạp san văn chương

coacute giaacute trị tại Miền Nam bấy giờ - do nhagrave văn Mai Thảo chủ trương Viecircn

Linh thư kyacute toagrave soạn - với lần đầu tiecircn tocirci kyacute buacutet hiệu Cung Tiacutech Biền

Đatilde 50 năm (1956) kể từ ldquoCon nhện tập tễnh giăng tơrdquo vagrave rograveng trecircn 40 năm

một buacutet hiệu nagravey Một caacutei tecircn nhiều thăng trầm

- 7 -

Tocirci đến với văn chương như thế Mặc dugrave trong đời thường tocirci cũng luocircn coacute

sự ngờ nghệch vấp vaacutep nhưng với chữ nghĩa tocirci cố gắng để rất mực nghiecircm

chiacutenh trung thagravenh vagrave cả chacircn thagravenh tận hiến

Cả một đời vợ con tocirci chưa hề mua được một vật dụng gigrave cho ra hồn từ tiền

nhuận buacutet của tocirci Cũng may tocirci coacute một gia đigravenh cam chịu Ecircm đềm vagrave giagraveu

tha thứ Vợ con luocircn lo cho tocirci dầy đủ cơm ăn rượu uống thuốc chữa bịnh

aacuteo quần saacutech đọc cugraveng thời gian thơ mộng để viết laacutech

Lại may văn chương đến nay đối với tocirci như một người tigravenh chung thuỷ Noacute

khocircng phụ rẫy tocirci để tocirci phải bỏ từ noacute magrave đagravenh theo một nghề khaacutec Đatilde

thagravenh nghiệp (hay oan nghiệp) luacutec nagraveo tocirci cũng viết được dugrave trecircn đường ba

mươi năm sau nagravey kể từ 1975 luocircn chocircng gai bị gậy Coacute noacutei lộn ngược lại

cũng bị gậy chai gocircng Quả lagrave một cuộc chung tigravenh rướm maacuteu

Lyacute Đợi Nhiều người noacutei phong caacutech văn chương nghĩa lagrave mang địa phương

tiacutenh khocircng coacute một nhagrave văn nagraveo từ hư vocirc đến ocircng nghĩ gigrave về điều nagravey Lagrave

một nhagrave văn - người am hiểu gắn boacute tacircm hồn migravenh với tiacutenh caacutech Quảng ocircng

nghĩ gigrave Cụ thể noacute để lại dấu ấn như thế nagraveo trong nếp nghĩ của taacutec phẩm

trong caacutech hagravenh xử vagrave những dự phoacuteng trong tư tưởng

Cung Tiacutech Biền Tocirci noacutei rotilde tocirci Quảng Nam chaacutenh gốc nhưng rất gheacutet một

số ldquoCaacuteirdquo được gọi lagrave Quảng Nam tiacutenh Gagraven Catildei Caacutei gigrave cũng catildei catildei minh

triết catildei lương thiện lẫn catildei cugrave nhầy ngu si catildei bướng lấy được của bọn vocirc

học Vừa catildei vừa khiacutech baacutec người Người Quảng Nam coacute caacutei bổn tiacutenh khocircng

thể sửa chữa được lagrave ldquoThagrave chịu người ta gheacutet kỵ chớ khocircng chịu mần

thinhrdquo - mầnlagravem thinh lagrave acircm nocircm của từ haacuten ndashviệt laquo hagravem thanh raquo ngậm

tiếng

Vigrave ham biện luận necircn đocirci khi rơi vagraveo chỗ chủ quan thiếu tỉnh taacuteo để soi

ngắm để nhigraven lại migravenh Noacuteng nảy đocirci khi khocircng cần thiết Trực tiacutenh đến mất

chức taacuten gia bại sản cả tiecircu tugraveng nhacircn mạng

Noacutei thẳng vagraveo mặt người Người bị mắng luacutec đoacute thấy đuacuteng coacute thầm phục

ldquothằng Quảng Nam nagraveyrdquo nhưng rồi sau sinh ra thugrave hận đố kỵ Bọn đố kỵ đa

phần hegraven hạ đặt điều vu khống để bocirci lọ recircu rao Tiacutenh bầy đagraven lagrave tiacutenh ưu việt

của bọn tiểu nhacircn Chuacuteng rập tacircm magrave đốn thigrave đến đại thụ như Nguyễn Tratildei

Ocircng Iacutech Khiecircm cũng trốc gốc

Người Quảng Nam khocircng lagravem quan to được magrave hoạn trường ngắn ngủi lắm

Từ khi cha sinh mẹ đẻ tới nay đatilde tuổi cổ lai hy xa Đất Quảng trecircn bốn mươi

năm chưa bao giờ tocirci đi họp caacutei gọi lagrave Hội đồng hương Quảng Nam ở Sagravei

Gograven hay bất cứ đacircu Quảng Nam thiếu thacircn thiện khocircng coacute tiacutenh hợp đoagraven

- 8 -

ldquonăm gia đigravenh coacute thể lậphellip hai caacutei hội đồng hươngrdquo khocircng biết noacutei kheacuteo

khocircng coi ai hơn migravenh chia rẽ tận mạng

Ai bảo những nhận xeacutet trecircn đacircy của tocirci lagrave sai tocirci catildei tận mạng

Nhưng người Quảng Nam cũng coacute nhiều caacutei cả nước phải khacircm phục Được

tiếng thocircng minh học giỏi Cương trực Ruột thịt cugraveng một mẹ một cha anh

cộng sản thigrave Cộng em quốc gia lagrave Quốc tả hữu thugrave nghịch phacircn minh khocircng

ai chiecircu hồi được ai ngon thigrave đem suacuteng đạn ra magrave trograve chuyện

Đề ra một mục điacutech một lyacute tưởng chỉ nam lagrave trọn đời đi theo noacute như nghiệp

dĩ lagrave định mệnh thuỷ chung khocircng ldquobaacuten đồ nhi phếrdquo [2]

Tiền bối của Quảng Nam đa phần thanh liecircm tagravei triacute giỏi thơ phuacute Đỗ cử nhacircn

phoacute bảng tiến sĩ hoặc coacute tagravei năng phần đocircng sĩ phu Xứ Quảng Nam khocircng

ưa lagravem quan hoặc lỡ chốn quan trường đều trọn một đời xả thacircn vigrave nước

chịu tugrave đagravey aacuten tử hoặc chung thacircn thanh bần giữ khiacute tiết Phạm Phuacute Thứ

Ocircng Iacutech Khiecircm Hoagraveng Diệu Trần Dư Tiểu La Nguyễn Thagravenh Nguyễn Duy

Hiệu Phan Thagravenh Tagravei Phan Chacircu Trinh Huỳnh Thuacutec Khaacuteng Trần Quyacute Caacutep

Thaacutei Phiecircn Trần Cao Vacircn Chacircu Thơ Đồng Phan Khocirci Bugravei Giaacutenghellip vagrave

nhiều nữa Xứ Quảng địa xuất tinh anh nhacircn tagravei đủ mọi lĩnh vực nhất lagrave văn

chương nghệ thuật baacuteo chiacute lagraveng huyện nagraveo cũng coacute người nổi trội trong cả

nước

Giữ thacircn migravenh cho vinh thacircn phigrave da chốn quan trường lagrave khocircng được nhắc tecircn

ở lograveng người Xứ Quảng Người ta nhắc đến Ngũ Phụng Tề Phi (ba vị tiến sĩ

hai phoacute bảng) lagrave necircu gương Caacutei-Sự-Học chớ chung thacircn năm vị ấy khocircng

đoacuteng goacutep gigrave nhiều cho nuacutei socircng Quảng Nam nhắc lagrave nhắc cụm từ Ngũ

Phụng Tề Phi chớ khocircng tocircn vinh một caacute nhacircn nagraveo riecircng trong ấy ngay cả

tiến sĩ Phạm Liệu

Đại ca tra vấn tại hạ phải trả lời chớ

ldquoNơi nao chẳng coacute anh hugraveng

Chỗ mocirc magrave thiếu thằng khugraveng đứa điecircnrdquo

Cứ gigrave Quảng Nam

Lyacute Đợi Thưa trong tiacutenh caacutech đoacute chắc chắn ocircng thấy được thế mạnh của

migravenh Vagrave cả những caacutei nhược nữa đuacuteng khocircng Với tư caacutech lagrave người cầm

buacutet ocircng sợ nhất điều gigrave vagrave khoaacutei chiacute nhất điều gigrave

Cung Tiacutech Biền Thế mạnh Chỉ mỗi địa phương tiacutenh thigrave khocircng thể lagrave thế

mạnh trong nghệ thuật saacuteng tạo Magrave chỉ lagrave goacutep một phần nhỏ đặc trưng tiacutenh

- 9 -

caacutech magrave thocirci Nhược ư Coacute đấy biện luận saacutet rạt (Quảng Nam magrave) luacutec cần

phải ecircm đềm lại rất chi ồn agraveo khi cần một lặng yecircn nhịp điệu

Điều quan tacircm của người saacuteng taacutec lagrave Ra-Rất-Xa cotildei ngoagravei tigravem nhặt Buocircng

caacutei ngay trong lograveng tay nếu khocircng cần thiết Đi tới chỗ ldquoThể lộ kim phongrdquo

lagrave laquo Cơn gioacute vagraveng bagravey lộ caacutei thể noacute ra raquo

Sợ ư

Năm 1976 chuacuteng tocirci gặp một nhagrave văn từng vang boacuteng một thời trước 1945

ocircng cho biết sở dĩ ocircng biết Sợ necircn ocircng sống được với Hagrave Nội mấy chục năm

qua Khocircng những do laquo biết sợ raquo để tai qua nạn khỏi sống bigravenh thường sống

soacutet magrave do laquo biết sợ raquo magrave sống coacute địa vị hưởng nhiều bổng lộc Ocircng khẳng

định ldquoTocirci tồn tại vigrave tocirci biết sợrdquo

Đacircy lagrave một caacutei Sợ đaacuteng được lưu danh

Tocirci Sợ caacutei lưu d[m]anh nagravey

Khoaacutei ư Lagrave luacutec vượt được tường lửa trecircn internet

Lyacute Đợi Những yacute magrave ocircng cần noacutei thecircm cho những cacircu vừa hỏi ở trecircn

Cung Tiacutech Biền Xem như tạm đủ đại ca

Lyacute Đợi Khi ocircng bắt đầu được mời viết feuilleton cho caacutec baacuteo luacutec cao điểm

nhất lagrave bao nhiecircu tờ Đoacute lagrave những năm nagraveo Nghe noacutei ocircng viết ở tiền đồn vagrave

khi đoacute ocircng lagrave Sĩ quan Việt Nam Cộng Hoagrave

Cung Tiacutech Biền Cao điểm từ 1968 đến 1973 Tocirci mang cấp bậc Đại uyacute

Quacircn lực Việt Nam Cộng Hoagrave Tocirci ở tiền đồn Đức Hogravea tỉnh Hậu Nghĩa năm

1970 về căn cứ Trảng Lớn Tacircy Ninh

Viết feuilleton lagrave viết tiểu thuyết (truyện dagravei) thường trực cho nhật baacuteo Mỗi

kỳ baacuteo một kỳ bagravei Thời gian nagraveo dagravenh cho suacuteng đạn hoặc đecircm nhảy đầm

uống rượu đaacutenh xigrave pheacute mỏi mệt khocircng coacute kịp bagravei thigrave toagrave soạn bỏ giấy trắng

phần đoacute với hagraveng chữ laquo caacuteo lỗi độc giả raquo Toagrave soạn khocircng coacute quyền thay vagraveo

chỗ trống đoacute bất cứ một bagravei gigrave

Thocircng lệ trước 1975 mỗi nhật baacuteo coacute taacutem trang khổ lớn Phần tiểu thuyết

được cố định ở trọn một trang 7 Saacuteu hoặc bảy cacircy buacutet được mời cộng taacutec

Diện tiacutech khu vực đăng bagravei (số chữ) bằng nhau nhưng nhuận buacutet khaacutec nhau

tugravey theo tecircn tuổi tagravei viết độ ăn khaacutech của mỗi cacircy buacutet Chẳng hạn năm

1971 nhật baacuteo Độc Lập Thư kyacute toagrave soạn Hoagraveng Chacircu trả nhuận buacutet hạng 1

cho tocirci mỗi thaacuteng 25 nghigraven đồng (vagraveng chừng 20 nghigraven đồnglạng) Hồi nagravey

- 10 -

tocirci chưa lập gia đigravenh sống bạt mạng viết nhiều tiecircu hoang nhiều tiền nuacutei

magrave thaacuteng nagraveo cũng cạn laacuteng

Coacute một thời gian cugraveng luacutec tocirci viết feuilleton cho năm (05) tờ nhật baacuteo Độc

Lập Đocircng Phương Điện Tiacuten Soacuteng Thần Hoagrave Bigravenh Baacuteo Điện Tiacuten trả nhuận

buacutet thấp nhất

Ngoagravei ra cograven viết mỗi tuần một kỳ hai trang cho tuần baacuteo Đời do nhagrave baacuteo Đỗ

Quyacute Toagraven thư kyacute toagrave soạn hoạ sĩ Đằng Giao trigravenh bagravey trang baacuteo rất trang

trọng đẹp Những truyện dagravei Becircn dograveng nước biếc Luống cải vagraveng Bến mưa

ngacircu của tocirci xuất hiện trecircn Đời

Cũng thời gian nagravey truyện dagravei Những bọ vagrave rắn được đăng trecircn tạp chiacute Quần

Chuacuteng do nhagrave baacuteo Cao Thế Dung chủ trương Truyện dagravei Trường giang đăng

trecircn tuần baacuteo Khởi Hagravenh do nhagrave thơ Viecircn Linh thư kyacute toagrave soạn

Tocirci xin nhắc feuilleton tocirci dugraveng ở đacircy lagrave từ dugraveng riecircng cho tiểu thuyết đăng

từng kỳ ở nhật baacuteo Truyện dagravei đăng tạp chiacute tuần baacuteo ở miền Nam trước kia

được quen gọi lagrave ldquotruyện đăng nhiều kỳrdquo Necircn phacircn biệt chỗ nagravey Truyện

đăng nhiều kỳ nhagrave văn coacute nhiều thời gian để chăm chuacutet cho đứa con tinh

thần của migravenh

Khocircng phải nhagrave văn nagraveo cũng coacute tagravei viết feuilleton dugrave nhagrave văn đoacute cao cấp

nổi tiếng Coacute thể quyacute vị ấy khocircng coacute caacutei tạng viết dagravei dograveng cagrave kecirc decirc ngỗng

kiểu nhật baacuteo

Văn chương feuilleton tuy hấp dẫn sinh động tigravenh tiết eacuteo le rất đời locirci keacuteo

hằng nghigraven độc giả mải mecirc mỗi ngagravey Người đọc tứ phương khoaacutei chiacute gởi thư

về toagrave soạn ngợi khen taacutec giả - coacute khi tocirci nhận hagraveng đống thư tại toagrave soạn -

nhưng phải trả caacutei giaacute chiacutenh noacute cứ lagrave ldquovăn feuilletonrdquo

Rất nhiều nhagrave văn in truyện feuilleton thagravenh saacutech baacuten chạy như tocircm tươi

Nếu muốn lagravem giagraveu thiacute cứ in Nhưng noacute theo tocirci vẫn cứ lagrave văn chương nhật

baacuteo Mocirct dạng Quỳnh Dao

Cho đến nay tocirci chưa hề in một taacutec phẩm nagraveo trong hơn 20 truyện dagravei đatilde

đăng hoagraven chỉnh trecircn caacutec nhật baacuteo Sagravei-gograven Tocirci noacutei riecircng truyện đatilde đăng nhật

baacuteo

Lyacute Đợi Thưa ocircng Mấu Chốt để lagravem necircn một taacutec phẩm văn chương - nghệ

thuacirct lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Tất cả caacutei được gọi lagrave mấu chốt tiecircu chuẩn khuocircn mẫu tiecircu

chiacute khuocircn vagraveng thước ngọc hocircm nay bacircy giờ đatilde bị thaacuteo tung đảo lộn đầy nghi

- 11 -

hoặc Lagrave sương mugrave hagraveng lối Nghecirc thuật đatilde mau choacuteng lấy caacutei ldquophi trật tự

nhacircn gianrdquo lagravem nghệ thuật Caacutei vocirc higravenh lagrave hữu higravenh vagrave ngược lại

Khocircng coacute mấu chốt ndash mốt chấu nagraveo cả khi caacutei Mới phủ nhận ngay caacutei Chưa-

qua Khocircng hề coacute caacutei Đứng-yecircn trong văn chương nghệ thuật Bao tư tragraveo lưu

chảy nổi lửa soacuteng cuồng cổ điển hiện đại tiền hậu tacircn cựu nội ngoại tacircm diện

được mau choacuteng nhận diện tức tốc higravenh thagravenh tức tốc ảnh hưởng phủ trugravem rồi

chớp nhoaacuteng chui vagraveo cửa hầm quaacute khứ

Một caacutei bagraven Cograven coacute loại bốn caacutei chacircn ba chacircn một chacircn ldquonửardquo caacutei chacircn

thậm chiacute khocircng coacute chacircn chỗ tragrave đạo huống chi nghệ thuật cả nghệ thuật đọc

xem nghe sờ lẫn nghệ thuật tacircm-thiacutenh-thần-thị qua con đường triacute huệ chỗ

hư tưởng

Tuy nhiecircn theo tocirci chỗ tối thượng thiểu caacutei mốt-chấu (noacute lagravem tigravenh xiacutetndashnớp

với caacutei mấu chốt) của một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật lagrave ngoagravei tất cả

yếu tố Cần Coacute noacute phải tới chỗ hagraven lacircm

Lyacute Đợi Thế nagraveo lagrave một taacutec phẩm thagravenh cocircng trong quan niệm của riecircng

ocircng

Cung Tiacutech Biền Ocircng hỏi taacutec phẩm thocirci hả Khocircng kể loại taacutec phẩm ở lĩnh

vực nagraveo Nếu thế vừa Hiacutet vừa Le giết saacuteu triệu dacircn Do Thaacutei vẫn lagrave một taacutec

phẩm khắc-điecircu-maacuteu (chớ nhầm với điecircu khắc) nhưng lưu đời trecircn bức

tường thời gian

Cacircu nagravey của ocircng lagrave một cacircu hỏi lecircn đegraveo xuống vực Thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng

Một cuộc chiến lỗ maacuteu đầu từ ocircng Hugraveng Vương cho chiacute thằng beacute bập bẹ

noacutei ldquoTiếng đầu lograveng con gọi Stalinrdquo rốt cuộc thagravenh cocircng nagravey lại lagrave một thất

bại đủ nghĩa Vừa sướng vừa đau Noacute phản bội vagrave hủy hoại toagraven bộ caacutei uyecircn-

ủy-tư-tưởng caacutei chiacutenh-trị-lyacute khởi nguyecircn chỉ đạo cuộc chiến

Noacute hao hao một cuộc chọi tracircu Con tracircu thắng trận aacutec nhơn lại trở chứng

biến dạng hai caacutei sừng thay vigrave trước đầu bỗng trổ ra sau điacutet Caacutei đuocirci nằm

chigravenh igravenh giữa traacuten

Sau cuộc vang lừng kegraven thổi toeacute maacuteu hocircm nay muốn chagraveo thacircn thiện Tracircu Ta

phải dugraveng caacutei đầu để vẫy đuocirci chagraveo Vagrave muốn thẳng tiến về phiacutea trước Tracircu

chiến thắng lại đi thụt lugravei vigrave hai caacutei sừng định hướng chủ nghĩa đatilde nằm ngay

mocircng

Lyacute Đợi Higravenh như ngagravei tẩu hỏa rồi ngagravei nhagrave văn ạ Tocirci hỏi thagravenh cocircng lagrave

trong một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật kia magrave

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 6 -

Tocirci học khocircng đến nỗi ngu nhưng sống rất bạt mạng sanh tử nhiều tưởng

vọng Tocirci chơi nhạc nhiều loại nhạc cụ ở tuổi 20 tưởng migravenh coacute thể thagravenh

nhạc sĩ Tocirci tập cho bạn begrave vũ muacutea Viết kịch vagrave diễn kịch

Đầu những năm 60 ở Huế một thời gian tocirci phụ traacutech một chương trigravenh thơ

cho đagravei phaacutet thanh Huế Chương trigravenh mang tecircn Con tagraveu Thi ca Thuyết minh

cho chuacuteng tocirci lagrave Bugravei Ấu Lăng một nữ sinh viecircn Đại học Sư phạm Cocirc học rất

giỏi tiacutenh caacutech đoan trang coacute một giọng bắc rất chuẩn quyến rũ ấm vagrave đẹp

Uyecircn Thi Xuacircn Đường diễn ngacircm vagrave nhạc đệm Tocirci đứng mũi chịu sagraveo

chọn thơ viết bagravei bigravenh luận bao giagraven

Kể cũng vừa bạo vừa ngacircy thơ Ngoagravei caacutec chương trigravenh thocircng thường tocirci lagravem

ba chương trigravenh liền nhau những nhagrave thơ tiền chiến đang sống dưới chế độ

Hagrave Nội Cho lagrave thacircn cộng sản đagravei cuacutep ngay caacutei đaacutem miệng cograven hocirci sữa Thế lagrave

chết yểu Tocirci noacutei ngacircy thơ vigrave thaacuteng ngagravey nagravey chiến tranh Nam Bắc Quốc

Cộng đatilde higravenh thagravenh đủ thugrave nghịch con đường tư tưởng đatilde sẵn lograveng loacutet xaacutec

chết lagravem phương tiện băng qua

Tuổi trẻ dọc dagravei con đường dograve dẫm thử nghiệm tocirci trải qua nhiều buacutet hiệu

luacutec khởi đầu Tất cả buacutet hiệu nagravey chưa gacircy cho người đọc một ấn tượng nagraveo

Một vagravei giải thưởng nhỏ nhoi khocircng kiacutech động được gigrave

Tocirci hiểu đường dagravei Vagrave hiểu caacutei Cograven-lại Taacutec phẩm trước tiecircn luacutec chưa đến

tay người đọc đatilde phải chịu sự kiểm duyệt đagraveo thải từ chiacutenh taacutec giả Tocirci viết

rất nhiều xeacute bỏ cũng nhiều Cả đời lagravem thơ coacute giải thưởng magrave xeacute tất vứt sọt

raacutec vigrave tự biết thơ migravenh dở lắm khocircng acircm hưởng bằng một tiếng chuocircng chugravea

gotilde hờ đacircu đoacute trong đecircm khocircng

Lyacute Đợi Vậy thưa nhagrave văn buacutet hiệu Cung Tiacutech Biền coacute từ luacutec nagraveo

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave thaacuteng 11 năm 1965 tocirci viết truyện ldquoNgoại ocirc Dĩ An

vagrave linh hồn tocircirdquo Luacutec nagravey tocirci lưu lạc tận miền Tacircy Taacutec phẩm nagravey higravenh thagravenh

tại Bạc Liecircu Sư đoagraven 21 Bộ binh Ngoagravei Trung phần Binh đoagraven trực chiến

đầu tiecircn của quacircn viễn chinh Mỹ đatilde cập cảng Non Nước Đagrave Nẵng

Thaacuteng 31966 truyện đăng trecircn Tuần baacuteo Nghệ thuật một tạp san văn chương

coacute giaacute trị tại Miền Nam bấy giờ - do nhagrave văn Mai Thảo chủ trương Viecircn

Linh thư kyacute toagrave soạn - với lần đầu tiecircn tocirci kyacute buacutet hiệu Cung Tiacutech Biền

Đatilde 50 năm (1956) kể từ ldquoCon nhện tập tễnh giăng tơrdquo vagrave rograveng trecircn 40 năm

một buacutet hiệu nagravey Một caacutei tecircn nhiều thăng trầm

- 7 -

Tocirci đến với văn chương như thế Mặc dugrave trong đời thường tocirci cũng luocircn coacute

sự ngờ nghệch vấp vaacutep nhưng với chữ nghĩa tocirci cố gắng để rất mực nghiecircm

chiacutenh trung thagravenh vagrave cả chacircn thagravenh tận hiến

Cả một đời vợ con tocirci chưa hề mua được một vật dụng gigrave cho ra hồn từ tiền

nhuận buacutet của tocirci Cũng may tocirci coacute một gia đigravenh cam chịu Ecircm đềm vagrave giagraveu

tha thứ Vợ con luocircn lo cho tocirci dầy đủ cơm ăn rượu uống thuốc chữa bịnh

aacuteo quần saacutech đọc cugraveng thời gian thơ mộng để viết laacutech

Lại may văn chương đến nay đối với tocirci như một người tigravenh chung thuỷ Noacute

khocircng phụ rẫy tocirci để tocirci phải bỏ từ noacute magrave đagravenh theo một nghề khaacutec Đatilde

thagravenh nghiệp (hay oan nghiệp) luacutec nagraveo tocirci cũng viết được dugrave trecircn đường ba

mươi năm sau nagravey kể từ 1975 luocircn chocircng gai bị gậy Coacute noacutei lộn ngược lại

cũng bị gậy chai gocircng Quả lagrave một cuộc chung tigravenh rướm maacuteu

Lyacute Đợi Nhiều người noacutei phong caacutech văn chương nghĩa lagrave mang địa phương

tiacutenh khocircng coacute một nhagrave văn nagraveo từ hư vocirc đến ocircng nghĩ gigrave về điều nagravey Lagrave

một nhagrave văn - người am hiểu gắn boacute tacircm hồn migravenh với tiacutenh caacutech Quảng ocircng

nghĩ gigrave Cụ thể noacute để lại dấu ấn như thế nagraveo trong nếp nghĩ của taacutec phẩm

trong caacutech hagravenh xử vagrave những dự phoacuteng trong tư tưởng

Cung Tiacutech Biền Tocirci noacutei rotilde tocirci Quảng Nam chaacutenh gốc nhưng rất gheacutet một

số ldquoCaacuteirdquo được gọi lagrave Quảng Nam tiacutenh Gagraven Catildei Caacutei gigrave cũng catildei catildei minh

triết catildei lương thiện lẫn catildei cugrave nhầy ngu si catildei bướng lấy được của bọn vocirc

học Vừa catildei vừa khiacutech baacutec người Người Quảng Nam coacute caacutei bổn tiacutenh khocircng

thể sửa chữa được lagrave ldquoThagrave chịu người ta gheacutet kỵ chớ khocircng chịu mần

thinhrdquo - mầnlagravem thinh lagrave acircm nocircm của từ haacuten ndashviệt laquo hagravem thanh raquo ngậm

tiếng

Vigrave ham biện luận necircn đocirci khi rơi vagraveo chỗ chủ quan thiếu tỉnh taacuteo để soi

ngắm để nhigraven lại migravenh Noacuteng nảy đocirci khi khocircng cần thiết Trực tiacutenh đến mất

chức taacuten gia bại sản cả tiecircu tugraveng nhacircn mạng

Noacutei thẳng vagraveo mặt người Người bị mắng luacutec đoacute thấy đuacuteng coacute thầm phục

ldquothằng Quảng Nam nagraveyrdquo nhưng rồi sau sinh ra thugrave hận đố kỵ Bọn đố kỵ đa

phần hegraven hạ đặt điều vu khống để bocirci lọ recircu rao Tiacutenh bầy đagraven lagrave tiacutenh ưu việt

của bọn tiểu nhacircn Chuacuteng rập tacircm magrave đốn thigrave đến đại thụ như Nguyễn Tratildei

Ocircng Iacutech Khiecircm cũng trốc gốc

Người Quảng Nam khocircng lagravem quan to được magrave hoạn trường ngắn ngủi lắm

Từ khi cha sinh mẹ đẻ tới nay đatilde tuổi cổ lai hy xa Đất Quảng trecircn bốn mươi

năm chưa bao giờ tocirci đi họp caacutei gọi lagrave Hội đồng hương Quảng Nam ở Sagravei

Gograven hay bất cứ đacircu Quảng Nam thiếu thacircn thiện khocircng coacute tiacutenh hợp đoagraven

- 8 -

ldquonăm gia đigravenh coacute thể lậphellip hai caacutei hội đồng hươngrdquo khocircng biết noacutei kheacuteo

khocircng coi ai hơn migravenh chia rẽ tận mạng

Ai bảo những nhận xeacutet trecircn đacircy của tocirci lagrave sai tocirci catildei tận mạng

Nhưng người Quảng Nam cũng coacute nhiều caacutei cả nước phải khacircm phục Được

tiếng thocircng minh học giỏi Cương trực Ruột thịt cugraveng một mẹ một cha anh

cộng sản thigrave Cộng em quốc gia lagrave Quốc tả hữu thugrave nghịch phacircn minh khocircng

ai chiecircu hồi được ai ngon thigrave đem suacuteng đạn ra magrave trograve chuyện

Đề ra một mục điacutech một lyacute tưởng chỉ nam lagrave trọn đời đi theo noacute như nghiệp

dĩ lagrave định mệnh thuỷ chung khocircng ldquobaacuten đồ nhi phếrdquo [2]

Tiền bối của Quảng Nam đa phần thanh liecircm tagravei triacute giỏi thơ phuacute Đỗ cử nhacircn

phoacute bảng tiến sĩ hoặc coacute tagravei năng phần đocircng sĩ phu Xứ Quảng Nam khocircng

ưa lagravem quan hoặc lỡ chốn quan trường đều trọn một đời xả thacircn vigrave nước

chịu tugrave đagravey aacuten tử hoặc chung thacircn thanh bần giữ khiacute tiết Phạm Phuacute Thứ

Ocircng Iacutech Khiecircm Hoagraveng Diệu Trần Dư Tiểu La Nguyễn Thagravenh Nguyễn Duy

Hiệu Phan Thagravenh Tagravei Phan Chacircu Trinh Huỳnh Thuacutec Khaacuteng Trần Quyacute Caacutep

Thaacutei Phiecircn Trần Cao Vacircn Chacircu Thơ Đồng Phan Khocirci Bugravei Giaacutenghellip vagrave

nhiều nữa Xứ Quảng địa xuất tinh anh nhacircn tagravei đủ mọi lĩnh vực nhất lagrave văn

chương nghệ thuật baacuteo chiacute lagraveng huyện nagraveo cũng coacute người nổi trội trong cả

nước

Giữ thacircn migravenh cho vinh thacircn phigrave da chốn quan trường lagrave khocircng được nhắc tecircn

ở lograveng người Xứ Quảng Người ta nhắc đến Ngũ Phụng Tề Phi (ba vị tiến sĩ

hai phoacute bảng) lagrave necircu gương Caacutei-Sự-Học chớ chung thacircn năm vị ấy khocircng

đoacuteng goacutep gigrave nhiều cho nuacutei socircng Quảng Nam nhắc lagrave nhắc cụm từ Ngũ

Phụng Tề Phi chớ khocircng tocircn vinh một caacute nhacircn nagraveo riecircng trong ấy ngay cả

tiến sĩ Phạm Liệu

Đại ca tra vấn tại hạ phải trả lời chớ

ldquoNơi nao chẳng coacute anh hugraveng

Chỗ mocirc magrave thiếu thằng khugraveng đứa điecircnrdquo

Cứ gigrave Quảng Nam

Lyacute Đợi Thưa trong tiacutenh caacutech đoacute chắc chắn ocircng thấy được thế mạnh của

migravenh Vagrave cả những caacutei nhược nữa đuacuteng khocircng Với tư caacutech lagrave người cầm

buacutet ocircng sợ nhất điều gigrave vagrave khoaacutei chiacute nhất điều gigrave

Cung Tiacutech Biền Thế mạnh Chỉ mỗi địa phương tiacutenh thigrave khocircng thể lagrave thế

mạnh trong nghệ thuật saacuteng tạo Magrave chỉ lagrave goacutep một phần nhỏ đặc trưng tiacutenh

- 9 -

caacutech magrave thocirci Nhược ư Coacute đấy biện luận saacutet rạt (Quảng Nam magrave) luacutec cần

phải ecircm đềm lại rất chi ồn agraveo khi cần một lặng yecircn nhịp điệu

Điều quan tacircm của người saacuteng taacutec lagrave Ra-Rất-Xa cotildei ngoagravei tigravem nhặt Buocircng

caacutei ngay trong lograveng tay nếu khocircng cần thiết Đi tới chỗ ldquoThể lộ kim phongrdquo

lagrave laquo Cơn gioacute vagraveng bagravey lộ caacutei thể noacute ra raquo

Sợ ư

Năm 1976 chuacuteng tocirci gặp một nhagrave văn từng vang boacuteng một thời trước 1945

ocircng cho biết sở dĩ ocircng biết Sợ necircn ocircng sống được với Hagrave Nội mấy chục năm

qua Khocircng những do laquo biết sợ raquo để tai qua nạn khỏi sống bigravenh thường sống

soacutet magrave do laquo biết sợ raquo magrave sống coacute địa vị hưởng nhiều bổng lộc Ocircng khẳng

định ldquoTocirci tồn tại vigrave tocirci biết sợrdquo

Đacircy lagrave một caacutei Sợ đaacuteng được lưu danh

Tocirci Sợ caacutei lưu d[m]anh nagravey

Khoaacutei ư Lagrave luacutec vượt được tường lửa trecircn internet

Lyacute Đợi Những yacute magrave ocircng cần noacutei thecircm cho những cacircu vừa hỏi ở trecircn

Cung Tiacutech Biền Xem như tạm đủ đại ca

Lyacute Đợi Khi ocircng bắt đầu được mời viết feuilleton cho caacutec baacuteo luacutec cao điểm

nhất lagrave bao nhiecircu tờ Đoacute lagrave những năm nagraveo Nghe noacutei ocircng viết ở tiền đồn vagrave

khi đoacute ocircng lagrave Sĩ quan Việt Nam Cộng Hoagrave

Cung Tiacutech Biền Cao điểm từ 1968 đến 1973 Tocirci mang cấp bậc Đại uyacute

Quacircn lực Việt Nam Cộng Hoagrave Tocirci ở tiền đồn Đức Hogravea tỉnh Hậu Nghĩa năm

1970 về căn cứ Trảng Lớn Tacircy Ninh

Viết feuilleton lagrave viết tiểu thuyết (truyện dagravei) thường trực cho nhật baacuteo Mỗi

kỳ baacuteo một kỳ bagravei Thời gian nagraveo dagravenh cho suacuteng đạn hoặc đecircm nhảy đầm

uống rượu đaacutenh xigrave pheacute mỏi mệt khocircng coacute kịp bagravei thigrave toagrave soạn bỏ giấy trắng

phần đoacute với hagraveng chữ laquo caacuteo lỗi độc giả raquo Toagrave soạn khocircng coacute quyền thay vagraveo

chỗ trống đoacute bất cứ một bagravei gigrave

Thocircng lệ trước 1975 mỗi nhật baacuteo coacute taacutem trang khổ lớn Phần tiểu thuyết

được cố định ở trọn một trang 7 Saacuteu hoặc bảy cacircy buacutet được mời cộng taacutec

Diện tiacutech khu vực đăng bagravei (số chữ) bằng nhau nhưng nhuận buacutet khaacutec nhau

tugravey theo tecircn tuổi tagravei viết độ ăn khaacutech của mỗi cacircy buacutet Chẳng hạn năm

1971 nhật baacuteo Độc Lập Thư kyacute toagrave soạn Hoagraveng Chacircu trả nhuận buacutet hạng 1

cho tocirci mỗi thaacuteng 25 nghigraven đồng (vagraveng chừng 20 nghigraven đồnglạng) Hồi nagravey

- 10 -

tocirci chưa lập gia đigravenh sống bạt mạng viết nhiều tiecircu hoang nhiều tiền nuacutei

magrave thaacuteng nagraveo cũng cạn laacuteng

Coacute một thời gian cugraveng luacutec tocirci viết feuilleton cho năm (05) tờ nhật baacuteo Độc

Lập Đocircng Phương Điện Tiacuten Soacuteng Thần Hoagrave Bigravenh Baacuteo Điện Tiacuten trả nhuận

buacutet thấp nhất

Ngoagravei ra cograven viết mỗi tuần một kỳ hai trang cho tuần baacuteo Đời do nhagrave baacuteo Đỗ

Quyacute Toagraven thư kyacute toagrave soạn hoạ sĩ Đằng Giao trigravenh bagravey trang baacuteo rất trang

trọng đẹp Những truyện dagravei Becircn dograveng nước biếc Luống cải vagraveng Bến mưa

ngacircu của tocirci xuất hiện trecircn Đời

Cũng thời gian nagravey truyện dagravei Những bọ vagrave rắn được đăng trecircn tạp chiacute Quần

Chuacuteng do nhagrave baacuteo Cao Thế Dung chủ trương Truyện dagravei Trường giang đăng

trecircn tuần baacuteo Khởi Hagravenh do nhagrave thơ Viecircn Linh thư kyacute toagrave soạn

Tocirci xin nhắc feuilleton tocirci dugraveng ở đacircy lagrave từ dugraveng riecircng cho tiểu thuyết đăng

từng kỳ ở nhật baacuteo Truyện dagravei đăng tạp chiacute tuần baacuteo ở miền Nam trước kia

được quen gọi lagrave ldquotruyện đăng nhiều kỳrdquo Necircn phacircn biệt chỗ nagravey Truyện

đăng nhiều kỳ nhagrave văn coacute nhiều thời gian để chăm chuacutet cho đứa con tinh

thần của migravenh

Khocircng phải nhagrave văn nagraveo cũng coacute tagravei viết feuilleton dugrave nhagrave văn đoacute cao cấp

nổi tiếng Coacute thể quyacute vị ấy khocircng coacute caacutei tạng viết dagravei dograveng cagrave kecirc decirc ngỗng

kiểu nhật baacuteo

Văn chương feuilleton tuy hấp dẫn sinh động tigravenh tiết eacuteo le rất đời locirci keacuteo

hằng nghigraven độc giả mải mecirc mỗi ngagravey Người đọc tứ phương khoaacutei chiacute gởi thư

về toagrave soạn ngợi khen taacutec giả - coacute khi tocirci nhận hagraveng đống thư tại toagrave soạn -

nhưng phải trả caacutei giaacute chiacutenh noacute cứ lagrave ldquovăn feuilletonrdquo

Rất nhiều nhagrave văn in truyện feuilleton thagravenh saacutech baacuten chạy như tocircm tươi

Nếu muốn lagravem giagraveu thiacute cứ in Nhưng noacute theo tocirci vẫn cứ lagrave văn chương nhật

baacuteo Mocirct dạng Quỳnh Dao

Cho đến nay tocirci chưa hề in một taacutec phẩm nagraveo trong hơn 20 truyện dagravei đatilde

đăng hoagraven chỉnh trecircn caacutec nhật baacuteo Sagravei-gograven Tocirci noacutei riecircng truyện đatilde đăng nhật

baacuteo

Lyacute Đợi Thưa ocircng Mấu Chốt để lagravem necircn một taacutec phẩm văn chương - nghệ

thuacirct lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Tất cả caacutei được gọi lagrave mấu chốt tiecircu chuẩn khuocircn mẫu tiecircu

chiacute khuocircn vagraveng thước ngọc hocircm nay bacircy giờ đatilde bị thaacuteo tung đảo lộn đầy nghi

- 11 -

hoặc Lagrave sương mugrave hagraveng lối Nghecirc thuật đatilde mau choacuteng lấy caacutei ldquophi trật tự

nhacircn gianrdquo lagravem nghệ thuật Caacutei vocirc higravenh lagrave hữu higravenh vagrave ngược lại

Khocircng coacute mấu chốt ndash mốt chấu nagraveo cả khi caacutei Mới phủ nhận ngay caacutei Chưa-

qua Khocircng hề coacute caacutei Đứng-yecircn trong văn chương nghệ thuật Bao tư tragraveo lưu

chảy nổi lửa soacuteng cuồng cổ điển hiện đại tiền hậu tacircn cựu nội ngoại tacircm diện

được mau choacuteng nhận diện tức tốc higravenh thagravenh tức tốc ảnh hưởng phủ trugravem rồi

chớp nhoaacuteng chui vagraveo cửa hầm quaacute khứ

Một caacutei bagraven Cograven coacute loại bốn caacutei chacircn ba chacircn một chacircn ldquonửardquo caacutei chacircn

thậm chiacute khocircng coacute chacircn chỗ tragrave đạo huống chi nghệ thuật cả nghệ thuật đọc

xem nghe sờ lẫn nghệ thuật tacircm-thiacutenh-thần-thị qua con đường triacute huệ chỗ

hư tưởng

Tuy nhiecircn theo tocirci chỗ tối thượng thiểu caacutei mốt-chấu (noacute lagravem tigravenh xiacutetndashnớp

với caacutei mấu chốt) của một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật lagrave ngoagravei tất cả

yếu tố Cần Coacute noacute phải tới chỗ hagraven lacircm

Lyacute Đợi Thế nagraveo lagrave một taacutec phẩm thagravenh cocircng trong quan niệm của riecircng

ocircng

Cung Tiacutech Biền Ocircng hỏi taacutec phẩm thocirci hả Khocircng kể loại taacutec phẩm ở lĩnh

vực nagraveo Nếu thế vừa Hiacutet vừa Le giết saacuteu triệu dacircn Do Thaacutei vẫn lagrave một taacutec

phẩm khắc-điecircu-maacuteu (chớ nhầm với điecircu khắc) nhưng lưu đời trecircn bức

tường thời gian

Cacircu nagravey của ocircng lagrave một cacircu hỏi lecircn đegraveo xuống vực Thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng

Một cuộc chiến lỗ maacuteu đầu từ ocircng Hugraveng Vương cho chiacute thằng beacute bập bẹ

noacutei ldquoTiếng đầu lograveng con gọi Stalinrdquo rốt cuộc thagravenh cocircng nagravey lại lagrave một thất

bại đủ nghĩa Vừa sướng vừa đau Noacute phản bội vagrave hủy hoại toagraven bộ caacutei uyecircn-

ủy-tư-tưởng caacutei chiacutenh-trị-lyacute khởi nguyecircn chỉ đạo cuộc chiến

Noacute hao hao một cuộc chọi tracircu Con tracircu thắng trận aacutec nhơn lại trở chứng

biến dạng hai caacutei sừng thay vigrave trước đầu bỗng trổ ra sau điacutet Caacutei đuocirci nằm

chigravenh igravenh giữa traacuten

Sau cuộc vang lừng kegraven thổi toeacute maacuteu hocircm nay muốn chagraveo thacircn thiện Tracircu Ta

phải dugraveng caacutei đầu để vẫy đuocirci chagraveo Vagrave muốn thẳng tiến về phiacutea trước Tracircu

chiến thắng lại đi thụt lugravei vigrave hai caacutei sừng định hướng chủ nghĩa đatilde nằm ngay

mocircng

Lyacute Đợi Higravenh như ngagravei tẩu hỏa rồi ngagravei nhagrave văn ạ Tocirci hỏi thagravenh cocircng lagrave

trong một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật kia magrave

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 7 -

Tocirci đến với văn chương như thế Mặc dugrave trong đời thường tocirci cũng luocircn coacute

sự ngờ nghệch vấp vaacutep nhưng với chữ nghĩa tocirci cố gắng để rất mực nghiecircm

chiacutenh trung thagravenh vagrave cả chacircn thagravenh tận hiến

Cả một đời vợ con tocirci chưa hề mua được một vật dụng gigrave cho ra hồn từ tiền

nhuận buacutet của tocirci Cũng may tocirci coacute một gia đigravenh cam chịu Ecircm đềm vagrave giagraveu

tha thứ Vợ con luocircn lo cho tocirci dầy đủ cơm ăn rượu uống thuốc chữa bịnh

aacuteo quần saacutech đọc cugraveng thời gian thơ mộng để viết laacutech

Lại may văn chương đến nay đối với tocirci như một người tigravenh chung thuỷ Noacute

khocircng phụ rẫy tocirci để tocirci phải bỏ từ noacute magrave đagravenh theo một nghề khaacutec Đatilde

thagravenh nghiệp (hay oan nghiệp) luacutec nagraveo tocirci cũng viết được dugrave trecircn đường ba

mươi năm sau nagravey kể từ 1975 luocircn chocircng gai bị gậy Coacute noacutei lộn ngược lại

cũng bị gậy chai gocircng Quả lagrave một cuộc chung tigravenh rướm maacuteu

Lyacute Đợi Nhiều người noacutei phong caacutech văn chương nghĩa lagrave mang địa phương

tiacutenh khocircng coacute một nhagrave văn nagraveo từ hư vocirc đến ocircng nghĩ gigrave về điều nagravey Lagrave

một nhagrave văn - người am hiểu gắn boacute tacircm hồn migravenh với tiacutenh caacutech Quảng ocircng

nghĩ gigrave Cụ thể noacute để lại dấu ấn như thế nagraveo trong nếp nghĩ của taacutec phẩm

trong caacutech hagravenh xử vagrave những dự phoacuteng trong tư tưởng

Cung Tiacutech Biền Tocirci noacutei rotilde tocirci Quảng Nam chaacutenh gốc nhưng rất gheacutet một

số ldquoCaacuteirdquo được gọi lagrave Quảng Nam tiacutenh Gagraven Catildei Caacutei gigrave cũng catildei catildei minh

triết catildei lương thiện lẫn catildei cugrave nhầy ngu si catildei bướng lấy được của bọn vocirc

học Vừa catildei vừa khiacutech baacutec người Người Quảng Nam coacute caacutei bổn tiacutenh khocircng

thể sửa chữa được lagrave ldquoThagrave chịu người ta gheacutet kỵ chớ khocircng chịu mần

thinhrdquo - mầnlagravem thinh lagrave acircm nocircm của từ haacuten ndashviệt laquo hagravem thanh raquo ngậm

tiếng

Vigrave ham biện luận necircn đocirci khi rơi vagraveo chỗ chủ quan thiếu tỉnh taacuteo để soi

ngắm để nhigraven lại migravenh Noacuteng nảy đocirci khi khocircng cần thiết Trực tiacutenh đến mất

chức taacuten gia bại sản cả tiecircu tugraveng nhacircn mạng

Noacutei thẳng vagraveo mặt người Người bị mắng luacutec đoacute thấy đuacuteng coacute thầm phục

ldquothằng Quảng Nam nagraveyrdquo nhưng rồi sau sinh ra thugrave hận đố kỵ Bọn đố kỵ đa

phần hegraven hạ đặt điều vu khống để bocirci lọ recircu rao Tiacutenh bầy đagraven lagrave tiacutenh ưu việt

của bọn tiểu nhacircn Chuacuteng rập tacircm magrave đốn thigrave đến đại thụ như Nguyễn Tratildei

Ocircng Iacutech Khiecircm cũng trốc gốc

Người Quảng Nam khocircng lagravem quan to được magrave hoạn trường ngắn ngủi lắm

Từ khi cha sinh mẹ đẻ tới nay đatilde tuổi cổ lai hy xa Đất Quảng trecircn bốn mươi

năm chưa bao giờ tocirci đi họp caacutei gọi lagrave Hội đồng hương Quảng Nam ở Sagravei

Gograven hay bất cứ đacircu Quảng Nam thiếu thacircn thiện khocircng coacute tiacutenh hợp đoagraven

- 8 -

ldquonăm gia đigravenh coacute thể lậphellip hai caacutei hội đồng hươngrdquo khocircng biết noacutei kheacuteo

khocircng coi ai hơn migravenh chia rẽ tận mạng

Ai bảo những nhận xeacutet trecircn đacircy của tocirci lagrave sai tocirci catildei tận mạng

Nhưng người Quảng Nam cũng coacute nhiều caacutei cả nước phải khacircm phục Được

tiếng thocircng minh học giỏi Cương trực Ruột thịt cugraveng một mẹ một cha anh

cộng sản thigrave Cộng em quốc gia lagrave Quốc tả hữu thugrave nghịch phacircn minh khocircng

ai chiecircu hồi được ai ngon thigrave đem suacuteng đạn ra magrave trograve chuyện

Đề ra một mục điacutech một lyacute tưởng chỉ nam lagrave trọn đời đi theo noacute như nghiệp

dĩ lagrave định mệnh thuỷ chung khocircng ldquobaacuten đồ nhi phếrdquo [2]

Tiền bối của Quảng Nam đa phần thanh liecircm tagravei triacute giỏi thơ phuacute Đỗ cử nhacircn

phoacute bảng tiến sĩ hoặc coacute tagravei năng phần đocircng sĩ phu Xứ Quảng Nam khocircng

ưa lagravem quan hoặc lỡ chốn quan trường đều trọn một đời xả thacircn vigrave nước

chịu tugrave đagravey aacuten tử hoặc chung thacircn thanh bần giữ khiacute tiết Phạm Phuacute Thứ

Ocircng Iacutech Khiecircm Hoagraveng Diệu Trần Dư Tiểu La Nguyễn Thagravenh Nguyễn Duy

Hiệu Phan Thagravenh Tagravei Phan Chacircu Trinh Huỳnh Thuacutec Khaacuteng Trần Quyacute Caacutep

Thaacutei Phiecircn Trần Cao Vacircn Chacircu Thơ Đồng Phan Khocirci Bugravei Giaacutenghellip vagrave

nhiều nữa Xứ Quảng địa xuất tinh anh nhacircn tagravei đủ mọi lĩnh vực nhất lagrave văn

chương nghệ thuật baacuteo chiacute lagraveng huyện nagraveo cũng coacute người nổi trội trong cả

nước

Giữ thacircn migravenh cho vinh thacircn phigrave da chốn quan trường lagrave khocircng được nhắc tecircn

ở lograveng người Xứ Quảng Người ta nhắc đến Ngũ Phụng Tề Phi (ba vị tiến sĩ

hai phoacute bảng) lagrave necircu gương Caacutei-Sự-Học chớ chung thacircn năm vị ấy khocircng

đoacuteng goacutep gigrave nhiều cho nuacutei socircng Quảng Nam nhắc lagrave nhắc cụm từ Ngũ

Phụng Tề Phi chớ khocircng tocircn vinh một caacute nhacircn nagraveo riecircng trong ấy ngay cả

tiến sĩ Phạm Liệu

Đại ca tra vấn tại hạ phải trả lời chớ

ldquoNơi nao chẳng coacute anh hugraveng

Chỗ mocirc magrave thiếu thằng khugraveng đứa điecircnrdquo

Cứ gigrave Quảng Nam

Lyacute Đợi Thưa trong tiacutenh caacutech đoacute chắc chắn ocircng thấy được thế mạnh của

migravenh Vagrave cả những caacutei nhược nữa đuacuteng khocircng Với tư caacutech lagrave người cầm

buacutet ocircng sợ nhất điều gigrave vagrave khoaacutei chiacute nhất điều gigrave

Cung Tiacutech Biền Thế mạnh Chỉ mỗi địa phương tiacutenh thigrave khocircng thể lagrave thế

mạnh trong nghệ thuật saacuteng tạo Magrave chỉ lagrave goacutep một phần nhỏ đặc trưng tiacutenh

- 9 -

caacutech magrave thocirci Nhược ư Coacute đấy biện luận saacutet rạt (Quảng Nam magrave) luacutec cần

phải ecircm đềm lại rất chi ồn agraveo khi cần một lặng yecircn nhịp điệu

Điều quan tacircm của người saacuteng taacutec lagrave Ra-Rất-Xa cotildei ngoagravei tigravem nhặt Buocircng

caacutei ngay trong lograveng tay nếu khocircng cần thiết Đi tới chỗ ldquoThể lộ kim phongrdquo

lagrave laquo Cơn gioacute vagraveng bagravey lộ caacutei thể noacute ra raquo

Sợ ư

Năm 1976 chuacuteng tocirci gặp một nhagrave văn từng vang boacuteng một thời trước 1945

ocircng cho biết sở dĩ ocircng biết Sợ necircn ocircng sống được với Hagrave Nội mấy chục năm

qua Khocircng những do laquo biết sợ raquo để tai qua nạn khỏi sống bigravenh thường sống

soacutet magrave do laquo biết sợ raquo magrave sống coacute địa vị hưởng nhiều bổng lộc Ocircng khẳng

định ldquoTocirci tồn tại vigrave tocirci biết sợrdquo

Đacircy lagrave một caacutei Sợ đaacuteng được lưu danh

Tocirci Sợ caacutei lưu d[m]anh nagravey

Khoaacutei ư Lagrave luacutec vượt được tường lửa trecircn internet

Lyacute Đợi Những yacute magrave ocircng cần noacutei thecircm cho những cacircu vừa hỏi ở trecircn

Cung Tiacutech Biền Xem như tạm đủ đại ca

Lyacute Đợi Khi ocircng bắt đầu được mời viết feuilleton cho caacutec baacuteo luacutec cao điểm

nhất lagrave bao nhiecircu tờ Đoacute lagrave những năm nagraveo Nghe noacutei ocircng viết ở tiền đồn vagrave

khi đoacute ocircng lagrave Sĩ quan Việt Nam Cộng Hoagrave

Cung Tiacutech Biền Cao điểm từ 1968 đến 1973 Tocirci mang cấp bậc Đại uyacute

Quacircn lực Việt Nam Cộng Hoagrave Tocirci ở tiền đồn Đức Hogravea tỉnh Hậu Nghĩa năm

1970 về căn cứ Trảng Lớn Tacircy Ninh

Viết feuilleton lagrave viết tiểu thuyết (truyện dagravei) thường trực cho nhật baacuteo Mỗi

kỳ baacuteo một kỳ bagravei Thời gian nagraveo dagravenh cho suacuteng đạn hoặc đecircm nhảy đầm

uống rượu đaacutenh xigrave pheacute mỏi mệt khocircng coacute kịp bagravei thigrave toagrave soạn bỏ giấy trắng

phần đoacute với hagraveng chữ laquo caacuteo lỗi độc giả raquo Toagrave soạn khocircng coacute quyền thay vagraveo

chỗ trống đoacute bất cứ một bagravei gigrave

Thocircng lệ trước 1975 mỗi nhật baacuteo coacute taacutem trang khổ lớn Phần tiểu thuyết

được cố định ở trọn một trang 7 Saacuteu hoặc bảy cacircy buacutet được mời cộng taacutec

Diện tiacutech khu vực đăng bagravei (số chữ) bằng nhau nhưng nhuận buacutet khaacutec nhau

tugravey theo tecircn tuổi tagravei viết độ ăn khaacutech của mỗi cacircy buacutet Chẳng hạn năm

1971 nhật baacuteo Độc Lập Thư kyacute toagrave soạn Hoagraveng Chacircu trả nhuận buacutet hạng 1

cho tocirci mỗi thaacuteng 25 nghigraven đồng (vagraveng chừng 20 nghigraven đồnglạng) Hồi nagravey

- 10 -

tocirci chưa lập gia đigravenh sống bạt mạng viết nhiều tiecircu hoang nhiều tiền nuacutei

magrave thaacuteng nagraveo cũng cạn laacuteng

Coacute một thời gian cugraveng luacutec tocirci viết feuilleton cho năm (05) tờ nhật baacuteo Độc

Lập Đocircng Phương Điện Tiacuten Soacuteng Thần Hoagrave Bigravenh Baacuteo Điện Tiacuten trả nhuận

buacutet thấp nhất

Ngoagravei ra cograven viết mỗi tuần một kỳ hai trang cho tuần baacuteo Đời do nhagrave baacuteo Đỗ

Quyacute Toagraven thư kyacute toagrave soạn hoạ sĩ Đằng Giao trigravenh bagravey trang baacuteo rất trang

trọng đẹp Những truyện dagravei Becircn dograveng nước biếc Luống cải vagraveng Bến mưa

ngacircu của tocirci xuất hiện trecircn Đời

Cũng thời gian nagravey truyện dagravei Những bọ vagrave rắn được đăng trecircn tạp chiacute Quần

Chuacuteng do nhagrave baacuteo Cao Thế Dung chủ trương Truyện dagravei Trường giang đăng

trecircn tuần baacuteo Khởi Hagravenh do nhagrave thơ Viecircn Linh thư kyacute toagrave soạn

Tocirci xin nhắc feuilleton tocirci dugraveng ở đacircy lagrave từ dugraveng riecircng cho tiểu thuyết đăng

từng kỳ ở nhật baacuteo Truyện dagravei đăng tạp chiacute tuần baacuteo ở miền Nam trước kia

được quen gọi lagrave ldquotruyện đăng nhiều kỳrdquo Necircn phacircn biệt chỗ nagravey Truyện

đăng nhiều kỳ nhagrave văn coacute nhiều thời gian để chăm chuacutet cho đứa con tinh

thần của migravenh

Khocircng phải nhagrave văn nagraveo cũng coacute tagravei viết feuilleton dugrave nhagrave văn đoacute cao cấp

nổi tiếng Coacute thể quyacute vị ấy khocircng coacute caacutei tạng viết dagravei dograveng cagrave kecirc decirc ngỗng

kiểu nhật baacuteo

Văn chương feuilleton tuy hấp dẫn sinh động tigravenh tiết eacuteo le rất đời locirci keacuteo

hằng nghigraven độc giả mải mecirc mỗi ngagravey Người đọc tứ phương khoaacutei chiacute gởi thư

về toagrave soạn ngợi khen taacutec giả - coacute khi tocirci nhận hagraveng đống thư tại toagrave soạn -

nhưng phải trả caacutei giaacute chiacutenh noacute cứ lagrave ldquovăn feuilletonrdquo

Rất nhiều nhagrave văn in truyện feuilleton thagravenh saacutech baacuten chạy như tocircm tươi

Nếu muốn lagravem giagraveu thiacute cứ in Nhưng noacute theo tocirci vẫn cứ lagrave văn chương nhật

baacuteo Mocirct dạng Quỳnh Dao

Cho đến nay tocirci chưa hề in một taacutec phẩm nagraveo trong hơn 20 truyện dagravei đatilde

đăng hoagraven chỉnh trecircn caacutec nhật baacuteo Sagravei-gograven Tocirci noacutei riecircng truyện đatilde đăng nhật

baacuteo

Lyacute Đợi Thưa ocircng Mấu Chốt để lagravem necircn một taacutec phẩm văn chương - nghệ

thuacirct lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Tất cả caacutei được gọi lagrave mấu chốt tiecircu chuẩn khuocircn mẫu tiecircu

chiacute khuocircn vagraveng thước ngọc hocircm nay bacircy giờ đatilde bị thaacuteo tung đảo lộn đầy nghi

- 11 -

hoặc Lagrave sương mugrave hagraveng lối Nghecirc thuật đatilde mau choacuteng lấy caacutei ldquophi trật tự

nhacircn gianrdquo lagravem nghệ thuật Caacutei vocirc higravenh lagrave hữu higravenh vagrave ngược lại

Khocircng coacute mấu chốt ndash mốt chấu nagraveo cả khi caacutei Mới phủ nhận ngay caacutei Chưa-

qua Khocircng hề coacute caacutei Đứng-yecircn trong văn chương nghệ thuật Bao tư tragraveo lưu

chảy nổi lửa soacuteng cuồng cổ điển hiện đại tiền hậu tacircn cựu nội ngoại tacircm diện

được mau choacuteng nhận diện tức tốc higravenh thagravenh tức tốc ảnh hưởng phủ trugravem rồi

chớp nhoaacuteng chui vagraveo cửa hầm quaacute khứ

Một caacutei bagraven Cograven coacute loại bốn caacutei chacircn ba chacircn một chacircn ldquonửardquo caacutei chacircn

thậm chiacute khocircng coacute chacircn chỗ tragrave đạo huống chi nghệ thuật cả nghệ thuật đọc

xem nghe sờ lẫn nghệ thuật tacircm-thiacutenh-thần-thị qua con đường triacute huệ chỗ

hư tưởng

Tuy nhiecircn theo tocirci chỗ tối thượng thiểu caacutei mốt-chấu (noacute lagravem tigravenh xiacutetndashnớp

với caacutei mấu chốt) của một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật lagrave ngoagravei tất cả

yếu tố Cần Coacute noacute phải tới chỗ hagraven lacircm

Lyacute Đợi Thế nagraveo lagrave một taacutec phẩm thagravenh cocircng trong quan niệm của riecircng

ocircng

Cung Tiacutech Biền Ocircng hỏi taacutec phẩm thocirci hả Khocircng kể loại taacutec phẩm ở lĩnh

vực nagraveo Nếu thế vừa Hiacutet vừa Le giết saacuteu triệu dacircn Do Thaacutei vẫn lagrave một taacutec

phẩm khắc-điecircu-maacuteu (chớ nhầm với điecircu khắc) nhưng lưu đời trecircn bức

tường thời gian

Cacircu nagravey của ocircng lagrave một cacircu hỏi lecircn đegraveo xuống vực Thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng

Một cuộc chiến lỗ maacuteu đầu từ ocircng Hugraveng Vương cho chiacute thằng beacute bập bẹ

noacutei ldquoTiếng đầu lograveng con gọi Stalinrdquo rốt cuộc thagravenh cocircng nagravey lại lagrave một thất

bại đủ nghĩa Vừa sướng vừa đau Noacute phản bội vagrave hủy hoại toagraven bộ caacutei uyecircn-

ủy-tư-tưởng caacutei chiacutenh-trị-lyacute khởi nguyecircn chỉ đạo cuộc chiến

Noacute hao hao một cuộc chọi tracircu Con tracircu thắng trận aacutec nhơn lại trở chứng

biến dạng hai caacutei sừng thay vigrave trước đầu bỗng trổ ra sau điacutet Caacutei đuocirci nằm

chigravenh igravenh giữa traacuten

Sau cuộc vang lừng kegraven thổi toeacute maacuteu hocircm nay muốn chagraveo thacircn thiện Tracircu Ta

phải dugraveng caacutei đầu để vẫy đuocirci chagraveo Vagrave muốn thẳng tiến về phiacutea trước Tracircu

chiến thắng lại đi thụt lugravei vigrave hai caacutei sừng định hướng chủ nghĩa đatilde nằm ngay

mocircng

Lyacute Đợi Higravenh như ngagravei tẩu hỏa rồi ngagravei nhagrave văn ạ Tocirci hỏi thagravenh cocircng lagrave

trong một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật kia magrave

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 8 -

ldquonăm gia đigravenh coacute thể lậphellip hai caacutei hội đồng hươngrdquo khocircng biết noacutei kheacuteo

khocircng coi ai hơn migravenh chia rẽ tận mạng

Ai bảo những nhận xeacutet trecircn đacircy của tocirci lagrave sai tocirci catildei tận mạng

Nhưng người Quảng Nam cũng coacute nhiều caacutei cả nước phải khacircm phục Được

tiếng thocircng minh học giỏi Cương trực Ruột thịt cugraveng một mẹ một cha anh

cộng sản thigrave Cộng em quốc gia lagrave Quốc tả hữu thugrave nghịch phacircn minh khocircng

ai chiecircu hồi được ai ngon thigrave đem suacuteng đạn ra magrave trograve chuyện

Đề ra một mục điacutech một lyacute tưởng chỉ nam lagrave trọn đời đi theo noacute như nghiệp

dĩ lagrave định mệnh thuỷ chung khocircng ldquobaacuten đồ nhi phếrdquo [2]

Tiền bối của Quảng Nam đa phần thanh liecircm tagravei triacute giỏi thơ phuacute Đỗ cử nhacircn

phoacute bảng tiến sĩ hoặc coacute tagravei năng phần đocircng sĩ phu Xứ Quảng Nam khocircng

ưa lagravem quan hoặc lỡ chốn quan trường đều trọn một đời xả thacircn vigrave nước

chịu tugrave đagravey aacuten tử hoặc chung thacircn thanh bần giữ khiacute tiết Phạm Phuacute Thứ

Ocircng Iacutech Khiecircm Hoagraveng Diệu Trần Dư Tiểu La Nguyễn Thagravenh Nguyễn Duy

Hiệu Phan Thagravenh Tagravei Phan Chacircu Trinh Huỳnh Thuacutec Khaacuteng Trần Quyacute Caacutep

Thaacutei Phiecircn Trần Cao Vacircn Chacircu Thơ Đồng Phan Khocirci Bugravei Giaacutenghellip vagrave

nhiều nữa Xứ Quảng địa xuất tinh anh nhacircn tagravei đủ mọi lĩnh vực nhất lagrave văn

chương nghệ thuật baacuteo chiacute lagraveng huyện nagraveo cũng coacute người nổi trội trong cả

nước

Giữ thacircn migravenh cho vinh thacircn phigrave da chốn quan trường lagrave khocircng được nhắc tecircn

ở lograveng người Xứ Quảng Người ta nhắc đến Ngũ Phụng Tề Phi (ba vị tiến sĩ

hai phoacute bảng) lagrave necircu gương Caacutei-Sự-Học chớ chung thacircn năm vị ấy khocircng

đoacuteng goacutep gigrave nhiều cho nuacutei socircng Quảng Nam nhắc lagrave nhắc cụm từ Ngũ

Phụng Tề Phi chớ khocircng tocircn vinh một caacute nhacircn nagraveo riecircng trong ấy ngay cả

tiến sĩ Phạm Liệu

Đại ca tra vấn tại hạ phải trả lời chớ

ldquoNơi nao chẳng coacute anh hugraveng

Chỗ mocirc magrave thiếu thằng khugraveng đứa điecircnrdquo

Cứ gigrave Quảng Nam

Lyacute Đợi Thưa trong tiacutenh caacutech đoacute chắc chắn ocircng thấy được thế mạnh của

migravenh Vagrave cả những caacutei nhược nữa đuacuteng khocircng Với tư caacutech lagrave người cầm

buacutet ocircng sợ nhất điều gigrave vagrave khoaacutei chiacute nhất điều gigrave

Cung Tiacutech Biền Thế mạnh Chỉ mỗi địa phương tiacutenh thigrave khocircng thể lagrave thế

mạnh trong nghệ thuật saacuteng tạo Magrave chỉ lagrave goacutep một phần nhỏ đặc trưng tiacutenh

- 9 -

caacutech magrave thocirci Nhược ư Coacute đấy biện luận saacutet rạt (Quảng Nam magrave) luacutec cần

phải ecircm đềm lại rất chi ồn agraveo khi cần một lặng yecircn nhịp điệu

Điều quan tacircm của người saacuteng taacutec lagrave Ra-Rất-Xa cotildei ngoagravei tigravem nhặt Buocircng

caacutei ngay trong lograveng tay nếu khocircng cần thiết Đi tới chỗ ldquoThể lộ kim phongrdquo

lagrave laquo Cơn gioacute vagraveng bagravey lộ caacutei thể noacute ra raquo

Sợ ư

Năm 1976 chuacuteng tocirci gặp một nhagrave văn từng vang boacuteng một thời trước 1945

ocircng cho biết sở dĩ ocircng biết Sợ necircn ocircng sống được với Hagrave Nội mấy chục năm

qua Khocircng những do laquo biết sợ raquo để tai qua nạn khỏi sống bigravenh thường sống

soacutet magrave do laquo biết sợ raquo magrave sống coacute địa vị hưởng nhiều bổng lộc Ocircng khẳng

định ldquoTocirci tồn tại vigrave tocirci biết sợrdquo

Đacircy lagrave một caacutei Sợ đaacuteng được lưu danh

Tocirci Sợ caacutei lưu d[m]anh nagravey

Khoaacutei ư Lagrave luacutec vượt được tường lửa trecircn internet

Lyacute Đợi Những yacute magrave ocircng cần noacutei thecircm cho những cacircu vừa hỏi ở trecircn

Cung Tiacutech Biền Xem như tạm đủ đại ca

Lyacute Đợi Khi ocircng bắt đầu được mời viết feuilleton cho caacutec baacuteo luacutec cao điểm

nhất lagrave bao nhiecircu tờ Đoacute lagrave những năm nagraveo Nghe noacutei ocircng viết ở tiền đồn vagrave

khi đoacute ocircng lagrave Sĩ quan Việt Nam Cộng Hoagrave

Cung Tiacutech Biền Cao điểm từ 1968 đến 1973 Tocirci mang cấp bậc Đại uyacute

Quacircn lực Việt Nam Cộng Hoagrave Tocirci ở tiền đồn Đức Hogravea tỉnh Hậu Nghĩa năm

1970 về căn cứ Trảng Lớn Tacircy Ninh

Viết feuilleton lagrave viết tiểu thuyết (truyện dagravei) thường trực cho nhật baacuteo Mỗi

kỳ baacuteo một kỳ bagravei Thời gian nagraveo dagravenh cho suacuteng đạn hoặc đecircm nhảy đầm

uống rượu đaacutenh xigrave pheacute mỏi mệt khocircng coacute kịp bagravei thigrave toagrave soạn bỏ giấy trắng

phần đoacute với hagraveng chữ laquo caacuteo lỗi độc giả raquo Toagrave soạn khocircng coacute quyền thay vagraveo

chỗ trống đoacute bất cứ một bagravei gigrave

Thocircng lệ trước 1975 mỗi nhật baacuteo coacute taacutem trang khổ lớn Phần tiểu thuyết

được cố định ở trọn một trang 7 Saacuteu hoặc bảy cacircy buacutet được mời cộng taacutec

Diện tiacutech khu vực đăng bagravei (số chữ) bằng nhau nhưng nhuận buacutet khaacutec nhau

tugravey theo tecircn tuổi tagravei viết độ ăn khaacutech của mỗi cacircy buacutet Chẳng hạn năm

1971 nhật baacuteo Độc Lập Thư kyacute toagrave soạn Hoagraveng Chacircu trả nhuận buacutet hạng 1

cho tocirci mỗi thaacuteng 25 nghigraven đồng (vagraveng chừng 20 nghigraven đồnglạng) Hồi nagravey

- 10 -

tocirci chưa lập gia đigravenh sống bạt mạng viết nhiều tiecircu hoang nhiều tiền nuacutei

magrave thaacuteng nagraveo cũng cạn laacuteng

Coacute một thời gian cugraveng luacutec tocirci viết feuilleton cho năm (05) tờ nhật baacuteo Độc

Lập Đocircng Phương Điện Tiacuten Soacuteng Thần Hoagrave Bigravenh Baacuteo Điện Tiacuten trả nhuận

buacutet thấp nhất

Ngoagravei ra cograven viết mỗi tuần một kỳ hai trang cho tuần baacuteo Đời do nhagrave baacuteo Đỗ

Quyacute Toagraven thư kyacute toagrave soạn hoạ sĩ Đằng Giao trigravenh bagravey trang baacuteo rất trang

trọng đẹp Những truyện dagravei Becircn dograveng nước biếc Luống cải vagraveng Bến mưa

ngacircu của tocirci xuất hiện trecircn Đời

Cũng thời gian nagravey truyện dagravei Những bọ vagrave rắn được đăng trecircn tạp chiacute Quần

Chuacuteng do nhagrave baacuteo Cao Thế Dung chủ trương Truyện dagravei Trường giang đăng

trecircn tuần baacuteo Khởi Hagravenh do nhagrave thơ Viecircn Linh thư kyacute toagrave soạn

Tocirci xin nhắc feuilleton tocirci dugraveng ở đacircy lagrave từ dugraveng riecircng cho tiểu thuyết đăng

từng kỳ ở nhật baacuteo Truyện dagravei đăng tạp chiacute tuần baacuteo ở miền Nam trước kia

được quen gọi lagrave ldquotruyện đăng nhiều kỳrdquo Necircn phacircn biệt chỗ nagravey Truyện

đăng nhiều kỳ nhagrave văn coacute nhiều thời gian để chăm chuacutet cho đứa con tinh

thần của migravenh

Khocircng phải nhagrave văn nagraveo cũng coacute tagravei viết feuilleton dugrave nhagrave văn đoacute cao cấp

nổi tiếng Coacute thể quyacute vị ấy khocircng coacute caacutei tạng viết dagravei dograveng cagrave kecirc decirc ngỗng

kiểu nhật baacuteo

Văn chương feuilleton tuy hấp dẫn sinh động tigravenh tiết eacuteo le rất đời locirci keacuteo

hằng nghigraven độc giả mải mecirc mỗi ngagravey Người đọc tứ phương khoaacutei chiacute gởi thư

về toagrave soạn ngợi khen taacutec giả - coacute khi tocirci nhận hagraveng đống thư tại toagrave soạn -

nhưng phải trả caacutei giaacute chiacutenh noacute cứ lagrave ldquovăn feuilletonrdquo

Rất nhiều nhagrave văn in truyện feuilleton thagravenh saacutech baacuten chạy như tocircm tươi

Nếu muốn lagravem giagraveu thiacute cứ in Nhưng noacute theo tocirci vẫn cứ lagrave văn chương nhật

baacuteo Mocirct dạng Quỳnh Dao

Cho đến nay tocirci chưa hề in một taacutec phẩm nagraveo trong hơn 20 truyện dagravei đatilde

đăng hoagraven chỉnh trecircn caacutec nhật baacuteo Sagravei-gograven Tocirci noacutei riecircng truyện đatilde đăng nhật

baacuteo

Lyacute Đợi Thưa ocircng Mấu Chốt để lagravem necircn một taacutec phẩm văn chương - nghệ

thuacirct lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Tất cả caacutei được gọi lagrave mấu chốt tiecircu chuẩn khuocircn mẫu tiecircu

chiacute khuocircn vagraveng thước ngọc hocircm nay bacircy giờ đatilde bị thaacuteo tung đảo lộn đầy nghi

- 11 -

hoặc Lagrave sương mugrave hagraveng lối Nghecirc thuật đatilde mau choacuteng lấy caacutei ldquophi trật tự

nhacircn gianrdquo lagravem nghệ thuật Caacutei vocirc higravenh lagrave hữu higravenh vagrave ngược lại

Khocircng coacute mấu chốt ndash mốt chấu nagraveo cả khi caacutei Mới phủ nhận ngay caacutei Chưa-

qua Khocircng hề coacute caacutei Đứng-yecircn trong văn chương nghệ thuật Bao tư tragraveo lưu

chảy nổi lửa soacuteng cuồng cổ điển hiện đại tiền hậu tacircn cựu nội ngoại tacircm diện

được mau choacuteng nhận diện tức tốc higravenh thagravenh tức tốc ảnh hưởng phủ trugravem rồi

chớp nhoaacuteng chui vagraveo cửa hầm quaacute khứ

Một caacutei bagraven Cograven coacute loại bốn caacutei chacircn ba chacircn một chacircn ldquonửardquo caacutei chacircn

thậm chiacute khocircng coacute chacircn chỗ tragrave đạo huống chi nghệ thuật cả nghệ thuật đọc

xem nghe sờ lẫn nghệ thuật tacircm-thiacutenh-thần-thị qua con đường triacute huệ chỗ

hư tưởng

Tuy nhiecircn theo tocirci chỗ tối thượng thiểu caacutei mốt-chấu (noacute lagravem tigravenh xiacutetndashnớp

với caacutei mấu chốt) của một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật lagrave ngoagravei tất cả

yếu tố Cần Coacute noacute phải tới chỗ hagraven lacircm

Lyacute Đợi Thế nagraveo lagrave một taacutec phẩm thagravenh cocircng trong quan niệm của riecircng

ocircng

Cung Tiacutech Biền Ocircng hỏi taacutec phẩm thocirci hả Khocircng kể loại taacutec phẩm ở lĩnh

vực nagraveo Nếu thế vừa Hiacutet vừa Le giết saacuteu triệu dacircn Do Thaacutei vẫn lagrave một taacutec

phẩm khắc-điecircu-maacuteu (chớ nhầm với điecircu khắc) nhưng lưu đời trecircn bức

tường thời gian

Cacircu nagravey của ocircng lagrave một cacircu hỏi lecircn đegraveo xuống vực Thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng

Một cuộc chiến lỗ maacuteu đầu từ ocircng Hugraveng Vương cho chiacute thằng beacute bập bẹ

noacutei ldquoTiếng đầu lograveng con gọi Stalinrdquo rốt cuộc thagravenh cocircng nagravey lại lagrave một thất

bại đủ nghĩa Vừa sướng vừa đau Noacute phản bội vagrave hủy hoại toagraven bộ caacutei uyecircn-

ủy-tư-tưởng caacutei chiacutenh-trị-lyacute khởi nguyecircn chỉ đạo cuộc chiến

Noacute hao hao một cuộc chọi tracircu Con tracircu thắng trận aacutec nhơn lại trở chứng

biến dạng hai caacutei sừng thay vigrave trước đầu bỗng trổ ra sau điacutet Caacutei đuocirci nằm

chigravenh igravenh giữa traacuten

Sau cuộc vang lừng kegraven thổi toeacute maacuteu hocircm nay muốn chagraveo thacircn thiện Tracircu Ta

phải dugraveng caacutei đầu để vẫy đuocirci chagraveo Vagrave muốn thẳng tiến về phiacutea trước Tracircu

chiến thắng lại đi thụt lugravei vigrave hai caacutei sừng định hướng chủ nghĩa đatilde nằm ngay

mocircng

Lyacute Đợi Higravenh như ngagravei tẩu hỏa rồi ngagravei nhagrave văn ạ Tocirci hỏi thagravenh cocircng lagrave

trong một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật kia magrave

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 9 -

caacutech magrave thocirci Nhược ư Coacute đấy biện luận saacutet rạt (Quảng Nam magrave) luacutec cần

phải ecircm đềm lại rất chi ồn agraveo khi cần một lặng yecircn nhịp điệu

Điều quan tacircm của người saacuteng taacutec lagrave Ra-Rất-Xa cotildei ngoagravei tigravem nhặt Buocircng

caacutei ngay trong lograveng tay nếu khocircng cần thiết Đi tới chỗ ldquoThể lộ kim phongrdquo

lagrave laquo Cơn gioacute vagraveng bagravey lộ caacutei thể noacute ra raquo

Sợ ư

Năm 1976 chuacuteng tocirci gặp một nhagrave văn từng vang boacuteng một thời trước 1945

ocircng cho biết sở dĩ ocircng biết Sợ necircn ocircng sống được với Hagrave Nội mấy chục năm

qua Khocircng những do laquo biết sợ raquo để tai qua nạn khỏi sống bigravenh thường sống

soacutet magrave do laquo biết sợ raquo magrave sống coacute địa vị hưởng nhiều bổng lộc Ocircng khẳng

định ldquoTocirci tồn tại vigrave tocirci biết sợrdquo

Đacircy lagrave một caacutei Sợ đaacuteng được lưu danh

Tocirci Sợ caacutei lưu d[m]anh nagravey

Khoaacutei ư Lagrave luacutec vượt được tường lửa trecircn internet

Lyacute Đợi Những yacute magrave ocircng cần noacutei thecircm cho những cacircu vừa hỏi ở trecircn

Cung Tiacutech Biền Xem như tạm đủ đại ca

Lyacute Đợi Khi ocircng bắt đầu được mời viết feuilleton cho caacutec baacuteo luacutec cao điểm

nhất lagrave bao nhiecircu tờ Đoacute lagrave những năm nagraveo Nghe noacutei ocircng viết ở tiền đồn vagrave

khi đoacute ocircng lagrave Sĩ quan Việt Nam Cộng Hoagrave

Cung Tiacutech Biền Cao điểm từ 1968 đến 1973 Tocirci mang cấp bậc Đại uyacute

Quacircn lực Việt Nam Cộng Hoagrave Tocirci ở tiền đồn Đức Hogravea tỉnh Hậu Nghĩa năm

1970 về căn cứ Trảng Lớn Tacircy Ninh

Viết feuilleton lagrave viết tiểu thuyết (truyện dagravei) thường trực cho nhật baacuteo Mỗi

kỳ baacuteo một kỳ bagravei Thời gian nagraveo dagravenh cho suacuteng đạn hoặc đecircm nhảy đầm

uống rượu đaacutenh xigrave pheacute mỏi mệt khocircng coacute kịp bagravei thigrave toagrave soạn bỏ giấy trắng

phần đoacute với hagraveng chữ laquo caacuteo lỗi độc giả raquo Toagrave soạn khocircng coacute quyền thay vagraveo

chỗ trống đoacute bất cứ một bagravei gigrave

Thocircng lệ trước 1975 mỗi nhật baacuteo coacute taacutem trang khổ lớn Phần tiểu thuyết

được cố định ở trọn một trang 7 Saacuteu hoặc bảy cacircy buacutet được mời cộng taacutec

Diện tiacutech khu vực đăng bagravei (số chữ) bằng nhau nhưng nhuận buacutet khaacutec nhau

tugravey theo tecircn tuổi tagravei viết độ ăn khaacutech của mỗi cacircy buacutet Chẳng hạn năm

1971 nhật baacuteo Độc Lập Thư kyacute toagrave soạn Hoagraveng Chacircu trả nhuận buacutet hạng 1

cho tocirci mỗi thaacuteng 25 nghigraven đồng (vagraveng chừng 20 nghigraven đồnglạng) Hồi nagravey

- 10 -

tocirci chưa lập gia đigravenh sống bạt mạng viết nhiều tiecircu hoang nhiều tiền nuacutei

magrave thaacuteng nagraveo cũng cạn laacuteng

Coacute một thời gian cugraveng luacutec tocirci viết feuilleton cho năm (05) tờ nhật baacuteo Độc

Lập Đocircng Phương Điện Tiacuten Soacuteng Thần Hoagrave Bigravenh Baacuteo Điện Tiacuten trả nhuận

buacutet thấp nhất

Ngoagravei ra cograven viết mỗi tuần một kỳ hai trang cho tuần baacuteo Đời do nhagrave baacuteo Đỗ

Quyacute Toagraven thư kyacute toagrave soạn hoạ sĩ Đằng Giao trigravenh bagravey trang baacuteo rất trang

trọng đẹp Những truyện dagravei Becircn dograveng nước biếc Luống cải vagraveng Bến mưa

ngacircu của tocirci xuất hiện trecircn Đời

Cũng thời gian nagravey truyện dagravei Những bọ vagrave rắn được đăng trecircn tạp chiacute Quần

Chuacuteng do nhagrave baacuteo Cao Thế Dung chủ trương Truyện dagravei Trường giang đăng

trecircn tuần baacuteo Khởi Hagravenh do nhagrave thơ Viecircn Linh thư kyacute toagrave soạn

Tocirci xin nhắc feuilleton tocirci dugraveng ở đacircy lagrave từ dugraveng riecircng cho tiểu thuyết đăng

từng kỳ ở nhật baacuteo Truyện dagravei đăng tạp chiacute tuần baacuteo ở miền Nam trước kia

được quen gọi lagrave ldquotruyện đăng nhiều kỳrdquo Necircn phacircn biệt chỗ nagravey Truyện

đăng nhiều kỳ nhagrave văn coacute nhiều thời gian để chăm chuacutet cho đứa con tinh

thần của migravenh

Khocircng phải nhagrave văn nagraveo cũng coacute tagravei viết feuilleton dugrave nhagrave văn đoacute cao cấp

nổi tiếng Coacute thể quyacute vị ấy khocircng coacute caacutei tạng viết dagravei dograveng cagrave kecirc decirc ngỗng

kiểu nhật baacuteo

Văn chương feuilleton tuy hấp dẫn sinh động tigravenh tiết eacuteo le rất đời locirci keacuteo

hằng nghigraven độc giả mải mecirc mỗi ngagravey Người đọc tứ phương khoaacutei chiacute gởi thư

về toagrave soạn ngợi khen taacutec giả - coacute khi tocirci nhận hagraveng đống thư tại toagrave soạn -

nhưng phải trả caacutei giaacute chiacutenh noacute cứ lagrave ldquovăn feuilletonrdquo

Rất nhiều nhagrave văn in truyện feuilleton thagravenh saacutech baacuten chạy như tocircm tươi

Nếu muốn lagravem giagraveu thiacute cứ in Nhưng noacute theo tocirci vẫn cứ lagrave văn chương nhật

baacuteo Mocirct dạng Quỳnh Dao

Cho đến nay tocirci chưa hề in một taacutec phẩm nagraveo trong hơn 20 truyện dagravei đatilde

đăng hoagraven chỉnh trecircn caacutec nhật baacuteo Sagravei-gograven Tocirci noacutei riecircng truyện đatilde đăng nhật

baacuteo

Lyacute Đợi Thưa ocircng Mấu Chốt để lagravem necircn một taacutec phẩm văn chương - nghệ

thuacirct lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Tất cả caacutei được gọi lagrave mấu chốt tiecircu chuẩn khuocircn mẫu tiecircu

chiacute khuocircn vagraveng thước ngọc hocircm nay bacircy giờ đatilde bị thaacuteo tung đảo lộn đầy nghi

- 11 -

hoặc Lagrave sương mugrave hagraveng lối Nghecirc thuật đatilde mau choacuteng lấy caacutei ldquophi trật tự

nhacircn gianrdquo lagravem nghệ thuật Caacutei vocirc higravenh lagrave hữu higravenh vagrave ngược lại

Khocircng coacute mấu chốt ndash mốt chấu nagraveo cả khi caacutei Mới phủ nhận ngay caacutei Chưa-

qua Khocircng hề coacute caacutei Đứng-yecircn trong văn chương nghệ thuật Bao tư tragraveo lưu

chảy nổi lửa soacuteng cuồng cổ điển hiện đại tiền hậu tacircn cựu nội ngoại tacircm diện

được mau choacuteng nhận diện tức tốc higravenh thagravenh tức tốc ảnh hưởng phủ trugravem rồi

chớp nhoaacuteng chui vagraveo cửa hầm quaacute khứ

Một caacutei bagraven Cograven coacute loại bốn caacutei chacircn ba chacircn một chacircn ldquonửardquo caacutei chacircn

thậm chiacute khocircng coacute chacircn chỗ tragrave đạo huống chi nghệ thuật cả nghệ thuật đọc

xem nghe sờ lẫn nghệ thuật tacircm-thiacutenh-thần-thị qua con đường triacute huệ chỗ

hư tưởng

Tuy nhiecircn theo tocirci chỗ tối thượng thiểu caacutei mốt-chấu (noacute lagravem tigravenh xiacutetndashnớp

với caacutei mấu chốt) của một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật lagrave ngoagravei tất cả

yếu tố Cần Coacute noacute phải tới chỗ hagraven lacircm

Lyacute Đợi Thế nagraveo lagrave một taacutec phẩm thagravenh cocircng trong quan niệm của riecircng

ocircng

Cung Tiacutech Biền Ocircng hỏi taacutec phẩm thocirci hả Khocircng kể loại taacutec phẩm ở lĩnh

vực nagraveo Nếu thế vừa Hiacutet vừa Le giết saacuteu triệu dacircn Do Thaacutei vẫn lagrave một taacutec

phẩm khắc-điecircu-maacuteu (chớ nhầm với điecircu khắc) nhưng lưu đời trecircn bức

tường thời gian

Cacircu nagravey của ocircng lagrave một cacircu hỏi lecircn đegraveo xuống vực Thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng

Một cuộc chiến lỗ maacuteu đầu từ ocircng Hugraveng Vương cho chiacute thằng beacute bập bẹ

noacutei ldquoTiếng đầu lograveng con gọi Stalinrdquo rốt cuộc thagravenh cocircng nagravey lại lagrave một thất

bại đủ nghĩa Vừa sướng vừa đau Noacute phản bội vagrave hủy hoại toagraven bộ caacutei uyecircn-

ủy-tư-tưởng caacutei chiacutenh-trị-lyacute khởi nguyecircn chỉ đạo cuộc chiến

Noacute hao hao một cuộc chọi tracircu Con tracircu thắng trận aacutec nhơn lại trở chứng

biến dạng hai caacutei sừng thay vigrave trước đầu bỗng trổ ra sau điacutet Caacutei đuocirci nằm

chigravenh igravenh giữa traacuten

Sau cuộc vang lừng kegraven thổi toeacute maacuteu hocircm nay muốn chagraveo thacircn thiện Tracircu Ta

phải dugraveng caacutei đầu để vẫy đuocirci chagraveo Vagrave muốn thẳng tiến về phiacutea trước Tracircu

chiến thắng lại đi thụt lugravei vigrave hai caacutei sừng định hướng chủ nghĩa đatilde nằm ngay

mocircng

Lyacute Đợi Higravenh như ngagravei tẩu hỏa rồi ngagravei nhagrave văn ạ Tocirci hỏi thagravenh cocircng lagrave

trong một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật kia magrave

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 10 -

tocirci chưa lập gia đigravenh sống bạt mạng viết nhiều tiecircu hoang nhiều tiền nuacutei

magrave thaacuteng nagraveo cũng cạn laacuteng

Coacute một thời gian cugraveng luacutec tocirci viết feuilleton cho năm (05) tờ nhật baacuteo Độc

Lập Đocircng Phương Điện Tiacuten Soacuteng Thần Hoagrave Bigravenh Baacuteo Điện Tiacuten trả nhuận

buacutet thấp nhất

Ngoagravei ra cograven viết mỗi tuần một kỳ hai trang cho tuần baacuteo Đời do nhagrave baacuteo Đỗ

Quyacute Toagraven thư kyacute toagrave soạn hoạ sĩ Đằng Giao trigravenh bagravey trang baacuteo rất trang

trọng đẹp Những truyện dagravei Becircn dograveng nước biếc Luống cải vagraveng Bến mưa

ngacircu của tocirci xuất hiện trecircn Đời

Cũng thời gian nagravey truyện dagravei Những bọ vagrave rắn được đăng trecircn tạp chiacute Quần

Chuacuteng do nhagrave baacuteo Cao Thế Dung chủ trương Truyện dagravei Trường giang đăng

trecircn tuần baacuteo Khởi Hagravenh do nhagrave thơ Viecircn Linh thư kyacute toagrave soạn

Tocirci xin nhắc feuilleton tocirci dugraveng ở đacircy lagrave từ dugraveng riecircng cho tiểu thuyết đăng

từng kỳ ở nhật baacuteo Truyện dagravei đăng tạp chiacute tuần baacuteo ở miền Nam trước kia

được quen gọi lagrave ldquotruyện đăng nhiều kỳrdquo Necircn phacircn biệt chỗ nagravey Truyện

đăng nhiều kỳ nhagrave văn coacute nhiều thời gian để chăm chuacutet cho đứa con tinh

thần của migravenh

Khocircng phải nhagrave văn nagraveo cũng coacute tagravei viết feuilleton dugrave nhagrave văn đoacute cao cấp

nổi tiếng Coacute thể quyacute vị ấy khocircng coacute caacutei tạng viết dagravei dograveng cagrave kecirc decirc ngỗng

kiểu nhật baacuteo

Văn chương feuilleton tuy hấp dẫn sinh động tigravenh tiết eacuteo le rất đời locirci keacuteo

hằng nghigraven độc giả mải mecirc mỗi ngagravey Người đọc tứ phương khoaacutei chiacute gởi thư

về toagrave soạn ngợi khen taacutec giả - coacute khi tocirci nhận hagraveng đống thư tại toagrave soạn -

nhưng phải trả caacutei giaacute chiacutenh noacute cứ lagrave ldquovăn feuilletonrdquo

Rất nhiều nhagrave văn in truyện feuilleton thagravenh saacutech baacuten chạy như tocircm tươi

Nếu muốn lagravem giagraveu thiacute cứ in Nhưng noacute theo tocirci vẫn cứ lagrave văn chương nhật

baacuteo Mocirct dạng Quỳnh Dao

Cho đến nay tocirci chưa hề in một taacutec phẩm nagraveo trong hơn 20 truyện dagravei đatilde

đăng hoagraven chỉnh trecircn caacutec nhật baacuteo Sagravei-gograven Tocirci noacutei riecircng truyện đatilde đăng nhật

baacuteo

Lyacute Đợi Thưa ocircng Mấu Chốt để lagravem necircn một taacutec phẩm văn chương - nghệ

thuacirct lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Tất cả caacutei được gọi lagrave mấu chốt tiecircu chuẩn khuocircn mẫu tiecircu

chiacute khuocircn vagraveng thước ngọc hocircm nay bacircy giờ đatilde bị thaacuteo tung đảo lộn đầy nghi

- 11 -

hoặc Lagrave sương mugrave hagraveng lối Nghecirc thuật đatilde mau choacuteng lấy caacutei ldquophi trật tự

nhacircn gianrdquo lagravem nghệ thuật Caacutei vocirc higravenh lagrave hữu higravenh vagrave ngược lại

Khocircng coacute mấu chốt ndash mốt chấu nagraveo cả khi caacutei Mới phủ nhận ngay caacutei Chưa-

qua Khocircng hề coacute caacutei Đứng-yecircn trong văn chương nghệ thuật Bao tư tragraveo lưu

chảy nổi lửa soacuteng cuồng cổ điển hiện đại tiền hậu tacircn cựu nội ngoại tacircm diện

được mau choacuteng nhận diện tức tốc higravenh thagravenh tức tốc ảnh hưởng phủ trugravem rồi

chớp nhoaacuteng chui vagraveo cửa hầm quaacute khứ

Một caacutei bagraven Cograven coacute loại bốn caacutei chacircn ba chacircn một chacircn ldquonửardquo caacutei chacircn

thậm chiacute khocircng coacute chacircn chỗ tragrave đạo huống chi nghệ thuật cả nghệ thuật đọc

xem nghe sờ lẫn nghệ thuật tacircm-thiacutenh-thần-thị qua con đường triacute huệ chỗ

hư tưởng

Tuy nhiecircn theo tocirci chỗ tối thượng thiểu caacutei mốt-chấu (noacute lagravem tigravenh xiacutetndashnớp

với caacutei mấu chốt) của một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật lagrave ngoagravei tất cả

yếu tố Cần Coacute noacute phải tới chỗ hagraven lacircm

Lyacute Đợi Thế nagraveo lagrave một taacutec phẩm thagravenh cocircng trong quan niệm của riecircng

ocircng

Cung Tiacutech Biền Ocircng hỏi taacutec phẩm thocirci hả Khocircng kể loại taacutec phẩm ở lĩnh

vực nagraveo Nếu thế vừa Hiacutet vừa Le giết saacuteu triệu dacircn Do Thaacutei vẫn lagrave một taacutec

phẩm khắc-điecircu-maacuteu (chớ nhầm với điecircu khắc) nhưng lưu đời trecircn bức

tường thời gian

Cacircu nagravey của ocircng lagrave một cacircu hỏi lecircn đegraveo xuống vực Thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng

Một cuộc chiến lỗ maacuteu đầu từ ocircng Hugraveng Vương cho chiacute thằng beacute bập bẹ

noacutei ldquoTiếng đầu lograveng con gọi Stalinrdquo rốt cuộc thagravenh cocircng nagravey lại lagrave một thất

bại đủ nghĩa Vừa sướng vừa đau Noacute phản bội vagrave hủy hoại toagraven bộ caacutei uyecircn-

ủy-tư-tưởng caacutei chiacutenh-trị-lyacute khởi nguyecircn chỉ đạo cuộc chiến

Noacute hao hao một cuộc chọi tracircu Con tracircu thắng trận aacutec nhơn lại trở chứng

biến dạng hai caacutei sừng thay vigrave trước đầu bỗng trổ ra sau điacutet Caacutei đuocirci nằm

chigravenh igravenh giữa traacuten

Sau cuộc vang lừng kegraven thổi toeacute maacuteu hocircm nay muốn chagraveo thacircn thiện Tracircu Ta

phải dugraveng caacutei đầu để vẫy đuocirci chagraveo Vagrave muốn thẳng tiến về phiacutea trước Tracircu

chiến thắng lại đi thụt lugravei vigrave hai caacutei sừng định hướng chủ nghĩa đatilde nằm ngay

mocircng

Lyacute Đợi Higravenh như ngagravei tẩu hỏa rồi ngagravei nhagrave văn ạ Tocirci hỏi thagravenh cocircng lagrave

trong một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật kia magrave

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 11 -

hoặc Lagrave sương mugrave hagraveng lối Nghecirc thuật đatilde mau choacuteng lấy caacutei ldquophi trật tự

nhacircn gianrdquo lagravem nghệ thuật Caacutei vocirc higravenh lagrave hữu higravenh vagrave ngược lại

Khocircng coacute mấu chốt ndash mốt chấu nagraveo cả khi caacutei Mới phủ nhận ngay caacutei Chưa-

qua Khocircng hề coacute caacutei Đứng-yecircn trong văn chương nghệ thuật Bao tư tragraveo lưu

chảy nổi lửa soacuteng cuồng cổ điển hiện đại tiền hậu tacircn cựu nội ngoại tacircm diện

được mau choacuteng nhận diện tức tốc higravenh thagravenh tức tốc ảnh hưởng phủ trugravem rồi

chớp nhoaacuteng chui vagraveo cửa hầm quaacute khứ

Một caacutei bagraven Cograven coacute loại bốn caacutei chacircn ba chacircn một chacircn ldquonửardquo caacutei chacircn

thậm chiacute khocircng coacute chacircn chỗ tragrave đạo huống chi nghệ thuật cả nghệ thuật đọc

xem nghe sờ lẫn nghệ thuật tacircm-thiacutenh-thần-thị qua con đường triacute huệ chỗ

hư tưởng

Tuy nhiecircn theo tocirci chỗ tối thượng thiểu caacutei mốt-chấu (noacute lagravem tigravenh xiacutetndashnớp

với caacutei mấu chốt) của một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật lagrave ngoagravei tất cả

yếu tố Cần Coacute noacute phải tới chỗ hagraven lacircm

Lyacute Đợi Thế nagraveo lagrave một taacutec phẩm thagravenh cocircng trong quan niệm của riecircng

ocircng

Cung Tiacutech Biền Ocircng hỏi taacutec phẩm thocirci hả Khocircng kể loại taacutec phẩm ở lĩnh

vực nagraveo Nếu thế vừa Hiacutet vừa Le giết saacuteu triệu dacircn Do Thaacutei vẫn lagrave một taacutec

phẩm khắc-điecircu-maacuteu (chớ nhầm với điecircu khắc) nhưng lưu đời trecircn bức

tường thời gian

Cacircu nagravey của ocircng lagrave một cacircu hỏi lecircn đegraveo xuống vực Thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng

Một cuộc chiến lỗ maacuteu đầu từ ocircng Hugraveng Vương cho chiacute thằng beacute bập bẹ

noacutei ldquoTiếng đầu lograveng con gọi Stalinrdquo rốt cuộc thagravenh cocircng nagravey lại lagrave một thất

bại đủ nghĩa Vừa sướng vừa đau Noacute phản bội vagrave hủy hoại toagraven bộ caacutei uyecircn-

ủy-tư-tưởng caacutei chiacutenh-trị-lyacute khởi nguyecircn chỉ đạo cuộc chiến

Noacute hao hao một cuộc chọi tracircu Con tracircu thắng trận aacutec nhơn lại trở chứng

biến dạng hai caacutei sừng thay vigrave trước đầu bỗng trổ ra sau điacutet Caacutei đuocirci nằm

chigravenh igravenh giữa traacuten

Sau cuộc vang lừng kegraven thổi toeacute maacuteu hocircm nay muốn chagraveo thacircn thiện Tracircu Ta

phải dugraveng caacutei đầu để vẫy đuocirci chagraveo Vagrave muốn thẳng tiến về phiacutea trước Tracircu

chiến thắng lại đi thụt lugravei vigrave hai caacutei sừng định hướng chủ nghĩa đatilde nằm ngay

mocircng

Lyacute Đợi Higravenh như ngagravei tẩu hỏa rồi ngagravei nhagrave văn ạ Tocirci hỏi thagravenh cocircng lagrave

trong một taacutec phẩm văn chương nghệ thuật kia magrave

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 12 -

Cung Tiacutech Biền Agrave haacute theo thiển yacute của ngagravei đacircy thigrave trong văn chương nghệ

thuật thagravenh cocircng lại lagrave một Chấm-Hết để quaacute khứ hiện higravenh Lagrave một đoacuteng

đinh lecircn nắp thagravenh cocircng Noacute như một mớ hagraveng thủy tinh ly taacutech trong hogravem

becircn ngoagravei coacute hagraveng chữ ldquoNhẹ tay dễ vỡrdquo Thagravenh cocircng nagravey sẽ chịu đựng cocircng

phaacute của tương lai

Vả thế nagraveo lagrave thagravenh cocircng trong văn chương nghệ thuật Saacutech của Kim Dung

đến triệu triệu mắt người mecirc mẩn triệu triệu nhưng khocircng lagrave hagraveng hoaacute rẻ

ruacuteng Nhưng Nam Hoa Kinh thigrave cagraveng vắng người đọc ta cagraveng mong vigrave noacute

khocircng dagravenh cho đaacutem đocircng lờ mờ nhacircn ảnh

Caacutec nhagrave văn tiecircn phong Nhất Linh Khaacutei Hưng Hoagraveng Đạo nhoacutem Tự lực

Văn đoagraven taacutec phẩm của họ đương thời lagrave một cơn lốc locirci cuốn bao nhiecircu

người đọc coacute ảnh hưởng bao trugravem mọi giới khocircng chỉ lĩnh vực văn chương

magrave cả văn hoacutea xatilde hội Vậy magrave chỉ hơn vagravei ba thacircp kỷ sau đatilde bị hiện thế latildeng

quecircn chỉ cograven giaacute trị đương nhiecircn lagrave một chỗ trang trọng trong Nhagrave thờ văn

học

Lại coacute nhagrave hoạ sĩ đương thời khocircng được tocircn vinh chỉ baacuten được mỗi bức

tranh để ăn bữa cơm nhưng bao đời sau taacutec phẩm của ocircng ta được săn tigravem

giaacute thị trường đến dăm bảy chục triệu đocircla mỗi bức Coacute phải nhacircn loại nhigraven

gagrave hoaacute cuốc

Cocircng thức tiecircu chuẩn của Thagravenh cocircng chỉ coacute trong dacircn gian thường tigravenh nơi

mẫu mực định sẵn đogravei hỏi một thằng người lagrave phải chơn tay mắt mũi như

mọi người khaacutec đi lagrave dị tật lagrave quaacutei thai

Thằng Người trong nghệ thuật coacute thể ba bagraven tay trecircn khuocircn mặt một mắt

cười một mắt khoacutec trong bụng trống trơn khocircng coacute ruột gan phegraveo phổi magrave

chỉ gỏn lọn một khối tim ứa maacuteu higravenh lục giaacutec Cagraveng Dị Dạng cagraveng Thoaacutet

Ngoagravei cagraveng Khocircng Người cagraveng lagrave Nghệ thuật

Thagravenh cocircng Khocircng hề lagrave danh xưng lưu viễn hoagravenh tung trong lĩnh vực

nghệ thuật văn chương Caacutec Danh gia chacircn thực thigrave luocircn từ chối caacutei Thagravenh

nagravey

Tocirci noacutei đacircy lagrave caacutei noacutei rotilde ragraveng một mặt xaacutec định Khocircng noacutei caacutech triết lyacute lagrave

trong Thagravenh đatilde ẩn tagraveng caacutei Hoại trong Thaacutei acircm đatilde bagravey cuộc Thiếu dương vagrave

ngược lại

Lyacute Đợi Thưa ocircng một vagravei đặc điểm của văn chương nghệ thuật trước 1975

theo caacutech nhigraven của riecircng ocircng

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 13 -

Cung Tiacutech Biền Trước 1975 tại miền Nam ư Nơi đacircy coacute tự do saacuteng taacutec

phaacutet biểu in ấn vagrave phaacutet hagravenh taacutec phẩm của migravenh Vigrave thế những tragraveo lưu văn

chương nghệ thuật (tocirci tạm dugraveng từ tragraveo lưu) nở rộ Những tagravei năng điacutech thực

coacute dịp cống hiến phaacutet triển đatilde đoacuteng goacutep nhiều taacutec phẩm coacute giaacute trị Đacircy lagrave

thời kỳ nở rộ tagravei hoa những nhagrave văn nhagrave thơ hagraveng đầu khocircng chỉ đếm trecircn

đầu ngoacuten tay Đặc biệt một phần khocircng nhỏ trong tầng lớp nagravey người ta biết

giữ gigraven nhacircn caacutech khocircng xu phụ chế độ khocircng đặt danh vọng tiền tagravei lecircn

hagraveng đầu

Đặc biệt hơn lagrave thừa biết chống chế độ đương thời lagrave một nguy hiểm đưa

đến bất lợi cho Miền Nam Tự do nhưng người cầm buacutet chacircn chiacutenh của Miền

Nam xưa kia vẫn trung thực phản baacutec điều sai traacutei của chiacutenh quyền vạch rotilde

sự thối naacutet bất cocircng chống cả sự coacute mặt của những thế lực ngoại bang

Thuở nagravey khocircng riecircng Miền Nam coacute Mỹ Phi Uacutec Đại Hagraven Thaacutei Lan magrave

miền Bắc Việt Nam Dacircn chủ Cộng hoagrave cũng chịu chigravem chết trong tư tưởng

Maacutec-Lecirc nhận yểm trợ maacutey bay hỏa tiễn chiến xa caacutec loại vũ khiacute khaacutec từ

Liecircn Xocirc vagrave nhận từ tấm aacuteo đến miếng lương khocirc cugraveng sự coacute mặt của rất

nhiều cố vấn người Trung Quốc

Ở Miền Nam những lĩnh vực khaacutec như acircm nhạc hội hoạ điecircu khắc kịch

nghệ cũng xuất hiện nhiều danh tagravei Những taacutec phẩm của họ khocircng những tạo

được caacutei dư vang nổi chigravem man maacutec trong quần chuacuteng magrave taacutec động của noacute

đặc biệt khơi gợi những nỗi đau cũng như niềm hacircn hoan cograven ẩn mật Noacute lưu

giữ kyacute ức lacircu dagravei ảnh hưởng đến cả caacutech sống caacutech thưởng ngoạn nghệ thuật

của một đại bộ phận dacircn chuacuteng Miền Nam

Nhưng một con socircng chảy man man khocircng đecirc điều ai coacute quyền cấm cản raacutec

rều cũng bồng bềnh trocirci Ai gạn đục khơi trong Nhacircn danh gigrave để thanh lyacute

caacutei bọt begraveo nagravey Những ldquovăn chương nghệ thuật baacuteo chiacute kịch nghệ phim

ảnhrdquo rẻ ruacuteng nagravey tại miền Nam luacutec bấy giờ cũng lagrave một thực tại noacute phocirc bagravey

dữ dội thậm chiacute đocirci khi lagrave mặt nổi lagrave biểu dương thời thế Chuacuteng cũng coacute thị

trường tiecircu thụ hằng triệu người lấn aacutep cả caacutei ldquothượng lưurdquo

Do vậy nếu noacutei lagrave tuyệt đẹp Miền Nam lagrave thiecircn đường của văn chương nghệ

thuật lagrave chưa chỉnh lắm đacircu

Lyacute Đợi Higravenh tượng người liacutenh ndash người triacute thức ndash nghệ sĩ Quốc gia một vagravei

viacute dụ đơn cử đatilde được khai thaacutec như thế nagraveo trong mặt bằng văn nghệ chiacutenh

quyrdquo (nghĩa lagrave nhiều lĩnh vực nghệ thuật coacute cả phim) của nền văn nghệ hiện

tại theo quan saacutet của ocircng

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 14 -

Cung Tiacutech Biền Cha ơi Tui cograven đi đứng ăn nằm tụng kinh nhảy đầm

karaoke bia bọt hiacutet thở đủ kiểu tại Sagravei-gograven cha muốn tui bị dập mỏ sao magrave đi

hỏi cacircu hộc maacuteu nagravey Noacute nhuốm caacutei hơi hướng higravenh sự

Nhưng phải noacutei thật thigrave ra thế nagravey hocircm nay việc bocirci nhọ xuyecircn tạc boacutep meacuteo

mọi higravenh tượng Quốc gia lagravem cho sai sự thật lịch sử đatilde thagravenh nếp thagravenh quy

củ khuocircn mẫu Thậm chiacute đatilde trở thagravenh lương tri lagrave tacircm hồn cao thượng của yacute

thức của lập trường chiacutenh trị trong giới văn nghệ XHCN

Một thiacute dụ nhỏ ldquo Hễ lagrave địch lagrave ngụy thigrave chuacuteng noacute xấu xa Lại thecircm hegraven

nhaacutet Địch thigrave ocirc hợp ăn vận locirci thocirci xốc xếch toacutec dagravei racircu decirc xồm lagrave luocircn đaacute

điacutet bagrave giagrave boacutep vuacute phụ nữ moi bụng trẻ em địch lagrave say sưa đagraveng điếm đốt

nhagrave thờ phaacute chugravea

Nhưng aacutec nhơn nhờ caacutei mớ nagravey magrave bao nhiecircu cai thầu chữ nghĩa chỉ đạo

nghệ thuật của Hocircm nay đầy hầu bao necircn danh phận

Chuacuteng ta đacircu coacute quyền đụng tới nồi gạo kẻ khaacutec khi thực sự người vợ hiền

đứa con ngacircy thơ của họ vẫn ngồi chờ nắm cơm bố mang về Cả gia đigravenh của

họ vẫn cograven thực sự hacircn hoan tin vagraveo nụ cười chacircn thực ldquonhacircn caacutechrdquo của

người chồng người cha đang đaacutenh lận con đen giữa nhật nguyệt kia magrave

Lyacute Đợi Trở lại chuyện cũ một chuacutet trước 1975 ocircng bố triacute thời gian để viết

như thế nagraveo khi vai mang quacircn hagravem vagrave trước mặt thigrave suacuteng ống sự chết choacutec

Cung Tiacutech Biền Thời kỳ viết laacutech loạn xagrave ngầu nagravey lagrave thời tocirci matilden hạn chỉ

định cư truacute bốn năm (1964-1968) của chiacutenh quyền Miền Nam Tocirci từ Cagrave

Mau Bạc Liecircu được về gần Sagravei-gograven Về gần thocirci Luacutec đầu ở vugraveng Đức Hoagrave

sau chuyển về Trảng Lớn Tacircy Ninh

Theo tiecircu chuẩn quacircn đội tocirci coacute một chiếc xe jeep coacute tagravei xế riecircng Thagravenh

phố biecircn giới Tacircy Ninh khaacute thơ mộng với những đường phố nhỏ nhagrave vườn

Nhưng thagravenh phố đầy ngập liacutenh mọi binh chủng Bộ binh Thiết giaacutep Phaacuteo

binh Nhảy dugrave Biệt động quacircn Biệt kiacutech Mỹhellip Đacircy lagrave nơi phối hợp hagravenh

quacircn sang mặt trận Campuchia thời Thiệu vagrave Lon Nol

Tocirci coacute đặc trưng lagrave viết khaacute dễ dagraveng bằng maacutey chữ Viết ở Cần Thơ Bạc

Liecircu Cagrave Mauhellip Viết ở Đức Hoagrave Đức Huệ Củ Chi Tacircy Ninh Đecircm viết

trong hầm mỗi sĩ quan cấp đại uyacute trở lecircn được riecircng một bunker chừng 12

meacutet vuocircng Ngagravey coacute khi vaacutec maacutey chữ ra quaacuten Thằng Cuội quaacuten Dịch Thuỷ

becircn bờ socircng cacircy cầu trắng xa xa cagrave phecirc thuốc laacute vagravehellip gotilde chữ

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 15 -

Nhiều buổi trưa leo lecircn vọng gaacutec của liacutenh liacutenh gaacutec mở radio nghe nhạc đagravei

Sagraveigograven xa vắng nhạc sến ldquoMột trăm phần trăm em ơirdquo những nao lograveng

caacutenh đồng nắng vagraveng tragraven ngập becircn ngoagravei tiền đồn luacutec đoacute tocirci gotilde maacutey

Maacutey chữ luocircn becircn người như suacuteng đạn Tocirci đặt maacutey chữ trong xe hay trecircn

bao caacutet vọng gaacutec chỗ goacutec bagraven nhậu giữa quaacuten cagrave phecirc ồn agraveo chỗ nagraveo tocirci cũng

viết miecircn man được Hocircm nay (dugrave tuổi qua 70) cũng vậy mỗi lần tocirci nhập

hồn becircn maacutey vi tiacutenh thigrave coi như tocirci ldquochếtrdquo rồi Coacute khi hai giờ chiều vợ nhắc

nhở mới rời maacutey ăn cơm trưa

Thời nội chiến Bắc Nam nhiều biến động tin buồn nhiều hơn vui Quan tagravei

tugravem lum Một thằng bạn nhận giấy giải ngũ chacircn đatilde đi cagrave thọt Một thanh nữ

coacute sức lagravem tigravenh ngon ơ vagravei mươi năm tới chưa thocirci bỗng khăn tang lecircn tiền

đồn nhận xaacutec ldquoanh vềrdquo Tứ bề khiacutech động hồn viacutea tocirci như vườn cacircy traacutei

rụng Bạ đacircu viết đoacute Tocirci viết cực nhanh Mỗi 20 phuacutet cho mỗi kỳ nhật baacuteo

Một buổi saacuteng coacute thể viết thẳng mạch tagraveu bagravei cho mười kỳ nhật baacuteo

Được về Sagravei-gograven thigrave cũng ngồi đacircu gotilde đoacute ở caacutec quaacuten cagrave-phecirc hay ngay tại

toagrave soạn Ngoagravei mấy em vũ nữ uống rượu nhảy đầm qua đecircm nhấp nhaacutey rồi

thocirci tocirci iacutet phung phiacute thigrave giờ cho những giao tế hatildeo Tocirci iacutet khi tới nhagrave thăm

viếng ai khocircng thư từ nhiều khocircng hề tốn phuacutet giacircy cho việc đagraven đuacutem bugrave

khuacute tự matilden khen tụng nhau bocirci lọ kẻ vắng mặt

Viết nhanh cực nhanh đatilde trở thagravenh một thoacutei quen Ngồi vagraveo trước maacutey chữ -

bacircy giờ lagrave maacutey tiacutenh - hiacutet thở mạnh lagrave nhập hồn Thuở ấy nhiều anh em lagravem

baacuteo tỉnh (tập san văn nghệ địa phương) như Phan Nhự Thức Vương Thanh

Phương Tấn Đặng Tấn Tới Nguyễn Minh Nghiệnhellip đến tigravem tocirci xin bagravei tocirci

mời quyacute anh ngồi đấy uống cagrave-phecirc nheacute vagrave tocirci gotilde một thocirci lagrave coacute bagravei đưa

ngay magrave rất ngon xơi khỏi phải hẹn hograve lần sau trở lại

Tocirci uống rượu bạo xưa huacutet ống vố nay bỏ cagrave-phecirc ngagravey năm ba cữ như nước

latilde nhưng ngồi viết lagrave viết khocircng coacute thoacutei quen phải coacute trecircn bagraven ly rượu bao

thuốc laacute hoặc ly cagrave-phecirc để kiacutech thiacutech

Cuối thập niecircn 60 thế kỷ trước chiến tranh đatilde lecircn cực điểm Migraven được gagravei

năm bảy traacutei liền nhau migraven batildei chứ khocircng phải từng traacutei lẻ loi trecircn đường

Chất nổ ngay dưới yecircn xe jeep caacutei chết lảng vảng ở cửa hầm Tư tưởng chủ

đạo cho những maacuteu xương vatildei ra đatilde lỗi thời bốc mugravei Caacutei Chết muocircn thuở

chỉ một trực chỉ tự dương sang acircm nguyecircn magraveu thuần như muối mặn Bắc

hay Nam vẫn traacutei tim maacuteu đỏ cũng caacutei nhắm mắt ấy Chỉ khaacutec nguời ta

nhuộm magraveu cho Xaacutec trecircn Nỗi Chết Coacute chết Đỏ chết Vagraveng chết Nacircu

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 16 -

Lyacute Đợi Ở trecircn ocircng noacutei thời Cộng hoagrave ocircng bị chỉ định cư truacute Thưa ocircng tội

gigrave

Cung Tiacutech Biền Năm 1960-1963 tocirci dạy học tại Điện Bagraven Quảng Nam -

luacutec nagravey tocirci cograven gần gũi một số bạn thacircn magrave một phần lớn trong số đoacute sau nagravey

đatilde ra khu theo Việt cộng - thigrave bị động viecircn vagraveo Votilde bị Thủ Đức Matilden khoaacute votilde

bị lẽ ra phải về gần mẹ Mẹ tocirci đang bịnh nằm mỗi migravenh tại nhagrave thương Lao

ở Huế Đatilde ho ra maacuteu thường trực mỗi ngagravey Nhưng tocirci bị chiacutenh quyền

Nguyễn Khaacutenh (1964) coacute văn bản cưỡng baacutech cư truacute tại miền Tacircy (Cần Thơ)

khocircng được về Trung thời gian bốn năm Năm 1967 mẹ tocirci qua đời tocirci

khocircng được về chocircn cất

Mỗi tuần tocirci phải trigravenh diện An ninh quacircn đội Vugraveng 4 chiến thuật một lần vagraveo

ngagravey chủ nhật Thấy Cần Thơ cũng chốn phồn hoa an ninh quacircn đội đẩy tocirci

xa hơn tocirci được lệnh về Bạc Liecircu Hồi ấy Bạc Liecircu beacute nhỏ quecirc mugravea lắm

đuacuteng lagrave ldquoDưới socircng caacute chốt trecircn bờ Triều chacircurdquo

Miền Nam Cộng Hoagrave coacute caacutei hay nghi ngờ một sĩ quan động viecircn coacute liecircn hệ

với cộng sản tham gia phong tragraveo sinh viecircn đấu tranh chống Ngocirc Đigravenh Diệm

từng sống trong vugraveng khaacuteng chiến chiacuten năm coacute anh em ruột thịt tập kết ra

Bắc coacute liecircn hệ với bạn begrave rất thacircn quen (khaacute đocircng) hiện đatilde ra khu theo Việt

cộng vậy magrave cứ cho lecircn lon thăng chức bigravenh thường như mọi sĩ quan khaacutec

Nghĩ lại đời nhagrave văn bị lưu đagravey đoạ lạc cũng caacutei may Sống nhiều đau

nhiều Yecircu nhiều Điecircn tận mạng Coacute dịp nhigraven con socircng đục phugrave sa hiểu

thecircm một miền người ngơ ngaacutec trước một vườn cacircy traacutei trĩu cagravenh

Ở Quảng Nam tocirci traacutei cam nhỏ bằng nửa traacutei quiacutet ở miền Nam Năm mất

mugravea đồng khocirc cỏ chaacutey bagrave con đi đagraveo củ chuối nấu ăn thay cơm Miền Nam

người ta nấu gạo nagraveng hương cho heo ăn - đương nhiecircn lagrave thuở ấy chớ bacircy

chừ người miền Nam đa phần thiếu ruộng cagravey đoacutei nhăn răng thường trực

keacuteo lecircn Sagravei-gograven biểu tigravenh đogravei bọn cường hagraveo Đỏ trả lại đất đai ruộng vườn đatilde

bị cướp đoạt Tigravenh người miền Nam man maacutec chacircn thật lograveng rộng mở đatilde

cưu mang tocirci thaacuteng ngagravey

Lyacute Đợi Đacircy lagrave giai đoạn của những truyện vừa truyện dagravei nagraveo Ocircng gởi

gắm những gigrave

Cung Tiacutech Biền Mỗi truyện của tocirci thường gắn với một cột mốc thời cuộc

Năm 1965 Quacircn đội Mỹ đatilde coacute mặt ở Đagrave Nẵng caacutec trại liacutenh viễn chinh đatilde

higravenh thagravenh khắp miền Nam tocirci viết truyện ngắn Ngoại ocirc Dĩ An vagrave linh hồn

tocirci Tocirci đatilde nhigraven ra thảm hoạ nỗi đau của thacircn phận Việt Nam Khocircng gian

truyện lagrave Đagrave Nẵng với cảng với biển với nuacutei Sơn Tragrave nhưng nhacircn vật nữ

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 17 -

mang tecircn Dĩ An một địa danh ở Bigravenh Dương Đacircy lagrave caacutei tecircn biểu trưng mang

tiacutenh khaacutei quaacutet một định mệnh toagraven thể

Dĩ An bỏ học đi lagravem đĩ để nuocirci ba em đi học cha giagrave mẹ yếu nagraveng sa đoạ

cugraveng số phận ngoại ocirc của nagraveng sau cugraveng tiếng cười chiều tagrave trong một

building đầy gaacutei hoang loạn rượu vagrave liacutenh Mỹ

1968 Tết Mậu Thacircn tocirci ở Trung đoagraven 10 Thiết giaacutep đoacuteng tại Đức Hoagrave Tiacutenh

đường chim bay sang Campuchia lagrave rất gần Hằng đecircm B52 neacutem bom vugraveng

biecircn giới Việt Miecircn vugraveng mật khu tiếng bom gần đến nỗi ly nước đặt trecircn

bagraven trong căn hầm thường trực rung chuyển ly nước đi dần ra rigravea bagraven coacute thể

rơi xuống đất Tối Mồng một Tết quacircn Bắc Việt đaacutenh trực diện vagraveo bộ tư

lệnh sư đoagraven 25 của Tướng Phan Trọng Chinh đaacutenh chiếm nhanh choacuteng

quận lỵ Đức Hogravea chiếm một nửa sacircn bay nhỏ của thị trấn Cuộc tấn cocircng nagravey

sau cugraveng thất bại chết khaacute nhiều

Saacuteng ra trời đất đầu xuacircn ấy đầy sương mugrave Thị trấn toagraven liacutenh ngagravey xuacircn ấy

hoang tagraven Khăn tang vagrave tiếng khoacutec Nỗi đau đatilde khocircng biecircn giới Trecircn đường

phố luacutec sương mugrave tan hatildey cograven nhiều xaacutec chết của quacircn Becircn Kia khocircng kịp

tải thương Thảm lắm xaacutec nagraveo cũng naacutet tan

Lần đầu tiecircn tocirci coacute một cảm nghĩ đau buồn ldquoCoacute thể người anh ruột của tocirci

mấy chuacute mấy baacutec những người thacircn yecircu của tocirci đi tập kết ra Bắc từ 1954

cũng lagrave những caacutei xaacutec như thế nagravey ở đacircu đoacute hay ngay trecircn đường phố Đagrave

Nẵng nơi quecirc nhagraverdquo

Đacircy lagrave cảm xuacutec kinh động lẫn caacutei yacute thức mugravei chiacuten về tương tagraven để tocirci viết

truyện ngắn Bạch hoaacute - Thaacuteng 42005 gần 40 năm sau Tạp chiacute Hợp Lưu

đăng lại truyện nagravey nhacircn số ldquoNhigraven lại 30 năm chiến tranh Việt Namrdquo

Bấy giờ tocirci nhigraven ra cuộc chiến nagravey đatilde đầy đủ magraveu sắc một cuộc Nội chiến

Con người lagrave một vật cuacuteng cho mỗi caacutei ldquogiẻ raacutechrdquo được gọi lagrave lyacute tưởng Mỗi

nhacircn phận dugrave lagrave người liacutenh becircn nagraveo cũng lagrave một đoạn tuyệt với tổ tiecircn giống

nogravei Vagrave caacutei chết gọi cao cả lagrave hy sinh ấy khocircng khaacutec caacutei chết hươu nai trong

rừng

Tocirci hiểu rằng cuộc chia cắt Đất Mẹ nagravey cograven coacute thể giải quyết bằng một giải

phaacutep khaacutec hơn trong hoagrave bigravenh vagrave hoagrave hợp tương nhượng Bảo vệ được triệu

mạng sống con người

Tocirci cũng naacutet lograveng khi nghe những tin tức từ Huế Mậu Thacircn Bạn begrave triacute thức

của tocirci ldquobỏ biển tigravem rừngrdquo nay đatilde trở về hocirc hagraveo việc thanh trừng maacuteu vagrave trực

tiếp giết người Hagraveng loạt Bagrave con tocirci trong thagravenh phố trở thagravenh người bị giết

oan Cả gia đigravenh

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 18 -

1969 tuần baacuteo Khởi Hagravenh đăng truyện dagravei Trường giang Cuộc ldquodu ngoạnrdquo

đường dagravei của nhacircn vật Minh (tecircn thật ngoagravei đời lagrave Nguyễn Minh Nghiện -

người bạn tocirci) anh về thăm quecirc vugraveng chợ Huyện Quy Nhơn rồi kẹt biến cố

Tết Mậu Thacircn Anh đi dọc bức tranh khoacutei lửa từ Bigravenh Định về tới đơn vị của

anh lagrave Bạc Liecircu Đacircy lagrave thử thaacutech của người con quecirc hương giữa hỗn độn

phacircn ly lưu đagravey anh phải nhận ra đacircu lagrave chiếc Boacuteng chiacutenh migravenh

1968 đến 1973 lagrave Hội nghị Paris để caacutec becircn tham chiến cugraveng nhau tigravem một

giải phaacutep cho cuộc chiến Việt Nam Tocirci viết truyện dagravei Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh

rỗng Nhacircn vật chiacutenh lagrave trung uyacute Trần Ngọc Toagraven sĩ quan thiết giaacutep sau

chiến tranh anh được giải ngũ Anh đi khắp thị thagravenh đồi non goacutec bể để tigravem

người yecircu nay đatilde thất lạc Anh khocircng hề tigravem ra Cả chiếc Boacuteng của Nagraveng

trong kỷ niệm cũng dần vắng boacuteng Sau cugraveng Toagraven lagrave một thiền sư ẩn ở nuacutei

Nội dung tiecircn tri của truyện lagrave chiến tranh Bắc Nam dugrave coacute chấm dứt dưới

higravenh thức nagraveo chia cắt matildei để mỗi becircn mỗi nước danh xưng hay một becircn

thắng trận non socircng về một mối thigrave ldquoTrong tương lai cũng khoacute bề tigravem thấy

một lyacute tưởng đaacutep ứng đuacuteng nguyện vọng dacircn tộcrdquo

Chuacuteng ta vẫn chỉ matildei lagrave tha thiết lagrave ngậm ngugravei hay phẫn uất Đợi Chờ

Tương Lai Vẫn chỉ Rỗng Hiện thực chỉ một nhatilden hiệu nguỵ trang lyacute tưởng

quegrave quặt man traacute khống chế vagrave huỷ diệt

Tocirci xin noacutei thecircm phần kết của Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗngThiền sư Toagraven ở Nuacutei

lacircu ngagravey coacute người baacuteo cho ocircng biết người miền xuocirci coacute đến mạn ngược mở

một hội chợ Hội chợ coacute trưng bagravey một giống vật lạ Đoacute lagrave một người đagraven bagrave

bị bom napal đang được đặt trong một caacutei chuồng để mọi người tới xem Da

chaacutey toacutec chaacutey nhiều chỗ loang lỗ như da trổ đồi mồi mắt mugrave tay chacircn co

quắp Bất đắc dĩ phải tới hội chợ nhigraven caacutei nửa-vật-nửa-người trong chiếc

cũi Thiền sư acircm thầm nhận ra Nagraveng Người tigravenh xưa Lyacute tưởng của Hocircm

nay

1970 tocirci viết truyện dagravei Becircn Dograveng Nước Biếc lagrave những biến động suốt thời

kỳ quacircn viễn chinh Mỹ coacute mặt ở chiến trường Việt Nam Tất cả nhacircn vật liacutenh

viễn chinh trong taacutec phẩm đều mang tecircn caacutec tổng thống Mỹ Khocircng gian Becircn

Dograveng Nước Biếc lagrave chiếc cầu nằm trecircn trục đường nối liền Hốc Mocircn đi lecircn

Đức Hogravea Bộ tư lệnh sư đoagraven 25 Tia chớp nhiệt đới

Nơi đacircy thưở ấy coacute một caacutenh đồng rộng nguacutet ngagraven như một mecircnh mocircng

hoang mạc Lagrave bưng biền Mugravea đocircng nước ngập như biển trecircn đoacute lagrave lugraveng laacutec

xanh thẳm Mugravea hegrave khocirc kiệt từng đaacutem chaacutey xanh đen trecircn caacutenh đồng chết

Trong Becircn Dograveng Nước Biếc tocirci thecircm vagraveo vugraveng bưng biền lạnh hoang nagravey

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 19 -

những ngọn nuacutei Tocirci mang nuacutei Chứa Chan vagraveo đacircy Đacircy lagrave caacutech cấu truacutec

truyện ldquo thay đổi khocircng-thời gianrdquo giống như Ngoại ocirc Dĩ an vagrave linh hồn tocirci

Caacutei aacutem ảnh caacutei nỗi chết caacutei ung thư tư tưởng coacute khoanh vugraveng riecircng biệt một

nơi nagraveo trecircn Đất Mẹ đatilde toagraven diện naacutet tan nagravey

Hai truyện dagravei Luống Cải Vagraveng vagrave Bến Mưa Ngacircu đăng trecircn tuần baacuteo Đời lagrave

chung một bộ trường thiecircn Truyện coacute nội dung khởi đầu từ khi Tổng thống

Ngocirc Đigravenh Diệm tiếp quản miền Nam về sau Truyện Những Bọ Vagrave Rắn đăng

trecircn tạp chiacute Quần Chuacuteng nội dung về Biến cố Tết Mậu Thacircn

Một số truyện của tocirci viết sau 1975 ldquoMột thời lưu lạcrdquo ldquoDị mộngrdquo ldquoLời ảo

hoaacuterdquo ldquoNgười tugrave tigravenh nguyệnrdquo ldquoRừng đom đoacutemrdquo ldquoTự thuacute trước bigravenh minhrdquo

ldquoQua socircngrdquo ldquoThừa Dưrdquo ldquoThằng Bắt quỷrdquo ldquoCoacute một thời như thếrdquo ldquoKhocircng

thể lagrave hiện thựcrdquo ldquoXứ động vậtrdquohellip coacute một tương quan khaacutec một nhigraven lại

Một thế nhigraven khocircng thể khocircng ảo hoaacute nỗi đau

Kỳ II

Lyacute Đợi Thưa nhagrave văn chừng như ocircng chung thacircn bất matilden Hai chế độ từng

sống khocircng chế độ nagraveo lagrave lyacute tưởng đối với ocircng Ocircng bằng lograveng đi dưới hai

lagraven đạn

Cung Tiacutech Biền Quả đuacuteng như thế Đacircy lagrave một bất hạnh Nhưng khocircng

riecircng tocirci chịu loại bất hạnh nagravey

Từ khi được gọi lagrave thagravenh niecircn tới ngagravey hocircm nay tocirci đatilde sống 21 năm trong

nước Việt Nam Cộng hoagrave 31 năm trong Xatilde hội chủ nghĩa Cộng lại hơn nửa

thế kỷ Tocirci chưa từng dugraveng ngogravei buacutet ca ngợi bất cứ một chế độ đương quyền

nagraveo

Theo tocirci một chế độ chacircn chiacutenh lương thiện thigrave đacircy lagrave việc bigravenh thường

trong vai trograve trị nước Khocircng coacute chi phải ca ngợi Magrave latildenh tụ loại xịn nagravey

khocircng cần ai bồi buacutet

Một chế độ cưỡng chế tư tưởng ragraveo chắn dacircn chủ xem nhẹ nhacircn quyền

tham ocirc matildei lộ thigrave dacircn chuacuteng coacute quyền lecircn tiếng goacutep yacute phản đối đối lập

thậm chiacute nổi dậy cũng lagrave sự thường Sự phản khaacuteng trong trường hợp nagravey lagrave

biểu tỏ của lương tri lagrave tocircn trọng danh dự giống nogravei

Nếu chuacuteng ta xem caacutei ldquoSống của một đời ngườirdquo lagrave chỉ cuộc kyacute gởi vagraveo một

Cotildei Tạm thigrave Miền Nam Cộng Hogravea magrave tocirci sống lagrave miền đất đatilde cho tocirci tạm (tocirci

nhấn mạnh lagrave tạm) đầy đủ yacute nghĩa con người

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 20 -

Ở đacircy từ 1955 tocirci được đến trường học sau chiacuten năm ở trong vugraveng Khaacuteng

chiến chống Phaacutep thiếu saacutech vở thiếu thầy thiếu trường khocircng được học

hagravenh gigrave cho ra caacutei học Tocirci khocircng noacutei caacutei Ăn magrave tocirci trọng caacutei Học caacutei Đọc

Trong một xatilde hội thiếu tự do tư tưởng - trong đoacute coacute tự do in ấn phổ biển lưu

hagravenh taacutec phẩm ở nhiều lĩnh vực - lagrave Thiếu Tất Cả

Ngoagravei những taacutec phẩm bigravenh thường ở Miền Nam tocirci muốn đọc bất cứ gigrave

cũng được kể cả Tư bản luận cugraveng những taacutec phẩm khaacutec thuộc dograveng triết

học vagrave chiacutenh trị văn chương học thuật của hệ tư tưởng cộng sản Miền Nam

thuở ấy in ấn lưu hagravenh thậm chiacute đưa vagraveo chương trigravenh giảng dạy tại học

đường phần lớn caacutec taacutec phẩm - saacuteng taacutec trước 1945 - của caacutec taacutec gia từng

nay lagrave caacuten bộ văn nghệ cao cấp trụ cột của chế độ Hagrave Nội như Huy Cận

Nguyễn Tuacircn Chế Lan Viecircn Thế Lữ Xuacircn Diệu Nguyễn Biacutenhhellip

Tại Miền Nam tự do chuacuteng tocirci coacute dịp biết rotilde Trần Đức Thảo Nguyễn Mạnh

Tường Nguyễn Hữu Đang Lecirc Đạt Trần Dần Phugraveng Quaacutenhellipnhững người

đang sống dưới chế độ cộng sản viết gigrave Trong cugraveng thời gian nagravey Hagrave Nội

đoacuteng cửa tư tưởng cấm phaacutet biểu in ấn triacutech dịch lưu hagravenh bất cứ văn bản

baacuteo chiacute saacutech vở taacutec phẩm nagraveo khocircng phugrave hợp với chủ nghĩa cộng sản vagrave

đường lối cai trị của Đảng Cộng sản hiện hagravenh

Với nhiều tự do trong việc xuất nhập văn hoacutea phẩm saacutech baacuteo chiacute năm 1973

tại Miền Nam đatilde bagravey baacuten cocircng khai - trecircn đường Tự Do - saacutech của Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutep viết về cuộc chiến tranh nhacircn dacircn chống ngoại xacircm saacutech tư

tưởng Mao Trạch Đocircng - bản tiếng Anh tiếng Phaacutep

Trong tự do lựa chọn tocirci được cầm buacutet tự do biểu tỏ tư tưởng được thoải

maacutei thổ lộ tacircm tigravenh Taacutec phẩm - tuy coacute kiểm duyệt sơ sagravei - nhưng được in ấn

phaacutet hagravenh rộng ratildei

Ở miền Nam tocirci coacute bị đaacutenh đập hagravenh hạ bị chỉ định cư truacute nhưng coacute định

chế phaacutep luật rạch rogravei cư xử minh bạch khocircng bị theo dotildei leacuten luacutet quy chụp

vu caacuteo hegraven hạ Noacutei chung lagrave cograven trong tiacutenhtigravenh người

Về tổ chức chiacutenh trị Miền Nam coacute đa nguyecircn tam đầu chế một số quyền cơ

bản của con người tạm gọi tocirci gọi lagrave tạm được thực thi Về kinh tế lagrave phồn

vinh Văn hoaacute giaacuteo dục coacute nền tảng trật tự tầm cao

Noacutei chung Việt Nam Cộng Hoagrave một mocirc higravenh magrave bacircy giờ những người Cộng

sản - đatilde chiến thắng xưa kia muốn triệt tiecircu ngay noacute ndash nay lại đưa lecircn lagrave chủ

trương hagraveng đầu phục dựng Để lagravem sao cho Việt Nam xatilde hội chủ nghĩa

ngagravey nay giống y chang một trăm phần trăm caacutei Việt Nam Cộng Hoagrave ngagravey

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 21 -

trước caacutei chủ nghĩa tư bản ngagravey xưa y chang Sagravei-gograven cũ trừ độc đảng vagrave

độc tocircn tư tưởng

Nhưng ngoagravei caacutei Được Việt Nam Cộng Hoagrave cũng coacute caacutei sai lầm chết người

thuở ban đầu ngay khi Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vừa nắm chiacutenh quyền

Về sau coacute chỉnh lại những sai lầm nhưng đatilde quaacute muộn magraveng Coacute dịp tocirci sẽ

noacutei sau Chiacutenh sai lầm nagravey rồi dẫn tới trugraveng điệp sai lầm đưa Miền Nam

Cộng Hogravea vagraveo con đường tự hủy diệt

Miền Nam chết caacutei Chết Marilyn Monroe

Tocirci noacutei thecircm được chớ Đại ca

Lyacute Đợi Dạ mời Đại huynh tiếp tục

Cung Tiacutech Biền 1975 dugrave điều kiện dễ ra đi nhưng tocirci khocircng đi Mỹ Tocirci

chọn thử thaacutech Ba mươi mốt năm tocirci sống bổng trầm chứa chan nơi nagravey Coacute

socircng coacute nuacutei coacute sắp hagraveng chờ chia nửa liacutet nước mắm sau nhiều ngagravey ăn toagraven

nước muối Coacute bị đau ruột thừa quằn quại [1978] magrave ocircng baacutec sĩ Khang xatilde hội

chủ nghĩa phường 11 quận Tacircn Bigravenh chẩn đoaacuten lagrave tocirci bị sạn thận khocircng cho

nhập viện Matildei hơn hai ngagravey tocirci bị vỡ ruột thừa nhiễm trugraveng nằm chết quay

lơ mới kịp rửa ruột tại bệnh viện Phuacutec Kiến Thoaacutet chết sau một cuộc aacutem saacutet

hụt [vocirc tigravenh] của ngagravei Khang

1975 tocirci mất nhagrave cửa vigrave bị tịch thu - duyecircn cớ lagrave chuacuteng tocirci ở nhờ nhagrave chị vợ

chị đi Mỹ nhacircn thể tịch thu người ta hốt raacuteo bất luận của ai ra ai Nghegraveo khoacute

ra đi vợ tocirci ra tới cửa nhagraveo vocirc lấy caacutei nocirci của đứa con thơ bị cậu quận đội

Tacircn Bigravenh ngăn lại khocircng cho Con caacutei tocirci ra nằm trần trecircn nền đất lề đường

Sau ở nhờ nhagrave Nhagrave thơ Đoagraven Minh Hải

Tocirci cũng như hằng triệu người Miền Nam thất sủng đoacutei khaacutet bươn chải đủ

thứ nghề chạy xe ba gaacutec xe ocircm chỗ Ngatilde Ba Ocircng Tạ Đi lagravem thợ macircy tre laacute

tuốt becircn quận Tư cugraveng Chu Vương Miện vagrave caacutec thầy chugravea ăn mặn xướt maacuteu

bagraven tay Ra tận Bigravenh Dương học nghề sơn magravei bị sơn ăn sưng da phugrave mỏ

Năm 1975 đatilde ra đầu đường baacuten saacutech cũ cugraveng Nguyễn Tocircn Nhan Nguyễn

Đạt Thu Mai Dọn vỉa hegrave baacuten cagrave-phecirc bograve kho như ca sĩ Ngọc Long tu sĩ

Thanh Tuệ Huy Tưởng Thu gom ve chai cugraveng Nguyễn Ước Phugrave HưTrần

Dạ Lữhellip Năm 1976 xuống tận Cagrave Mau lagravem cu ly xacircy trại nuocirci heo cugraveng Thế

Phong Nguyễn Thuỵ Longhellip Cực khổ lắm nhưng tocirci chịu đựng ngon lagravenh

khocircng xi nhecirc chi ldquoGặp thời thế thế thời phải thếrdquo Bigravenh thường thocirci

Ocircng Lyacute ơi nhưng caacutei nagravey mới lagrave tận cugraveng dơ daacutey tởm lợm Caacutei nagravey mới buồn

nocircn kinh niecircn

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 22 -

Thế nagravey anh coacute kinh hoagraveng khocircng khi một đại bộ phận những người cộng

sản gọi rằng kẻ chiến thắng - đương nhiecircn tocirci khocircng vơ đũa cả nắm - sau

ngagravey 30 thaacuteng 41975 bọn nagravey đatilde tức tốc hiện higravenh những tecircn bốc pheacutet tự

matilden dốt naacutet tham nhũng thegravem ăn vơ veacutet Bao nhiecircu năm thanh bần kiecircn

trung đấu tranh cho tư tưởng riecircng chuacuteng nay đatilde nhanh choacuteng trở thagravenh

một begrave lũ đecirc tiện tranh giagravenh nhau quyền lợi đến chi ly vật chất hegraven mạt

đến khocircng cograven chỗ hegraven mạt hơn

Dưới boacuteng trời Sagravei-gograven

một bầy rận đatilde luacutec nhuacutec

một bầy lợn ủn ỉn kecircu ăn

Lại thật đaacuteng rugraveng migravenh muocircn năm buồn nocircn khi tận hocircm nay sau ba mươi

năm rograveng xatilde hội chủ nghĩa nagravey vẫn mở rộng cửa cho một bọn vocirc lại vẫn coacute

phograveng maacutey lạnh lận lưng con dấu đỏ ngự trecircn xe hơi Nghĩa lagrave chế độ nagravey

cograven đương nhiecircn hợp phaacutep hoaacute cho một Bọn Cướp Ngagravey

Do lương tacircm đaacutenh mất do cơ chế quản lyacute non keacutem do tha thứ nhau trong

tigravenh nghĩa đồng chiacute do ảnh hưởng dacircy chuyền ldquocỡ anh Ba anh Saacuteu magrave cũng

xực thigrave tụi em dại gigrave magrave khocircng xơirdquo do chiacutenh hối lộ hiện nay lagrave nhu cầu

chiacutenh đaacuteng của dacircn đen hay nhacircn dacircn đỏ coacute tiền lagrave coacute tất cả coacute thể aacuten tử

higravenh trở thagravenh aacuten chung thacircn coacute thể ba năm tugrave giam chỉ cograven ba năm tugrave treo

coacute thể chở hagraveng lậu qua nghigraven cacircy số thậm chiacute coacute tiền lagrave coacute tiến sĩ thạc sĩ

Trecircn mọi nẻo đường từ rừng vagraveng tới biển bạc quecirc hương hocircm nay khocircng

cần la bagraven khocircng cần luật phaacutep vigrave đatilde coacute đồng tiền hối lộ dẫn đường mở lối

lagrave xong tất

Do chỗ vocirc cương nagravey necircn một đagraven sacircu mọt đatilde kết tụ hang ổ Kiecircn cố vagrave rất

chi dagravei dặt Sống trong một mocirci trường như thế con người rất dễ bị lưu manh

hoaacute Rồi thagravenh bản chất Thậm chiacute thiếu caacutei lưu manh coacute người bỗng thấy

bứt rứt lạc lotildeng thiếu sức sống

Lyacute Đợi Ocircng noacutei từng sống chiacuten năm trong vugraveng khaacuteng chiến Anh ruột lagrave

một đảng viecircn Cộng sản Vagrave sự nghiệp Quốc gia của ocircng

Cung Tiacutech Biền Tocirci từ beacute đatilde chiacuten năm sống trong vugraveng Liecircn khu V Vừa

khổ cực vừa mơ magraveng như trong một cơn mộng Tocirci lagrave một thiếu niecircn Tocirci

được tập đagraven tập haacutet vũ muacutea Năm 12 tuổi đatilde theo caacutec anh caacutec chị đi diễn

kịch đagraven ca tận Cẩm Khecirc Tam Kỳ Socircng Vệhellip Những đecircm trắng của chợ

đecircm của đagraveo hầm biacute mật Những khoacutei lửa chiều khi maacutey bay Phaacutep neacutem bom

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 23 -

Kế Xuyecircn Hagrave Lam Tam Kỳhellip Đecircm đốt đuốc đưa ma lagrave những bagrave con chết

bom chết đoacutei Năm 1952 một trận đoacutei kinh hoagraveng củ chuối khocircng cograven magrave ăn

Gia đigravenh tocirci thagravenh phần phuacute nocircng Anh ruột tocirci (Trần Ngọc Biền) theo lệnh

tổng động viecircn vagraveo bộ đội rồi đảng viecircn rồi chết vugraveng Nghĩa Đagraven Nghệ An

năm 1969 cho tới ngagravey hocircm nay chưa tigravem ra được mồ mả dugrave nhiều chục

năm tận lực tigravem kiếm nhờ vả cả caacutec nhagrave ngoại cảm

Năm 1954 tocirci ở lại miền Nam

Anh em bagrave con ruột thịt bạn begrave đatilde lecircn đường tập kết ra Bắc

Thật ra Miền Nam Cộng Hogravea lagrave một mocirc higravenh chiacutenh trị khaacute lyacute tưởng như tocirci

đatilde noacutei ở trecircn Nhưng chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm đatilde bắt đầu những sai lầm như

một tội aacutec

Sau hiệp định Genegraveve 1954 Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm - đatilde coacute một nửa

nước ở phương Nam để bigravenh trị - khocircng đặt ra chủ trương chiecircu hồi mở

lograveng hoagrave hợp magrave nacircng ngay chủ trương Tố Cộng [sản] lecircn hagraveng đầu Diệt

Cộng [sản] đatilde trở thagravenh quốc saacutech

Chiacuten năm khaacuteng chiến maacuteu lửa (1945-1954) toagraven dacircn khắp nước khocircng chỉ

một mục tiecircu chống Phaacutep giagravenh độc lập magrave nội dung chiacutenh hagraveng đầu vagrave tử

sinh lagrave cuộc chiến một mất một cograven về yacute thức hệ chiacutenh trị giữa Quốc gia vagrave

Cộng sản

Quốc gia vagrave Cộng sản khocircng đội trời chung Truy saacutet vagrave tiecircu diệt tagraven khốc lẫn

nhau Bao nhiecircu lagrave nợ maacuteu ngay giữa anh em họ hagraveng Vigrave thế những vugraveng

khaacuteng chiến - chiacuten năm thuộc cộng sản - khi lực lượng Quốc gia đến tiếp thu

đatilde đầy những hố thẳm

Dưới chiến dịch diệt cộng sản được thực hiện đại tragrave đồng bộ chiacutenh quyền

Miền Nam khocircng thể kiểm soaacutet nỗi sự thanh trừng trả thugrave của tầng lớp caacuten

bộ ở mỗi địa phương Necircn địa ngục từ đacircy Nhiều cocircng chức caacuten bộ quốc

gia ở hạ tầng xatilde quận trigravenh độ học vấn keacutem hiểu biết lờ mờ về chủ nghĩa

cộng sản nhưng trong cao tragraveo Diệt Cộng cugraveng chung với trả thugrave riecircng lại

trở necircn tagraven aacutec hung thần

Ban ngagravey ban mặt những người diacutenh liacuteu đến khaacuteng chiến những đảng viecircn

cộng sản bị hagravenh higravenh tối đến lại bỏ rọ thủ tiecircu Khocircng coacute togravea aacuten khocircng phaacutep

luật chỉ lagrave Quốc gia trả thugrave Cộng sản chỉ lagrave giết quaacutech sạch

Tocirci đatilde chứng kiến những cuộc tra khảo kinh hoagraveng bằng đủ higravenh thức man rợ

ngay bờ giếng kho luacutea cạnh vườn nhagrave tocirci Anh em họ hagraveng tocirci khocircng thiếu

người bị cụt cả caacutec ngoacuten tay ngoacuten chacircn vigrave bị tra điện như người con ocircng baacutec

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 24 -

tocirci lagrave anh Trần Ngọc Biacutenh [anh ruột Đại taacute cocircng an Trần Ngọc Long hiện

hưu triacute vagrave sống tại Buocircn Mecirc Thuột] hoặc bị thủ tiecircu như cậu tocirci Vũ Duy

Bigravenh nguyecircn cấp tỉnh ủy đến nay chưa biết xaacutec vugravei chocircn nơi nagraveo trong batildei

caacutet Vacircn Ly

Tocirci 18 tuổi cũng lagrave một nạn nhacircn bị bắt ra nhagrave lao Hagrave Lam tra khảo - thời

nagravey Phan Vĩ lagravem Quận trưởng quận Thăng Bigravenh Tocirci bị ăn đograven bằng những

khuacutec tre tươi Chuacuteng vừa uống rượu vừa đaacutenh thẳng tay vagraveo bất cứ nơi nagraveo

trecircn người Đaacutenh vỡ đầu suyacutet bị phegraveo oacutec coacute phải vậy magrave tocirci mở mắt ra sau

trở thagravenh nhagrave văn Đaacutenh khi khuacutec tre naacutet ra tua tủa như tăm xỉa răng lại thay

khuacutec khaacutec

Trong phograveng tra tấn đầy những roi macircy roi sắt kegravem buacutea cưa maacutey quay

điện dacircy thừng treo cổ bagraven lagrave ủi phỏng vagraveo bắp vế chỗ kiacuten phụ nữ vagrave maacuteu

thịt người vung vatildei tiếng la theacutet tiếng recircn rỉ những xaacutec người bất động chờ

chocircn vugravei khocircng cần aacuteo quan Rất may tocirci mới teacutep riu chỉ lagrave ở trong vugraveng

khaacuteng chiến chưa phải thagravenh phần cộng sản nguy hiểm cần treo ngược lecircn xagrave

nhagrave tra điện hay boacute rọ thả socircng

Tổng thống Ngocirc Đigravenh Diệm vagrave những người cai trị quecircn rằng 1954 khi đất

nước chia đocirci hogravea bigravenh được lập lại khocircng phải ai từng sống trong vugraveng

cộng sản khaacuteng chiến trước đoacute cũng đều lagrave cộng sản hay thacircn cộng Magrave

chiacutenh họ cũng lagrave nạn nhacircn của Cộng sản họ mới lagrave những con người từ

lacircu thegravem khaacutet tự do khao khaacutet hoagrave bigravenh vagrave mong một cuộc sống coacute cơm ăn

aacuteo mặc được chia sẻ cocircng bằng Lẽ ra TT Diệm phải thấy điều nagravey phải an

ủi vagrave giuacutep đỡ họ taacutei dựng một đời sống mới

Điều nagravey giống như 1975 sau caacutei ngagravey gọi lagrave ldquogiải phoacuteng Miền Namrdquo

khocircng phải cứ người miền Bắc nagraveo cũng thảy đều lagrave cộng sản Magrave đacircy mới

chiacutenh lagrave những con người lương thiện những nạn nhacircn bấy lacircu sống

thiếu quyền lagravem người trong vograveng lửa kiềm tỏa của một chế độ độc tagravei

Đảng trị

Nay họ mới thấy Sagraveigograven mới hiểu ra ldquoMiền Nam noacute đẹp người Sagraveigograven noacute

tigravenh cảm thế nagravey ưrdquo Họ coacute dịp nhigraven lại nhận rotilde trắng đen bấy nay lagravem phận

người trecircn đất Bắc Từ đacircy họ biết rugraveng migravenh khocircng phải vigrave caacutei lạnh của thời

tiết

Lyacute Đợi Thưa ocircng vagrave cuộc phong trần nhiều thập kỷ qua

Cung Tiacutech Biền Đoacute lagrave sai lầm của một becircn Cograven một becircn nữa thigrave sao

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 25 -

Mồ chocircn tập thể trong Tết Mậu Thacircn 1968 tại Huế coacute lagrave một sự thật Lại

khocircng togravea aacuten theo đuacuteng nghĩa togravea aacuten khocircng luật phaacutep khocircng quy chế tugrave

binh chỉ lagrave trả thugrave giết quaacutech cho xong

Bao nhiecircu năm trường kỳ của chủ nghĩa lagrave bao gia đigravenh tan gia bại sản vigrave

đấu tố bao nhiecircu điecircu linh giữa mugravea thanh trừng triacute thức địa chủ phuacute hagraveo

đaacutenh tư sản dưới chế độ Miền Bắc Bao nhiecircu văn nghệ sĩ đấu tranh cho tự

do nhacircn quyền cho tư tưởng bị trugrave dập đến thacircn tagraven ma dại đến con caacutei bơ

vơ

Những trại tugrave dưới danh nghĩa trại cải tạo sau 1975 dagravenh cho sĩ quan Việt

Nam Cộng Hogravea chế độ nagravey coacute aacutep dụng quy chế tugrave binh theo luật quốc tế Coacute

lagrave nơi nhacircn quyền được tocircn trọng Coacute được đối xử trong tối thiểu tigravenh anh

em cugraveng giống nogravei

Nơi đacircy người cộng sản gọi rằng kẻ chiến thắng khocircng coacute mảy may tiacutenh cao

thượng caacutei tối thiểu văn minh của kẻ chiến thắng

Người Cộng sản đatilde đặt caacutei Chủ nghĩa Chiacutenh trị lecircn trecircn caacutei Trigravenh tự Dacircn

tộc

Tocirci cũng đatilde đi học tập cải tạo - cugraveng tổ với Mai Baacute Traacutec vagrave Nguyễn Quốc

Chiacutenh - tocirci hiểu rotilde điều nagravey

Anh ruột tocirci Trần Ngọc Tấn Quận trấn trưởng tỉnh Quảng Ngatildei kiecircm Quận

trưởng quận Sơn Tịnh chết ngay trong trại tugrave cải tạo Một con người - được

quản lyacute chặt chẽ trong vograveng kẽm gai - khi đatilde chết ngươi nhagrave đến hỏi ban Cai

tugrave bọn họ trả lời tỉnh queo ldquo Khocircng nhớ đatilde chocircn nơi nagraveordquo Đến nay gia đigravenh

hương khoacutei đi tigravem bắc chiacute nam khocircng hề biết tocircng tiacutech mồ mả của caacutec anh

ruột tocirci

Anh lagrave Cộng sản chết khocircng mồ em lagrave Quốc gia chết khocircng tigravem ra xaacutec

Rồi hằng trăm nghigraven gia đigravenh thacircn nhacircn liecircn hệ với kẻ chiến bại đatilde bị cư xử

tagraven tệ sau thaacuteng 41975 Bị tịch thu gia sản vocirc tội vạ đến nay chiacutenh quyền nagravey

lặn luocircn chưa hề trả lại tagravei sản nhagrave cửa đất đai tiền vagraveng riecircng một đời lao

nhọc trong ngacircn hagraveng caacutec cở sở kinh doanh cho bất cứ một ai

Bị cướp đoạt quyền sống đến tận cugraveng mẹ chị bị đuổi việc ngang xương

con em khocircng được vagraveo trường học Bao nhiecircu tuổi trẻ lỡ thời lỡ vận Rồi

bao vạn sinh linh đi tigravem tự do chết chigravem ngoagravei biển cả

Những đau thương tận macircy thiệt thogravei tới đaacutey nagravey tới nay khocircng hề được

chế độ Cộng sản hiện hagravenh coacute mảy may đền bugrave Hay iacutet ra một lời xin lỗi

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 26 -

Xin lỗi lịch sử lagrave một biểu hiện của lương tri Hay iacutet ra dagravenh cho việc tổ

chức một nghi lễ một tiếng chuocircng gọi hồn cho bao kẻ bị hagravem oan

Chuacuteng ta sống trong một batildei lầy miecircn viễn Lương tri đatilde hoaacute bugraven

Chuacuteng ta hiểu rằng lagrave con dacircn trong một đất nước phải biết chịu đựng rủi ro

biết tha thứ phần nagraveo những sai lầm của chế độ Chuacuteng ta khocircng sống trecircn

mặt trăng Nhưng những điều tocirci necircu ra trecircn đacircy của mỗi becircn Quốc gia

hay Cộng sản đều mang nội dung lagrave tội aacutec

Bacircy giờ chắc anh hiểu vigrave sao tocirci đi dưới hai lagraven đạn

Lyacute Đợi Thưa ocircng Giải phoacuteng Hợp lưu Phacircn lưu Thống nhất Hoagrave

hợphellipocircng nghĩ gigrave về những khaacutei niệm nagravey trong thực tế những năm sau

1975

Cung Tiacutech Biền Phacircn lưu matildei matildei Cograven những khaacutei niệm kia hiện nay cograven

nằm trong mỗi becircn natildeo trạng rất ư thugrave nghịch cả Hagrave Nội lẫn Calif - thủ đocirc

Hải ngoại Thế giới - Việt Nam Cộng Hogravea

Nếu giải phoacuteng một phugravea nữa Cha ơi biến noacute thagravenh hiện thực cho đuacuteng

nghĩa trecircn xứ sở nagravey thigrave phải taacutei lập một cơn biển maacuteu Nếu ragravenh rọt đacircu ra

đoacute sẽ đưa tới hệ quả một becircn nagravey nhiệt liệt khui vốt-ka hoặc rượu mao đagravei

một becircn kia lột decircnh lo sao cho đủ quan tagravei tống taacuteng bố mẹ anh em con dacircu

thằng rể bạn begrave chaacuteu chắt

Hoagrave hợp hoagrave giải những caacutei từ nghe ra hiền như ma-xơ nagravey phải nương tựa

vagraveo caacutei dagravei dặt trong tagraven phai Nghĩa lagrave lagravem chủ Vận mệnh cho một Việt

Nam đa nguyecircn an bigravenh đoacute lagrave caacutei quyền của Thời gian

Lyacute Đợi Vừa rồi ocircng coacute noacutei ldquolagravem chủ Vận mệnh Việt Nam lagrave Thời gianrdquo

Cung Tiacutech Biền Đuacuteng như thế Từ đầu cuộc phỏng vấn nagravey tocirci đatilde noacutei lagrave tocirci

xin được nghiecircng migravenh kiacutenh phục những nhagrave aacutei quốc những con người can

cường hiện xả thacircn đấu tranh cho một Việt Nam coacute trọn vẹn Tự do Dacircn chủ

Nhacircn quyền Riecircng tocirci lagrave kẻ hegraven tocirci xin được pheacutep ngồi ung dung trong

Phograveng Đợi

Tocirci nhacircm nhi đời migravenh như một miếng caacute sapa nướng trong giấy bạc với vagravei

giọt mao đagravei Vừa trang nhatilde vừa ứa maacuteu

Tocirci vận dụng caacutech ngẫu nghĩ bi traacuteng của nhagrave Phật lagrave thế nagravey

Khocircng bao lacircu xa nữa những triacute thức những chuyecircn gia những nhagrave latildenh đạo

hiện nay từng tốt nghiệp ở Liecircn Xocirc Đocircng Acircu noacutei chung lagrave trong văn hoaacute xatilde

hội chủ nghĩa sẽ tiecircu taacuten đường

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 27 -

Lớp con chaacuteu Cộng sản đi du học ở Mỹ Anh Phaacutep Uacutechellip sẽ thay thế Chuacuteng

nhigraven ra thấy Socrates Platon Heidegger Nietzschehellip quay về Cotildei Đocircng lại

gặp Thiacutech Ca Latildeo Trang Lyacute Bạch Tản Đagrave chuacuteng ngao du vagraveo Huyền tẫn

Khocircng Khocircng những bước Thập mục ngưu đồ để hiểu ra chỗ ldquoNhacircn ngưu

cacircu vongrdquohellip

Chuacuteng - con chaacuteu caacutec nhagrave cộng sản cốt khỉ hocircm nay bacircy giờ đấy ndash luacutec ấy đatilde

giỏi khoa học kỹ thuật tin học Chuacuteng rất giagraveu mộng mơ nhưng khocircng hề mecirc

muội Khocircng hề coacute thời giờ vagrave chẳng đam mecirc gigrave việc nghiecircn cứu Maacutec-Lecirc

Nếu coacute cũng chỉ đọc qua bigravenh thường như hằng đọc qua hagraveng bao triết

thuyết

Chuacuteng được mở rộng coacute hằng triệu saacutech khocircng hề nhọc cocircng chọn ra một

tập saacutech nagraveo để gối đầu giường Thụ hưởng saacutech rồi cỡi trecircn saacutech magrave đi đi

tigravem caacutei mới caacutei diệu ẩn nhacircn văn Khocircng hề lagravem nocirc lệ thacircn tracircu ngựa cho

bất cứ một chủ thuyết nagraveo

Vagrave cũng khocircng bao lacircu nữa lớp ldquoCộng hoagrave cũrdquo chuacuteng tocirci đacircy trong nước

cũng như ở hải ngoại cũng đi baacuten muối hết - tức lagrave ldquođayrdquo lagrave tiecircu taacuten đường

lagrave giao caacutei tham vọng caacutei tư tưởng cho sacircu bọ dogravei kiến noacute xơi

Lớp con chaacuteu chuacuteng tocirci lớn lecircn nếu ở Mỹ Uacutec Phaacutep Đứchellip coacute thể quecircn dần

tiếng Việt nhưng khocircng quecircn migravenh lagrave giống nogravei Việt vagrave đương nhiecircn chuacuteng

khocircng cần biết cộng sản lagrave ai

Trecircn thế giới bấy giờ hầu hết caacutec nước xatilde hội chủ nghĩa từ khuya tiecircu taacuten

đường - lagrave baacuten muối lagrave đay lagrave sacircu bọ hoacutea

Ngagravey ấy chỉ cograven một vagravei nước gọi rằng xatilde-hội-chủ-nghĩa-pecirc-đecirc lẻ loi lai

căng trecircn địa cầu chỉ lagrave đứa tocirci đogravei con rơi bất đắc dĩ của ocircng Maacutec ocircng Lecirc

Chuacuteng đi giao cấu cocircng khai với con đĩ tư bản qua thằng cograve mồi mối laacutei

mang tecircn kinh tế thị trường

Cộng sản tuyệt chủng Ngagravey xa xăm trong tương lai ấy nhagrave khảo cổ muốn

nghiecircn cứu Cộng sản lagrave gigrave thigrave dugraveng ống nghiệm phối ngẫu từ caacutei tinh trugraveng

đocircng lạnh của ocircng Engels với caacutei ldquotrứngrdquo của cocirc thiếu nữ tươi thắm Cuba tư

bản kinh tế thị trường

Hồi ấy cocirc chaacuteu gaacutei xinh đẹp năm đời của một ngagravei ủy viecircn cỡ bự hocircm nay rủi

gặp thằng nhoacutec bảnh trai gọi tocirci bằng ocircng Cao tổ chỉ coacute tụi điecircn luacutec nam

thanh nữ tuacute gặp nhau mới noacutei ldquoTocirci thugrave cộng sảnrdquo hoặc ldquoTocirci gheacutet anh vigrave ocircng

tổ saacuteu đời của anh lagrave nguỵ quacircn nguỵ quyềnrdquo

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 28 -

Rồi đương nhiecircn chuacuteng coacute thể cugraveng bước một nhịp tango tigravenh aacutei chứ chẳng

thể cugraveng nhau vỗ tay haacutet ldquoNhư coacute Baacutec Hồ trong ngagravey vui đại thắngrdquo Khuya

rồi

Thế thocirci Noacutei cho lắm tắm cũng ở truồng

Lyacute Đợi Theo ocircng sự khaacutec nhau vagrave giống nhau của văn học Sagraveigograven trước vagrave

sau 1975 lagrave gigrave

Cung Tiacutech Biền Trước Sau Khaacutec nhau như một anh đủ hai mắt vagrave một

anh chột Giống nhau vigrave cả hai đều phải dugraveng mắt để nhigraven

Lyacute Đợi Tự do vagrave ragraveng buộc của Việt Nam Cộng hoagrave Nếu phải so với nhagrave

nước vagrave chiacutenh quyền đương nhiệm hiện nay

Cung Tiacutech Biền Tự do đacircu coacute nhiều như hagraveng hoaacute trong siecircu thị để magrave so

saacutenh Xưa vagrave Nay

Nhưng xưa vẫn hơn nay một vagravei trời một trăm vực

Noacutei chơi thigrave tocirci coacute chuyện nagravey kể ocircng nghe Hồi chế độ Cộng hoagrave cũng coacute

kiểm duyệt Đocirci khi cũng ma giaacuteo truacute ẩn dưới caacutei tecircn mugravei mẫn lagrave Sở Phối hợp

Nghệ thuật

Hồi ấy nhagrave xuất bản Triacute Dũng 1969 in truyện Hoagrave bigravenh Nagraveng tigravenh rỗng của

tocirci đatilde bị kiểm duyệt phải cắt bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh Lyacute do vigrave đang coacute Nghị hoagrave

ở Paris giữa Bắc Nam Khocircng hiểu mất ocircng mất cha chi hội nghị vận động

ngưng chiacuteến magrave lại kỵ caacutei từ ldquohoagrave bigravenhrdquo Tocirci noacutei với ocircng chủ nhagrave xuất bản

Triacute Dũng rằng ldquo Kiểm duyệt như rứa thigrave xeacute mẹ saacutech đi in ấn mần chirdquo

Nhưng dacircn kinh doanh người ta khocircn ngoan lắm Để vừa lọt cổng kiểm

duyệt đẹp lograveng nhagrave văn vừa khocircng phải mất vốn vigrave saacutech đatilde sắp chữ chủ

xuất bản begraven bỏ hai chữ Hoagrave bigravenh ở ngoagravei bigravea saacutech ndash bigravea do hoạ sĩ Hồ Thagravenh

Đức trigravenh bagravey - cograven trong ruột in y chang bản thảo Saacutech được phaacutet hagravenh troacutet

lọt Sở kiểm duyệt thấy ldquochuacuteng noacuterdquo ngoan ngoatilden bỏ hai chữ Hogravea bigravenh ngoagravei

bigravea lagrave chơi đẹp rồi

Cograven chuyện giỡn chơi nagravey nữa Thời Cộng hoagrave coacute kiểm duyệt nhưng dagravenh

cho người bị kiểm duyệt caacutei quyền ghi rotilde ragraveng phần bị kiểm duyệt Nghĩa lagrave

saacutech in ra tocirci coacute quyền để trống (giấy trắng) đoạn văn hay bagravei baacuteo tương ứng

với phần bị lệnh cắt bỏ Vagrave in ngay vagraveo đoacute dograveng chữ ldquoBị kiểm duyệt năm

dogravengrdquo hay ldquoBị đục bỏ một trăm chữrdquo chẳng hạn Sograveng phẳng Khocircng lấp

liếm

Chiacutenh nạn nhacircn bị kiểm duyệt đục bỏ đatilde lợi dụng sự kiểm duyệt magrave lăng xecirc

saacutech baacuteo tecircn tuổi migravenh rằng tocirci đối lập coacute chống chiacutenh phủ Dacircn chuacuteng thời

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 29 -

nagraveo lại chẳng khinh gheacutet bọn choacutep bu cho necircn hễ nghe baacuteo nagraveo saacutech nagraveo daacutem

chửi cha chiacutenh quyền thigrave tigravem mua leacuten đọc Saacutech baacuteo đoacute baacuten chạy như tocircm

tươi

Lyacute Đợi Rồi cả sự tu học của nhagrave văn nữa chứ Ocircng vagrave taacutec phẩm của ocircng

thể hiện rotilde bề dagravey về văn hoaacute Ocircng ldquoxoay xởrdquo như thế nagraveo trong hoagraven cảnh

ngagravey ấy

Cung Tiacutech Biền Cacircu hỏi nagravey khaacute thuacute vị Học như thế nagraveo Nghĩa nagraveo Học

để coacute bằng tiến sĩ Học để trở thagravenh một nhagrave văn hoagraven chỉnh hơn

Nhưng tocirci xin noacutei trước caacutei Học tocirci bagraven đacircy lagrave nghiecircm chỉnh nhưng khocircng coacute

gigrave phải gồng migravenh cho lagrave nghiecircm trọng Cũng chi lagrave caacutech chơi ngao du cugraveng

chữ nghĩa thocirci

Một ocircng tiến sĩ coacute học vị rồi coacute thể cả đời khocircng cần học gigrave thecircm vẫn tiến

sĩ Một nhagrave văn khi được bắt đầu gọi tecircn nếu khocircng học thecircm matildei lagrave một

tai họa chiacutenh migravenh

Caacutei chết người lagrave huyecircnh hoang ở dạng năng khiếu hương nguyện lưu truacute vagrave

cực thỏa matilden trong caacutei tổ ấm thi văn đoagraven caacutei thẻ hội viecircn được gọi rằng hội

nhagrave văn

Con đường saacuteng tạo caacutei ldquoCograven Lạirdquo lagrave rất khắt khe Noacute khocircng ưu đatildei cho

một ai Noacute khocircng coacute từ tacircm cứu vớt một ai rơi rớt dọc con đường nghệ thuật

Vigrave ldquoNoacuterdquo lagrave sự cocircng bigravenh của người đọc kẻ thưởng ngoạn trong tiến trigravenh

luocircn thử thaacutech tiến hoaacute Sự đagraveo thải trong văn chương nghệ thuật lagrave đầy rẫy

muocircn trugraveng

Hagravenh trang mang đi bền vững của một nhagrave văn lagrave tagravei năng độ uyecircn baacutec

cộng với lao động triền miecircn Nhưng noacute khocircng lagrave caacutei bao tải coacute sẵn cố

định Đầy khocircng coacute nghĩa lagrave đủ Phải thu nhặt suốt hagravenh trigravenh bằng tigravem togravei

tự huỷ minh triết

Đọc từng ngagravey

Viết từng giờ

Sống từng giacircy

Caacutei Học ở đacircy coacute dấu cộng mật thiết với sự Hagravem dưỡng sự Đi vagrave sự Đọc

Văn hoaacute lagrave chiếc Boacuteng khocircng thể thiếu aacutenh saacuteng magrave coacute noacute được Cả aacutenh saacuteng

tocircn giaacuteo aacutenh saacuteng tự do

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 30 -

Học trong trường rồi ldquođốtrdquo trường trại đi Học caacutei khocircng-coacute-chữ ngoagravei

Chữ Đạt tới caacutei Học nagravey khocircng chỉ một đời người Một đời may ra chỉ đi

một ldquonửa dặmrdquo trong muocircn dặm Học

Biểu trưng của Rồng quẻ Cagraven gồm ba neacutet quẻ Baacutet thuần cagraven coacute saacuteu neacutet cả

thảy những neacutet nagravey được vẽ ra biểu thị cho ldquoCaacutei thấyrdquo necircn tạm gọi lagrave

ldquothựcrdquo Đuacuteng lagrave như vậy Nhưng lagrave Chưa Đủ Vigrave hatildey cograven một neacutet ảo trecircn

cugraveng Chiacutenh Rồng-khocircng-đầu Long-vocirc-thủ nagravey higravenh thagravenh Cotildei Mới

Lyacute Đợi Noacutei như thế theo ocircng viết văn tất yếu lagrave cần phải học Nếu khocircng

đoacute sẽ lagrave thứ văn chương vagrave thứ nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Thực tế ở một số mocirci trường xatilde hội coacute một số người

khocircng cần học hagravenh gigrave raacuteo bỏ caacutei caacuten cuốc cầm ngay caacutei caacuten buacutet vẫn lagravem

thơ viết văn vẫn được chiacutenh quyền hoan hỉ tagravei trợ vẫn nổi tiếng coacute thể hội

viecircn coacute thể ban chấp hagravenh vẫn bao nhiecircu nhagrave xuất bản hợp đồng in ấn lại đi

dạy người ta viết văn được quan chức mời đi ăn nhậu mệt nghỉ

Đacircy lagrave chuyện bigravenh thường trong một xatilde hội văn hoaacute đạo đức bị phaacute sản giaacuteo

dục suy đồi tư tưởng bị cưỡng chế caacutei bao thư tiền đegrave chết ngộp caacutei

Chữ Người lagravem văn chương nghệ thuật bị bọn cai trị xem ngang tầm hữu

iacutech như choacute giữ nhagrave lừa ngựa trước xe

Ocircng Lyacute ạ con tằm phải được ăn laacute dacircu mới nhả keacuten Ăn rau lang nghị quyết

no bụng chỉ thị thigrave tằm thaacutenh mới cho được tơ

Lyacute Đợi Địa vị chữ Haacuten trong văn hoaacute văn minh vagrave văn học Việt Nam Việc

học chữ Haacuten với ocircng (ngoagravei vốn tiếng Anh tiếng Phaacutep) vagrave giới trẻ hocircm nay

Cung Tiacutech Biền Nếu ngắn gọn thigrave tocirci trả lời thế nagravey Những ai bị caacutei văn

hoaacute văn minh văn học quấy rầy thigrave necircn học chữ Haacutenrdquo Necircn nhớ tocirci noacutei đacircy

lagrave học chữ Haacuten [Haacuten tự] để viết đọc vagrave hiểu được những văn bản chữ Haacuten

[Nho] theo acircm haacuten-việt chứ khocircng phải học Hoa ngữ [tiếng Trung Hoa] để

biết viết đọc noacutei vagrave nghe trực tiếp với họ Thagravenh thạo chữ Haacuten khi gặp một

người Tagraveu hai người chỉ coacute thể viết ra trecircn giấy những điều cần đối đaacutep mới

hiểu ra nhau ấy gọi lagrave buacutet đagravem

Cograven nếu trả lời dagravei dograveng một chuacutet dugrave cố gắng khaacutei lược để cho rotilde hagrave cớ

nguồn cơn thigrave tocirci cần thiết giatildei bagravey như vầy

Trước khi chữ Quốc ngữ được chuacuteng ta dugraveng chiacutenh thức như hiện nay ocircng

bagrave chuacuteng ta đatilde toagraven bộ dugraveng chữ Haacuten - khocircng đề cập đến chữ Nocircm - trong

mọi sinh hoạt Dugraveng-Chữ đatilde trecircn nghigraven năm

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 31 -

Theo lẽ bigravenh thường một người biết chữ Haacuten cagraveng tốt khocircng biết cũng

khocircng sao Vigrave hiện nay phần lớn chữ Haacuten acircm Việt trong dacircn gian đatilde được

dugraveng quen khocircng cần giải thiacutech caacutei nghĩa xuất xứ Viacute dụ thiecircn địa thủy hỏa

phụ mẫu huynh đệ quốc giahellip chẳng hạn biết ngay lagrave trời đất nước lửa cha

mẹ anh em nước nhagrave vvhellip

Một số từ khaacutec (hoặc cụm từ) khoacute hiểu hơn dacircn gian khi dugraveng cũng chẳng

cần giải thiacutech gigrave Hơi lờ mờ ngữ nghĩa một chuacutet nhưng hiểu vậy vậy biết rứa

rứa cũng đủ rồi Viacute dụ nhacircn chi sơ tiacutenh bản thiện thất thập cổ lai hy baacutech

niecircn giai latildeo vạn thọ vocirc cương địa địa giai Mịch Lahellip

Một số từ Haacuten - Việt cao cấp phải đủ trigravenh độ mới rotilde ngữ nghĩa thigrave iacutet phổ

biến trong sinh hoạt dacircn gian coacute ngữ cảnh thocircng thường

Tuy nhiecircn những ai coacute diacutenh dấp đến caacutec latildenh vực ngocircn ngữ văn chương

văn học nghệ thuật văn hoaacute giaacuteo dục triết học sử học khảo cổ tocircn giaacuteo du

lịchhellip thigrave nhất thiết phải biết chữ Haacuten Tocirci noacutei cầnnhất thiết chứ khocircng

phải biết hay khocircng cũng được

Một từ đồng acircm quốc ngữ chỉ viết một chữ nhưng chữ Haacuten thigrave từ ấy gồm

nhiều chữ viết hoagraven toagraven khaacutec nhau lại rất nhiều nghĩa coacute khi nghĩa đối

nghịch nhau Một nhagrave văn một thầy giaacuteo chẳng hạn khocircng tỏ tường ngữ

nghĩa lagrave một điều khocircng necircn

Vigrave khocircng rotilde nguyecircn nghĩa chữ Haacuten coacute thầy giaacuteo giải thiacutech cho học trograve ldquotacircn

khổrdquo lagrave ldquonỗi khổ mớirdquo caacutei aacutem ảnh chưa tan (nhầm chữ ldquotacircnrdquo nagravey lagrave ldquomớirdquo

vagrave ldquokhổrdquo lagrave ldquonỗi khổrdquo) trong khi ldquotacircn khổrdquo lagrave ldquocay đắngrdquo

Chuacuteng ta nay đatilde coacute một nền văn hiến văn hoacutea riecircng nhưng trong quaacute khứ

chuacuteng ta coacute rất nhiều mối liecircn hệ với văn hoaacute ngocircn ngữ Hoa Hạ trong đoacute lệ

thuộc rotilde ragraveng nhất lagrave Haacuten tự magrave acircm đọc Haacuten Việt coacute lẽ gốc rễ từ thuở Đại

Đường

Chữ Haacuten vẫn cograven giữ một địa vị rất quan trọng - tuy acircm thầm hocircm nay -

trong đời sống ngocircn ngữ văn học văn hoaacute vagrave văn minh Việt Nam Tacircm thức

của đại chuacuteng nay hatildey cograven acircm hưởng một caacutech lacircu dagravei thời đại magrave cha ocircng

chuacuteng ta dugraveng chữ Haacuten trong triều đigravenh thi cử saacutech vở thơ phuacute kinh điển

noacutei chung Chuacuteng ta chưa thoaacutet khỏi kyacute ức lịch sử văn hoacutea văn học chữ

Haacuten cograven ẩn tagraveng bagraveng bạc trong mọi sinh hoạt

Hatildey cograven một kho tagraveng kinh điển văn bản thi phuacute saacutech sử cugraveng thư mục bản

đồ mộ bia gia phả triacutech lụchellip ở dạng nguyecircn bản chữ Haacuten Magrave kho tagraveng

nagravey coacute thể noacutei lagrave rất to lớn chỉ kể từ Lyacute Trần tới đầu thế kỷ XX luacutec chế độ

khoa cử chữ Haacuten đatilde chấm dứt ở miền Bắc năm 1915 ở miền Trung năm

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 32 -

1918 Thi Hội thigrave mỗi miền chấm dứt sau đoacute một năm Chưa kể kho tagraveng

kinh saacutech coacute từ Trung Quốc ở trăm lĩnh vực magrave nền văn hoaacute chuacuteng ta hiện

tigravenh vẫn cograven ảnh hưởng sacircu nặng khocircng thể khocircng tham khảo tới

Nếu biết chữ Haacuten chuacuteng ta khocircng thua thiệt khi tiếp cận văn học Lyacute Trần caacutec

aacuteng thơ văn của văn thi nhacircn saacuteng taacutec bằng chữ Haacuten qua nhiều triều đại về

sau

Chuacuteng ta cũng khoacute thể nắm lưu đagraven hồi caacutei yacute nghĩa uyecircn aacuteo tacircm thức ẩn

mật caacutec điển tiacutech ngay cả khi đọc những taacutec phẩm saacuteng taacutec bằng chữ Nocircm

rất giagraveu acircm Haacuten-Việt như Cung oaacuten ngacircm khuacutec (Nguyễn Gia Thiều) Truyện

Kiều (Nguyễn Du) hay Chinh phụ ngacircm (bản dịch nocircm của Đoagraven Thị Điểm)

Học chữ Haacuten cograven coacute nhiều điều thuacute vị Ngồi thugrave tạc với bạn begrave đọc được bagravei

thơ cổ trecircn cheacuten tragrave viết tặng bạn một bagravei thơ Đường ngagravey xuacircn viết vagravei cacircu

đối lagravem vui Vagraveo Văn miếu đọc caacutec văn bia Đến nhagrave thờ đọc vagravei cacircu đối liễn

đọc giảng cho bagrave con tocircng họ cuốn gia phả Giảng giải cho mọi người những

điển cố những sử tiacutech những ngữ nghĩa của khocircng biết bao liecircn hệ với văn

hoaacute văn minh cổ magrave sinh hoạt trong dacircn gian hiện hagravenh vẫn cograven cần biết

Về thư phaacutep trong nhơn loại cổ kim từ Acircu sang Aacute khocircng coacute một loại chữ

nagraveo magrave bạn viết thư phaacutep coacute thể rồng bay phượng muacutea như tranh như lưu

thủy đa dạng như hagravenh vacircn nhiều thể Khải Triện Lệ Hagravenh Thảohellip như

chữ Haacuten Viết như vẽ tranh magrave nhigraven vẫn ra chữ Khởi nguyecircn Haacuten tự lagrave một

loại chữ tượng higravenh

Qua Thư phaacutep duy nhất chữ Haacuten mỗi người lộ bagravey caacutei thần thaacutei caacutei tagravei hoa

vẽ ngự lạc nỗi kyacute hoagravei riecircng trong mỗi thủ phaacutep Lagrave caacutech chơi caacutech định

thần Lagrave Thiền

Coacute thể tocirci phủ dụ caacutei điều chưa mấy tin Tocirci xin tạ lỗi Ngagravey nay muốn sinh

tồn chuacuteng ta phải cực lực chống lại sự ldquoxacircm lăng mọi mặtrdquo của bọn cường

khấu phương Băc nhưng xem lại việc bagravei trừ chữ Haacuten coacute phải lagrave điều kiện

ắc coacute vagrave đủ trong caacutech hagravenh xử

Tocirci khuyecircn caacutec nhagrave văn trẻ nếu vị nagraveo bỏ iacutet thigrave giờ học chữ Haacuten - đương

nhiecircn ngoagravei những ngoại ngữ cấp dụng như Anh ngữ Phaacutep ngữ - lagrave điều tốt

đẹp Học chữ Haacuten nếu thocircng minh triacute nhớ tốt - cường triacute - vagrave biết caacutech học

chỉ qua saacuteu thaacuteng đổ lecircn một năm lagrave thocircng thạo tức lagrave coacute thể đọchiểu

Đường thi cả tiểu thuyết như bộ Tam Quốc chiacute chẳng hạn

Lyacute Đợi Ocircng nghĩ gigrave về tigravenh higravenh giaacuteo dục trong mấy thập kỷ qua Caacutei gigrave

thiếu Caacutei gigrave thừa

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 33 -

Cung Tiacutech Biền Tocirci đề nghị đại ca necircn gởi cacircu hỏi nagravey đến Ngagravei đương

kim Bộ trưởng Giaacuteo dục hoặc một vị nagraveo đoacute sắp cho con vagraveo trường mẫu

giaacuteo Trong một xatilde hội tương chao một nền giaacuteo dục magrave caacutec nhagrave trị nước

đang cố thực hiện chiacutenh saacutech ngu dacircn gacircy trăm điều rối răm ngặt nghegraveo

cho tụi nhỏ thigrave chỉ coacute hai người nagravey mới hiểu rotilde nhau Một đang cai trị nền

giaacuteo dục Việt Nam chắc lagrave nắm vững caacutei Daacuteo để Giục vagrave một đang phải

nghiecircn cứu kỹ lưỡng ldquocon khủng longrdquo magrave chiacutenh đứa con beacute bỏng của migravenh

sắp phải trường kỳ chiacute mạng đương đầu tại trường học

Lyacute Đợi Tocirci nghĩ ocircng coacute những yacute cần noacutei thecircm

Cung Tiacutech Biền Nếu cần noacutei thecircm chiều mai Ta mời ocircng ra quaacuten nhậu coacute

tocircm cua rugravea rắn Ta noacutei thecircm vagravei ba nghigraven năm nữa chắc gigrave xong

Lyacute Đợi Mocirci trườngrdquo của nhagrave văn theo ocircng thế nagraveo lagrave một mocirci trường lyacute

tưởng Như ở ta hiện nay nhiều người noacutei người cầm buacutet dễ trở thagravenh kẻ bồi

buacutet ocircng coacute chia sẻ được quan điểm nagravey Hay lagrave ocircng coacute một suy nghĩ khaacutec về

đời sống vagrave về mocirci trường nagravey hỡi ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Mocirci trường lyacute tưởng Tocirci đatilde noacutei qua ở cacircu 2

Tocirci khocircng quan tacircm lắm đến quyacute vị bồi buacutet Cũng coacute caacutei quyền lẫn quyền

lợi được lagravem bồi buacutet Bất cứ chiacutenh thể nagraveo thời đại nagraveo cũng cần phải coacute

nhu cầu bồi buacutet nhiều hay iacutet thocirci

Nhiều ngagravei hy sinh tận mạng cho nền bồi buacutet cả đời tocirci tớ bợ liếm đến hơi

thở cuối cugraveng Rồi tecircn cũng được đặt tecircn đường phố lưu d[m]anh muocircn

thuở

Lyacute Đợi Thời nagraveo cũng coacute caacutei gọi lagrave văn nghệ xuyecircn tạc vagrave tuyecircn truyền

Nhưng theo ocircng từ 1975 đến nay trigravenh độ ldquoxuyecircn tạc truyecircn truyền ở mức

độ đẳng cấp nagraveordquo

Cung Tiacutech Biền Phaacutet acircm theo giọng nước ldquoQuảng Nam Dacircn chủ Cộng hoagraverdquo

của tocirci thigrave ldquotuyecircn truyền xuyecircn tạcrdquo phải lagrave ldquoTiecircn triền vagrave Xiecircn toạcrdquo

Nghĩa lagrave trước tiecircn recircu rao sau đacircm toạt sự thật

Thưa sư huynh ldquotiecircn triền vagrave xiecircn toạcrdquo từ 1975 đến nay Ocirci noacute lagrave thượng

thừa cao thủ Đẳng cấp sư phụ nhơn loại Noacute thể hiện vĩ dại nhất caacutei dối traacute

bịa chuyện lagrave trong mocircn sử học

Lyacute Đợi Thưa ocircng ocircng coacute đọc taacutec phẩm của caacutec nhagrave văn trẻ bacircy giờ khocircng

Nghĩ gigrave về vấn đề trong taacutec phẩm họ đặt ra Chuyện hagravem dưỡng trong suy

nghĩ vagrave tư tưởng của họ

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 34 -

Cung Tiacutech Biền Khocircng những đọc magrave tocirci yecircu thiacutech gần gũi với giới trẻ

khocircng riecircng nhagrave văn Đơn giản lagrave tocirci cần được tiếp sức Tocirci coacute nhu cầu trẻ

Một lần ngồi uống rượu với một vagravei nhagrave văn thơ trẻ nhagrave văn họ Trần hỏi

tocircildquo Anh Cung Tiacutech Biền lagrave người đi trước coacute kinh nghiệm văn chương cả

kinh nghiệm sống anh truyền đạt gigrave cho tuổi trẻrdquo Tocirci cười trả lời ldquoKhocircng

coacute chi phải truyền đạt Nếu khocircng muốn noacutei coacute những caacutei của thế hệ ta đacircy

caacutec huynh cần thiết vất vagraveo sọt raacutec Caacutei sống lagrave caacutei muocircn trugraveng Học caacutei-đatilde-

qua lagrave phần nhỏ Caacutei-Sẽ-Tới mới lagrave caacutei cần học Chiacutenh caacutec huynh tuổi trẻ lagrave

thầy tocircirdquo

Noacutei về tagravei năng tuổi trẻ hocircm nay nhiều quaacute như nấm Vigrave thế nhậu nấm coacute

khi cũng ngộ độc Viết hăng (cả hung hăng) hagraveng hagraveng lớp lớp Cũng rất

nhiều rẻ ruacuteng tagraveo lao Cũng khaacute nhiều caacutei khocircng hề vagrave khocircng thể gọi lagrave văn

chuơng Tuy nhiecircn số iacutet cograven lại lagrave tinh tuyacute tocirci nhận ra chỗ cocircng phaacute hữu iacutech

dữ dội rất mới rất tư tưởng vagrave thuacute vị

Về loại hạng coacute nhiều loại tuổi trẻ Thứ nhất tuổi trẻ Lừa Khocircn magrave vẫn bị

lừa bởi guồng maacutey hoặc do ngacircy thơ đatilde thagravenh lừa chaacutenh hiệu Một iacutet trong

số nagravey thocircng minh coacute tagravei coacute nhacircn caacutech đatilde nhận ra số phận nhưng cũng

đagravenh Đatilde chịu thiến giaacutei sớm trở thagravenh những hiền nhacircn bất đắc dĩ tuổi ba

mươi Nhậu vagrave liệt tuần tự từ dương sang acircm theo định hướng xatilde hội chủ

nghĩa

Một tuổi trẻ khaacutec trong nước lagrave những Ngựa khocircng yecircn cương Tocirci cực yecircu

quyacute đaacutem chịu chơi rất chi vong mạng nagravey Tocirci khocircng noacutei ngựa bất kham magrave

lagrave ldquongựa khocircng cần yecircn cươngrdquo Họ ở ngoagravei luồng lẫn chuồng Nhưng chưa

gặp thảo nguyecircn hạnh phuacutec Những tuấn matilde - matilde caacutei cagraveng cagrave tưng dữ dội -

nagravey đẹp bừng sức ngoan cường Đaacuteng khen vagrave đaacuteng phục lagrave bọn nagravey một

migravenh dung ruổi khocircng coacute khocircng cần caacutei gọi lagrave bầy đagraven Chiến đấu khocircng aacuteo

giaacutep Nhưng cũng coacute caacutei đau lagrave thiếu chiến trường để phi nước đại Necircn thiếu

chất tung bay hiacute lộng

Nhagrave văn trẻ hải ngoại phần lớn coacute điều kiện chữ nghĩa may mắn sống trong

thế giới tự do tiếp cận một xatilde hội đa văn hoaacute nhiều nền văn minh Họ tagravei

hoa viết dễ dagraveng khơi mở tươi tắn vagrave trecircn hết lagrave họ nhiều tự trọng

Nhưng mất tự do thigrave lẩn quẩn tự do quaacute cũng bối rối Aacutenh saacuteng nhogravee nhạt

trong địa đạo thigrave chỉ đủ thấy mỗi Ta đacircy cugraveng giun dế Đegraven nghigraven watt ở siecircu

lộ thigrave thấy người saacuteng rotilde hơn thấy chiacutenh migravenh Caacutei khoacute khăn lagrave sự hoagrave điệu

Theo tocirci đoacuteng goacutep của caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ hải ngoại lagrave khocircng nhỏ cho

văn học văn hoaacute Việt Thẩm định nagravey lagrave của mai sau

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 35 -

Về caacutei ldquoViếtrdquo trong cũng như ngoagravei họ ldquoNoacuteirdquo tới caacutei Hocircm nay nhiều quaacute

Đọc văn chương của họ tocirci thấy trần trụi quaacute thực quaacute chỉ noacutei về migravenh vagrave

gần chung quanh migravenh thiếu vắng chất u mặc ẩn dụ huyền hoaacute mật matilde

Cạn ước mơ Tuổi trẻ chưa dagravey quaacute khứ Đatilde đagravenh Magrave thiếu cả boacuteng daacuteng

vị lai

Caacutec nhagrave văn trẻ quaacute thocircng minh mẫn cảm Nhưng bị caacutei hiện thực nagravey noacute

hagravenh bị cột chặt trong bủa vacircy thường tigravenh lagravem cho họ bận rộn khocircng đaacuteng

với những đigraveều nhỏ nhoi Khiacute hậu trong taacutec phẩm ngắn vagrave hẹp Tocirci noacutei lagrave Khiacute

hậu Vagrave thay vigrave những tagravei năng nagravey tung bay lại thu tầm thật đaacuteng tiếc

Coacute necircn bỏ qua phần nagraveo khocircng cần thiết để cập tới như caacutei cay nồng lặt vặt

của hagravenh tỏi thời sự hocircm nay caacutei tanh tưởi của lăng mộ lịch sử

Một số người cầm but trẻ khaacutec lagrave Việt Nam magrave xa caacutech quaacute xa với triết học

vagrave văn hoacutea Đocircng phương Xa caacutech ngay với một nền văn học đi trước nhất

lagrave văn học hệ chữ Haacuten vagrave chữ Nocircm của tiền nhacircn Necircn nảy ra caacutei caacutech phecirc

phaacuten thiếu sang trọng khập khiễng mất gốc trong kiến thức thiếu bề dagravey

học thuật của một số caacutec nhagrave văn nhagrave thơ trẻ

Một điều đaacuteng tiếc nữa khocircng iacutet nhagrave văn trẻ thoạt viết đatilde coacute chỗ đứng vững

vagraveng chắc trong tay viết lay động chỗ người đọc rồi bỗng dưng mất tiecircu viacute

chừng chưa đủ ldquotuacutei thơ bầu rượurdquo cho sức voacutec Đường trường

Lyacute Đợi Thưa chất lượng văn chương việc thẩm thấu vagrave cảm thụ

văn chương theo caacutech nhigraven của ocircng

Cung Tiacutech Biền Đang trong một thế giới đa cực văn minh số chất sống

tiacutenh từng phuacutet giacircy cho necircn sự thưởng ngoạn thẩm định cũng đa chiều Sự

cảm thụ vagrave thẩm thấu văn chương lại đa tầng Tuỳ thuộc vagraveo loại độc giả coacute

bộ natildeo magraveu vagraveng đen xanh trắng hay Đỏ Văn chương nghệ thuật điacutech thực

thigrave khocircng chủ tacircm pha magraveu để hợp khẩu vị vagraveng đen trắng đỏ Lại một phần

lệ thuộc vagraveo tacircm thức chung của thời đại vigrave thế phần nagraveo văn chương nghệ

thuật hocircm nay đocirci khi bị hạ thấp trong quảng caacuteo đại tragrave

Thời đại thời lưu thời thượng chỉ lagrave mạnginternet Người đọc thay vigrave lagrave bạn

với quyển saacutech thơm mugravei giấy con dao rọc saacutech nay lagrave bạn với magraven higravenh

nhấp nhaacutey con chuột

Giấy vagrave magraven thuỷ tinh lỏng Con dao vagrave con chuột Mugravei thơm mực in mugravei

giấy nay lagrave ldquomugraveirdquo vocirc tri của số Đọc saacutech mỏi mắt bạn rời saacutech nhigraven con chim

bay laacute rụng ngoagravei khocircng Nhưng lecircn mạng vagraveo truyện vagravei trăm dograveng bạn lại

cờ-liacutet lướt mạng một thocirci cho thoả caacutei đoacutei tin đaacutenh vagravei vaacuten cờ tướng với một

đối thủ vocirc higravenh qua mạng lại chaacutet một phaacutet meo một thư Ngần ấy đủ dịch

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 36 -

chuyển bạn ra ngoagravei ta bagrave thế giới chớ khocircng phải thế giới chủ đề coacute biecircn

cương như trong truyện mugravei giấy Trong caacutei lợi iacutech lớn lao khocircng hề thiếu

vắng caacutei hại dugrave nhỏ hiện ẩn Ngần ấy đatilde thay đổi phần nagraveo caacutech tiếp cận

cảm quan cugraveng độ khơi hoạt hoặc sacircu lắng của Hồn Chữ

Lyacute Đợi Thưa ocircng bảo tagraveng bảo tồn vagrave thư viện taacutec phẩm đatilde xuất bản của

ocircng trước 1975 nay được đối xử như thế nagraveo

Cung Tiacutech Biền Ngay sau ngagravey 30 thaacuteng 4 1975 nhagrave nước Cộng sản đatilde coacute

lệnh cấm (bằng văn bản phaacutep quy coacute danh saacutech rotilde ragraveng từng tecircn taacutec giả tecircn

taacutec phẩm) lagrave cấm lưu hagravenh in ấn tagraveng trữ bất cứ dưới higravenh thức nagraveo hầu hết

taacutec phẩm dưới thời Miền Nam Cộng Hoagrave

Toagraven bộ taacutec phẩm của tocirci cũng nằm trong lệnh cấm nagravey Một lệnh cấm mang

tiacutenh an ninh triệt để Vi phạm lagrave phản động đi tugrave khocircng cần tuyecircn aacuten

Để yểm trợ cho lệnh cấm nagravey coacute hiệu quả tuyệt đối đatilde coacute những đơn vị xung

kiacutech đi từng nhagrave từng khu phố thu gom saacutech Đốt

Thaacuteng 82005 - ba mươi năm sau - theo sự chỉ dẫn của một nhagrave văn (vigrave anh

đatilde được cho pheacutep sao lục taacutec phẩm cũ) tocirci đến một thư viện tại Sagravei-gograven để

xin sao lục những saacuteng taacutec của tocirci trước 1975 nay với tocirci lagrave tuyệt bản Tại

đacircy Thư viện Khoa học Tổng hợp bảo tocirci về lagravem đơn xin pheacutep nhagrave nước

Đơn viết xong nhờ vợ tocirci ra phường kyacute xaacutec nhận Nộp đơn vagraveo thư viện lại

phải viết tiếp một đơn khaacutec xin sao lục vigrave đơn ở phường mới chỉ coacute giaacute trị

chứng cư truacute

Đơn xin sao lục được chấp nhận lại phải lagravem phiếu đăng kyacute xin sao lục

những gigrave trecircn baacuteo tạp chiacute nagraveo thaacuteng năm nagraveo Phiếu đăng kyacute nộp vocirc bị gạch

bỏ một số khocircng được sao lục số được pheacutep thigrave do nhacircn viecircn thư viện chụp

higravenh in ra đĩa CD

Thư viện coacute một chiếc maacutey rất cũ lagravem việc rất chậm Tocirci khocircng được quyền

mang maacutey ảnh quay phim tư liệu vagraveo thư viện để tự thực hiện cho nhanh

Đoacuteng tiền trước ba trăm nghigraven đồng

Đuacuteng một thaacuteng sau y hẹn tocirci đến thư viện Đĩa CD lagravem xong nhưng tocirci

được lệnh lagrave khocircng cho pheacutep nhận mang về Lyacute do ldquoTruyện phản động

khocircng được pheacutep sao lục chưa coacute pheacutep lưu hagravenhrdquo

Từ đacircy coacute một cuộc phản khaacuteng Tocirci noacutei với cocirc H caacuten bộ thư viện lagrave ldquo Taacutec

phẩm của tocirci tagravei sản tinh thần của tocirci tocirci coacute quyền sao lục Taacutec giả sao lục

taacutec phẩm chiacutenh migravenh sao lại gọi lagrave lưu hagravenh Magrave dugrave tocirci chống lại lệnh cấm

tocirci lưu hagravenh lagrave quyền của tocirci sẽ do phaacutep luật can thiệp bỏ tugrave tocirci chịu Thư

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 37 -

viện giam giữ đatilde ba mươi năm taacutec phẩm của tocirci magrave khocircng cho tocirci sao lục lagrave

một higravenh thức chiếm đoạt tagravei sảnrdquo

Hocircm sau tocirci được mời tới Tiếp tocirci lagrave ocircng Bugravei Tấn Đ latildenh đạo Ocircng ta cograven

trẻ khaacute từ tốn Ocircng đặt một quyển saacutech tổ bự như quyển tự điển magrave taacutec giả lagrave

một ldquoMột caacuten bộ tuyecircn huấnrdquo

Ocircng Đức noacutei ldquoThưa baacutec trong saacutech nagravey coacute lệnh cấm saacutech của baacutecrdquo Cugraveng

luacutec ocircng Đức cầm quyển saacutech lật tigravem caacutei trang coacute lệnh cấm Tocirci noacutei

ldquo Ocircng ạ tocirci chẳng cần xem khocircng cần biết trong ngữ ấy noacutei caacutei quaacutei gigraverdquo

Luacutec nagravey tocirci chợt hiểu lagrave khocircng cần tranh luận gigrave thecircm Quyển saacutech cấm nagravey

xem như lagrave quyển Hiến phaacutep Văn nghệ của nước CHXHCNVN Tocirci chỉ noacutei

ldquo Vagraveo được đacircy tocirci phải lagravem đơn xin sao lục coacute chiacutenh quyền chứng nhận

Vậy nay cấm sao lục thigrave anh phải cho tocirci caacutei lệnh cấm của thư viện phải coacute

chữ kyacute đagraveng hoagraveng của người coacute traacutech nhiệm kyacute vagrave coacute đoacuteng con dấu của nhagrave

nước Tocirci chỉ cần ngần ấy thocirci Chớ lời noacutei gioacute bay sau nagravey tocirci coacute chửi

toaacuteng lecircn thigrave caacutec ocircng bảo rằng đacircu coacute cấm thigrave tocirci phải đi tugrave vigrave tội vu caacuteordquo

Ocircng Đ hứa lagrave sẽ coacute giấy vagrave sẽ mời tocirci trở lại nhận giấy Đatilde hơn một năm trocirci

qua tocirci chẳng thấy ai thực hiện một caacutech sograveng phẳng đuacuteng luật chơi lagrave kyacute vagrave

trao cho tocirci caacutei giấy lagrave một lệnh cấm đoacute cả Ba trăm nghigraven đồng tocirci ứng

trước nay vẫn cograven nằm trong thư viện Hơn một năm tocirci chưa hề nhận được

caacutei giấy mời hay một cuacute điện thoại đến trả lời dứt khoaacutet như lời viecircn phoacute thủ

trưởng đatilde hứa

Tocirci rất ung dung tự tại Khocircng hề buồn hay uất mần chi chuyện vặt nagravey Hơn

ba mươi năm kinh nghiệm dạy cho tocirci cung caacutech ldquonagravem nụngrdquo tại ldquolơi lagraveyrdquo

Rằng thigrave lagrave laacutenh latildeng lơ ligrave lừa luồn laacutech lật lọng lờ lacircuhellip rồi quecircn

Vatilde lại cấm bằng miệng thigrave gioacute bay đi quỵt được lại khocircng bằng chứng ghi

acircm tại chỗ chớ xấn vocirc caacutei trang giấy một con dấu đỏ thigrave phải chịu traacutech

nhiệm rotilde ragraveng khoacute thể lật lọng Magrave traacutech nhiệm agrave Nhacircn dacircn lagrave nhacircn dacircn

chung chung Caacuten bộ lagrave caacuten bộ chung chung Coacute caacuten bộ nagraveo rotilde ragraveng lagrave

một ldquođiacutech thực con ngườirdquo tạm coacute chuacutet liecircm sỉ vagrave lương thiện đứng ra để

nhận traacutech nhiệm đacircu Đatilde coacute con ma vocirc higravenh lagrave tập thể chung chung nhận

traacutech nhiệm rồi

Taacutec giả sao lục taacutec phẩm của migravenh ngay tại ldquoPhograveng đọc hạn chếrdquo magrave bị

cấm Tự do ở đacircy quả lagrave người ta đatilde ướp vagrave chocircn theo xaacutec chết trong lăng

mộ kỹ cagraveng

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 38 -

Lyacute Đợi Caacutec tạp chiacute caacutec nhagrave xuất bản trong cũng như ngoagravei nước lacircu nay

in ấn nhiều taacutec phẩm của ocircng người ta coacute trả nhuận buacutet sograveng phẳng cũng

như xin pheacutep in ấn theo luật taacutec quyền

Cung Tiacutech Biền Anh em ở nước ngoagravei do liecircn hệ khoacute khăn necircn thỉnh thoảng

đăng truyện của tocirci - thường lagrave đăng lại - khocircng coacute thocircng baacuteo trước Nhưng

chỗ quen biết sau đoacute coacute mail thư một chuacutet tiền gọi tigravenh vagrave tặng số baacuteo coacute

đăng truyện Noacutei chung lagrave tạm đagraveng hoagraveng

Một số nhagrave xuất bản nước ngoagravei thigrave trước khi in truyện người ta lagravem thủ tục

xin pheacutep bằng văn bản như Tập san Văn chương Le Serpent A Plumes Paris

Nhagrave xuất bản Philippe Picquier xuất bản tập truyện En Traversant Le Fleuve

trong đoacute coacute truyện Qua Socircng của tocirci - Dịch giả Phan Huy Đường chuyển

ngữ - đatilde gởi bản hợp đồng ứng tiền trước

Thaacuteng 42005 thocircng qua nhagrave văn Nguyecircn Hương tocirci được một email xin

pheacutep đăng truyện ldquoBạch Hoaacuterdquo trecircn tập san văn học Amerasia của University

of California Los Angeless Thời gian nagravey tocirci nằm bệnh viện khocircng mở maacutey

Qua ba lần mail khocircng nhận được hồi acircm đồng yacute thigrave người ta khocircng

đăng ldquoBạch Hoaacuterdquo

Tocirci dagravei dograveng thế nagravey lagrave để cảm tạ caacutei văn hoacutea ứng xử

Trong nước xin đơn cử một chuyện (trong nhiều chuyện) lagravem vui Nhagrave xuất

bản Văn học đatilde lấy truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci in trong tuyển tập

Đecircm bướm ma [truyện nagravey của tocirci đatilde đăng trecircn Hợp Lưu (Mỹ) 1998 vagrave Tập

san Văn Chương (đăng lại năm 1999)] Nhagrave ldquoVăng họcrdquo khocircng hề xin pheacutep

tocirci hoặc thocircng baacuteo đatilde in truyện dugrave một cuacute phocircn

Magrave truyện Khocircng thể lagrave hiện thực của tocirci nội dung coacute ma cỏ gigrave đacircu Chỉ lagrave noacute

rủi ro gặp lũ Ma Lưu chocircm chỉa trecircn cotildei đời

Lyacute Đợi Một chuacutet về tiểu sử văn học của ocircng

Cung Tiacutech Biền Higravenh như tocirci đatilde lai rai đề cập một phần tiểu sử cugraveng một số

hagrave cớ tạo ra taacutec phẩm trong những cacircu hỏi trecircn Thấp thoaacuteng Vậy đủ rồi

Lyacute Đợi Chacircm ngocircn sống của ocircng

Cung Tiacutech Biền Chacircm ngocircn sống Coacute đấy Nhưng quaacute đaacutet cũ xigrave rồi Noacutei ra

caacutec bạn cười Chỉ cograven lagrave Chocircn-Ngacircm Chocircn trong dặm dagravei boacuteng tối vagrave Ngacircm

trong kinh nước đen quecirc nhagrave

Tocirci tặng ocircng một cacircu thơ tự tragraveo cagrave chớn

ldquoChacircm ngocircn Chồn ngấm Chấm ngồm

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 39 -

ldquoGood byerdquo chẳng đặng ldquoGo homerdquo trễ tragravengrdquo

Lyacute Đợi Những yacute mở rộng dẫn dắt magrave ocircng thấy cần noacutei thecircm cho lần phỏng

vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền Hồi tocirci lớn lecircn ở thocircn quecirc thacircn aacutei ngagravey xưa đồng thigrave xanh

trời trong trẻ em thường dắt dẫn những con tracircu giagrave đi ngao du gặm cỏ Con

cograve con vạc bầy vịt trời tự nhiecircn qua về như macircy Higravenh ảnh nagravey lagrave thẩm mỹ

một quecirc hương

Bacircy giờ bọn tracircu giagrave sừng mọc ngay mocircng đi thụt lugravei bờ cỏ Thay vigrave bọn trẻ

xatilde hội chủ nghĩa theo hướng sừng dắt tracircu tới bỗng thụt lugravei theo tracircu Cho

necircn muốn nghĩ đến tương lai anh hatildey nhigraven lui xa xa lẫn xa xăm thigrave thấy

tương lai trong quaacute khứ dặm ngagraven

Tocirci đọc thử cacircu thơ nagravey của Người Trăm năm cũ anh nghe cograven hợp thời trang

khocircng

ldquoGaacutec maacutei ngư ocircng về viễn phố

Gotilde sừng mục tử lại cocirc thocircnrdquo

Higravenh boacuteng xưa đatilde vụt mất Hocircm nay treo lơ lửng trecircn trời quecirc hương lagrave caacutei

lưỡi liềm như thể trăng non vagraveng nhạt Lưỡi liềm trecircn một nền hoagraveng hocircn

raacuteng chiều in maacuteu Vagrave macircy đen xacircy thagravenh bức tranh macircy choacute

ldquoVacircn cẩu hề thế gian ư cừu ngụcrdquo

Thơ chữ Haacuten của tại hạ đoacute

Lyacute Đợi Vậy thật lograveng thigrave ocircng nghĩ gigrave khi trả lời bagravei phỏng vấn nagravey

Cung Tiacutech Biền

Thuacute vị

Nhưng buồn

Một triệu caacutei Nhưng

Lyacute Đợi Từng đọc một số truyện của Hoagraveng Thị Kim trecircn Khởi Hagravenh Trigravenh

Bagraveyhellip một giọng văn coacute bản lĩnh Từ ngagravey lấy ocircng vợ ocircng coacute cograven viết văn

khocircng Ocircng nghĩ gigrave về vợ migravenh

Cung Tiacutech Biền Vợ tocirci nhỏ hơn tocirci 15 tuổi Người Quảng Trị Becircn nội họ

Hoagraveng Becircn ngoại Lecirc Hồi trung học học trường Đồng Khaacutenh Huế Vagraveo

Sagraveigograven học tiếp ở nhagrave người cậu ruột lagrave luật sư Lecirc Nguyecircn Phu ndash ocircng nagravey lagrave

Tổng Giaacutem đốc Hiến binh thời Cộng Hogravea về sau ngồi ghế Cocircng tố ủy viecircn

xeacutet xử vụ aacuten Phật giaacuteo vagrave triacute thức chống chế độ Ngocirc Đigravenh Diệm năm 1963

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 40 -

Luật sư Lecirc Nguyecircn Phu cũng lagrave người kyacute lệnh mời Nhagrave văn Nhất Linh ra hầu

togravea Nhagrave văn Nhất linh đatilde tuẫn tiết khocircng hầu togravea

Tốt nghiệp khoa Triết Văn khoa Sagraveigograven cocirc coacute viết một số truyện ngắn đăng

trecircn vagravei tập san văn chương buacutet hiệu Hoagraveng Thị Kim Rồi lấy chồng sinh

con bỏ viết Tocirci khocircng biết vigrave sao magrave cũng khocircng hề hỏi han do hagrave cớ chi

magrave khocircng viết nữa

Người Quảng Trị chịu lao lung bao dung acircm thầm số một Lấy nhau suốt 35

năm luacutec đủ ăn luacutec cơ cực nợ nần phải cầm cố nhagrave cửa vigrave nợ vợ tocirci chưa

bao giờ megrave nheo về tiền nong Chưa bao giờ eacutep tocirci phải viết thế nagravey thế nọ

Khocircng bao giờ hỏi tocirci tiền nhuận buacutet Đọc của tocirci từ khi chưa cưới nhau

nhưng khocircng phecirc phaacuten khen checirc Nhưng rất acircm thầm chia sẻ nỗi đau của

chồng vagrave chăm soacutec tocircn trọng sự lựa chọn lyacute tưởng của chồng

Người lagrave Mẹ của tocirci vigrave đến hocircm nay vẫn cograven chăm soacutec cho tocirci viecircn thuốc

uống tấm aacuteo giặt xong ủi thẳng caacutei kem đaacutenh răng khăn lau mặt đocirci vớ

thay bao gối ra giường lau dọn bagraven viết Cơm tới bữa lecircn macircm ldquoNagravey con

hai giờ chiều rồi ngưng viết lo ăn cơm đi conrdquo Nếu tocirci coacute nổi noacuteng gigrave thigrave

Mẹ mần thinh ldquo Thằng con nhagrave văn cagrave chớn coacute noacutei gigrave bậy thigrave Mẹ đacircy cho

quardquo Người lagrave chị tocirci dạy dỗ tocirci nhiều điều magrave tocirci khocircng tigravem thấy trường

nagraveo dạy tỉ như ldquo Lagravem việc xong thigrave tắt đegraven tắt quạt đi kẻo hao điện em ơirdquo

Nhiều năm nay Hoagraveng Thị ăn chay trường Thuộc nhiều kinh Phật nghiecircn

cứu kinh Dịch rất giỏi phong thủy Sớm mai thường trực tụng kinh Chiều

chiều đi chugravea

Noacutei chung tocirci xin cảm ơn Phật Bagrave Quaacuten Thế acircm

Lyacute Đợi Vắng boacuteng trecircn thập kỷ rồi Ocircng sẽ xuất hiện lại chứ Ẩn danh matildei

sao ocircng nhagrave văn

Cung Tiacutech Biền Danh đacircu magrave ẩn Chỉ lagrave tigravem chỗ trốn caacutei gioacute tanh mưa bụi

Tocirci coacute một kho tagraveng sống qua mấy thời kỳ Chỗ giaacutep ranh của thực hư chiacutenh

tagrave Nửa tỉnh nửa điecircn Thuộc Phaacutep chống Phaacutep nội chiến hoagrave bigravenh rồi

ldquođịnh hướng xatilde hội chủ nghĩardquo để rồi tuyệt đối mất phương hướng Nửa đời

trước của tocirci Cộng hogravea ấy magrave tự do quaacute mạng kể cả tự do chửi bới ỉa mửa

Một nửa đời cograven lại thigravehellipldquoCocircng lyacute một chiều Tự Do giới hạnrdquo

Tocirci lagrave trập trugraveng kỷ niệm Vocirc cugraveng linh tinh vocirc cugraveng đaacuteng khoacutec cười chuyện

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 41 -

cỏ hoa vật dụng Trong xa vắng tocirci thương xoacutet con tracircu Đụng keacuteo cagravey cho

gia đigravenh tocirci hồi khaacuteng chiến Hơn năm mươi năm sau bacircy giờ khocircng daacutem ăn

thịt tracircu Chẳng lẽ xực thịt migravenh

Tocirci nhớ con choacute Bocirc noacute đau ốm năm saacuteu ngagravey vợ chồng tocirci ocircm noacute đi chạy

chữa hai ba nơi hocircm noacute chết tocirci ngồi khoacutec rograveng ở nhagrave hoạ sĩ Thanh

Tugraveng Một thằng Người chết ướp coacute khi migravenh khocircng độc địa cũng rủa thầm

chết mẹ magravey cho xong nợ sao con Bocirc thocirci thở tocirci lại xoacutet thương sao magravey đi

sớm quaacute vầy Bocirc

Khocircng viết thigrave tocirci điecircn Tocirci viết nhiều viết mịt mugraveng Tocirci phải coacute chỗ magrave trải

ra chớ Cho necircn ocircng sẽ khocircng ngạc nhiecircn gigrave khi tocirci lại sẽ coacute bagravei đăng trong

nước hải ngoại lecircn mạng ra saacutech Nghĩ cho cugraveng khocircng mảnh đất nagraveo lagrave

khocircng thể cắm dugravei

Xong nợ với ocircng rồi Tocirci đi khiecircu vũ uống rượu đacircy ocircng Lyacute Đợi

Lyacute Đợi Trước khi đi uống rượu qua bagravei phỏng vấn nagravey ocircng coacute muốn thỉnh

cầu một điều gigrave khocircng

Cung Tiacutech Biền Nhacircn đacircy tocirci coacute một thỉnh cầu (khocircng phải kecircu xin vigrave nếu

lagravem đơn xin thigrave 30 năm nay tocirci đatilde lagravem rồi) với Nhagrave nước CHXHCN Việt

Nam như sau

CHỈ GIUgraveM TOcircI NƠI CHOcircN CẤT HAI NGƯỜI ANH RUỘT CỦA TOcircI

Người thứ nhất Ocircng Trần Ngọc Biền vagraveo bộ đội năm 1952 sĩ quan chết

năm 1969 tại vugraveng nuacutei Nghĩa Đagraven Nghệ An Anh coacute nhiều huy chương vagrave

bằng khen thưởng coacute cả chữ kyacute của Thủ tướng Phạm Văn Đồng Đại tướng

Votilde Nguyecircn Giaacutephellip

Người thứ hai Ocircng Trần Ngọc Tấn sĩ quan cấp taacute quacircn lực VNCH Coacute đi

trigravenh diện sau thaacuteng 4-1975 đi học tập vagrave chết trong trại cải tạo Gia đigravenh chỉ

được thocircng baacuteo caacutei chết từ năm 1978 magrave khocircng biết nơi chocircn cất

Tocirci Trần Ngọc Thao năm nay cũng đatilde ở tuổi cổ lai hy nếu được quy kết mộ

hai ocircng anh ruột cũng lagrave một thỏa lograveng Nhagrave nước giuacutep tocirci việc nagravey cũng lagrave

phugrave hợp với Đạo lyacute Việt Nam

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg

- 42 -

- Ghi chuacute của người phỏng vấn Theo file thocircng tin cograven lưu giữ trong maacutey vi

tiacutenh lần đầu tiecircn tocirci đề nghị thực hiện phỏng vấn trực tiếp nhagrave văn Cung Tiacutech

Biền lagrave ngagravey 28-11-2003 nhưng do một vagravei lyacute do khaacutech vagrave chủ quan lần đoacute

bất thagravenh Lần thứ hai tocirci đề nghị vagrave được ocircng đồng yacute để thực hiện trực tiếp

lagrave ngagravey 28-10-2006 vagrave bagravei phỏng vấn nagravey sơ kết cacircu hỏi cuối cugraveng vagraveo ngagravey

22-01-2007 hoagraven tất ngagravey 28-01-2007

copy 2007 talawas

Cung Tiacutech Biền gửi văn bản nagravey cho ĂMVC kegravem trong email ngagravey

27012019 Phđ

Nguồn httpamvcfrDamvcGioiThieuCungTichBienLyDoiPhongVanCungTichBienhtm

wwwvietnamvanhienorg