1

1

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2

หวขอเนอหา 1. บทน า 2. แนวคดทางพทธสถาปตยกรรมไทย 3. ประวตศาสตร – แนวคดทางสถาปตยกรรมไทยโบราณ

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอศกษาบทเรยนจบแลว นกศกษาสามารถ

1. มความรความเขาใจในแนวคดในการออกแบบพทธสถาปตยกรรมไทย 2. มความรความเขาใจในแนวคดในการออกแบบ(Conceptual design) งานออกแบบอาคารและสง

ปลกสรางในแตละยคสมยทงไทย ตงแตกอนประวตศาสตร ประวตศาสตรจนถงปจจบน (Historical Building: Thai Art and West Art) บอกพฤตกรรมพฒนาการของโครงสรางจากอดตถงปจจบน

วธการสอนและกจกรรมการเรยนการสอน 1. วธสอน 1.1 วธสอนแบบบรรยาย 1.2 วธสอนแบบอภปราย 1.3 วธสอนแบบเนนการเรยนรดวยตนเอง 2. กจกรรมการเรยนการสอน

2.1 มการฝกใหออกแบบและวเคราะหการแกปญหาจากงานภาคปฏบตตาง ๆ รวมถงการไปศกษาอาคารตวอยาง (Case study) นอกสถานท ซงนกศกษาจะไดรบการบรรยายจากวทยากรพเศษ 2.2 วธการสอน ใหท าเปนแบบเดยวและแบบกลม โดยแบงงานตามหวขอ เปนกลมยอยๆ 2.3 วธการประเมนผล โดยการทดสอบยอยตามหวขอ สอบขอเขยน ท ารายงาน การสงงาน และการมสวนรวมในกจกรรมกลม

สอการเรยนการสอน

1. หนงสออานประกอบทเกยวของ 2. อาคารกรณศกษา 3. การสบคนขอมลทางอนเทอรเนต

http://ssru.ac.th/index.php/th/

2

2

การวดผลและการประเมนผล 1. สงเกตจากการตอบค าถามของผเรยนทงเดยว และกลม 2. สงเกตจากการอภปราย และซกถามทงเดยว และกลม 3. สงเกตจากการตอบค าถามทบทวนทายบท

3

3

บทท 2 สถาปตยกรรมไทย

พทธสถาปตยกรรมไทย 1. ก าเนดพทธสถาปตยกรรมไทย สถาปตยกรรมไทยในอดตทยงปรากฏหลกฐานอยมากในปจจบนเปนสถาปตยกรรมทางพทธศาสนา ซงถอก าเนดมาหลงพทธศาสนาเผยแผเขามาในไทยจากประเทศอนเดย การกอสรางพทธสถาปตยกรรมจงไดแบบอยางมาจากอนเดย ทงปรชญาและแนวคด โดยมการกอสรางอาคารตางๆเพอทางศาสนาไดแก สถปหรอเจดย, โบสถหรออโบสถ, วหาร, กฏ ฯลฯ ในสมยพทธกาล ไมมการกอสรางถาวรวตถทางศาสนา ชาวพทธจะนบถอไตรสรณะคมน คอพระพทธ พระธรรม พระสงฆเทานน จนพระพทธเจาปรนพพานแลวจงอญเชญพระบรมสารรกธาตไปประดษฐานยงเมองของตน(8เมอง) โดยคดท าสถปเพอใชบรรจพระบรมสารรกธาต สถป เปนภาษาสนสกฤต แปลวา มลดน ใชเพอบรรจอฐของผลวงลบ สวนเจตย(เจดย) ในภาษาไทยคอ สงของ หรอสถานททสรางขนเพอเคารพบชา ดงนนจงไดยนการเรยกค าวา สถปเจดยรวมกนไปดวยกน หรอใชเพยงค าเดยว เจดย (เจตยะ) ในสมยตนพทธศตวรรษ ม 4 ประเภท คอ 1. ธาตเจดย : เจดยทเจาเมองทง 8 สรางขนเพอบรรจพระบรมสารรกธาตทไดจาก การ

ถวายพระเพลงเพอสกกระบชา 2. บรโภคเจดย : สถานททพระพทธเจาทรงอนญาตใหใชเปนทระลกถงพระองคภายหลง

ปรนพพานแลว ซงหมายถง สงเวชนยสถาน 4 แหง คอ 1. สวนลมพน สถานทประสต 2. อรเวลาเสนานคม สถานทตรสร 3. ปาอสตปตนมฤคทายวน สถานท ปฐมเทศนา 4. ศาลวโนทยาน เมองกสนารา สถานทปรนพพาน และมสถานทแสดงปาฏหารย อก 4 แหง คอ

1. เมองสงกส สถานทเสดจลงมาจากดาวดง 2. เมองสาวตถ สถานทท ายมกปาฏหารย 3. เมองราชคฤห สถานททรามารชางนาราคร 4. เมองเวสาล สถานททรมารพญาวานร

4

4

3. ธรรมเจดย : พระธรรมทลงอกษรไวและประดษฐานไวบชา 4. อเทสกเจดย : ของทสรางขนเพออทศตอพระพทธเจา เชน พระธรรม, พระสถป,

พระพทธรป ในสมยพระเจาอโศกมหาราช (พ.ศ.269-307) แหงราชวงศโมรยะ ทรงอปถมภพระพทธศาสนาอยางยง จงโปรดใหสรางสถปเจดยขนทวราชอาณาจกรและยงสงสมณทตไปเผยแผพระพทธศาสนาทอนเดย และตางประเทศ รวม 9 สาย โดยทางไทยน าโดยพระโสณเถระ และพระอตรเถระ ในการเดนทางกน าพระบรมสารรกธาตตดไปดวย เมอถงดนแดนนนๆกสราง(สถาปนา) สถปขน โดยมรปทรงเหมอนขนน า หรอเรยกวา ทรงโอคว า/ ทรงระฆงคว า มบลลงก 4 เหลยมอยดานบน มฉตรปกไวสวนยอด สถปนเรมสรางตงแต พทธศตวรรษ ท 5 โดยพระเจาอโศก ซงสถปลกษณะนเชอวาเปนตนแบบของสถปทรงกลมในดนแดนตางๆ โดยมตนแบบจากสถปโบราณสมยพทธศตวรรษท 3 -4

5

5

สถปตางๆ ในสมยพทธศตวรรษตนๆในประเทศอนเดยและศรลงกา ทมการพฒนาการเปนตนแบบเจดยกลมในประเทศไทย ไดแก

1. สถปการล ประเทศอนเดย ประมาณพทธศตวรรษท 3 – 4 2. สถปทเมองสาญจ ประเทศอนเดย ประมาณพทธศตวรรษท 5 3. สถปถปาราม ทเมองอนราธประ ประเทศศรลงกา ประมาณพทธศตวรรษท 6-8 4. สถปศลาขนาดเลกมชางลอม เมองอนราธประ ประเทศศรลงกา ประมาณพทธศตวรรษท 17

นบตงแตนนมาพทธสถาปตยกรรมไดทวความส าคญขน บรรดาชางทองถนจะน าแนวคดทาง

สถาปตยกรรมทกอก าเนดมาในสมยตนพทธศตวรรษมาสรางงานตามตามสนทรยภาพในวฒนธรรมของตน ดงนน รปแบบสถปจงกลายมาเปนรปทรงสญลกษณของพทธเจดย และพฒนารปแบบไปตามพนททรบพทธศาสนานนเอง ทมาของสถป สถป = มลดน : มลดนททบถมเถา, กองกระดกพระมหากษตรย, พระ, ศาสดาทคนนบถอภายหลงจากเผาศพ บน(กองดน)มลดน จะน ารมฉตรปกไวเพอใหเกยรต ดงนน เมอสถาปนกผออกแบบจงน ารปแบบมา พฒนาเปนสถป ทงนไดผนวกความคดเรองเครองอฐบรขารเขาไปรวม ดงทานอาจารยประเวศ ลมปรงษ กลาวสรปไววา “ เครองอฐบรขาร มบาตรทรงกลม พบผาจวร/กลด ไดน ามาประกอบเปนรปทรงสถปทรงกลม มบลลงกและฉตร ซงคอ พบผาจวรและกลดพบวางเหนอบาตรกลมทคว าอยนนเอง ตอมารปทรงสถปพฒนาขน กลดทปกบนสถปแตเดมเปนรมธรรมดาชนเดยวท าดวยผาไมถาวร กถกท าใหคงทนถาวรขน มหลายชนซบซอน จนกลายเปน “ปลองไฉน” และ “ปลยอด” สวนพมา ยอดจะอวนเตย ทงนขนอยกบรสนยม ความสวยงามของแตละชนชาต ซงแมแตในไทยสมยรตนโกสนทรกมรปทรงทสงและแหลมกวา จนเมอออกแบบแลวเหนวาสวยงาม เหมาะสมจงหยดเพยงนน ” นอกจากสถปแลว เรายงม วด เปนศนยรวมพทธสถาปตย วด หมายถง สถานททปลกสรางอาคารของศาสนาไวรวมกน โดยมการก าหนดขอบเขตทอยซงในสมยนนเรยก อาราม เพอใชเปนทประทบของพระพทธเจา ภายในสรางกฏ, ทอาบน า, สวม โดยในสมยนนจะสรางอยในสวน หรออทยาน เชน เวฬวนาราม

6

6

2. สถาปตยกรรมในไทย สถาปตยกรรมไทยเกดตามชวงเวลา แบงไดเปน 3 ชวง คอ

2.1 กอนประวตศาสตร

เราพบหลกฐานมนษยในไทยประมาณ 690,000 ป นกโบราณคดพบเครองมอหนทใชลาสตว คาดวาเปนยคมนษยตวยน(ยคน าแขงตอนตน) กลมนจดเปนมนษยผฉลาด (Home sapient)

มนษยกลมนมกระจายทวเอเชยตะวนออกเฉยงใต เมอกาลเวลาผานไปเกดการเปลยนแปลงทางภมศาสตร น าแขงละลายตว อากาศรอนขนเกดพชพนธไมตางๆ ท าใหเกดการพฒนาเครองมอหนใหขด ทบ สบได

เมอเขายคโลหะ(4,000 – 3,500 ป) มนษยผลตเครองมอและ เครองใชจากส ารด และเหลก สถาปตยกรรมจ าพวกทพกอาศย ไมมหลงเหลอ พบเพยงรองรอยของเสาบานเรอนตาม

แหลงโบราณคดของชมชนกอนประวตตศาสตร และรองรอยทางผงเมองของชมชนหมบานบนเนน มคน าลอมรอบ (คาดวาสรางบานดวยไม)

2.2 สมยหวเลยวหวตอทางประวตศาสตร ยงไมพบหลกฐานเปนลายลกษณอกษรในไทย พบเพยงเครองมอ, เครองใช,

เครองประดบ ทเหลออย โดยคาดวาในชวงพทธศตวรรษท 5 ศาสนาเรมเขามา พอคาตางถนกเขามาซอขายของหายากเชนเครองประดบ โดยแลกกบผาไหม, ทองค า

ในยคนศาสนาฮนด – พทธในอนเดย เขามาเผยแผท าใหการนบถอ “ผ” ลดนอยลง เปลยนการฝงศพเปนเผาศพ เกดทเผาศพ, การสรางรอยพระพทธบาทค, สระน าศลาแลงสลกขอบสระเปนชาง, มงกร (ตามคตความเชอของอนเดย)

สรป เกดการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมชวงกอนประวตศาสตร 2 ยค คอ 1. ยคทยงไมปรากฏรปเคารพ (พทธศตวรรษท 5 – 8 ) 2. ยคทปรากฏรปเคารพ (พทธศตวรรษท 8 - 12 )

2.3 สมยประวตศาสตร เปนสมยทเรมพบลายลกษณอกษรจารกไว(พทธศตวรรษท 12 ) แตละพนทมการพฒนา

ตางกนตามสภาพแวดลอมทางภมศาสตร อารยธรรม จงมการแบงยคสมยออกเปน 12 ยค คอ 1. ทวาราวด (พทธศตวรรษท 8 - 16 )

อารยธรรมชาวมอญ สรางสถาปตยกรรมแหงพทธ นกายหนยานเปนหลก คอไดรบอทธพลศลปะอนเดย และพฒนาแยกไปตามทองถน พบไดตามภาคใต, กลาง, อสาน

7

7

2. ศรวชย (พทธศตวรรษท 8 - 16 ) อาณาจกรขยายครอบคลมหมเกาะตางๆรวมถงอนโดนเซย ซงทางไทยพบไดทางภาคใต

รปแบบศลปเปนเอกลกษณของตวเอง ไดรบอทธพลจากอาณาจกรชวาในอนโดนเซย 3. สมยเขมร (ขอม) (พทธศตวรรษท 11 - 20 )

กลมชาวเขมร สรางสถาปตยกรรมภายในตามศาสนาฮนด และพทธหนยาน พบตามภาคอสาน เหนอตอนลาง กลาง ตะวนออก ตะวนตก 4. สมยสโขทย (พทธศตวรรษท 18 - 20 )

เปนอารยธรรมของชาวไทยในภาคเหนอตอนลาง และอสานตอนบน โดยมศนยกลางอารยธรรมท สโขทย 5. สมยลานนา (พทธศตวรรษท 18 - 20 )

เปนอารยธรรมของ ไทยในพนทภาคเหนอมศนยกลางอารยธรรมท เชยงใหม รบอารยธรรมหรปญไชย ของล าพน, อารยธรรมเชยงแสน ของเชยงราย 6. สมยลานชาง (พทธศตวรรษท 19 - 24)

อยในพนทอสานตอนบน และตอนกลาง เปนพนทอยภายใตการปกครองของอาณาจกรลานชางแหงหลวงพระบาง เวยงจนทร - ลาว 7. สมยสพรรณภม (อโยธยา - อทอง กอนอยธยา ) 8. สมยอยธยา (พทธศตวรรษท 19 - 24 )

อยทอยธยา อารยธรรมเผยแพรไปทวเอเชยตะวนออกเฉยงใตตดตอกบนานาประเทศ 9. สมยธนบร (พทธศตวรรษท 24 )

มอายเพยง 15 ป (ตอจากอารยธรรมอยธยา) 10. สมยรตนโกสนทร (พทธศตวรรษท 24 ถงปจจบน)

ศนยกลางอยทกรงเทพฯ งานสถาปตยกรรมรบอทธพลมาจากทางอยธยาและทางตะวนตก

รายละเอยดงานทางสถาปตยกรรม 1. สมยทวาราวด งานสถาปตยกรรม ไดแก สถปเจดย, ธรรมจกร, เสมา วสดกอสราง ท าจากอฐขนาดใหญ แตกอนมขนาดไมสม าเสมอ วธการกอสราง 1. ท าการเรยงอฐเปนแถวและกอขนไปเปนชนๆใหไดรปทรงสถปตาม

ตองการ ระหวางกอนมการสอ(ยาแนว) ดวยดนทรายแปง(การผสมหนงสตวละลาย) หรอดนเหนยวละเอยด ผสมกบวสดยางไมหรอน าออย จน

8

8

เหนยวคลายกาว ท าใหอฐจบกนแนนสนทเหมอนเปนเนอเดยวกน แลวจงถากเปนลวดลาย แลวปนปนประดบ

2. ไมมการเรยงเปนระบบตายตว เพราะตองการใหมสวนยนมาเปนบว หรอทรวดทรงสถป

แนวคด 1. โบราณสถานเหลานแสดงอทธพลศลปะอนเดยแบบคปตะ และหลงคปตะ และปาละเสนะตามล าดบ แตไดดดแปลงผสมผสานใหเขากบลกษณะทองถนจนกลายเปนเอกลกษณเฉพาะตน

2. เนองจากสงคมทวารวดยอมรบพทธศาสนาลทธเถรวาทจากอนเดยเปนหลก (พบหลกฐานเนองในศาสนาฮนดดวยแตไมมากนก) ท าใหสงคมทวารวดโดยทวไปเปนสงคมพทธ ดงน นอาคารโบราสถานทงหลายจงเปนพทธสถานแทบทงสน

3. สมยนยงไมมการสรางพระพทธรป แตจะสรางเปนสถป หรอวตถเคารพ จนแมภายหลงจะมการสรางพระพทธรป กยงมธรรมจกร ศลาปกไวบนเสา และสรางสบทอดจนถงปจจบน

จากหลกฐานโบราณสถานโบราณวตถทพบมากมาย พบวาลวนมลกษณะฝมอทางศลปกรรมท

คลายคลงกนทกแหงทกภาค ไมวาจะเปนงานประตมากรรมทสวนใหญเปนพระพทธรป พระพมพ ธรรมจกร ใบเสมา ภาพปนปน และภาพดนเผาประดบทมลกษณะเฉพาะ หรอ งานสถาปตยกรรมอนไดแก สถปเจดยและวหารทมแผนผง รปแบบ วสด เทคนคการสราง ตลอดจนคตทางศาสนาแบบเดยวกน

ซงหากพจารณาจากสภาพทางภมศาสตร ลกษณะของความสมพนธรวมกนเชนนเปนเพราะต าแหนงทตงของเมองแตละเมองสามารถตดตอถงกนไดสะดวกทงทางบกและทางน า โดยเฉพาะเมองในทราบภาคกลาง มกตงใกลชายฝงทะเลเดม มรองรอยทางน าตดตอกบเมองในภมภาคภายในและยงมทางน าเขาออกกบฝงทะเลโดยตรงดวย ซงสะดวกตอการตดตอภายในกนเองและตดตอคาขายกบชาวตางประเทศโดยเฉพาะชาวอนเดยไดเปนอยางด เมองโบราณสมยทวารวดโดยทวไป มความคลายคลงกนตงแตพนทตงและผงเมอง คอมกตงอยบนดอนในทลม ใกลทางน า มแผนผงรปสเหลยมมมมนหรอคอนขางกลม มคน าคนดนลอมรอบหนงหรอสองชนเพอกกเกบน าไวใชหรอปองกนน าทวม โบราณสถานขนาดใหญมกตงอยเกอบกงกลางเมองเชน เมองโบราณนครปฐม มวดพระประโทน และเจดยจลประโทนตงอยกงกลางเมอง เมองโบราณคบว จงหวดราชบร มโบราณสถานหมายเลข 18ในวดโขลงสวรรณคร ตงอยกงกลางเมอง เมองในของเมองโบราณศรเทพ มโบราณสถานเขาคลงใน ตงอยบรเวณใจกลางเมอง เปนตน

9

9

2. สมยศรวชย ศาสนสถานอารยธรรมฮนด - พทธ งานสถาปตยกรรม พบซากสถปโบราณซงมขนาดเลก ใชตดประดบตามมมของชนหลงคา

เรยกวา “สถปกะ” ตามแบบอนเดยตอนใต เชน เทวาลยมหาพลปรม เอกลกษณ เปนสถปทรงกลม ทรงระฆงคอด

อาณาเขตของอาณาจกรทวาราวด

10

10

ลกษณะเทวาลยในประเทศอนเดย และการเรยกชอองคประกอบตางๆ ของสถาปตยกรรม

11

11

12

12

3. สมยเขมร (ขอม)

ในขณะททวาราวดขยายอทธพลทวพนทสวนใหญ เขมรกเขามาเผยแพรอารยธรรมทางฝงอสานตอนลาง และภาคตะวนออก

ยคทองอยทสมยพระเจาชยวรมนท 7 นยมสรางอโรคยศาลา และธรรมศาลาไปทวดนแดนไทย รวมถงลาวตอนกลางดวย

งานสถาปตยกรรม ไดแก ปราสาทหนพนมรง(เกา) จ. บรรมย ปราสาทหนพมาย, ปราสาทหนพนมวน, ปราสาทหนโนนก,

ปราสาทหนเมองแขก จ. นครราชสมา วสดกอสรางและวธการกอสราง 1. อฐ ท าการฝนอฐทละกอนใหแนบสนทกน มการลอกกนดวยลมไม

สอปน ปจจบนเหลอเพยงซากปราสาทอฐโลนๆ 2. หนทราย สกดจาดเขามาเปนกอนๆ ชกลากมาดวยชาง หนทรายทใช

ม 3 ประเภท ไดแก 2.1 หนทรายสเทา – ขาว : มเนอแกรง ไดแก ปราสาทหนพมาย

จ. โคราช, ปราสาทพนมวน เขาพระวหาร จ.ศรสะเกษ 2.2 หนสแดง : มความเปนเนอดนเหนยวสง ผกรอนงาย มกใช

ท าก าแพงแกว และโคประดานนอกปราสาทหนพมาย 2.3 หนทรายสชมพ : แขงแกรงเปนอนดบ 2 พบในปราสาทหน

พนมรง จ. บรรมย 3. ศลาแลง ในอดตจะถกใชเปนฐานอาคารเทานน การกอสรางจะเรยง

เปนกอนๆขนไป จนพทธศตวรรษท 18 ไดน ามาสรางองคปราสาท ขอด คอ ศลาแลงรบน าหนกไดด มรพรนไมอมน า ความชนจง

ซมผานไมถงตวอาคาร โดยเฉพาะดนอสานจะมความเคมสงมากซงอาจท าใหปราสาทอฐตกผลก โปงพอง เปอยยยได

ขอเสย คอ เมอไมท าเดอย หรอบารบ ท าใหฐานรากเคลอนตว อาคารพงได เราจงเหนสภาพปราสาททไมสมบรณนก

ความฉลาดของชาวเขมร แนวคด แบงออกเปน 2 ยค หลกๆ คอ

1. ยคเทวนยม 2. ยคเทวคต

13

13

โดยทงสองแนวคดนสรางตามต ารา “ศลปะสารณ” และ “มาณสารศลปศาสตร” กลาวคอ สรางเทวาลยตรงกลาง ลอมดวยชมชนและค/สระน าโดยยคเทวนยม ท าสงปลกสราง และรปเคารพเปนตวแทนของเทพเจาทนบถอ มคตการสราง ปราสาท 3 องคบนฐานเดยวกน แบงออกเปน

1. ชมชนนบถอพระวษณ มปราสาทองคกลาง ประดษฐานพระวษณ ปราสาทบรวารซายขวาเปนพระมเหส และพระพฆเนศวร

2. ชมชนลทธไศวนกาย ปราสาทองคกลางประดษฐานศวลงค องคบรวารซายขวาเปนพระวษณ พระพรหม/พระอมา(มเหสพระศวะ) และมการขยายเปน 5 องค คอเพมองคบรวารเปนรปพาหนะของเทพสงสดคอของพระศวะ คอ โคนนท และของพระวษณคอ ครฑ

14

14

ยคเดนอยในสมยพระเจาชยวรมนท 2 ซงมความเชอวา กษตรย คอเทพอวตาร สรางอาคารเพอใหเทพ(พระองค)เมอสวรรคตนนเอง เกดอทธพลตอการออกแบบดงน

1. ธรรมเนยมสรางปราสาทบนยอดเขาเทวบรรพต (ส าหรบชนพนราบ) 2. เกดสรางปราสาทบนฐานสงดจอยบนยอดเขาพระสเมร

ลกษณะการคดทตง 1. มแผนผงสมมาตร 2. หนหนาไปทางทศตะวนออก(ยกเวนปราสาทหนพมาย หนไปทาง

ตะวนออกเฉยงเหนอ) 3. แผนผงตามคตจกวาล

ปราสาท

ชมชน

คน าลอมรอบ

ปราสาท ชมชน สระประจ าทศ

15

15

16

16

17

17

18

18

19

19

20

20

4. สมยสโขทย

อาณาจกรสโขทยเปนราชธาน มากอนในพนทเมองสโขทย อยทางภาคเหนอตอนกลางของประเทศไทย ในป พ.ศ.1781- 1981 เมองหลวง ตงอยทต าบลเมองเกา ซงหางจากเมองใหมใน ปจจบน 12 กโลเมตร อยในบรเวณอทยานประวตศาสตรเมองสโขทย เมองสโขทยตกอยภายใตการปกครองของอาณาจกรเขมร จนถง ป พ.ศ. 1691 พอขนผาเมอง และพอขนบางกลางหาว ไดประกาศอสรภาพ และสรางเมองขน โดยมพอขนบางกลางหาวเปนพระมหากษตรยพระองคแรกของอาณาจกรสโขทย และ ตงพระนามใหมของพระองคเปนพอขนศรอนทราทต และนเองเปนการเรมตนการการกอตงของอาณาจกรของชนชาตไทย ถงแมวายงจะมอาณาจกรทไมเปนทรจกมากนกเชน อาณาจกร ลานนา พะเยา และเชยงแสน ซงกอตงขนในเวลาเดยวกน

อาณาจกรสโขทยนน นอกจากจะขยายอาณาเขตดวยการเจรญสมพนธไมตรกบอาณาจกรอนๆรอบโดยรอบแลว ยงไดรบเอาพทธศาสนามาเปนศาสนาประจ าชาตดวยความชวยเหลอของพระสงฆชาวศรลงกา หลงจากนนพอขนบานเมอง ซงเปนพระราชโอรสไดขนครองราชยสบตอจากพอขนศรอนทราทต ในป 1821 และหลงจากนน พอขนรามค าแหง กไดรบการสถาปนาเปนพอขนรามค าแหงมหาราช

สโขทยเปนยคทองของความอดมสมบรณ พอขนรามค าแหงยงเปนผซงบญญตตวหนงสอไทย ( ตามขอมลบนหลกศลาจารก ในป 1821 ซงเปนทแพรหลายเปนตวอกษรไทยแตนนมา) ในยคทเจรญรงเรองทสด มอาณาบรเวณครอบคลมจากเมองเมาะตะมะ ( เมยนมาร ในปจจบน ) ไปจนถงหลวงพระบาง ( ลาว ในปจจบน ) และทางตอนใตครอบคลมไปถงแหลมมลาย ในบรเวณจงหวดนครศรธรรมราช อาณาจกรในขณะนนกวางใหญกวาประเทศไทยในปจจบน ถงแมวาการปกครองจะปกครองโดยการแตกตางกนในแตละพนท

นอกจากน พระองคยงทรงพระปรชาสามารถทงในดาน การปกครอง กฎหมาย วศวกรรม ศาสนา ความสมพนธระหวางประเทศ เปนตน ผลงานของพระองคทปรากฏใหเหน อาท ศลาจารกทคนพบในสมยของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ทอธบายถงความเปนมา ลลาชวตของชาวสโขทยโบราณ น าพระทยของพระมหากษตรย การพพากษาอรรถคด ฯลฯ นอกจากนยงมผลงานทางวศวกรรมชลประทาน คอ เขอนสรดภงค ทเปนการกกเกบน าไวใชในยามแลง มการท าทอสงน าจากตวเขอนมาใชในเมอง

หลงจากทพอขนรามค าแหงไดทรงสวรรคต พระราชโอรสองคแรกคอ พระยาเลอไท มการแบงแยกของอาณาจกร เรมตนทอตรดตถ ทางตอนเหนอ ตอมาพระเจาลไท(พระมหาธรรมราชาท 1) พระราชโอรสองคท 2 กทรงครองราชสมบตตงแต พ.ศ. 1891 -1912 รวม ๒๑ ป ทรงเปนทงนกรบ และนกอกษรศาสตร รวมทงนกพฒนาทส าคญพระองคหนง ในดานอกษรศาสตร ทรงนพนธ หนงสอไตรภมพระรวง ซงนบวาเปน หนงสอทางพทธศาสนาทส าคญมากเลมหนง

21

21

ดานพทธศาสนาและศลปกรรม ทรงเปนพระมหากษตรยทท านบ ารงศาสนามากทสด กลาวคอ ในรชสมยของพระองคมการสรางวดมากทสด และพระองคยงเปนกษตรยองคแรกทออกผนวชดวย ทรงโปรดใหหลอพระพทธรปส าคญของไทยไว ถง ๓ องคดวยกน คอ พระพทธชนราช พระพทธชนสห และ พระศรศาสดา ดานการพฒนา ทรงโปรดใหตดถนนเชอมเมองส าคญ ๆ ในสมยนน ทเรยกวา ถนนพระรวง เพอใหการสญจรไปมาไดสะดวก และนาจะเปนประโยชนในการปองกนราชอาณาจกรอกดวย

หลงจากพอขนรามค าแหงสวรรคตแลว เมองตางๆเรมแขงเมอง สงผลใหในรชกาลพญาเลอไท และรชกาลพญาไสลอไท ตองสงกองทพไปปราบหลายครงแตมกไมเปนผลส าเรจ และการปรากฏตวขนของอาณาจกรอยธยาทางตอนใตซงกระทบกระเทอนเสถยรภาพของสโขทยจนในทายทสดกถกแทรกแซงจากอยธยา จนมฐานะเปนหวเมองของอยธยาไปในทสด โดยม พระมหาธรรมราชาท 4 (บรมปาล) เปนผปกครองสโขทยในฐานะรฐอสระพระองคสดทาย โดยขณะนน ดวยการแทรกแซงของอยธยา รฐสโขทยจงถกแบงออกเปน 4 สวน คอ

1. เมองสรวงสองแคว (พษณโลก) อนเปนเมองเอก มพระมหาธรรมราชาท 4 (บรมปาล) เปนผปกครอง

2. เมองสโขทย เมองรอง ม พระยาราม เปนผปกครอง 3. เมองเชลยง (ศรสชนาลย) ม พระยาเชลยง เปนผปกครอง 4. เมองชากงราว (ก าแพงเพชร) ม พระยาแสนสอยดาว เปนผปกครอง

22

22

เจดยวดชางลอม เมองศรสชนาลย และ เจดยวดชางรอบ เมองสโขทย ในอดต

เจดยวดชางลอม เมองศรสชนาลย และ เจดยวดชางรอบ เมองสโขทย ในปจจบน

23

23

เปรยบเทยบรปทรง, ขนาด และสดสวนเจดยทรงกลม เมองสโขทย จากซาย : เจดยใหญวดมงกร เจดยประธาน วดปามวง(รแบบสนนษฐาน) เจดยราย วดมงกร และเจดยประธาน วดถ าหบบน

24

24

25

25

มณฑปพระยน ดานทศใตวดมหาธาต เมองสโขทย

มณฑปวดศรชม เมองสโขทย เปนมณฑปประธานของวด ภายในประดษฐานพระนงปางมารวชย สนนษฐานวาเปนพระอจนะ ตามความในจารกพอขนรามค าแหง

มณฑปพระสอรยาบถ วดเชตพน เมองสโขทย

26

26

27

27