5

บทท 2

ทบทวนวรรณกรรม แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาเรอง “ คณลกษณะผน าของผบรหารทสงผลตอความผกพนในองคกรของพนกงานองคกรเอกชนในเขตกรงเทพมหานคร ”ครงน ผศกษาไดท าการศกษาเอกสารและผลงานการวจยทมสวนเกยวของโดยสรปและก าหนดประเดนในการน าเสนอ ดงน 2.1 แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน าเชงคณลกษณะ (trait theories) 2.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน าเชงพฤตกรรม (behavioral theories)

2.3 แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน า Full Range (Full Range Leadership--FRL) 2.4 แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน า 2.5 แนวคดและทฤษฎเกยวกบมาตรวดตวแปรประสทธผลของผน า

2.3 งานวจยทเกยวของ 2.1 แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน าเชงคณลกษณะ (trait theories)

ทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะ คอ ทฤษฎทเนนการหาคณลกษณะทวไปของผน า เพอเปรยบเทยบกบบคลทไมใชผน า ในการศกษาภาวะผน าระยะแรก ๆ นกวชาการใหความส าคญกบคณลกษณะสวนตว ( personal traits) ของผน า โดยพยายามแยกแยะวาคณลกษณะใดบางทด ารงอยในตวผน า ตวอยางคณลกษณะทมการระบกนมากกวาเปนตวชวดความเปนผน า คอ ความเฉลยวฉลาด (intelligence) ความซอสตย (honesty) และความเชอมนในตนเอง ( self-confidence) งานวจยในยคแรก ๆ ของแนวทางนจะศกษาผน าทประสบความส าเรจ ดงนน แนวทางนจงรจกกนอกนานประหนงวา แนวทาง “บรษผยงใหญ” ( the great man approach) และมความเชอวา มคนบางคนเทานนทเกดมาเพอเปนผน า กลาวอกนยหนง คอ บคคลคนใดจะเปนผน าในอนาคตไดหรอไม ไดถกก าหนดลวงหนาโดยธรรมชาตแลว การวเคราะหคณลกษณะผน าจากผลงานวจยเมอป ค.ศ. 1948 ไดมการคนพบจดรวมส าคญ 7 ประการ ของคณลกษณะเชงบคลกภาพกบการเปนผน าทประสบความส าเรจ คอ ความเฉลยวฉลาด การรเรมสรางสรรค ทกษะดานสงคม ความเชอมนในตนเอง พลงแหงความรบผดชอบ และความซอสตยมนคงตอหลกการ (พชาย รตนดลก ณ ภเกต, 2552, หนา 172) อยางไรกตาม ยงมการพบวา คณลกษณะดงกลาวมความส าคญแตกตางกนไปตามสถานการณ เชน รเรมสรางสรรคมสวนใหผน าประสบความส าเรจในสถานการณหนง แตอาจไมเกยวของกบความส าเรจของผน าทอยในสถานการณซงแตกตางออกไป โดยศกษาทฤษฎคณลกษณะไดดงน

6

จากการวจยของประทป บนชย ( 2546, หนา 11) ศกษาเรอง รปแบบการพฒนาภาวะผน าตามแนวภาวะผน าพสยสมบรณของผบรหารสถานศกษาในระดบการศกษาขนพนฐาน พบวา ทฤษฎทเชอวา คนบางคนเกดมาเพอการเปนผน าโดยเฉพาะผน าทยงใหญในอดตไมวาจะเปน Napoleon, Alexander the Great, Abraham Lincoln, Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Sir Winston Leonard Spencer-Churchill, John Fitzgerald Kennedy, Nelson Mandela และ Margaret Thatcher ดเหมอนวาพวกเขาแตกตางจากคนธรรมดาในหลายดาน ซงภายใตพนฐานความเชอน นกวจยไดสรางมมมองทเรยกวา “ทฤษฎบคคลยงใหญ (the great man theories) ขนมา ซงเชอวาผน าทยงใหญจะมคณลกษณะทส าคญทท าใหพวกเขาแตกตางจากบคคลอน เชนเดยวกบ Bass (1990, pp. 79-81) ไดทบทวนงานวจยทเกยวกบผน ามากกวา 163 เรอง ตงแตป ค.ศ. 1948-1970 จนท าใหเขาสามารถระบคณลกษณะของผน าทดวาขนอยกบคณลกษณะ 6 ประการ คอ คณลกษณะทางรางกาย ภมหลงทางสงคม สตปญญา บคลกภาพ คณลกษณะทเกยวกบงาน และคณลกษณะทางสงคม ซงในแตละคณลกษณะสามารถอธบายไดดงน

1. คณลกษณะทางรางกาย ( physical characteristics) ประกอบดวย ความแขงแรง ( activity, energy) รปราง ( appearance grooming) ความสง ( height) น าหนก ( weight) ซงกลาวไดวา ความสมพนธระหวางความเปนผน าทมประสทธภาพ และมประสทธผลกบคณลกษณะทางรางกายใหผลลพธทขดแยงกน เชน การมสวนสง และน าหนกมากกวาไมไดเปนตวบงชวา ความเปนผน าจะมประสทธภาพ และประสทธผลหรอไม แตกมองคกรจ านวนมากเชอวาบคคลทมรปรางสวนใหญ จะจ าเปนตอการเชอฟงของผตาม ซงกสามารถอธบายไดอยบนพนฐานของอ านาจ การบงคบหรอความกลว แตในขณะเดยวกน Mahatma Gandhi, Napoleon, Stalin และ Deng Xiaoping กเปนตวอยางของบคคลรปรางเลก แตกเปนผน าทยงใหญได

2. คณลกษณะดานภมหลงทางสงคม ( social background) ประกอบดวย การศกษา (education) สถานภาพทางสงคม ( social status) และการเปลยนแปลงสถานภาพทางสงคม (mobility) ไดแสดงความคดเหนเกยวกบสถานภาพทางสงคมเศรษฐกจทด จะเปนขอไดเปรยบตอการเขาสสถานภาพทางของความเปนผน า บคคลทมสถานะทางเศรษฐกจ และสงคมต าแตสามารถกาวสสถานภาพทางสงคมทสงกวาได จะไปสต าแหนงผน าระดบสงไดมากกวา และในปจจบน ผน าทมการศกษาดจะมโอกาสเขาสต าแหนงผน าไดดกวา

3. คณลกษณะดานสตปญญา และความสามารถ ( intelligence and ability) ซง Bass (1990) สรปไววา ผน าทมความร (knowledge) มดลพนจ (judgment) มทกษะในการพดไดอยางคลองแคลว ปฏภาณไหวพรบด สงเหลานเปนตวบงชไดในระดบหนงวา ผน าทมประสทธภาพ และประสทธผลตองมคณสมบตเหลานอย ถงแมวาจะตองศกษาปจจยอน ๆ มาประกอบกตาม

7

4. คณลกษณะดานบคลกภาพ ( personality) พบวา Bass and Avolio (1990) แสดงความคดเหนวา บคลกภาพประกอบดวยการมความเชอมนในตนเอง ( self-confidence) มความซอสตย (integrity) อดทนตอความเครยด ( tolerance of stress) การควบคมอารมณไดด ( emotional control) มความกระตอรอรน ( enthusiasm) ความตนตว ( alertness) มความคดรเรมสรางสรรค ( original, originality) มความสามารถในการปรบตว ( adaptability) เปนคนเปดเผยไมเกบตว ( extroversion) เปนตน แสดงใหเหนวา คณลกษณะดานบคลกภาพ จะตองน ามาศกษาในเรองของความเปนผน า

5. คณลกษณะทเกยวกบงาน ( task-related characteristic) ประกอบดวย ความขยน หมนเพยร (drive to achieve) ความรบผดชอบ ( responsibility) การไมยอทอตออปสรรค ( persistence against obstacle) จะตองมความมงงานสง รเรมงานใหม ๆ ผทจะเปนผน าทดไดจะตองมคณสมบตเหลาน

6. คณลกษณะทางสงคม ( social characteristics) ประกอบดวย ความนยมแพรหลาย (popularity) มทกษะความสมพนธระหวางบคคล ( interpersonal skills) มเสนหดงดด (attractiveness) ความรวมมอ ( cooperativeness) ชอบสงคม ( social participation) นกการทต (diplomacy)

จากการระบคณลกษณะเหลานของ Bass (1990) มสวนในการสรางความสามคค ความไววางใจ ซงเปนทยดเหนยวของกลมได

Bass (1990, p. 87) ไดแสดงแนวความคดทไดจากการศกษางานวจยเกา 167 เรอง วา “การศกษาเกยวกบภาวะผน าในระยะเรมแรกนน เปนการเปรยบเทยบคณลกษณะของบคคลทเปนผน ากบบคคลทเปนผตาม และทฤษฎกลมนมสมมตฐานวา ผน าเปนโดยก าเนด ไมใชถกสรางขนมา (born not mode)

Mosley (1996, p. 397) ไดกลาวแยงกบคณสมบตของผน าทง 6 ประการ ดงกลาวขางตน โดยไดกลาวถงขอจ ากดทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะวา นกวจยไมสามารถระบคณลกษณะทแนนอนชดเจนในการจ าแนกวา บคคลทมภาวะผน า และไมมภาวะผน ามคณลกษณะทแตกตางกนอยางไร ซงในบางครงคณลกษณะอยางหนงกเหมาะสมกบสถานการณแบบหนงแตกไมเหมาะสมกบสถานการณอกแบบหนงโดยสงเกตไดจาก Bass (1990, pp. 79-81) ทผานมาพบวา รายการของคณลกษณะทส าคญของความเปนผน ามเพมมากขนทกท แตกยงไมสามารถระบคณลกษณะเดน ๆ ไดวา คณลกษณะแบบใดจะมประสทธภาพ และประสทธผลตอสถานการณใด ทฤษฎคณลกษณะน จงยงมขอบกพรอง กลาวคอ Mosley (1996, p. 397) ไดสรปวา ไมมคณลกษณะของผน าทถกคนพบวา เกยวพนกนอยางสม าเสมอกบความส าเรจของการน า

8

แนวคดทฤษฎภาวะผน าเชงคณลกษณะของ Bass (1990) และ Mosley (1996) สรปไดวา การมคณลกษณะทเหมาะสม และสอดคลอง จะชวยใหผน ามแนวโนมทจะเกดประสทธผลมากขน แตกไมอาจรบประกนไดแนนอนวาจะตองมประสทธผล ผน าทมคณลกษณะแบบหนงเฉพาะตนอาจมประสทธผลไดในสถานการณหนง แตในอกสถานการณหนงอาจไรประสทธผลกได ยงกวานนผน าทมแบบแผนของคณลกษณะของตนนแตกตางกน แตสามารถทจะมประสทธผลไดในสถานการณเดยวกน 2.2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน าเชงพฤตกรรม (behavioral theories)

ในชวงปลายทศวรรษท 1940 นกวจยไดศกษาภาวะผน าเชงคณลกษณะทยงมขอบกพรองอย ท าใหนกพฤตกรรมศาสตรมงความสนใจเรอง ภาวะผน าในการศกษาพฤตกรรมของผน าทเกดขนจรงวา ผน าจรง ๆ แลวเขาท าอะไร และท าอยางไร คอ ศกษาวาภาวะผน าทมประสทธภาพ และประสทธผลนน จะตองใชพฤตกรรมอยางไรในการน าจงจะท าใหกลมบรรลเปาหมายได นกวจยกลมนจงมงศกษาพฤตกรรมทแบงแยก ระหวางผน าทมประสทธภาพ และประสทธผลกบผน าทขาดประสทธภาพ และประสทธผล คลายกบทฤษฎเชงคณลกษณะ และพวกเขาเชอวาพฤตกรรมทคนพบนน จะเปนพฤตกรรมทประยกตใชโดยทวไป ไมตองค านงถงสถานการณทผน าเผชญอยกได ดงนน จงพยายามศกษาคนควาวา รปแบบพฤตกรรมใดทดทสดในการน า เพอน าเอารปแบบนนไปพฒนาใหบคคลมรปแบบพฤตกรรมแบบนนเพอทจะไดผน าทมคณภาพ สมมตฐานของทฤษฎนจงเชอวา ภาวะผน าถกสรางขนไดไมใชเปนมาโดยก าเนด ( made not born) จากการศกษาภาวะผน าเชงพฤตกรรมทมอยหลากหลาย มทงทศกษาพฤตกรรมการใชอ านาจ พฤตกรรม การบรหารจดการ เปนตน โดยจะศกษาแนวคดตาง ๆ ดงน

การศกษาของมหาวทยาลยมชแกน ( Michigan studies) นกวจยในกลมน เปนนกวจยของมหาวทยาลยมชแกน น าโดย RensisLikertในป ค.ศ. 1966 ไดใชกลยทธในการศกษาภาวะผน าทแตกตางจากความคดของ Kurt Lewinของมหาวทยาลยไอโอวา เขาไดศกษาภาวะผน าโดยพจารณาความสมพนธระหวางผน า และผตาม กบประสทธภาพ และประสทธผลของงาน โดยไดระบพฤตกรรมผน าไว 2 แบบ คอ ผน าทมพฤตกรรมแบบมงคน ( employee-centered leader behavior) และผน าทมพฤตกรรมมงงาน ( job-centered leader behavior) โดยมรายละเอยดดงน ( Lunenburg & Ornstein, 1996, pp. 128-129)

1. พฤตกรรมของผน าแบบมงคน ผน าแบบนจะเนนเรองความสมพนธระหวางบคคล ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล สนใจ และเขาใจความตองการของพนกงาน

9

2. พฤตกรรมของผน าแบบมงงาน ผน าแบบนจะเนนไปทผลผลตเปนสงส าคญ จงใหความส าคญกบงาน และเทคนคตาง ๆ ในการผลต เพอใหงานบรรลเปาหมายตามทก าหนดไวโดยมองวาพนกงานเปนเพยงปจจยหนงทท าใหงานส าเรจเทานน

Likert (1967) ไดพฒนาแนวความคดของมหาวทยาลยมชแกน ในป ค.ศ. 1961 โดยไดน าแนวความคดพฤตกรรมผน าแบบมงคน และแบบมงงานมาท าการวจย โดยแบง เปน 4 ระบบ แลวน ามาวางเรยงกนเปนแนว เรมตนตงแตผน าแบบเผดจการไปจนถงผน าแบบมสวนรวม

แนวคดของ Likert (1967) แนวคดของ Likert (1967, pp. 126-127) สามารถอธบายไดวา ระบบท 1 พฤตกรรมผน าเผดจการแบบเบดเสรจ ( exploitative autocratic) ระบบนผน าจะ

เปนผตดสนใจทกอยางวาตองท าอะไร ใครตองท า ตองท าอยางไร ท าทไหน และจะตองใหเสรจเมอไร ถางานไมส าเรจจะตองมการลงโทษ ผน าไวใจผตามนอย ระดบความไววางใจ และความเชอมนระหวางผน า และผตามจะมต า

ระบบท 2 พฤตกรรมผน าแบบเผดจการอยางมเมตตา ( benevolent autocratic) ระบบนผน ายงเปนคนตดสนใจอย แตใหผตามมอสระอยางบาง ผน าแบบนจะมเจตคตแบบพอปกครองลก ตราบใดทผตามยงปฏบตงานตามระเบยบอย ผน าจะดแลผตามเปนอยางด ระดบความไววางใจ และความสมพนธระหวางผน า และผตามยงคงต าอย

ระบบท 3 พฤตกรรมผน าแบบปรกษาหารอ (consultative) ระบบนผน าจะปรกษา หารอกบผตามกอนทจะก าหนดเปาหมายหรอการตดสนใจ ผตามมอสระมากขนอก ผน าระบบนตองการคดเหนของผตามกอนตดสนใจ ผน าจะใหรางวลแกผทท างานด มากกวาการลงโทษเมอท างานผดพลาด เปนแรงจงใจใหผตาม บรรยากาศเปนกนเอง ระดบความไววางใจ และความสมพนธระหวางผน ากบผตามมสง

ระบบท 4 พฤตกรรมผน าแบบมสวนรวม ( participative) ระบบนผน าเนนใหผตามมสวนรวมอยางเตมทในการก าหนดเปาหมาย และการตดสนใจ ผตามเปนอสระ ถกเถยงกบผน าได ผน าแสดงความสนบสนนแทนการขมข ทกสวนของผตามมสวนรวมในการบรหารงานทวทงองคกร

อยางไรกด อาจกลาวไดวา วตถประสงคงานวจยของมหาวทยาลย Michigan ความเปนผน าสวนใหญของทมงานเพอคนหาหลก และวธความเปนผน าทมประสทธผล โดยมงใหความส าคญของผลผลต (production orientation) หรอท างานใหประสบความส าเรจ และมการมงใหความส าคญกบคน (employee orientation) หรอการสนบสนนในการท างานหวหนาจะท าใหมผลผลตสงในกลม และดแลใหความส าคญกบผลผลต และคน จากการวจยท าการคนพบทมงเนนคน ( employee centered supervisors) จะมสวสดการมงเนนใหลกนอง ในทางกลบกนหวหนาทมงเนนผลผลต

10

(production centered supervisors) จะมลกษณะทมงเนนความส าเรจในการพฒนามากกวา โดยทวไปหวหนางานทมงเนนคน พบวา มกลมงานทมผลผลตมากกวากลมทมหวหนางานทมงเนนผลผลต (Likert, 1961)

การวจยในภายหลงโดย Likert (1961) ไดเสรมเพมเตมในการศกษา แบบฉบบของผน าทมสวนรวม เชน ผน าควรใชการประชมของกลมเพอกระตน การทสวนรวมของพนกงานในการท าการตดสนใจ และแกปญหา การตดตอสอสารความรวมมอกน และการแกปญหาของความขดแยง ผน าแบบมสวนรวมชวยสนบสนน และแนะแนวทาง การตดสนใจของกลม และมงเนนใหท าการตดสนใจ และแกปญหา

การศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ ( Ohio state leadership studies) ในป ค.ศ. 1945 กลมนกวจยของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ คอ Hemphill and Coons (1957) ไดเรมตนคนความตทางพฤตกรรมของผน าอยางกวางขวาง โดยใชแบบสอบถามทพวกเขาไดสรางขน ซงเปนแบบสอบถามทเปนทรจกกนทวไปจนถงปจจบน คอ Leader Behavior Descriptive Questionnaire (LBDQ) จากการวจยพบวา พฤตกรรมของผน าสามารถอธบายไดใน 2 มต คอ การมงคน และการมงงาน ดงน

1. การมงคน (consideration) หมายถง ผน าทใหความส าคญกบความสมพนธดานจตใจของผตาม เชน การรบฟงความคดเหนของผตาม ปฏบตกบผตามอยางเทาเทยมกน ถามการเปลยนแปลงจะบอกใหทราบลวงหนา ใสใจกบความเปนอยของผตาม ยกยองผตาม เปนมตรกบผตาม เปนตน ผน าประเภทนจะค านงถงผตามเปนส าคญ

2. การมงงาน ( initiating) หมายถง ผน าทมงการก ากบผตาม เพอทจะไดท างานไดส าเรจตามทผน าตองการ เชน การวางก าหนดการท างาน วางมาตรฐานการปฏบตงาน กระตนใหผตามท าตามระเบยบ ตดสนใจแทนผตาม ก าหนดบทบาทของ ผตามใหชดเจน เปนตน ผน าประเภทนจะค านงถงตนเองเปนหลก ใหความส าคญกบบทบาทของตนเองมากกวาบทบาทของผตาม

อยางไรกด ลกษณะขององคประกอบทส าคญของพฤตกรรมของผน า 2 ประการ คอ พฤตกรรมของผน าทจดอยในลกษณะแบบผน าทมความเอาใจใส ( consideration) นน กจะท าใหความสมพนธระหวางผน า และผใตบงคบบญชาเปนไปตามความอบอน ราบรน เตมไปดวยลกษณะฉนทมตรทดตอกน มความเชอถอ และมความไววางใจซงกน และกน มความเคารพในความแตกตางระหวางบคคล หรออาจกลาวไดวาผน าประเภทนเปนประเภทมงความส าคญ 2 พฤตกรรมของผน าทจดอยในลกษณะแบบผน าทมความคดรเรม ( initiating structure) นนจะมความเครงครดในการท างานมาก มกจะมองความสมพนธของตวเองกบผรวมงานเฉพาะตามบทบาท และหนาทเปนไปตามโครงการสรางขององคการ และตามชองทางเดนของงานตามขนตอน ของการ

11

ปฏบตงาน และเปนไปตามชองทางของการตดตอสอสารเทานน หรออาจกลาวไดวา ผน าประเภทนเปนประเภทมงงานเปนส าคญ

การศกษาพฤตกรรมของผน าของมหาวทยาลย Ohio ภาพการศกษาพฤตกรรมของผน าของมหาวทยาลย Ohio แสดงใหเหนถงผลลพธจาก

การศกษา เปนการวดความสมพนธระหวางพฤตกรรมของผน า และประสทธภาพของผน า เครองมอทใชวดผลจากรายงานของการด าเนนงานจากหนวยงานของผน า การเขา-ออกของผใตบงคบบญชา และอตราการรองทกขของผใตบงคบบญชา ขอสงเกตผน าทมงคน และมงงานสงจะท าใหผใตบงคบบญชามผลการด าเนนงานทต า การเขา-ออกงาน และอตราการรองทกขสง ถาผน าทมงคนต า และมงงานสง จะท าใหผใตบงคบบญชามผลการด าเนนงานทสง การเขา-ออกงาน และอตราการรองทกขสง และถาผน าทมงคนสง และมงงานต า จะท าใหผใตบงคบบญชามผลการด าเนนงานทต า การเขา-ออกงาน และอตราการรองทกขต า

นกวจยทรฐโอไฮโอ แสดงความคดเหนวา ผน าทมงความเอาใจใส (มงคน) สง จะมความอบอนทางอารมณของสงคม ( socio emotional) จงท าใหลกนองมความพงพอใจมากกวา และมผลการปฏบตงานทดกวา แตตอมาผลในการวจยกลบแสดงใหเหนวา ผน าควรมลกษณะทงเอาใจใส (มงคน) และมโครงสรางความคดรเรม (มงงาน) ในระดบทสง กลาวคอ มความเปนผน าทมงาน และตวพนกงานเปนศนยกลาง ( job-centered and employee centered leadership) อนเปนการก าหนดความมประสทธผลของความเปนผน าของบคคลในองคการ ซงลกษณะทง 2 อยางนมอทธพลตอแนวความคดของวธการศกษาตารางของการเปนผน า ( the leadership grid approach) จากแนวความคดทไดจากการศกษาของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอน เปนพนฐานความคดทท าใหนกวชาการทสนใจเรองภาวะผน า น าไปพฒนาทฤษฎภาวะผน าเชงพฤตกรรมในระยะเวลาตอมาอกหลายทฤษฎ เชน ทฤษฎภาวะผน า 3 มตของ Reddin (2010) (Reddin’s 3D leadership model)

จากการวจยภาวะผน าของมหาวทยาลยแหงรฐโอไฮโอ ไดแบงพฤตกรรมผน าเปน 2 มต คอ มงคน และมงงาน ตอมาไดน ามาขยายเพมเตมเปน 3 มต คอ การพจารณาประสทธผลของงาน (effectiveness) มาประกอบเพมขน เพราะภาวะผน าไมวาจะมงคนหรอมงงานขนอยกบสถานการณตาง ๆ ดวย จงเรยกวา ทฤษฎ 3 มต (three dimension theory) สาระส าคญของทฤษฎภาวะผน า 3 มต เรมจากแนวคดพนฐานทวา ถาพจารณาเฉพาะพฤตกรรมการบรหารทมงคนหรอมงงานแลว จะไดพฤตกรรมผน า 4 แบบ

12

พฤตกรรมผน าตามทฤษฎนม 4 แบบ คอ แบบท 1 ผน าแบบแยกตว (separated) เปนผน าทไมมงคน ไมมงงาน ท างานไปวนๆ แบบท 2 ผน าแบบเสยสละ (dedicated) เปนผน าททมเทใหกบงานโดยขาดความ สมพนธท

ดกบคน แบบท 3 ผน าแบบมตรสมพนธ ( related) เปนผน าทเนนความสมพนธกบผตาม ค านง ถง

งานแตเพยงเลกนอย แบบท 4 ผน าแบบผสมผสาน ( integrated) เปนผน าทมงทงความสมพนธกบคน และมงทง

ผลงานของงาน ดงนนจะเหนไดวา ทฤษฎ 3 มตน คอ การพจารณาประสทธผลของงาน ( effectiveness) มา

ประกอบเพมขน เพราะภาวะผน าไมวาจะมงคนหรอมงงานขนอยกบสถานการณตางๆ ดวย จงเรยกวา ทฤษฎ 3 มต (three dimension theory)

จากแนวคดทฤษฎเกยวกบภาวะผน าทไดกลาวถงในขางตนนนเปนทฤษฎภาวะผน าทมงศกษาผน าทงดานคณลกษณะ และพฤตกรรมเพอสรางผน าทจะน าองคกรไปสความส าเรจได ตงแตป ค.ศ. 1960 เปนตนมา นกวจยดานภาวะผน ายอมรบวา ทฤษฎเชงพฤตกรรมมขอจ ากดในการทจะบอกวา พฤตกรรมผน าแบบใดจงมประสทธภาพ และประสทธผลมากนอยนนไมชดเจน เพราะบางสถานการณพฤตกรรมแบบมงคนมประสทธภาพ และประสทธผลมากกวาพฤตกรรมแบบมงงาน ในขณะเดยวกน บางสถานการณพฤตกรรมแบบมงงานกมประสทธภาพ และประสทธผลสงกวาแบบมงคน นกวชาการในชวงนจงเรมหาแนวคดใหมวาภาวะผน าทจะท าใหประสบความส าเรจไดนน ควรมคณลกษณะอยางไร ทงน Ulrich (1996, p. 215) มแนวความคดในเรองของภาวะผน าทจะน าองคกรไปสความส าเรจได โดยกลาววา “ผน าทจะประสบความส าเรจแหงอนาคต ตองเปนบคคลทนาเชอถอ และตองมความสามารถในการบรหารองคกรดวย” โดยไดน าเสนอแบบจ าลองความคดของผน าใน Leadership Charge = Credibility x Capability ทอาจกลาวไดวา ภาวะผน าเกดจากองคประกอบของคณลกษณะสวนตน 2 ดาน คอ ดานความนาเชอถอ และดานความสามารถเชงบรหารจดการ 2.3 แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน า Full Range (Full Range Leadership--FRL)

แนวคดภาวะผน า Full Range (Full Range Leadership--FRL) เปนแนวคดหนงทมการน ามาใชในการพฒนาภาวะผน ากนอยางแพรหลายในตางประเทศ ในอเมรกา ยโรป และเอเชย ทงในหนวยงานรฐบาล เอกชน และองคกรตาง ๆ แนวคดนไดถกน าเสนอโดย Bass and Avolio (1990, 1993) ซงเปนการน าเอาแนวคดภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย ( laissez-faire leadership) แนวคด

13

ภาวะผน าแบบแบบแลกเปลยน ( transactional leadership) และแนวคดภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ (transformational leadership) มาจดระบบเปนแนวพสย ( range) ของภาวะผน า โดยเรมจากภาวะผน าทไมมภาวะผน า ( Laissez-Faire--LF) ซงเปนภาวะผน าพสยต า ( low range) ผานไปยงภาวะผน าแบบแลกเปลยน ( Transactional Leadership--TA) ซงถอเปนภาวะผน าพสยกลาง ( middle range) ไปสภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ ( Transformational Leadership--TF) ซงถอวาเปนภาวะผน าพสยสง ( high range) ผน าทมภาวะผน าพสยต าจะเปนผน าทขาดประสทธผล ผตามปฏบตงานไดต ากวาทคาดหวง ผน าทมภาวะผน าพสยกลางจะเปนผน าทมประสทธผลในระดบปานกลาง ผตามปฏบตงานไดต ากวาทคาดหวงถงตามทคาดหวง ผน าทมภาวะผน าพสยสงจะเปนผน าทมประสทธผลสง ผตามปฏบตงานไดสงกวาความคาดหวง

ประวตความเปนมาของภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range แนวคดภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นน เกดจากการวจยเกยวกบภาวะผน ามา

มากกวา 100 ป เปนการน าเอาแนวความคดเกยวกบพฤตกรรมผน าแบบแลกเปลยน ( transactional leadership) กบพฤตกรรมภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ ( transformational leadership) มาสงเคราะหจดรปแบบใหมใหเปนระบบ ซงมรายละเอยดดงตอไปน

Stogdill (1974, p. 23) ไดศกษาทบทวนวรรณกรรมทเกยวกบภาวะผน ากวา 5,000 ชน เขาไดขอคนพบทสรปไดวา “บคลกลกษณะของแตละบคคล และความตองการของสถานการณในขณะใดขณะหนงเปนสงทสรางภาวะผน าใหเกดขน เขาเชอวาภาวะผน ามอยในตวตนคนอยกอนแลวมากกวาการสรางใหมขน แตภาวะผน าจะปรากฏขนตามสถานการณแตละสถานการณทอบตขน

Burns (1978, p. 20) ไดเปดหนาใหมของการวจยภาวะผน า เมอเขาเสนอมโนทศนเกยวกบภาวะผน าแบบแลกเปลยน ( transactional leadership) และภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ (transformational leadership) ภาวะผน าแบบแลกเปลยน หมายถง การแลกเปลยนสงใดสงหนงกบคนใดคนหนง สวนภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพหมายถง แนวความคดทมพลง และมความซบซอนมากกวาภาวะผน าแบบแลกเปลยน ซงมโนทศนใหมของภาวะผน าน จะปรากฏเมอใครคนใดคนหนงหรอมากกวาถกสนบสนนใหเปนผน า โดยผตาม และผน าซงเขาเหลานนจะตองเปนผทมการจงใจ และคณธรรมสงกวาผอน Burns ยงเสนอเพมเตมอกวา ความส าคญของผน านนจะตองมศรทธาบารม (charismatic) ทมคณภาพเพยงพอทจะสนบสนนวสยทศนหรอไม

Bass (1985, p. 60) ไดท าการขยายแนวคดของ Burns โดยเขาเสนอวาภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพนน ประกอบดวยองคประกอบภาวะผน าตอไปน

14

1. ภาวะผน าแบบศรทธาบารม ( inspirational motivation) ซงตองสรางวสยทศน และการลดบนดาลใจใหผอนเหนดวยกบวสยทศนนน

2. การใหความส าคญเปนรายบคคล ( individualized consideration) ซงเปนการเนนใหผน าพฒนาผตามดวย

3. การกระตนใหใชปญญา ( intellectual stimulation) ซงเปนการกระตนใหผตามใชวธการใหม ๆ ในการคนหาปญหา และแกไขปญหา

Bass (1985) และ Burns (1978) กลาวถง ภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพไวคลายกน คอ ผน าจะตองมอทธพลตอความคดของผตาม โดยเฉพาะบคลกภาพทตองมเสนหาบารม และเปาหมายของงานเปนจดยนทส าคญของผน า มนกคดนกวจยเกยวกบภาวะผน าไดศกษาเกยวกบภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพแลวสรปวา “สงส าคญของผน านนจะตองมวสยทศนรวม ปรบเปลยนวฒนธรรมขององคกร เปนแบบอยางทด เปนผสอนงาน นาเชอถอไววางใจได และสรางพลงใหแกผตามได ซงสงเหลานดลบนดาลใจใหผตามมความพยายามพเศษ สามารถน าตวเอง และมความมงมนอนแรงกลาทจะไปสเปาหมายของกลม ของผน า และขององคกร ( Bass, 1985; Bennis&Nanus, 1985; Fairholm, 1995; Kouzes& Posner, 1989; Tichy&Devanna, 1990)

Bass (1985) มแนวคดเกยวกบภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพกบภาวะผน าแบบแลกเปลยนแตกตางจาก Burns (1978) ตรงท Burns (1978) แยกผน าทง 2 แบบออกจากกนในลกษณะทเปนอสระตอกน แต Bass (1985) เนนวา ประสทธผลของผน านนตองใชภาวะผน าทงแบบแลกเปลยน และแบบเปลยนแปลงสภาพผสมผสานเขาดวยกน จากแนวคดนเองจงน าไปสการเกดมโนทศนเกยวกบภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range Leadership

Bass and Avolio (1994) เขยนหนงสอชอ Improving Organizational Effectiveness through Transformational Leadership เพอเปนการพฒนาขยายกรอบความคดเกยวกบภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range ซงเขาทงสองไดศกษาอยางกวางขวาง พบวาภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพนนส าคญ และเหมาะสมกบบรบทของสภาวการณของโลกทก าลงมการเปลยนแปลง

Avolio (1999) เขยนหนงสอชอ Full Range Leadership Development: Building the Vital Forces in Organizations เพอขยายแนวคดของภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range อยางเปนระบบ (system) ไมใชเปนตวบคคล ( person) หรอกระบวนการ ( process) และเขากไดสรางรปแบบของภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range Leadership

มโนทศนของแนวคดภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range Bass (1985, pp. 12-13) กลาววา ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นนเปนการ

ผสมผสานกนระหวางแนวคดภาวะผน าแบบแลกเปลยนกบภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ ซง

15

ผน าจะตองขบเคลอนผตามใหเกดเจตคตทเปนประโยชนของกลม ขององคกร และสงคมเหนอกวาการเหนแกประโยชนสวนตน โดยการสรางใหเกดความภาคภมใจแกผตาม

Bass and Avolio (1994) ใหทศนะวา ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นน พฒนาขนบนพนฐานของแนวคดภาวะผน าแบบแลกเปลยน

Avolio (1999) กลาววา ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range ประกอบดวยพฤตกรรมผน า 3 แบบ มาผสมผสานตอเนองอยางเปนระบบ คอ ภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย ( laissez-faire leadership) ภาวะผน าแบบแลกเปลยน ( transactional leadership) และภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ (transformational leadership) ซงภาวะผน าแบบตามสบายนนผน าหลกเลยงการตดสนใจถอเปนขนสดทายต าสดของภาวะผน าหรอเรยกวา เปนผน าแบบเสรนยม ( laissez-faire) ภาวะผน าแบบแลกเปลยนนนผน าจะมพฤตกรรมการใหรางวลตามสถานการณทเหมาะสม ( contingent reward) การบรหารงานแบบวางเฉยเชงรก และเชงรบ ( management-by-exception active & passive) สวนภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพนนผน ามลกษณะพฤตกรรมทมบารมนาเชอถอ ( idealized influence) การดลบนดาลใจ ( inspirational motivation) การกระตนผตามใหใชปญญา ( intellectual stimulation) การใหความส าคญเปนรายบคคลอยางทวถง (individualized consideration)

ทมนกวชาการจากส านกงานพฒนาองคกร และวชาชพ ( office of professional and organizational development) แหงมหาวทยาลย Nebraska-Lincoln เสนอวา “ภาวะผน า Full Range นน เหมาะสมอยางยงกบการบรหารทามกลางการเปลยนแปลง ภาวะผน าแบบแลกเปลยนเพยงอยางเดยวนนไมเพยงพอ เพราะวาภาวะผน าแบบแลกเปลยนนนบรหารงานเพอรกษาสภาพเดม ( quit pro quo) เทานน ผตามมกท าเพอประโยชนสวนตนเพอใหไดรบรางวล พวกเขาจงหลกเลยงความเสยง แทนการบรหารจดการความเสยง ซงแนวคดนมพนฐานจากแนวคดของ Bass and Avolio (1994) ซงกลาววา “ภาวะผน า Full Range นน จะตองน าเอาภาวะผน าแบบเสรนยม ภาวะผน าแบบแลกเปลยน และภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพมาเชอมตอกน และพฒนาอยางเปนระบบ

ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นน เปนการแยกแยะใหเหนถงผน าทมประสทธผล และผน าทขาดประสทธผล โดยผานแนวความคดของภาวะผน าแบบแลกเปลยน และภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ

Avolio (1999) ไดน าเสนอภาพเปรยบเทยบแสดงใหเหนภาวะผน าทมประสทธผล และผน าทขาดประสทธผล ถาภาวะผน าแบบเสรนยม และภาวะผน าแบบแลกเปลยนมมากกวาภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพ กจะกลายเปนภาวะผน าทขาดประสทธผล ( ineffective leadership) ในขณะเดยวกน ถามภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพมากกวาภาวะผน าแบบแลกเปลยน และเสรนยมนอย กจะเปนภาวะผน าทมประสทธผล (effective leadership)

16

โดยสรปแลว ภาวะผน าตามแนวภาวะผน า Full Range นน เปนการพฒนาภาวะผน าแบบเสรนยมทมพสยต า ผานภาวะผน าแบบแลกเปลยนซงมพสยกลาง ไปสภาวะผน าแบบเปลยนแปลงสภาพซงมพสยสง เพอมงสพสยทสมบรณของภาวะผน าทมประสทธผลนนเอง

โมเดลภาวะผน า Full Range (model of the Full Range of leadership) Bass (1977b), Bass (1999), Bass and Avolio (1993) และ Bass and Avolio (1994) ได

เสนอโมเดลภาวะผน า Full Rang โดยใชผลวเคราะหองคประกอบภาวะผน าตามรปแบบภาวะผน าทเคยเสนอในป ค.ศ. 1985 โมเดลนประกอบดวยภาวะผน า 3 ระบบ คอ ภาวะผน าการเปลยนแปลง (transformational leadership) ภาวะผน าแบบแลกเปลยน ( transactional leadership) และภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย (laissez-faire leadership) ดงมรายละเอยดตอไปน

1. ภาวะผน าการเปลยนแปลง ( transformational leadership) เปนกระบวนการทผน ามอทธพลตอผรวมงาน และผตาม โดยเปลยนแปลงความพยายาม และพฒนาความสามารถของผรวมงาน และผตามใหไปสระดบทสงขน ท าใหเกดการตระหนกรในภารกจ และวสยทศนของทม และขององคการ จงใจใหผรวมงาน และผตามมองใหไกลเกนกวาความสนใจของพวกเขาไปสประโยชนของกลม องคการหรอสงคม ซงกระบวนการผน ามอทธพลตอผรวมงาน และผตามนจะกระท าโดยผานองคประกอบพฤตกรรมเฉพาะ 4 ประการ คอ

1.1 การมอทธพลอยางมอดมการณ ( idealized influence) หมายถง การทผน าประพฤตตวเปนแบบอยาง หรอเปนโมเดลส าหรบผตาม ผน าจะเปนทยกยอง เคารพนบถอ ศรทธา ไววางใจ และท าใหผตามเกดความภาคภมใจเมอไดรวมงาน ผตามจะพยายามประพฤตปฏบตเหมอนกบผน า และตองเลยนแบบผน าของเขา สงทผน าตองปฏบตเพอบรรลถงคณลกษณะน คอ ผน าจะตองค านงความตองการของผอนเหนอความตองการของตนเอง ผน าจะตองรวมเสยงกบผตาม ผน าจะมความสม าเสมอมากกวาการเอาแตอารมณ สามารถควบคมสตอารมณไดในสถานการณวกฤต ผน าเปนผทไวใจไดวาจะท าในสงทถกตอง ผน าจะเปนผทมศลธรรม และจรยธรรมสง ผน าจะหลกเลยงทจะใชอ านาจเพอผลประโยชนสวนตน แตจะประพฤตตนเพอใหเกดประโยชนแกผอน และเพอประโยชนของกลม ผน าจะแสดงใหเหนถงความเฉลยวฉลาด ความมสมรรถภาพ ความตงใจ การเชอมนในตนเอง ความแนวแนในอดมการณ ความเชอ และคานยมของเขา ผน าจะเสรมความภาคภมใจ ความจงรกภกด และความมนใจของผตาม และท าใหผตามมความเปนพวกเดยวกนกบผน าโดยอาศยวสยทศน และมจดประสงครวมกน

1.2 การสรางแรงบนดาลใจ (inspiration motivation) หมายถง การทผน าจะประพฤตในทางทจงใจใหเกดแรงบนดาลใจกบผตาม โดยใหความหมาย และทาทายในเรองงานกบผตาม ผน าจะกระตนจตวญญาณของทม ( team spirit) ใหมชวตชวา มการแสดงออกซงความกระตอรอรน และ

17

การมองโลกในแงด ผน าจะสราง และสอความตองการทผน าตองการอยางชดเจน ผน าจะแสดงการอทศตวหรอความผกพนตอเปาหมาย และวสนทศนรวมกน ผน าจะแสดงความเชอมน และแสดงใหเหนความตงใจอยางแนวแนวาจะสามารถบรรลเปาหมายได ผน าจะชวยใหผตามมองขางผลประโยชนของตน เพอวสยทศน และภารกจขององคการ ผน าจะชวยใหผตามพฒนาความผกพนของตนตอเปาหมายระยะยาว และบอยครงพบวา การสรางแรงบนดาลใจนเกดขน โดยผานการค านงถงความเปนปจเจกบคคล และการกระตนทางปญญา โดยการค านงถงความเปนปจเจกบคคล ท าใหผตามรสกวาตนเองมคณคา และกระตนใหพวกเขาสามารถจดการกบปญหาทตนเองเผชญได สวนการกระตนทางปญญาชวยใหผตามจดการกบอปสรรคของตนเอง และเสรมความคดรเรมสรางสรรค

1.3 การกระตนทางปญญา ( intellectual stimulation) หมายถง ผน ามการกระตนผตามใหตระหนกถงปญหาตาง ๆ ทเกดขนในหนวยงาน ท าใหผตามมความตองการหาแนวทางใหม ๆ มาแกปญหาในหนวยงาน เพอหาขอสรปใหมทดกวาเดม เพอท าใหเกดสงใหม และสรางสรรค โดยการตงสมมตฐาน การเปลยนกรอบ ( reframing) การมองปญหา และการเผชญกบสถานการณเกา ๆ ดวยวถทางแบบใหม ๆ มการจงใจ และสนบสนนความคดรเรมใหม ๆ ในการพจารณาปญหา และการหาค าตอบของปญหา มการใหก าลงใจผตามใหพยายามหาทางแกปญหาดวยวธใหม ๆ ผน ามการกระตนใหผตามแสดงความคด และเหตผล และไมวจารณความคดของผตาม แมวามนจะแตกตางไปจากความคดของผน า ผน าท าใหผตามรสกวาปญหาทเกดขนเปนสงททาทาย และเปนโอกาสทดทจะแกปญหารวมกน โดยผน าจะสรางความเชอมนใหผตามวา ปญหาทกอยางตองมวธแกไข แมบางปญหาจะมอปสรรคมากมาย ผน าจะพสจนใหเหนวาสามารถเอาชนะอปสรรคทกอยางได จากความรวมมอรวมใจในการแกปญหาของผรวมงานทกคน ผตามจะไดรบการกระตนใหตงค าถามตอคานยมของตนเอง ความเชอมน และประเพณ การกระตนทางปญญา เปนสวนทส าคญของการพฒนาความสามารถของผตามในการทจะตระหนก เขาใจ และแกไขปญหาดวยตนเอง

1.4 การค านงถงความเปนปจเจกบคคล ( individualized consideration) ผน าจะมความสมพนธเกยวของกบผตามในฐานะเปนผน าใหการดแลเอาใจใสผตามเปนรายบคคล และท าใหผตามรสกมคณคา และมความส าคญ ผน าจะเปนโคช ( coach) และเปนทปรกษา ( advisor) ของผ ตามแตละคน เพอการพฒนาผตาม ผน าจะเอาใจใสเปนพเศษในความตองการของผตาม เพอความสมฤทธ และเตบโตของผตามแตละคน ผน าจะพฒนาศกยภาพของผตาม และเพอนรวมงานใหสงขน นอกจากน ผน าจะมการปฏบตตอผตามโดยการใหโอกาสในการเรยนรสงใหม ๆ สรางบรรยากาศของการใหการสนบสนน ค านงถงความแตกตางระหวางบคคลในดานความจ าเปน และความตองการ การประพฤตของผน าแสดงใหเหนวา ยอมรบความแตกตางระหวางบคคล ผน ามการ

18

สงเสรมการสอสารสองทาง และมปฏสมพนธกบผตามเปนการสวนตว ผน าสนใจในความกงวลของแตละบคคล เหนผตามเปนบคคลมากกวาเปนพนกงานหรอเปนเพยงปจจยการผลต ผน าจะมการฟงอยางมประสทธภาพ มการเอาใจเขามาใสใจเรา (empathy) ผน าจะมอบงานเพอเปนเครองมอในการพฒนาผตาม เปดโอกาสใหผตามไดใชความสามารถพเศษอยางเตมท และเรยนรสงใหม ๆ ททาทายความสามารถ ผน าจะดแลผตามวาตองการค าแนะน า การสนบสนน แลการชวยใหกาวหนาในการท างานทรบผดชอบอย โดยผตามจะไมรสกวาเขาก าลงถกตรวจสอบ

2. ภาวะผน าแบบแลกเปลยน ( transactional leadership) เปนกระบวนการทผน าใหรางวลหรอลงโทษผตาม ขนอยกบผลการปฏบตงานของผตาม ผน าใชกระบวนการแลกเปลยนเสรมแรงตามสถานการณ จงใจผตามใหปฏบตงาน และชวยใหผตามบรรลเปาหมาย โดยผน าจะระบบทบาท และขอก าหนดงานทชดเจน ท าใหผตามมความเชอมนทจะปฏบตงาน และเหนคณคาของผลลพธ ซงผน าจะตองรถงสงทผตามจะตองปฏบตเพอใหไดผลลพธทตองการ ผน าจงใจโดยเชอมโยงความตองการ และรางวลกบความส าเรจตามเปาหมาย รางวลสวนใหญเปนรางวลภายนอก โดยผน าจะตองรบรความตองการของผตาม ภาวะผน าแบบแลกเปลยนประกอบดวย

2.1 การใหรางวลตามสถานการณ ( contingent reward) ผน าจะท าใหผตามเขาใจชดเจนวา ตองการใหผตามท าอะไร หรอคาดหวงอะไรจากผตาม และจากนนจะจดการแลกเปลยนรางวลในรปของค ายกยองชมเชย ประกาศความดความชอบ ใหโบนส เมอผตามสามารถบรรลเปาหมายตามทคาดหวง ผน าแบบนมกจงใจโดยใหรางวลเปนการตอบแทน และมกจงใจดวยแรงจงใจขนพนฐานหรอแรงจงใจภายนอก

2.2 การบรหารแบบวางเฉย ( management-by-exception) เปนการบรหารงานทปลอยใหเปนไปตามสภาพเดม (status quo) ผน าไมพยายามเขาไปยงเกยว จะเขาไปแทรกกตอเมอมอะไรเกดผดพลาดขน หรอการท างานต ากวามาตรฐาน การเสรมแรงมกจะเปนทางลบ คอ ต าหน ใหขอมลยอนกลบทางลบ การบรหารแบบวางเฉย แบงไดเปน 2 แบบ คอ

2.2.1 การบรหารแบบวางเฉยเชงรก ( active management-by-exception) เปนการบรหารงานทเกยวของปฏสมพนธระหวางผน ากบผตามในเรองการแลกเปลยน ชนดกนไวดกวาแก ผน าเชงรกจะเนนการใหรางวลเมอผใตบงคบบญชาท างานไดส าเรจตามทคาดไว ดงนน ภาวะผน าแบบแลกเปลยนเชงรก จงประกอบไปดวยการแสวงหาขอมลทจะชวยใหผน าทราบความตองการของผตาม และชวยใหผตามทราบวาจะตองท าอะไร ตองแสดงบทบาทอยางไร จงจะท างานไดส าเรจ แรงจงใจของผตามจะสงขนถามความสอดคลองระหวางความตองการของผตามกบรางวลหรอผลตอบแทนทผตามปรารถนา 2.2.2 การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ ( passive management-by-exception) เปนการ

19

บรหารงานโดยใชวธการท างานแบบเดม และพยายามรกษาสถานภาพเดม ( status quo) ตราบเทาทวธการท างานแบบเกายงใชไดผล ถามอะไรผดพลาดหรอมสงผดปกตเกดขน ผน าทบรหารโดยการวางเฉยจะเขาไปแกไข 3. ภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย ( laissez-faire leadership) เปนกระบวนการทผน าไมม

ความพยายาม ขาดความรบผดชอบ ไมมการตดสนใจ ขาดการมสวนรวม เมอผตามตองการผน า ผน าจะไมอย ไมมวสยทศนเกยวกบภารกจขององคการ ไมมความชดเจนในเปาหมาย

Kuhnert (อางถงใน สเทพ พงษศรวฒน , 2544, หนา 332) ไดกลาวถงผน าการเปลยนแปลงวา ผน าการเปลยนแปลงจะใหความใสใจตอการท างานของผตาม และพฒนาผตามใหเตมศกยภาพไปพรอมกน ผน าทมลกษณะการเปลยนแปลงนน มระบบคานยม และอดมการณทเขมแขง ซงสามารถสงผลตอการเพมแรงจงใจของผตามใหปฏบตไปในแนวทางดงานตอสวนรวมมากกวาเพอประโยชนของตนเอง

Bass and Avolio (อางถงใน สเทพ พงษศรวฒน, 2544, หนา 332-336) ไดแบงองคประกอบขอภาวะผน าการเปลยนแปลง (transformational leadership) ไวดงตอไปน

1. ความเสนหา หรอเรยกอกอยางหนงวา อทธพลเชงอดมการณ ( charisma or idealized influence) เปนพฤตกรรมทผน าการเปลยนแปลงแสดงออกดวยบทบาททเขมแขงใหผตามมองเหน เมอผตามรบรพฤตกรรมดงกลาวของผน า กจะเกดการเลยนแบบ ซงปกตผน าการเปลยนแปลงจะมการประพฤตปฏบตทมมาตรฐานทางศลธรรม และจรยธรรมสงจนเกดการยอมรบวาเปนสงทถกตองดงาม ดงนน จงไดการนบถอจากผตาม พรอมทงไดรบความไววางใจอยางสงอกดวย ผน าจงสามารถจะท างานทใหวสยทศน และสรางความเขาใจตอเปาหมายแกผตาม โดยสาระแลว องคประกอบดานอทธพลเชงอดมการณบงบอกถงการมความพเศษสามารถของบคคลซงจะสงผลใหผตามเตมใจทจะปฏบตตามวสยทศนทผน าก าหนดไว

2. การสรางแรงบนดาลใจ ( inspirational motivation) เปนพฤตกรรมของผน า การเปลยนแปลงทแสดงออกโดยการสอสารใหผตามทราบถงความคาดหวงทสงของผน าทมตอผ ตาม สรางแรงบนดาลใจ โดยจงใจใหยดมนตอวสยทศนขององคการ ในทางปฏบตผน ามกจะใชการปลกเราทางอารมณใหกลมท างานรวมกนเพอไปสเปาหมายแทนการท าเพอประโยชนเฉพาะตน ผน าการเปลยนแปลงจงถอไดวาเปนผสงเสรมการท างานเปนทม ผน าจะพยายามจงใจผตามใหท างานบรรลเกนเปาหมายทก าหนดไว โดยสรางจตส านกของผตามใหเหนความส าคญวาเปาหมาย และผลงานนนจ าเปนตองมการปรบปรงเปลยนแปลงตลอดเวลา จงจะท าใหองคการเจรญกาวหนาประสบความส าเรจได

20

3. การกระตนทางปญญา ( intellectual stimulation) เปนพฤตกรรมของผน า การเปลยนแปลงทแสดงออกโดยการกระตนใหเกดการรเรมการสรางสรรคสงใหม ๆ ดวยวธการฝกคดทวนความเชอ และคานยมเดมของตนหรอของผน าหรอขององคการ ผน าการเปลยนแปลงจะสรางความรสกทาทายใหเกดขนแกผตาม และจะใหการสนบสนนหากผตามตองการทดลองวธการใหม ๆ หรอตองการรเรมสรางสรรคใหม สงเสรมใหผตามแสวงหาทางออก และวธการแกปญหาตาง ๆ ดวยตนเอง

4. การมงถงความเปนปจเจกบคคล ( individualized consideration) เปนพฤตกรรมของผน าการเปลยนแปลง ทมงเนนความส าคญในการสงเสรมบรรยากาศของการท างานทด ดวยการใสใจรบร และพยายามตอบสนองตอความตองการเปนรายบคคลของผตาม ผน าจะแสดงบทบาทเปนคร พเลยง และทปรกษาใหค าแนะน าในการชวยเหลอผตามใหพฒนาระดบความตองการของตนสระดบสงขน

กลาวโดยสรป คอ ผน าการเปลยนแปลง จะท าใหผตามเกดแรงจงใจทจะใชความพยายามในการท างานเพมขนจากปกต ดวยเหตนผลงานทเกดขนจงมากกวาทคาดหวงไว นอกจากน ยงชวยเหลอใหผตามเปลยนจดยนของตนจากท าเพอประโยชนตนเองไปเปนเพอประโยชนของหมคณะหรอองคการ

Kuhnert (อางถงใน สเทพ พงษศรวฒน , 2544, หนา 332) ยงไดกลาวถงผน าแบบแลกเปลยนวาตางไปจากผน าการเปลยนแปลง คอ ไมตอบสนองตอความตองการของผตาม รวมทงไมพฒนาความเจรญใหแกผตาม แตผน าแบบแลกเปลยนจะมงใชสงของเพอเปนเครองแลกเปลยนกบการท างานของผตาม ในขณะทผน าจะน าผลงานของผตามไปเปนผลงานของตน ดงนน การทผน าแบบแลกเปลยนมอทธพลกเพราะผตามมองเหนวา หากท าตามทผน าตองการแลว ตนจะไดรบประโยชนทพอใจเปนสงตอบแทน ส าหรบองคประกอบของภาวะผน าแบบแลกเปลยน (transactional leadership) แบงออกไดดงตอไปน คอ

1. การใหรางวลตามสถานการณ ( contingent reward) เปนพฤตกรรมการแลกเปลยนระหวางผน ากบผตาม โดยถาหากผตามใชความพยายามเพมมากขนกจะไดรบรางวลเปนสงตอบแทน ผน าจะสรางเงอนไขวา หากผตาม

2. การบรหารแบบวางเฉยเชงรก ( active management by exception) เปนพฤตกรรมของผน าแบบแลกเปลยนทบรหารงานแบบวางเฉยเชงรก ( active from) คอ จะแสดงพฤตกรรมเขาไปก ากบตรวจสอบลกนองอยางใกลชดวาไดท าผดหรอฝาฝนระเบยบกฎเกณฑทก าหนดไวหรอไม หากตรวจพบผน ากจะใชมาตรการเขามาแกไขโดยทนท

21

3. การบรหารแบบวางเฉยเชงรบ ( passive management by exception)เปนพฤตกรรมของผน าแบบแลกเปลยนทมลกษณะคลายคอยจบผด เมอพบสงผดพลาดเกดขนหรอท างานไดต ากวามาตรฐานกจะใชวธการต าหน ลงโทษ โดยไมมการบอกกลาวใหทราบลวงหนาเพอมโอกาสไดปรบปรงแกไขหรอปองกนกอน พฤตกรรมของผน าบรหารแบบวางเฉยเชงรบ จงมผลรายแรงตอแรงจงใจของผตามยงกวาแบบเชงรก

สวนภาวะผน าแบบปลอยตามสบาย ( laissez-faire leadership) เปนการปลอยใหสงตาง ๆ เกดขน และคงอยตามยถากรรมมากกวา เพราะภาวะผน าแบบปลอยตามสบายนน ผบรหารจะปลอยใหงานด าเนนไปตามยถากรรมไมเขาไปยงเกยวกบงาน เมอเกดปญหาหรอขอผดพลาดขนกจะวางเฉยไมสนใจเกยวของ แตจะพยายามเอาตวรอด ไมตดสนใจ ไมใหขอมลยอนกลบ ไมสนใจหรอไมใหแรงจงใจแกผตาม ดงนน ภาวะผน าดงกลาวจงเหมอนกบขาดภาวะผน า

กลยทธการพฒนาภาวะผน า Full Range กบ Balanced Scorecard Sosik and Jung (2010, pp. 325-328) ไดน าเสนอ กลยทธการพฒนาภาวะผน า Full Range

กบ Balanced Scorecard โดยการสรางความสมดลของการประเมนผลความส าเรจขององคกรดวยการประเมนผลหรอวดผลดานการปฏบตการอน ๆ ซงเกยวของกบปจจยส าคญทมผลตอความส าเรจของบรษท ประกอบดวยมมมอง 4 ดาน

1. ดานการเงน ( financial perspective) แมวามมมองดานการเงนจะมขอจ ากดมากในปจจบน แตยงมความส าคญอยางยง โดยเฉพาะองคกรธรกจทมงผลก าไร เนองจากมมมองดานการเงนจะเปนตวบอกวากลยทธทก าหนดขน และน าไปใชปฏบตเกดผลดตอการด าเนนงานขององคกรธรกจหรอไม

2. ดานลกคา ( customer perspective) เปนมมมองในสวนของการแบงตลาด โดยเปรยบเทยบกบคแขงขนทส าคญ หรอการรกษาลกคา ซงจากการวจยของบรษท Datamonitorพบวา องคกรสามารถรกษาลกคาใหมมลคาเปน 6 เทาของตนทน ในการรกษาลกคา 1 ราย โดยตวชวดส าคญ เชน จ านวนลกคาทลดลง และความพงพอใจของลกคา เปนการวดความพงพอใจของลกคาทมตอสนคาละบรการขององคกร เชน ส ารวจความพงพอใจของลกคาหรอจ านวนเรองรองเรยนของลกคา เปนตน และการไดลกคาใหม เปนการวดความสามารถขององคกรในการหาลกคาใหม เชน จ านวนลกคาใหมตอลกคาทงหมด รวมทงความสามารถท าก าไรจากลกคา โดยตวชวดทส าคญ เชน ก าไรตอลกคา 1 ราย

3. ดานกระบวนการธรกจภายใน ( internal business process perspective) เปนมมมองทตองพจารณาวาอะไรเปนกระบวนการทส าคญภายในองคกรทจะท าใหองคกรสามารถน าเสนอคณคาท

22

ลกคาตองการ และชวยใหบรรลวตถประสงคภายใตมมมองดานการเงน ดานการปฏบตการทจะชวยใหการผลต และไดไปสงถงลกคา ตลอดจนดานการบรการหลงการขาย เปนตน

4. ดานนวตกรรม และการเรยนร ( innovation & learning perspective) เปนมมมองทส าคญ เพราะเปนมมมองใหความส าคญตออนาคตขององคกร ซงดานนวตกรรมจะเนนการวจยความตองการของลกคา และสรางผลตภณฑหรอบรการใหม ๆ ซงเปนทตองการของลกคา ตลอดจนความสามารถของพนกงาน ซงพนกงานภายในองคกรเปนปจจยทส าคญทสด ท าใหองคกรตาง ๆ จะพจารณาทกษะความสามารถของพนกงาน ซงวดไดหลายลกษณะ เชน ทศนะคต และความพงพอใจของพนกงาน และแรงจงใจขององคกร ถาไมเหมาะสมกจะท าใหองคกรนน ๆ บรรลวตถประสงคในดานตาง ๆ ไดยากล าบาก ตวชวดทนยมใช เชน จ านวนขอเสนอทพนกงานเสนอ และมการน าไปปฏบต เปนตน

การเลอกใชผน าแบบเปลยนสภาพ และภาวะผน าแลกเปลยน บรบทการเลอกใชผน าแบบเปลยนสภาพ และภาวะผน าแลกเปลยน Kotter (1990) มความเหนวา ภาวะผน าทงสองแบบลวนมความส าคญตอความส าเรจของ

องคกร ผน าทดจงตองรจกเลอกใชภาวะผน าทงแบบเปลยนสภาพ และแบบแลกเปลยนควบคกนไป แตจะเลอกใชภาวะผน าแบบใดมากนอยกวาอกแบบหนงนนยอมประกอบดวยตวแปร 2 ประการ ไดแก

1. ระดบความซบซอนขององคการ (complexity of organization) 2. ระดบความจ าเปนทตองการเปลยนแปลง (amount of change needed) โดย Kotter (1990) น าตวแปรทงสองทกลาวแลว มาจดท าเปนตารางแมทรกสเกดเปน

สถานการณขน 4 แบบ ทควรเลอกใชภาวะผน าทงสองแบบมากนอย ทงน การทเมอองคการมความซบซอนมากตองการใชหลกการบรหารจดการสง ( high

management ซงกคอ ภาวะผน าแบบแลกเปลยนหรอ transactional สงนนเอง) กเพอเพมความมประสทธภาพโดยอาศยหลก ดงน

1. การวางแผน และจดองคการ (planning and organizing) 2. บรหารทรพยากร (resource management) 3. การตดตามก ากบ และควบคมกจกรรม ( monitoring and controlling) ทเหมาะกบบรบท

เชนน ซงกคอ ภาวะผน าแบบเปลยนสภาพ (transformational leadership) 4. ก าหนดวสยทศน และใหทศทาง (provide vision and direction) 5. ใหมนใจวาการจดคน และทรพยากรสอดคลองกบวสยทศน และทศทาง ( ensure people

are aligned with the vision)

23

6. ชวยสรางแรงดลใจ (inspire) และแรงจงใจ (motivation) ใหแกผปฏบตงาน ดงนน จงสรปไดวา 1. ในสถานการณท 1 ผน าจงควรใชภาวะผน าแบบเปลยนสภาพสงแตลดการใชภาวะผน า

แบบแลกเปลยนใหนอยลงได 2. ในสถานการณท 2 ผน าอาจใชภาวะผน าทงสองแบบนอยลง 3. ในสถานการณท 3 ผน าอาจใชภาวะผน าแบบเปลยนสภาพลดลงแตเพมการใชภาวะผน า

แบบแลกเปลยนมากยงขน 4. ในสถานการณท 4 เปนภาวะทผน าจ าเปนตองใชภาวะผน าทงสองแบบสงมาก อยางไรกตาม จากการตดตามวเคราะหองคการตาง ๆ ในยคปจจบน Kotter (1990) ม

ความเหนวา องคการสวนใหญมกมหวหนางานทมทกษะดานบรหารจดการ ( over managed) แตขาดทกษะทางภาวะผน าอยเปนจ านวนมาก ในขณะทองคการทมหวหนางานทมทกษะดานภาวะผน าสงมอยจ านวนนอยกวา ยงองคการทมหวหนางานทมทกษะสงทงดานบรหารจดการ (management) และดานภาวะผน าโดยเฉพาะภาวะผน าแบบเปลยนสภาพ ( transformational) อยในตวคนเดยวดวยแลวถอวาเปนเรองทหาไดคอนขางยากมาก ทงทบรบทการเปลยนแปลงยคปจจบนจ าเปนตองอาศยหวหนางานประเภทนเปนอยางยง 2.4 แนวคดและทฤษฎเกยวกบภาวะผน า

แนวคดภาวะผน า Trewatha and Newport (1982, pp. 383-384) กลาววา ภาวะผน านบเปนเรองทไดรบการ

กลาวขวญถงอยางกวางขวางในทกองคการ โดยทวไปมนษยมกมความเชอ และคาดหวงวาบคคลทเปนผน าจะตองมศกยภาพเพยงพอทจะท าใหองคการมประสทธผล ภาวะผน าเปนปรากฏการณทเกดขนในองคการ และสงเกตเหนไดทวไปจากพฤตกรรมการท างานเพอบรรลเปาหมายรวมกนของมนษย ซงไมเฉพาะแตมนษยเทานน แมกระทงในฝงสตวกมตวทท าหนาทผน า มต าแหนง มอ านาจหนาท และความรบผดชอบในการบรหารจดการ ภาวะผน าจงเปนองคประกอบทางการบรหารอยางหนงทมความเปนพลวต กลาวคอ มการเคลอนไหวอยในองคการบางครงภาวะผน าชวยกระตนผ ตามใหท างานอยางมประสทธภาพสง แตบางครงภาวะผน ากท าลายความเขมแขงขององคการ ดงนน จงอาจกลาวไดวา ภาวะผน าสามารถสงผลตอประสทธผลขององคการ ส าหรบองคการทเปนทางการนนสวนใหญแลวบคคลผแสดงบทบาทผน า คอ ผบรหารทเรยกชอต าแหนงแตกตางกนไป เชน ผจดการ ผบรหาร นกบรหาร หวหนา อาจารยใหญ ผอ านวยการ ฯลฯ บคคลเหลานตางพยายามทจะใชอทธพลตอสมาชกขององคการเพอใหกระท าหรองดเวนการกระท าหรอแสดงบทบาทตามท

24

ก าหนด ในแตละสถานการณผน าจะใชอทธพลเพอกระตนใหสมาชกรวมมอกนท างาน ในองคการทวไปผทไมเปนทางการมกค านงถงความพงพอใจของสมาชกเปนอนดบแรก สวนผน าทเปนทางการนอกจากจะค านงถงความพงพอใจของผตามแลวยงตองค านงถงความส าเรจตามเปาหมายขององคการดวย ดงนน จะเหนไดวา ความแตกตางของผน าทงสองประเภทนไมไดขนอยกบต าแหนงงาน แตขนอยกบขอบเขตของบทบาทของแตละคน ซงหมายความวา ไมวาใครจะท างานในต าแหนงหรอหนาทใดกสามารถแสดงภาวะผน าไดหากบคคลนนแสดงบทบาทการน า และมผท าตามการน าของเขา

ในทกองคการ ภาวะผน าทประสบความส าเรจขนอยกบความสามารถในการประยกตทกษะทไดรบมาจากประสบการณ การเรยนร และการสงเกต ภาวะผน าไมไดขนอยกบการใชอ านาจตามต าแหนง (authority) ความมบารม (prestige) หรอพลงอ านาจ ( power) อยางใดอยางหนงโดยล าพง ผน าทมประสทธผลมกจะลดสดสวนของการใชอ านาจตามต าแหนงลงใหเหลอนอยทสด สงทผน าตองการ คอ ความเหนพองจากผตามมากกวาการบงคบใหรวมมอ จงมค ากลาวทางการบรหารทวา “ผบรหารทเดนน าหนา คอ ผน าแหงความหวง ผบรหารทชอบผลกหลง คอ ผบรหารทหยอนสมรรถภาพ” (The poor manager drives; the good manager leads)

การบรหารองคกรในปจจบน มสวนประกอบทส าคญหลายอยางขององคการทจะชวยใหองคการนนอยไดโดยไมลม มความเจรญกาวหนา และบรรลวตถประสงคทวางไว องคประกอบทส าคญยงสวนหนงทจะขาดเสยมได คอ บคคลทท าหนาทเปนผน า หวหนา หรอผบงคบบญชาขององคการนน

ความหมายของผน า ผน า (leader) กบภาวะผน า ( leadership) มความหมายแตกตางกน ผน าอาจเปนค าทเกดใน

ยคหลง ในยคกอนนนมค าทแสดงความเปนผน า เชน หวหนา ประมข ราชา พญา เปนตน Oxford English Dictionary ไดชใหเหนวาค าวา Leader มในภาษาองกฤษประมาณ ค.ศ. 1300 แตค าวา Leadership เพงจะมประมาณป ค.ศ. 1800 อยางไรกตามการศกษาการเปนผน านนมมานานแลว เชน ในหนงสอ Republic ซง Plato (อางถงใน เสรมศกด วศาลาภรณ , 2525, หนา 3) ไดพยายามอธบายคณลกษณะของบคคลทเปน Philosopher-king ซงกท าหนาทเปนผน านนเอง

กต ตยคคานนท ( 2530 หนา 12) กลาววา ผน า คอ บคคลทไดรบการแตงตงหรอไดรบการยกยองใหเปนหวหนา และเปนผตดสนใจเนองจากมความสามารถในการปกครองบงคบบญชา และจะพาผใตบงคบบญชาหรอหมชนไปในทางทดหรอทางชว ซงไดสอดคลองกบเสรมศกด วศาลาภรณ (2536ค, หนา 8) กลาววา ผน า คอ บคคลทไดรบมอบหมาย ซงอาจโดยการเลอกตงหรอแตงตง

25

และเปนทยอมรบของสมาชกใหมอทธพล และบทบาทเหนอกลม สามารถทจะจงใจ ชกน า หรอชน าใหสมาชกของกลมรวมพลงเพอปฏบตภารกจตาง ๆ ของกลมใหส าเรจ

Halpin (1966, pp. 27-28) กลาววา ผน า คอ บคคลทลกษณะอยางใดอยางหนงใน 5 อยาง ตอไปน

1. มบทบาทหรอมอทธพลตอคนในองคการมากกวาผอน 2. มบทบาทเหนอบคคลอน ๆ 3. มบทบาทส าคญทสดทท าใหองคการบรรลเปาหมาย 4. ไดรบเลอกจากผอนใหเปนผน า 5. เปนหวหนาของกลม Fiedler (1967, p. 8) กลาววา ผน า คอ บคคลในกลมทไดรบมอบหมายหนาทใหควบคม

หรอประสานงานในกจกรรมตาง ๆ ทเกยวกบภารกจของกลม Dejnozka (1983, p. 94) กลาววา ผน า คอ บคคลทไดรบแตงตงใหน ากลม และมอทธพลตอ

กจกรรมตาง ๆ ของกลมเพอการบรรลเปาหมายของกลม และเพอท าหนาทเปนหวหนาของกลม Bennis and Nanus (1985, p. 215) กลาววา ผน า คอ บคคลทมบทบาทส าคญในการ

เสรมสรางความคดสรางสรรค เปนสญลกษณของความเปนอนหนงอนเดยวกนในสงคม ผน าเปนผ ทจะน ากลมใหพนจากความทกขยาก ขจดปญหา ขจดความขดแยงทเกดขนในกลม และฟนฝาอปสรรคตาง ๆ จนสามารถบรรลตามเปาหมายของสงคมทวางไวไดอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล

ภาวะผน า เปนค าศพททางการบรหารทยงหาความหมายทเปนอนหนงอนเดยวกนไมไดความหมายของภาวะผน าแตกตางกน แมกระทงความหมายตามพจนานกรม เชน New Webster’s Dictionary of the English Language (Bergquist, 1981, p. 851) ระบวา ภาวะผน า หมายถง ต าแหนงของผน าหนาทของผน าหรอการชน าของผน า และความหมายในการน าของผน า สวน Hornby, Cowle, and Lewis (1993, p. 708) ระบในพจนานกรม Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English วา ภาวะผน า หมายถง ความเปนผน า ความสามารถในการน า และกลมของผน า

เธยรชย เอยมวรเมธ ( 2536, หนา 821-822) กลาววา ภาวะผน า หมายถง การน า เจาหนาทฝายน า หรอความสามารถในการน า

อยางไรกด การใหค านยามภาวะผน าของนกวชาการมความแตกตางหลากหลายตามความคดเหน และการน าไปใช ดงน

Bennis (1959, p. 259) ใหความหมายของภาวะการเปนผน าวา “เปนกระบวนการซงบคคลหนงสามารถชกน าใหผใตบงคบบญชาประพฤตปฏบตตามแนวทางทเขาประสงค” เชนเดยวกบ

26

Davis (1967, p. 96) ไดกลาววา “ภาวะการเปนผน า หมายถง ความสามารถในการจงใจบคคลอนใหกระท าการมงสเปาหมายอยางกระตอรอรน” ขณะเดยวกน Jaco (1982, p. 315) ไดกลาวสรปไววา “ภาวะการเปนผน านนเปนทงกระบวนการ และคณสมบตกระบวนของภาวะการเปนผน ากคอ การใชอทธพลซงไมมลกษณะบงคบเพอทจะอ านวยการ และประสานงานกจการตาง ๆ ของสมาชกของกลมเพอใหบรรลเปาหมายของกลมตามทไดตงไว คณสมบตของภาวะการเปนผน าจะเปนรองจากลกษณะภายในบคคลทสามารถใชอทธพลดงกลาวไดเปนผลส าเรจ”

Hemphill and Coons (1957, p. 7) กลาววา ภาวะผน า หมายถง พฤตกรรมของบคคลเมอท าหนาทสงการใหกลมท างานเพอบรรลเปาหมายรวมกน

Fiedler and Chemers (1974, p. 4) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสมพนธระหวางบคคล ซงเกยวของกบการใชอทธพล และอ านาจ

Morphet, Johns, and Reller (1967, p. 22) กลาววา ภาวะผน า หมายถง อทธพลทมตอการกระท า พฤตกรรม ความเชอ และความรสกของบคคลหนงในระบบสงคมทมตออกบคคลหนงโดยผทถกกระท าเตมใจรวมมอยอมรบอทธพลนน ๆ

Stogdill (1974, p. 4) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการใชอทธพลตอกจกรรมตาง ๆ ของกลมเพอการตงเปาหมาย และการบรรลเปาหมาย

Janda (1960, p. 358) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสมพนธเชงอ านาจระหวางสมาชกในกลม ซงเกดจากการทสมาชกในกลมรบรวามสมาชกคนหนงมสทธทจะก าหนดแบบแผนพฤตกรรมของมวลสมาชก

Boles and Davenport (1975, pp. 154-155) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการทบคคลมความคดรเรมทจะชวยใหกลมไดกาวหนาไปสจดประสงค ซงเปนทยอมรบกน ชวยท าใหกลมคงอยได และชวยใหสมาชกของกลมสมปรารถนาในสงทตองการโดยสงทตองการนนเปนตวกระตนใหเขามารวมเปนสมาชกของกลม

Jacobs (1970, p. 232) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ปฏสมพนธระหวางบคคลโดยทฝายหนงเปนผใหสารสนเทศ เพอใหอกฝายหนงเชอมนวาหากท าตามแลวจะบรรลผลตามทตองการ

Hollander (1978, pp. 1-4) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการใชอทธพลของบคคลทเปนผน า มไดหมายถง ตวบคคลทเปนผน า ถงแมวาภาวะผน าจะขนอยกบอ านาจตามกฎหมายทผน ามกตาม จรงอยทกระบวนการภาวะผน านนมตวผน าเปนสวนส าคญ และเปนศนยกลางของกระบวนการ แตในสถานการณโดยรวมแลวผตามนบวามความส าคญมากเชนกน เพราะหากปราศจากการตอบสนองจากผตามแลวกไมมภาวะผน าเกดขน ทงน เพราะภาวะผน าเปนเรองท

27

เกยวกบความสมพนธระหวางผใชอทธพล และผรบแรงของอทธพล แตมไดหมายความวาอทธพลจะถกใชโดยผน าฝายเดยว ในทางกลบกนผตามกใชอทธพลตอผน าได

Katz and Kahn (1978, p. 528) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถในการโนมนาวหรอการมอทธพลทสงกวาอทธพลทใชเปนกลไกในการบรหารงานทเปนกจวตรขององคการ

Trewatha and Newport (1982, p. 384) กลาววา ภาวะผน าทางการบรหาร หมายถง กระบวนการของความสมพนธระหวางบคคล โดยทผน าพยายามใชอทธพลตอพฤตกรรมของผอนเพอน าพฤตกรรมองคการใหเปนไปในทศทางทจะบรรลวตถประสงคทก าหนดไวแลว ในทศนะนกลาววาภาวะผน าเปนปจจยทมพลวตหรอเปลยนแปลงมากทสดปจจยหนงขององคการ เพราะเหตวาในบางครงความมภาวะผน าสามารถกระตนใหผตามท างานใหไดผลผลตสงสด และในทางตรงกนขามบางครงความขาดภาวะผน ากเปนตวท าลายความแขงแกรงขององคกร และอาจมผลตอความอยรอดขององคการ

Bennis and Nanus (1985, pp. 2-3) กลาววา ภาวะผน า มความส าคญตอความส าเรจขององคการเปนอยางมากเพราะเปนปจจยทท าใหองคการมชวตชวา และสามารถทจะด ารงอยได นอกจากน ภาวะผน ายงชวยพฒนาองคการไปในทศทางใหม ๆ ทองคการตองการมงไปสทศทางนนได

Campbell, Corbally, and Nystrand (1983, p. 142) กลาววา ภาวะผน าเปนกระบวนการซงบคคลแสวงหาความรวมมอจากบคคลอน เพอทจะบรรลเปาหมายในสถานการณเฉพาะบางอยาง

Green (1988, p. 3) กลาววา ภาวะผน าเปนกระบวนการ หมายถง ปฏสมพนธระหวางผน ากบผตาม องคประกอบของภาวะผน าประกอบดวยผน า ผตามความสมพนธระหวางผน า และผตาม

Dejnozka (1983, p. 94) กลาววา ภาวะผน า หมายถง การบรณาการบคคล วสดอปกรณ และความคดในกลมเพอรวมพลงในการปฏบตกจกรรมตาง ๆ ใหบรรลเปาหมายของกลม ความเตมใจของสมาชกในกลมทจะถกน าขนอยกบคณภาพสวนบคคลของผน า

Koontz and Weihrich (1988, pp. 437-438) กลาววา ภาวะผน าหรออทธพล ( influence) หมายถง ศลปะหรอกระบวนการในการใชอทธพลตอผอนเพอใหเขาเหลานนใชความพยายามอยางทสด อยางสมครใจ และอยางกระตอรอรน เพอบรรลเปาหมายของกลม ในเชงอดมคตแลวการทผน าใชอทธพลเพอใหผตามท างานดวยเตมใจเพยงอยางเดยวยงไมเพยงพอ แตควรพฒนาใหผตามทงเตมใจท างานดวยความกระตอรอรน และมความเชอมน ผน าทมภาวะผน าจะไมเปนผทชอบอยขางหลงกลมเพอผลกดนหรอคอยกระตนใหกลมท างาน แตจะวางตวเองไวขางหนากลมคอยท าหนาทอ านวยความสะดวกเพอชวยใหงานกาวไปขางหนาอกทงคอยสรางอารมณรวมใหกลมท างานจนบรรลเปาหมาย เฉกเชนการท าหนาทของวาทยากรหรอผอ านวยการเพลงแหงดนตร และการ

28

พสจนวาวาทยากรมภาวะผน าทมคณภาพมากนอยเพยงใดยอมสงเกตหรอวดไดจากความไพเราะของเสยงดนตรทวงดนตรวงนนบรรเลง ในทศนะนเหนวา ภาวะผน า ประกอบดวยองคประกอบอยางนอย 4 ประการ คอ ความสามารถในการใชอ านาจอยางมประสทธภาพ ความสามารถในการโนมนาวจากจตใจผอนเพราะโดยปกตมนษยแตละคนตองการกระตนแตกตางกน ความสามารถในการสรางความรสกรวม และความสามารถทจะชวยใหเกดบรรยากาศทเออใหเกดการตอบสนองตอแรงกระตน

Sergiovanni and Moore (1989, p. 213) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการเกลยกลอมจงใจของผน าใหผตามประพฤตปฏบต ซงสงเสรมจดประสงคของผน าหรอจดประสงครวมกนของผน ากบผตาม

Yukl (1989, p. 2) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กระบวนการใชอทธพลโนมนาวทมผลตอการตดสนใจของกลมหรอวตถประสงคขององคการหรอกระบวนการใชอทธพล กระบวนการกระตนพฤตกรรมการท างานเพอบรรลวตถประสงค กระบวนการโนมนาวหรอใชอทธพลตอกลม และกระบวนการรกษาสภาพกลม และวฒนธรรมของกลม

Bovee (1993, p. 468) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถในการทจะกระตน และใชอทธพลตอผอนเพอใหบรรลเปาหมายขององคการ กระบวนการภาวะผน า ประกอบดวย 3 ขนตอน คอ ขนใชอ านาจหนาทเพอใหกลมท างานหรอมการปฏบตตามเปาหมายขององคการกระตนสมาชกขององคการใหท างานจนบรรลเปาหมาย และขนสงอทธพลตอพลวตหรอความเปลยนแปลงของกลม และวฒนธรรมองคการ

Daft (1994, p. 478) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความสามารถของคนทเปนผน าในการใชอทธพลหรอโนมนาวบคคลอนเพอน าไปสการบรรลถงเปาหมายขององคการ ดงนน เมอกลาวถงภาวะผน ากแสดงวาตองประกอบดวยองคประกอบ 3 ประการ คอ ตองมทงคนซงไดแก ผน ากบผ ตามการโนมนาวหรออทธพล และเปาหมายขององคการ

แนวคดภาวะผน าของ Ulrich Ulrich (1996, p. 209) เปนนกการพฒนาการการจดการองคกร และทรพยากรมนษย และ

ด ารงต าแหนง ศาสตราจารยทางดานบรหารธรกจประจ าคณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยมชแกน โดยไดใหแนวความคดในการพฒนาภาวะผน าโดยเหนวาภาวะผน าเปนเรองทสลบซบซอนเพราะภาวะผน าเปนทงศาสตร และศลปเกยวของทงกบความเปลยนแปลง และความมเสถยรภาพเปนทงเรองสวนตว และความสมพนธกบผอน และผน ายงเปนผ ก าหนดวสยทศน และสงผลใหเกดการกระท าในการบรหารองคกร

29

Ulrich (1996, p. 216) จงไดน าเสนอแบบจ าลองความคดของผน าใน Leadership Charge = Credibility x Capability ทจะเขาถงความเขาใจของภาวะผน าทประสบความส าเรจทมประโยชนตอผน าตองสรางความนาเชอถอสวนตว และความสามารถในการบรหารองคกร

ผลลพธของภาวะผน าทมประสทธภาพ คอ การเปลยนความมงมนใหเปนการกระท า ความมงมนมหลายรปแบบ: กลยทธ เปาหมาย พนธกจ วสยทศน การคาดการณ และการวางแผน ดงนน ภาวะผน าตามแนวคด Ulrich (1996, p. 210) จงตองสรางความมงมน ความมงมนทจะประสบผลส าเรจควรมลกษณะดงตอไปน

1. มงเนนทอนาคตโดยท าใหเหนภาพลกษณของภาวะผน าองคกร 2. ตองมการประสานความรวมมอทเปนเครอขายของบรษท ทงผจ าหนาย ลกคา และ

พนกงาน มากกวาทจะดแคความเปนไปภายในบรษท 3. ตองสรางพลง และความกระตอรอรนใหเกดขนในการท างาน 4. ผกมดพนกงานทงใจ (อารมณ) สมอง (ความรความเขาใจ) และรางกาย (การปฏบต) ภาวะผน าทเปลยนความมงมนใหเปนการกระท าภายในบรษท ( Ulrich, 1996, p. 212) เชน

The Real Heroes of Business and Not a CEO Among Them โดย Fromm and Schlesinger (1993) และ Winning the Service Game โดย Schneider and Brown (1995) ไดกลาววา ผน าทไดสรางความนาเชอถอในธรกจควรจะท าการเปลยนความมงมนใหเปนการกระท าในชวตประจ าวน และเปนผน าทใสใจในพนกงาน และลกคา

Ulrich (1996, p. 213) ยงไดกลาวตอไปอกวา ภาวะผน ามกจะถกตกรอบใหเปนเหตการณเดยว เชน ภาวะผน าของการประชมในส านกงาน วดโอ การวางแผนกลยทธ หรอกจกรรมอน ๆ ทกอใหเกดเหตการณเพราะเหตการณเดยวทเกดขนจะตองแทนทดวยกระบวนการทตอเนอง แทนทจะจดประชมกนในหอง อภปราย และตดสนใจในเรองส าคญ ๆ ดงนน ผน าตองมสวนรวมในการกระท าทเปนจรง ในสถานททเปนจรง เชน การเปลยนแปลงวฒนธรรมองคกรใหกบ General Electric ทใชชอวา “Workout” พวกเขาตองมความเชยวชาญเรองศลปะการมดใจพนกงาน และการตดสนใจในการประชมพนกงานรวมถงการตรวจสอบการท างาน และมการสอสารอยางเปนกนเองในทกสถานการณ

อยางไรกตาม ภาวะผน าจะมสญลกษณบงบอกทส าคญ คอ ความนาเชอถอ และใหค ามนสญญาทสามารถท าได ซงสงเหลานเปนรากฐานของภาวะผน า ในโลกทตองมการพงพาอาศยกนมากขน ภาวะผน าตองสรางความสมพนธมากกวาค านงถงผลลพธของแตละคน ผน าจะตองมความเชยวชาญในศลปะของการจดตงทมงาน และเรยนรทจะท างานเปนทม ดงนน ความส าเรจในอนาคตจะมาจากการแบงปนทรพยากร และเรยนรทจะมองขามความทะเยอทะยานสวนตวเพอทมงาน ผน า

30

ทเรยนรจะท างานรวมกนเปนทมมากกวาสงการออกมาเปนค าสงซงจะมองทคณคาของความส าเรจของทม แตภาวะผน าจะตองมความช านาญในการท างานเปนทม พวกเขาจะตองเขาใจทจะท างานรวมกน เพราะไมมใครคนใดคนหนงทจะเปนแหลงขอมลทหลากหลายทจ าเปนในการตดสนใจ ดงนน ความหลากหลายจะไดมาจากทม ซงประกอบดวยแตละคนทมความช านาญทแตกตางกนไปซงจะกลายเปนขอไดเปรยบในการแขงขน

Ulrich (1996, pp. 213-214) ไดแสดงทศนคตวา ผน าตองเปลยนจากนกแกปญหามาเปนนกบกเบก ผน าในแบบดงเดมไดรบการสอนมาใหเปนผแกปญหา ก าหนดจดหมายทจะมงไปดวยปจจยภายนอก เชน ผลการด าเนนงานทางการเงนหรอสวนแบงตลาดทไดรบ และตองมนใจวาทกกาวทไปยงจดหมายมขอมลรายละเอยดเพยบพรอมกอนทจะกาวไปในอนาคต เนองจากมความเปลยนแปลงอยางกาวกระโดด จดหมายไมมความแนนอน ผน าตองวางเสนทาง และกาวไปขางหนาอยางมนใจวาพวกเขาจะสามารถท าใหกาวหนาอยางตอเนองได ผน าเหลานเปรยบเสมอนนกบกเบกทมงหนาไปทางตะวนตก โดยมสถานททไมปรากฏแนชดเปนผลลพธ แตอาศยความมนใจวาทศทางทพวกเขา มงหนาไปนนถกตอง ดวยเหตน ผน าจงจ าเปนตองเปนนกบกเบกทกลาเสยง สรางหนทางใหม ๆ วางรปแบบวธการใหม ๆ เพอแกปญหาเดม ๆ และมคานยม และความเชออยางแรงกลาทจะผลกดนใหเกดการกระท าในโลกแบบดงเดมของความคดแบบภาวะผน าถกผกมดโดยค าตอบทถกตอง ทกษะทางภาวะผน าถกจดระเบยบมาแลวใหแตละคนมประสทธภาพ ผน าตองเรยนรทจะใชชวต และทนตอความขดแยงได ผน าถกคาดหวงใหสรางความพงพอใจใหลกคา และพนกงาน เพอลดตนทน และท าใหธรกจเตบโต การประดษฐคดคนสนคาใหม ๆ และเพมสวนแบงตลาดใหสนคาเดม ตอบสนองความตองการของตลาดในทองถน และตอบสนองตอสภาวการณของโลก จดรปแบบวสยทศน และสรางการกระท า การเรยนรทจะตอบสนองตอผรกษาผลประโยชนหลาย ๆ ฝาย และจดการความขดแยงทเกดขนอยางตอเนองเปนความทาทายใหมของผน าในอนาคต

Ulrich (1996, p. 215) ไดก าหนดเงอนไขของภาวะผน า ความนาเชอถอ และความสามารถ สรปไดวา ภาวะผน าทจะบรรลเปาหมายการเปลยนความมงมนใหเปนการกระท านน มาจากแนวคดความนาเชอถอ และความสามารถ ผน าทประสบความส าเรจในอนาคตจะตองมความนาเชอถอไดเปนสวนตว ผน าทนาเชอถอมอปนสยสวนตว คานยม บคลกลกษณะ และความสามารถทจะกอใหเกดความไววางใจ และพนธะผกพนจากคนทอยในทศทางเดยวกน อยางไรกตาม การเปนเพยงผน าทมความนาเชอถอเพยงอยางเดยวจะไมมความส าคญเพยงพอส าหรบการเปนผน าในอนาคต เพราะวาความผกพนนบถอสวนตวนน ไมสามารถค าจนภาวะผน าได ผน าบางคนมความสามารถในการปรบเปลยนองคกร โดยการระดมทรพยากร ตงวสยทศน ออกแบบระบบปรบกระบวนการการบรหาร และสรางความรบผดชอบทสามารถตรวจสอบได ดงนน จงกอใหเกด

31

ความสามารถในการแขงขนขององคกร แตถาหากพวกเขาเหลานนไมไดสรางความนาเชอถอใหแกตนเองแลว พวกเขากจะประสบความลมเหลวได เพราะพวกเขาไมสามารถสรางขอผกมดทางจตใจ ซงเปนสงจ าเปนยงในยคของสงคมโลกทมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

Ulrich (1996, p. 215) ไดกลาววา การวดคณภาพของภาวะผน าใน 2 ดาน ไดแก ดานความนาเชอถอ (credibility) และดานความสามารถ (capability) ซงสามารถอธบายไดดงน คอ

1. ดานความนาเชอถอ (credibility) หมายถง การวดคณภาพของภาวะผน าโดยผรวมงานจะมความเชอถอตอผน าไดผรวมงานจะตองหมายถง การใหความเคารพ ชนชม และมความสขทไดท างานรวมกบผน า

2. ดานความสามารถ ( capability) หมายถง การทผน ามความสามารถทจะท าใหองคกรบรรลผลส าเรจไดตามเปาหมายทก าหนดไว และสามารถตรวจสอบไดโดยมหนาทความรบผดชอบตองานทท าใหประสบความส าเรจ

ตนปรชญพฤทธ ( 2536, หนา 226) กลาววา ภาวะผน า หมายถง กจกรรมของการเขาไปมอทธพลเหนอผอนเพอใหบคคลเหลานนปฏบตงานอยางเตมใจ และบรรลวตถประสงครวมกน

เสรมศกด วศาลภรณ ( 2536, หนา 10) กลาววา ภาวะผน า หมายถง การใชอทธพลของบคคล หรอของต าแหนงใหผอนยนยอมปฏบตตามเพอทจะน าไปสการบรรลเปาหมายของกลมตามทไดก าหนดไว หรอหมายถง รปแบบของอทธพลระหวางบคคล

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) ( 2540, หนา 18-19) กลาววา ภาวะผน า คอ ความเปนผน า หมายถง คณสมบตอนพงมของผน า ไดแก สตปญญา ความดงาม ความร ความสามารถของบคคลทชกน าใหคนทงหลายมาประสานกน และพากนไปสจดหมายทดงามอยางถกตองชอบธรรม ดงนน องคประกอบของภาวะผน าจง ไดแก ตวผน า ผตาม จดหมาย หลกการ และวธการ สงทจะท า และสถานการณ

อานนท ปนยารชน ( 2540, หนา 37-39) กลาววา ภาวะผน า หากมในบคคลใดแลวจะท าใหผอนอยากท าตามโดยสมครใจ ไมจ าเปนตองสงการ เพราะความเปนผน าไมได มาจากการอปโลกนหรอแตงตงตนเอง แตตองเกดจากการทมคนอนทเขารสกวาเราเปนผน า ดงนน คณสมบตของภาวะผน าทย งยน ไดแก ความรสกผดชอบ รควรไมควร โดยมคณธรรมจรยธรรมเปนเครองควบคมผน าความสามารถท าใหคนอนคลอยตาม ความสามารถในการสอสารใหคนอนเขาใจได แตตองพดในสงทเปนจรง ความเปนผยดมนในหลกการ มระบบการคด และการบรหารทมวสยทศน จะตองคดแบบทละกาวแตตองคดครบทงกระบวนการ และรจกคาดคะเน ความเปนนกวชาการรจกหาความร และพงพาความรทางวชาการอยางแทจรง

32

สปปนนท เกตทต ( 2540, หนา 43-45) กลาววา ภาวะผน า หมายถง ความมวสยทศน มทศนะกวางไกล และสามารถท าใหผรวมงานยอมรบ และยนดรวมปฏบตตาม ซงผทจะเปนผน าตองมศกยภาพพนฐาน 9 ประการ ไดแก เปนคนเกง เปนคนด ท างานรวมกบผอนได มความกลาหาญทางจรยธรรม อดทน บรหารจดการเปน ตดสนใจอยางมวจารณญาณ มส านกรบผดชอบตอสงคม และเคยประสบความส าเรจมาพอสมควร

ประเวศ วะส ( 2540, หนา 53-57) กลาววา ภาวะผน าอาจมไดทงในผด ารงต าแหนงหวหนา และผทไมไดด ารงต าแหนงหวหนา ผน าตามธรรมชาตในกระบวนการชมชนจะมหลายคน ลกษณะของภาวะผน า คอ ฉลาด เปนคนเหนแกสวนรวม เปนคนตดตอ สอสารกบผอนรเรอง และเปนทยอมรบของสมาชกโดยอตโนมต

ไพบลย วฒนศรธรรม ( 2540, หนา 96) กลาววา ภาวะผน ามทงสงทตดตวมาหรอทเรยกวา แวว สงทมาจากสงแวดลอมหรอสถานการณทคอย ๆ ปนปรงแตงขนมา และสงทเกดจากการฝกอบรมอยางเปนกจจะลกษณะ ภาวะผน าของผน าไทยนาจะมคณลกษณะ 5 ประการเปนสวนประกอบ คอ สภาพจตใจมนคง มความเมตตากรณา มเจตคตมงไปขางหนา สรางสรรคหาทางแกไข มความสามารถดานการพด และการแสดงออก เอาจรงเอาจง และมผลงาน

จากความหมายทกลาวขางตนสรปไดวา ภาวะผน า หมายถง การใชอทธพลของบคคลหรอของต าแหนงโดยการจงใจใหบคคลหรอกลมปฏบตตามความคดเหน ความตองการของตนดวยความเตมใจยนดทจะใหความรวมมอเพอจะน าไปสการบรรลวตถประสงคของกลมตามทก าหนดไว ภาวะผน าเปนความสามารถในการชกจงหรอโนมนาวผอนใหคนหาหนทางทจะบรรลวตถประสงคทก าหนดใหอยางกระตอรอรน และเปนการผกมดหรอหลอมรวมกลมเขาเปนอนหนงอนเดยวกนแลวกระตนใหด าเนนไปสเปาหมาย หรออาจสรปไดวา ภาวะผน า คอ รปแบบอทธพลระหวางบคคล (interpersonal influence) เปนความสามารถในการน าของผน าหรอกลมในอนทจะกอใหเกดการกระท ากจกรรมหรอการเปลยนแปลงเพอใหบรรลวตถประสงคของกลม

อยางไรกตาม จากการศกษาความหมายของผน า และภาวะผน าพบวาเปนเรองทเกยวของกบผบรหาร และการบรหารเปนส าคญ ดงนน จงขอท าความเขาใจเกยวกบผน า และผบรหาร เพราะ 2 ค านมความหมายตางกน เนองจากผบรหารเปนต าแหนงทางการบรหารทมอ านาจหนาทในองคการ แตละคนอาจแสดงบทบาทภาวะผน าไดตามต าแหนงในองคการ ผน าบางคนอาจไมไดเปนผบรหาร และผบรหารหลาย ๆ คน อาจไมไดเปนผน าเนองจากไมไดแสดงบทบาทผน า ดงนน ภาวะผน าจงปรากฏใน 2 ลกษณะ คอ ภาวะผน าทเปนทางการ ( formal leadership) เปนภาวะผน าของบคคลทไดรบการแตงตงหรอคดเลอกใหด ารงต าแหนงทมอ านาจหนาทเปนทางการในองคการ และภาวะผน าทไมเปนทางการ ( informal leadership) เปนภาวะผน าของบคคลทมอทธพลตอผอน

33

เนองจากมทกษะเฉพาะ ( special skill) สอดคลองกบความตองการของผนน อยางไรกตาม ภาวะผน าทงสองตางกมความส าคญตอองคการ

ตามทกลาวมาขางตน ภาวะการเปนผน าจงเกยวของกบการสรางภาพลกษณของสภาพทปรารถนาในอนาคตซงตองมการผนกรวมเอาสมาชกขององคการทกคน เขาดวยกน ดงนน ภาวะการเปนผน าทผน าม จงตางไปจากผบรหารซงใชอ านาจหนาท และปฏบตงานทมลกษณะเปนกจวตรประจ าวนตามระเบยบปฏบตขององคการ ตรงกนขาม ผน าจะแสวงหาความยนยอมจากผปฏบตงานทจะปฏบตงานดวยความสมครใจโดยมงสเปาหมายทเหนพองตองกน เกยวกบเรองน Bennis, Benne, and Chin (1976, p. 15) ไดแสดงความคดเหนวา “ผน าจะตองเปนสถาปนกทางสงคม (a social architect) ซงศกษา และแตงรปแบบของสงทเรยกวา วฒนธรรมของงาน ( culture of work) อนมลกษณะเปนนามธรรมจบตองไมได และยากทจะมองเหน แตกมความส าคญโดยมอทธพลเหนอวถทางการกระท าของบคคล รวมตลอดถงเรองคณคา ( values) และปทสถาน (norms) ซงจะซมซบเขาไปในตวบคคล และกลมอยางลกซง”

อยางไรกตาม ภาวะการเปนผน านนถอกนวาเปนเพยงสวนหนงของการบรหารหรอการจดการมใชครอบคลมเรองทงหมดของการบรหาร สวนการบรหารนนเปนเรองทมขอบเขตกวางขวางมากกวา อาท นกบรหารตองวางแผน จดองคการ และอน ๆ แตในเรองการเปนผน านนเปนเรองของการน าหรอการท าใหผอนประพฤตปฏบตตามทเขาประสงค แตทงน กมไดเปนการประกนวาเขาก าลงเดนไปในทศทางทถก ผน าอาจน ากลมได แตเขาอาจจะไมสามารถน าผใตบงคบบญชาใหเดนไปในทศทางทจะท าใหเปาหมายขององคการเปนผลได ทงน เพราะผน าคนนนอาจจะยงออนในเรองการบรหาร เชน ยงวางแผนไมไดด เปนตน ในทางตรงกนขาม นกบรหารอาจเปนผน าทออน แตเกงในเรองการบรหารดานอนกได เชนเดยวกบค าวา ผน ากบนกบรหารทกมใชบคคลเดยวกนกได 2.5 แนวคดและทฤษฎเกยวกบมาตรวดตวแปรประสทธผลของผน า

มาตรวดตวแปรประสทธผลของผน าสามารถแบงไดดงน 1. ความมประสทธภาพของผน า ( effectiveness) ความสามารถของผน าสามารถถายทอด

ขอมลขาวสารจากผใตบงคบบญชาไปสผบรหารระดบสงไดเปนอยางด ปฏบตงานไดตามความตองการของผบงคบบญชา ท าใหเกดประสทธภาพแกองคการ เชนเดยวกบการสงเสรมใหหนวยงานทงหมดเกดการผลตผลงาน ( Bass &Avolio, 1997, p. 310) ในสามทศวรรษทผานมา ไดมการศกษาผน าในสถานการณตาง ๆ ทผานมาทจะกอใหเกดประสทธภาพของผน า ( Fiedler, 1967; House, 1971; Howell &Dorfman, 1981; Shamir & Howell, 1999; Wofford &Liska, 1993; Yukl, 1998)

34

การวจยผน าแบบปฏรป และทฤษฎการมงไปทความหลากหลายของสถานการณตาง ๆ ของผน าทครอบคลมถงทฤษฎเหลาน ความสมพนธของผน ากลม โครงสรางงาน ( task structure) อ านาจของผน า ระดบความสามารถของผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชาทถกควบคม เผดจการของผบงคบบญชา อยางไรกตามการเขาใกลเปาหมายของความแตกตางของผน าในแตละสถานการณ

Hoy and Miskel (1991, p. 169) ไดสรปการศกษาของภาวะผน าทมประสทธภาพของมหาวทยาลยมชแกนไวดงน

1. ผน าทมประสทธภาพ มแนวโนมทจะสรางความสมพนธกบผใตบงคบบญชาจงเชอวา เปนการสนบสนนเพมความภมใจ และเกยรตยศของผใตบงคบบญชามากกวาผน าทมประสทธภาพนอย ผน าทมประสทธภาพ ชอบทจะนเทศนการปฏบตงานของผใตบงคบบญชาโดยกลมมากกวาบคคลใดบคคลหนงตามล าพง รวมทงการตดสนใจตรงกนขามกบผน าทมประสทธภาพนอย ผน าทมประสทธภาพ มแนวโนมทจะตงเปาหมายการปฏบตงานไดคอนขางสง กวาผน าทมประสทธภาพนอย

2. ความพงพอใจในงานของผใตบงคบบญชา ( satisfaction) มนกวจยหลายทานไดใหความหมายของความพงพอใจในการท างานแตกตางกนไป โดยบางทานไดอธบายความหมายจากสาเหตแหงการเกดความพงพอใจในการท างาน นกวชาการบางทานจะเนนผลทไดรบจากความพงพอใจในการท างาน

Sherry and Morse (1995) ไดใหความหมายของความพงพอใจในการท างาน หมายถงทกสงทกอยางทลดความตงเครยดของผท างานใหนอยลงได ถามความตงเครยดมากกจะเกดความไมพงพอใจในการท างานได และความตงเครยดน มผลมาจากความตองการของมนษย ถาตองการมากกจะเกดปฏกรยาเรยกรอง แตถาเมอใดความตองการไดรบการตอบสนองความตงเครยดกลดลงหรอหมดไปกจะท าใหผปฏบตงานเกดความพงพอใจในการท างานได ในขณะท Blum and Naylor (1968, p. 364) ไดกลาวถงความพงพอใจในการท างานเปนผลมาจากงาน และปจจยตาง ๆ เชน คาจาง การยอมรบในความสามารถ ความเหมาะสมของปรมาณงาน มตรภาพ ความรวมมอระหวางเพอนรวมงาน การปฏบตอยางยตธรรมของผบงคบบญชา และอน ๆ แตในทศนคตตองาน และความพงพอใจในการท างานมาใชทดแทนกนไดทศนคตไมใชความพงพอใจ แมอาจจะแสดงใหเหนถงความพงพอใจกตาม แตทศนคตจะหมายถงความพรอมทจะกระท าอยางใดอยางหนง

จากความหมายของนกวชาการจะเหนวา ความพงพอใจในการท างานนนเกยวของกบทศนคต ปจจยในการท างาน ความตองการเปนส าคญ โดยสรปแลว ความ พงพอใจในการท างานหมายถง ปจจยตาง ๆ ในการท างาน (สภาพแวดลอมในการท างาน คาจาง รายได การไดรบความยก

35

ยองนบถอ ความเหมาะสมในปรมาณงาน และปจจยอน ๆ) ไดตอบสนองความตองการของผปฏบตงานทงรางกาย และจตใจ จนท าใหผปฏบตงานเกดทศนคตทางบวกตอการท างาน แตเมอเกดความพงพอใจในการท างานแลว กจะปฏบตงานอยางเตมท แตในทางตรงขาม หากปจจยตาง ๆ ไมไดรบการตอบสนองความตองการดงกลาวแลว จะท าใหผปฏบตงานเกดทศนคตในทางลบ และเกดความไมพงพอใจในการท างาน

ความพงพอใจในการท างานเปนทศนคตทคงอยกบงาน ทศนคตถกพฒนาขนจากการมองจากงานของเขาเหลานน ( O’Reilly, Chatman, & Caldwell, 1991, pp. 490) ดงนนการศกษาถงความเปนไปไดในความเขาใจในทศนคตตอผลงานของเขา พฤตกรรมรปแบบของผน าจะมอทธพลตอความพงพอใจในงานของผใตบงคบบญชา พฤตกรรมทกลาวมาน คอความสามารถของผน าทมอทธพลตอความพงพอใจในการท างานของผใตบงคบบญชา ใหปฏบตงานมระดบสงขนในกรอบของการท างาน Fleishman (1953, p. 4) และคณะศกษาของมหาวทยาลยโอไฮโอ ทแยกการวดพฤตกรรมออกเปน 2 รปแบบ ในการวดพฤตกรรมของผน าคอการค านงถงตนเอง และรปแบบของผน าทค านงถงผอน จะรวมพฤตกรรมของผน าในองคการ Fleishman (1953, p. p.4) ผน าจะแนะน าการท างานใหส าเรจไดอยางไร ผน าทค านงถงผอน จะรวมถงการมมตรภาพ และการย าเกรงระหวางผน า และผใตบงคบบญชา (Fleishman, 1953)

Holdnak, Harsh, and Bushardt (1993, p. 21) พบวา ความสมพนธระหวางรปแบบพฤตกรรมของผน า และความพงพอใจในการท างาน เขาพบวา ความสมพนธเชง-บวกระหวาง การค านงถงผอน และความพงพอใจในงาน เสนอใหผน าไดใชการเปนผน าแบบการค านงถงผอน เปนผลกระทบในทางบวกกบความพงพอใจในการท างานของผใตบงคบบญชา และไดพบวา ความสมพนธเชงลบระหวางการค านงถงตนเอง และความ พงพอใจในงานผน าทใชการค านงถงตนเองจะท าใหความพงพอใจในงานของผใตบงคบบญชาลดลงได

การคนพบเกยวกบความสมพนธระหวางการศกษา และความพงพอใจในงานมความไมสอดคลองกน นกวจยไดคนพบความสมพนธเชงลบระหวางการศกษา และความพงพอใจในงาน (Burris, 1983, p. 454; Glenn & Weaver, 1982, p. 46) ในทางตรงกนขามมการเสนอแนะอน ๆ ถงความสมพนธเชงบวกระหวางการศกษา และความพงพอใจในงาน ( Augustine, Mueller, & Price, 1993, p. 1007; Mottaz, 1984, p. 986) ถงจะเปนเชนนกตามมการศกษาหลายสงทจะแสดงถงความสมพนธไมมาก หรอไมมความสมพนธระหวางการศกษา และความพงพอใจในงาน (Augustine et al., 1993, p. 1007; Ziffane, 1994, p. 137)

3. การทมเทในการท างานของผใตบงคบบญชา ( extra effort) การจงใจมาจากสงกระตนทมาจากภายนอก “ความพยายามทมากขน” เปนสวนหนงในบทบาทของผใตบงคบบญชา นนคอ

36

ความพยายามทเกดจากแรงบนดาลใจ โดยผน าเพยงคนเดยว ( Bass &Avolio, 1993, p. 72) ขอตกลงในคณภาพจะสะทอนใหเหนถงการมงไปทปจเจกบคคลทเกยวกบคณภาพของผลลพธทออกมา และการพฒนาอยางตอเนองของขบวนการใหม ๆ ถงแมวาแนวความคดจะใกลเคยงกนกบความพยายามทมากกวา ขอเสนอแนะถงคณภาพ จะสะทอนถงองคประกอบของแรงจงใจทไมค านงถงผลลพธแหงความส าเรจขององคการโดยมแรงบนดาลใจจากผน า ( Beal &Yasai-Ardekani, 2000, p. 734)

การศกษา “แรงจงใจของผใตบงคบบญชา” ทเกยวกบผน าเชงบารม โดยไดพบวา ผปฏบตงานทถกครอบง ามากกวาทจะมความมนใจในตนเอง ผปฏบตงานเปนเวลานานจะมความส าคญ และความเชอถอในผน า และมสมรรถนะในการท างานสงกวาผปฏบตงานทอยภายใตการน าของผทมบารม ดงนนหนาทของผน าตองท าหนาทจงใจผใตบงคบบญชา ซงเปนพนฐานของผบรหารทด เมอเปรยบเทยบกบความเชอแตกอนน แบบจ าลองของทฤษฎสวนใหญ ในการศกษาการด าเนนงานของเจาของกจการโดยเนนทการจงใจทเปนหนงในกญแจส าคญ ในการประสบกบความส าเรจในธรกจขนาดเลก ( Cragg& King, 1998; Herron & Robinson, 1993; Hollenbeck & Whitener, 1988; Naffziger, Hornsby, &Kuratko, 1994) สงทส าคญในการจงใจตองมความสมพนธใกลชดกบผใตบงคบบญชา และรวมถงการเตมใจทจะศกษาถงความประสบผลส าเรจทอยเหนอการกลาวถงวสยทศน และเกดภาวะแวดลอมในการท างานทเพมขน ความส าคญของงาน และท าใหบรรลผลส าเรจ ดงนนการกระตนผใตบงคบบญชาโดยใหการชวยเหลอ หรอสนบสนนเปนความพยายามทจะเพมผลผลตใหมากขน

ผบรหารงานสวนมาก จะเชอในการจงใจในการใหรางวลกบผปฏบตงานดวยเงนโบนส หรอการเลอนต าแหนง การเชอถอสงอน ๆ ถาสามารถจะเชอมตอกบการจายเพอสมรรถนะ และประสทธภาพใหสงขน ผบรหารมแนวโนมทจะใชรางวล และเงนเปนตวกระตนหรอดวยวธการใดๆ กตามมกจะเชอมตอกบสมรรถนะของงาน แตมกจะมอปสรรคบอยครงทจะใหรางวลกบสมรรถนะขององคการ และการควบคมนโยบายทจ ากดของรางวลจากการมสวนรวมกบสมรรถนะของงาน

โดยทวๆ ไป เงนเปนรากฐานของปจจยในการขบเคลอนการท างานของคนงานเปนสวนใหญ (Maslow, 1954, p. 424; Alderfer, 1969, p. 142) อยางไรกตามปจจยอน ๆ ทมโอกาสพฒนาเปนแรงขบเคลอนในการท างานโดยการสนบสนนขององคการ และการประสานความสมพนธเปนสงทส าคญดวยเหมอนกน (Herzberg, 1968, p. 56)

37

2.6 งานวจยทเกยวของ

น าทพยแซเฮง (2559) ไดศกษาเรอง การศกษาปจจยสวนบคคล ภาวะผน า สภาพแวดลอมในการท างานทมผลตอความผกพนตอองคกร:กรณศกษาพนกงานบรษทเอกชนแหงหนงผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง มอายต ากวา 30 ปมระดบการศกษาปรญญาตรมประสบการณในการท างาน 3–4 ปมความเหนตอภาวะผน าการเปลยนแปลงมคาเฉลยเปน 3.78 สภาพแวดลอมในการท างาน มคาเฉลย เปน3.48 ผลการศกษาความผกพนตอองคกรของกลมตวอยางพบวา กลมตวอยางมความผกพนตอองคกรรวม มคาเฉลยเปน 3.70 และพบวา บคลากรทมอายระดบการศกษา และประสบการณในการท างานทแตกตางกนมความผกพนตอองคกรแตกตางกน ปจจยภาวะผน ามความสมพนธเชงบวกกบความผกพนตอองคกร และดานสภาพแวดลอมในการท างานมความสมพนธเชงบวกกบความผกพนตอองคกร

ณฎฐชย เศวตโชตธนพงษ (2556) ไดศกษาเรอง คณลกษณะผน าของผบรหารกบความผกพนตอองคการของพนกงานบรษท ซพ ออลล จ ากด (มหาชน) ในสงกดจงหวดสมทรปราการ พบวา : คณลกษณะผน าของผบรหารบรษท ซพ ออลล จ ากด (มหาชน) ในสงก ดจงหวดสมทรปราการ ภาพรวมอยในระดบมาก อนดบแรกคอ คณลกษณะผน าดานบคลกภาพ รองลงมาคอ คณลกษณะผน าดานคณธรรมและจรยธรรม คณลกษณะผน าดานการบรหารงาน และคณลกษณะผน าดานความเปนผน าตามล าดบ สวนความผกพนตอองคการ ภาพรวมอยในระดบมากทสดอนดบแรกคอ ความผกพนตอองคการดานความปรารถนาทจะคงความเปนสมาชกภาพองคกร รองลงมาคอ ดานความเชอมนและการยอมรบในองคกรและดานความเตมใจทมเทเพอองคกรตามล าดบ และคณลกษณะผน าของผบรหารมความสมพนธกนทางบวกกบความผกพนตอองคกรของพนกงาน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ0.01 ธรภทรวานชพทกษ ( 2555) ไดศกษาเรองความผกพนตอองคการของพนกงานบรษท รวมเจรญพฒนาจ ากด ผลการศกษาพบวา ผลการเปรยบเทยบความแตกตางของระดบความผกพนตอองคการพบวา พนกงานทมเพศสถานภาพสมรส และประสบการณท างานทแตกตางกน มระดบความผกพนตอองคการแตกตางกน สวนพนกงานทมอายตางกน มระดบความผกพนตอองคการไมแตกตางกน พนกงานทมอาย 36–45 ปมความผกพนตอองคการมากกวาพนกงานทมอาย 30–35 ปสวนพนกงานทมการศกษาตางกนมระดบความผกพนตอองคการในภาพรวมไมแตกตางกน

38

มธมนตแคเทอรเรนชค ( 2554) ไดศกษาเรองการศกษาความสมพนธระหวางรปแบบภาวะผน าของผบรหารกบความผกพนตอองคกรของพนกงานในองคกรพหวฒนธรรม ABC ผลการศกษาพบวา รปแบบภาวะผน าบารมและผน าแบบมงงานมความสมพนธทางบวกกบความผกพนตอองคกรทงสามดานคอดานความเชอมนและคานยมขององคกร ดานความทมเทท างานใหกบองคกร และดานความตองการทจะคงอยในองคกรตอไปอยางมนยส าคญทางสถตสวนรปแบบภาวะผน าประชาธปไตย ภาวะผน าเชงปฏรป และภาวะผน าเชงแลกเปลยน มความสมพนธเชงบวกกบความผกพนองคกรดานความทมเทท างานใหกบองคกรอยางมนยส าคญทางสถตและแบบภาวะผน าแบบตามสบายมความสมพนธเชงบวกกบความผกพนองคกรของพนกงานในองคกรพหวฒนธรรม ABC