บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ การวจยเรอง พฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนชนมธยมศกษา ในเขตอาเภอเมอง จงหวดยะลา ผวจยไดศกษาคนควาแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของจากแหลงความรตาง ๆ เพอเปนแนวทางในการศกษา ดงน

1. อาหารและโภชนาการ 2. ทฤษฎเกยวกบพฤตกรรม พฤตกรรมการบรโภคและพฤตกรรมผบรโภคทางสาธารณสข 3. วยรนและพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยน 4. วถการดาเนนชวต 5. งานวจยทเกยวของ

อาหารและโภชนาการ 1. ความหมายของอาหาร

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 (2530 อางถงธญลกษณ บรรกษ,2547 : 8) ไดใหความหมายของอาหารไววา อาหาร หมายถง ของกน เครองคาจนชวต เครองหลอเลยงชวต เสาวนย จกรพทกษ (2541 : 1) กลาววา อาหาร หมายถง สงใด ๆ กตามทรบเขาสรางกาย ไมวาจะเปนการดม การกน หรอการฉดกตาม แลวเกดประโยชนแกรางกาย โดยใหสารอาหาร อยางใดอยางหนงหรอหลายอยาง สคนธ ชแกว (2545 : 8) ไดสรปความหมายของอาหารไววา สงทเรากนหรอดมเขาไปแลวเกดประโยชนตอรางกาย ทาใหรางกายเจรญเตบโต และสามารถดารงชวตอยไดอยางปกต จากความหมายดงกลาว สรปไดวา อาหาร หมายถง สงตาง ๆ ทเรารบเขาสรางกายโดยการกน หรอดม แลวกอใหเกดประโยชนแกรางกาย ไมทาใหเกดโทษตอรางกาย โดยมสารอาหาร ชนดเดยวหรอหลายชนดกได และสามารถดารงชวตอยไดอยางปกต 2. ความหมายโภชนาการ พจนานกรมฉบบราชบณฑตสถาน พ.ศ. 2525 ไดกลาวไววา โภชนาการเปนวทยาศาสตรประยกตแขนงหนง ซงวาดวยความสมพนธระหวางอาหารกบกระบวนการตาง ๆ ทเกยวของกบสขภาพ และการเจรญเตบโตของสงมชวต

8

ไพบลย ชาวสวนศรเจรญ (2543 : 2) ไดใหความหมายของโภชนาการไวดงตอไปน 1. เปนศาสตรทวาดวยอาหาร สารอาหารและสารอน ๆ ซงทาปฏกรยาหรอมปฏสมพนธกบรางกายเพอใหมสขภาพดหรอไมด 2. เปนศาสตรทวาดวยกระบวนการเผาผลาญอาหารตาง ๆ ตงแต การนาอาหารเขาสรางกาย การยอยอาหาร การดดซมสารอาหาร การขนถาย การใชประโยชน และการขบถายของเสยออกจากรางกาย 3. เปนศาสตรทวาดวยความตองการสารอาหารแตละชนด ทงในเชงปรมาณ และเชงคณภาพ เพอใหเหมาะสมกบบคลแตละวย เพอใหเพยงพอกบความตองการของรางกายเหมาะสมกบการเปลยนแปลงทางสรรวทยา การประกอบกจกรรมตาง ๆ ทเกดขนทงในภาวะปกตและไมปกต จากความหมายดงกลาวสรปไดวา โภชนาการเปนศาสตรทวาดวยอาหาร สารอาหารและความตองการอาหารทเหมาะสมกบบคคลแตละวย และวาดวยความสมพนธระหวางอาหารกบกระบวนการตาง ๆ ทเกยวของกบสขภาพ และการเจรญเตบโต 3. ความส าคญของอาหาร และโภชนาการทมตอสขภาพ อาหารเปนสงจาเปนพนฐาน (Primary Need) หากรางกายไดรบอาหารทมสารอาหารครบถวนเหมาะสม (Balanced Diet) ในแงของโภชนาการกระบวนการเปลยนแปลงอาหารได ใหสารอาหาร เพอการใชประโยชนของรางกายนน จะสงผลตอสขภาพ ดงตอไปน (ไพบลย ชาวสวนศรเจรญ, 2544 : 3) 1. ผลตอสขภาพทางกายหรอตอระบบทางชววทยา 1.1 ขนาดรางกาย ปจจยสาคญทมอทธพลตอขนาดของรางกายมอย 2 อยาง คอ พนธกรรมและสงแวดลอม ทง 2 อยาง มความสมพนธกนอยางใกลชด เดกแตละคนเจรญเตบโตไดอยางสมบรณตามขอบเขตทพนธกรรมของตนกาหนดไวมากนอยเพยงใด ยอมขนอยกบสงแวดลอม และสงแวดลอมทสาคญมากสาหรบการเจรญเตบโตของเดก คอ อาหารและโภชนาการพนธกรรมเปนสงทเราไมสามารถเปลยนแปลง ปรบปรง แกไขใหเปนไปตามทตองการได แตอาหารและโภชนาการเปนทบรสทธ สามารถดดแปลง ปรบปรง แกไขใหเปนไปตามทรางกายตองการได 1.2 การมครรภและสขภาพทารก โภชนาการมผลตอสขภาพของมารดาและทารก สาหรบมารดาโภชนาการทดจะชวยลดอตราเสยงการตงครรภ เชน ครรภเปนพษ แทง คลอดลกกอนกาหนด คลอดตายและคลอดผดปกตใหนอยลง สาหรบทารกในครรภซงโภชนาการของมารดาดมาตลอดระยะการตงครรภ โดยเฉพาะในเดอนทาย ๆ ของการตงครรภ ทารกจะสมบรณแขงแรงและเมอคลอดแลว กจะเจรญเตบโตไดอยางปกต โดยเฉพาะการเจรญเตบโตของสมอง และอาจมความตานทานโรคไดด

9

1.3 ความสามารถในดานการตานทานโรค ถงแมวาโรคหลายชนดยงไมมวคซนปองกน รางกายของเรากมภมตานทาน มกลไกสรางภมตานทานตอสเชอโรค (Homoeostasis) มเมดเลอดขาวทคอยปกปองและเขาทาลายลางเชอโรคตาง ๆ ไมใหกอตวสรางอนตรายใหแกรางกายของเราได แตถาหากเมอใดรางกายออนแอภมตานทานในรางกายลดลง เมอนนเชอโรคกจะรกเราสรางผลรายใหแกรางกายของคนเราไดทนทดงนนรางกายของผทมภาวะโภชนาการทด จะมความตานทานโรคไดดกวารางกายของผทมภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition) หรอถาไดรบเชอโรคกมโอกาสตดเชอโรคไดนอยกวา และแมวาตดโรคแลวกจะมอาการรนแรงนอยกวาและหายเรวกวา 1.4 ทาใหมอายยนยาว สงทชวยใหมอายยนยาว ขนอยกบปจจยหลายประเภท เชน ความกานหนาทางการแพทยและสาธารณสข วถชวตของแตละบคคล และโภชนาการกเปนปจจยสาคญดานหนงทชวยใหอายยนยาว ซงพบวาอายขย (Lifespan) ของประชากรโลกสงมากขนเรอย ๆ และคาดวาอายขยในอนาคตจะสงขนอก ขณะเดยวกนอายขยของผชายไทยในปจจบน (มกราคม 2543) มอายขย 69.9 ป และผหญงอยท 74.9 ป โดยมอายขยสงขนกวาเมอ 50 ปทผานมา ซงผชายมอายขยอยท 50 ป และผหญงมอายขยอยท 55 ป และในขณะนพบวา ประชากรทมอายตงแต 80 ปขนไป มจานวนถง 352,000 คน สวนการคาดประมาณ องคการสหประชาชาต (United Nations) คาดวาในป พ.ศ. 2558 – 2563 อายขยชายไทยประมาณ 72.6 ป และในหญงไทยประมาณ 77.9 ป จากการสารวจการใชชวตของผมอายเกน 100 ป ทแขงแรงมความสดชนและปราศจากโรค ในภมภาคตาง ๆ ของโลกพบวา มองคประกอบหนงทสาคญคอ มพฤตกรรมรบประทานอาหารธรรมชาต มการปรงแตงนอย ไมขดสขาวจนขาว หรอนาไปบดละเอยดเปนแปง หรอดดแปลงเปนผลตภณฑอน ๆ รวมทงไมใสสารเคมหรอสารเจอปนในอาหาร และมกจะไมรบประทานเนอสตวหรอรบประทานนาน ๆ ครง 2. ผลตอสขภาพจต จตนนเปนนามธรรม จบตองไมได มองกไมเหน หากแตมพลงอานาจเหนอกาย ดงคากลาวทวา “จตเปนนาย กายเปนบาว” คอ กายนนอยใตอานาจของจต ซงถาสขภาพจตไมดยอมสงผลกระทบตอรางกายและสงคมได ดงทเกดกลมของโรคทางกาย ทเกดจากจต (Psychosomatic Disease) ซงมจานวนมากมาย การคนควาใหม ๆ ยงพบความเชอมโยงของจตกบกายมากขน เชน จตกบระบบภมคมกน ซงเชอมโยงไปสโรคตดเชอ โรคมะเรง โรคภมตานทานตนเองหรอออโตอมมน (Autoimmunity) เปนตน โภชนาการทดมสวนทาใหจตใจแขงแรง มความมนคงในอารมณ ไมเหนอย ทอแทงาย มความแจมใส และกระตอรอรนในชวต ปรบตนเขากบสงคม และสงแวดลอมไดงาย และมวฒภาวะทางอารมณ (Maturity) เจรญเรวกวาผทมภาวะโภชนาการไมด ภาวะโภชนาการยงมผลถงประสทธภาพในการทางานของมนษยดวย ในเดกพบวา

10

ถาไดกนอาหารถกหลกโภชนาการแลวจะมสมาธดกวาและเรยนไดดกวา ในผใหญกเชนกน ผทกนอาหารทมคณคาทางโภชนาการสงจะทางานไดทนและมประสทธภาพดกวาผทอดอาหารหรอกนอาหารทมคณคาของโภชนาการตา การกนอาหารจงเปนความตองการพนฐานของชวตมนษย หรอกลาวอกนยหนงวาอาหารชวยปนหรอปรงแตงมนษยทงรางกาย และจตใจ รวมถงจตวญาณดวย ดงนน คากลาวทวา “อาหาร คอตวเรา” หรอ “เราจะเปนตามทเราไดกนเขาไป” (We Are What We Eat) จงเปนจรงอยเสมอ นอกจากน นแลวมนษยยงใชอาหารเปนเครองแสดงถงฐานะทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ประเพณของตน และหมคณะดวย โดยเฉพาะในสงคมสมยใหม การกนอาหารของคนเราไมไดเปนเพยงจาเปนพนฐาน แตกลบกลายเปนสงใหความบนเทงใจ (Entertainment) คนสนกสนานกบการกน คนจานวนมากออกไปกนอาหารนอกบานตามภตตาคาร ตามบาทวถ (Street Food) บางคนออกไปเสาะแสวงหาอาหารแปลก ๆ ทปรงโดยพอครวฝมอเยยม มเทคโนโลยในการผลตอาหารทมรสชาตดขน ดวยการเตมสารเพมรสชาต เพอความออนนมและสสนในอาหาร ตลอดจนการผลตอาหารเพอสะดวกตอผซอ โดยการใชภาชนะทหอหมอาหารบางชนดทอาจจะมพษกบผบรโภคเองและกบสภาพแวดลอมดวย โดยเฉพาะอยางยงอาหารทผดธรรมชาต (Unnatural Food) แมกนเพยงวนละคา กเพยงพอทจะกอใหเกดโรคไดอยางเรอรง 4. หนาทและประโยชนของอาหาร มนษยจ าเปนตองกนอาหาร เพราะอาหารเปนสงจาเปนแกรางกายดงตอไปน (เสาวนย จกรพทกษ, 2541 : 2) 4.1 ทางรางกายหรอสรระ (Physiological or Biological Needs) 1) เพอบาบดความหว (Hunger) ธรรมชาตไดสรางใหมนษยมความหวและตองแสวงหาอาหารมาบาบดความหวทเกดขน 2) เพอไดรบสารอาหารทชวยเสรมสขภาพอนามยของรางกายและพฒนาการของสมอง 4.2 ทางจตใจและอารมณ (Mental and Emotional Needs) 1) เพอสนองความอยากอาหาร (Appetite) ทาใหเกดความสขและความพงพอใจ 2) เพอเสรมสรางสขภาพจตเชนใชอาหารชวยผอนคลายความดนหรอความตงเครยดทางอารมณ ความกระวนกระวาย ความกลวและอน ๆ 3) เพอแสดงเสถยรภาพหรอฐานะทางเศรษฐกจและสงคม 4) เพอเปนสญลกษณหรอเครองหมายทางศลปวฒนธรรมของแตละครอบครว กลมชน หรอประเทศ

11

5. อาหารหลก 5 หม ของคนไทย เนองจากสารอาหารตาง ๆ มหนาทสาคญตอรางกาย ดงนน ในแตละวนจงจาเปนตองกนอาหารใหไดสารอาหารครบถวน กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ไดแบงอาหารหลกของคนไทยออกเปน 5 หม ดงน หมท 1 อาหารประเภทเนอสตวตาง ๆ ปลา ไข ถวเมลดแหงตาง ๆ และผลตภณฑจากนานม อาหารเหลานเปนแหลงของสารอาหารโปรตน หมท 2 อาหารประเภท ขาว แปง น าตาล เผอก มน ขาวโพด อาหารเหลานเปนแหลงของสารอาหารคารโบไฮเดรต หมท 3 อาหารประเภทผกใบเขยวและพชผกอน ๆ อาหารเหลานเปนแหลงของสารอาหาร แรธาตตาง ๆ และวตามนตาง ๆ หมท 4 อาหารประเภทผลไมตาง ๆ อาหารเหลาน เปนแหลงของสารอาหารคารโบไฮเดรต เพราะมปรมาณแปงและนาตาลอยมากกวาผก จงทาใหไดพลงงานมากกวาผก และยงเปนแหลงของ แรธาตตาง ๆ และวตามนตาง ๆ ดวย หมท 5 อาหารประเภทไขมน และน ามน เชน น ามนหม และน ามนพชตาง ๆ (น ามน ถวเหลอง นามนงา และนามนราขาว เปนตน) อาหารเหลาน เปนแหลงของสารอาหารไขมน

6. ขอปฏบตในการกนอาหารเพอสขภาพของคนไทย (สรพนธ จลกรงคะ, 2542 : 9-11) 6.1 กนอาหารครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลายและหมนดแลนาหนกตว โดยบรโภคอาหารชนดตาง ๆ ใหไดวนละ 15-20 ชนด และใหมการหมนเวยนกนไปในแตละวน เพอใหไดสารอาหารทง Macronutrients และ Micronutrients นอกจากนควรรกษาน าหนกตวใหอยในเกณฑปกต เพราะนาหนกตวเปนเครองชวดภาวะสขภาพทด และไมมภาวะโภชนาการในดานอน ๆ 6.2 กนขาวเปนอาหารหลก สลบกบอาหารประเภทแปงเปนบางมอ ขาวทบรโภคควรเปนขาวซอมมอ เพราะไดวตามน แรธาต ตลอดจนใยอาหารควบคกนไปกบแปง ซงจะเปนผลดตอสขภาพสาหรบอาหารททาจากแปง เชน กวยเตยว ขนมจน หรอขนมปง อาจรบประทานเปนบางมอ อาหารจากธญพชเหลานจะใหแปงซงจะถกยอยไปใชเปนพลงงาน แตถาบรโภคมากเกนกวาทรางกายตองการจะเปลยนไปเปนไขมนได 6.3 กนพชผกใหมาก และกนผลไมเปนประจา พชผกและผลไมควรกนหลาย ๆ ชนด ทง สเขยวและเหลอง ควรบรโภคตามฤดกาล เพราะนอกจากรางกายจะไดรบวตามนและแรธาตแลวยงไดใยอาหาร (Dietary fiber) ซงสามารถจบสารตาง ๆ ไดแก น าด สารพษตาง ๆ คลอเลสเตอรอลและสามารถดงน าไวในลาไสไดเปนจานวนมาก จงเปนการเพมปรมาณอจจาระและกระตนใหมการถายอจจาระอยางสมาเสมอ นอกจากนพชผกผลไมยงใหสงทไมใชสารอาหาร เชน

12

สารตอตานปฏกรยาออกซเดชน (Antioxidant) และสารอน ๆ ทมฤทธทางสมนไพรอนจะทาใหรางกายอยในภาวะสมดลและปองกนอนมลอสระไมใหทาลายเนอเยอและผนงเซลลซงนาไปสการปองกนไมใหไขมนเกาะผนงหลอดเลอดและปองกนการเกดมะเรงอกดวย 6.4 กนปลา เนอสตวไมตดมน ไขและถวเมลดแหงประจา อาหารทแนะนาในขอนจะใหโปรตนซงมจดเนน คอ ปลา และอาหารประเภทถวตาง ๆ เชน เตาหขาว และเตาหเหลอง สาหรบเนอสตวควรรบประทานพอประมาณและเลอกเฉพาะทมมนนอย ๆ ไขเปนโปรตนทยอยงายควรบรโภคเปนประจา 6.5 ดมนมใหเหมาะสมตามวย นมจะใหโปรตน แคลเซยม วตามนบสอง และแรธาตตาง ๆ เดกควรดมนมวนละ 1 – 2 แกว ผใหญควรดมวนและแกวโดย ดมนมพรองมนเนยเพอจะไดไมตองกงวลเรองการไดไขมนเกนความตองการ 6.6 กนอาหารทมไขมนแตพอควร ไขมนมความสาคญตอสขภาพ ทงในดานปรมาณและคณภาพ ผทรบประทานอาหารทใหไขมนมากจะเสยงตอการมไขมนประเภทคลอเลสเตอรอล และไตรกลเซอไรดในเลอดสง อาจเปนโรคอวน ในทางตรงกนขาม ถารบประทานไขมนนอยไปกไดพลงงานกรดไขมนจาเปนไมเพยงพอ ไขมนทไดจากมนหม หรอน ามนพชใหพลงงานไดทนแตตางกนในดานคณภาพ คอไขมนทไดจากมนหมสวนใหญเปนไขมนอมตว ถารบประทานมากจะทาใหมระดบคลอเลสเตอรอลในเลอดสง ซงเปนปจจยเสยงตอการเกดโรคหวใจขาดเลอด สวนไขมนจากน ามนพชบางชนด เชน น ามนถวเหลองจะใหกรดไขมนจาเปนทง 2 ชนด ปรมาณไขมนทแนะนาใหบรโภค คอ ไมเกนรอยละ 30 ของพลงงานทไดรบ และไมตากวารอยละ 15 ของพลงงานทไดรบ 6.7 หลกเลยงการกนอาหารรสหวานจดและเคมจด อาหารหวานจดจะมน าตาลทรายเปนองคประกอบมาก ซงจากการวจยบางชนบงชวาการบรโภคน าตาลอาจสงเสรมใหเกดการสราง ไตรกลเซอไรดในตบและลาไสเลกเพม ซงเปนผลเสยคออาจเกดโรคหวใจขาดเลอด นอกจากนไขมนยงสามารถไปสะสมตามสวนตาง ๆ ของรางกายหรอเกดโรคอวนได ในทางปฏบตจงควรหลกเลยงอาหารทมรสหวานจด อาหารทมรสเคมจดจะใหเกลอโซเดยม ซงชวยใหดงน าเขาสหลอดเลอด ถารบประทานอาหารทมโซเดยมสงประจา ทาใหเกดความดนโลหตสงเพราะทกวนนเรารบประทานโซเดยมเกนความตองการของรางกาย เนองจากไดรบโซเดยมจากหลายแหลงไมใชเฉพาะมในรสเคมเทานน เชนอาหารธรรมชาต โปรตนจากสตว เชน นม เนยแขง และไขกมโซเดยมคอนขางสง เครองปรงทใสเกลอ เชน นาปลา เตาเจยว กะป อาหารถนอมบางชนดกใสเกลอ เชน ผกกาดดอง ไขเคม ปลาเคม หรอแมแตนาและเครองดมบางชนดกมโซเดยม ดงนนคนไทยควรจะพยายามฝกรบประทานอาหาร

13

ทมรสธรรมดาและไมควรเตมเกลอหรอน าปลาในอาหารทปรงมาแลวเพราะอาหารไทยโดยทวไปจะใหโซเดยมคลอไรดประมาณ วนละ 6-10 กรม ซงมากเกนพอแลว 6.8 กนอาหารทสะอาดปราศจากการปนเปอน การกนอาหารทปราศจากเชอโรคทงไวรส แบคทเรย พยาธ และไมมการปนเปอนจากสารเคมหรอสารตกคางตาง ๆ จะทาใหรางกายใชประโยชนจากอาหารไดอยางเตมท และไมเกดพษรายแรง เชน อาเจยน ทองเดนหรออาการอาหารเปนพษ นอกจากนยงลดความเสยงจากการเกดโรคพยาธและโรคมะเรงบางประเภทไดดวย ดงนนในทางปฏบตจงควรเลอกรบประทานอาหารทสะอาด โดยการเลอกซอและการลางทถกตอง เลอกซออาหารทสด และปรงใหม ๆ หรออาหารทสกรอน ๆ 6.9 งดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอล แอลกอฮอลทรางกายไดรบถงแมจะถกเผาผลาญใหพลงงาน แตผลทไดไมคมกบอนตรายทไดรบเพราะการดมมาก ๆ จะทาใหการทางานของสมองและระบบประสาทชาลง ทาใหเกดความประมาทและระบบประสาทอตโนมตทางานผดพลาดไดงาย ตลอดจนปฏกรยาตอบสนองทางานไดชาลง ทาใหเกดอบตเหตไดงาย คนทตดเหลามกเปนโรคขาดสารอาหารหลายชนด นบตงแตโรคขาดโปรตนและพลงงาน โรคขาดวตามนและแรธาต เมอดมเหลาไปนาน ๆ ตบจะถกทาลาย ยงทาใหขาดสารอาหารรนแรงมากขน และเปนโรคตบแขงควบคกนไป ดวยเหตนถาลดหรอเลกเครองดมทมแอลกอฮอลไดกจะเปนผลดตอสขภาพ ขอปฏบตในการบรโภคอาหารเพอสขภาพทดของคนไทยเปนแนวทางสาหรบผบรโภคในการบรโภคอาหาร เพอสขภาพทดและการออกกาลงกายทาใหจตใจเบกบาน รกษาน าหนกตวใหอยในเกณฑปกต เพยงเทานกจะทาใหเปนผทมสขภาพแขงแรงทงกายและใจ ทฤษฎเกยวกบพฤตกรรม พฤตกรรมการบรโภค และพฤตกรรมผบรโภคทางสาธารณสข 1. ความหมายของพฤตกรรม

พจนานกรมฉบบเฉลมพระเกยรต พ.ศ.2530 (2543 อางถงใน สคนธ ชแกว, 2545 : 28) ไดใหความหมายของ พฤตกรรม ไววา พฤตกรรม หมายถง การกระทาหรออาการทแสดงออกมาทางกลามเนอ ความคด และความรสกเพอตอบสนองสงเรา

ชยยง พรหมวงศ (2524 อางถงใน เฉลมพล ตนสกล, 2541 : 1) กลาววาพฤตกรรม เปนการกระทากจกรรมทางกาย ทางวาจา และทางใจ ทมนษยแสดงออกทสามารถสงเกตหรอเหนไดจากการกระทา กจกรรมของคนมรปแบบตาง ๆ กน บางอยางเราสามารถเหนไดดวยตาหรอ ไดยนดวยหบางอยางเปนความรสกภายในจตใจทไมสามารถสงเกตได แตสามารถวดไดดวยเครองมอ หรอตวชและมกจกรรมหลายอยางทคนแสดงออกมาทงทรสกตวและไมรสกตว

14

จากความหมายดงกลาวขางตนสรปไดวา พฤตกรรม หมายถง การกระทาของมนษยทแสดงออกตอสถานการณใดสถานการณหนงซงมาจากภายในและภายนอกรางกายไมวาการกระทานนจะสงเกตเหนไดหรอวดไดจากเครองมอ เชน แบบสอบถามทนามาใชในการวจย

สาหรบการวจยครงนไดใหคาจากดความวา พฤตกรรม หมายถง พฤตกรรมบรโภคอาหารของนกเรยนชนมธยมศกษา ในเขตอาเภอเมอง จงหวดยะลา ซงสามารถวดไดจากแบบสอบถามทผ ศกษาสรางขนโดยดดแปลงจากผวจยหลาย ๆ ทานทไดทาการศกษามาแลว 2. องคประกอบของพฤตกรรม

Bloom (1975 อางถงใน ประภาเพญ สวรรณ, 2534 : 156-161) ไดแบงองคประกอบของพฤตกรรมเปน 3 สวน คอ

2.1 พฤตกรรมดานพทธปญญา (Cognitive Domain) พฤตกรรมดานนเกยวของกบการร การจาขอเทจจรงตาง ๆ รวมทงการพฒนาความสามารถและทกษะทางสตปญญา การใชความคดวจารณญาณเพอประกอบการตดสนใจ พฤตกรรมดานพทธปญญานประกอบดวยความสามารถระดบตาง ๆ ซงเรมตนจากความรระดบตาง ๆ โดยเรมจากความรระดบงาย ๆ เพอเพมการใชความคดพฒนาสตปญญามากขนเรอย ๆ ตามลาดบขน ดงน ความร (Knowledge) ความเขาใจ (Comprehension) การประยกตหรอการนาความรไปใช (Application) การวเคราะห (Analysis) การสงเคราะห (Synthesis) การประเมน (Evaluation)

2.2 พฤตกรรมดานทศนคต คานยม ความรสก ความชอบ (Affective Domain) พฤตกรรมดานน หมายถง ความสนใจ ความรสกทาท ความชอบ ไมชอบ การให คณคา การรบการเปลยน หรอปรบปรงคานยมทยดถออย พฤตกรรมดานนยากตอการอธบายเพราะเกดภายในจตใจของบคคล การเกดพฤตกรรมดานทศนคตแบงออกเปนขนตอนดงน

1) การรบร (Receiving) 2) การตอบสนอง (Responding) 3) การใหคา (Valuing) 4) การจดกลม (Organization)

5) การแสดงคณลกษณะตามคานยมทยดถอ (Characterization by a Value Complex) 2.3 พฤตกรรมดานการปฏบต (Psychomotor Domain) พฤตกรรมนเปนการใชความสามารถทแสดงออก และสงเกตไดในสถานการณหนง หรออาจเปนพฤตกรรมทลาชา คอ บคคลไมไดปฏบตทนทแตคาดคะเนวาอาจปฏบตในโอกาสตอไป พฤตกรรมการแสดงออกนเปนพฤตกรรมขนสดทายทเปนเปาหมายของการศกษา ซงจะตองอาศยพฤตกรรมระดบตาง ๆ ทางดาน

15

พทธปญญาและทศนคตเปนสวนประกอบ พฤตกรรมดานนเมอแสดงออกมาสามารถประเมนผลไดงาย แตกระบวนการจะกอใหเกดพฤตกรรมนตองอาศยระยะเวลาและการตดสนใจหลายขนตอน ซงเปนปญหาของการทางานของหนวยงานทเกยวของ และนกวชาการเชอวากระบวนการทางการศกษาจะชวยใหเกดพฤตกรรมการปฏบตได 3. การวดพฤตกรรม

พฤตกรรมของบคคลมท งพฤตกรรมภายนอกและพฤตกรรมภายใน การทจะศกษาพฤตกรรมนสามารถทาไดหลายวธ ถาเปนพฤตกรรมภายนอกทคนแสดงออกมาใหบคคลอนเหนไดจะทาการศกษา โดยใชการสงเกตโดยตรงหรอโดยออม แตถาเปนพฤตกรรมภายในไมสามารถสงเกตไดตองใชวธทางออมโดยการสมภาษณ การทดสอบดวยแบบทดสอบและการทดลองทงในหองปฏบตการและชมชน เพราะฉะน นเครองมอทใชวดพฤตกรรมอาจทาไดโดยการสรางแบบสอบถาม แบบสมภาษณ แบบสงเกตประกอบการสมภาษณ หรอใชเครองมออนประกอบ เชน เครองวดความดนโลหต

สมจตต สพรรณทสน (2542 : 131-136) ไดกลาวถงการวดพฤตกรรมไววาม 2 วธ คอ 1. การศกษาพฤตกรรมโดยทางตรง ทาไดโดย

1.1 การศกษาโดยการสงเกตแบบใหผถกสงเกตรตว เชน ครสงเกตเดกในหองเรยน โดยบอกนกเรยนใหทราบวา ครจะสงเกตวาใครทากจกรรมใดบางในหอง การสงเกตแบบนบางคนอาจไมแสดงพฤตกรรมทแทจรงออกมากได

1.2 การศกษาแบบธรรมชาต คอ การทบคคลผสงเกตพฤตกรรมไมไดกระทาตนเปนทรบกวนพฤตกรรมของบคคลทถกสงเกต และเปนไปในลกษณะททาใหผถกสงเกตไมทราบวาถกสงเกตพฤตกรรม การสงเกตแบบนจะไดพฤตกรรมทแทจรงมากและจะทาใหสามารถนาผลทไดไปอธบายพฤตกรรมในสถานทใกลเคยงกนหรอเหมอนกน ขอจากดในการสงเกตแบบธรรมชาตคอตองใชเวลามากในการสงเกตพฤตกรรมทตองการ และการสงเกตตองทาเปนเวลาตดตอกนเปนจานวนหลายครง พฤตกรรมบางอยางตองใชเวลาสงเกตถง 10 ป หรอ 50 ป กได

การศกษาพฤตกรรมโดยตรง ไมวาจะเปนการสงเกตแบบรตวหรอไม รตวกตาม ผสงเกตตองมความละเอยด ตองสงเกตใหเปนระบบและมการบนทกเมอสงเกตพฤตกรรมไดแลว นอกจากนผสงเกตตองไมมอคตตอผถกสงเกต ซงจะทาใหไดผลการศกษาทเทยงตรง และเชอถอได

4. สงทก าหนดพฤตกรรมของมนษย แบงไดเปน 2 ประเภท คอ 4.1 นสยสวนตวของมนษย 1) ความเชอ คดวาความจรงเปนเชนนนอาจถกตองหรอไมกเปนไปได อาจเชอ

โดยการเหน การบอกเลา การอาน หรอคดขนมาเอง

16

2) คานยม คอ สงทคนนยมถอหลกประจาใจชวยตดสนใจในการเลอก 3) ทศนคต หรอเจตคต เปนหลกสาคญทมอทธพลตอพฤตกรรมทแสดงออกเปน

เรองละเอยดออน ซบซอน ตองอาศยการตอบสนองเปนถอยคาหรอพฤตกรรมภายใน 4.2 สงทไมเกยวกบนสยของมนษย 1) สงทกระตนพฤตกรรมและความเขมขนของสงกระตนพฤตกรรมเปนสงทเรา

แสดงออกมาเชน ความหว คาสอน เสยงปน 2) สถานการณ คอสงแวดลอมทงทเปนบคคลและไมใชบคคลซงอยในสภาพท

บคคลกาลงจะมพฤตกรรม เชน การเขาควซอตวหนงทโรงภาพยนตร 5. ปจจยทมอทธพลตอการแสดงพฤตกรรม (ดารณ พานทอง พาลสข และสรเสกข

พงษหาญยทธ, 2542 : 55-56) 5.1 ปจจยทางดานจตใจ เปนความตองการทางดานจตใจทอยภายในตวบคคล เชน

ความคด ความรสก อารมณ เปนตน ปจจยทางดานจตใจ ไดแก 1) ความรกและการเปนเจาของ เปนปจจยตอเนองมาจากความตองการพนฐาน

ของมนษย คอ เมอมนษยสามารถตอบสนองความตองการขนพนฐาน คอ เรองปจจยสไดแลว กจะเปนการตองการความรกและความเปนเจาของ ดงนนมนษยจะแสดงพฤตกรรมเพอใหไดรบการตอบสนองทางดานความรก

2) ความพงพาทางใจ เปนสงทเกดความพอใจ ความเชอหรอความรสกของบคคล เมอตอบสนองความพอใจของบคคลนน ๆ เชน เวลาคนเครยดแลวตองการกรดรอง หรอไดเลนกฬา เพอใหไดรสกระบายบางอยางออกไป เปนตน

3) ความตองการมชอเสยง เปนลาดบขนหนงของความตองการของมนษย คนเราจะทาทกอยางเพอใหตนเองไดมชอเสยง ซงการมชอเสยงนเปนคานยมของสงคม

5.2 ปจจยทางดานชววทยา ปจจยดานนเปนปจจยทมนษยไมสามารถหลกเลยงได เพราะเปนความตองการพนฐานของมนษย เปนสงเราทกอใหเกดพฤตกรรม ปจจยทางดานชววทยาไดแก

1) ความหว เปนเพราะวามน าตาลในรางกายนอย เราจงตองการอาหารมาเพอสรางนาตาลใหพลงงานกบรางกายได

2) ความกระหาย มาจากสาเหตเพราะวาเซลลในรางกายของคนเราขาดน า เรารสกกระหาย

3) ความเจบปวย เปนปจจยททาใหเกดพฤตกรรมในลกษณะทหลกเลยงหรอหลกหนเพราะมนษยทกคนไมอยากเจบปวย

17

4) ความตองการทางเพศ เปนความจาเปนของการดารงเผาพนธและการแสดงออกซงความรก ความใคร ดวยความตองการทางเพศนจะผลกดนใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ เชน การพดจาทมจรต 5.3 ปจจยทางดานสงคม การทคนเรามาอยรวมกนในสงคมนน ทาใหเกดกฎเกณฑในสงคม ดงนนคนในสงคมจาตองประพฤตปฏบตหรอมพฤตกรรมตามเกณฑของสงคม ทงทเปนกฎเกณฑโดยตรงและโดยออม กฎเกณฑโดยตรงไดแก ขอหาม ขอปฏบต กฎหมายตาง ๆ ทในสงคมจะตองปฏบตตน สวนกฎเกณฑโดยออม ไดแก คานยม ประเพณปฏบต หากผใดมพฤตกรรมแตกตางไปจากกฎเกณฑในสงคมกจะอยในสงคมไดยากลาบาก

6. ทฤษฎตาง ๆ ทเกยวของกบพฤตกรรมผบรโภค พฤตกรรมผ บรโภคทศกษามความเกยวโยงกบความรสกตาง ๆ ทสามารถจะอธบาย

ดวยทฤษฎตาง ๆ ซงทฤษฎตาง ๆ เหลานมประโยชนตอการศกษาเพอทาความเขาใจเกยวกบพฤตกรรมผบรโภค ประกอบไปดวย (สมจตร ลวนจาเรญ, 2541 : 46-58) 6.1 ทฤษฎทางเศรษฐกจศาสตร (Economic Theory) Adam Smith (ม.ป.ป., อางถงใน ธญลกษณ บรรกษ, 2547 :22) เปนนกเศรษฐศาสตรทไดสรางทฤษฎเกยวกบพฤตกรรมผบรโภคทชใหเหนวาผบรโภคจะซอและตดสนใจซอสนคาบนพนฐานของความมเหตผล เกยวกบผลประโยชนของตน และจะซอสนคาดวยแรงจงใจในลกษณะ ทประหยด ซงแนวความคดเหลานมขอสมมตฐานทวา ผบรโภคจะพยายามใชทรพยากรอนไดแก รายได ทมอยใหเกดประโยชนมากทสด เพอจะตอบสนองความตองการ และความจาเปนของผบรโภค ดงนน ผบรโภคจงตองพยายามหาทางเลอก เพอตอบสนองความพอใจของตน ทฤษฎทางเศรษฐศาสตรทเกยวของกบพฤตกรรมผบรโภคประกอบไปดวยทฤษฎตอไปน 1) ทฤษฎอรรถประโยชน (Utility Theory) เปนทฤษฎวาดวยการแสวงหาความพอใจสงสด และหลกเลยงความไมพอใจในการใชจายทงหมด ซงการแสวงหาความพอใจสงสดของทฤษฎนกหมายถง อรรถประโยชน และจะเหนไดวาผ บรโภคจะพยายามทจะไดรบอรรถประโยชนสงสดจากการซอสนคา ทฤษฎนอธบายโดยใชกฎแหงอรรถประโยชนสวนเหลอมลดลง (Low of Deminishing Marginal) อธบายไดวา ในขณะทมการบรโภคสวนเหลอม หมายถง อรรถประโยชนทเพมขนจากการใชหรอบรโภคสนคาทมจานวนเพมขน จนกระทงถงระดบปรมาณหนงแมจะมการบรโภคเพมขน กไมสามารถสรางอรรถประโยชนใหเกดขนไดเลย จากทฤษฎอรรถประโยชนสามารถอธบายในประเดนทเกยวของกบพฤตกรรมผบรโภคดงน

18

(1) ผบรโภคมความประสงคทจะตอบสนองความตองการของตวเอง โดยการหาสนคา หรอบรการใด ๆ ทพจารณาแลววาสามารถจะสรางความพอใจใหกบตวเองสงทสด (2) ในการแสวงหาความพอใจสงสดของผ บรโภคไดต งอยบนกฎของอรรถประโยชนสวนเหลอทเทากนตอรางกาย โดยทผบรโภคจะยอมจายเงนทมอยางจากดเพอใหไดความพอใจมากทสด 2) ทฤษฎความไมแตกตาง (Indifference Theory) อธบายใหเหนวาผบรโภคมความชอบพอสนคา 2 ชนด ในลกษณะของการผสมรวมกน โดยความชอบพอ สนคาทง 2 ชนดน จะไมมความแตกตางกน กลาวคอ ถาผบรโภคชอบพอสนคาชนดหนงในปรมาณหนง กจะชอบพอสนคาอกชนดหนงในอกปรมาณหนง วตถประสงคของผบรโภคเกยวกบทฤษฎความไมแตกตางนกเพอจะสรางอรรถประโยชนสงสด โดยการเลอกความชอบพอในลกษณะผสมรวมกนภายใตเงอนไขของงบประมาณทมอย กลาวคอผบรโภคจะเลอกชอบพอในลกษณะผสมรวมกนของสนคา 2 ชนด ดงกลาวไดกขนอยกบรายไดทสามารถจะซอสนคานนเอง 3) ทฤษฎรายไดเพมขน (Rising-Income Theory) เปนเรองปกตธรรมชาตทผบรโภคมรายไดเพมขนยอมจะมแบบอยางของพฤตกรรมในการทจะใชจายเงนเพมขนซงมการเพมคาใชจายตาง ๆ จะมอย 3 ลกษณะ คอ (1) เพมขนในอตราเดยวกบรายไดทเพมขน จะเปนการใชจายในดานการซอบาน และเครองประดบ (2) เพมขนในอตราทตากวารายไดทเพมขน ไดแก คาใชจายทางดานอาหาร ทงทเพราะวาผบรโภคจะมขดจากดในการบรโภคอาหาร (3) เพมขนในอตราทสงกวารายไดทเพมขน จะเปนการใชจายในดานของการออมและสงของฟมเฟอยตาง ๆ 4) ทฤษฎการประเมนผลทางเศรษฐศาสตร (Evaluation of Economic Theory) ในทฤษฎทางเศรษฐศาสตร ไดมการกลาวถง “กฎของตลาด” ทว ๆไป ทนาศกษาอย 4 ประการ คอ (1) ราคาสนคาทลดลงจะทาใหยอดขายรวมสงขน (2) เมอราคาของสนคาทใชทดแทนกนไดลดลง สนคาทถกทดแทนกจะมยอดขายลดลงและเมอราคาของสนคาทใชประกอบกนลดลงสนคาทถกประกอบจะมยอดขายเพม (3) รายไดทแทจรง (Real Income) ของผบรโภคเพมขน กจะสงผลทาใหยอดขายของสนคาแตละชนดเพมขน (4) ยงมการสงเสรมตวสนคามากเทาไร กจะสงผลใหยอดขายเพมขน

19

จากกฎของตลาดในทางเศรษฐศาสตรดงกลาว ไมจาเปนทจะตองเปนเชนนตลอดไป ทงน เพราะผบรโภคมความรสกนกคดภายในทยากแกการจะระบลงไปใหแนชดทกครงไป วาทซอสนคาเพราะสาเหตใดสาเหตหนง โดยทวไปแลวทฤษฎทางเศรษฐศาสตรไดใหความสนใจเกยวกบการศกษาพฤตกรรมผบรโภค ในประเดนทสาคญ 2 ประเดน คอ 1. การสรางความพอใจสงสดใหเกดขนเปนเปาหมายทางเหตผลของพฤตกรรมผบรโภค 2. เนนความสาคญของการอานวยการซอ (Buying Power) ของผบรโภค จาก 2 ประเดนดงกลาวแมวาจะมความเกยวของอยกบพฤตกรรมผบรโภคโดยตรงกตาม แตทฤษฎทางเศรษฐศาสตรไมควรมองขามองคประกอบนไป คอ 1. ผบรโภคไมไดเปนผทตองการตอบสนองความพอใจสงสดทอยบนความเปนเหตผลตลอดเวลา ทงนเปนเพราะวาผบรโภคอาจจะซอสนคาทอยบนความไมมเหตผลกได ยกตวอยางซอสนคาตามผอน ซอสนคาเมอเหนสนคา หรอซออยางฉบพลน 2. ผบรโภคมกจะไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอมภายนอกในการซอสนคา จงทาใหผบรโภคไมสามารถตอบสนองความพอใจทตวเองตองการสภาพแวดลอมเหลาน ไดแก วฒนธรรม กลมอางอง ครอบครว เปนตวผบรโภคเปนจานวนมากทซอสนคาไมไดอยบนความตองการของตวเอง แตเปนการซอตามอทธพลอน ๆ 5) ทฤษฎจตวเคราะห (Psychoanalytic Theory) ทฤษฎจตวเคราะหน Sigmund Freud ไดเปนผบกเบกกอน ทฤษฎนไดชใหเหนถงพฤตกรรมของคนนนเกดจากความตองการภายในของคนเรา ไมใชเกดจากประสบการณ ทฤษฎจตวเคราะหยงไดอธบายถงจต (Psycho) ของคนเราเปน 3 สวน สวนทหนงไดแก Id ทแสดงถงแรงขบและสงจงใจขนพนฐานของคนเรา เชน ความหวเปนแรงขบทจะนาไปสความมพฤตกรรม ความตองการความรกกนาไปสความมพฤตกรรม เปนตน สวนทสองไดแก Superego ทแสดงออกมาในลกษณะทตรงขามหรอขดแยงกบ Id โดยจะเกบกดแรงขบตาง ๆ ไมไดแสดงออกมาสวนทสาม ไดแก Ego ซงจะออกมาในลกษณะทหลดพนจากความขดแยงระหวาง Id กบ Superego และเปนการยอมรบสภาพของสงคมทสามารถจะเขาไดกบแรงของตวคน นอกจากน Freud ยงไดอธบายถงความตองการของคนเราเปนเรองของสญญาญาณ อยางเชน ความตองการทางเพศ Freud อธบายวาเปนเรองของสญชาตญาณ เราจะเหนไดวาผบรโภคไดซอสนคาโดยมเหตผลทางเพศประกอบอยดวย เชน การแตงตวสวยงามกเพอตองการใหเปนทยอมรบของเพศตรงขาม จากทฤษฎดงกลาวขางตน เราสามารถทจะอธบายออกมาอยในรปของจตวทยาของมนษยทจะไดรบอทธพลจากปจจยตาง ๆ ซงปจจยท งหมดเหลานเปนเรองทเ กยวของกบจตวทยา (Psychological Field) ในประเดนทวา

20

(1) มนษยเราจะถกจงใจ โดยความตองการพนฐานภายในซงความตองการเหลานถาเกดในเวลาปจจบน โดยปราศจากอทธพลในอดตหรออนาคตแลวความตองการของมนษยเราไมมความแตกตางไปจากชวตของมนษย ในทางตรงขามมนษยเราหากไดถกจากดอยในเรองของเวลา แตจะเกยวของกบความระลกไดในอดตและการคาดคะเนอนาคตเสมอ อดตจะทาหนาทเกยวกบการเรยนรกระบวนการของพฤตกรรม (Pattern of Behavior) และแนวทางของความคด ซงสวนใหญจะอยในรปของจตไรสานก (Unconscious) (2) มนษยเราจะไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอม โดยเฉพาะทางสงคม ซงปจจยนนบวาสาคญและเปนทฤษฎพฤตกรรมผบรโภคทเปนจรงขนได และจะตองทาความเขาใจกบสภาพทเปนอยและสภาพทเปนจรง 6.2 ทฤษฎทางจตวทยา (Psychological Theory) ทางดานจตวทยาถอวา พฤตกรรมของผบรโภคมพนฐานทอยบนจตใจของตวผบรโภคเอง ซงเรองของจตใจกไดถกอธบายไวดวยทฤษฎทางจตวทยา อนประกอบดวยทฤษฎทเกยวของดงตอไปน 1) ทฤษฎประชาชน (Cognitive Theory) ทฤษฎประชาชนนมสวนผกพนอยกบพฤตกรรมของผบรโภค โดยใชการศกษาเพอทาความเขาใจพฤตกรรมของผ บรโภค ทฤษฎประชาชนไดอธบายใหเหนถงพฤตกรรมการซอในประเดนของการแกปญหา โดยผานกระบวนการสารสนเทศ (Information Processing) และการตดสนใจเกยวกบการซอ 2) ทฤษฎการเรยนร (Learning Theory) ทฤษฎการเรยนรไดอธบายใหเหนถงพฤตกรรมการซอทเปนความสมพนธระหวางการกระตนและการตอบสนองซงถามการเพมน าหนกของการตอบสนอง และเพมความถของการตอบสนองกจะนาไปสพฤตกรรมทถาวร ซงจากการเรยนรจะถกนามาใชในเรองของประสทธผลในการโฆษณาในประเดนทตองการจะใหผบรโภคมการรบรในตวสนคา (Awareness) และใหผ บรโภคเกดความชอบพอในตราสนคา (Brand Preference) 6.3 ทฤษฎทางจตวทยาสงคม (Social Psychological Theory) ในทฤษฎนไดชใหเหนวาคนเรานนจะตองมสวนรวมกบบคคลอนในสงคม ทฤษฎนเชอวามนษยเราเปนสตวสงคม (Social Animal) ซงจะมพฤตกรรมทตองการไดรบความรกจากเพอนในสงคมทประกอบไปดวยเพอนรวมรน คนในวฒนธรรมยอย และกลมอางองทฤษฎนเนนศกษาถงการซอสนคาของผบรโภคทคานงถงสถานะมากกวาจะคานงถงความจาเปนทมเหตผล (Rational Needs) กลาวคอ การซอสนคาของผบรโภคตองการทจะสรางความประทบใจใหกบผอยใกลชด ซงถอวาเปนการสรางสถานะใหเปนทยอมรบของผอน

21

6.4 ทฤษฎทางสงคมวทยาเนนใหเหนถงวา พฤตกรรมของผบรโภคเปนผลทไดรบจากสภาพทางสงคมทอาศยอย ซงถาผบรโภคเปนสวนหนงของสงคมทจะตองมปฏกรยาตอสงคมทอาศยอย ทฤษฎทางสงคมวทยาทเกยวกบพฤตกรรมผบรโภคสามารถจะใชทฤษฎทศทางและทฤษฎบทบาท 1) ทฤษฎทศทาง (Direction Theory) ทฤษฎนไดอธบายใหเหนวามนษยทอยในสงคมยอมจะมทศทางหรอชนดแตกตางกนไป ซงทฤษฎนไดแบงมนษยทอยในสงคมออกเปน 2 ทศทาง คอ (1) ทศทางยดมนดงเดม (Tradition Direction) (2) ทศทางยดมนภายใน (Inner direction) (3) ทศทางยดมนผอน (Other Direction) สงคมทมทศทางยดมนดงเดมจะมลกษณะของการเปลยนแปลงทคอนขางชา อทธพลของครอบครวมบทบาทตอสมาชกภายในอยางมาก ความผกพนของสมาชกในครอบครวจะมความแนบชดอยกบระบบครอบครว อทธพลจากภายนอกจะมผลตอการเปลยนแปลงพฤตกรรมของสมาชกในครอบครวนอยมาก สงคมทมทศทางยดมนภายในจะมลกษณะทมการเปลยนแปลงคอนขางมากมลกษณะการเปนอตสาหกรรม (Industrialization) เรวขน มการสะสมเงนทน สมาชกในสงคมจะมลกษณะชอบควบคมพฤตกรรมของตนเองเพอใหบรรลผลสาเรจทไดตงเปาหมายในชวตมากขน สงคมดงกลาวนจะมพฤตกรรมในการยอมรบสนคาไดมา สงคมทมทศทางยดมนผอนจะมลกษณะของการคาดหวงจากกลมเพอนรวมรน (Peer Groups) มากกวาทจะมลกษณะของการมงบรรลผลสาเรจสวนตวและความพอใจจากภายในของกลมสงคมดงกลาวจะมลกษณะของการเปนอตสาหกรรม (Industrialization) และการเปนสงคมทดกวาสงคมทมทศทางยดมนภายใน ดงนน คนในสงคมนจงมพฤตกรรมในการซอสนคาทจะตอบสนองผอนมากกวาตวเอง 2) ทฤษฎบทบาท (Role Theory) ทฤษฎบทบาทนมกจะใชในเรองของจนตภาพของผลตภณฑ โดยนกแสดงจะสรางสรรคความปรารถนาใหเกดขนในตวของผชม ผฟง

7. แบบจ าลองของพฤตกรรมผบรโภค แบบจาลองของพฤตกรรมของพฤตกรรมผบรโภค แสดงใหเหนถงการตดสนใจซอของผ บรโภค ซงไดรบอทธพลจากความตองการ แรงจงใจ บคลกภาพ การร (Awareness) ซงประกอบดวย การรบร ทศนคต และการเรยนร นอกจากนยงไดรบอทธพลจากภายนอกซงประกอบดวย ครอบครว สงคม ธรกจ รายได และวฒนธรรม (ศภร เสรรตน, 2540 : 25)

22

ภาพประกอบ 2.1 แบบจาลองของพฤตกรรมผบรโภค ทมา : ศภร เสรรตน, 2540 : 25

8. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมผบรโภค 8.1 ปจจยสวนบคคล เปนปจจยพนฐานของผบรโภคซงจะเปนตวควบคมกระบวนการความคดภายในทงหมดของผบรโภค ซงจะมดวยกน 2 ประการ คอ (ศภร เสรรตน, 2540 : 112-113) 1) ความตองการ (Needs) ความตองการน นมความสาคญตอกระบวนการการตดสนใจของบคคลมากทสด ทงนมาสโลวไดจาแนกความตองการออกเปน 7 ประการดวยกน ซงเปนการแสดงออกถงความตองการทเปนทยอมรบกนมากทสด (1) ความตองการดานกายภาพ (Physiological Needs) ไดแกความตองการทงหลายทจาเปนตอการทาหนาททางชวภาพของรางกาย เชน ความตองการในการกนอาหารเชา เปนตน

การตดสนใจ ซอของผบรโภค

(consumer purchase decision)

อทธพลขอครอบครว (family influences)

อทธพล ของวฒน- ธรรม (cultural in- flucnces)

แรงจงใจ (motives)

ความตองการ (needs)

ทศนคต

(attitudes) การรบร (awareness)

บคลกภาพ (personalit)

อทธพล ของ

สงคม (social in- fluencies)

อทธพล ของธรกจ (business influences)

อทธพล ของรายได

(income in flounces)

23

(2) ความตองการความปลอดภย (Safety Needs) ไดแก ความเปนอสระทางจตวทยาจากความกลว ความเจบปวด และความไมสบาย เปนตน ซงเปนความตองการใหรางกายและจตใจมความปลอดภย (3) ความตองการในความรกและเปนสวนหนงของสงคม (Belonging and Love Needs) ไดแก ความปรารถนาสาหรบการเปนทยอมรบ ความรก เปนตน (4) ความตองการไดรบความนยมนบถอ (Esteem Needs) ไดแก ความตองการทงหมดทเกยวของกบการมชอเสยงเกยรตยศและการเปนทรจกของคนทวไป เปนตน (5) ความตองการประสบความสาเรจ (Self-actualization Needs) ไดแก ความตองการทงหลายทเกยวกบการแสดงออกซงความเปนตวตนของบคคล (6) ความตองการใครร (Need to Know) ไดแก ความตองการทเกยวกบความอยากร อยากเหน ความปรารถนาทจะไดรบความสาเรจ (7) ความตองการเกยวกบความงาม (Esthetic Need) ไดแก ความพอใจในสงสวยงาม ความมสดสวนรบกน และความมระเบยบแบบแผน 2) แรงจงใจ (Motives) แรงจงใจเปนรากฐานทสาคญของพฤตกรรมผบรโภค เนองจากแรงจงใจจะเกดขนพรอมกบความตองการของบคคลและกาหนดทศทางของพฤตกรรมผบรโภคทงหมด 3) ทศนคต (Attitudes) พฤตกรรมผบรโภคสวนใหญ เกดขนหรอเปนไปตาม ทศนคตของบคคลทมผบรโภคปกตจะทาหรอแสดงออกตามความโนมเอยงของบคคลทม 8.2 ปจจยทางดานเศรษฐกจ เปนปจจยทมผลกระทบตอพฤตกรรมผบรโภคซงปจจยทาง เศรษฐกจประกอบดวยสภาวะทางเศรษฐกจ ระดบรายไดและการทางานของสตร (สมจตร ลวนจาเรญ, 2541 : 66-68) 1) สภาวะทางเศรษฐกจ มอทธพลตอพฤตกรรมผบรโภค ในชวงทเศรษฐกจประสบกบสภาวะเงนเฟอ (Inflation) ยอมจะสงผลตออานาจซอของผบรโภคกลาวคอ เมอเกดสภาวะเงนเฟอทสงผลทาใหราคาสนคาเพมขนอยางมากจนทาใหรายไดทมอยของผบรโภคมอตราสวนทลดลง กจะสงผลทาใหอานาจซอของผบรโภคลดลง 2) ระดบรายได ผบรโภคเมอมรายไดเพมสงขนกยอมจะมอานาจซอเพมขนดวย มความตองการทมากขนกวาเดม โดยเฉพาะสนคาประเภทฟมเฟอยหรออานวยความสะดวกสบายในการดารงชวต แตมเรองหนงทควรตระหนกคอ อตราการเพมของคาใชจายหรอรายจายบางอยางของผบรโภคไมไดเปนสดสวนเดยวกนกบอตราการเพมของรายไดของตวผบรโภคเอง กลาวคอ คาใชจายทางดานอาหารการกน ทอยอาศย และอน ๆ เมอคดเปนรอยละของรายไดจะมระดบตา

24

3) การทางานของสตร ปจจบนสตรไดมบทบาทในการทางานนอกบานมากขน ซงเปนผลมาจากสงคมและภาวะเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป การทสตรตองทางานมากขนกวาแตกอนกสงใหมความตองการสนคาบางอยางทแตกตางไปจากเดม เชน ตองการอาหารกงสาเรจรปทสะดวกและประหยดเวลาในการปรง เปนตน สตรไดมบทบาทในการตดสนใจซอสนคาเขาครอบครวมากขน ทงนสบเนองจาก ผมสวนหารายไดใหกบครอบครว และขณะเดยวกนกไดมการแลกเปลยนความคดเหนจากเพอนรวมงาน ซงสงผลถงการตดสนใจซอสนคาไดอยางมาก ตวอยางเชน สตรมบทบาทในการตดสนใจซอสนคาใหกบลก มบทบาทในการซออาหาร เปนตน 8.3 ปจจยทางดานสงคมและวฒนธรรม (วศนา จนทรศร, 2532 : 111-114) 1) ครอบครว เปนอทธพลทเกดมาจากสมาธภายในครวเรอนขนาดของครอบครวหรอจานวนของคนทอยในครอบครวกมผลกระทบตอปรมาณ และคณภาพของอาหารทคนในครอบครวนนกน ครอบครวใหญมสมาชกในครอบครวหลายคน คาใชจายในเรองของอาหารสง แตคดเปนคาใชจายตอคนนอย รายไดสวนใหญจะหมดไปในเรองอาหารการกน ทาใหคาใชจายในเรองอน ๆ ตองลดลงตามสวนกน 2) การศกษา ผ บรโภคทไดรบการศกษาในระดบทสงขนจะสงผลใหมการตดสนใจซอสนคามความละเอยดซบซอนมากขน เชน มความตองการสนคาทม คณภาพตองการรบประทานตวสนคา เปนตน การศกษามผลตอพฤตกรรมผบรโภค ซงไดแก การเลอกทจะชอบสอโฆษณา เวลา และการพกผอน ตลอดจนชนดของขาวสารตาง ๆ นอกจากนการศกษาของพอแม มความสาคญมากเกยวกบปญหาในเรองการกนอาหารของสมาชกในครอบครวถาพอแมมการศกษาด กจะมความรในเรองอาหารการกนอยางถกตอง คอรวาอาหารชนดใดทมประโยชนแกรางกายควรเลอกซอมาใหคนในครอบครว 3) อาชพความตองการอาหารนอกจากจะขนอยกบขนาดรางกาย เพศ หรออายแลว ทสาคญจะตองขนอยกบลกษณะอาชพดวย ความตองการอาหารของคนจะขนอยกบชนดของงาน 4) ขนบธรรมเนยมและวฒนธรรม เปนปจจยสาคญและมอทธพลตอพฤตกรรมการบรโภคเปนอยางมาก เพราะไดฝงตวอยในจตสานกตงแตเกด และไดรบการปลกฝงเรองอาหารการกนจากครอบครว 5) คานยม คานยมมผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ซงคานยมแบงตามแหลงทมาของการเกดได 3 ทาง คอ

(1) คานยมทเกดจากประสบการณ คานยมทเกดจากประสบการณเกดขนจาก

25

ชวงแรกของชวต คานยมทเกดขนในลกษณะน ผบรโภคจะซมซบหรอรบรและเกบไวในความทรงจา คานยมในลกษณะนจะไดรบผลกระทบจากสงคมทอยใกลตว เชน ครอบครว

(2) คานยมทเกดจากสถาบน ประกอบไปดวย ครอบครว สถาบนการศกษา และสถาบนศาสนา ซงแตละสถาบนจะมอทธพลตอคานยมของบคคลหรอผบรโภคได ตวอยาง ครอบครวสามารถจะมอทธพลทาใหเกดคานยมในการรบประทานอาหาร สถาบนการศกษา สามารถจะมอทธพลทาใหเกดคานยมในการรกเรยน ใฝหาความร และอน ๆ สถาบนศาสนา จะมอทธพลตอคานยมในการดารงชวต และอน ๆ ซงจะเหนไดวาสถาบนตาง ๆ อาจจะสงผลตอคานยมทออกมาในลกษณะทเหมอนกนได

(3) คานยมทเกดจากเพอนรวมรน คานยมในลกษณะทเกดจากเพอนรวมรน กมลกษณะทเปนไปไดอยางมาก ทงนเพราะโดยปกตคนเรายอมจะตองมเพอนรวมรนหรอเพอนในระดบเดยวกนทคบหาสมาคม ยอมจะมโอกาสทจะไดรบอทธพลจากเพอนในลกษณะของคานยมตาง ๆ ตวอยาง เพอนชอบความสะอาดกมผลตอคานยมของผบรโภคได นอกจากนปจจยทางสงคมยงขนอยกบเขตภมศาสตรทประชากรอาศยอย เขตภมศาสตรกนบวามความสาคญตอการศกษา ตลอดสภาพภมศาสตรมผลตอการเลอกทาเลทตงของกจการขายปลก และมความสาคญตอการใชสอโฆษณา อทธพลทางเขตภมศาสตรไดแก (สมจตร ลวนจาเรญ, 2541 : 70) 1) เขตเทศบาลจะเปนแหลงทรวมเอาประชากร และความเจรญตาง ๆ เชน การคมนาคม สถาบนการเงน การศกษาและอน ๆ ในปจจบนทเหนไดวาเขตเทศบาลไดขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวาง ซงจะสงผลใหจานวนประชากรในเขตเทศบาลมมากขนผลทตามมาคอ มความตองการมากขนดวย 2) ความเจรญของเขตตาง ๆ ไมเทากน ซงจะสงผลตอนกการตลาดทจะเลอกตลาดการคา หรอชองทางการจาหนาย ดงนน การแสดงออกซงพฤตกรรมการบรโภคของผบรโภคนนไมไดเกดขนจากปจจยใดปจจยหนง แตจะเกดขนจากปจจยหลายประการประกอบกน ทงนขนอยกบอทธพลของการไดรบปจจยทางดานนน ๆ 9. พฤตกรรมผบรโภคทางสาธารณสข การบรโภคดานสาธารณสข หมายถง การบรโภคผลตภณฑและบรการทเกยวของกบสขภาพ ทงในดานการสงเสรมสขภาพ การปองกนสขภาพ การรกษาโรคภยไขเจบและการฟนฟสขภาพรางกาย การตดสนใจในการบรโภคทไมถกตองจะกอใหเกดปญหาในการบรโภคดานสาธารณสขหรออาจกลาวไดวาปญหาในการบรโภคดานสาธารณสขเกดจาการทผบรโภคตดสนใจ

26

เลอกผลตภณฑ หรอบรการทมคณภาพไมไดมาตรฐานมาบรโภค เปนผลใหรางกายไมไดรบประโยชนจากการบรโภคหรอไดรบประโยชนอยางไมคมคา และอาจกอใหเกดปญหาตอสขภาพอนามยของผบรโภค ทงนการบรโภคดานสาธารณสข นอกจากจะตองการบรโภคเพอการดารงชวตรอดแลวยงตองการบรโภคเพอยกระดบชวตความเปนอยและสรางความพงพอใจในชวต (เปรมฤทย นอยหมนไวย, 2538 : 64) 9.1 ปจจยทเกยวของในการสงเสรมการตดสนใจบรโภคดานสาธารณสข 1) ผบรโภค ผมบทบาทในการตดสนใจเลอกซอหรอเลอกบรโภค และเปนผไดรบผลกระทบโดยตรงจาการบรโภค ปญหาในการบรโภคดานสาธารณสขทเกดจากผบรโภค ไดแก (1) ความไมร การขาดความรและความเขาใจในการพจารณาเลอกซอสนคา และบรการทมคณภาพมาตรฐานเปนสงบรโภคอปโภค ทงนอาจมสาเหตเนองจาก - การขาดขอมลขาวสารทเพยงพอในการนามาประกอบการพจารณาตดสนใจเลอก ไดแก คณภาพ ประโยชน และราคาทเปนจรงทาใหผบรโภคเสยงตอการซอสนคาทไมมคณภาพ หรอมคณภาพไมเพยงพอมาบรโภค - ขอมลทมอยไมมคณภาพเพยงพอ เชน เปนขอมลทไมเปนจรง - ผบรโภคมการศกษานอยหรอขาดการศกษา ทาใหมมมมองในการคดพจารณาจากด - การขาดการสอสาร อาจเนองจากการอยในชนบททหางไกลทาใหไมไดรบขอมลขาวสารทถกตองอยางทนตอเหตการณ - การโฆษณาชวนเชอทเกนจรงผบรโภคทไดรบคาโฆษณาทเกนจรงจะไมสามารถรบทราบขอมลทเปนจรงเกยวกบสงทนามาบรโภคหรอมความเขาใจไมถกตองในคณคาและประโยชนทไดจากการบรโภค การตดสนใจซอตามแรงโฆษณาโดยไมไดศกษาถงประโยชน และโทษจากการบรโภคอยางถองแท จงกอใหเกดการตดสนใจทผดพลาดไดงาย (2) ความเชอทผด ความเชอทไดรบมาจากการเรยนรทงจากประสบการณในอดตหรอจากการถายทอดจากครอบครว คาแนะนาหรอขอมลทไดรบจากเพอนหรอผ เคยมประสบการณมากอนจะมอทธพลตอลกษณะการบรโภคของประชาชน (3) ความยากจน การขาดกาลงทรพยในการเลอกซอสนคาและบรการทมคณภาพมาตรฐานโดยสวนใหญผลตภณฑและบรการทมคณภาพมาตรฐานมกมราคาแพงตองใชคาใชจายสง ผบรโภคจงอาจไมสามารถซอหามารบประทานหรอไมสามารถเขาถงผลตภณฑหรอบรการทมคณภาพมาตรฐานได จาเปนตองบรโภคทมราคาถกและไมมคณภาพ

27

ฐานะทางการเงนจะเปนตวกาหนดอานาจในการซอสงทจะนามาบรโภคอปโภค ผทมฐานะยากจนจะมอานาจในการซอจากดกวาผทฐานนะทางการเงนด ความยากจนจะมผลใหผบรโภคไมสามารถหาซอสงทมคณภาพเพยงพอตอการบรโภคเพอบารงรางกายหรอสงเสรมสขภาพ (4) การขาดแคลนสงอปโภคบรโภคหรอสถานบรการสาธารณสขทาใหผบรโภคมขอจากดในการตดสนใจเลอกสงทมคณคามาบรโภคและเกดภาวะจายอมในการบรโภคดวยเนองจากไมมทางเลอกอนใหเลอก การขาดผลตภณฑและสถานบรการทางการแพทยและสาธารณสขทมคณภาพ หรอผลตภณฑและสถานบรการทมคณภาพอยหางไกลเดนทางไปรบบรการไดไมสะดวกผบรโภคจงจาเปนตองบรโภคในสงทมอยดวยความรสก จายอม (5) นสยการบรโภคทไมเหมาะสม ไดแก การตดสนใจ เลอกซอผลตภณฑหรอบรการโดยไมมหลกเกณฑหรอเหตผลในการซอ นสยชอบลองของใหม นสยการบรโภคเพอเลยนแบบอยางผอนหรอโฆษณา นสยฟงเฟออวดรารวย นสยมกงายในการบรโภค นสยการตดสนใจทเลอกดวยความสวยงามหรอสงอนทดงดดตาลอใจมากกวาจะคานงถงคณคา คณภาพ และความปลอดภยในการบรโภค (6) ความเคยชนในการบรโภค แมจะทราบภายหลงวาผลตภณฑน นไมปลอดภยตอสขภาพเนองจากยงไมเหนอนตรายทจะเกดขนอยางชดเจน ไดแก การสบบหร การรบประทาน ชา กาแฟ ผงชรส อาหารสก ๆ ดบ เปนตน (7) การขาดความสงเกตในอาหารและผลตภณฑทจะนามาบรโภค อาจเปนผลจากความรบรอนในการตดสนใจ หรอการขาดความตระหนกในอนตรายจากการบรโภค หรอขาดความละเอยดรอบคอบในการพจารณาเลอก ทาใหจาเปนตองบรโภคอาหารหรอผลตภณฑทเสอมสภาพหมดอาย หรอไมมคณภาพเพยงพอ แมจะมความรเรองเกยวกบอาหารหรอผลตภณฑทมคณภาพอยแลวกตาม 2) องคกรของรฐมหนาทรบผดชอบเกยวกบการคมครองผบรโภค องคกรของรฐทเปนหลกในการคมครองผบรโภคโดยตรง ไดแก (1) สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม มหนาทในการกาหนดมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมและดาเนนการควบคมการใชเครองหมายมาตรฐาน การกาหนดมาตรฐานจะพจารณามาตรฐานระหวางประเทศหรอมาตรฐานแหงชาตของประเทศใดประเทศหนงทไดรบการยอมรบเปนแนวทางในการรางมาตรฐานทเหมาะสมสาหรบผลตภณฑอตสาหกรรมนน ๆ อนเปนเครองบงชลกษณะและสมรรถนะทตองการของผลตภณฑนน ๆ โดยคานงถงวตถประสงคและความปลอดภยเปนสาคญ

28

(2) สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสขม หนาทตรวจสอบคณภาพมาตรฐานสนคาประเภท อาหาร ยา เครองสาอาง ยาเสพตดใหโทษวตถออกฤทธตอจตและประสาท และสารเคมและประกาศแจงผลการตรวจสอบใหประชาชนทวไปทราบ (3) สานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค สานกนายกรฐมนตร ทาหนาทประสานงานการคมครองผ บรโภคและรณรงคการเผยแพรความรแกประชาชน โดยจดต งคณะอนกรรมการคมครองผบรโภคประจาจงหวด โดยมผวาราชการจงหวดเปนประธานในการดาเนนงาน 3) ฝายผผลตและตวแทนแทนจาหนาย ปญหาในการบรโภคดานสาธารณสขทสาคญเกดจากสนคาจาหนายในทางการตลาดมคณภาพไมถกตองตามมาตรฐานไมมคณคา มการผลตอยางไมถกตองตามสขลกษณะ จาหนายในราคาไมยตธรรม มการโฆษณาชวนเชอทเกนจรงและสนคาทมอนตรายตอผบรโภค ปญหาในการบรโภคดานสาธารณสขทเกดจากฝายผผลตและตวแทนจาหนาย ไดแก (1) ความไมร การขาดความร และความเขาใจในการผลตและจาหนายผลตภณฑและบรการทมคณภาพมาตรฐาน ทงนอาจมสาเหตเนองจาก - ความไมรกฎหมายวาดวยการควบคมอาหารและผลตภณฑไมทราบวาเปนอาหารหรอผลตภณฑทมกฎหมายควบคมและกาหนดมาตรฐานไว - ความไมรถงอนตรายจากการบรโภคสนคาททาการผลตหรอจาหนาย จาการทผผลตไมมความรแทจรงเกยวกบการผลตสนคาใหมคณภาพ ตงแตการออกแบบผลตภณฑ การเลอกใชวตถดบ กระบวนการผลต การบรรจหบหอตลอดจนการจดสงสนคา เมอกระบวนการผลตเปนไปอยางไมมมาตรฐานไมถกสขลกษณะ สนคาทผลตไดจงไมมคณภาพและไมปลอดภยในการบรโภค (2) การขาดความตระหนกถงความปลอดภยของผบรโภคแสดงถงการขาดความรบผดชอบตอสงคมและขาดจรยธรรมในการดาเนนธรกจ ผผลตทหวงผลกาไรมากกวาการสนใจปฏบตใหถกตองตามกฎหมาย จงมกปลอมปน ดดแปลงโดยใชวตถดบทดอยคณภาพหรอใชสารเคมทเปนอนตรายเจอปนเพอลดตนทนการผลต โดยจงใจ (3) การผลตอาหารหรอผลตภณฑทนอกเหนอจากการควบคมตามกฎหมาย ผผลตมกหลกเลยงกฎหมาย โดยเลอกใชภาชนะบรรจแบบปดไมสนทซงไมตองขออนญาตในการผลตเพอจาหนาย สนคาประเภทนจะมความเสยงตอความปลอดภยของผบรโภคคอนขางมาก

29

(4) การแขงขนทางการตลาดและการสงเสรมการขายในรปแบบตาง ๆ มผลทาใหฝายผผลตและตวแทนจาหนายมการโฆษณาทเกนจรง หลอกลอใหผบรโภคหลงผดซอและบรโภคผลตภณฑรวมทงบรการ 9.2 ผลกระทบของการเปลยนแปลงทางสงคมตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารสขภาพ และโภชนาการ (วลยทพย สาชลวจารณ, 2538 : 166-171) การเปลยนแปลงแนวทางการพฒนาประเทศเขาสความเปนประเทศอตสาหกรรมใหม มงเนนความเจรญเตบโตทางภาคเศรษฐกจและการพาณชยระหวางประเทศ ประกอบกบยคสมยปจจบนมการพฒนาเทคโนโลยดานการสอสาร คมนาคม ความรวดเรวของขาวสารทาใหเกดผลกระทบอยางใหญหลวงตอรปแบบการดารงชวตในสงคมไทย การเปลยนแปลงวถชวตจากสงคมเกษตรกรรมชนบทเขาสความเปน “สงคมเมอง” มากขน การมงพฒนาโดยเนนความเจรญทางเศรษฐกจและอตสาหกรรมทาใหมตการมองภาพรวมของวถชวต การดารงชวตของมนษยและสงแวดลอมไดรบการละเลยหรอมความสาคญนอยลงไป คนสวนใหญจงตองเผชญกบปญหาการปรบตวใหสอดคลองกบสภาพทางสงคมทกรปแบบ และหนงในกจกรรมทตองปรบเปลยนใหสอดคลองกบการดารงชวตในภาวะปจจบน คอ พฤตกรรมการบรโภคและการใชอาหาร 1) รปแบบและวธการของอาหารทจดจาหนาย ลกษณะผลตภณฑอาหารในปจจบนซงผบรโภคมกาลงซอหลายระดบ มลกษณะหลากหลายทงทผานการแปรรปแลวหรอพรอมทจะนาไปปรงแตง สถานทจดจาหนายกมลกษณะเปนธรกจการตลาดมากขน การจดจาหนายวตถดบประเภทผก ผลไมสด เนอสตวตาง ๆ ในตลาดสดขณะนมจานวนคงทและมแนวโนมทจะลดลง แตการจาหนายอาหารสดในหางสรรพสนคาประเภทซปเปอรมารเกตมแนวโนมของความนยมสงขนเรอย ๆ อาหารทจาหนายมทงอาหารสดและพรอมปรง ซงจะเปนทนยมของผบรโภคสมยปจจบน เพราะการทางานนอกบานทาใหไมสามารถหาซอเครองปรงไดครบในระยะเวลาอนสน ในสภาพเมองไทย ประชากรตองปรบปรงวถชวตใหทนกบสภาพสงคมทเปลยนไป เนองจากเวลามจากด ตองรบเรง รวมทงเวลาสาหรบการบรโภคอาหารดวย ดงนนอาหารประเภททซอหามาบรโภคกตองใชเวลารวดเรวเชนกน ธรกจเพอตอบสนองความจาเปนในดานนจงเกดขนหลายลกษณะและมจาหนายในสถานทตาง ๆ กน เพอใหผบรโภคเลอกซอหาไดตามฐานะเศรษฐกจ สาหรบอาหารประเภททบรโภคไดทนใจและรวดเรว หรอ Fast Food นน ในระยะแรกธรกจเหลาประเภทนประสบปญหาดานการตลาด ยงไมเปนทยอมรบ ตอเมอสภาวะเศรษฐกจสงคมเปลยนไป ปจจบนการยอมรบอาหารเหลานเพมขนอยางมาก เนองจากอาหารประเภทนจะตองมบทบาทมากขนในวถชวตของผบรโภคในเมองใหญ ดงนนจงตองศกษาในแงของความปลอดภยและคณคาทางโภชนาการของอาหารเหลานดวย

30

2) คณภาพและความปลอดภยของอาหาร ลกษณะของอาหารทผบรโภคสวนใหญหาซอในปจจบนผประกอบการไดจดไวจาหนาย 3 ชนด ดวยกน แตในทนขอกลาวเฉพาะหวขอทมความเกยวของ (1) อาหารพรอมปรง (2) อาหารกงสาเรจรปและสาเรจรปในภาชนะบรรจ (3) อาหารจานดวน (Fast Food) และอาหารพรอมบรโภค อาหารประเภทนมราคาแพง แตเปนคานยมของผบรโภคระดบวยรนและเดก ผลจากวเคราะหคณภาพอาหารประเภทนพบวาใหพลงงานจากอาหารสง เนองจากมสวนประกอบทเปนไขมนและแปงสง ในประเทศสหรฐอเมรกาไดมการประเมนภาวะโภชนาการและสขภาพของผทบรโภคอาหารประเภทนเปนประจาพบวา อาหารเหลานเปนสาเหตของโรคอวน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง และทองผกเรอรง เพราะอาหารเหลานมไขมนทอมตวสง มเกลอโซเดยมสงและมเสนใยอาหารตา 3) ผลตอสขภาพและภาวะโภชนาการ ความเจรญเตบโตของธรกจอตสาหกรรม รวมทงความกาวหนาของการสอสารและคมนาคมมผลโดยตรงตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารของคนไทย เพราะพฒนาการของระบบขอมลขาวสารเปนผลใหผลตภณฑอาหารจานวนมากเปนทรจกและยอมรบของผบรโภคผานทางสอสารมวลชนรปแบบตาง ๆ ซงการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคกอใหเกดปญหาสขภาพ นนคอ โอกาสของการเจบปวยดวยโรคไรเชอหรอโรคไมตดตอ (Non-communicable Disease) ซงไดแก โรคจากภาวะโภชนาการเกนและไมสมดลสงขนในประชากรทมอายมากขน สวนภาวะดอยโภชนาการจะยงคงพบในสตรวยเจรญพนธและเดก โรคไรเชอดงกลาวคอ โรคอวน เบาหวานชนดไมพงอนซลน โรคความดนโลหตสง โรคหวใจและหลอดเลอด ภาวะสมองขาดเลอด เพราะเสนเลอดไปเลยงสมองตบ หรอโรคมะเรงทเกดขนบางอวยวะ และพยาธสภาพของโรค ตาง ๆ ดงกลาวจะเสรมความรนแรงซงกนและกนดวย เชน โรคความดนโลหตสงและโรคเบาหวานเปนปจจยเสยงของโรคเสนเลอดไปเลยงหวใจอดตน โรคอวนเปนผลใหความดนโลหตสงมความรนแรงมากขน และเพมความเสยงตอการอดตนของเสนเลอดไปเลยงสมองเปนตน ดงภาพท 2.2

31

ภาพประกอบ 2.2 แนวโนมความสมพนธของพฤตกรรมการบรโภคกบการเกดโรคความเสอม

ของอวยวะ ทมา : วลยทพย สาชลวจารณ, 2538 : 171 การเปลยนแปลงทางสงคมทาใหชวตของคนในสงคมทงในเขตเมองและชนบทเปลยนไป ทงนไดนาเอาความกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชในการพฒนาผลตภณฑอาหารทาใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมการบรโภคอาหารซงกอใหเกดปญหาสขภาพขน 10. ความหมายของพฤตกรรมการบรโภคอาหาร มนส ฉายาวจตรศลป (2536 อางถงใน จนทรเพญ ตนชยวฒนะ, 2542 : 7) ไดใหความหมายของพฤตกรรมการบรโภคอาหารไดวา ตราบใดทมนษยตองรบประทานรวมกบผอนหรอกลมคนทเราตองอยรวมกนและมความสมพนธตอกน มนษยจาเปนจะตองดาเนนชวตและพฤตกรรมการบรโภคทเปนไปตามสภาพสงคมและวฒนธรรม ซงกาหนดวงจรของอาหารนบตงแตการทาใหเกดมอาหาร จนถงสภาพอาหารหมดสนไปดวยการบรโภคหรอแจกจายซอขาย ถาพจารณาการไดมาของอาหารจะเหนบทบาทของสงคมและวฒนธรรมทเขามาเกยวของและมผลตอการตดสนใจของคนในการกระทาการเกยวกบอาหาร ซงอาจใหเหตผลทางเศรษฐกจ การปกครอง นนทนาการ ศาสนา อาชพ และกลมของสงคม เชน บคคลจะบรโภคอาหารไดเตมทตามชนดอาหารทผลตได และตามรายไดทจะนามาซออาหาร ในสงคมทมฐานะทางเศรษฐกจและรายไดตางกนจะมรปแบบการบรโภคทแตกตางกนตามศกดศรของฐานะทคานยมของสงคมกาหนดไว

มะเรง - ตบ

- ลาไสเลก

- ทรวงอก

อาหารไขมนสง นาตาลฟอกส ขาว-แปงขดขาว อาหารเสนใยตา กรดไขมนอมตว เหลา-บหร-กาแฟ การใชเครองทนแรง

โรคอวน

รบประทานอาหารทม เกลอโซเดยมสง

ความดนโลหตสง เกาท

ภาวะไขมนในเลอดสง

เบาหวาน

โรคของหวใจ

และหลอดเลอด

32

Kolasa (1981 อางถงใน วลยทพย สาชลวจารณ, 2538 : 163) กลาวถง พฤตกรรมการบรโภคอาหารของมนษยวาเปนพฤตกรรมทขนอยกบวถการดาเนนชวต ไดแก คากลาวหรอขอความตาง ๆ ในเรองอาหารซงบอกเลาตอ ๆ กนมา การทคนรบรวาอะไรกนไดหรอไมไดนนบางครงไมเคยรตอไปวากนแลวจะด มประโยชนหรอเปนโทษตอรางกายอยางไรและไมคดทจะรรายละเอยดเกยวกบคณคาของอาหารนน ๆ เพราะโดยทวไปมกจะพอใจบรโภคอาหารดวยรสชาตถกใจเปนสาคญกวาความสนใจในประโยชน หรอคณคาทางโภชนาการของอาหาร ดงน น พฤตกรรมการบรโภคทพบอยในแตละสงคมจงไมจาเปนตองเปนพฤตกรรมทถกสอดคลองกบหลกวชาการโภชนาการเสมอไป ดษณ สทธปรยาศร (2542 : 295) กลาวไววา พฤตกรรมการบรโภคอาหาร หมายถง การแสดงออกของบคคลทงคาพด กรยา ทาทางและการกระทาทผอนเหนไดในการเลอก เกบ ปรงและกน สวนบรโภคนสยเปนพฤตกรรมการบรโภคทปฏบตเสมอ ๆ จนกลายเปนความเคยชน พษณ อภสมาจารโยธน (2549 : 22) กลาววา พฤตกรรมการบรโภคอาหารเปนการแสดงออกของบคคลทสงเกตไดขณะรบประทานอาหารโดยมความสมพนธกบความเชอในการบรโภคอาหาร เปนความเขาใจและประสบการณทไดรบการถายทอดและสะสมกนมาซงมกจะมเหตผลทอาจเปนจรงหรอไมกได นรนทร สงขรกษา (2552 : 15) พฤตกรรมการบรโภคอาหาร หมายถง การประพฤต ปฏบตหรอแสดงออกเกยวกบการเลอกบรโภคอาหาร สขลกษณะ และวธการรบประทานอาหารทสามารถสงเกตได โดยเปนลกษณะความชอบหรอไมชอบแตปฏบตเสมอ ๆ จนกลายเปนความเคยชนทผบรโภคจะตองนามาพจารณาในการเลอก ปรง และรบประทานของตนเองและครอบครว กลาวโดยสรป พฤตกรรมการบรโภคอาหาร หมายถง การประพฤตปฏบตในการรบประทานอาหาร ซงขนอยกบวถการดาเนนชวตทมความเชอเขามาเกยวของตามบทบาทของสงคมและวฒนธรรมทมผลตอการตดสนใจของคนในการกระทาเกยวกบอาหารซงแตละสงคมทมฐานะทางเศรษฐกจ และรายไดตางกนจะมรปแบบการบรโภคทแตกตางกนทงวธการรบประทานอาหารวาจะรบประทานอะไร อยางไร มคณประโยชนหรอเปนโทษตอรางกายอยางไร และพฤตกรรมการบรโภคอาจจะจาแนกไปตามลกษณะหรอประเภทบคคลเปนเดก ผใหญ คนชรา

33

วยรนและพฤตกรรมการบรโภคอาหารของวยรน 1. ความหมายของวยรน วยรนตรงกบคาในภาษาองกฤษ Adolescent มรากศพทมาจากภาษาลาตนวา Adolescene ซงมความหมายวา To Grow to Maturity คอ เจรญเตบโตไปสวฒภาวะ (Maturity) ซงมผใหความหมายของนกเรยนไวดงน ปรชา วหคโต (2532 : 10) กลาววา วยรน หมายถง ผทอยระหวางวยเดกกบวยผใหญ โดยทวไปมอายระหวาง 12-21 ป ในวยรนหญง และ 13-21 ป ในวยรนชายสวนมากเรยนในระดบมธยมศกษา และมอตราการเจรญเตบโตของสวนสงและน าหนกอยางรวดเรว อารมณรนแรง ววาม ยดกลมเพอนเปนหลกเรมมความสมพนธกบเพอนตางเพศและมสตปญญาแบบเหตผลเชงนามธรรม กลาวโดยสรป วยรน หมายถง วยทเปลยนแปลงจากวยเดกไปเปนผใหญ มชวงอายระหวาง 12-21 ป สวนมากเรยนในระดบมธยมศกษา มการเปลยนแปลงทางดานรางกายอยางรวดเรว รวมถงการเปลยนแปลงทางดานจตใจและสงคม 2. พฒนาการของเดกวยรน พฒนาการตาง ๆ ของวยรนเปนเรองสาคญเรองหนงทควรแกการศกษา เพราะจะทาใหผปกครองและผทรบผดชอบเดกสามารถเขาใจถงพฤตกรรมตาง ๆ ของเดกไดดขนพฒนาการทสาคญ ๆ ของวยรน มดงน (สชา จนทรเอม, 2536 : 138-155) 2.1 พฒนาการทางดานสรรวทยา

1) ระบบประสาท ระบบประสาทของคนเราเรมพฒนามาแลวนบตงแตเปนตวออนในครรภภายหลง 6 สปดาหแลว ระบบประสาทของตวออนเรมมเซลลประสาทประมาณ 12 ลานเซลลหรออาจมากกวานนกได เซลลประสาทบางชนดเรมทางานตงแตเดกทารกอยในครรภม ในขณะทตวออนเจรญเตบโตขน เซลลประสาทกจะเรมทางานตงแตระยะนน เมอเดกพรอมทจะคลอด ระบบประสาทกพรอมทจะทาหนาทของมน 2) สมอง ขณะทเดกอยในครรภระยะทเปนตวออน สมองจะประกอบดวยชนสวน 3 สวน ขณะทตวออนเจรญเตบโตขนเรอย ๆ มนสมองกจะแบงตวออกไปทาหนาทตาง ๆ กน และเรมจดระบบซบซอนมากยงขน โดยในทารกแรกเกดสมองยงไมไดพฒนาถงขนสมบรณ จงยงไมพรอมทจะทางานใหสอดคลองกบระบบประสาท เมอเดกอายประมาณ 5 ป น าหนกของสมองประมาณ 80 เปอรเซนตของน าหนกเมอเจรญเตมทและเมออายประมาณ 9 ป น าหนกสมองจะเพมเปน 90 เปอรเซนตของน าหนกสมองเมอเจรญเตมท สมองจะหนกเตมทเมออายประมาณ 20 ป

34

นาหนกสมองโดยเฉลยของเดกเมอแรกเกดประมาณ 350 กรม แตเมอยางเขาสวยรน น าหนกสมองเพมขนเปน 1,200-1,400 กรม

3) หวใจและระบบหมนเวยนของเลอด เมอเดกอายประมาณ 6 ป หวใจจะมน าหนกประมาณ 4-5 เทาของน าหนกหวใจเดกเมอแรกเกด เมออาย 12 ป น าหนกหวใจจะเปนประมาณ 7 เทาของตอนแรกเกด และเมอเปนผใหญจะหนกถง 12 เทา อตราการเตนของหวใจนนจะสงมากในวยเดกและ คอย ๆ ลดลง เมอมอายมากขน ในเดกแรกเกดหวใจเดกชายเตนประมาณ 130 ครงตอนาท เดกหญง 144 ครงตอนาท แตพออาย 13 ป เดกชายประมาณ 3 ครงตอนาท เดกหญง 76 ครงตอนาท และในผใหญชายประมาณ 62 ครงตอนาท หญงประมาณ 69 ครงตอนาท ความดนเลอดนนจะเพมขนตามอาย โดยในเดกแรกเกดประมาณ 70-75 และเพมเปน 105-128 เมออาย 15-50 ป โดยปกตความดนเลอดของชายและหญงจะตางกนเพยงเลกนอย

4) ระบบการหายใจ เดกเมอแรกเกดมปอดเลกมากในระยะ 2 ปแรกของชวต ความเจรญเตบโตของศรษะและหนาอกกเปนไปเชนเดยวกน เมอเดกอายไดประมาณ 15 ป อตราสวนของการเจรญเตบโตของศรษะและหนาอกเปน 2 ตอ 3 และเมอยางเขาสวยรน อตราสวนความเจรญเตบโตของศรษะและหนาอกจะเปน 3 ตอ 5 อยางไรกได แมวาขนาดหนาอกจะใหญขนระยะวยรน แตรปรางของมนยงคงเหมอนเดมกบตอนอาย ซงแสดงวาในระหวางวยเดก พฒนาการทางกลามเนอเปนไปอยางลาชา อยางไรกด เมอถงวยรนพฒนาการทางกลามเนอเปนไปอยางรวดเรวขน นนคอ เมออายประมาณ 15 ป น าหนกของกลามเนอจะเปน 33 เปอรเซนตของน าหนกรางกาย และเมออาย 16 ป นาหนกกลามเนอจะเพมเปน 44 เปอรเซนตของรางกาย ภายหลงวยแรกรน กลามเนอจะเจรญทงทางดานสวนหนาและสวนยาว ฉะนน จงทาใหกลามเนอแขงแรงและทางานไดอยางมนคงยงขน ดวยเหตนเดกจงมพละกาลงมากเมออยในระยะยางเขาสวยรน โดยปกตแลวกลามเนอของหญงจะมขนาดยาวแตไมแขงแรงเทากลามเนอของเดกชาย ทงนเพราะเดกชายออกกาลงกายมากกวา สดสวนของรางกาย เชน ไหลกวาง แขนยาว เลนกฬาเกง รปรางสมบรณ แขงแรง ทาใหเดกชายไดรบการยกยองจากสงคมในดานความแขงแรง

5) ตอมไรทอ ตอมไรทอทาหนาทผลตฮอรโมนตาง ๆ ในการพฒนาทางดานรางกายของเดก โดยตอมเหลานอยตามสวนตาง ๆ ของรางกาย เปนเครองชวยใหสารเคมตาง ๆ ภายในรางกายอยในลกษณะทสมดล ตอมเหลานทางานอยในลกษณะซบซอนและทางานขนแกกนและกน ตอมไรทอตาง ๆ เหลานมผลมากตอการพฒนาทางสรรวทยาของนกเรยนโดยแตละตอมมอทธพล ดงน

35

1) ตอมไทรอยด เปนตอมเลก ๆ มอยคหนงทบรเวณคอ มทอเลกตออยมหนาพเศษในการเกบธาตไอโอดนเอามาใชในการสรางฮอรโมน ชอไทรอกซน (Thyroxin) ฮอรโมนนทาหนาทเผผลาญอาหารในรางกาย ซงมผลตอการเจรญเตบโตของรางกายดวย ถาตอมนผลฮอรโมนมากเกนไป จะทาใหผนนมพฤตกรรมทผดปกต อยนงไมได รางกายจะตองทากจกรรมอยเรอย ๆ แตถาตอมนผลตฮอรโมนนอยเกนไป จะทาใหบคคลนนเชองชาไมวองไว เดกจะเตยแคระผดปกต (Cretinism) การเจรญเตบโตของตอมไทรอยดนขนอยกบจานวนไอโอดนทบคคลไดรบขณะรบประทานอาหาร

2) ตอมพาราไทรอยด เปนตอมเลก ๆ 4 ตอม อยดานหลงของตอมไทรอยด เปนตอมททาหนาทควบคมแคลเซยมเกยวกบการเผาผลาญอาหาร ซงมอทธพลตอการเจรญเตบโตของกระดก

3) ตอมพทอตาร เปนตอมเลก ๆ อยใตสมอง ตอมนในผใหญมขนาดเทาเมลดถว ประกอบดวย 2 ซก คอซกทอยดานหนาและซกทอยดานหลง สวนทอยขางหนาทาหนาทผลตฮอรโมน ควบคมการเจรญเตบโตของกระดก ถาตอมนทางานนอยเกนไปจะทาใหบคคลนนเตยแคระ (Dwarfism) รางกายจะไมเจรญเตบโตเทาทควร แตถาตอนนทางานมากเกนไปจะทาใหบคคลนนมรปรางใหญโต (Giantisin) นอกจากนทางซกหนาของตอมนยงควบคมการผลตฮอรโมนทมอทธพลตอการเจรญเตบโตของตอมทางเพศอกดวย สวนซกทอยขางหลงเรายงไมรหนาททแทจรงของมนแนนอนนก แตหนาทอยางหนงทพอจะทราบได คอ ชวยในการยดหดของทออาหารและมอทธพลตอการเผาผลาญไขมน ตลอดจนการเกบนาไวในเยอของรางกาย

4) ตอมแอดรนล ตอมนอยเหนอไตแตละขาง บางทเขาเรยกตอมหมวกไต ในขณะทบคคลเกดอารมณรนแรง เชน ความโกรธ ตอมนจะผลตฮอรโมนทเรยกแอดรนาลน (Adrenalin) ออกมาจานวนมากซงมผลทาใหหวใจเตนแรงและเรว และมความดนเลอดสงขน ในภาวะเชนนบคคลจะตองใชน าตาลจากตบมากขนกวาเดมดวย ดงเราจะเหนวาบคคลมกมกาลงมากกวาปกต ในขณะทยงเกดอารมณโกรธ

5) ตอมเพศ หลงจากเดกเขาสวยรน อวยวะเพศของชายและหญงจะเรมผลตเซลลสบพนธ นนคอ อวยวะเพศของชายเรมผลตอสจ และอวยวะเพศหญงเรมผลตไข นอกจากน ตอมเพศยงผลตฮอรโมนทจะทาใหเกดพฒนาการของลกษณะทแสดงเพศหญงและชาย เชน เดกชายเรมมหนวด เสยงแตก และอน ๆ สวนเดกหญงจะเรมมหนาอก ตะโพกผาย เอวคอด มประจาเดอน ฯลฯ และทงสองเพศจะมการเปลยนแปลงทางดานรางกายและใบหนา

36

6) ตอมไทมส และตอมไพนล ตอมไทมสตงอยเหนอหวใจ สวนตอมไพนลตงอยใกลกบมนสมองตอมทงสองนจะวองไวมากในวยเดก แตเมอยางเขาสวยผใหญ ตอมทงสองนจะหายไป หรอมฉะนนกจะทางานเชองชาลงมาก หนาทของตอมทงสองนไดแกการสรางอวยวะเพศใหถงขนวฒภาวะในระหวางวยเดก 2.2 พฒนาการทางรางกายและกายวภาค ในระยะตนของนกเรยน จะเปนระยะทมพฒนาการทางรางกายอยางรวดเรวมากและมบทบาทสาคญตอพฒนาการทางความเจรญงอกงามทางดานอน ๆ ใหประสานตามไปดวย เชน พฒนาการดานอารมณ และพฤตกรรมตาง ๆ ทวยรนแสดงออกมาเปนตน ลกษณะทวไปของวยรนหนมสาว 1) เดกชายเกดการหลงอสจในเวลาหลบ แสดงใหเหนวาวฒภาวะในทางเพศ เดกจะมอายประมาณ 13-15 ป อวยวะเพศจะเตบโตอยางรวดเรว สามารถผลตอสจได ซงแสดงวาเดกชายผนนสามารถทาการสบพนธ และพรอมทจะเปนพอคนได 2) เดกหญงจะเรมมประจาเดอนเปนครงแรก โดยรงไขเจรญเตบโตเตมทและสามารถผลตไขออกมาไดโดยไขทสกและไมไดรบการผสมจะถกขบออกจากรางกายในรปของประจาเดอน โดยจะมระยะเวลาการหมนเวยนอยระหวาง 28-30 วน โดยในระยะหนง ๆ จะมประมาณ 3-5 วน ความเครยดทว ๆ ไปกอนมประจาเดอนจะนอยลง แตมกมอาการปวดศรษะ และอาการผนคนทผวหนงกอนมประจาเดอน โดยเฉพาะทบรเวณใบหนา 3) มขนเกดขนตามรางกายในทตาง ๆ เชน บรเวณรกแร รมฝปากและบรเวณอวยวะเพศ เปนตน โดยเฉพาะในเดกชายจะเรมเกดหนวดเคราขน โดยสงนมกทาใหเกดการวนวายใจ และมกจะคอยใหความสนใจเกยวกบหนวดเคราเหลานอยเสมอ 4) การเปลยนแปลงทางรปรางและโครงรางของรางกาย โดยสดสวนของรางกายเดกเปลยนมาเปนรปรางของผใหญ 5) ในเดกหญง หนาอกและตะโพกจะขยายใหญขน โดยจะมฮอรโมนเพศขบออกมาจากตอมไรทอ ซงจะทาใหเดกหญงมรปรางคลายผใหญมากขนโดยทรวงอกจะขยายใหญ มขนาดใกลเคยงกบผใหญ นอกจากนยงมลกษณะอน เชน ตะโพกผายออก เอวคอดเขา เปนตน 6) เดกผชายจะมน าเสยงเปลยนแปลง แตกพรา และหาวขน จะเปนในราว 1-2 ป เดกจงจะเรมบงคบเสยงได และเมอเขาสวยรนตอนปลาย การเปลยนแปลงของเสยงจะสนสดลง เดกจะเรมมเสยงทม นมนวลขน การเปลยนแปลงของเสยงอาจจะเปนไปอยางชา ๆ หรอยางรวดเรวกได

37

การเปลยนแปลงทเกดขนทนททนใด อาจทาใหเดกเขาใจผดคดวาเปนหวดได และการทเสยงเปลยน อาจทาใหเดกบางคนตกใจกลว และพะวงถงแตวฒภาวะทางเพศของตนจนไมเปนอนกนอนนอน ความเจรญเตบโตทางกายวภาค ความเจรญเตบโตทางดานกายวภาคน หมายถง ความเจรญทางดานสวนสง น าหนก และโครงราง (สดสวนและขนาด) ก. ความเจรญในดานสวนสงของนกเรยน 1. เมอเปรยบเทยบความสงของนกเรยนในเพศเดยวกนแลว พบวามความแตกตางกนเลกนอย ซงเกดจากสาเหตทางดานพนธกรรม อทธพลของฮอรโมน และเรองอาหารการกน เปนตน 2. ความเจรญทางดานสวนสงในเพศหญงจะหยดกอนเพศชาย กลาวคอ ผหญงจะไมสงขนตอไปเมอมอายตอนปลายของนกเรยน สวนผชายสงตอไปเรอย ๆ จนกระทงถงอาย 20 ป 3. โดยทว ๆ ไปแลว เดกชายเมอแรกเกดมความสงมากกวาผหญงเลกนอย และจะรกษาระดบอยเชนนนตลอดไป จนกระทงอายประมาณ 10 ป ทงเดกชายและเดกหญงจงจะมสวนสง พอ ๆ กน หลงจากนน 3-4 ป เดกหญงจะเจรญเรวกวาเดกชาย และจะเจรญเรวกวาในระหวางระยะวยรนตอนตนและตอนกลาง คอ ในระหวางทมอายประมาณ 13-17 ป 4. เมอเลยระยะวยรนตอนกลางไปแลว เดกชายจะเรมดวยความเจรญดานสวนสงขนมาทนกบเดกหญงอก ทงจะเพมความสงมากกวาเดกหญงอกครง และคงรกษาระดบสงกวาไวตลอดไป ข. ความเจรญทางดานนาหนกของนกเรยน 1. ระยะกอนวยรน เดกชายจะนาหนกมากกวาเดกหญง 2. ในระหวางระยะวยรนตอนกลาง เดกหญงจะเรมหนกกวาเดกชาย 3. หลงระยะวยรนตอนกลางไปแลว ผชายจะหนกกวาผหญงเลกนอย และจะรกษาความหนกกวาอยตลอดไป ค. ความเจรญเตบโตดานสดสวนและขนาดวยรน 1. สดสวนและขนาดรางกาย วยรนชายและวยรนหญง ไมมความแตกตางกนมาก 2. สดสวนและขนาดของแตละคนในรนราวคราวเดยวกน อาจแตกตางกนได โดยทงนขนอยกบการทางานของตอมตาง ๆ ในรางกาย การออกกาลงกาย อาหารทรบประทานและสดสวนของโครงราง เปนตน 3. เมอเขาสวยรนตอนปลาย ลกษณะรปรางของชายและหญงทแตกตางกนระหวางเพศเรมปรากฏขน เชน เดกชายจะมไหลกวาง ตะโพกเลก แขนขายาว สวนเดกหญงจะมตะโพกผายออก ไหลแคบมน และสวนอน ๆ จะแตกตางจากเดกชายอยางเหนไดชดขน

38

2.3 พฒนาการทางอารมณ อารมณเปนความรสกหรอความสะเทอนใจทเกดจากรางกายถกสงอนมาเรา คนเรานนมกมอารมณเกดขนเสมอทก ๆ นาท อารมณของวยรนนนเปนอารมณทรนแรง โดยทเราเรยกวาวยนเปนวย “พายบแคม” ซงหมายถงการมอารมณทรนแรง เตมไปดวยความเชอมนในตนเอง ในบางครงจงมกมความคดเหนขดแยงกบผใหญอยเสมอ การทเกดอารมณงายและรนแรงเชนน จงเปนเรองทงายตอการยแหย หรอชกนาใหเดกเกดความรสกอยากลองด ทงในทางทดและทางทเลว ความคดชววบของอารมณวยรนอาจเปนสงททาใหเขาแสดงพฤตกรรมผด ๆ ออกมา ซงอาจหมายถงชวตและอนาคตของเขาเอง เราสามารถแบงประเภทอารมณของวยรนได ดงน 1. ประเภทกาวราวรนแรง เชน อารมณโกรธ อจฉา เกลยดชง 2. ประเภทเกบกดเอาไว เชน ความกลว ความวตกกงวล ความเศราใจ กระอกกระอวนใจ สลดหดห ขยะแขยง เสยใจ อารมณประเภทนเปนอนตรายตอวยรนมากทสด 3. อารมณสนก เชน ความรก ชอบ สขสบาย พอใจ ตนเตน 2.4 พฒนาการทางสตปญญา ในเดกวยรนมการเปลยนแปลงตาง ๆ มากมายทางรางกาย ทาใหวยรนมพลงมาก มความกระตอรอรน และมความสามารถตาง ๆ เพมขน ทาใหวยรนรจกใชความคดพจารณาตนและสงเกตวาคนอนเขามความรสกตอเราอยางไร ทงพยายามปรบปรงบคลกภาพของตนเองใหเปนไปในทางทสงคมยอมรบ โดยจะพยายามเอาแบบอยางจากบคคลหรอสงตาง ๆ ทตนเหนวาด ซงสงนอาจไดมาจากคนใกลชด ภาพยนตร หนงสออานเลน เปนตน ดงนน จะเหนวาเดกในวยนชอบสองกระจกดตวเองอยเสมอ เพอปรบปรงบคลกภาพและทาทางใหเปนไปตามแบบทตองการ สาหรบการรจกตนเองนน คอ การพยายามดตวเองและรจกวจารณตนเองแตไมบอยนก บางครงยอมรบความเกยจครานของตนเองและพยายามเปรยบเทยบตนเองกบผอนและปรบตวตามใหไดสมดล พฒนาการทางดานสตปญญาในวยรนตอนตน พฒนาการเปนไปอยางรวดเรวมากและพฒนาการจะเจรญถงขดสดเมออายประมาณ 16 ป แลวคอย ๆ ลดลงหลงจากอาย 19-20 ป ลกษณะพฒนาการทางสตปญญาของนกเรยน 1. ความจาดมาก แตมกไมคอยใชความจาของตนเองใหเปนประโยชน เนองจากตองการใชความคดในการแสดงความคดเหนทางดานตาง ๆ ทกวางขวาง โดยเฉพาะในเรองเกยวกบผลประโยชนของสงคม ในวยนจะพยายามคดตดสนใจวาดกวา สงใดทควรจะเปนและควรจะเกดขนในสงคม

39

2. มสมาธด โดยเฉพาะเกยวกบเรองทตนสนใจมากเปนพเศษกจะมสมาธในการศกษาคนควาและพยายามคนหาความจรงเกยวกบสงนน โดยไมยอมทอถอยงาย ๆ และมความสามารถในการตงสมาธควบคมอารมณของตนเองใหเหมาะสมกบกาลเทศะ 3. มความคดเจรญกวางขวางไปไกล พยายามแสวงหาความรใหม ๆ เพอเพมพนความสามารถของตว เรมเขาใจความสวยงาม ความไพเราะ ความเจรญในดานนจะคอยเปนคอยไป ไมมการเรงเราใหเกดขนในวยหนงวยใด โดยเฉพาะเดกทฉลาดอาจเจรญดกวาเดกโง 4. มจตนาการมาก มกชอบนงคดฝนสรางวมานในอากาศอยคนเดยวเปนเวลานาน ๆ การฝนกลางวนของวยรนมกเกยวกบเรองเพอนตางเพศ ความรก และเรองเกยวกบการประสบความสาเรจในชวตในอนาคตของตนเอง โดยอยากเปนอยางน นอยางนแลวแตใจของตนจะปรารถนา ความนกฝนดงกลาวน ถามไดรบการแนะนาใหกระทาถกทาง หรอเพกเฉยละเลยแลว กจะทาใหวยรนเกดความขลาดไมกลาเผชญกบอปสรรคในชวตและอาจกอใหเกดความชงชงสงคม 5. ความเชอมนตาง ๆ เปนไปอยางรนแรง โดยเมอปกใจเชออะไรแลวมกเชออยางจรงจง และถาไมยอมเชออะไรแลวกยากทจะทาใหเชอไดงาย ๆ นอกจากจะมหลกฐานมาอางอง ซงเหลานนบวามทงประโยชนและโทษ เพราะถาเดกวยรนเชอมนไปสงทดยอมเกดประโยชนเปนอยางมาก แตถาไปหลงเชอมนในสงทผดแลวอาจกอใหเกดความเสยหายได ดงจะเหนไดวาวยนเปนวยทเรมกออาชญากรรม ตาง ๆ ซงจะกลายเปนอาชญากรตอไป 2.5 พฒนาการทางสงคม พอเดกอยางเขาสวยรน นอกจากจะมการเปลยนแปลงอยางมากมาย ทางรางกายและจตใจแลวเรายงพบวา เดกมการปรบปรงเปลยนแปลงตนเองเกยวกบสถานะความเปนอยในครอบครวดวย ดงจะเหนไดวาเดกในวยนตองการเปนอสระและการเปนตวของตวเอง ชอบอยตามลาพง มหองอยเปนสดสวน มของใชสวนตว ซงถาเราเขาใจถงการเปลยนแปลงอนนเราอาจจะชวยเหลอเดกไดดวยการจดหาหองสวนตวใหเขาไดอยตามลาพงและใชความคดเหนของตนเองอยางอสระ ซงจะชวยไดมากในการปรบตวเขากบสงคมของเขาในโอกาสตอไป ในวยรนเดกกาลงมความตองการอยางรนแรงในการทจะทาตนเองใหเปนทยอมรบนบถอของเพอนและบคคลในสงคมโดยจะพยายามทาทกสงทกอยางสดความสามารถ เพอจะใหไดมาซงสถานะดงกลาว โดยเราสามารถสงเกตไดจาก ก. การแตงตว พถพถนเปนพเศษ ข. เอาใจใสในกรยาของตนเองและบคคลในครอบครว ค. ตองการใหทกคนยอมรบวาตนเปนผใหญ

40

ง. มการรวมกลมระหวางเพอนสนทในเพศเดยวกนในรปของ “แกงค” และในระยะตอมามกเรมมความสมพนธกบเพศตรงขามโดยจะมสมาชกตางเพศเขารวมกลมดวย 3. พฤตกรรมการบรโภคอาหารของวยรน ในวยรน รางกายมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว มกจกรรมตาง ๆ มากขน มการไมสมดลของกระบวนการเผาผลาญในรางกายอนเนองมาจากการเจรญเตบโตอยางรวดเรวของอวยวะตาง ๆ นอกจากนวยรนชอบความเปนอสระและตดสนใจดวยตนเอง มกมความ กดดนทางอารมณจากการเรยน ความสมพนธในครอบครว ยงในปจจบนอทธพลของการโฆษณามบทบาทตอเดกวยรนเปนอยางมาก สงตาง ๆ เหลานลวนมผลตอพฤตกรรมการกน ทงสน พฤตกรรมการกนดงกลาวนน ไดแก (อบเชย วงศทอง, 2541 : 95-98) 3.1 กนตามแฟชนนยม อาหารทเปนทนยมกนมากในกลมวยรนในขณะน ไดแก อาหารฟาสตฟด จากการสารวจกลมคนทใชบรการรานอาหารฟาสตฟด พบวากลมวยรน/วยรนอาย 15-20 ป และอาย 21-25 ป เขารานอาหารประเภทนถงรอยละ 52 และ 58 ตามลาดบ และนยมเขารานประเภทขนมโดนทมากทสด รองลงมา คอ รานอาหารทมไกทอด แฮมเบอรเกอร สเตก พซซา ซงอาหารประเภทนมสวนประกอบหลกเปนแปง ไขมน น าตาล เปนสวนใหญ จากการศกษาถงคณคาอาหารฟาสตฟดของสถาบนวจยโภชนาการ เมอคดเฉลยตอ 100 กรม พบวา อาหารฟาสตฟด ใหคณคาสารอาหารหลก คอ พลงงาน 232 กโลแคลอร โปรตน 10.9 กรม(4.4-14.9 กรม) คารโบไฮเดรต 23.4 กรม (17.2-36.2 กรม) และไขมน 13.8 กรม (10.3-19.1 กรม) สวนคลอเลสเตอรอล มคาเฉลย 72 มลลกรม (31-79 มลลกรม) ซงจะเปรยบเทยบไดกบคลอเลสเตอรอลของเนอหมตดมนประมาณ 60 กรม แตปรมาณใยอาหารมคาตามาก เพยง 2.7 กรมเทานน หรอรอยละ 11 ของทควรไดตอวน นอกจากน นามนททอดอาหารเหลานโดยมากไดจากการตดชนเนอปนมนมาสกดน ามนทาเปนไขสตวดงกลาวนบเปนอนตรายรายแรง เนองจากไขมนอมตวเปนสารทไปกระตนรางกายใหผลตคลอเลสเตอรอล ทงยงลดความสามารถในการกาจดคลอเลสเตอรอล ในวงการแพทยของสหรฐอเมรกา พบวาเดกอาย 7-24 ป เกดปญหาไขมนอดตนในเสนเลอดจนถงขนเสยชวตจากพฤตกรรมการบรโภคอาหารประเภทน แสดงใหเหนวาเดกวยรนไทยมความเสยงตออนตรายทจะทาลายสขภาพมากขนทกวน 3.2 งดอาหารบางมอ กนอาหารไมเปนเวลา เดกวยรนมกงดอาหารมอเชาซงอาจเนองมาจากหลายสาเหตดวยกน เดกวยรนบางคนตนสายเนองจากนอนดก ทาใหไมไดกนอาหารเชา มกจะรวมไปกนเปนมอเดยวในมอกลางวน การกนอาหารนนแตละมอคงจะกนทดแทนกนไมไดเหมอนกบการทางาน มอไหนทไมไดกนมอนนรางกายกไมไดรบสารอาหารเดกวยรนหญงบางคนงดอาหารเชาเพราะกลวอวน ซงถาปฏบตเปนประจาจะทาใหเกดภาวะบกพรองทางโภชนาการได

41

นอกจากน เดกวยรนยงกนอาหารไมเปนเวลาตามมออาหารมกกนอาหารตามใจตวเอง เมอมอาหารไมถกใจกอาจไมกน หนไปกนอาหารทถกใจแตไมมประโยชนแทน 3.3 นสยการบรโภคไมด เนองจากกจกรรมตาง ๆ ทงในดานการศกษาและสงคมทาใหไมคอยไดบรโภคอาหารทบาน นสยการบรโภคอาหารเปลยนแปลงตามเพอนมากกวาบดามารดา 3.4 บรโภคผกและผลไมไมเพยงพอ สาเหตอาจเปนเพราะไมชอบหรอนสยการบรโภคไมดตงแตตน เดกวยรนมกจะชอบรบประทานอาหารพวกเนอสตว นาตาล แปง เปนตน 3.5 ชอบบรโภคอาหารจบจบ คอ บรโภคตามมอแลวไมเพยงพอยงบรโภคอาหารวางมออกดวย ซงทาใหบรโภคอาหารมากกวาทควร มกพบในเดกทมฐานะทางเศรษฐกจดและมโอกาสซออาหารรบประทานไดทงวน นอกจากนยงเกดกบเดกทเคยรบประทานอาหารมากมาตงแตเดก ๆ นสยการกนจบกนจบจงตดตวมาจนเขาสวยรน ซงทาใหเกดโรคอวน โรคฟนผ ตามมา 3.6 ความเชอผด ๆ ในเรองอาหาร เดกวยรนมกจะหลงเชอและบรโภคอาหารทโฆษณาวามคณคาตาง ๆ เชน ลดความอวน เปนตน 4. ความตองการสารอาหารของวยรน จากการเปลยนแปลงทางดานการเจรญเตบโตและทางสรรวทยาของวยรนทาใหความตองการอาหารตาง ๆ เพมมากขน โดยสารอาหารทวยรนควรไดรบในแตละวน (อบเชย วงศทอง, 2541 : 91-92) 4.1 พลงงาน ความตองการพลงงานของนกเรยนขนอยกบอตราการเจรญเตบโตของรางกาย การเผาผลาญอาหารในรางกาย และแรงงานทใชในการทากจกรรมตาง ๆ ทงการเรยน การเลน ในวนหนงควรไดรบประมาณ 1,700-1,850 แคลอร ในวยรนหญง และประมาณ 1,850-2,400 กโลแคลอรในวยรนชาย ซงสวนใหญมาจากอาหารจาพวกขาว แปง และไขมน 4.2 โปรตน วยรนจะตองการโปรตนมากกวาผใหญ ทงนเนองจากวยรนอยในระยะทรางกายกาลงเจรญเตบโต จงตองการโปรตนเพอเสรมสรางกลามเนอ กระดก เนอเยอตาง ๆ เลอด ฮอรโมน วยรนควรไดรบโปรตนอยางนอยวนละ 1 กรมตอ น าหนกตว 1 กโลกรมของรางกาย โปรตนทไดรบควรเปนโปรตนทมคณภาพด เชน เนอสตว ไข นานม 4.3 เกลอแร รางกายตองการเกลอแรตาง ๆ มากขน เพอใชในการเสรมสรางรางกาย เกลอแรทตองการมากในวยรน ไดแก 1) แคลเซยม จาเปนในการสรางความเจรญเตบโตของกระดกและฟน และการทางานระบบตาง ๆ วยรนจงควรไดรบแคลเซยมใหเพยงพอ ในวนหนงวยรนทงชายและหญง (อาย 10-19) ควรไดรบแคลเซยมประมาณ 1,200 มลลกรม อาหารทมแคลเซยมสง ไดแก น านม ปลาเลกปลานอย นอกจากนยงมในผกสเขยวอกดวย

42

2) เหลก วยรนจาเปนตองไดรบเหลกใหเพยงพอ โดยเฉพาะในวยรนหญงทเรมมประจาเดอน ทาใหมการสญเสยเหลกมากกวาปกต วยรนชายควรไดรบเหลกวนละ 10-12 มลลกรม วยรนหญงควรไดรบวนละ 15 มลลกรม ซงจะไดจากตบสตว เครองในสตว ไขแดง ผกใบเขยว 3) ไอโอดน ในระยะวยรน ความตองการไอโอดนจะเพมมากขนเนองจากตอมไทรอยดทางานมากขน ถาขาดจะทาใหเกดคอพอกได ในวนหนงควรไดรบไอโอดน 150 ไมโครกรม เดกวยรนจงควรไดรบอาหารทะเลอยางนอยสปดาหละ 1-2 ครง วยรนทอยทางภาคเหนอและภาคอสานควรใชเกลอทเตมไอโอดนในการประกอบอาหารเปนประจา 4.4 วตามน วยรนควรไดรบวตามนตาง ๆ ใหเพยงพอ เพอการเจรญเตบโตและปองกนโรคขาดวตามน 1) วตามนเอ จาเปนในการเจรญเตบโต และสขภาพเยอบตาง ๆ เชนเยอมนษยและเยอบผวหนง วยรนชายอาย 10-12 ป ควรไดรบวตามนเอวนละ 600 ugRE และอาย 13-19 ป ควรไดรบวนละ 600 ugRE ซงไดจากสตว ไขแดง นานม เนย ผกทมสเขยวจด เชน คะนา ตาลง ผกบง ผกทมสเหลอง เชน ฟกทอง มนเทศเหลอง 2) วตามนบสอง เปนวตามนททาหนาทเปนโคเอนไซม ในการเผาผลาญอาหารในรางกาย พบวามการขาดในเดกวยเรยน วยรน เพอปองกนการขาด วยรนชายควรไดรบวนละ 1.6-1.7 มลลกรม และวยรนหญงควรได 1.3 มลลกรม 3) วตามนซ จาเปนในการสรางคอลลาเจนซงเปนสวนประกอบของเนอเยอตาง ๆ การขาดวตามนซ จะทาใหแผลหายยากและเกดโรคเลอดออกตามไรฟน วยรนควรไดรบวตามนซ ประมาณ 50-60 มลลกรม ซงจะไดจากผกสด ผลไม 4.5 น า เปนสารอาหารทมความสาคญมาก เปนสวนประกอบของเซลลตาง ๆ ในรางกายชวยควบคมการทางานของรางกาย ดงนนจงควรไดรบน าใหเพยงพอแกรางกาย โดยเฉพาะเมอออกกาลงกายและเสยเหงอมาก วยรนจงควรรบนาวนละ 6-8 แกว วถการด าเนนชวต 1. ความหมายของวถการด าเนนชวต องคการอนามยโลก (WHO, Health Education Unit, 1986 อางถงใน อพวลย วศวธรานนท, 2540 : 5) ใหความหมายของวถการดาเนนชวตวา หมายถงแบบแผนของการแสดงพฤตกรรมของบคคล ซงเปนไปตามสภาพสงคม เศรษฐกจ และความสามารถในการเลอกแสดงพฤตกรรมนน

43

ประภาเพญ สวรรณ (2541 : 21) กลาววา วถชวตหรอลลาชวตเปนผลจากรปแบบของพฤตกรรมทบคคลปฏบตจนเปนนสย และสงผลใหเกดสภาวะสขภาพทเปนปญหาหรอเสยงตอการเปนโรค/ปญหาสขภาพ ความสมพนธระหวางลลาชวต สงแวดลอม และสภาวะสขภาพเปนความสมพนธทสลบซบซอนมาก

วอลคเกอร และคณะ (Walker, et al., 1990 อางถงใน จรพร คงเฉลม, 2551 : 10) กลาววา วถชวต คอการกระทาและการรบรของบคคลเพอทจะคงไวหรอสงเสรมใหเกดความผาสกความรสกมคณคา และความสขสมบรณในชวตของแตละบคคล

คลบอก เอรลล และมองโกเมอร (Kulbok; Earls and Mongomery 1988 อางถงใน จรพร คงเฉลม, 2551 : 10) กลาววา วถชวต หมายถง การทบคคลแสดงออกถงพฤตกรรมการดาเนนชวต ซงบคคลนนไดเลอกแลวซงอาจมผลกระทบ ตอสขภาพรางกายของคนนน ในดานด หรอไมดกได

ซลท (Shulth. 1984 อางถงใน จรพร คงเฉลม, 2551 : 10) กลาววา วถชวตเปนอปนสยในการดาเนนชวตจนเปนกจวตรประจาวนของแตละบคคล โดยมผลกระทบทางบวกหรอทางลบตอบคคลนน จากความหมายดงกลาว สรปไดวา วถการดาเนนชวต หมายถง แบบแผนการแสดงพฤตกรรมของบคคลในชวตประจาวน ทเกยวกบการดแลสขภาพอนามยและเปนพฤตกรรมทสามารถควบคมได โดยพฤตกรรมทแสดงออกมาอาจแตกตางกนในแตละบคคลขนอยกบสภาพแวดลอมและวฒนธรรมของแตละบคคล 2. แนวคดเกยวกบการด าเนนชวต การดาเนนชวตประจาวนของบคคลจะแตกตางกนไป เพราะไดรบอทธพลทแตกตางกนไป ไมวาจะเปนอทธพลจากครอบครว ภมหลงทางวฒนธรรมและสอมวลชน ซงอทธพลเหลานมสวนผลกดน ใหวถการดาเนนชวตตางกน จงสามารถแบงเปน 3 ดาน คอ ชวตครอบครว การใชเวลาวาง/ การพกผอน (ชวตทางสงคม) และสขภาพอนามย (ชวตสวนตว) ดงน (อมพวลย วศวธรานนท, 2541 : 81-1) 2.1 ชวตครอบครว สถาบนครอบครวเปนหนวยทเลกทสดในสงคม ซงใกลชดและผกพนกบชวตมนษยมานาน บคคลและครอบครวจะมปฏสมพนธกนเกอบตลอดชวตทงดานหนาทและพฒนาการ ความผกพนรกใครครอบครวเปนรากฐานของความสขแหงชวต ปจจบนสภาพสงคมเปลยนแปลงไปตามความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยใหม ๆ อยางรวดเรว อนมผลใหลกษณะครอบครวเปลยนแปลงไป ดงน

44

1) ลกษณะโครงสรางและขนาดของครอบครว ลกษณะของครอบครวไทยไดเปลยนแปลงจากครอบครวเดยวหลาย ๆ ครอบครวทอาศยอยบรเวณบานเรอนเดยวกนมาเปนลกษณะครอบครวเดยวทแยกออกจากกน ทาใหสมาชกมอสระในการเลอกดาเนนชวตเอง และเอาอยางคานยมตะวนตกมากขนจากเดมทมความเคารพนบถอผอาวโส ชวยเหลอเกอกลแบงปนกน ซงนบวนจะลดนอยลงทกทไป 2) สมพนธภาพภายในครอบครว ความผกพนและความสมพนธอนดภายในครอบครวเปลยนแปลงไป เนองจากความรบผดชอบตอภาระหนาทเปนกจนอกบานของสมาชกในครอบครวมเพมมากขน เวลาทแบงปนเพอคนในครอบครวลดนอยลง ตวอยางเชน เชาตนมาทกคนตองมภาระหนาททตองรบผดชอบกนทกคน ลก ๆ ไปโรงเรยนแตเชาเพอหลกเลยงการจราจรทตดขด พอแมตองรบไปทางานกอนลก ๆ ในชวงกลางวนตางคนตางอยนอกบาน ในททางานหรอทโรงเรยน เมอถงเวลาเยนลก ๆ อาจตองรบรบประทานอาหารกนเองตามลาพงเพราะพอแมอาจตดงานเลยง งานสงคมนอกบาน วนหยดอาจตองไปตดตอธรกจตางจงหวด เปนตน 3) บทบาทของความเปนพอแมเปลยนแปลงไปจากลกษณะของครอบครวแบบเดม เกดจากออกไปประกอบภารกจเพอความอยรอด หรอเพอสรางฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว ทาใหพอแมมเวลาในการแสดงบทบาทความเปนพอแมลดลง โดยเฉพาะอยางยงบทบาทของแมทตองออกไปทางานนอกบาน 4) ลกษณะบรรยากาศในครอบครวปจจบนเปลยนแปลงไปจากครอบครวสมยกอนดานความเชอฟง การอยในโอวาทคาสงของพอแมและญาตผใหญเปลยนแปลงไป ครอบครวสมยกอนผเปนแมจะใกลชดคอยเอาใจใสตดตามดแลลก คอยใหความชวยเหลอทกโอกาสทกสถานการณ แมลกจะสมรสแยกไปมครอบครวใหมแลวกยงคงตดตามอปการะสมาเสมอ ถงกบกลาวกนวา “ลกษณะครอบครวไทยเลยงลกไมรจกโต” แตบรรยากาศปจจบนลก ๆ มอสระมากขน บทบาทของพอแมจงลดลงไป จากสภาพความเปลยนแปลงของสงคมไทยในปจจบน ทาใหครอบครวเกดการเปลยนแปลงไปจากเดมคอ มขนาดเลกลง ความสมพนธในครอบครวลดนอยลง และสภา วะเศรษฐกจทาใหบทบาทของพอแมเปลยนไป การอบรมเลยงดบตรมอสระมากขน จากการเปลยนแปลงนเองยอมสงผลกระทบตอพฤตกรรมการบรโภคอาหาร อนไดแก การมกน แตไมรจกกน ซงพบมากในสงคมเมองโดยไมแบงแยกฐานะทางเศรษฐกจวาจะมฐานะดหรอจนกตาม และสงเหลานเองยอมสงผลตอสงคมโดยรวมนนเอง

45

2.2 การใชเวลาวาง/การพกผอน (ชวตทางสงคม) การพกผอนเปนการผอนคลายอารมณทตงเครยดและเหนอยลาหลงจากการทางาน การพกผอนมไดหมายถง การนอนหลบ นงเลนเทานน แตหมายถงการเปลยนแปลงวถการดาเนนชวตทเปนกจวตรประจาวนจากสภาพแวดลอมทซ าซากจาเจ การพกผอนจะแตกตางกนตามความสนใจ ความพงพอใจของแตละบคคล และแตกตางไปตามฐานะทางเศรษฐกจ ระดบการศกษา สภาพแวดลอม ซงชวตคนเมองหลวงโดยเฉพาะอยางยงกรงเทพมหานครมลกษณะการพกผอน แบงออกเปน 2 ลกษณะ 1) การพกผอนหยอนใจนอกบาน ไดแก การไปเทยวตามหางสรรพสนคา สวนสาธารณะ รวมทงการไปดการแสดงตาง ๆ เชน คอนเสรต ละครดนตร ภาพยนตร เพราะเสยเวลาไมมากนกและหลบความรอนไปอยในททมเครองปรบอากาศและการไปพกผอนหยอนอารมณทคนกรงเทพมหานครนยมอกอยางหนงคอ การไปนงตามคอฟฟชอฟ รานอาหาร การไปออกกาลงกาย การไปเทยวตางจงหวดหรอตางประเทศ หรอแมแตการใชเวลากลางคนเพอการพกผอนหยอนใจทางจตใจและทางกายภาพ ซงมทงเพอการบนเทง เชน กน เทยว ดหนง ฟงเพลง เตนราเพอสขภาพ เชน กฬา ศนยสขภาพ เพอสงคม เชน คลบหรอสโมสรตาง ๆ ทงมสมาชกตามรปแบบทจากด เพอใหสมาชกพบปะ พดคยในบรรยากาศทผอนคลาย 2) การผกผอนในบานเมอมวนหยดตดตอกนหลายวน คนกรงเทพมหานคร สวนใหญนยมพกผอนในบาน เชน การดโทรทศน วดโอ การฟงเทป เพราะการออกนอกบานมกจะพบกบปญหาการจราจรทตดขด การอานหนงสอ การทางานอดเรกเปนทนยม เชน การปลกตนไม การเลยงสตว ทากบขาว ทาขนม การตดเสอ หรอการเลนกฬาในทรม เชน เลนไพ หมากรก หรอบางคนทางานอดเรกจนเปนอาชพเสรมได 2.3 สขภาพอนามย (ชวตสวนตว) การมสขภาพอนามยทดน น ชวยใหมนษยมรางกายทสมบรณแขงแรง มอายทยนยาวปราศจากโรคตาง ๆ แลวยงชวยลดคาใชจายจากการรกษาพยาบาล ตลอดจนสงยาจากตางประเทศซงมอตราทสงขนเรอย ๆ ถอเปนการลดดลบญชเดนสะพดไดวธหนง การทมสขภาพอนามยทดจะเกยวของกบการบรโภคอาหารเปนสาคญ พฤตกรรมการบรโภคอาหารถอเปนภาพทสะทอนใหเหนชวตในสงคมปจจบนโดยพบวา 1) พฤตกรรมการบรโภคอาหารของคนในกรงเทพมหานคร จะไมรบประทานอาหารเชา สวนมอกลางวนจะรบประทานอาหารนอกบาน ในขณะทอาหารเยนรบประทานทบาน 2) สถานทรบประทานอาหารนอกบาน สวนใหญนยมรบประทานทรานอาหาร หางสรรพสนคาและรานอาหารฟาสตฟ ดตาง ๆ

46

จากวถการดาเนนชวตทง 3 ดาน และชวตสวนตวทเกยวของกบการบรโภคอาหารนน ลวนมผลกระทบตอสขภาพรางกายของแตละบคคล ไมวาฐานะทางเศรษฐกจดหรอไมด โดยเฉพาะอยางยง พฤตกรรมการบรโภคอาหารเปนปจจยสาคญตอสขภาพ และพฤตกรรมการบรโภคอาหารจะเปนอยางไรตอชวตครอบครว อนไดแก สมพนธภาพในครอบครว บทบาทของมารดา ตลอดจนการใชเวลาวาง/การพกผอน (ชวตทางสงคม) จงเปนองคประกอบสาคญในการกาหนดพฤตกรรมการบรโภคของบคคลนนเอง งานวจยทเกยวของ 1. งานวจยในตางประเทศ ปรสซเนย เอม (Pirouznia M., 2000) ไดศกษาเรอง การเชอมโยงกนระหวางความรดานโภชนาการกบพฤตกรรมการกนในเดกวยรนชายและในเดกวยรนหญงในสาหรฐอเมรกา ปจจยทอาจจะมอทธพลตอพฤตกรรมการกนของวยรน ไดแก อทธพลการจงใจจากเพอนฝง ความรดานโภชนาการ ความเชอ สอมวลชนและอปนสยการควบคมอาหารของพอแม วตถประสงคของงานวจยชนนกเพอทจะตรวจสอบปฏสมพนธกนระหวางความรดานโภชนาการกบพฤตกรรมการกนของกลมตวอยางเดกนกเรยนมธยม กลมตวอยางทใชในการทดลองเปนเดกนกเรยนมธยมจานวน 532 ราย ศกษาอยเกรดหก เจดและแปด มอายระหวาง 11 ถง 13 ป จากโรงเรยนมธยมชอวนในเมองลมา มลรฐโอไอโอ การคนพบจากงานวจยชนนเผยวาเดกนกเรยนวยรนหญงมคะแนนความรดานโภชนาการสงอยางมนยสาคญกวาเดกนกเรยนชายในชนเกรดเจดกบเกรดแปด งานวจยยงไดบงชอกวาความรดานโภชนาการกบการเลอกอาหารในนกเรยนหญงและชายในชนเกรดหกไมมปฏสมพนธกน อยางไรกตามความรดานโภชนาการกบการเลอกอาหารในนกเรยนหญงในชนเกรดเจดกบเกรดแปดมปฏสมพนธกน นอกจากน ความรดานโภชนาการกบการเลอกอาหารในนกเรยนชายในชนเกรดเจดกบเกรดแปดมปฏสมพนธกน อมเลย โรดเกส มารตน และคณะ (Amelia Rodriguez Martin, et al., 2001) ไดศกษาเรองพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมเออตอสขภาพในเดกวยรน วตถประสงคของการศกษาวจยเดกวยรนชนนกเพอทจะคนหาและตงประเดนพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมเออตอสขภาพซงจะจากดความดวยปจจยไมตวใดตวหนงในสองตวดงตอไปน (1) ปฏบตตามการควบคมอาหารลดน าหนกโดยปราศจากคาแนะนาจากบคคลทผานการอบรมเรองการดแลสขภาพ หรอ (2) รบประทานอาหารจานวนมากในเวลาทไมปกตโดยไมเกยวกบความวตกกงวลหรอความเครยด

47

การศกษาวจยไดนาเดกนกเรยนจานวน 630 คนทมอายระหวาง 14 – 18 ป (อายเฉลย 15.9 ป) ในเมองคาดซ (แอนดาลเซย ประเทศสเปน) โดยใชแบบสอบถามทใหรายงานเองแบบนรนามเพอทจะรวบรวมขอมลเกยวกบสภาพการศกษา สภาพการณสวนบคคลทมตอพฤตกรรมการกน การรบสารอาหารและความรเกยวกบโภชนาการ การควบคมอาหารและการออกกาลงกาย การศกษาวจยยงไดนาคาเฉลย สดสวน นยทางสถต (x2) และสดสวนการแพรกระจายทไมเทาเทยมกน(DRP)เปนตววดความเสยง มการคนพบพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมปกตรอยละ 46.3 (292) โดยสวนใหญจะเปนเดกวยรนหญงมอตราสวนเทากบ 2 : 1 เมอเปรยบเทยบกลมทมพฤตกรรมการรบประทานอาหารทไมปกตกบกลมทมนสยรบประทานอาหารตามปกตแลว มการคนพบความแตกตางอยางมนยสาคญในแงของการรบรรปลกษณทางสรระ (p<0.001) ความถในการชงน าหนกตวเอง (p<0.05) หวงเวลาทงดรบประทานอาหาร (DRP 1.66; 95% หวงเวลาแหงความเชอมน (CI): 1.66-2.37) การกระตนใหเกดการอาเจยน (DRP 2.02; 95% CI: 1.13-3.65) การใชยาระบายทอง (DRP 4.25; 95% CI: 1.08-9.63) และการงดเวนมออาหารบางมอและอาหารบางชนด สวนใหญจะเปนจาพวกขนมปงและธญพช ไขมนและนาตาล เจนนเฟอร พ เทเลอร, ซซาน อเวอร และแมร แมคเคนนา (Jennifer P. Taylor, Susan Evers and Mary McKenna, 2005) ไดศกษาตวกาหนดการกนเพอสขภาพในเดกนกเรยนและวยรนคนหนมสาว พบวา การใหความสาคญกบภาวะความรความเขาใจในแงตวกาหนดการกนเพอสขภาพของบรรดาเดกและวยรนคนหนมสาวเกยวกบตวกาหนดรวมและตวกาหนดเฉพาะปจเจกชนหรอตวกาหนดเดยวทสงผลกระทบตอการกนเพอสขภาพในเดก ๆ และคนหนมสาว คอ ปจจยดานเศรษฐกจกบความมนคงปลอดภยดานอาหาร เนอหาสาระดานโภชนาการจากสอมวลชน ประเดนเรองรสชาต ความหวนวตกและการชนชอบอาหารเปนพเศษ ลน ดบเบลย และคณะ (Lin W., et al., 2007) ไดศกษาเรองความรดานโภชนาการ ทศนคต และพฤตกรรมของเดกนกเรยนประถมศกษาสญชาตไตหวน ผลการศกษาพบวาความรของเดกเกยวกบพนฐานโภชนาการอยในระดบปานกลาง แตเดกยงออนในเรองหนาทดานกลไกทางชวภาพของธาตอาหาร ความสมพนธระหวางสงทรบประทานเขาไป/ธาตอาหารและโรค และความจาเปนตองเสรฟอาหารประจาวนสาหรบอาหารแตละกลม เดก ๆ โดยทวไปจะเหนความสาคญของโภชนาการ แตพวกเขาไมสนใจประโยชนดานสขภาพของอาหารในการคดเลอกอาหารรบประทาน ลกษณะการเลอกรบประทานอาหารของพวกเขาไมเปนทพงพอใจนก และการคดเลอกควบคมอาหารของเดกสวนใหญจะไมเปนไปตามขอกาหนดการเสรฟอาหารทแนะนาไวสาหรบหมวดนม ผก ผลไม ธญพชและกลมขาวตาง ๆ นอกจากน มการคนพบความสมพนธเชงบวกระหวางคะแนนความรดานโภชนาการ ทศนคต การคานงถงพฤตกรรมดานโภชนาการและลกษณะ

48

การควบคมอาหาร ขอจากดมอาจจะยบย งพฤตกรรมการกนของนกเรยน แตเดกนกเรยนจานวนมากถอปฏบตควบคมอาหารดวยตนเองเพอหลกเลยงการมน าหนกตวมากเกนไปหรออวนเกนไป แตพบไมบอยนก เดกนกเรยนหนงในสงดเวนรบประทานอาหารโดยเฉพาะมอเชา และเดกนกเรยนจานวนหนงในสเตรยมอาหารเชาของพวกเขาเองซงอาจจะมผลกระทบตอลกษณะการควบคมอาหารของพวกเขา มการคนพบชองวางระหวางความรดานโภชนาการ ทศนคต และพฤตกรรมการกนโดยเฉพาะอยางยงการบรโภคผกและผลไม ซงงานวจยระบวาทศนคตของเดกกลมอายนทมตอการรบประทานอาหารเพอดแลสขภาพมไมเขมขนมากนก การใหการศกษาดานโภชนาการแกเดกนกเรยนในอนาคตไมควรจะจากดอยแคขอกาหนดการเสรฟอาหารของอาหารแตละหม แตควรจะนาเอาการประยกตทฤษฎการปรบปรงแรงจงใจใหมการรบประทานอาหารเพอสขภาพ

อเรยนนา ด แมคเคลน และคณะ (Arianna D McClain, et al., 2009) ไดศกษาเรองความสมพนธดานสงคมจตวทยาของพฤตกรรมการรบประทานอาหารในเดกและวยรน พบวา อาหารหลากหลายทกลมตวอยางรบประทานเขาไป อาท การบรโภคผลไม น าผลไม ผก ไขมนในการควบคมอาหาร พลงงานทเขาไปทงหมด อาหารวางประเภทน าตาล การบรโภคเครองดมทออกรสชาตหวาน ใยอาหารควบคมน าหนก การบรโภคอาหารเพอสขภาพควบคมน าหนกตวอนๆ และการบรโภคอาหารทไมเออตอสขภาพ มความสมพนธกบจารตประเพณการชอบและการเลอกรบประทานอาหาร เจตจานงการควบคมอาหาร 2. งานวจยในประเทศ งามทรพย เทศะบารง และคณะ (2537 : 76) ไดทาการศกษาเรองพฤตกรรมการบรโภคอาหารและการใชยาของประชาชนในเขตกรงเทพมหานคร : ศกษาเฉพาะกรณทประชาชนผใชแรงงานในโรงงานอตสาหกรรม พบวา ประชาชนผใชแรงงานในโรงงานอตสาหกรรมทมอายตางกนมความร เจตคต และการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารและการใชยาไมแตกตางกน อมพวลย วศวธรานนท (2541 : บทคดยอ) ศกษาเรองวถชวตของคนไทยรนใหม: ศกษากรณพฤตกรรมบรโภคอาหารของนกเรยนไทยในเขตกรงเทพมหานคร และการศกษาพบวา 1. วยรนมหลกบรโภคอาหาร (รอยละ 90) และคานงถงหลกโภชนาการรอยละ 30.9 เทานน 2. วยรนมพฤตกรรมการบรโภคอาหารทเหมาะสมถกหลกโภชนาการอยในระดบตาง ๆ กน สวนใหญมพฤตกรรมทางบรโภคอาหาร (โดยรวม) อยในระดบปานกลาง สวนทอยในระดบสงและระดบตามจานวนนอยกวาและมสดสวนพอ ๆ กน เมอแยกพจารณาเปนรายมตพบวา

49

2.1 มตจ านวนมออาหารและลกษณะอาหารทบรโภค พบวา วยรนสวนใหญมพฤตกรรมการบรโภคอาหารเหมาะสมอยในระดบปานกลาง 2.2 มตปรมาณอาหารทบรโภค พบวา วยรนสวนใหญมพฤตกรรมการบรโภคอาหารเหมาะสมอยในระดบสงและปานกลาง 2.3 มตสถานทบรโภคอาหาร พบวา วยรนสวนใหญจะบรโภคอาหารทบานแทบทกมอ และหากจะบรโภคอาหารนอกบานจะเลอกรานอาหารทว ๆ ไป 3. ปจจยทมอทธพลตอการบรโภคอาหารของนกเรยนวยรน ไดแก อาย รายได ระดบการศกษา ความถของการบรโภคอาหารรวมกนของครอบครว การเลอกรบขาวสารจากโฆษณา ซงโทรทศนเปนสอโฆษณาทมอทธพลตอการบรโภคอาหารของนกเรยนวยรนมากทสด และบคคลทมอทธพลตอการบรโภคอาหาร ไดแก เพอน หรอตนเอง นตยา ภทรกรรม (2542 : บทคดยอ) ศกษาเรองปจจยทมผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารจานดวนของประชากรวยทางานในเขตกรงเทพมหานคร ผลการศกษาพบวา ประชากรวยทางานทมความรเกยวกบโภชนาการและอาหารจานดวนดและไมด ไมมผลตอพฤตกรรมการเลอกบรโภคอาหารจานดวน และปจจยทมผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารจานดวนของประชากรวยทางาน คอทศนคตเกยวกบอาหารจานดวน และการรบรขอมลขาวสารเกยวกบอาหารจานดวนจากโทรทศน สวนพฤตกรรมบรโภคอาหารจานดวน ดานชนดอาหาร สวนใหญนยมรบประทานไกทอด รองลงมาคอ เสยคาใชจายในการบรโภคครงละ 51-100 บาทตอคนตอครง ชญานษฐ ธรรมธษฐาน (2543 : 110-112) ไดศกษาเรองพฤตกรรมสขภาพเกยวกบการบรโภคอาหารของนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนนวมนทราชทศ สตรวทยา 2 สงกดกรมสามญศกษา กรงเทพมหานคร พบวา นกเรยนสวนใหญมความรและเจตคตเกยวกบการบรโภคอาหารอยในระดบด และมการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารอยในระดบปานกลาง เมอทดสอบสมมตฐาน พบวา นกเรยนทมเพศ อาชพของผปกครอง และรายไดของนกเรยนตางกน มการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารไมตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สวนความรกบเจตคต และเจตคตกบการปฏบตพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนมความสมพนธกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 แตความรไมมความสมพนธกบการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหาร จนทรเตม หาญมงคลศลป (2543 : 106-107) ไดศกษาเรองพฤตกรรมการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารเพอปองกนโรคไมตดตอของนกเรยนมธยมศกษาปท 6 ในโรงเรยนสงกดกรมสามญศกษา จงหวดนนทบร พบวา นกเรยนทมเพศ ระดบการศกษาของผปกครอง อาชพของผปกครอง และรายไดของผปกครอง และลกษณะการเตรยมอาหารในครอบครวตางกน มพฤตกรรมการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารเพอปองกนโรคไมตดตอไมตางกนอยางมนยสาคญ

50

ทางสถตทระดบ .05 สวนนกเรยนทมความรเรองโภชนาการและโรคไมตดตอ เจตคตในการบรโภคอาหาร คานยมในการบรโภคอาหาร และอทธพลจากสอมวลชนตางกน มพฤตกรรมการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารเพอปองกนโรคไมตดตอแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .01 สนธยา มฮาหมด (2544 : 95-96) ไดศกษาเรองปจจยทมผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกเรยนมธยมศกษาปท 3 โรงเรยนสงกดกรมสามญศกษาในเขตดสต กรงเทพมหานคร พบวา นกเรยนทมเพศ อาชพของผปกครอง และรายไดของครอบครว และความเชอเกยวกบการบรโภคอาหารตางกน มพฤตกรรมการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารไมตางกน สวนนกเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยน ระดบการศกษาของผปกครอง ความร เจตคตเกยวกบการบรโภคอาหาร การไดรบการสนบสนนทางสงคม และไดรบอทธพลจากสอมวลชนตางกน มพฤตกรรมการบรโภคอาหารแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 อรนช ขนทะวงศ (2544 : 111-114) ไดศกษาเรองพฤตกรรมสขภาพเกยวกบการบรโภคอาหารตามสขบญญตแหงชาตและโภชนบญญตของนกเรยนมธยมศกษาปท 1 โรงเรยนขยายโอกาสทางการศกษา สงกดสานกการศกษา กรงเทพมหานคร พบวา นกเรยนทมฐานะทางเศรษฐกจของครอบครว และจานวนสมาชกในครวเรอนตางกน มการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารไมตางกน สวนนกเรยนทมเพศตางกน ไดรบขาวสารเรองอาหาร อาชพ และระดบการศกษาของผปกครองตางกน มการปฏบตเกยวกบการบรโภคอาหารแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 เอกอนงค ลตลาภนนท (2544 : บทคดยอ) ศกษาเรอง ปจจยทเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารของสตรทางานนอกบาน พบวา 1. สตรทางานนอกบานมการปฏบตตนในการบรโภคอาหารมกปรงอาหารเองและใชความชอบของตนเองเปนหลกในการเลอกรบประทานอาหาร 2. พฤตกรรมการบรโภคอาหาร แบงเปน 3 ดาน ดานจานวนมออาหาร พบวา บรโภคอาหารมอเชา กลางวน เยน ดานลกษณะอาหารทบรโภคประกอบดวย รสชาตอาหาร พบวา รบประทานอาหารรสชาตเผดทกครง อาหารรสชาตมนนาน ๆ ครง และไมรบประทานรสชาตเคม ลกษณะการปรงอาหาร พบวา ปรงอาหารโดยวธการทอด ประเภทอาหารทเลอกรบประทาน พบวา ประเภทโปรตน รบประทานเนอสตว รบประทานปลา 3-5 ครง/สปดาห และรบประทานเครองในสตว 2 ครง/สปดาหหรอไมรบประทานเลย รบประทานประเภทคารโบไฮเดรต รบประทานขาวทกวน รบประทานขนมปง 3-5 ครง/ สปดาห และรบประทานเผอก 2 ครง/สปดาห หรอมกไมรบประทานเลย ประเภทผกและผลไมรบประทานผกและผลไมทกวน ประเภทไขมนรบประทาน

51

น ามนพชทกวน รบประทานน ามนพช 3-5 ครง/สปดาห รบประทานน ามนสตว 2 ครง/สปดาห หรอมกไมรบประทานเลย ดานปรมาณอาหารทบรโภค ประกอบดวยการใหความสาคญของมออาหาร พบวา ใหความสาคญกบมออาหารกลางวน ปรมาณการรบประทานอาหาร พบวา รบประทานอาหารมอละหนงจาน 3. ระดบความรเกยวกบสารอาหาร พบวา ระดบความรโดยรวมอยในระดบปานกลาง (รอยละ 61) โดยมความรในเรอง การบรโภคอาหารสาหรบผทมไขมนในเลอดสงและเรองอาหาร ทเปนปจจยเสยงตอโรคความดนโลหตสง และในสวนทไมมความร ไดแก เรองประโยชนของใยอาหาร และเรองอาหารทมปรมาณนาตาลมากทสด 4. ทศคตเกยวกบการบรโภคอาหารโดยรวม และรายดานทง 3 ดาน พบวา ทศนคตโดยรวมอยในระดบไมแนใจ (รอยละ 100) สาหรบทศนคตรายดาน ไดแก ทศนคตดานความสะดวกรวดเรว ดานความนยม และดานการเลอกซออาหารอยในระดบไมแนใจทกดาน (รอยละ 84.92 และ 58.00) 5. การรบขาวสารจากสอประเภทโทรทศนมผลตอดานความรสารอาหาร และดานการเลอกซออาหาร 6. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารโดยรวม คอ การรบขาวสารจากสอในดานการเลอกซออาหารชวงเทศกาลจากสอประเภทโทรทศน 7. สอประเภทโทรทศนสามารถอธบายพฤตกรรมการบรโภคในดาน ความบอยในการรบประทานเนอสตวทกชนดรวมทงปลา สคนธ ชแกว (2545 : 76) ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการเลอกบรโภคอาหารของนกศกษา วทยาลยการสาธารณสข จงหวดยะลา พบวา เพศ อาย หลกสตร รายไดตอเดอน โรคเกยวกบทางเดนอาหาร ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการเลอกบรโภคอาหาร แตความรเกยวกบโภชนาการและการเลอกบรโภคอาหาร มความสมพนธกบพฤตกรรมการเลอกบรโภคอาหาร ภมรน อนทชย (2547 : บทคดยอ) ศกษาเรองพฤตกรรมบรโภคอาหารของนกศกษา วทยาลยมชชน พบวา ปจจยทมความสมพนธกบการบรโภคอาหารมงสวรตของนกศกษา ไดแก ศาสนา ความเชอทางศาสนา เงนคาใชจายทไดรบจากผปกครอง ความพงพอใจในรสชาตของอาหารมงสวรต และความเชออานาจภายในดานการบรโภคอาหารมงสวรต สวนปจจยทไมมความสมพนธกบการบรโภคอาหารมงสวรตของนกศกษา ไดแก ภมลาเนา การศกษาของผปกครอง สอขาวสาร ความรและเจตคตเรองการบรโภคอาหารมงสวรต นงคนช ประยรหงษ (2547 : บทคดยอ) ศกษาเรองปจจยทมผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารตามสขบญญตแหงชาตของนสตปรญญาตรปท 1 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พบวา

52

นสตทมเพศ กลมสาขาวชา เงนทไดรบจากผปกครอง และระดบการศกษาของผปกครองตางกน มพฤตกรรมการบรโภคอาหารตามสขบญญตแหงชาตไมแตกตางกน แตนสตทผปกครองมอาชพตางกน มพฤตกรรมการบรโภคอาหารตามสขบญญตแหงชาตแตกตางกน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 สวนความร เจตคตในการบรโภคอาหาร คานยมทางดานสขภาพ ความเชออานาจภายในตนดานสขภาพ การมงอนาคตควบคมตน อทธพลของสอมวลชนและวฒนธรรมการบรโภคอาหาร มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารตามสขบญญตแหงชาต อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ธญลกษณ บรรกษ (2547 : 110) ทไดศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารของวยรนในโรงเรยนมธยมศกษา ในเขตเทศบาลเมองราชบร พบวา เพศ อาย ระดบชนการศกษา รายไดของนกเรยน รายไดของผปกครอง อาชพของผปกครอง วถการดาเนนชวตในครอบครว วถการดาเนนชวตในสถาบนการศกษา วถการดาเนนชวตในสงคม การไดรบขอมลขาวสารจากสอบคคล และการไดรบขอมลขาวสารจากสอมวลชน ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ศรบงอร สวรรณพานช (2549 : 86) ไดศกษาเรองปจจยทสงผลตอพฤตกรรมการบรโภคอาหารของนกศกษาสถาบนการพลศกษา วทยาเขตกระบ พบวา เพศ ระดบการศกษา เงนทไดรบจากผปกครอง ระดบการศกษาของผปกครอง อาชพของผปกครอง และการรบรขอมลขาวสารตางกน มพฤตกรรมการบรโภคอาหารไมแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 นรนทร และคณะ (2552 : ข) ไดรายงานการวจยเรองพฤตกรรมการบรโภคอาหารของประชาชนในเขตจงหวดนครปฐม ป 2552 พบวา ปจจยดานความรดานอาหารและโภชนาการ ปจจยดานการสอสารดานการบรโภคอาหาร มความสมพนธในทางบวกในระดบสงกบพฤตกรรมการบรโภคอาหารอยางมนยสาคญทางสถตทระดบตากวา .05 (r=.751, .673) ตามลาดบ และปจจยสวนบคคล ไดแก อาย และการศกษามความสมพนธในทางบวกในระดบตากบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร และความสมพนธทางลบกบปจจยดานการสอสารอยางมนยสาคญทางสถตทระดบตากวา .05 (r= -.106, -.127) ตามลาดบ