ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞI

Prof. Dr. Aydın YENİLMEZÜroloji Anabilim Dalı

Dr. Mehmet TURGUT Anısına

Genel Bilgiler

Üriner sistemi etkileyen 3. patolojik durum (Enfeksiyon ve Prostat patolojilerinden sonra)

MÖ 4800 yıllarından beri bilinen hastalıktır Mısırda erkek iskeletinde mesane taşı Hipokrat sözünde «Taş için bile kesmeyeceğim»

Hayat boyu taş görülme prevalansı %1-15’dir ABD çalışması, Erkeklerde %12, Kadınlarda %6

Kalsiyum taşları tüm taşların %80-85’ini oluşturur

Taş rekürrensi 5 yıl içinde %50’den fazla

Epidemiyoloji 1) Cinsiyet

Erkeklerde 2-3 kat fazla 2) Genetik Faktörler

Ailesinde taş hastalığı olanlarda risk 2.5 kat fazla 3) Sistemik Hastalıklar

Renal Tübüler asidoz, Primer hiperparatroidizm ve Chron (Kalsiyum Taşı)

Gut (%50 oranda ürik asit taşı) 4) Irk

Beyaz ırkta daha fazla

Epidemiyoloji 5) Yaş

40-60 Yaş arası en sıktır 6) Coğrafik bölge ve İklim

Dünya taş haritası, ülkemizde güneydoğu Çöl, tropik, dağlık bölgelerde sıcak ve kuru iklim Yaz aylarında daha sık

7) Meslek Sıcak ortamda ve hareketsiz çalışanlarda fazla

8) Vücut ağırlığı ve VKİ İnsülin rezistansına bağlı azalmış idrar pH’sı ve buna

bağlı ürik asit taşları obeslerde daha fazla

Patofizyoloji Genetik Metabolik ÇevreselFaktörlerin sorumlu olduğu multifaktöriyel

bir hastalıktır.

Etyoloji Süpersatürasyon-kristalizasyon teorisi

Taş oluşumunun temeli taşın oluşacağı bölgedeki kristallerin presipitasyonudur

İdrardaki kristallerin presipitasyonu için idrarın süpersatüre olması gerekir

İdrar inhibitörlerinin yokluğu teorisi Organik- Sitrat, Alanin, Düşük moleküllü peptidler,

yüksek moleküllü glikoproteinler, üre İnorganik- Fosfat, Pirofosfat, Ortofosfat, Mg, Çinko

Matriks-nükleasyon teorisi Epitaksi teorisi Kombine teoriler

Taş Oluşumunda Predispozan Faktörler

İdrar pH değişiklikleri Fokal ve yaygın üriner sistem enfeksiyonları Konjenital anomaliler

(U-P darlığı, Atnalı böbrek, Kaliks divertikülü) Ürostaz Böbrekteki kalsifikasyonlar Üriner sistemdeki yabancı cisimler Üriner sistemle iştirakli fistüller Üriner sistem tm’leri ve nekrotik doku parçaları

Taş Kompozisyonları İnorganik Taşlar

Kalsiyum Oksalat Kalsiyum Fosfat Mikst (Kalsiyum oksalta, fosfat ve magnezyum

amonyum fosfat’ın değişik kombinasyonu) Organik Taşlar

Magnezyum amonyum fosfat (Struvite) Ürik asit Sistin Ksantin

En sık görülen taş kalsiyum oksalat veya kalsiyum oksalatla-fosfat karışımı olan mikst taşlardır. Tüm taşların %80’inde kalsiyum bulunur

Kalsiyum Taş Oluşum Nedenleri

Hiperkalsemi Hiperkalsiüri (4 mg/kg/gün)

Absorbtif, Renal, Rezorptif (primer hiperparatroidizm) Hiperoksalürik kalsiyum taşları (40 mg/kg/gün)

Primer, Enterik, Diğer Hiperürikozürik Kalsiyum taşları (600 mg/gün)

pH>5.5 ürikozürik kalsiyum taşı pH<5.5 ürikozürik ürik asit taşı

Hipositratürik Kalsiyum taşları Hipomagnezürik Kalsiyum taşları

Enfeksiyon Taşları (Strüvite)Magnezyum Amonyum Fosfat

Taşların %10 – 15’ini oluşturur Üreaz + patojenlerle olan üriner enf.

Proteus, Psodononas, Klebsiella, Staf.) İdrar pH>7 Staghorn (koraliform, geyik boynuzu)

taşların %60 – 90 nedeni

“Staghorn” görünümü

Ürik Asit Taş Hastalığı

Tüm taşların % 5-10’unda mevcuttur İdrar pH’sı arttıkça çözünürlüğü artar İdrar pH<5.5 Genelde nonopaktır Ürik asit pürin metabolizmasının son

ürünüdür Endojen olarak (Gut, Myeloproliferatif hast) Ürikozürik ilaçlar

Probenesid, Askorbik asit, Salisilat.

Sistin Taşları

Renal tübül epitel hücrelerinde dibazik amino asitlerin (sistin, arjinin, ornitin, lizin) geri emiliminde defekt

Tüm taşların % 1-4 Otozomal Resesif geçişli (Tip I-II) Sıklıkla 20-40 yaş arası Sistin taşları sülfür içeriğinden dolayı soluk

radyoopak (semiopak) görünüm verirler ESWL’ye dirençli taşlardır

İdrar mikroskobisinde “heksogonal kristaller” tanı

koydurucudur

Böbrek Taşları - Semptomlar

Ağrı (Flank bölge ve üst abdominal bölge) Kolik Künt Yansıyan

Hematüri Genllikle Mikroskopik

Ateş Enfeksiyon semptomları Bulantı-kusma

Ayırıcı Tanı

Akut Apandisit Ektopik gebelik Over torsiyonu İleus Kolesistit Renal arter embolisi Abdominal aort anevrizması

Tanı Öykü, FM

Ağrı CVAH (+), Hidronefroz gelişmişse böbrek palpabl

Laboratuvar İT: Hematüri, Lökositüri, Kristalüri, idrar miktarı, pH Biyokimya: Serum kalsiyum, fosfor, ürik asit,

kreatinin, üre, protein, alkalen fosfataz Radyoloji

Direkt Üriner Sistem Grafisi (DÜSG) Ultrasonografi İVP, RGP Tomografi Sintigrafi

Komplikasyonlar

Hidronefroz Enfeksiyon

Pyelonefrit Piyonefroz Sepsis

Ksantogranülamatöz Pyelonefrit Skuamöz Hücreli Karsinom

Tedavi Taşın lokalizasyonu, sayısı, boyutları, yaşı,

üriner sistemin özellikleri, ek patolojileri taş tedavisinde önem arzeder

Medikal Tedavi (5 mm ve altındaki taşlar) Spazmolitik, analjezik-antienflamatuar, Hidrasyon Mobilizasyon

ESWL (Böbrekte 2 cm, üreterde 1 cm taş) Taşların eritilmesi (Kemoliz)

Ekstrakorporeal Shock Wave Lithotripsy (ESWL)

Spontan düşebilecek boyuta kadar taşların kırılması

2 cm’ye kadar böbrek taşları, 1 cm’ye kadar üreter taşlarında endikedir

Kontrendikasyonları Kanama diatezi, Üriner obstrüksiyon, Hamilelik

Komplikasyonlar Yetersiz kırılma, Obstrüksiyon, sepsis, Hematüri Taş yolu, Perirenal hematom

Cerrahi Tedaviler

Endoürolojik: Perkütan Nefrolitotomi (PNL) Flexıble URS (RIRC)

Laparoskopik Pyelolitotomi

Açık Cerrahi: Pyelolitotomi Nefrolitotomi Parsiyel nefrektomi Nefrektomi

Perkütan Nefro Litotomi (PNL)

Rekürren Taş Oluşumu İçin Risk Faktörleri Çocuklar ve ergenler Genetik taş hastalığı (Sistinüri, primer

hiperokzalüri, Renal tübüler asidoz tip I, Ksantin Ürik asit, gut Ailevi öykü, Nefrokalsinozis Enfeksiyon taşları Hiperparatroidi Kronik GİS hastalıkları (Kolit, Chron,

Malabzorbsiyon) Soliter böbrek Bilateral yüksek taş yükü

Metabolik Değerlendirme

Çocuk hastalar Metabolik aktif taş hastaları

Taş analizi (X ışını kristalografi) Serum Hemogram, PTH, Ca, ürik asit, kreatinin 24 saatlik idrar

Üç kez yapılmalı taş tedavisinden 6 hafta sonra, 2 kez normal

diet Ca, Na, oksalattan kısıtlanmış diet

Taş oluşumunu Önleyici Konservatif Öneriler

Sıvı alımı 2.5-3 lt sıvı alınmalı, 2 lt idrar çıkarılmalı, idrar dansitesi

1010’un altında olmalı Dengeli Beslenme

Sebze ve posalı gıdalardan zengin Normal kalsiyum içerikli (1000-1200 mg/gün) Az tuzlu diyet (3-5 gr/gün) Sınırlı şeker, yağ ve hayvansal protein içerikli

Genel risk faktörlerinin normalleştirilmesi VKİ 18-25 kg/m arasında olmalı Stress sınırlanmalı Yeterli fiziksel aktivite Aşırı sıvı kaybının dengelenmesi

Üreter Taşları

Normalde üreterde primer taş oluşmaz Böbrekten üretere düşen taşlardır Genelde 3 darlıkta takılır (U-P, İliak çapraz, U-V) Üreter taşlarında ağrı çoğunlukla Kolik tarzda

Taşın yapmış olduğu obst. sonucu intraluminal basınç artışı ve gerilmesi sonucu oluşur

Distal üreterdeki taşlarda ağrı kasık, testis (Labium) Dizüri ve sık idrara çıkma eşlik eder

Üreter Taşları Tedavi Üst Üreter Taşları

ESWL Üreterorenoskopi (URS), Bazen DJ Stent Üreterolitotomi

Orta Üreter Taşları ESWL Üreterorenoskopi (URS), Bazen DJ Stent Üreterolitotomi

Alt Üreter Taşları Üreterorenoskopi (URS), Bazen DJ Stent ESWL Üreterolitotomi

Mesane Taşları Mesanede Taş oluşumunu Kolaylaştıran Faktörler

BPH- Mesane boynu darlığı Nörojen mesane Yabancı cisim Divertikül Tek yönlü beslenme

Genelde Erkeklerde görülür Geri kalmış bölgelerde proteinden fakir, yüksek

karbonhidratlı beslenme ile çocuklarda amonyum ürat taşlarına rastlanabilir

Kadınlarda pelvik yada jinekolojik cerrahi sonrası sütur materyalinin mesaneden geçmesi ile oluşur

Mesane Taşı En sık Ca Ox ve Ürik asit taşı oluşur Mesane taşına spesifik bir semptom

yoktur Hematüri Obstrüktif ve irritatif miksiyon semptomları Rekürren üriner sistem enfeksiyonu Miksiyon esnasında ani tıkanma (retansiyon) Terminal hematüri

Tanıda Direkt grafide genellikle opaktır USG’de mobildir Kesin tanı sistoskopi ile konur

Mesane Taşı - Tedavi

ESWL En ideali Litotripsi (mekanik, USG,

Lazer ..) Sistolitotomi

Taş çok büyükse Beraberinde BPH veya Divertikülektomi gibi

cerrahi uygulanacaksa

Mutluluğun Resmi