1

Somatoform Bozukluklar &

Düzmece Bozukluklar

İ.Ü.Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı

Somatoform Bozukluklar• Temel Ozellik: Bilinen hicbir tibbi bilgiye

uymayan sikayetler gorunmesi, Bilinc disi-gayriiradi olarak ortaya cikmasi

• Klinik Gorunumler (DSM IV)Somatizasyon bozukluğu

Farklılaşmamış somatoform bozuklukKonversiyon bozAğrı bozukluguHipokondriazis

Vücut dismorfik bozuklugu

2

Somatoform Bozukluklar

• Tibbi ortamlarda topluma gore daha yuksek insidans (%50)

• Tibbi yada cerrahi hastaliklarin % 10 unda kanit olmamasi

• Tibbi degerlendirme ve tedavi giderleri = 30 milyar USD $ 1991 verileri

3

Somatizasyonu Yaygınlaştıran Faktörler

• Hastalıktan sağlanan kazanç

• Sosyal İzolasyon• İletisim aracı

olarak semptomlar

• Psikiyatrik hastalıklarin fizyolojik konkomitantlari

• kültürel tutumlar• Dini faktorler• Psikiyatride

stigmatizasyon• Ekonomik konular• Semptomatik

tedavilerFord (1992)

4

Duzmece Bozukluk (Factitious Disorder )

• Temel Ozellik : Hasta oldugunun sanilmasi icin fiziksel veya psikolojik semptomlarin iradi olarak ortaya cikarilmasi Bilincli olmasi

• Cesitleri– Factitious Disorder– Factitious Disorder by Proxy

5

Somatizasyon Bozuklugu:Tanisal Ozellikler

• Temel Ozellik: Coklu, Aciklanamayan Semptomlar

• Tani KriterleriDört ağrı semptomuİki gastrointestinal semptomBir cinsel semptomBir psödonörolojik semptomTibbi durum olsa bile semptomlarin abartili

olmasiLaboratuar anormalliklerin olmamasiIradi olarak semptom uretmemesi

6

Somatizasyon Bozuklugu:Iliskili Ozellikler

• Renkli anlatim, Abartili terimler• Tutarsiz Oyku• Depresif mood ve anksiyetenin

eslik etmesi• Kronik, Nadiren tamamen

remisyon• Omur boyu prevalans: K : % 0.2- 2 E : < % 0.2

7

Somatizasyon Bozuklugu:Iliskili Ozellikler

• En önemli özelliği fiziksel nedenlerle açıklanamayan, sık sık yineleyen, çoğul fiziksel yakınmalardır

• Somatoform bozuklukların en yaygın olarak görülen grubudur.

• Ömür boyu prevalansı %2 dolayındadır.

• Sıklıkla 30-35 yaşından önce başlar.

8

Somatizasyon Bozuklugu:Iliskili Ozellikler

• Tam bilinmemektedir• Erkek akrabalarında antisosyal

kişilik bozukluğu ve alkolizm sık görülmektedir

• Genetik+ çevre • Nöropsikolojik değerlendirmeler: Dikkat ve bellek bozukluğu Frontal işlev bozukluğu Nondominant hemisfer

metabolizmasında yavaşlama 9

Somatizasyon Bozuklugu:OZET• Birkaç yıllık dönem içinde ortaya çıkan, tedavi

arayışlarıyla veya toplumsal, mesleki, veya işlevselliğin diğer alanlarında bozulmayla sonuçlanan ve 30 yaşından önce başlayan çok sayıda fizik yakınma olması

• Aşağıdakilerden birisi Dört ağrı semptomuİki gastrointestinal semptomBir cinsel semptomBir psödonörolojik semptom• Bu bulgular genel tıbbi bir durum veya bir ilaç ya da

madde kullanımına bağlı olmamalı• İlişkili genel tıbbi bir durum olsa bile işlevsellikteki

bozulmayı açıklayacak derecede olmamalıdır.• Bu bulgular amaçlı olarak ortaya çıkartılmamalıdır.

10

Farklılaşmamış somatoform bozukluk

• Altı ay yada daha uzun süren başka bir mental bozukluk yada tıbbi durumla açıklanamayan bir yada birden fazla fiziksel yakınma vardır.

• Bu yakınmalar somatizasyon bozukluğu kriterlerini dolduracak boyutta değildir.

11

Konversiyon Bozuklugu:Tanisal Gorunumler• Temel Ozellik: Hastalarin tibbi bir

durumu andiran korluk sagirlik eldiven corap tarzi uyusma gibi sikayetlerle basvurmasi

• TANI– Semptomlarin oncesinde stres etkenlerinin

varligi– Semptomlarin iradi olarak ortaya cikmamasi– Semptomlarin tibbi norolojik veya kulturel

ogelerle izah edilememesi– Belirgin SIKINTI yaratmasi

12

Konversiyon Bozuklugu:Tanisal Gorunumler

• Motor belirti yada kayıp gösteren

• Duyu belirtisi yada kayıp gösteren

• Nöbet ya da konvülziyon gösteren

• Karışık görünümlü olan13

Konversiyon Bozuklugu:Iliskili Ozellikler• Bu hastalarin %10-50 sinde eninde

sonunda bir hastalik ortaya cikar• Net olarak pozitif tetkik sonucu ya

tamamen yoktur ya da yetersizdir.• K:E 2:1 10:1• Semptomlar bilinen anatomik ve

fizyolojik isleyise uymaz• Prevalans 11/100,000 300/100,000

– Psikiyatri Polklinigi: % 1 - 3– Ulkemizde daha SIK

• “la belle indifference” ve histrionik kb.

14

Konversiyon Bozuklugu:Iliskili Ozellikler• Genel hastane konsültasyonlarının %5-14ü • Kadınlarda daha sıktır• Belirtilerin daha çok kadınlarda ve vücudun

sol yarısında görülmesi serebral dominans sorunları olabileceğini düşündürmektedir.

• Araştırmalar hastaların sensorimotor sinyallerin işlenmesinde ve çözümlenmesindeki bozukluğa bağlı olarak endojen bedensel sinyalleri anlama ve bütünleştirmede bir sorun olduğunu göstermektedir.

• Prefrontal ve parahipokampal işlev bozukluğuna işaret eden çalışmalar da vardır.

15

Konversiyon Bozuklugu:OZET• İstemli motor yada duyu işlevlerini etkileyen,

nörolojik yada genel tıbbi bir durumu düşündüren bir ya da birden fazla belirti ya da kaybın olması

• Bu belirti ya da kayba psikolojik etkenlerin eşlik ettiği yargısına varılır, çünkü bunların başlaması ya da alevlenmesi öncesinde çatışma yada diğer stres etkenleri vardır

• Bu belirtiler amaçlı olarak çıkartılmamakta ya da varmış gibi davranılmamaktadır.

• Bu belirtiler tıbbi bir durum, madde kullanımı yada kültürel bir davranışla daha iyi açıklanamaz

• İşlev bozukluğuna neden olur• Bu belirti yada kayıp ağrı veya cinsel işlev

bozukluğuyla sınırlı değildir

16

Ağrı Bozukluğu:Ağrı Bozukluğu:Tanisal Gorunumler• Kronik bir ağrının var olan bir

lezyonla ne derecede ilişkisi olduğuna karar vermek oldukça zordur. Ayrıca ağrıyı artıran yada devamına neden olan duygusal etkenleri ayırt etmek de zordur.

• Ağrı hekime en sık başvuru nedenlerinden birisidir.

• Ağrı bozukluğu kadınlarda daha sık görülür.

• Bu durumun ortaya çıkması gelişimsel etkenlerle ilgili olabilir.

17

Ağrı Bozukluğu:Ağrı Bozukluğu:Tanisal Gorunumler

• Belli bir dermatoma uyan, belli hareketlerle artan, hastayı uykudan uyandırabilen, süregen olan ağrıların fiziksel bir nedene bağlı olma olasılığı daha yüksektir.

• Ağrı vücudun değişik bölgelerine yayılmışsa, buna anksiyete belirtileri eşlik ediyorsa psikojenik kökenli olma olasılığı daha yüksektir.

18

Ağrı Bozukluğu:Ağrı Bozukluğu:Tanisal Gorunumler• Ağrıda en çok rolü olan psikiyatrik

bozukluklar histeri, hipokondriazis, depresyon ve sanrısal bozukluktur.

• Ağrı kliniklerine başvuran hastalrın %30-40 kadarı depresyon kriterlerini doldurur.

• Ağrı kliniklerinde yatan hastalarda bağımlı, pasif agresif kişilik özelliklerinin daha fazla olduğu, ayrıca içe dönük kişilerde ağrının daha fazla görüldüğü belirtilmiştir.

19

Ağrı Bozukluğu:Ağrı Bozukluğu:Tanisal Gorunumler

ALT TIPLER• Psikolojik etkenlerin eşlik ettiği

ağrı boz• Hem psikolojik hem de fiziksel

etkenlerin eşlik ettiği ağrı boz• Genel tıbbi bir durumun eşlik

ettiği ağrı boz

20

Ağrı Bozukluğu:Ağrı Bozukluğu:OZET• Bir yada daha fazla anatomik bölgede

görülen ağrı klinik görünümün önde gelen özelliğidir ve klinik açıdan değerlendirmeyi gerektirecek kadar şiddetlidir.

• Ağrı sıkıntı ve işlev bozukluğuna neden olur.

• Ağrının başlangıcı, şiddeti, alevlenmesi veya sürmesinde psikolojik etkenlerin önemli olduğu yargısına varılır.

• Ağrı amaçlı olarak ortaya çıkartılmamaktadır.

• Ağrı bir duygudurum, anksiyete yada psikotik bozuklukla daha iyi açıklanamaz.

21

Hipokondriazis:Tanisal Gorunumler• Temel Ozellik: Hastalik korkusu ile

asiri mesguliyet veya siradan belirtilerin yanlis yorumlanmasi sonucu kesin olarak bir hastaligi olduguna dair inanc

• TANI– Hasta olduguna dair inancin ikna edici

yaklasima ragmen degismemesi– Klinik olarak dikkati ceken sikinti yaratmasi– Sadece gorunumle sinirli olmamasi– Hezeyan boyutunda olmamasi

22

Hipokondriazis:Iliskili Ozellikler• Tibbi oyku siklikla ayrintili ve detaylari ile

anlatilir• “Doctor-shopping” yaygin olarak gozlenir.• Hasta uygun tani tedavi ve bakimi

alamadigina inanir• Varolan tibbi durumlarin atlanmasi

sozkonusu olabilir!• Tetkik sonuclari negatif!• K = E• saglik ocaklarinda prevalans: 4 - 9%• Saglik sigortasi- finans konulari

23

Hipokondriazis:OZET• Semptomların kendisiyle uğraşmak

yerine beden duyum ve bulgularının yanlış yorumlanmasına bağlı olarak ortaya çıkan ciddi bir hastalığa yakalanma düşünce ve korkusudur.Aksini gösteren kanıtlara rağmen hasta bu düşünce ve korkusundan vazgeçemez.

• Normal bireylerin %10-20 sinde, nevrotik kişilerin %45inde geçici hastalık endişesi olabilir.

• Sıklıkla anksiyete bozukluklarında da olabileceği için ayırıcı tanısı dikkatle yapılmalıdır.

24

Vucud Dismorfik Bozukluğu : Iliskili Ozellikler• Sıklıkla 15-20 yaşlar arasında

başlar ve yine kadınlarda daha sıktır.

• Bu kişiler sıklıkla mükemmeliyetçi, aşırı özeleştirici, kuşkucu, duyarlı ve sıkılgan kişilerdir.

• Obsesif spektrumda değerlendirilen bozukluklardan birisidir.

25

Vucud Dismorfik Bozukluğu :Tanisal Ozellikler• Görünümle aşırı derecede

meşguliyet olması; fiziksel bir anomali varsa bile kişinin bundan aşırı derecede endişe duyması

• Bu meşguliyetin aşırı stres ve sosyal, mesleki alanda işlev bozukluğuna neden olması.

• Diğer bir psikiyatrik bozukluğa bağlı olmaması (ör anoreksia nervoza)

26

Vucud Dismorfik Bozukluğu :Iliskili Ozellikler• Bu yakınmayla sıklıkla başka uzmanlık

dallarına başvururlar (plastik cerrahi, KBB, dermatolog vs)

• Depresyon ve anksiyete bozuklukları sıklıkla tabloya eşlik eder.

• Yakınma bölgesi sıklıkla yüzle ilgilidir.• Bu hastaların yaklaşık %2 si plastik

cerrahi ameliyatı geçirir ve ameliyattan sonra da rahatlamazlar

27

Duzmece Bozukluk (Factitious Disorder )

• Temel Ozellik : Hasta oldugunun sanilmasi icin fiziksel veya psikolojik semptomlarin iradi olarak ortaya cikarilmasi Bilincli olmasi

• Cesitleri– Factitious Disorder– Factitious Disorder by Proxy

28

Duzmece BozuklukIliskili Ozellikler• E:K • EN SIK hastane calisanlari yardimci

personel• Stresor olmamasi • Tibbi ve psikiyatrik hastaliklarin

bilerek taklit edilmesi• Somatoform bozukluklardan bilerek

taklit edilmesi ile ayrimi• ‘Malingering’ ten stresor olmamasi

ile ayrimi29

Genel Tıbbi Duruma Bağlı Psikiyatrik Bozukluklar

TANIM

• Tıbbi bir hastalığa bağlı olarak ortaya çıkan psikiyatrik semptomu ifade eder.

• Tıbbi hastalığa verilen sıradan psikiyatrik yanıt değildir.

• Tıbbi hastalıkla psikiyatrik semptomun ortaya çıkışı arasında nedensel ilişki mevcuttur.

• Örn:Parkinson Hastalığına ortaya çıkan M.Depresyon

31

• Psikiyatrik tanıdan önce genel tıbbi durumun varlığı dikkatle araştırılmalıdır.

• Herşeyden önce tanının doğru konulduğu yönünde hekim tam bir kanaat sahibi olmalıdır.

• Genel tıbbi durumun tedavisi yanında semptomatik olarak psikiyatrik tedavi uygulanabilir

• İlaç yan etkileri göz önünde bulundurulmalıdır!

32

DSM-IV Tanı Ölçütleri

• Anamnez,fizik muayene, laboratuvar bulguları semptomların bir tıbbi durumun direk sonuçları olduğunu göstermeli

• Bozukluk diğer bir psikiyatrik bozuklukla daha iyi izah edilmemeli

• Delirium veya demansın bir parçası olmamalı.

• GTD aynı zamanda hem I. Eksen hem de III. Eksende kodlanmalı.

33

Sınıflama

KOGNİTİF BOZUKLUKLAR• GTD a bağlı Delirium • GTD a bağlı Demans• GTD a bağlı Amnestik Bozukluk• GTD a bağlı Psikotik bozukluk• GTD a bağlı Duygudurum

bozukluğu• GTD a bağlı Anksiyete

Bozukluğu

34

Sınıflama (devam)

• GTD a bağlı Cinsel Bozukluk• GTD a bağlı Uyku bozukluğu• GTD a bağlı katatonik bozukluk• GTD a bağlı Kişilik Değişimi• Başka Türlü adlandrılamayan

GTD a bağlı psikiyatrik bozukluk

35

Etyoloji

• TLE• Huntington Hastalığı• Wilson hastalığı• Addison hastalığı• Cushing • Serebrovasküler

Hastalıklar• SSS Tümörleri

36

Etyoloji

• Avitaminoz-Folat B12• Hipo-hipertiroidi• Hipo-hiperparatiroidi• KC yetmezliği• Böbrek yetmezliği• Migren • Multipl Skleroz• Pankreatit

37

Etyoloji

• Porfiri• SLE• Kafa Travması• Antikolinerjik İlaçlar• Steroidler• Amfetamin• Kokain• Halusinojenler

38

Etyoloji

• SSS enfeksiyonları• Ensefalit • Sifiliz• Yavaş Virus Enfeksiyonları • EMN• Ülseratif Kolit• Anemi• Karsinoid Sendrom

39

Etyoloji

• KKY• Pulmoner Ödem• COPD• Hipoksi• Hipoglisemi• Epilepsi• Migren• Feokromasitoma• Porfiri

40

Etyoloji

• Romatoid Artrit• Vestibuler Disfonksiyon• Teofilin

41

Tedavi

• Altta yatan hastalığın özgül tedavisi

42