PSİKİYATRİK BOZUKLUKLAR

Alaaddin DEBGİCİRehberlik ve Psikolojik Danışma Uzmanıpdrattar@hotmail.com

PSİKİYATRİK SORUNLARI OLAN HASTAYA YAKLAŞIM

• Duygudurum, düşünce ve davranış bozuklukları primer bir psikiyatrik tanıya veya kişilik bozukluğuna bağlı veya metabolik anomaliler, ilaç toksisiteleri, fokal serebral lezyonlar, konvülsiyon bozuklukları veya dejeneratif nörolojik hastalıklara sekonder olabilir.

• Yeni başlayan psikiyatrik semptomlarla başvuran her hasta altta yatan psikoaktif madde suiistimali ve/veya tıbbi veya nörolojik hastalıklar açısından değerlendirilmelidir.

...

MAJÖR PSİKİATRİK

BOZULKLUKLAR

MAJÖR DEPRESYONKlinik Özellikler Genel popülasyonun %15'ini hayatlarının herhangi bir noktasında etkiler. Azalmış iritable bir duygudurum veya normal ilgi/keyif yokluğunda aşağıdaki semptomlardan 4'ü ile birlikte olduğunda tanı konur:

İştah ve vücut ağırlığında değişiklik; İnsomni veya hipersomniYorgunluk veya enerji kaybı; Motor ajitasyon veya retardasyon; Değersizlik, utanç veya suçlu1uk düşünceleri,Konsantre olma ve karar verme yeteneğinde azalma,Tekrarlayan ölüm veya özkıyım düşünceleri

Majör depresyonu olan az sayıda hastada psikotik semptomlar da halüsinasyon ve delüzyonlar görülebilir.

bir çok hasta ''maskelenmiş depresyon''la başvurur, psikolojik sıkıntılarnı tarif edemezler ve bir çok yaygın somatik şikayetlerle başvururlar.

Majör depresyon çocuklarda ve adolesanlarda da görülebilse de depresif bir atağın başlangıcı tipik olarak 30-40 yaşlarda olur. Tedavi edilmeyen ataklar 5-9 ay içinde geriler; az sayıdaki bazı hastalarda kronik, tekrarlamayan depresyon görülür.

llk atağı geçiren tüm hastaların yarısı tekrarlayan bir seyir içine girerler ve ikinci atak iki yıl içinde olur. Duygudurum bozukluklarının aile hikayesi sıkça mevcuttur ve tekrarlayıcı bir seyir olabileceğini gösterir.

Majör depresyonlu hastalarda anormal uyku EEG'leri, anormal monoamin nörotransmisyonu ve hipotalamik – pituiter - adrenal (HPA) aksta fonksiyon değişikliği görülür. Bu bozukluklar tedaviyle ve depresif atağın gerilemesiyle düzelir. Majör depresyon manik depresif hastalığın ilk bulgusu olabilir.

Hastanın bir özkıyım davranışı için yüksek riskli olduğunu gösteren özellikler şunIardır:

belirlenmiş bir plan ve metod, ve eğilim; beraberinde olan alkol ve diğer psikoaktif madde

kullanımı; Psikotik semptomlar; İleri yaş; erkekler; Beyaz ırk; Sosyal izolasyon; Ciddi tıbbi hastalık

ÖZKIYIM

TEDAVİ

Özkıyım düşünceleri olan hastalar hastaneye yatırılmalı ve bir psikiyatrist tarafından tedavi edilmelidir.

Komplike olmamış, unipolar majör depresyonu (siklik bir duygudurum bozukluğunun parçası olmayan bir majör depresyon) olan diğer bir çok hasta psikiyatrist olmayan doktorlar tarafından tedavi edilebilir .

Yani Siz

PANİK BOZUKLUK

PANİK BOZUKLUK

Toplumun %1-2'sinde görülür; kadın:erkek oranı 2:1 'dir. Başlangıcı ikinci veya üçüncü dekandadır. İlk başvuru hemen her zaman psikiyatri dışındaki doktorlara ve sıklıkla bir acil kliniğine muhtemel bir kalp krizi veya ciddi solunum problemleri nedeniyledir. Erken tanı ve tedavi morbiditeyi belirgin olarak azaltır.

Klinik Özellikler Ataklar genelde 10-20 dakika sürer ve sonra yavaş bir

şekilde kendiliğinden geçer hayatı tehdit etmeyen koşullarda 4 hafta içinde dört veya

daha fazla sayıda yaşanan panik atağa ilaveten aşağıdakilerden en az 4 tanesi Dispne, çarpıntı, göğüs ağrısı veya göğüste rahatsızlık hissi,

boğulma/boğularak ölme korkusu, baş dönmesi, vertigo, parestezi, sıcak ve soğuk basmaları, terleme, baygınlık, titreme, ölüm,

Genellikle beraber görülen majör bir depresyonla ilişkilidir.

Hastalık fark edilmez ve tedavi edilmezse hastalarda belirgin morbidite gelişir: hastalar dışarı çıkıp panik atak geçirmekten korkarlar ve bunaltı, agorafobi ve diğer fobiler geliştirmeye başlarlar; bir çok hasta alkol ve benzodiazepinler kullanır.

AYIRICI TANI Hiper ve hipotiroidizm, Feokromasitoma, Kompleks parsiyel konvülsiyonlar, Hipoglisemi, İlaç alımı (amfetaminler, kokain, kafein,

sempatomimetik nazal dekonjestanlar), İlaç kesilmesi (alkol, barbitüratlar,

opiyatlar, minör trankilizanlar).

TEDAVİ

Antidepresanlar Psikoterapi Antidepresanlar etkisini gösterene kadar

anksiyolitikler

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU

Fobik, panik veya obsesif kompülsif bozuklukların spesifik semptomları olmaksızın persistan, kronik anksiyetenin olmasıyla karakterizedir;

Toplumun %2- 3'ünde görülür.

Klinik Özellikler Persistan motor hiperaktivite Otomatik hiperaktivite Geleceğe yönelik endişe ve korku Tetikte olma Sıklıkla sekonder depresyon

Hastalarda persistan motor hiperaktivite(titreme, yerinde duramama, kolay bir şekilde korkup sıçrama),

Otomatik hiperaktivite, geleceğe yönelik endişe ve korku (anksiyete, korku, bir felaket olacağı korkusu vs),

Tetikte olma (dikkatini başka yerlere verme, zayıf konsantrasyon yeteneği, uykusuzluk, sabırsızlık, iritabilite) vardır.

Bu semptomlar duruma bağlı olmaktan ziyade kronik ve yaygındır. Sekonder depresyon sıktır.

TEDAVİ

Ağır vakalarda Benzodiazepinler (Psikolojik bağımlılık riski)

Diğer Anksiyolitikler ve veya Buspiron Psikoterapi ve gevşeme eğitimi

OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK

OBSESİF-KOMPÜLSİF BOZUKLUK (OKB)

Toplumun %4-6’sında görülür. İstenç dışı ve saçma olarak kabul edilen

Obsesyon (istemeden olan inatçı düşünceler)Kompülsiyonlar (tekrarlayan hareketler)

Klinik Özellikler Şiddet düşünceleri (sevilen bir insanın ölmesi) Yanlışlık yapma korkusuyla saplantılı yavaşlık Mikrop ve kirlenme korkuları ve aşırı tereddütler Bir şeyin uygun yapıldığını doğrulamak için tekrarlayan

kontroller El yıkama, aşın tertiplilik ve düzene koyma davranışları Yürürken adımlarını saymak gibi devam eden ritüeller.

Başlangıç genelde Adolesansta (%65i 25 Yaşın altında)

Ailede Hastalık varsa OKB insidansı artar OKB Süreci tam olmayan remisyonlarla

epizodiktir Ağır durumlarda tamamen eve kapanma görülür Major depresyon, madde suiistimali ve sosyal

bozukluk sıktır

TEDAVİ Klomipramin ve SSRİ’ leri oldukça etkilidir ilaç tedavisi ile birlikte bilişsel-davranışsal tedavi

en etkili yöntemdir Milli bir destek kuruluşuna hastayı refere etmek

faydalı olabilir

POST TRAVMATİK STRES BOZUKLUĞU (PTSB)

POST TRAVMATİK STRES BOZUKLUĞU (PTSB) Geçmiş travma öyküsü ve/veya anksiyete

yanıtlarına eğilim. Genelde adolesans ve erken erişkinlik te eğilim

artar. Travmatik bir olay sonrası erken psikolojik

müdahale kronik PTSB riskini azaltabilir.

tekrar yaşama, istemeden hatırlama, tekrarlayan rüyalar veya travmatik olayın tekrarladığını düşünme;

Kaçınma ve hissizleşme (travmatik olayı hatırlatan hareketlerden kaçınma)

uyanıklık, aşın tetikte olma uyku bozukluğu hafıza zayıflığı veya konsantrasyon zorluğu

Travmatik olaya benzeyen veya onu simgeleyen olaylara maruz kalmanın semptomları şiddetlendirmesi

TEDAVİ SSRI ve trazodon kombinasyonu Trisiklik antidepresanlar Duygudurum stabilizatörleri Kişisel psikoterapi Grup terapisi (Aynı travmayı yaşamış olanlarla

birlikte)

İLAÇ KULLANIMI

İLAÇ KULLANIMIErişkinlerde 4 ana grup psikiyatrik ilaç kullanılmaktadır

Antidepresanlar,Anksiyolitikler, Antipsikotikler,Duygudurum stabilize edici ajanlar

Psikiyatrist olmayan doktorlar her ilaç grubundan bir veya iki ilacı tanımalı ve endikasyonları, doz aralığı, etkinliği ve potansiyel yan etkileri bilimelidir.

TEMEL PRENSİPLER Kullanım süresi ve miktarı (Çoğu yanlış doz

kullanımına ve sabırsızlığa bağlıdır) İlaca alınan iyi yanıt değerlendirmesi Farklı bir etki mekanizması olan ilaca geçiş Polifarmasiden kaçının Karaciğer Böbrek fonksiyonu bozuk olma olasılığı

olan hastaları değerlendirin Tedaviyi asla aniden kesmeyin İlaç yan etkileri açısından hasta ve yakınlarını

eğitin

Antidepresanlarİsim Normal Günlük Yan Etkiler Açıklamalar

Doz mgBaşağrısı; bulantı ve diğer Günlük tek doz genellikle sabahla

SSRI’lar Gİ etkiler;sinirlilik; uykusuzluk rı; fluvoksatinin çok uzun birFluoksatin(Prozac) 10-40 cinsel disfonksiyon;başka ilaçların yarılanma ömrü vardır.MAOİ’leriSertralin(Zoloft) 50-200 plazma seviyelerini etkileyebilir ile birlikte verilmemelidirParoksetin (Paxit) 20-40 (Sertralin hariç);akaziti nadirdir.Fluvoksamin(Luvox) 50-200

TCA’lar Amitriptilin(Elavil) 100-300 Antikolinerjik (ağız kuruluğu, Günlük tek doz geneldeNortriptilin((Pamelor) 50-150 taşikardi, konstipasyon,idrar yatmadan önce;çoğu TCA’nınİmipramin(Tofranil)100-300 retansiyonu, görme bozukluğu, kan seviyeleri bakılabilir, dozdaDesipramin(Norpramin) 100-300 terleme, tremor, postural hipotansiyon ölümcül olabilir(letal doz=2gr)Doksepin(Sinequan)100-300 kardiyak ieti gecikmesi; sedasyon nortriptilin özellikle yaşlılar tarafındanKlomipramin(Anofranil) 150-300 kilo alma iyi tolere edilen ilaçtır.

Dopamin Reuptake Sinirlilik; flushing, riskli hastalarda Günde üç kez kullanılır, SSRİ veyaİnhibitörü konvülziyonlar; anoreksi; taşikardi; TCA’lara göre sehirel yönetkileriBupropiyon 225-400 psikoz daha azdır, zihinde dikkat eksikliği(Wellbutrin) bozukluğunda yararlı olabilir.

Karışık Norepinefrin/Serotonin ReuptakeİnhibitörleriVenlafakin(Effexor) 75-375 Bulantı; başdönmesi; ağız Dozlar günde 2-3 kez olarak verilir; SSRİ lara

kuruluğu, baş ağrısı, artan kan göre daha az ilaç -ilaç etkileşimleri;MAOİ leribasıncı, anksiyete ve uykusuzluk ile birlikte kullanımı kontrendikedir

Mirtazapin(Remeron) 15-30 Somnolens;kilo alımı, nadiren nötropeni Günde tek doz

İsim EkivalonPO dozu,mg

Etki başlama Süresi

Yarı Ömrü Saat

Açıklama

BenzodiazepinlerDiazepam(Valium)Flurazepam(Dalmane

 515

 HızlıHızlı

 20-7030-100

Aktif metabolitleri; oldukça sedasyon yapıcıFlurazepam bir pro-drug dur, Metabolitleri aktiftirOldukça sedasyon yapıcı

Triazolam(Halcion) 0.25 Orta 1.5-5 Aktif metabolitleri yoktur, özellikle yaşlılarda olmak üzere deliryum ve konfizyona neden olabilir

Lorazepam(Ativan) 1 Orta 10-20 Aktif metabolitleri yoktur, direkt olarak karaciğerde glukuronidle konjugasyona uğrar, oldukça sedasyon yapıcı

Alprazolam(Xanax) 0.5 Orta 12-15 Aktif metabolitleri; çok fazla sedasyon yapmaz; spesifik antidepresan ve antipanik etkileri olabilir; tolerans ve bağımlılık hızla gelişir

Klordiazepoksit(Libtium)okzazepam(Serax)

10 15

Orta Yavaş

5-30 5-15

Aktif metabolitleri; orta sedasyon yapıcı etki Aktif metabolitleri yoktur, direkt olarak karaciğerde glukuronidle konjugasyona uğrar, Sedasyon yapıcı etkileri azdır

Temazepam(Restoril) 15 Yavaş 9-12 Aktif metabolitleri yok, orta sedasyon yapıcı etki

Klonazepam(Klonopin) 0.5 Yavaş 18-50 Aktif metabolitleri yok orta sedasyon yapıcı etki

Benzodiazepin olmayan ilaçlarBuspiron(BuSpar)

 7.5

 2 hafta

 2-3

 Aktif metabolitleri; günde 3 kez verilir genel günlük doz 3 kez 10-20 mg'dır; sedasyon yapmaz; alkolle adidtifEtkileri yoktur ajite demansiyel hastalarda veBeyin hasarı olan hastalarda yararlıdır.

Anksiyolitikler