PSİKİYATRİK ACİLLERUzm.Dr. Levent TOKUÇOĞLU

İAEAH02.01.2006

Psikiyatrik Aciller

• İntihar riski olan hasta• Şiddet gösteren hasta• Şaşkın (konfü) hasta

Suisid-Parasuisid

Suisid-İntihar

Parasuisid

Kendine zarar verme kendini sakatlama

Epidemiyoloji

Herkes

Tüm yaş grupları: ergenlik ve yaşlılıkta artan bir oran

Tamamlanmış intihar oranı E>K

Risk FaktörleriDemografik

Cinsiyet: Erkek olmak

Yaş: bimodal dağılım

Toplumsal sınıflar: spektrumun ters uçları, toplumsal izolasyon

Meslek: doktorlar ve diş hekimleri

Risk Faktörleri: Biomedikal

Biyolojik SE azalması, NA artmasıAnormal DST (HPA disregulasyonu)

Ciddi fiziksel hastalık oranı %5Süregen, geçmeyen ağrıŞiddetli fiziksel yetiyitimiÖlümcül hastalıklar: AIDS, maligniteler

İntihar İçin Risk Faktörleri Psikiyatrik Bozukluklar

Major depresyon: Tamamlayanların %50 si

Alkol bağımlılığı: % 30

Şizofreni: İçgörü ve depresyon Varsanı ve sanrılar

Anksiyete bozuklukları (örn. Panik bzk.)

Kişilik Bozuklukları: Antisosyal, Borderline

Risk Faktörleri: Psikososyal

İntihar girişimi öyküsü

Zorlayıcı yaşam olayları ve umutsuzlukSevilen birinin kaybıAileden ayrılmaBoşanmaKültürel yabancılaşma

Riskin değerlendirilmesi

Acil tıbbi tedavi ve gözlemRisk değerlendirilirken

Aile, arkadaşlar ve meslektaşlarla görüşmeYaklaşan tehlikenin değerlendirilmesi

Ölme isteğinin dile getirilmesiÖnceden tasarlanmış veya dürtüselGizleme veya bulunmayı istememe

Riskin değerlendirilmesi

Ölüme hazırlanma işaretleriÖlüm niyetini beyanAlkol ve madde etkisiZihinsel durumun değerlendirilmesi: Depresyon,

Şizofreni, Alkol veya madde bağımlılığı

Yönetim

1. Yüksek Risk Kategorisi Yakın geçmişte psikiyatriye başvurmuş

olma Zorla psikiyatri kliniğine yatırılmış olma “Kapalıda” tutulmuş olmak Acil durumlarda EKT, altta yatan nedene

yönelik akılcı yaklaşım

Yönetim

2. Düşük Risk Grubu Destekleyici psikoterapi alıyor olmak Zihinsel durumun sürekli

değerlendirilmesi “Anlaşma” yapılası Gerginliği azaltan ilaçların verilmesi

TCA’lar bir risk oluşturabilir.

Şiddet Gösteren Hasta

Şiddet

Normali ne?

Karmaşık etkileşimlerGenetik yatkınlıkPsikososyal unsurlarPatolojik süreçlerMadde kötüyekullanımı

Zihinsel Hastalık ve Şiddet

Alkol ve/veya madde bağımlılığıKişilik BozukluklarıPsikotik bozukluklarBilişsel bozukluklarMedikal hastalıklar

Şiddetin Türleri

Selim Şiddet Eyleme geçmeyen, sadece düşünce düzeyinde

kalan suisid, homisid düşünceleri.

Acil şiddet Huzursuz, çabuk alev alan, saldırgan, küfürbaz,

tehditkar davranışlar

Had safhadaki şiddet Yabanıl, hücum eden, kırıp-döken yıkıcı hasta

Şiddetin Öngörülmesi

Uzun erimli bir öngörü hatalı olabilir“Tipik” olguların özellikleri

Erkek cinsiyet, genç olmakMadde kötüye kullanımı, entoksikasyonDüşük sosyoekonomik durumKişilik bozuklukları ve/veya zihinsel hastalıklarŞiddet öyküsüYalnız yaşıyor olmaZihinsel özürlülük hali

Yatkınlaştırıcı Unsurlar

Genetik belirleyiciler

Neurotransmitterler

Alkol ve maddeler

Çevresel unsurlar

Gelişimsel unsurlar

Psikiyatrik bozukluklar

Yatkınlaştırıcı unsurlar

Çevresel UnsurlarKalabalık nüfus

Organik PatolojiKafa travmalarıBeyiniçi enfeksiyonlar Epilepsi

Gelişimsel UnsurlarÇocuklukta kötüye kullanım

Şiddet Gösteren Hastaya Yaklaşım

Sakin olunDenetimi elinizde tutun: hastayı ve personeli

sakinleştirenKendinizden emin olunGerekirse hastayı tutun, zaptedinFiziksel ve farmakolojik denetim

Yönetim:Engelleme-Önleme

Kararlı olun

Yapacaklarınızı önceden planlayın

Gücünüzü gösterin

Dört noktadan tesbit edin

Deli gömleği giydirmeyin

Yönetim: Sedasyon

Psikofarmakolojik “dizginleyiciler”

Seçim, klinisyenin yargısına bağlıdır

Seçimler Benzodiazepinler örn.Lorazepam 2-4mg PO, S/L veya

IM, Diazepam 5-10mg PO veya I/V Major tranklizanlar örn. Haloperidol PO veya IM,

Chlorpromazine. Kombinasyonlar: Lorazepam 4mg + Haloperidol 10mg

Diazepam 2-3 mg IV+ Haloperidol 10mg IM

Yönetim: İzlem

Altta yatan nedenleri ele alın

Uygun iletişimler açısından hastaya öneriler, Yaşamsal yetilerin arttırılması ve uzun dönemde DBT

Mutlaka bir psikiyatriste yönlendirin!Neden bulunamıyorsaŞiddet düşünce ve davranışı ısrarla sürüyorsaHastaneye yatırmak gerekliyse

Konfü (Şaşkın) Hasta

Deliryum

Birinci basamakta sıkça karşılaşılır

Edinebileceğiniz bilgi kısıtlıdır

Hasta açık bir anlatımda bulunamaz

Beynini yaygın akut işlev bozukluğudur

Acil bir durumdur

Tanım

Hızlı bir şekilde bilinçte, bilişsel işlevlerde ve dikkatte bozulma olur.

Gün içerisinde dalgalanmalar olur.

Allta yatan tıbbi duruma ikincildir.

Mortalite oranları yüksektir (1 yıl içerisinde %40-50)

Deliryumun Klinik Özellikleri-1

Bilinçte bozulma: dikkatin odaklanması, sürdürülmesi veya kaydırılmasında bozukluk

Bilişte değişiklikler: bellek bozuklukları, yönelimde bozulma, lisanda bozulma

Algısal bozukluklar: yanlış yorumlamalar, yanılsama ve varsanılar

Klinik Özellikler-2

Uyku-uyanıklık döngüsünde bozulma

Psikomotor davranışlarda bozulma

Yargılamada bozulma

Duygusal değişiklikler

Deliryum Nedenleri

Yatkınlaştırıcı nedenlerYaşlılıkÖncesinde mevcut demans veya bilişsel

bozukluklarCiddi kazalar/incinmelerTıbbi hastalıklar İlaç kombinasyonlarıBirden çok nedenin son ortak yolu

Deliryum Nedenleri

DIMTTOPD: Drugs: intoxication, withdrawal I: Infections: Intracranial, systemicM: Metabolic encephalopathies: fluid-electrolyte

disturbance T: Trauma: concussion and Subdural Tumour/space-occupying lesionO: Oxygen Deficiency P: Psychological and perceptual

Deliryumun Yönetimi

Öyküde özellikle gece olan davranışlar

Nedeni bulun ve öncelikle tedavi edin

Beslenme ve metabolik durumu düzeltin

Çevresel uyaran ve gürültüleri azaltın, yeterli ışıklandırma sağlayın

Deliryum Yönetimi

Sedasyon: gerginliği azaltın ve komplikasyonları önleyin

Haloperidol 0,5mg. 0,25mg lık artışlarla 1mg x 3.

Melleril 25-100mg, geceleri.