RUH VE BEDEN

HACI AHMET KAYHAN

Bismillahirrahmanirrahim:

Allahn Rahman ve Rahim ismiyle balyoruz.

Kul Rabbi bi zidni ilmen, fehmen:

Allahm, maddi-manevi aklm, zekam arttr.

NSZ

Ruh ve bedeni gz nne alalm.

Beden mi ruhu iletiyor, ruh mu bedeni iletiyor?

Ruh olmasa beden ne yapar?

Beden olmasa, ruh olgunlamak iin nereye ynelir?

Ruh iin beden ok kymetlidir. Beden iin de ruh, ayn ekilde kymetlidir. Beden ruhun bineidir.

Bedenle ruhu bir arada ileten nedir?

Akl- selim (saduyu, salkl ve dengeli dnme), kalb-i selim (temiz gnll)dir.

nsanda be duyu vardr: Grmek, iitmek, tatmak, koklamak, dokunmak.

Bu be duyuyu insan, gene ancak akl- selimle anlar. Ruh ile beraber bu duygular, bir hayvanda da mevcuttur. nsan, hayvan ve bitki aleminin stne, akl- selimle kar.

Cenab- Allah, insan akl ile btn varlklara stn klmtr. Allahn verdii akl olmasa demolu bitkiler gibi yaar.

nsanlar, ulvi akl- selimle, kalb-i selimle yeryzne hakim klnmtr. Bununla beraber, Kuran- Azimana ayet-i kerime ile, hadis-i erif ile uymas gerekmektedir ki, bu akl- selime ve kalb-i selime ulaabilsin.

Bayramdan bayrama okuduumuz Tekbir yledir:

Allahu ekber, Allahu ekber

L ilahe illallahu vallahu ekber,

Allahu ekber ve lillahil hamd.

Ezan- Muhammedide ve be vakit namazda daimi olarak bu tekbire devam ediliyor. Tekbirde 99 Esmadan ikisi, 11 kere geiyor.

Be vakit namaz, toplam krk rekat eder. Bir rekatta 6 Allahu Ekber geiyor. 6y 40a vurursak, 240 defa Allah, 240 defa da Hu demi oluyoruz ki, toplam 480 eder. Her vakitte 99 da tesbih ekiliyor. Demek ki, yalnzca bunlar sayarsak, be vakit namazda toplam 1000e yakn Esma zikredilmi oluyor.

Bilindii gibi, Namaz, mminin miracdr.

Elinizdeki kitap, ayet-i kerime ile, hadis-i erif ile birlikte bir inan sohbetidir. Yazmas bize aitse, okumanz da size aittir. Okuyana, dinleyene kar bir kusurumuz ya da eksiimiz varsa, affedin.

Birok arkadalarmn bu kitaba emei gemitir. Kendilerine burada teekkr etmeyi bir bor bilirim.

Hac Ahmet KAYHAN Haziran 1991

(Malatyann Ptrge lesi Mako-Aktarlar Kynden, Ali-smail Oullarndan Ali Olu Hac Ahmet Kayhan, 1930da Ankaraya gelmi, 03-08-1998 ylndan beri Kaya

Kzlcaky Hac Ahmet Kayhan Camisinde kabri ziyarete aktr.)

NDEKLER

NSZ 1 NAMAZA ARI 2 GR 5 EY ADEMOLU 11 DUA 12 PEYGAMBER EFENDMZN DUASI 14 SLAM NE DEMEKTR? 15 SLAM VE SNNET 16 KALP EVNN ANAHTARI 19 KAZA,KADER,LM 28 EVRADI ERFE VE AIKLAMASI 54 OCUK VE GENTE DN DUYGUNUN VARLII 63 99 ESMAL HSNA 68 PEYGAMBERLER TARHNE GR 89 FAYDALI BLGLER 100 MUHAMMEDYET NVERSTES 104 HAK VE HAKKAT 117 GURUR VE KBR 128 TASAVVUF GERE 140 TARKAT ZAMANI 144 NAKNN SYR SLUK 157 YA RESULALLAH 170 NEFS MERTEBELER 174 SEME HADSLER 184 ALLAH NSANI NN YARATMITIR 185 NSANIN YARATILMASI 187 HABB KBRYA 193 HAZRET ADEM VE HAVVA 195 RUHUN MAHYET 201 HERMETZM 106 GLDEN DEN YAPRAKLAR 220 LAH AK 227 HSN 251 GEZGN 256 GNL BAHESNDEN GEZNTLER 261 RYAZET 298 AH EDEP 309 MARFET MAKAMININ TEVHD ANLAYII 308 TASAVVUFA GRE NSAN 323 SEN SEN BL SEN SEN 328 NYAZ MISRDEN SEMELER 333 SIRLARIN SIRRI 343 NSANI KAML 349 MEVLANADAN SEMELER 371 LAH ARMAAN 379 YUNUSDAN DRTLKLER 399 SOHBETNAMEDEN SEMELER 404 SEVMEK VE SEVDRMEK 427 MAMI AL HZ.NN MEKTUBU 439 BARIA DAVET 454

NAMAZA ARI

Allah u ekber Allah u ekber,

Allah u ekber Allah u ekber,

Ehed en La lahe llallah

Ehed en La lahe llallah

Ehed enne Muhammedn Resulullah

Ehed enne Muhammedn Resulullah

Hayye ales Salah, Hayye ales Salah,

Hayye alel Felah, Hayye alel Felah,

Allah u ekber Allah u ekber,

La lahe llallah.

GR

1. Mirac

Bildiiniz gibi birok peygamberler, ayr ayr mirac yapmlardr. Biz bunlar burada ayrntl olarak vermeyecek, zetlemekle yetineceiz. Namazsz peygamber olmad gibi, miracsz peygamber de olmamtr. Biroklar da iki kere miraca kmlardr.

Hz. Adem Aleyhisselam miracn Allah tarafndan kendisine ruh verildii vakit yapmtr. kinci miracn ise Hz. Havva validemizle birlikte, Arafat danda yapmtr.

dris Aleyhisselam miracn, Biz onu gnee raptettik, (Meryem, 19:57) ayet-i erifine uygun olarak yapm ve bir daha geri gelmemitir.

Nuh Aleyhisselam, kendi adyla birlikte anlan Tufan srasnda, Allahn emriyle yapt gemide mirac etmitir.

Hz. brahim Aleyhisselam, iki mirac yapmtr. Birincisi kendisini atee attklar vakit, ikincisi ise cierparesi smail Aleyhisselam kesecei vakit olmutur. Bunlarn ikisi de ok nemli noktalardr.

Hz. Yunus Aleyhisselam balk yuttuu vakit, Cenab- Allah kendisine ilham yoluyla, La ilahe illa ente, Sbhaneke, inni knt minez-zalimin, (Enbiya, 21:87) ayet-i kerimesini bildirdi. Kendisi bu ayet ile, baln karnnda mirac yapmtr.

Davud Aleyhisselamn olu Sultan Sleyman Aleyhisselam, peygamberlik iin babasna iki mnacatta bulundu. Babasna dedi ki: Cenab- Allah bana peygamberlii hem maddi, hem manevi alanda ihsan ederse kabul ederim. Sleymann bu szleri, Cenab- Allahn houna gitti ve dilei kabul edildi. Onun mirac bununla oldu, nk kendisi byle diledi.

Musa Aleyhisselam ele alrsak, o da iki mirac yapt. Birinci miracnda, annesi doar domaz onu bir sanda koydu, rmaa sald. kinci miracn ise Tur-u Sinada (Sina Danda) yapt.

sa Aleyhisselamn da iki mirac vardr. Birincisinde, annesi Meryemden, Sen nasl hamile kaldn? diye sordular. Hz. sa, annesinin karnndan cevap verdi: Anamn sz dorudur, anam dinleyin. kincisi ise armha aklma olay srasnda olmu, sa Aleyhisselam ruhen mirac etmitir.

Hepimizin bildii gibi Hz. Muhammed (Allahn Selam zerine Olsun), btn peygamberlerinkinden stn olan Mirac- Nebisini yapt. Kendisi, yedi kat semay aarak Cenab- Hak ile szlemi, yedinci katta miracn yapmtr. mmetine ve btn insanla byk bir mjde ile dnmtr. (Bir rivayete gre yatana dnd vakit, yata henz soumamt.)

2. lm-i Ledn

Bildiiniz gibi lm-i Ledn, Cenab- Hakkn izni ve emriyle, btn yer ve gkleri kaplamtr. Acizane olarak biz, bunu burada izah edemeyiz. Yalnz, birka tane ifre vermekle yetinelim.

Ledn lmini btn peygamberler bilir mi, bilmez mi?

Rivayete gre Zlkarneyn (Byk skender), ebedi olarak yaayabilmek ve lmemek iin, gene Ledn lminin bir iaretiyle, btn ordusunu toplayp Ab- Hayat (lmszlk suyunu) aramaya kt. Epeyce aradktan sonra bir gn, iki nefer, bulurlarsa haber vermek zere ordudan ayrlarak kefe ktlar.

le vakti bir rmak kenarna geldiler. Yemek yemek iin, kurutulmu balklarn kartp yemee baladlar. Baln kalan iskeletini suya attklarnda, onlar hayretler iinde brakan bir ey oldu. skelet tekrar et ve can kazanarak, onlarn gzne diri bir balk eklinde grnd.

lerinden Hzr diye bilineni, bir bal soydu, etini yedi, iskeletini kuyruundan tutarak suya batrd. Balk tekrar canlanarak elinde oynamaya balad. Arkada lyasa, Biz ab- hayat bulduk, dedi. O sudan itiler, atlarna da iirdiler. Beeri sfatlar gitti; ulvi, ilahi bir sfata brndler.

Hikaye, bu. imdi hakikate geelim:

Bu su, bir akarsu idi, bir rmakt. Bundan ien insanlarn hepsinin Hzr ve lyas gibi olmalar gerekirdi. Fakat her iki arkadan da maksad ab- hayat olduu iin, ancak o ikisi miraclarn o sudan yaptlar, yapabildiler.

Hikaye devam eder:

ki arkada, Zlkarneynin ordusuna dnp oraya kavutular. Ancak kefettikleri srr Zlkarneyne sylemediler. Buna karlk, ordudan ayrlp geri dnmek iin izin istediler. Zlkarneyn buna msaade etmedi, nk bu iki kiiyle balayarak ordunun dalmasn istemiyordu. Fakat o izin vermedii halde Hzr ve lyas, ordudan ayrlp yola ktlar. Zlkarneyn, btn ordusuyla birlikte pelerine dt, ordusuna onlar yakalamay emretti. Fakat yakn bir takip srasnda ikisi de birdenbire gzden kayboldu.

Yer mi yuttu, semaya m ktlar?

Zlkarneynin askerleri her ne kadar onlar aradlarsa da bulamadlar, geri dndler. Zlkarneyne durumu bildirdiler.

O zaman Zlkarneyn, dedi ki:

Ben, lmeyeceim diye kendimi de, ordumu da bu zahmete soktum. Ab- hayat onlara nasipmi. Ben de ancak Cenab- Hakka kar isyan etmi oldum

imdi sz, Musa (Selam zerine Olsun) la Hzra getirelim.

Musa (Selam zerine Olsun) , Cenab- Hakkn izniyle, zahir ve batn ilimlerinde ok yksek bir dereceye gelmiti. Byle olduu halde Cenab- Hak kendisine yle buyurdu:

Ya Musa, lm-i Ledn reneceksin.

Hz. Musa, sordu:

Allahm, lm-i Ledn, bana verdiin zahir ve batn ilminin dnda m?

Cenab- Hak cevap verdi:

Ey kulum Musa, Ledn lminin btn ilimlerden bir stnl vardr. Onu da ren. ki denizin birletii yere (Kzldeniz kenarndaki belli bir iskeleye) git, u ekilde bir adam greceksin. Ona, Ben Cenab- Allahn izniyle sizden lm-i Ledn renmeye geldim, de.

Cenab- Hakkn tarif ettii adam Hzr (Selam zerine Olsun) d. Musa (Selam zerine Olsun) gitti ve tarife uygun olarak, Hzr (Selam zerine Olsun) grd. Selamlat, yukardaki emri kendisine syledi. Hzr (Selam zerine Olsun) :

Biz de Allahn emriyle burada seni bekliyorduk, dedi.

Arkada oldular, hemen bir gemiye bindiler. Musa (Selam zerine Olsun) , byk bir peygamber olduu halde Hzr (Selam zerine Olsun) n emrine girdi. Gemi denizde ilerlerken, bir ara Hzr, Musa (Selam zerine Olsun) a dedi ki:

Seninle biraz aaya inelim.

Geminin alt katna indiler. Hzr, Hz. Musaya:

u ekici al, u demir ile gemiyi del, dedi.

Hz. Musa itiraz etti:

Gemide bu kadar insan, hayvan var.

Hzr (Selam zerine Olsun) :

Sen sabrl ol, del.

Su, geminin alt katn istila etti. Biraz sonra korsanlar, gemiye karma yaptlar. Fakat bu zamana kadar su, geminin birinci katna kmt. Korsanlar bunu grnce, gemi batyor, diye katlar, gemiyi

terkedip kendilerini kurtardlar. te yanda, gemidekileri de bir tela almt. Gemi kaptan, Ne duruyorsunuz, gemiyi boaltn, diye emir verdi. Onlar gemiyi boaltrlarken Hz. Musa, Hzr (Selam zerine Olsun) ile birlikte bir aa ivisini o delie akverdi. Su girii durdu. Giren su da boaltld, yollarna devam ettiler.

Musayla Hzr gemiden inerek baka bir kasabaya ktlar. Gemiden inerlerken iskelenin kenarndaki bir sahada delikanllar bugn de olduu gibi top oynuyorlard.

Onsekiz yanda bir delikanl ile Hzr (Selam zerine Olsun) yzyze geldiler. Hzr (Selam zerine Olsun) sert bir yzle bakt. Gen, Hzr (Selam zerine Olsun) n zerine hcum etti. Gencin arkadalar onlar birbirinden ayrmaya altlar. Hzr (Selam zerine Olsun) gencin boynundaki candamarna bir yumruk vurdu. Gen ld, Musayla Hzr kargaada kalabaln iinden savutular.

Akam vakti bir kasabaya uradlar. Hangi kapy aldlarsa kimse onlara kapsn amad. Gecenin yars oldu.

Musa (Selam zerine Olsun) hem ackm hem de mt. Hzr (Selam zerine Olsun) ise Cenab- Allahn izniyle ab- hayat imi olduu iin ona ne alk, ne susuzluk, ne de souk tesir etmiyordu.

Bir arsada ykk bir duvara rastgeldiler. Duvar, hemen devrilecek gibiydi. Hzr (Selam zerine Olsun) , Hz. Musaya dedi ki:

Bu duvar tamir edelim.

Musa (Selam zerine Olsun) :

Sen ne yapyorsun? Ben hem dm hem de acktm. Bu ehirde kimse bizi evine almad. Bir de u ykk duvar yapmak istiyorsun!

Hzr (Selam zerine Olsun) :

Sen bizim iimize karma, bana yardm et, dedi.

Mecburen Hz. Musa, almaya balad. Ta duvar onarp dzelttiler. Hz. Musa maddi ve manevi olarak, Hzr (Selam zerine Olsun) a iinden kzmaya balamt. Bunu dtan da belli etti:

Sen ne yapyorsun?

Hzr (Selam zerine Olsun) yle cevap verdi:

Ya Musa, sen acele ettin. misale dayanamadn. imdi sana bunlarn aklamasn yapacam:

1. Biz gemiyi deldik. Gznle grdn, ileride gemiyi korsanlar istila etti. Hem gemiyi soyacaklar, hem de bizleri ldreceklerdi. Gemi sahibinin paras helaldi. Acdm ve onlar kurtardm.

2. ldrdm gen, o ehirdeki bir beyin oluydu. Babasna, anasna kar isyan ediyordu. Halka kar da bir isyan ve horlama iindeydi. Yarn brgn baa gese halka ok zulm yapacakt. Bir kiinin yzbin kiiye zarar dokunacana, bir kii ldrdk, dierleri yakay kurtard.

3. Bu ykk duvara gelince: Bu evi yapan temiz bir adamd. Helal parasyla bu evi yapt. Geri kalan paray bir kpe koydu, tamir ettiimiz duvarn dibine gmd. Temelin altnda, ite uradadr.

Baba, ana ld, ev ykld, ocuklar amca yanna ald. Henz ufaklar. Onlar amcalarndan ayrldktan sonra bu arsaya ev yapacaklar, bu para onlara nasip olacak.

Hzr szlerine devam etti:

Yaptmz iin srrn anladn zannederim. Sen acele ettin. Arkadalmz buraya kadar, ayrlyoruz.

Hzr, Musa (Selam zerine Olsun)a elini uzatt, tokalat. Musa (Selam zerine Olsun) feryada balad. Alad:

Beni burada brakrsan ben nereye gideceim? Yol bilmem, iz bilmem. Beni terketme!

Hzr (Selam zerine Olsun):

Sen merak etme. Akll olursan daima beraber olacaz. Elini bana ver, gzn yum; a dediim zaman a.

Hz. Musa elini uzatt. Hzr (Selam zerine Olsun), gzn yum, hemen ardndan da, a, dedi. Musa (Selam zerine Olsun) bakt ki kendi evinin nnde.

Buna Allahn izniyle, ltfu ve ihsanyla yer deitirmek (tayy- mekan) ad verilir.

Allahn izni ve Allahn Resulnn msaadesiyle Hz. Fahr-i Kainat Efendimizin mmetinden birok veliler Hz. Hzr ile arkadalk yapmtr. Ve hala yapmaktadrlar.

Bir misali size arz edeyim:

Biz fakir, 2. Dnya Harbinde, Malatyann Ptrge ilesi, eski adyla Mako, yeni adyla Aktarlar kynde bulunmaktaydk. Hazirann 20sinde mridim Hac Ahmet Efendi Hazretlerini ziyaret etmeyi arzuladm. Aramz be saatti. Gideceim yolun da yars k, yars ini idi.

Dan zirvesine ktm. Yorulmutum. yle diz zerine bir nefes alaym, dedim. Yukardan aaya doru seyre koyuldum. Biri erkek, biri hanm iki kii, hayvanlar iin ot biiyorlar, bir yandan da el akas yapyorlard. Gzm onlara kaymken, Efendim Hazretlerinin sesini iittim:

Elin oynamas senin nene lazm?

Hemen kalktm, o tarafa bir daha bakmakszn yoluma devam ettim. Ancak evden hareket ederken niyetim, dileim, Bugn dada, yolda Hzr greceim, eklinde idi. Da ap inie getiimde iki kiiye, nlerinde hayvanlar, tandklardan bir kar-kocaya rastgeldim. Merhaba, ho be ettik ve ayrldk.

Bunlar Hzr olamaz. Hzr tek gezer, tek yaar, dedim. Ve Efendimin Hane-i Saadetine kadar da bir daha kimseye rastgelmedim.

Hemen misafir odasna ktm. Kendisi yalnz bana oturuyordu. Selam ettim, hrmetle mbarek ellerinden ptm. Hal-hatrdan sonra hemen buyurdular ki:

Sizin taraftan bir Hamit Efendi vard, iki gndr burada bekliyor. (Ben bu adam tanyordum.) Hac Efendi, sen bana Hzr gstermeden ben buradan gitmem, diye tutturdu. Bir trl gitmedi, ben de sen gelmeden yarm saat evvel kovdum ve kapy kapattm. Ve sen geldin. Acdm zavallya. Hzrn yannda oturuyor, gelip gidiyor, daha da Hzr soruyor.

Siz olsaydnz, bu kelamdan ne anlardnz?

Fakaat... Ben fakir Ahmet Kayhan, hibir ey anlamayarak, aklma gelmedi ki hi olmazsa tekrar bir elini peyim.

Siz kardelerim, benim gibi gaflette kalmayn. Grdnz insanlar, sevdiiniz insanlar, onlarn maiyetinde sevmeye ve anlamaya aln.

Bu szlerim sizlere garip ve yabanc gelmesin. O ki velidir, nsan- Kamildir: her an Hzr (Selam zerine Olsun)la beraberdir.

Hac Ahmet Kayhan

EY ADEMOLU

Bismillahirrahmanirrahim,

La ilahe illallah, Muhammedun Resulullah.

Ey ademolu, Ey insanolu; bizi yaratan Allahn emirlerini tutmak mecburiyetindeyiz.

ok nazikane dikkat edelim.

Ey insanlar, sizler sizi yaratan Allahnzdan korkuyor musunuz?

Evet, Ondan baka gidecek yerimiz yok.

Allahnz bildiinizden dolay teekkr ederim. Bizi yaratan Allahn insan olarak bize ok emirleri var. Emirlerle naslsnz?

Biz onlar yapmyoruz. Emirlerini gerektii gibi yerine getiremiyoruz.

Peki, bizi yaratan Allah seviyor musunuz?

Allahtan baka sevilecek ne vardr?

Emirleri ile naslsnz?

Biz onlar gerektii gibi yerine getiremiyoruz.

yleyse her iki noktada yalan sylemi oluyorsunuz. Allahtan korkan ve Allah sevenin Allaha secde etmesi gerekir. Allaha secde etmeyen bir kimsenin iman ve itikad zayftr. Hayali olarak, bir meyvay yemeden lezzetini anlayabilir misiniz? Bo kalple, kuru lafla Allah bilmek, anlamak bouna bir hayaldir. Allaha iman edip inanmak, slamn be, imann alt artn yerine getirmek genel olarak gereklidir. Allah ve Allahn Resul Hz. Muhammed Mustafa yardmcmz olsun. Amin.

Hz. Adem Aleyhisselamdan kainatn efendisi Hz. Muhammed Mustafaya kadar insanlk alemine, her zamana, her kavime birer Peygamber gnderilmitir. Cenab- Allah Celle Celaluhu yaratt insanlara emirlerini bildirmek iin Peygamberler vastasyla, insanlarla zl sohbetler etmitir. Sohbetin zn ve emirlerini kullarna, yaratklarna 4 muazzam kitap ve 100 suhuf ile bildirmitir. Her kavime peygamberler vastasyta, Cenab- Allaha hulus kalp ile inanp Cenab- Allahn ilahi emirlerini maddi manevi yerine getirmesi zorunluluu domutur. Zebur, Tevrat, ncil, Kuran- Azimanda insanlk zerine olan emirler bildirilmitir. Cenab- Allah maddi manevi zn ve gereini kullarndan esirgememitir. nsan olarak yaamak, biraz dikkat ve tefekkr etmemiz gerekmektedir.

Lillahil Fatiha

DUA

Dua ahlaktr. Bizlere beyan olunan bu dua, btn insanln ortak maldr.

Allahm,

Ltfet ki gittiimiz her yere bar gtrelim;

Blc deil, badatrc olabilelim.

Nefret olan yere sevgi,

Yaralanma olan yere affedicilik,

Kuku olan yere inan,

mitsizlik olan yere mit,

Karanlk olan yere aydnlk

Ve znt olan yere sevin sac olmay bize ltfet.

Allahm,

Kusurlar grenlerden deil, rtenlerden;

Teselli arayanlardan deil, teselli edenlerden;

Anlay bekleyenlerden deil, anlay gsterenlerden;

Yalnz sevilmeyi isteyenlerden deil,

Sevenlerden olmamza yardm et.

Yamur gibi hibir ey ayrdetmeyip

Akt her yere canllk bahedenlerden;

Gne gibi hibir ey ayrdetmeyip

Iyla tm varlklar aydnlatanlardan;

Toprak gibi her ey stne bast halde

Hibir eyini esirgemeyip

Nimetlerini herkese verenlerden;

Ve gece gibi, ayp ve kusurlar sarp rten,

Alemin dinlenmesine imkan hazrlayanlardan olmay

bize ltfet.

Alan deil, veren ellerin;

Affedici olduu iin affedilenlerin;

Hak ile doan,

Hak ile yaayan ve Hak ile lenlerin

Ve sonsuz yaamda yeniden doanlarn

Safna katlmay bize nasip eyle.

AMN.

PEYGAMBER EFENDMZN DUASI

Alemlere rahmet olan sevgili Peygamberimizin (Allahn Selam zerine Olsun) aada yer alan dualarndan bir ksm ile

Allah btn mslmanlar slamn uuruna erdirsin. Oku... uuruna er... Ve uurlandr...

Allahm, azabndan rzana, affna, Senden yine Sana snyorum. Sen kendini ycelttiin gibi ben Seni yceltemem.

Allahm, dou ile baty birbirinden uzak tuttuun gibi, beni de gnahlardan uzak tut.

Allahm, sonunda kfr olmayan bir iman ve yakin, dnya ve ahirette erefini kazandracak bir rahmet ihsan et.

Allahm, bize bizimle gnahlarmz arasnda engel meydana getiren bir korku, cennete ulatracak bir itaat, dnya musibetlerini kolaylatracak bir inan ver.

Allahm, hayatm her trl hayrn artmasna, lmm her trl ktlkten kurtulua vesile kl.

Allahm, korkmayan kalpten, kabul edilmeyen duadan, doymayan nefsten ve fayda vermeyen ilimden Sana snrm.

Allahm, bizleri hidayette olan ve hidayete ulatranlardan eyle.

Erzel-i mrden, cimrilikten, fakirlikten Sana snrm.

Sana ibadet etmede

Sana kretmede

Seni zikretmede bizlere yardmc ol...

Allahm, Sen affedicisin, bizleri de affet...

...Amin

SLAM NE DEMEKTR

Daha ileri noktalara gemeden nce, bir an iin mslmanlktan ne kastedildii konusu zerinde durmakta, eitli yanl anlamalar nlemek bakmndan fayda vardr.

slam szc, teslim olmak, boyun emek anlamlarna gelir. Ancak bu szcn kapsad anlam, ayn kkten (yani S-L-M kknden) treyen dier szcklere bakmadan tam olarak kavranamaz. nk Arapada ayn kkten treyen kelimeler birbirlerini tamamlayc ve btnleyici anlamlar tarlar. Bu nedenle, herhangi bir kelimeyi anlayabilmek iin kk araclyla akraba olduu btn szckler topluluuna bakmak gerekir. Bu sayede o kelime derinlik ve boyut kazanr. Nitekim Kuran- Kerimin baka dillere tam olarak evrilemeyiinin sebeplerinden birisi de budur.

Mslman, teslim olmu, Allaha ve onun buyruklarna boyun emi kimse anlamndadr. Teslim, boyun eme demek olup, emaneti yerine verme, tehlike ve afetlerden gvencede olma anlamlarn da kapsar. Selamet, esenlik, gvenlik, btnlk, salamlk, kusursuzluk, korku ve endieden uzak olma, kurtulu, iyi sonu anlamlarn ierir. Ayn ekilde selam, bar, rahatlk, sonu iyi ve hayrl kma, lmllkten kurtulmak, dostluk anlamlarna gelir. Bir kimseye selam vermek, ona bar, huzur ve btnleme (noksanlardan kurtulup tamamlanma) dilemektir. Cennetten de Kuranda Dar-s Selam, yani bar beldesi olarak sz edilmitir.

Salim, salam, eksiksiz, korkusuz, gvenceye kavumu, emin, btnlemi, salamlam anlamlarndadr. Selim de gene salam, kusursuz, doru karlnda kullanlr. Akl- Selim, herkesin bildii gibi saduyu, salkl ve dengeli dnme demektir.

Gene ayn kkten treyen sllem, mirac ile ayn anlamda olup, merdiven demektir ve insan artp aydnlatan, onu ycelten, geree eritiren yntemi ifade eder. Msellem, su gtrmez; doruluu, gereklii herkese kabul edilmi olandr.

Msalemet, bar iinde olma, barklk, huzurlu, iyi huylu, efkatli ve merhametli olmaktr ve bu kapsam ile Peygamber Efendimizin Snnetini zetleyip, btn mslmanlarn Muhammedi ahlak ile ahlaklanmalarna iaret eder.

Teslim ve tevekkl szckleri zerinde de ayrca durmak gerekir. teden beri toplumumuzda bu kelimeleri, miskinlik bahanesi ve banaz bir kadercilik karl olarak kullanma alkanl yerlemitir. Oysa bu kelimeler hibir zaman tembellik, uyuukluk, eytana ya da nefsimizin drt ve heveslerine boyun emek demek olmayp, Allahn buyruklar olan evren yasalar ile uyum iinde yaamak ve ona gre hareket etmek demektir.

Zorlamamak, zor kullanmamak; kainatn akna aykr davranp ona ters dmemek demektir. Daha da akas, insann kendi kar iin evrenin yasalarn zorlamaya, saptrmaya kalkmamas; Kainatn Yaratcs ile ve evrenle olan ilikisini bir kar ilikisi olmaktan kurtarp, bir hayret, hayranlk ve sevgi ilikisi durumuna getirmesi anlamna gelirler.

slam szc ile ilintili olan bu kavramlar dizisinin nemini abartmak mmkn deildir. nk bize, slam dininin ne olup ne olmad hakknda en gereki deerlendirme yolunu amaktadrlar. slamn gereine ve yaayan zne en kestirme yaklam, bu kavramlara bakmakla elde etmi oluruz.

Yukarda verilmi olan eitli kelime anlamlarndan ksa bir zetleme yapacak olursak: Mslmanlk, huzura, gvene, ve esenlie kavumak; iyi huylu, gzel ahlakl olmak; arnp btnlemek suretiyle mkemmellie ve kurtulua erimek demektir. Ayn zamanda bu hedeflere varmak iin izlenecek, doruluu ve geerlii su gtrmez olan yolu ifade eder.

SLAM VE SNNET

nsanlar en gzel ekilde yaratan Cenab- Allah, onlar babo olarak brakmam, dnyada iyi, gzel ve drst bir hayat yaayarak ahiretlerini de kazanabilmeleri iin kitaplar gndermi ve Resuller yoluyla da, kitaplarnn anlalmasn, yaanmasn, emir ve yasaklarna uyulmasn istemitir. Kitaplarn insanla sunduu dosdoru yolu, ancak vahyin snrlar iinde yaamaya da Snnet denmitir. Bu rnek yaam tmyle kabul eden her mmin de Ehl-i Snnet adn almtr.

Nbvvetle Snnet iiedir. Nbvveti anlamayan insann, Snneti de anlamas mmkn deildir.

slam eriat iki byk esasa dayanr: Kuran- Kerim ve Hz. Peygamberin Snneti. slamiyetin asl Kurandr. Doru yolun kayna odur. Peygamber Efendimizin mucizesidir. Onun Peygamberliinin senedi ve Kyamete kadar geerli olan bir alametidir. Snnet ise, Kurann aklamas, hkmlerinin izah, prensiplerinin ortaya konmasdr; Kuran yasalarnn tamamlaycsdr. Snnet, Peygamberden geldii kesin olarak bilindii zaman, uyulmas her mslman iin gerekli olan bir kanun ve hidayet kaynadr.

Snnetin bir blm, vahiy melei Cebrail tarafndan gelen ak bir vahiydir. Bir ksm da ilham ile kalbe yansmasdr. Dier bir blm ise Hz. Peygamberin itihadna dayanr. Onun itihadlar Kuran bilgisine, eriat kurallarna, kalbini dolduran vahyin nurlarna ve Ledn lmine dayanr.

Cenab- Allah yle buyuruyor: Oku, yaratan Rabbinin adyla. O, insan bir kan phtsndan yaratt. Oku. Rabbin sonsuz kerem sahibidir. O Rab ki kalemle yazmay retti. nsana bilmediini retti, (Alak, 96:1-5).

Resulullah her zaman bir itihadda bulunur, Vahiy de, bu itihad skut ile karlarsa, bu, Allahn onaylamas olarak kabul edilirdi. Bu anlamda Resulullahtan duyulan her ey, vahiy olarak kabul edilir. Nitekim Cenab- Allah yle buyuruyor: Batt zaman yldza yemin olsun ki, onun konumas ancak bildirilen bir vahiy iledir, (Necm, 53:1-4).

Sahabe Kuran ezberlemi, korumu, ayetleri zerinde dnm ve slam hukukunu kurmular, onu Allahn indirdii ekliyle kendilerinden sonra gelen Tabiuna [Hz. Peygamberi sa iken grm mslmanlarla (Sahabe) karlam, onlardan mslmanl renmi olanlar] ulatrmlardr. Tabiun da kendinden sonraki nesle ulatrmtr. Bylece her asrda byk bir kitle, kendinden sonraki nesle nakletmitir. Yce Allah yle buyuruyor: Kuran Biz indirdik ve Onu muhakkak Biz koruyacaz, (Hicr, 15:9). Bu sz gereince Kuran, hibir deiiklik, tahrif ve fazlala uramadan bize kadar ulamtr. Ayn ekilde Sahabe, Hz. Peygamberin Snnetini de ezberleyerek, anlayarak, fkhederek lafz ile ve manasyla kendilerinden sonra gelen Tabiuna teslim etmilerdir. Nakil bu ekilde devam etmitir.

slam dininin ikinci temeli olan Snnet, Kurann aklaycsdr. Yce Allah yle buyuruyor: Biz sana da Kuran indirdik, ta ki insanlara, kendilerine ne indirildiini aka anlatasn ve ta ki onlar da dnp anlasnlar, (Nahl, 16:44). Yine Yce Allah Hz. Peygamber iin, phesiz ki sen dosdoru yola iletmektesin. O yol, gklerin ve yerin sahibi olan Allahn yoludur. Dikkat edin. ler, sonunda Allaha dner, (ura, 42:52-53). Resulullah Efendimiz, Kurann ayetlerini bazan szle, bazan davranlaryla, bazan da her ikisiyle birlikte aklard. Mesela, Miracla farz olan namazn rekat saylar, nasl klnaca, vakti, farz, snneti ve vacipleri Kuran- Kerimde ayr ayr zikredilmemitir. Kuranla farz olan namazn btn bu inceliklerini Peygamberimizin Snneti aklamtr. Gene Kuranda, zekatn ne zaman vacip olaca da aklanmamtr. Nisap miktar, birimi ve nelere zekat decei de belirtilmemitir. Btn bunlar gene Snnet belirlemitir. Maide Suresinin 90. ayetiyle yasaklanan ikiyi iene verilecek cezay, yine Snnet aklamaktadr.

mam Evzai, bn-i Atiyyenin yle dediini rivayet eder: Hz. Peygambere vahy geliyor, Hz. Cebrail de bir vahyi aklayan Snneti beraberinde getiriyordu. mam Ahmed de yle demitir: Snnet, Kuran aklar ve izah eder. tibar sahibi btn alimler, Snnetin dinde delil olduunda ittifak etmilerdir. Kuran ve sahih Snnet yani Hz. Peygamberden geldii tesbit edilen her ey, delildir.

Kuranda yle buyuruluyor: De ki: Allah seviyorsanz bana uyun. Allah da sizi sevsin, (Al-i mran, 3:31). te yandan, Yce Allah yle buyuruyor: Hayr, Rabbine andolsun ki, aralarnda ekitikleri eylerde seni hakem tayin edip,

sonra senin verdiin hkm ilerinde bir sknt duymadan tamamen kabul etmedike, iman etmi olmazlar, (Nisa, 4:65). Bu ayetler, Resulullahn hem Kuranla hem Snnetle verdii hkmleri iine almaktadr. Gene ayete gre, Kuran ve Snnetin getirdiklerini kabul etmek yetmez. Kalben de rza gsterip inanmak ve iman etmek gerekmektedir.

Ebu Davudun u hadisi ne kadar nemlidir:

Biliniz ki bana, Kuran ve beraberinde bir misli verilmitir. Haberiniz olsun ki yakn bir gelecekte, mal ve mevki ile marur olan birtakm ahmak kimseler yle diyecekler: Size den, Kurana sarlmaktr. Onun helal dediini helal, haram dediini haram saynz diyerek, Snnetin terkine sebep olacaklardr.

Snnetin terki, dinin yarsn ykmaktr. Snnetin terki, Kuran ayetlerinin pek ounun anlalmamas demektir. Bu ise, dinin birinci temelini de zedeler.

bn-i Abbasn anlatmnda, Cenab- Peygamber veda haccnda yle buyurur: Size iki ey braktm. Onlara yaptnz mddete dalalete dmezsiniz: Allahn Kitab ve Peygamberin Snneti... Bu hadisten

anlalaca gibi, hkm karmada Snnete bavurmak, Kurana bavurmak gibi zorunludur.

Sahabe, Snnet ve Hadisin dinde delil olduu konusunda fikir birliinde bulunmular ve ona gre amel etmilerdir. Kuranda zikri gemeyen her konuda Snnetin getirdii hkm temel olur. Cenab- Allah, Kuran- Mbinde, Resul size ne vermise onu aln, neyi yasakladysa ondan da kann, buyurur. Bu ayetle, Kuranda zikri gemeyen her konuda Snnetin getirdii hkme uyma zorunluluu belirtilmitir. nk Snnet erevesi iindeki her ey vahye dayanmaktadr. Bunun iin vahye dayanan her hkmden her mslman sorumludur. Peygamber Efendimiz Kurann hkmlerine kar sorumlu bulunduu iin, onu Resul olarak kabul eden dinin sahipleri de ayn lde sorumluluk altndadrlar.

phe yok ki Kuran, Snnetten stn bir noktadadr. Allaha imanla Peygambere iman, Kuranda birlikte ifade edildii iin Snnet Kurandan kaynaklanmakta, gcn oradan almaktadr. Kuransz Snnet, Snnetsiz Kuran anlalamaz. nk ikisi bir btndr.

Mesela, slamn be artndan birisi Hacdr. Cenab- Allah bunu farz bir ibadet olarak Kuran- Mbinde bildirmitir. Fakat Kabeyi tavafn yedi kere olacan, Safa ve Merve arasnda say yaplacan Snnet aklar. Nereden baklrsa baklsn, Snnetin gereklemedii yerde slamiyet de gereklememektedir. Snnete saygy yitiren insann, eytann oyunca olaca aktr.

Kuran- Kerim, Yce Allahn Hz. Peygambere Kuran vahyetmesinin amacn u ekilde beyan etmitir: Ey Muhammed! Dorusu, insanlar arasnda Allahn sana gsterdii gibi hkmedesin diye Kitab sana hak olarak indirdik, (Nisa, 4:105). Ve yine Kuran yle beyan etmektedir: (Ey Muhammed!) Allah sana kitap ve hikmet indirmi, sana bilmediini retmitir, (Nisa, 4:113). Buradaki hikmet sz, mam- Azam, mam- afii ve onsekiz slam alimi ve aklaycsna gre Snnetten baka bir ey deildir.

Kurandaki her konuyu en mkemmel ekilde anlayan, gren, okuyan Resulullahtr. Onu hem kendi zamanndaki insanlar hem de gelecekteki insanlar iin, Kuran anlatmna uygun, ak, kapal, ayrntl, hkml, benzetmeli, kinayeli ve iareten aklayan Cenab- Peygamber her trl ilmin ba ve kaynadr. Alimlerin balar zerinde onun mbarek ayak izleri vardr. Yalnz szleriyle Kuran- Mbini deil; davran, yaay, aklay ve tefekkr ile de Snnet-i Seniyesinin esaslarn bildirmitir.

Eer Allah seviyorsanz bana uyun ki, Allah da sizi sevsin, ayetinin nemli srlar vardr. Bu ayet, Resulullahn her halinin, hareketinin, sznn, Allahn rzasna uygun olduuna iaret eder. Eer Allah seviyorsanz, onun Resulne de aynen uyacaksnz. Uyulmad zaman, Allah sevgisinden bahsedemezsiniz. nk, Hadis de aynen Kuran gibi herkese, her zaman ve arta, her mekana hitap etmektedir.

Kuran, iinde binlerce Kuran tar ve ok eyi bir ekirdek halinde sunar. Hadis de bu adan byledir. nk, Kuran ve Snnet kltr, Kuranla ve Snnetle btnleen slam dncesini, slam ahlakn ve slam tavrn hayatmzn btn blmlerine geirmek, ilemek ve yaymak demektir.

Snnetin olmad yerde slam da yoktur. Yce Allah, Onun emrine (iine) aykr davrananlar, kendilerine bir belann yahut elim bir azabn dokunmasndan saknsnlar, (Nur, 24:57) buyuruyor. Szde, fiilde, emir ve yasakta aynen ona uymann ve onu rnek almann gereini bildiriyor.

Mmin olduunu iddia eden her insan, Kuran ve Snnetin iinde olmaldr. Onu hayatna hakim klm olmaldr. Bu da slamn hkmlerine uymak, buyruklarn yerine getirmekle olur. nsanlarn kalbini slama sndrmada Snnet arttr. Cenab- Allah, noksansz bir slamiyet anlayn cmlemize nasip etsin.

lim, ancak Allah katndadr. Seni tesbih ederiz.

Bize rettiinden baka ilmimiz yoktur. Unuttuysak ve hata ettiysek, bizi cezalandrma.

Bize rahmetinle muamele et. Resuller hrmetine duamz kabul buyur.

Amin.

KALP EVNN ANAHTARI

( Maddi dnyada Allahn Evi, yani Beytullah, Kabedir. Manevi dnyada ise Beytullah, insann kalbidir. Evlerimizi nasl temizliyor ve temiz tutuyorsak, kalbimizi de yle temiz tutmamz gerekir. Her ev gibi, kalbin de bir giri kaps ve bir anahtar vardr. Tevbe Suresi 18. ayetin belirttii gibi: Allahn mescitlerini ancak Allaha ve ahiret gnne inanan, namaz klan, zekat veren ve Allahtan korkan kimseler onarr. Kalplerin tamir ve temizlenmesi de, Allah anmakla olur.)

Evet, evi sevmeye baladk ve Onu anarak kapmz bulduk. Sra neye geldi dersiniz? Evin kapsnn, yani kalpteki Basiret Gznn almasna... te, bizim yolculuumuzun ba da, bu kapnn almasyla balayacaktr.

Bu kapnn anahtarnn Kelime-i Tevhid, yani La lahe llallah, Muhammedun Resulullah olduunu biliyor muydunuz? Tevhid yle bir anahtardr ki, grdnz, bildiiniz anahtarlarn hibirine benzemez. Bu anahtar gendir. Evet, gen olan bu anahtarn tabann Kuran ayetleri oluturur. Kurann sayfalarn evirecek olursanz, bakn ne dendiini greceksiniz: Kuran, kendilerine ilim verilenlerin gnllerinde yerleen apak ayetlerdir, (Ankebut, 29:49). Bu kiiler, Tevhidi nceden bilmi kullardr.

Pekiyi, dierleri ne durumdadr? Onlar bir tarafa atacak myz? Elbette ki hayr. Hak Teala, hem bilen, hem de bilmeyen kullarnn tmn korumutur. Hepsini dnmtr. Bilmeyenler de, bilenler de Ona dayanamazlar. Bilmeyenlerle Kendi arasn, onlarn tarafnda karanlk perdelerle perdelemi, bilenleri ise nur perdeleriyle perdelemitir. nsanlarn, hem karanlk, hem de nur perdelerinin, kendileri tarafndan almasn isteyerek Kendisini bilmelerini istemitir. Bunu istedii vakit de anahtarn tepe noktasna ulamalarn ve anahtar bulmalarn tleyerek, bu arzusunu tm kullarna ayrm yapmadan aadaki ayetle bildirmitir.

Ayeti okuyalm ve iyice dnelim: Ey insanlar, Allahtan korkun. Herkes kyamet gn iin nceden ne gndermi olduuna baksn. Allahtan korkun. nk Allah, ne yaparsanz hakkyla bilendir, (Har, 59:10).

O halde, bizlerin ncelikle anahtar iyi bilmemiz gerekmektedir. Eer, anahtar bilemezsek, evimizin kaps asla alamaz. Anahtar, evimizin kapsna gireceine gre, evimizle dorudan balantl demektir. imdi, Allah kavramndan balayarak, Kelime-i Tevhidin insann gnlne giriini, kalbinin anahtar oluunu anlatmaya alalm.

Bu konudaki bilgiyi, Prof. Yaar Nuri ztrkn Kendi Dilinden Son Peygamber adl eserinde verdii, Acluniden u hadisle aktaralm.

Sahabilerden Cabir Hazretleri, Hz. Muhammedden, lk yaratlan eyden haber verir misiniz? diyerek yant istemitir. Hz. Muhammedin bu soruya yant u ekilde olmutur: Allah, her eyden nce kendi nurundan senin peygamberinin nurunu yaratt ey Cabir. Bu nur, ilahi kudretle Allahn istedii ekilde dolap duruyordu. O zamanda ne Levh, ne Kalem, ne cennet, ne cehennem, ne melek, ne gk, ne yer, ne gne, ne ay, ne cin, ne insan vard. Allah, btn bu varlklar yaratmak istediinde, Muhammedi nuru drt paraya ayrd. Birinci paradan Kalemi, ikinci paradan Levhi, nc paradan Ar yaratt. Drdnc paray ise, kendi iinde drt paraya ayrd. Bu paralarn birincisinden, Ar tayan melekleri, ikincisinden Krsiyi, ncsnden dier melekleri yaratt. Drdnc para ise, ayrca drde ayrld. Bu drt parann birincisinden gkler, ikincisinden yerler, ncsnden cennet ve cehennem yaratld. Son drdnc para ise yine drde blnd. Bunun ilk parasndan mminlerin gzlerinin aydnln, ikincisinden mminlerin kalplerini (Allah bilmeyi), ncsnden de ayrca paralara ayrlan bir nur yaratt ki, o da, La lahe llallah, Muhammedun Resulullahtr.

Evet, bylece buraya kadar verdiimiz bilgiyle anahtar renmi olduk. Kk bir zet yapacak olursak, Kelime-i Tevhidin, insann domasndan lmne ve tekrar dirilmesine kadar, varoluun temelini oluturan bir kavram olduunu gryoruz. Kelime-i Tevhid; Allah, Hz. Muhammed ve kul arasnda oluan bir l olgudur.

Buraya kadar insan zetle, z bilgilerle aklamaya altk. imdi, insann kalbinde, onun evinde oluan bu kavramn tannmasna geelim. Mthi bir anahtar olan Kelime-i Tevhid bilinmedike evin kaps, kalbin gz alamaz.

Buna kk bir rnek vermek istiyorum.

Hepiniz ila kullanyorsunuz ya da ilac biliyorsunuz diyelim. imdi, yle bir soru yneltelim: Herhangi bir A ilacn dnerek soralm. Kim, en iyi ekilde A ilacn yapabilir, kim yapamaz? Tabii ki, ilacn nelerden meydana geldiini, iinde neler olduunu bilenler, onu kesinlikle doru olarak yapabilirler. Bilmeyenler de, o ilac yapamazlar. Son derece basit, yle deil mi?

Gelelim Tevhide. Tevhidin ierdii deerler, insann kalbinde, La ile balar. La ile kii, Fena alemi ad verilen Yokluk alemine girer. Bu girite, evin temizlii balamtr. Basiret gz, almaya balar. Fena aleminden sonra bir baka aleme geilir ki, bu Cezbe alemi olup, cesed ile ruhun, yani Alem ile Ademin kefidir. lla kelimesiyle, nc olarak lm, yani, Kabz alemine girilir ki, burada srlar grlmeye balar.

Bu anlattklarmz yle dnn: Anahtar yava yava ortaya kmaya balar, ila kabn iinde olumaya, belirmeye dorulur. Kelime-i

Tevhidde, Rahman, Rahim ve Allah kavramlar bilinmeye balar. Biz burada Tevhidi anlatrken, evimizin kapsn amaya alyoruz, evimizle urayoruz. Szn ksas evden kmak, o kadar kolay deil.

Evden karken nce ne yaparsnz? Tabii ki giyinirsiniz, yle deil mi? Giyinmeden sokaa, yola kmak olmaz. Biz burada giyinmekten sz ederken, batni ifadeyle bir eyler anlatmaya alyoruz. Bu ifadeyle bahsedilen giyim, kuam, elbise nedir? nce onu anlayalm. Hak Teala, Kuvvet ve Kudretim benim elbisemdir, der. O halde giyim son derece nemli.

nsan, neden kyafet giyer? 1) Gzellemek, 2) Kendini korumak, 3) Kendini gizlemek iin. Bu verdiimiz hadis, Muhyiddin Arabinin Ftuhat- Mekkiyyesindendir. Kuvvet, giydiim elbisedir ve sfatmdr, der. Buradaki sfatla, Alem meydana gelmi, grnmtr. Kuvvet giyimle korunmu, Kudret ise Hakk bilen kalplerin sfat olmutur. Bunu giyenlere perde grevi yklenmitir. Yani, alim olanlarn akllarna giydii paltodur bu kavram. Kurandaki, Allahtan kullar iinde ancak ilim sahipleri korkar, (Fatr, 35:28) ayetiyle, hadisteki incelik verilir.

imdi, Kuran sayfalarn evirerek, nasl giyineceimize bir bakalm. Kuran, Ey insanoullar! Her mescide gzel elbiselerinizi giyinerek gidin... (Araf, 7:31) diyerek, tm insanlara batni olarak evden kta ilk yaplmas gereken eyi nerir. Ayetin devamnda ise, en nemli i olan, atlan her admda, her davranta, insann nce kendisini bilmesini ve dengeyi salamasn nerir. Ayn ayet yle devam ediyor: Yiyin, iin fakat israf etmeyin, nk Allah msrifleri sevmez, (Araf, 7:31).

Giyim konusunu toparlayacak olursak: Kudret, Hakk bilen insanlarn kalplerinin sfat olup, kendisini aklla belli eder.

nsanlar, dnyada yaarlarken, iki ekilde geliirler: 1) Bedensel, 2) ruhsal olarak. Akl, burada byk rol oynamaktadr. Bu gelime ise yava yava olur. Tpk bir okul gibi. nce birinci snf, sonra da onu takip eden snflar srayla bitirirsiniz. Birinci snftan sonuncu snfa ara snf bilgilerini renmeden atlayamazsnz. te Kuran ayetlerinde de batni ifadeleri kavrayabilmek, srayla olur. Bunu en iyi bilen Allahtr. Her ayetin anlama ve aklamasnda, akl bir palto giyer, kalp ise o paltonun sfatyla hareket eder. Kuran, bu konuya yle bir aklama getiriyor:

Herhangi bir ayetin hkmn yrrlkten kaldrr ve unutturursak, onun yerine daha hayrlsn ve onun benzerini getiririz. Allahn her eye kadir olduunu bilmez misin? (Bakara, 2:106).

O halde diyoruz ki, her eyin ba akldr. Akl sahibi olana ne mutlu.

Artk giyindik, sokaa kmak zere hazrz, kapmz atk. u ayeti hatrlayalm: Ey nsanlar! Nereye gidiyorsunuz? (Tekvir, 81:26). Evet, bu batni yolculukta, amacn bilmeden yola kmak olmayacana gre, bir duralm. Amacmz u Kuran ayetleriyle aklayalm: Dorusu insanlar iin ilk kurulan ev, Mekkede, mbarek ve doru yol gsteren Kabedir... Oraya yol bulabilen insana, Allah iin Kabeyi haccetmesi gereklidir, (Al-i mran, 3:96-97).

Bir de Ebu Baidden nakledilen Hz. Muhammedin kudsi hadisini verelim. Bakn Allahu Teala ne diyor:

Yeryznde benim meskenlerim mescidlerdir. Bu meskenlerdeki ziyaretilerim de, onlar ibadet ile onaranlardr. Mjde o kimseye ki, evinde temizlendi, sonra Benim evimde Beni ziyaret etti. Ziyaretiye ikram, ziyaret olunana bortur.

Bu verdiimiz ayetlerin altnda, yolculua kmaya hazrlanalm. Yolculukta bilinmesi gereken ok ey olacaktr. Oraya yol bulabilmek, kazasz belasz gidebilmek iin, yaplmas gereken ok eyler olacaktr. Biz, yolculuk blmne giri olarak, sizlere bunlar yle vermeye alalm: Batni anlamda oraya varmak, her eyden evvel sabr ister. Sabrla Kurann nurunu, byk kk demeden datmak, yani namazn uuruna ererek retmek, vermek gerek. Mekke topraklarnda ev yapmak, o evleri yaparak Onun ululuunu hissetmek gerek. Ancak, byle yaptktan sonra Hak Teala, o topraklarda kuluna ev nasib eder. Kendi evine batni anlamda (yani Allahn katnda) Mekkede sahip olana, ancak o zaman Medine yolu grnebilir. Son olarak insan, Kabe-i Muazzamaya ahid olabilir.

Bu ksa aklama ile yolculuk blmne girelim ve en ksa ekilde, anlayabildiimiz kadarn anlatalm.

Yolculuk

Evden kla, batni anlamda yolculuk balam olur. Kuran inceleyecek olursanz, bu konuyla ilgili pek ok ayetle karlarsnz. Tm ayetleri burada yazmak imkansz olduu iin, bize k tutacak baz ayetleri alarak, bu can alc ve hayatn, yaamann gayesini tekil eden konuyu sizlere anlatmaya, aklamaya gayret edeceiz.

Bir yerden bir dier yere var, hareket isteyen bir olaydr. Harekette ise gzlenen kavram, insann neler verebildiidir. Yani, yapt pozitif ve negatif davranlar diyebiliriz. Toplam tm bu davranlar, vermek fiilinde toplayabiliriz. nsanlar bu fiil gereince yaarlar. rnekleyecek olursak, bir adm atmadan yrmeyi baaramazsnz. Yrmek istiyorsanz, bir adm atacaksnz. Konumak istiyorsanz, bir cmle sarfedeceksiniz. Bir ey almak istiyorsanz, parasn vereceksiniz.

Yaadmz u dnyada tm insanlar, para kazanmak iin alrlar. Hepimizin kulland para ayn ve ayn miktarda. Sakn, ayn diye, seninkini verip, benimkini almak isteme! Tm insanlar, ayn gzkse bile, harcad

parann karlnda, farkl kazanlar salayacaktr. Biz bu yolculua Hayat Oyunu diyebiliriz; oyunun kurallar da drt byk Kitab kapsayan Kuranda verilmitir. Bu yolculukta her insann oynayaca rol belli olup, elindeki paray sarf etmedeki baars orannda alk toplayacaktr. O oranda da kazanacaktr. nemli olan, oyuna balamadan, dediiniz parann ne olduunu bilmektir. imdi diyeceksiniz ki, paradan amalamak istediiniz nedir?

Burada bahsettiimiz para kavram iin, hep birlikte Lokman Suresini aalm ve bakalm Lokman, oluna nasl t vermi: Ey oulcuum! lediin ey, bir hardal tanesi arlnca olsa da, bir kayann iinde veya gklerde yahut yerin derinliklerinde bulunsa, Allah onu getirip meydana koyar. Dorusu Allah Latiftir, haberdardr, (Lokman, 31:16). Yine devamla Lokman Suresinin u dier ayetlerini verelim:

Ey oulcuum! Namaz kl, uygun olan buyurup fenal nle, bana gelene sabret, dorusu bunlar, azmedilmeye deer ilerdir, (Lokman, 31:17).

nsanlar kmseyip yz evirme, yeryznde bbrlenerek yrme; Allah, kendini beenip vnen hi kimseyi phesiz ki sevmez, (Lokman, 31:18).

Yrynde tabii ol, sesini ks. Seslerin en irkini phesiz merkeplerin sesidir, (Lokman, 31:19).

Ey oulcuum! Allaha e koma, dorusu e komak byk zulmdr, (Lokman, 31:13).

Buradaki be ayette Lokmann oluna verdii t, bizim sizlere anlattmz paradr. Sizlerin de gzleyeceiniz gibi, herkes ve tm insanlar, bu tleri okuduunda ona sahip olur ama, uygulamada, yani davranlarda farkllklar gsterirler. Bylelikle yolculuklarnn amacna, kimi az, kimi ok ular, kimi ise hi ulaamaz.

Bizim anlamak istediimiz, yolculuun amacna ulaabilmek iin, insann neler yapmas gerektiidir. Muhyiddin Arabinin zn z (Lbbl Lbb) adl eserinden, Hz. Alinin bir ifadesiyle konuya girelim. yle sz ediyor Hz. Ali:

Cem alemi olmadan fark, irk

Cem alemi sonunda fark olmazsa, zndklk

Cemi, fark bir bulmak da Tevhid saylr.

Bu szleri aklayacak olursak: Birlik alemini bulup, hilik haline ermeden, varlk iddias ile yol gsterici olmak, Allaha e komaktr. Dnya alemini reddetmek ve sadece hilik aleminde kalmak, Onu arzulamak, bu da korkun bencilliktir. Yani zndklktr. Hilikle varl birletirmek ise, Tevhiddir.

O halde, Tevhid unsurunun, yolculuk boyunca, her kademede tam olarak ortaya kmas gerekiyor. Bu nasl olacaktr? Bunu insan baaracaktr, yle deil mi? Pekiyi, insan denilen kavram, nelerden meydana gelmitir? Bu sorunun yant iin, Prof. Yaar Nuri ztrkn, Kuadal brahim Halveti kitabna, insan konusuna bakalm. Orada, insann tanm olarak Kurandan u ayet alnmtr: Cinleri ve insanlar ancak Bana ibadet etsinler diye yarattm, (Zariyat, 51:56). Burada insan, beden ve ruhtan oluan ve yaratcsna ibadete memur edilen bir varlktr, diyebiliriz.

Kuadalya gre insan, ruh ve bedenden olumaktadr. Allah, insan yaratrken, Rahman ve Rahim kavramlarn ona yerletirerek, Kelime-i Tevhidle kendisine ulamasn istemitir. Kuran yle der: Rabbin meleklere, Ben, balktan, ilenebilen kara topraktan bir insan yaratacam. Onu yapp ruhumdan flediimde ona secdeye kapann, demiti, (Hicr, 15:28-29).

Kelime-i Tevhid, bir ucuyla insann bedenine, bir ucuyla da ruhuna baldr. Yolculuun amacna ulaabilmek, bedeni takva (Btn gnahlardan kendini korumak) rtsyle rtmekle olacaktr.

Kuranda yle beyan olunmaktadr: Biz insan en gzel ekilde yarattk, sonra onu aalarn en aas kldk, (Tin, 95:4-5). Bu ayette, .. sonra onu aalarn en aas kldk, eklinde bahsedilen insan grubu, yine Kuran tarafndan, ...te bunlar hayvanlar gibi, hatta daha da sapktrlar. te bunlar gafildirler, (Araf, 7:179) eklinde aklanmtr.

Yolculuktaki insann amac, Biz insan en gzel ekilde yarattk, (Tin, 95:4) ayetinin ifade ettii anlama eriip onun bilincine varmak olacaktr. Ama bununla bitmeyip, yine Kurann ifadesiyle, Ben de ancak sizin gibi bir insanm, (Fussilet, 41:6) sznn gereini uygulamak olacaktr.

Nedir bu anlattklarmz? Ne demek istedik? Batan beri sylediimiz bir ayeti mealen tekrarlayalm. nsan denen varlk, ruh ve bedenden olumutur. Eer insan, ruh ve bedeninin ne olduunun bilincine varamadysa, u ayetin dedii tiptedir. Yani, te bunlar gaflettedirler, (Araf, 7:179).

Ruh ve bedenin ne olduunun bilincine varan kii, Lokmann oluna verdii tlerle yola kp sonunda ruh ve bedenin anlamlarna vakf olmu, akl Klli Akla ulam, nefsi Klli Nefs ve ruhu ise Mukaddes Ruh olmutur. Bu makam yle ifade edebiliriz:

Ne yerlerdeyim, ne gklerde

Emin ellerdeyim, emin ellerde

Bu makam, Biz insan en gzel ekilde yarattk, (Tin, 95:4) ayetinin ifade ettii anlam bilmek makamdr. Burada insan denen varlk, Rahman, Rahim ve Adem olgularnn bilincine erer. Son derece mutluluk veren, ayrlmas g olan bir makamdr. Fakat, Hak Teala varoluta, Hz. Peygamberin batni

olarak, cismani varlyla ortaya geliini, Birinci Makam dediimiz makam, Kuran, Ey rtye brnen Muhammed! Kalk da uyar, (Mdessir, 74:1-2) eklinde, insanlara vermitir.

Yine, biraz nce de sylediimiz gibi, Hz. Muhammed, Ben de ancak sizin gibi bir insanm, (Fussilet, 41:6) diyerek, bizlere Allahn ve Peygamberinin buyurduu yolu, Doruluk Rehberi olan Kuranda tm insanlara vermitir. O halde bu makama ulaan kii, artk iinde Hak ile, dndaysa halk ile beraber olan kiidir.

Bu insan, slamiyetin be artndan ilki olan, Kelime-i Tevhidle yola kmtr. Her nefeste benliine oru kavramyla sahip olmutur. Namaz ile Allahn yaratt tm varlklara sayg ve sevgiyle yaklaarak, Kuran, Tedbirinizi aln... (Nisa, 4:71) ayetinin ile nce kendini korumutur. Dolaysyla karsndakini de koruyarak, Allaha kar gelmeden, onu eitmi ve bylece ll verme kavramyla zekatn veren kii olmutur. Ve tm ilahi isimlerin srr olan hilafet srrn kendinde toplayan Cami ismini yklenerek, Kabeyi ziyarete, Hacca gitmeye hak kazanmtr. Ve de batni anlamda, evinden yolculua kp, uuruna ererek tekrar evine dnmtr.

Sonu olarak, yaadmz u dnyada nereye giderseniz gidin, camiler vardr. Ve gittiiniz her yerde, eer bugne kadar grmediyseniz, ayetlerle dolu olan bu bilgilerin altnda, bundan sonraki gidilerde cami olduunun farkna varacanzdan eminiz.

Btn camilerin bir kubbesi, btn tapnaklarn bir ats vardr. Fakat btn bu kubbe ve atlar, bir tek kainat kubbesi altnda cem edilmitir.

Buna da Klli Tevhid ad verilmitir.

KAZA, KADER, LM

Giri

Son derece nemli olan bu kavramlar, anlayabildiimiz kadaryla sizlere aklamaya, sessiz bir filmi, siz okuyan ve dinleyenlere seyrettirmekle balamak istiyoruz. Hepinizin bildii zere, insanlar renkleri, dilleri ve dinleri ne olursa olsun, byle bir filmi seyrettiklerinde, kendi dilleriyle ve anlaylaryla o filme ruh verebilirler, bylelikle de sessiz olan filmi, kendileri seslendirebilirler.

Bizim de arzumuz, seyrettirmeye altmz sessiz filmi cesed yapp, sohbetle ortaya kan ruhtan, yani Edepten bahsederek, aabildiimiz kadaryla Tevhidi ve onun nda kaza, kader ve lm Hak Tealann Hz. Peygamberine vermi olduu Hikmetler yardmyla aklamaya almaktr.

Gelelim filmimize:

Perdede, usuz bucaksz geni bir ova, ovada ykselen ve de tepesi grnmeyen, dik yamal, heybetli bir da. Ovaya baktmzda, karnca gibi, saylamayacak kadar ok insan. Daa yaklatnzda da yine manzara ayn: trmanan, saylamayacak kadar ok insanlar. Hepsi yukar kmak istiyor. Hayret verici bir manzara.

nsanlar birbirlerini ite kaka ayn yne ynelmi, kimi henz ovada, kimisi daa ulam, kimisiyse bir hayli yol alm. Merak etmemek elde deil, nereye gidiyor bu insanlar? Merakllardan birisi biraz abuk davranyor ve tepede ne olduunu reniyor. Bir maara ve orada gizlenmi Cevher. te, tepede olan insanlarn hepsini kendisine eken, muhteem Nur.

Perdede, o kiinin grnts ne geiyor. Trmanyor da trmanyor.

Enteresan bir ey dikkati ekiyor. Ayan ve elini yerletirecei bo bir ta yok. nsanlarla dolu her yer. Sanki da bir klf gibi sarmlar. Hepsinin ba yukarya evrilmi. Biz, o kiinin hareketlerini izliyoruz. Trmanrken kimi insann bana, kiminin eline, kiminin omuzuna basarak kuvvet alyor. Basarken de ok hassas davranp, actmamaya, incitmemeye dikkatle zen gsteriyor. Kan ter iinde... Bu trmanta insanlarn baslmadk yerleri kalmyor.

O kii, artk maaraya geldiini grnce, arkasna bakyor. Maara olaanst. Dnyamz insanlarndan oluan bir insan seli sanki. Bir farkla: sular dadan aaya akar. Burada ise yukar doru.

Nihayet, maarann azndan ieri giriyor ve o nuru bir kede gryor. ki elinin arasna alp, kucaklayarak muazzam bir hazla maarann dier kapsndan, yeil, apayr bir blgeye kyor.

te, filmimiz de burada bitiyor.

imdi i, seslendirmeye geldi. Nasl m olacak? Gayet tabii ki Kuran ayetleriyle. Baknz, Kuran bizlere ne diyor? Btn dinlerden stn klmak zere, Peygamberini, doruluk rehberi Kuran ve hak din ile gnderen Odur. ahid olarak Allah yeter. (Fetih, 48:28). O halde, her dacnn ihtiyac olan rehberi, biz de bylelikle elimize alm oluyoruz. Acaba, rehberimizde sorulara ihtiyacmz olan cevaplar bulabilecek miyiz?

Kehf Suresinin 54. ayeti yle diyor:

And olsun ki, Biz bu Kuranda insanlara trl trl misali gsterip akladk. nsann en ok yapt i, tartmadr. Son bir soru akla gelebilir. Acaba, bu rehberden tm insanlar yararlanabilir mi? yle ya, insanlar eit eit. Enbiya Suresi 93. ayet, bakn ne diyor:

Ama insanlar, din konusunda aralarnda blklere ayrldlar, hepsi Bize dneceklerdir. Evet, hi pheniz olmasn ki, bu dili herkes anlayacaktr. nk bu dil evrenseldir. te, Sebe Suresi, 28. ayet, gayet ak olarak bizlere yle sesleniyor: Ey Muhammed, Biz seni btn insanlara ancak mjdeci ve uyarc olarak gndermiizdir, fakat insanlarn ou bilmez. Ahkaf Suresi, 12. ayetin dedii, kendinden ncekileri dorulayan bir Kitap tr, ayetiyle, rehberimizi elimize alp konuya girmeye, anladklarmz anlatmaya alalm.

Cevher

Seslendirme iinde bizim grevimiz, filmde grdklerimizi isimlendirerek, anlamlarn Kuran ve Hadislerle aklamaya almak olacak. Pekiyi, sizlerin grevi ne olacak? Sizler de, vermeye altmz bu ayetler ve hadislerin klarn, anlaylarnza basamak yapp Kuran aarak, yepyeni, bambaka bir bilinle, etrafnza vermeye, uygulamaya balayabileceksiniz.

Hepinizin bildii gibi, sadece okumak, kuru sz sylemek, hi ama hibir ey ifade etmez. Onlar faydal hale getirebilmektir hner. Suyu kaynatrsnz, buharlar kar gider: ama buhar tutup, onun gcnden yararlandnz m, getirecei faydalar da phe gtrmez. Grld gibi, sonu daima ilme dayanyor. lim ise, bilinip uygulandka deer kazanr. Fatr Suresi, 10. ayet, bu szlerimizi yle ifade ediyor: Kudret isteyen kimse bilsin ki, kudret, btnyle Allahndr. Gzel szler Ona ykselir, o szleri de yararl i ykseltir.

Evet, filmde maarada gizlenen cevherden bahsetmitik. imdi, konuya yle girmeye alalm: Neyi alacamz bilerek yola koyulmak, herhalde en doru hareket olacaktr. Bu cevherler nedir? Hicr Suresi, 21. ayette yle deniyor: Hazinesi bizim katmzda olmayan hibir ey yoktur. Evet, Tek Hazine Odur. Cenab- Allah tr.

O, Muazzamlk, bize Kuran ayetleriyle, tek tek ve tm insanla, hazinenin sonsuz inceliklerinden, Zahirden Batna, Ezelden Ebede dek

bahsediyor ve bilinmesini istiyor. Yine Kuran yoluyla, Enam Suresi 35. ayet ile, Sakn bilmeyenlerden olma! diyerek uyaryor.

bn Arabiden nakledilen yle bir kudsi hadis vardr:

Ben gizli bir hazineydim, bilinmeyen... Bilinmemi istedim..

Ayet ve hadisten anlald gibi, Allah varln ortaya sermeden nce, gizli bir hazineydi. Bu bilinmeyen ve kulunun zannettiine gre oluan kavram, ...Onu, size gsterdii ekilde zikredin, (Bakara, 2:198) ayetiyle, bilinmekliini tm insanlardan istedi. Bu bilinmeyen varla, eitli isimler verilmitir. Onlar yle sralayabiliriz:

Gayb- Mutlak (Mutlak Grnmezlik)... La Taayyn (Belirmemilik)... Itlak (Serbestlik)... Mutlak Ama (yokluk)... Yalnz Vcud... mml Kitab (kitabn anas,esas)... Lahut (Uluhiyet)... Engin bir nokta... Gayblarn Gayb (grnmezlerin grnmezi) ...

Baknz bu Mutlak Grnmezlik iin Kuran ne diyor: Gaybn anahtarlar O nun katndadr, onlar ancak O bilir... (Enam, 6:59). Allah, sonra bilinmekliini arzulam ve varln, imdi anlatmaya alacamz isimle belirlemi ve ortaya koymutur.

Bu cevherlere eitli isimler verilmitir.

1. Cevher: Ceberut (lahi kudret) alemi, Hakikat-i Muhammediye.

2. Cevher: Melekut (Melekler alemi), Hayal alemi, Emir ve Tafsil alemi, Sidre-i Mnteha (Snr aac) ve Berzah.

3. Cevher: ahadet, Mlk alemi, Ar- Azam, simler alemi, Mevalid (Doumlar) alemi, Felekler, Yldzlar, Nasut (nsanlk), His ve Unsurlar alemi.

Burada bu alemler hakknda, Gavs- Azam Abdlkadir Geylani Hazretlerinin u aklamasn vermek istiyoruz:

nsanlk Alemiyle, Melekut Alemi arasndaki her hal ve snr: eriat;

Melekut Alemiyle, Allaha varmann nc basama olan

Ceberut Alemi arasndaki her hal ve snr: Tarikat;

Ceberut Alemi ile lahi Gayb Alemi arasndaki her hal ve snr: Hakikatn ta kendisidir.

Buradaki olua gelince, Nasl oldu? eklinde bir soru sorulabilir. Gizli bir Hazine olan Cenab- Hak, bilinmekliini isteyerek, bu cevherleri yaratm.

Kuranda ifade edildii gibi, Bizim buyruumuz bir gz krpmas gibi anidir, (Kamer, 54:50). Kesin olarak ayetten anlalaca zere bu olu, bir emir iidir.

Bu emir, Kuranda yle anlatlr: Bir eyin olmasn istediimiz zaman szmz, sadece ona Ol dememizdir ve o, hemen olur, (Nahl, 16:40).

Bu olu kavram, bir halden bir baka hale dn iidir. Devrim gibi bir deiimdir diyebiliriz. Bu konuda sylemeden geemeyeceimiz birka hadisten bahsetmek istiyoruz.

Acluniden yle bir hadis vardr: Allahn ilk yaratt ey, benim nurumdur. Yine Acluniden bir hadis: Ben insanlarn yaratlta ilki, peygamber olarak gnderilite sonuncusuyum. imdi bu kudsi hadisleri dorulayan Kuran ayetlerini evirelim, bakalm. Yaratlan ilk Nur, ilk insan ve son peygamber olgular iin bizlere neler diyor?

O Allahn elisi ve peygamberlerin sonuncusudur, (Ahzab, 33:40). Ve, Ey Peygamber! Biz seni ahid, mjdeci, uyarc, Allahn izniyle Ona aran, nurlandran bir k olarak gndermiizdir, (Ahzab, 33:46). Hz. Muhammed iin, nur saan varlk olarak sz ediyor. Yaar Nuri ztrk, Kendi Dilinden Son Peygamber adl kitabnda yle bir hadisten bahseder: Ben, insanolunun geride brakt en sekin devirler iinden, alar boyu seile seile geldim ve iinde bulunduum ada ortaya karldm. Bu hadisi aklayan Yunus Suresinin 16. ayetine bakalm: Daha nce yllarca aranzda bulundum, hi dnmyor musunuz?

imdi dnelim. Cenab- Hak Kendinden, nce Hz. Muhammedin Nurunu yaratm ve dier bahsedilen tm yaratlanlar, Onun Nurundan oluarak, insana kadar gelerek yerlemi. Bu Nur, insanda tm isimleri ierip Adem kavramyla ortaya karak, ona ruh vermitir. Allah; Alemi Alemle, yani kainat kainat ile idare eder. nsann bedeni de bir alemdir. O halde alemden oluan beden, yine Alemin tm isimlerini kendinde tayan Ademle idare edilir. nsan, Hz. nsan olabilene dek, neler neler geirmitir. Yukardan aaya, tek hazineden (Muhammedi Nurdan) yaratlanlardan balayacak olursak: Kalem, Levh, Ar, Ar tayan melekler, Krsi, Melekler, Gkler, Yerler, Cennet, Cehennem... tm bu kavramlar kapsayan inceliklerle, saylamayacak bir alemi, nsan- Kamili oluturur. Hz. nsan her aleme, o aleme ait olan gzle bakar. Duygular alemini duygu gzyle, aklla anlalacaklar aklyla, manalar ise kalp gzyle seyreder. Bu seyredi, insann meydana geliindeki gz aydnl, Allah bilme ve Tevhid unsurlaryla ortaya kmaktadr. Buraya kadar anlattklarmzn hepsi, Ol emri gerei meydana gelen durumdur. Tm bu alemler, yeni yeni tecellileri ortaya karr.

Kurann dedii gibi, O, her an kainata tasarruf etmektedir, (Rahman, 55:29).

Alemlerin tamam, Gklerin ve yerin Gayb, Allaha aittir. Btn iler Ona dndrlr. yleyse Ona kulluk et, Ona gven. Rabbin, yaptklarndan habersiz deildir, (Hud, 11:123) eklinde, Kuranda verilmitir. Pekiyi, imdi biz ne yapacaz?Kaza, kader ve lm kavramlarn anlayabilmek iin, bilmemiz gereken baz eyler olacak. Bu szn ettiimiz kavramlar, bizim hayatmz oluturmu, inceliklerle dolu, ac tatl lezzetler vermi ve sonunda insana, Nereden geldik? Nereye gidiyoruz? Niye yayoruz? sorularn sorduran kavramlar olmutur.

Bu ve bununla birlikte aklnza gelen tm kavramlarn aklanmas, ancak ve ancak Bismillahirrahmanirrahim, yani Besmele-i erif ile onlara bakarak olabilir. Kur ann syledii gibi, Hepinizin ilah tek bir ilahtr. Ondan baka hibir ilah yoktur. Hem Rahman, hem de Rahimdir. (Bakara, 2:163).

Rahman, Rahim ve Allah olgularndan oluan bu Nuru, Cenab- Hak, Rahman ad altnda, tm yaratla sergilemitir. Kuran yle sesleniyor bizlere: ster Allah deyin, ister Rahman deyin, hangisini derseniz deyin, en gzel isimler Onundur, (sra, 17:110 ). Burada Allah, Rahman ile isimlerini, Rahim ile de sfatlarn ortaya koymutur. Tm isim ve sfatlar, Onun Rahmetindendir.

Muhammedi Nurun kademelerle bu aleme gelii, Rahman olan Allahn Rahmetindendir. Yine Ona dn de, baknz Kuranda nasl sylenmi: Sizi yerden yarattk, oraya dndreceiz, sizi tekrar oradan karacaz, (Ta-Ha, 20:55). Cenab- Hak, biz kullarna Rahmaniyetini, O, var eden, gzel yaratan, yarattklarna ekil veren, en gzel adlar kendisinin olan Allahtr. Gklerde ve yerde olanlar, Onu tesbih ederler. O gldr, Hakimdir, (Har, 59:24) diyerek veriyor.

Bakalm Rahim kavram iin ne diyor? Kurandaki u ayete dikkatimizi evirelim: O, kendisinden baka ilah olmayan, hkmran, ok kutsal, esenlik veren, gvenlik veren, grp gzeten, gl, buyruunu her eye geiren, ulu olan Allahtr. Allah, putperestlerin kotuklar elerden uzaktr, (Har, 59:23).

Biz burada, Rahman ve Rahim ad verdiimiz bu muazzam olgulara, birer rnek vermekle yetiniyoruz. Gnl arzu ediyor ki daha ok yazalm, daha ok syleyelim. Fakat sizler de bunu yapabilirsiniz. Yapacanz ufak bir hareket sizleri bilinmeyi, bulunmay bekleyen gizli hazineye ulatracak.

Ne mi yapacaksnz? Hemen Kur an ayetlerini kartrmaya balayn, an, okuyun. Kuranda rnei olmayan hibir ey yoktur. Yani, her eyi bulabilirsiniz. Hangi aklama, hangi ayet sizi etkiliyorsa, o ayete hemen yapn.

una inanmalsnz ki, anladnz her ayet, renmeniz gereken dier bilinmezlere bir basamak, bir anahtar olacaktr. Baknz, yukardaki szlerimiz iin Kuran ne diyor? Yine, hep birlikte sayfalar eviriyoruz: Andolsun ki, bu Kuranda insanlar iin her trl misali vermiizdir, (Al-i mran, 3:58). Devam ediyoruz: .. Kurandan kolaynza geleni okuyun, (Araf, 7:20).

Gelelim imdi, Besmeledeki Allah olgusuna. Hilafet srr olan tm ilahi isimler, Ademde gizlenmitir. nsan bu hal zere olmasayd, nasl idare edilecekti? yle ya, vcudumuz olan Alem, ruhumuz olan Adem ile idare edilmeye mahkum. kisi birbirine muhta. Kuran, Allah Ademe eyann btn isimlerini retti, (Bakara, 2:3) diyerek, insan en yksek derecenin, Hz. nsann makamna oturttu ve, Ben yeryznde bir halife klacam, (Bakara, 2:30) diyerek, Cami ismini insana ykledi. nsann bilgili ve adil olmas, Rahmandan olmutur. Kuran, Allahn kiiyle kalbi arasna girdiini, (Enfal, 8:24) ifade ederek, o mthi olgunun bizlerde olduunu ak seik veriyor. Bu kavramn idaresi kolay deil, tanmas kolay deil.

Allah tm isimlerini, Rahim sfatyla da insana gizleyerek, o muhteem, mucizevi dengeyi sergilemitir. nsan denen varlk, bu ekilde bir alemi oluturmu. Pekiyi, yaadmz yer? Oras da alem. nsanlk aleminin aynsn da, zerinde yaad aleme yaym: bylece de, alemi yine alemle kuatm. Bu mkemmellik iin, bakn Kuran ne diyor: Bir aksaklk bulmak iin gzn tekrar tekrar evir, bak, ama gz umduunu bulamayp bitkin ve yorgun der, (Mlk, 67:4). Gerekten de yle... Cenab- Hak, insana sunduu bu aleme, pozitif ve negatif unsurlar ezel yaratnda, Ol! (Kn) emri gereince, insan yapsna yerletirmitir. Alem ve Adem, baka trl nasl idare edilsin? Baknz, yine bu muhteem tabloyu, Kuran ayetleri nasl aklyor: Bir imtihan olarak size iyilik ve ktlk veririz. Sonunda Bize dnersiniz, (Enbiya, 21:35). Ve, Sonra da ona iyilik ve ktlk kabiliyeti verene andolsun ki, kendini artan saadete ermitir, (ems, 91:8-9).

u satrlara kadar vermeyi amaladmz eyleri, en ksa ekilde sizlere sunmaya altk. imdi bu muhteem cevherleri iimizde aramak zere, ilmimizin balad geni ovaya dnelim. Ovadaki insanlar, henz cevherleri almam grubu temsil ederler. Onlar, daha hibir eyin farknda deillerdir. Bunu Kuran, sonra onu aalarn en aas kldk, (Tur, 95:5) eklinde syler. Cevherleri alan grubu da, Biz insan en gzel ekilde yarattk, (Tin, 95:4) ifadesiyle anlatr.

kmaya alan grup iin de Kuran yle der: l iken kalbini diriltip, insanlar arasnda yrrken nn aydnlatacak bir nur verdiimiz kimsenin durumu, karanlklarda kalp kamayan kimsenin durumu gibi midir? Kafirlere de, iledikleri gzel gsterilmitir, (Enam, 6:122).

Ayetin sonunda kafir denilen, henz anlamada, idrak etmede, dierlerine nazaran daha az bilgili olan gruptur. Bunlar da yukarda anlatmaya altmz o mthi denge unsurunun negatif paralarn

olutururlar. Bu satrlardan itibaren, bu k sizlere, Rehberimiz olan Kuran- Kerime ba vurarak anlatmak istiyoruz.

man ve (Amel)

man, byk bir sevgiyle dolu olarak, Allaha inanmak demektir. Bu inan, Hak diniyle gnderilen Kurann insann kalbine (yani gnlne) indirilii ile, ona varolu programnda yerletirilmitir. Kuran, bu ifadeyi yle anlatyor bizlere: Kuran, kendilerine ilim verilenlerin gnllerinde yerleen apak ayetlerdir, (Ankebut, 29:49). O halde Kuran anlamann ilk yolu, kalpten, yani gnlden geecektir. Hepimiz, yaratlta tek kalbe sahip olduumuzu biliriz. Biliriz de, bir de bu bilgiyi Kuran ayetiyle dorulayalm. Ahzab Suresinin 4. ayeti, Allah insann iine iki kalp koymamtr... diyerek, bizlere bu bilgiyi verir. Yine Allah, Onlara kulaklar, gzler ve kalpler vermitik, (Ahkaf, 46:26) diyerek, kulak ve gz kavramlaryla bizlere bir eyler sylemek ister. Yukardaki ayetlerden de anlalaca gibi Allah insan yaratrken, insana kendisini anlamas, bilmesi ve bulmas iin gerekli eyleri vermitir.

nsan bu zengin, paha biilmez deerlerle, Ona halife klnmtr. Kim bu deerlere daha ok vakf olursa, o kii dierlerine oranla Tevhide, yani Allah bilme bilincine daha ok erer ve halifelik yolunda daha ok yol alm olur. Baknz, Kuran bu konuda ne diyor: Verdikleriyle denemek iin sizi yeryznn halifeleri klan ve kiminizi kiminize derecelerle stn yapan Odur, (Enam, 6:165). yleyse, kalp, kulak, gz; evet, bu kavramlar, gerekten ok nemli kavramlardr.

Biz Kuran ancak, bu kavramlar gerei gibi kullanabilirsek anlayabiliriz. Bu ura da, daha sonra anlatmaya alacamz, byk bir ilahi programdan kaynaklanmaktadr. Yalnz bu blmde ksa olarak yle deinmek istiyoruz. Kuran, ...Dorusu Allah diledii kimseye iittirir.. (Fatr, 35:22) diyerek, batni iitmenin Onun rzasna bal olduunu; Gznz an, yaknda bileceksiniz, (Tekasr, 102:4) ayetiyle de, grme, iitme ve bilme kavramlarnn; (zetle, Kuran anlamaya ynelik gerekli ortamn) Onun rzasna bal olduunu vurgulayarak, emir eklinde bizlere vermitir.

Yukardaki ifadeleri biz niye verdik? imdi bunun aklamasn yapalm. mann banda ne geliyor? nce onu Kuran ayetleriyle verelim. u ayeti hep birlikte iyice okuyalm: Yzlerinizi doudan yana ve batdan yana evirmeniz, iyi olmak deildir. Lakin iyi olan, Allaha, ahiret gnne, meleklere, Kitaba, peygamberlere inanan; Onun sevgisiyle yaknlarna, yetimlere, dknlere, yolculara, yoksullara ve klelere urunda mal veren, namaz klan, zekat veren ve szletiklerinde szlerinde vefa gsterenler, zorda, darda ve sava alannda sabredenlerdir. te onlar, doru olanlardr ve saknanlar ancak onlardr, (Bakara, 2:177).

Vermeye altmz ayetlerden anlalan nemli bir noktaya geliyoruz. Bizlere ait olan anlay kabiliyetleri, ilahi kader gerei, Allahtandr. Eer

anlamada glk ekiliyorsa, Kurann dedii gibi, te Allahn kalplerini, kulaklarn ve gzlerini mhrledii kimseler bunlardr, (Nahl, 16:108).

Artk bu satrlardan itibaren, biraz dnelim diyoruz.

Filmimize gre bu anlatlanlar, ovadaki topluluk iindir. Bu topluluun iinden bazlar daa ynelmitir, hepsi deil. Biz, daa ynelmede gerekli olan incelikleri sizlere bilgimiz dahilinde vermeye alacaz. Burada sizin aklnza yle bir soru gelebilir: Daa ynelmeyenler ne olacak? Bata da izah etmeye altmz gibi, onlar denge unsurudurlar. Varolutan kaynaklanan durum zere onlar, Kurann u anlatt grubu olutururlar: Andolsun ki, cehennem iin de birok cin ve insan yarattk; onlarn kalpleri vardr, ama anlamazlar; gzleri vardr, ama grmezler; kulaklar vardr, ama iitmezler. te bunlar, gaflettedirler, (Araf, 7:179). Bu grup, ayetten de anlald gibi, bilgide sizlere gre, yani daa ynelmilere oranla geride kalanlardr.

Fakat, Cenab- Allah tm kullarn grr ve gzetir. Onun Rahmeti her eyi kaplamtr. Onlarn yaantlar, kendilerine gre iyi ve gzeldir. Bildiiniz gibi Kuran, Cehennem her bakann grecei ekilde gsterilir, (Naziat, 79:36) der. Bu grup da birgn gelecek, yerlerini kendilerine gre daha az bilgili bir gruba terk edeceklerdir. Kuran bu konuda diyor ki: Allahn nurunu azlaryla sndrmek isterler. Kafirler istemese de, Allah nurunu mutlaka tamamlayacaktr, (Tevbe, 9:32). O halde daa ynelirken u ayetin ndan faydalanrsanz, isabetli bir i yapm olursunuz.

Ayet aynen yle: Ey nananlar, Allah yolunda yrdnz vakit, her eyi iyice anlayn. Evvelce siz de yleydiniz. Allah size iyilikte bulundu. yice aratrp anlayn. Allah ilediklerinizden phesiz haberdardr, (Nisa, 4:94). O halde hep birlikte yaadmz u dnyada, etrafmzdakilerle uramay, kavga grlty brakalm. Bize den grevleri yaparak, Kurann dedii gibi, Faydal olacaksa insanlara t verelim, (Ala, 87:9).

Bu daa kta, Kim doru yola gelirse ancak kendi lehine yola gelmi, kim saparsa ancak kendi aleyhine sapmtr. Kimse kimsenin gnahn ekemez. Biz peygamber gndermedike kimseye azab etmeyiz, (sra, 17:15) ayetinden faydalanalm. Eer, kzma, ksme, kusurlar grme vb. gibi duygularla dolu olarak davranrsanz, bilin ki, bunun sonu negatiflik unsurlaryla biter. Aksine tutum ise, Kuranda syleneni uygulamak kaydyla, pozitifle biter. Bunun nasl olduunu, u ayete bakarak grelim: yilik ve fenalk bir deildir. Ey inanan kii! Sen, fenal en gzel ekilde sav; o zaman, seninle arasnda dmanlk bulunan kiinin yakn bir dost gibi olduunu grrsn, (Fussilet, 41:34). Yani, u ayette dendii gibi, Sana ne iyilik gelirse Allahtandr, sana ne ktlk gelirse kendindendir, (Nisa, 4:79).

Burada iki kavram kyor ortaya: kendin ve Allah, yani nefs ve Allah.

Doru yolu bulmak iin ne yapacaz? Baknz bu konuda Kuran ne diyor: Kesin olarak inananlar iin, yeryznde ve kendi iinizde Allahn varlna nice deliller vardr, grmez misiniz? (Rahman, 55:21). O halde, doruyu ve neyin iyi, neyin kt olduunu bilmek, bulmak istiyorsak, Kurann sesleniini iyi dinleyelim: Ey inananlar, Allahtan saknrsanz, size iyiyi ktden ayrdeden nur verecektir, (Enfal, 8:29). Evet, buna ltfen inann. Allah doruyu syler.

u satrlardan itibaren, insann olgunlamasnn ne ekilde, nasl gerekleebileceini anlatmaya alalm.

bn Arabiden nakledilen, Veren eller, alan ellerden stndr, ve Kul nnde ne kadar eilirsen, Allah katnda o kadar ykselirsin, kudsi hadisleriyle ve Kur andaki u ayetin altnda, Ey Muhammed, phesiz sana ba eerek ellerini verenler, Allaha ba eip el vermi saylrlar, Allahn eli, onlarn elleri stndedir, (Fetih, 48:10) diyerek, vermeyle ameli, yani ii canlandralm. Vermenin en gzel eklini Allah, u kudsi hadisle biz kullarna iaret etmitir: Hibir peygamber yoktur ki, namaz ve orula emrolunmasn. Hareketin balamas, hayatn bandan sonuna kadar, bu i unsuruyla srer gider. Cenab- Allah: Meleklere, Ademe secde edin, demitik, blis dnda hepsi secde ettiler. O ise kand, byklk taslad ve inkar edenlerden oldu, (Bakara, 2:34) demitir. Secde, Allahadr. O halde, namaz hayatn tamamdr dersek, herhalde doru bir sz sylemi oluruz.

Sizler, kldnz namazlarla nce -Halkn Hak ile perdelenmi olduu- Tevhid in Cem makamna, oradan -Hakkn Halk ile perdelendii- Hazretl Cem makamna, sonra da -Hak ile Halkn grnmedii- Ceml Cem makamna ahid olursunuz. Cem makamnda Hccet-i Balia, yani salam delil vardr.

Bu delile sahip olanlar, Allahn arifleridir. Allaha sorduklar sorularn karsnda, Allah da onlara Ayan- Sabitenin ezelde istediklerini gsterir. Dolaysyla Allah arifleri, kendi isteklerinden dolay, ezelde Allahn onlara bunu verdiini anlarlar.

Biz bu ifadeleri, bn Arabinin Fsusl Hikeminden, konunun ciddiyetini vurgulamak iin ok ksa olarak aktarmak istedik. Vermenin ne denli nemli olduu, Kur anda yle syleniyor: Verdiklerinin kabul olunmasna engel olan, Allah ve peygamberlerini inkar etmeleri, namaza tembel tembel gelmeleri, istemeye istemeye vermeleridir, (Tevbe, 9:54). O halde, ille de namaz diyoruz. Namazn ok ksa bir hatrlatmasn yapacak olursak: Ademe secdedir, deriz. Adem ise, Allahn tm isimlerini ieren kendisidir. Balardan hatrlayacak olursanz, Allah isimlerini Aleme, sfatlarn da halife setii kuluna yerletirmitir. O halde biz, Allahn tm yaratklarna sayg, sevgi gstermeliyiz. Yoksa namazmz kabul edilmez. Muhteem dengeyi salayan pozitif ve negatif unsurlara sevgiyle yaklaarak bunu baarabiliriz.

Allah, insana bunun iin her trl kolayl vermitir. Kuranda, nsanolunu, zorluklara katlanacak ekilde yarattk, (Saf, 90:4) deniyor. Bu zellik, Rahman suretiyle olmu. Yine, Biz emaneti gklere, yerlere ve dalara gsterdik. Bunlar emanetimizi tamaktan ekindiler, efkat isteinde bulundular. Sonra bu emaneti insan acmasz ve bilgisiz olarak yklenip tad, (Ahzab, 33:72) denilerek, insann zelliinden dolay bu emaneti yklenen olduunu, yine ayn nedenle de bilgisiz ve acmasz olduunu vurguluyor. Ancak emaneti yklendikten sonra insan, Rahman suretiyle bilgili ve adil hale gelmitir.

O halde namaz kavram iin, nce yaadmz aleme bir bakalm. Ne anlyoruz? Her eyi yaratan Allah, .. btn canllar sudan meydana getirdiimizi bilmezler mi? (Enbiya, 21:30) diye sesleniyor. Biz, bu ayetin altnda bakyoruz.

Tm yaratlanlar Rahmandan, Rahmetle olmu. Tekrar bamz evirip yine bakyoruz. Kuran yle diyor:

Allahn gkten su indirdiini grmez misin? Biz onunla trl trl renkte rnler yetitirmi, dalarda da beyaz, krmz, siyah ve trl renkte yollar varetmiizdir. nsanlar, yerde yryenler ve davarlar da byle trl trl renktedirler. Allahn kullar arasnda Ondan korkan, ancak bilginlerdir. Dorusu Allah gldr, balayandr, (Fatr, 35:27-28).

Demek ki Allah, isimlerini sfatlarla, sfatlar da isimleriyle perdeleyerek gizlenmi bizlerden. Hangisini brakrsnz?

yle irkinler vardr ki, sohbetlerine doyulmaz. irkine yz evirirseniz, sohbeti yakalayamazsnz. Gl koklamak iin, dikenine katlanmanz gerekir. Size negatif gibi gelen eyin, sizin ona ynelmenizle pozitif hale geleceini, Niyazi Msri u beyitlerle dile getiriyor:

ol zehri ki bal olsun sonunda, Sonunda zehir olan bal nidersin.

u satrlardan itibaren, yle bir soru yneltmek istiyoruz sizlere: badet, ne zaman ibadettir?

Size ters geleni, zor geleni, fedakarlk isteyen ii baarmanz; ite bu, ibadettir. Yaar Nuri ztrk, Kuadal brahim Halveti kitabnda, Kuadalnn, bu konudaki dncelerini yle aktaryor: Nefse zor gelen, ibadettir. Kolay gelmeye balad m, o i ibadetlikten kmtr. Siz, bir ey satn alm gibi ona sahiplenmi olursunuz, o sizindir. O vakit, siz, Allahn bykln snrlam olursunuz. Bu tutum yanltr. Bykln devam iin, daha zora, ileri yokua koyulmak gerekir.

imdi, diyeceksiniz ki, niin sknt ekiliyor? Sknt denilen kavram, bir negatif unsurdur. Bu negatiflik, kiinin pozitifi bulmasna yol aar. Kul,

ancak bu sayede Hakk anar ve gzler. Kuran, Hz. Peygamber ve nebiler iin yle diyor:

Ey Muhammed, senden nce gnderdiimiz hibir eli ve peygamber yoktur ki, bir eyi arzulad zaman, eytan onun arzusuna vesvese kartrmam olsun. Allah, eytann kartrdn giderir, sonra Allah kendi ayetlerini tahkim eder. Allah Bilendir, Hakimdir, (Hacc, 22:52).

Bir de kullar iin ne diyor, onu grelim: Muhakkak sizi biraz korku, biraz alk ve mallardan, canlardan, rnlerden biraz eksiltmeyle deneriz, sabredenlere mjdele, (Bakara, 2:155).

Artk, daa doru trmanmaya baladk. Bu trmanta ayamzn tkezlemesini istemiyorsak, karlatmz her durumda, her an, herdaim Onu hissetmemiz gerekiyor. Sfatlaryla karlanca rkmeden isminden tat almaya, ismiyle karlanca da ayn ekilde sfatndan tat almaya bakmalyz. nk Kurann dedii gibi, Dou da, bat da Allahndr, nereye dnerseniz Allahn yz oradadr. Dorusu Allah, her yeri kaplar ve her eyi bilir, (Bakara, 2:115). O halde, kmaya devam edelim.

Namaz Klnz

Nelere dikkat etmeliyiz? te, cevabmz: Allahn bizlere sunduu, tm uzuvlarmzn sergiledii davranlara. Bizler, onlarn yardmlaryla, insan ilikilerini salyor, yaama mcadelesi veriyoruz. yle deil mi?

Namaz klmaya niyetlendiimizde ne yapyoruz? nce onu dnelim.

Suyla, bulamazsak toprakla abdest alyoruz. Pekiyi, abdestte ne yapyoruz? Onun bize verdii ve alemle ilikilerimizi salayacak uzuvlar ykyoruz. Pekiyi, niye ykyoruz? Tabii ki, objektif olabilmek iin, Allah kavramyla hareket etmek iin yapyoruz tm bunlar. Bildiiniz gibi su, Sizi baya bir sudan yarattk, (Mrselat, 77:20) ayetiyle Rahmandan; toprak ise sizi topraktan yaratan, (Mmin, 40:67) ayetiyle Rahimden, Rahmetle belirmitir. Balarda da akladmz gibi biz, Allah adyla hareketlerimize yn vermek iin, doru yolu bulmak amacyla abdest alp namaza hazrlanyoruz. Doru yoldan sapmamamz iin Hak Teala, Kitabnda bize yle seslenerek uyaryor: Bilmediin eyin ardna dme: dorusu kulak, gz ve kalp, bunlarn hepsi o eyden sorumlu olur, (sra, 17:36).

Evet, imdi vereceimiz u ayetin etkisini tm vcudunuzda hissederseniz, o zaman batni anlamda grmeye, duymaya, sahip olabilirsiniz. Ltfen bu ayeti, yaantnzda, her an aklnzda tutun.

te, saknmay salayan muhteem Allah sz: kiinin gizli bulunduu yerde drdnc mutlaka Odur, be kiinin gizli bulunduu yerde altnclar mutlaka Odur, bunlardan az veya ok, ne olurlarsa olsunlar, nerede bulunurlarsa bulunsunlar, O mutlaka onlarla beraberdir, (Mcadele, 58:7).

Verdiimiz ayetin mucizevi altnda, Kurann syledii gibi, Saknanlar, eytan tarafndan bir drtye uraynca Hakk anarlar, bylelikle i gzleri alr, (Araf, 7:201). Onlara, Allahn mjdesi, Gznz an, yaknda bileceksiniz, (Tekasr, 102:4) eklinde verilir. Onlar bu sayede grrler ve Ancak kulak verenler daveti kabul ederler, (Enam, 6:36) ayetinin, sesinin mutluluuna ererek, batni okumaya, yani okuduunu okumaya u emirle girerler: Oku! Kalemle reten, insana bilmediini bildiren Rabbin, en byk kerem sahibidir, (Alak, 96:3-5).

Bu ayetlerle dolu anlatmdan sonra, isterseniz namazmz klarken biraz daha derin dnelim. una inannz ki namaz, sevgiyi kapsayan Allah kavramn anlamada, baldan daha tatl bir eydir. Eer namaz klmyorsanz, Allahn rzasn kazanmamsnzdr. Bildiiniz gibi Allah, rzasn ibadetlerin iinde gizlemitir. Namaz yerine getirmenin tek yolu, onu klmaktr. Namaznz kln ve ltfen, uuruna ererek uygulayn. Bu i una benzer: Evi yapmadan, iinde oturabilir misiniz? Tabii ki hayr. Sadece hayal etmi olursunuz, o da ie yaramaz.

Biz bu satrlara kadar, namazn batnndan ok ksa bir zet vermekle yetindik. Hep birlikte bu zeti, hayatmzn zeti olarak alglamal, uuruna ermek iin de nce izin verdii nisbette klmal ve uygulamalyz.

Eer denemediyseniz, ltfen bu satrlarla, bu uurla dolu bir inan ierisinde, kendi bilgilerinizi de kullanarak, daha geni ufuklara yol alabilmek iin, deneyin ve brakmayn.

Bata verdiimiz bir ayeti yazarak, konuya devam edelim. Kuran, Gzel szler Ona ykselir, o szleri de yararl i ykseltir, (Fatr, 35:10) diyerek, bize gzel kavramndan sz ediyor. Namaz denen kavram, madem ki hayatn tamamn oluturuyor, o halde gzel sz, insan ilikilerinde, tm davranlarda temel bir kavram getiriyor. Nedir bu?

Gzel ve irkin szlerin tanmna, Kuran ayetlerinden yant arayalm ve ona gre davranalm. Kuran, gzel ve irkin sze yle bir yaklam getiriyor (okumakla kalmayn, ltfen okuduunuzu tekrar ederek, bir kez daha okuyun. Baka trl bunun mucizevi tadna varamazsnz): Allahn, ho bir sz, kk salam, dallar ge doru olan, Rabbinin izniyle her zaman meyve veren, ho bir aaca benzeterek nasl rnek verdiini grmyor musun? nsanlar ibret alsn diye Allah onlara rnek gsteriyor. irkin bir sz de yerden koparlm, kk olmayan, kt bir aaca benzer, (brahim, 14:24-26).

O halde, azmzdan kan her sze dikkat edelim. Sz deyip gemeyin, sz vardr, sizi gle ve zorlua iter. Sz vardr, ileri kolaylatrr, sevindirir. Bizler, Hz. Peygamberin dediini uygularsak, en doru ii yapm oluruz:

Dini gletirmeyin, kolaylatrn, ereflendirin, mjdeleyin.

Bu ayetler ve hadis-i erifin yla, daa trmanmamz iin, nce bilmemiz gerekli baz kavramlar olacak. Nedir bu kavramlar? Bir dmz, bir de iimiz... Bunlar renmek zere, bu blm burada bitirelim.

Ruh, Nefs, Kudsi Hadis, Hadis, Gece ve Gndz

Kaza, kader, ve lm olgularn, sizlere ancak bu blmde anlatmaya alacamz szcklerin yardmyla verebileceimize inanyoruz. Batan bu satrlara kadar, sanyorum bir hayli bilgi edindik. Edindiimiz bilgilerin ksa bir zetine bakacak olursak, neler hatrlyoruz, bir dnelim. simler, sfatlar, ruhlar, cisimler ve ilimden meydana gelmi Allahn vcudu. Evet, biz buna Hazerat- Hamse, yani Be Tanrsal Hazret diyoruz. Allahn bu salt vcudu, Rahmaniyet ve Rahimiyet ynnden birbirinden ayr deildir. Biz bu satrlarla, Kuran ve hadislerin altnda bu muhteem birlii, Onu anarken, his ile tebih, yani benzetme; kalp ile tenzih, yani tm noksan sfatlardan arndrma sanatn renmeye alacaz. Amacmz, her basamakta yeni bir uurla donanp Ondan bir k alarak, bilgisizliimiz yznden parlayamayan n bilip bularak geceyi gndze dndrmek; bylece, iimizde kapal kalm parlatp bir k paras haline getirmek olacak. imdi hep birlikte, bu mutluluu tatmaya ve yaamaya alalm. Anlatmaya gayret ettiimiz mutluluun tek yolu vardr. Bu konuda ilim sahipleri ok almlar. Kurann altnda, nce en yakn hsmlarn uyararak, (uara, 26:214) ie eriattan balayp, insanlara tarikat gstermiler, ancak bu yolla marifete ve hakikata ulaabilirsiniz, demiler. Biz, herbiri Allahtan birer k kayna olan bu ilim sahiplerinin ilimlerinden ders alarak, sizlere onlarn nerilerini bilgimiz dahilinde vermeye alalm...

Evet, hepsinin dedii gibi, her bilginin temelini Kuran ayetleri oluturur. Onlar olmadan evin betonunu atamazsnz. Bu temel, Kelime-i Tevhiddir. Tevhid unsuru, bir ucuyla insann bedenine, dier ucuyla da ruhuna baldr. Allah, insan yaratrken en gzel ekilde yaratm ve ona Akl denen unsuru vermi. Bu unsurla da kendisini bilmesini arzulam. Akl, son derece nemli bir faktrdr. Akl, uuru itekler ve her trl kavram da bu sayede ortaya kar. Baknz, Mevlana Hazretleri, Mesnevisinde bu konuya nasl deiniyor (kck bir paray sizlere vermekle dncelerinize, bilgilerinize, bir basamak oluturaca inancndayz):

Ey evlat, duygu akla tutsaktr, aklsa bil ki, cana tutsaktr. Can, akla bal olan ellerini zdm, bal ileri de dzer, koar. Duygular, dnceler, duru suyun yzn erp gibi kaplamtr. Akln eli, o erp bir yana atar; su, akln nnde beliriverir. Demek ki erp, derenin stndeki su kabarcklar gibidir; Onlar bir yana gittimi, su belirir. Allah akln elini zmezse, yel estike suyumuzdaki erp oalr

durur. Her solukta suyun yzn kaplar, suyu rter; Artk yel gler de akln alamaya koyulur.

ekinip kanma, yelin iki elini baladnm, Allah, akln iki elini zer. Akl, sana buyruk yrtr, tap klarsa, sana st olan duygular da, Artk senin buyruuna uyar. Gizli alemin srlar candan ba gstersin diye, Uykuya gelmeyen duyguyu uykuya daldrrlar da, Hem uyankken ryalar grrsn, hem de gkten kaplar alr sana.

Evet, bu olaanst ifadelerden de anlalaca gibi, akl, Ona gtren en byk unsurdur. Tabii ki Onun dileiyle.. Bu konuda Yce Allah, Ey Muhammed, sana indirdiimiz bu Kitap mbarektir; ayetlerini dnsnler, akl olanlar da t alsnlar, (Sad, 38:29) sesleniiyle, Kuran ayetlerinin, akl unsuruyla ve dnce yeteneiyle anlalabileceini bizlere sylyor.

Allah kavram o kadar geni kapsaml bir kavramdr ki, bu olguyu anlamay ve bilmeyi, hz ve lisan henz tayin edilememi dnce yetenei yardmyla yapabiliriz. Kuran, bu konuda, Yedi gk, yer ve bunlarda bulunanlar Onu tesbih eder. Onu hamd ile tesbih etmeyen hibir ey yoktur, fakat siz onlarn tesbihlerini anlamazsnz. Dorusu O Halim olandr, balayandr, (sra, 17:44) eklindeki bilgileri bizlere veriyor. Onu bilmeyi, daima Tevhid yolundan giderek yapmalyz. Pekiyi, nasl baaracaz bu ii?

Kuran, yle yol gsteriyor: Allah inananlarn dostudur, onlar karanlktan aydnla karr. nkar edenlerin ise dostlar azgn putlardr. Onlar aydnlktan karanlklara srklerler. te onlar cehennemliklerdir, onlar orada temelli kalacaklardr, (Bakara, 2:257). Yukardaki ayetlerin altnda dnecek olursak, insan da gece gibi, ilahi srlar saklar ve rter. Gece durumundan gndze gei, ancak ve ancak Allaha inanarak olacaktr. Allahn isim ve sfatlarna, bu ekilde ulalabilir. Hak Tealann bizlere sunduu bir akl, bir kalp vardr. Grme ve iitmeye gelince, bu unsurlarn ortaya k, iki gz ve iki kulakla olacaktr. Birinci grme ve iitmeyle gnein sergiledii isimlere vakf olunur, yaamada gerekli duygu salanr. Dier, batni grme ve iitme ise, Onu anarak ulalabilecek bir eydir. Tevhid bu yolla, yani iki gzn grdn, iki kulan duyduunu birletirerek yaplmaldr. Ayetlerin hem d dnyada, hem de i dnyada gsterileceini Kuran bizlere yle beyan ediyor: Onun hak olduu meydana kncaya kadar, varlmzn belgelerini onlara hem d dnyada, hem de kendi ilerinde gstereceiz. Rabbinin her eye ahid olmas yetmez mi? (Fussilet, 41:53).

Evet, grld gibi, insan Hakkn sureti, Hak da Ruhtur. O halde ruhun inceliklerini bilmek, Tevhidde byk bir rol oynayacaktr. Ruhun zgrl tamdr. O, varolan ilktir. Kendi mlknn ileriyle dopdoludur. Kuran, Gece gndz, bkmadan tesbih ederler, (Enbiya, 21:20) diyerek, bize Hak, Sbhanehu (tesbih edilen) ve Tealadr (ycedir), der.

Allah bilmek iin takip edilecek yol, nce akl ve dnce yardmyla okumak, bilmektir ki, buna ilmel yakin ad verilir. Sonra okuduunu, yukarda bahsettiimiz ikinci gz ve kulak yardmyla incelemektir. te bahsedilen bu yolla ruh bilgisinde ykselinir ki, bu olgunlama bizleri,

okluun olmad Teklik makamna ulatrr. Bu yol, vahdeti sever; tpk gnein douu gibi. Bu basamaklarda kul, bilgide ilerledike, Tasavvufta anlatlan Cem makamna ahid olur. Bu makamda, Hak zahir (grnen), Halk ise batndr (gizlidir).

simlerin renilmesi byle olur. simleri rendiniz diyelim, yeterli mi? Hayr, kesinlikle deil, hala olgun olamadnz. Hemen Kurandaki u ayeti verelim: Geceyi gndze katar, gndz geceye katar. O, kalplerde olan bilendir, (Hadid, 57:6).

Bu makam daha birinci makam, yani birinci bilgi seviyesidir. Bu bizleri ikinci makama, Hazretl Cem makamna ulatrr. Burada, Hak batn olmu, gizlenmi, Halk ise zahir olmu, grnmtr. Yani, dier makamn tersine, tpk gece gibi, Hak halkla perdelenmitir. Tasavvufta bu makama, yani bilgi seviyesine Nefs Makam denir. Bu bilgi, okluklarn renildii, sfatlarn gzlendii bilgilerle dopdoludur. Pekiyi, isimler ve sfatlar renildi, yeterli mi? Gene hayr, kesinlikle deil. Bu bilgileri bilmek, olgun insan (nsan- Kamil) modelini oluturmaya yetmez.

imdi burada biraz duralm. Buraya nasl geldik, nce onu bir dnelim. Kuran bizi yle cevaplyor: Allah kendisine inananlar ve Kitabna sarlanlar rahmetine ve bol nimetine kavuturacak, onlar Kendisine gtren yola eritirecektir, (Nisa, 4:175). Yukarda szn ettiimiz bilgilere gelebilmek iin, Kurann u sesleniine kulak vermemiz gerekiyor: Gecede ve gndzde bulunan, Onundur. O itendir, Bilendir, (Enam, 6:13). O halde dilimizle sylediimizi kalbimizle, yani gnlmzle tasdik etmemiz gerekiyor. Aksi halde Tevhid olmaz. Baknz bu aklama, Kuranda bizlere nasl verilmi: Muhammedin gznn grdn gnl yalanlamad, (Necm, 53:11).

Bu bilgilerle donanan kii, Onun Ol! emrini dilemesiyle Halk yarattna ve yarattklarnn da kaderlerini saladna ahid olur. Bu bilgi, Kuranda, Rabbin meleklere, Ben, balktan, ilenebilen kara topraktan bir insan yaratacam. Onu yapp ruhumdan flediimde ona secdeye kapann, demiti, (Hicr, 15:28-29) eklinde verilmitir. Ancak bunlara ahid olduktan sonra, Cem (Ahadiyet) makam hasl olur.

Bu bilgi seviyesine gelene dek, her admda, her nefeste, her an tm davranlar, gecede gndz aramak, gndzde geceyi gzlemek eklinde; ve Kurandaki, Ona benzer hibir ey yoktur, (ura, 42:11) sesleniini hedef alarak, Onu hem tenzih hem de tebih ederek, iki ilemi bir arada yaparak gerekleecektir. Bu makamda ne Hak vardr, ne de halk. eklin tamamen ortadan kalkt makamdr. Bu bilgi seviyesini Kuran bizlere yle beyan eder: O her eyden ncedir; kendisinden sonraya hibir eyin kalmayaca Sondur. Varl aikardr, gerek mahiyeti insan iin gizlidir. O her eyi bilir, (Hadid, 57:3).

Bu makamn ycelii, kendisine halife kld kullar, baknz nasl davet ediyor!

Evvel de Odur, Ahir de Odur, Zahir de Odur, Batn da Odur. Senin Ondan hi korkun yok mudur?

Bu makama kacak olan kullar da, makamn tadna varanlarn elinde tesbih ve seccadeyi grerek, Senin korunduun eyi bize ret de, biz de Onunla korunalm, diye istekte bulunurlar.

Bu ksa sohbet, Allahn Zatna ait srlar anlama, bilme duygusuyla dolu olanlarn, Kudsi ruhla kuvvet bulduklarn hatrlatyor.

Nedir bu? Ne demek istedik? Bakalm Kuran nasl bir yant veriyor: De ki: Ben de ancak sizin gibi bir insanm, ancak bana Rabbinizin tek bir ilah olduu vahyolunuyor. Rabbine kavumay uman kimse, yararl i ilesin ve Rabbine kullukta hi ortak komasn, (Kehf, 18:110).

Ayette geen vahiy iin, Muhyiddin Arabinin Nurlar Hazinesi kitabndan, Muhammed Valsann tercmelerine bakalm. Ne diyor?

Kurandaki Nur, Allahu Tealann Zatndan olup, Kadimdir.

Kudsi hadisteki nur, Resulullahn ruhundandr. Kadim deildir.

Kudsi olmayan hadisteki nur ise, Resulullahn Zatndandr.

O halde, bu nur, kaynak bakmndan farkllk gsterir. Ruhun nuru, Hak Tealaya; Zatn nuru ise mahlukata baldr. Yine ayn eserden, Do. Dr. Ali Yardmn bu konudaki bilgilerini sizlere aktaralm. yle diyor: Kuran, Necm Suresi 3-4. ayete gre, O, kendiliinden konumamaktadr. Onun konumas ancak bildirilen bir vahiy iledir. O halde Hz. Peygamberin kendisine zuhur eden her ey, ilahi kaynakldr. Bu ilahi bilgi, Hz. Peygamber aracl ile, Kuran- Kerim, Kudsi Hadis, Rabbani Hadis, lahi Hadis ve Hadis-i erif eklinde sergilenmitir.

Renksizlemek

Kuran, Allah bir insanla ancak vahiy suretiyle veya perde arkasndan konuur, yahut bir eli gnderir: izniyle dilediini vahyeder. Dorusu o ycedir, Hakimdir, (ura, 42:51) diyerek, bizleri vahiy konusunda dncelere sevkediyor. te kul, yukarda bahsedilen nur aracl ile Allah bilmeye ynelebilir. Bu bilgi de basiret gz nn almasyla olacaktr. Kurann mucizevi srlar, baka trl renilemez ve anlalamaz. Allahn verdii iki gz, iki kulak, akl, dnce ve kalbin birlikte, eksiksiz almasyla, kii dille sylediini gnlden tasdik edebilir, uygulayabilir. Bunun en gzel yolunu Kuran ile beyan edelim: Allaha kar gelmekten saknanlar, eytan tarafndan bir vesveseye uraynca, Allah anarlar ve hemen gerei grrler, (Araf, 7:201).

O halde, hep birlikte yle yapalm: Kendimize zor gelen bir durumla karlanca, ondan kamayalm. Onu, bizim renmemiz gerekli bir renk

olarak grelim. Bilelim ki, o rengin ayns bizde var. Eer o rengin altna girecek olursak bizdeki e renk, onunla birleip renksiz hale gelecektir.

Bylelikle Onun verdii renge uyarak, tm renklerde yoklua erimi ve yukarda sz geen makamlara, bilgilere sahip olmu olacaz. Bu gc hep beraber, Kurandaki, Allah kiiye ancak gcnn yetecei kadar ykler, (Bakara, 2:286) kelamndan alalm.

te o zaman bizler, Onun arzulad kul olacaz. Onun tarafndan istenilen, Kurandaki, Allah onlardan honut olmutur, onlar da Allahtan honut olmulardr, bu byk kurtulutur, (Maide, 5:119) sesleniiyle Saidlie eriilecektir. Allah kulundan raz olduunda, Ben onun gren gz, iiten kula, tutan eli olurum, der. Bu kullar, gnei ilerinde dodurup parlam ve Ondan bir k haline gelmilerdir. Bu konumda ise Hak, grnen olmutur, halk da onunla perdelenmitir. Hakkn tm isim ve sfatlar, onun iitme, grme kuvveti ve tm nisbet ve idrakleri haline gelmitir.

Kurann syledii gibi, Canlar bedenlerle birletii zaman, (Tekvir, 81:7) bu k ortaya kacaktr. Siz, daima objektif olmaya aln tm yaamnzda. Ona, objektif olabildiimiz lde varabileceimize inanalm. Yine una ok iyi bir ekilde inanmalyz ki Allah, kullarnda ayrm yapmadan onlara yakn olmutur. Kuranda da bizlere bunu ak bir ekilde beyan etmitir: Nerede olursanz olun, O sizinle beraberdir. Allah yaptklarnz grr, (Hadid, 57:4).

Bizim bu mutlulua erimemiz, Onun dileiyle, Onun davetiyle, Onu istememizle olacaktr. Pekiyi, biz kullarn bu konuda dua ve istekleri nasl olacak?

Hemen, Kuran ile yant verelim. Ruhun inceliklerine ve hakikatine ulamak istiyorsanz, Ey nananlar! Peygambere, Bizi de dinle demeyin. Bizi gzet deyin ve dinleyin, inkar edenlere elem verici azap vardr, (Bakara, 2:104). Yine nemli bir dier husus da, hak ile batln ayrdedilmesidir. Bunlar, ok ince konular olup, zerinde titizlikle durulmas gerekir.

Hakikate erimek, kesinlikl