1

ÜNİTE

Öğretmen Diyor ki! Bu ünitede, elektronik ticaretin vergilendirilme-sine ilişkin görüşler, çalışmalar, gelir üzerinden alınan vergiler öğre-nilecektir.

Önceki Sınavlarda Çıkan Soru Adedi

Ara Sınav Dönem Sonu

– 3 - 4

ElEktronik ticarEt vE vErgilEndirmEKüreselleşme; ekonomik, toplumsal ve kültürel alanlarda kimi değerlerin yerel ve ulusal sınırları aşa-

rak dünya genelinde yayılımını ifade eder. Küreselleşme, yarım yüzyıldan beri dünyada refaha katkı-sı olan ekonomilerin kendi aralarında artan orandaki serbestliğin ve bütünleşmenin devamı olmaktadır.

Elektronik ticaret, mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları üzerinden yapılmasıdır. Elektronik ticaret, ticari işlemlerden biri veya tamamının elekt-ronik ortamda gerçekleştirilmesi yoluyla reklam ve pazar araştırması, sipariş ve ödeme ile teslim olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.

ElEktronik ticarEt vE vErgilEmE

Elektronik ortamda yapılan ticaretin nasıl vergilendirileceği konusu hem ulusal hem de uluslarara-sı düzeyde yoğun bir biçimde tartışılmaktadır. Bilişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler karşısın-da mevcut vergisel düzenlemeler yetersiz kalmaktadır. Bunun en önemli nedenlerinden birisi de elektro-nik ticaretin coğrafi sınırları ortadan kaldırmasından dolayı, devletlerin kendi yasal düzenlemelerinin ye-ni ekonominin oluşturduğu küresel ticaret şeklinin ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalmasıdır. Hatta bu konuda sadece vergisel alanda değil diğer alanlarda da sorunlar yaşanmaktadır. Türkiye açısından ya-şanan sorunlara çözüm bulunması ve özellikle elektronik ticaretin yasal zeminin oluşturulması amacıyla 23.10.2014 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından kabul edilen 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ile elektronik ticarete ilişkin esas ve usuller düzenlenmiş olup, söz konusu Kanun kapsamına, ticari iletişim, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumluluk-ları, elektronik iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeler ile elektronik ticarete ilişkin bilgi verme yükümlü-lükleri ve uygulanacak yaptırımlar girmektedir.

Kanun hükümlerinin uygulanması açısından önem arz eden ve anılan Kanunda yer alan bazı kav-ramlar şu şekildedir:

➣ Elektronik ticaret: Fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çevrim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyet.

➣ Ticari iletişim: Alan adları ve elektronik posta adresi dışında, mesleki veya ticari faaliyet kapsa-mında kazanç sağlamaya yönelik olarak elektronik ticarete ilişkin her türlü iletişim.

➣ Ticari elektronik ileti: Telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kay-dedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hizmeti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletiler.

➣ Hizmet sağlayıcı: Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişiler. ➣ Aracı hizmet sağlayıcı: Başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik tica-ret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişiler.

ELEKTRONİK TİCARET VE VERGİLENDİRME 6

Kitap güncellemelerini ve değişikliklerini “www.muratyayinlari.com” internet sitemizin DUYURULAR bölümünden takip edebilirsiniz.

ELEKTRONİK TİCARET8041 - İşLETME yÖNETİMİ 4. yARıyıL KİTABıMıZıN

“ELEKTRONİK TİCARET” DERSİ’NİN 6. ÜNİTESİ AÖF KİTApLARıNDAKİ DEğİşİKLİKLERDEN DOLAyı KıSMEN DEğİşTİRİLMİşTİR.

ELEKTRONİK TİCARET

2

Elektronik ticaretin vergilendirilmesine ilişkin tartışmaların ve/veya görüşlerin temel olarak dört noktada yoğunlaştığı görülmektedir. Bunlar:

➣ Elektronik Ticarete Konu İşlemler Vergilendirilmemeli Görüşü: Bu görüşün esas olarak inter-net ortamını adeta bir serbest ticaret alanı olarak gördüğünü ve elektronik ticaret üzerinde hiçbir verginin uygulanmaması gereğini savunduğunu söyleyebiliriz. Vergi adaleti ve verginin genelliği ilkelerine aykırılığı, bu görüşe getirilen en önemli eleştiridir.

➣ Elektronik Ticaret İçin yeni Vergiler Uygulanmamalı, Bu Alanda Mevcut Vergi Rejiminin Uygulanmasına Devam Edilmelidir Görüşü: Vergi düzenlemelerinin mevcut yapısıyla bu alan-da birtakım kanuni boşluklar taşıması, bu sayede mükelleflere vergi kaçırma ve vergiden kaçın-ma için uygun zemin hazırlaması, ilgili yaklaşımın en fazla eleştirilen noktasıdır.

➣ Mevcut Ulusal ve Uluslararası Vergi Hukuku Düzenlemelerine, Elektronik Ticarette Özgü yeni Hükümler Eklenmeli, Bu Konuda Gerekiyorsa yeni Vergiler yürürlüğe Konulmalıdır Görüşü: Görüşü eleştirenler, vergi sistemlerinin zaten yeterince karmaşık bir yapıda olduğunu, yeni kurallarla bu yapının içinden çıkılmaz bir hale getirilmemesi gereğini savunmaktadır.

➣ Elektronik Ticaret İçin Elektronik Ortamda Transfer Edilen Bilgi Esas Alınarak “Bit Vergisi” Uygulanmalıdır Görüşü: Bilindiği üzere BİT (Biniry Digit), bilgisayar dilinde en küçük enformas-yon birimini belirtmek için kullanılan bir kavramdır. Bu çerçevede BİT Vergisi önerisi, sayısal-laştırılmak suretiyle dijital ortamda transfer edilen verilerin, sahip olduğu boyutla orantılı şekilde vergiye tabi tutulması esasına dayanmaktadır.

ElEktronik ticarEtin vErgilEndirilmESindE gÖZ ÖnÜnE alInmaSI gErE-kEn tEmEl ilkElEr

Türkiye’nin de 2 Ağustos 1961 tarihinden itibaren üye olduğu OECD’nin, 6-8 Ekim 1998 tarihlerin-de Ottowa’da gerçekleştirilen “Sınırsız Bir Dünya: Elektronik Ticaretin Potansiyelinin Farkına Varılması’’ adlı Bakanlar Komitesi toplantısında tartışılan dört temel konudan biri vergilendirme olmuştur. Bu top-lantı kapsamında Avrupa Birliği ve ABD de dâhil olmak üzere pek çok tarafın görüşü alınmış ve toplan-tı sonucunda, elektronik ticaretin vergilendirilmesi konusunda uluslararası düzlemde atılan en önemli adım olarak nitelendirebileceğimiz 8 Ekim 1998 tarihli Bakanlar Komitesi tarafından onaylanan “Elektro-nik Ticaret: Vergilendirme Koşulları Çerçevesi’’ isimli raporu yayımlamıştır.

Raporda, gelişen iletişim imkânları ve bilgiye erişim kolaylığının vergi mükelleflerini bilgilendirmek için kullanılması gerekliliği, vergi mükellefiyeti kayıt ve beyanname yükümlüğünün yerine getirilmesinin basitleştirilmesi, elektronik belgelerin değerlendirmeye alınmasının sağlanması gerekliliğine işaret edil-mektedir.

Bu toplantıda, elektronik ticaret, vergilendirilme konusunda geleneksel yollarla yapılan ticaretten farklı görülmemiş ve bu nedenle de mal ve hizmetlerin vergilendirilmesine ilişkin genel kurallar olan ta-rafsızlık, sadelik ve basitlik, etkinlik ve adalet, esneklik, idare ve uyum maliyetlerinin düşük olması ve çif-te vergilendirilmeden kaçınılması gibi prensiplerin (ilkelerin), elektronik ticarete konu olan ürünler için de geçerli olması kabul edilmiştir. Kabul edilen bu ilkelerin temel unsurları şu şekildedir:

TarafsızlıkBu prensibe göre elektronik ticaret üzerine konulacak vergiler, elektronik ticaret ile elektronik olma-

yan ticaret yapanlar arasındaki rekabet eşitliğini devam ettirmelidir. Başka bir ifade ile elektronik ortam-da mal ve hizmet sunanlar geleneksel bir şekilde mal ve hizmet sunanlardan farksız bir şekilde vergi-lendirilmelidir.

Sadelik ve BasitlikElektronik ticaretin vergileme rejimi sade ve şeffaf olmalıdır. Vergilemenin mükelleflere ve vergi ida-

resine getireceği külfet en az düzeyde tutulmalı ve yapılan işlemin vergisel sonuçları önceden bilinebil-melidir.

EtkinlikVergileme rejimi etkin olmalıdır. Bu özelliğin sağlanması için de değişikliklere açık, esnek ve dina-

mik bir yapı tercih edilmelidir. Elektronik ticaretin temel altyapısını oluşturan bilişim teknolojisindeki de-ğişim hızı dikkate alındığında, durağan bir yapı ile sorunun çözümlenemeyeceği ortadadır. Elektronik ti-caret de vergileme uygun zamanda uygun vergi miktarı sağlamalıdır.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

3

EsneklikBu prensibe göre vergi sistemi, teknolojik ve ticari alandaki gelişmeleri kavrayabilecek; bu sayede

ortaya çıkabilecek yeni gelir unsurlarını vergilendirebilecek, pozitif bir esnekliğe sahip olmalıdır. Gele-neksel ticaretin bu yeni şeklinin vergi gelirlerinde bir aşınmaya sebep olmaması için, vergi sisteminin es-nekliği yüksek vergilerden oluşturulması gerekmektedir.

Çifte Vergilendirmenin Önüne GeçilmesiElektronik ticaretin vergilendirmesinde çifte vergilendirmeme ilkesine uymak önem taşımaktadır. Çif-

te vergilemeden kaçınma, tüketim vergilemesini düzenleyen genel ilke olup elektronik ticaretin gelişme-si ile doğrudan ilgilidir.

Diğer İlkelerYukarıda belirtilen ilkelerin yanı sıra oluşturulacak vergi sisteminde tüketici gizliliği sağlanmalı ve

sürdürülmelidir. Elektronik ticarette gizliliğin sürdürülmesi satıcılar ve hükümetin bilgiyi istenmeyen bir şekilde kullanabileceğinden korkan tüketiciler için önemlidir. Satıcılar, tüketicilerden topladıkları bilgiyi nasıl kullandıkları konusunda çok duyarlıdırlar. Yabancı ülkelerdeki kanunlar özel bilginin kullanımı ve transferi üzerine katı sınırlamalar koymaktadırlar. Bundan dolayı, bir vergi sistemi bir tüketicinin özel bil-gi vermeme hakkını dikkate almak zorunda kalacaktır. Vergi sistemi bu şekilde şekillenmelidir. Satıcıla-ra mümkün olduğunca eşit muamele edilmelidir. Sistem, satışın nasıl yapıldığına dayalı bir ayrım yap-mamalıdır.

ElEktronik ticarEtin vErgilEndirilmESiVergi alacağı veya mükelleflerin vergi borçları, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın ortaya

çıkması ve hukuki durumun tamamlanması ile doğar.Gelir üzerinden alınan vergilerde (dolaysız vergiler) uluslararası vergilendirme prensibi iki temel nok-

tada, kaynak ve ikametgâh esasına dayanmaktadır.Başta katma değer vergisi olmak üzere harcama üzerinden alınan vergilerde ise ülkemizde de ka-

bul gören uluslararası vergilendirme prensibi “varış ilkesi’’ esasıdır. Varış ülkesinde vergilendirme, itha-latın vergilendirildiği, ihracatta vergi iadesi sisteminin bulunduğu, başka bir deyişle ihracatın vergiden is-tisna tutulduğu bir sistemdir. Bu sistemde ihraç edilen mal tamamen katma değer vergisi yükünden arın-dırılmaktadır. İhracattan vergi alınmazken ihracatçının ihraç ettiği mal için ödediği katma değer vergile-ri kendisine iade edilmektedir.

Elektronik Ticaretin Vergilendirilmesinde Gelir Üzerinden Alınan VergilerGelir üzerinden alman vergiler, gelir ve kurumlar vergisidir. Gelir Vergisi Kanununun, gelir kavramı-

na e- ticaret ve geleneksel ticaret açısından farklı bir tanımlama getirmemiş olması, e-ticaretin, sanal ortamda gerçekleşen ve gerçek kişilerin bir takvim yılında ticari ve mesleki faaliyetlerden elde ettiği ka-zançların net toplamı üzerinden vergilendirilmesi gerektiği sonucunu doğurmuştur. Nitekim 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun 1. maddesinde yer alan; “Gelir, bir gerçek kişinin, bir takvim yılı içinde elde et-tiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.” hükmü yukarıdaki görüşün dayanağını oluşturmaktadır.

MükellefiyetTürk vergi hukuku terminolojisiyle kişiler ya “tam yükümlü” (tam mükellef) ya da “dar yükümlü” (dar

mükellef) oldukları için vergi öderler. Bu tasnif vergilendirilecek geliri hem yükümlüleri hem de kayna-ğı itibariyle ayırabilmek için kullanılır. Tam yükümlüler gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında el-de ettikleri gelirin tümü üzerinden vergilendirilirler. Dar yükümlüler ise sadece Türkiye içinde elde ettik-leri gelir üzerinden vergi öderler.

Bilindiği gibi uluslararası vergi hukukunda mükellefiyet iki farklı yaklaşıma göre belirlenmektedir. Bunlardan birincisi “kaynak ilkesi”, ikincisi ise “ikametgâh ilkesi”dir. Kaynak ilkesinde gelirin kaynağını oluşturan ülkelerin kendi ulusal sınırları içinde elde edilen gelirleri vergilendirme hakkına sahip oldukla-rı kabul edilmektedir. İkametgâh ilkesinde ise gerçek kişilerin ve kurumların yerleşik oldukları yer, birta-kım objektif dış belirtilerden hareket edilerek belirlenmeye çalışılır.

Buna göre tam mükellefiyet, mükelleflerin hem yerleşik oldukları ülkede hem de diğer ülkelerde el-de ettikleri gelirler üzerinden vergilendirilmeleri anlamını taşımaktadır. Dar mükellefiyet ise kişilerin yer-leşik oldukları ülke dışında elde ettikleri gelirler dolayısıyla, sadece bu gelirlerle sınırlı olarak söz konu-su gelirleri elde ettikleri ülke tarafından vergilendirilmelerini ifade etmektedir.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ELEKTRONİK TİCARET

4

Elektronik Ticaret ve Tam MükellefiyetBilişim teknolojilerinin sunduğu yeni olanaklara dayanan elektronik ticaretin vergilendirilmesinde

mükellefiyetin belirlenmesi konusu ilk defa OECD tarafından 1998 yılında Kanada’nın Ottawa kentinde yapılan geniş katılımlı toplantıda ele alınmış ve mükellefiyetin belirlenmesinde ikametgâh (yerleşiklik) esasının kabul edilmesinin gerektiği oy çokluğu ile savunulmuştur.

Elektronik Ticaret ve Dar MükellefiyetElektronik ticaret alanında dar mükellefiyetin tespiti en çok ticari ve serbest meslek kazançlarının

vergilendirilmesinde önem taşımaktadır. OECD model vergi anlaşmasının “Ticari Kazançlar” başlıklı ye-dinci maddesinin ilk bendinde; dar mükellef statüsündeki mükelleflerin ticari kazançlarının, kazancın el-de edildiği ülkede vergilendirilmesi, söz konusu kazancın bir iş yeri vasıtasıyla elde edilmiş olmasına bağlanmıştır. Yine serbest meslek kazançlarının vergilendirilmesi ise aynı model kanunun 14. madde-sinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, serbest meslek kazançlarının kazancın elde edildiği ülkede vergilendirilmesi serbest meslek faaliyetine düzenli olarak tahsisli bir yerin bulunması şartına bağlan-mıştır. Alman bu kararlar söz konusu gelirlerin vergilendirilmesinde sabit konumlu bir iş yerinin varlığı-nın önemini arttırmıştır.

Elektronik Ticaret ve İşyeri KavramıKurumlar Vergisi Kanunu sermaye şirketlerini, kooperatifleri, iktisadî kamu kuruluşlarını, dernek ve-

ya vakıflara ait iktisadî işletmeleri ve iş ortaklıklarını verginin yükümlüsü olarak kabul eder. Gelir vergi-sinde olduğu gibi kurumlar vergisinde de hem yerleşim yeri hem de kaynak esası, tam ve dar yüküm-lülük ayrımı için uygulanmaktadır. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 3. maddesine göre, Kanun kapsamına giren kurumlardan “kanunî veya iş merkezi Türkiye’de bulunanlar” tam yükümlü olarak, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilirler. Söz konusu kurumların kanunî ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye’de bulunmayanlar, dar yükümlü olarak, sade-ce Türkiye’de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirilirler.

“Kanuni merkez” vergiye tâbi kurumların kuruluş kanunlarında, tüzüklerinde, ana statülerinde veya sözleşmelerinde gösterilen merkezdir. “İş merkezi” ise iş bakımından işlemlerin fiilen toplandığı ve yö-netildiği merkezdir.

Elektronik ticarette elde edilen gelirin niteliğinin hangi gelir unsuru olarak kabul edildiği vergilendir-me açısından önemlidir. OECD tarafından bu kapsamda ortaya atılan ilk görüşe göre, elektronik ticaret-te sayısallaştırılmış ürünlerden elde edilen gelirler, firma kârı olarak kabul edilmelidir. Diğer görüşe göre bu gelirler, gayri maddi hak bedeli (royalti) olarak kabul edilmelidir. Gayri maddi hak bedeli, “edebi, sa-natsal veya bilimsel eserler üzerindeki her nevi telif hakkının (copyright), her nevi patentin, alamet-i fa-rikanın, desen veya modelin, planın, gizli formülün veya üretim yönteminin ya da sınai, ticari veya bilim-sel tecrübeye ilişkin bilginin kullanılması ya da kullanma hakkı karşılığı olarak yapılan her türlü ödeme” şeklinde ifade edilir. Sonuç olarak ticari kazanç, bir iş yeri aracılığıyla elde ediliyorsa vergilendirme hak-kı kaynak ülkesine aittir. Gayri maddi hak bedellerindeki vergilendirme hakkı, OECD model anlaşması bağlamında ikamet ülkesine ait kabul edilir. Türkiye’nin taraf olduğu çifte vergilendirmeyi önleme anlaş-malarında bu hak, kaynak yeri ülkesi ve ikamet ülkesi arasında paylaşılmaktadır.

OECD Model Anlaşması, kaynak ülkesinin ticari kazançları vergilendirmesini, kazancın bir işyeri aracılığıyla elde edilmesini ve matrahın belirlenmesini kurala bağlamaktadır. Gelir ve kurumlar vergisi-ni düzenleyen kanunlarda da matrahın nasıl belirleneceği açıkça düzenlenmektedir. Transfer fiyatlan-dırması, vergiden kaçınma ve vergi cennetlerine yönelme sorunları da bu kapsamda işaret edilebilecek diğer sorunlardır.

ElEktronik ticarEtin vErgilEndirilmESindE Harcamalar ÜZErindEn alI-nan vErgilErHarcamalar üzerinden alman vergiler, üretilen, tüketilen, satılan mal ve hizmetler veya çeşitli mu-

ameleler üzerinden alman vergiler olup tüketim vergisi, istihsal vergisi ve muamele vergisi gibi isimler-le de anılmaktadır.

Bu vergilerden katma değer vergisi ve gümrük vergisi, genel tüketim vergisi niteliği taşırken ban-ka ve sigorta muameleleri vergisi ise özel tüketim vergisi özelliğini taşır. Konusu mal ve hizmet teslimi-ne hukukilik kazandırmak için düzenlenen belgeler olan damga vergisi, aracılık hizmetleri vergisi ola-rak da bilinmektedir.

Harcamalar üzerinden alman vergilerden özellikle katma değer vergisi geleneksel ortamda veya elektronik olarak yapılan mal ve hizmet ticareti üzerinden tarh edilmesi gereken önemli bir tüketim ver-gisidir.

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

5

Katma Değer VergisiTürk Vergi Kanunlarından olan Katma Değer Vergisi Kanununda verginin konusu mükellefi ve tes-

lim ve teslim sayılan haller, hizmet ve hizmet sayılan haller, vergiyi doğuran olay Kanunun ilk on mad-desinde düzenlenmiştir.

Katma değer vergisi, yükümlünün ülke içindeki mal teslimleri ve / veya hizmet ifalarına ya da ithala-ta uygulanmaktadır. Katma Değer Vergisi Kanununun 1. maddesinde verginin konusunu teşkil eden iş-lemler üç bent halinde sayılmıştır. Türkiye’de yapılmak şartıyla katma değer vergisi konusunu oluştu-ran işlemler sırasıyla,

➣ Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler, ➣ Her türlü mal ve hizmet ithalatı, ➣ Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler:...”

İşlemlerin Türkiye’de yapılmasından kasıt, anılan kanunun 6. maddesinde, ➣ Malların teslim anında Türkiye’de bulunmasını, ➣ Hizmetin Türkiye’de yapılmasını veya hizmetten

Türkiye’de faydalanılmasını, ifade eder.” şeklinde tanımlanmıştır.Malların teslim anında Türkiye’de bulunması işlemin Türkiye’de yapıldığını göstermektedir. Ancak

hizmetler açısından durum biraz karışık olmakla birlikte madde hükmünde belirtilen bu şartlar birlikte aranmaksızın herhangi birisinin mevcut olması halinde işlem Türkiye’de yapılmış sayılmaktadır. İşlemin Türkiye’de yapılmış kabul edildiği haller şu şekildedir:

• Hizmetin ifa edildiği yer Türkiye, faydalanma Türkiye• Hizmetin ifa edildiği yer Türkiye, faydalanma yabancı ülke• Hizmetin ifa edildiği yer başka ülke, faydalanma TürkiyeYukarıda bahsedilen hallerin gerçekleşmesi durumunda yapılan işlem katma değer vergisinin konu-

suna girmiş olmaktadır.

Gümrük VergisiGümrük vergisinin konusu, Türkiye’ye ithal edilen eşyalar; mükellefi ise ithal edilen eşyanın mal sa-

hibidir. Bu kapsamda düzenlemeler getiren 4458 sayılı Gümrük Kanunu, AB mevzuatına uyum çalışma-larının bir parçası olarak 2000 yılında yürürlüğe konulmuştur. Gümrük vergisinin konusu yalnızca eşya-lar olup hizmetler bu verginin kapsamı dışında tutulmuştur. Bu sebeple elektronik ticaret kapsamında gerçekleştirilecek hizmetler, bu vergi açısından bir problem teşkil etmeyecektir.

Banka ve Sigorta Muameleleri VergisiBanka ve sigorta şirketlerinin her ne şekilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dola-

yısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar, banka ve si-gorta muameleleri vergisinin konusuna girmektedir.

Damga VergisiBir harcama vergisi olan damga vergisi, üretim aşamasından tüketim aşamasına kadar el değişti-

ren; mal, servet ve hizmet unsurlarına hukukilik kazandırmak için düzenlenen her türlü kâğıtlar ve bel-geler üzerinden alınır. Bir başka ifadeyle verginin konusunu mal teslimine ve hizmet ifasına hukukilik ka-zandırmak için düzenlenen kâğıtlar ve belgeler oluşturur. Damga Vergisi Kanunu kapsamındaki kâğıtlar, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen bir işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hu-susu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler ile elektronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturulan belgeleri ifade eder.

vErgi idarESi vE ElEktronik ticarEtElektronik ticaretin gerçekleştiği internet ortamı birçok açıdan vergi denetimini güçleştirecek özellik-

ler taşımakta ve bunun sonucu olarak da vergi kaçırma ve vergiden kaçınmaya elverişli bir ortam yarat-maktadır. Elektronik ticaret faaliyetlerinin gerçekleştirildiği elektronik ortamlar işletmeler ve şahıslar açı-sından gerçek olmayan kimlikler altında gerçekleştirilebildiği ve mükelleflerin gerçek kimliklerinin tes-pit edilebilmesi hususu da iyice zorlaştığı için vergi idareleri açısından olumsuzluklar oluşturmaktadır.

MUR

AT

YAYIN

LARI

M

URAT

YA

YINLA

RI

ELEKTRONİK TİCARET

6

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

AÇıKLAMALı SORULAR

1. Aşağıdakilerden hangisi ekonomik, top-lumsal ve kültürel alanlarda kimi değerle-rin yerel ve ulusal sınırları aşarak dünya genelinde yayılmasını ifade eder?

A) KüreselleşmeB) GelenekC) ÖrfD) TicaretE) İnternet

AÇıKLAMAKüreselleşme; ekonomik, toplumsal ve kültürel alanlarda kimi değerlerin yerel ve ulusal sınırla-rı aşarak dünya genelinde yayılımını ifade eder. Küreselleşme, yarım yüzyıldan beri dünyada refa-ha katkısı olan ekonomilerin kendi aralarında ar-tan orandaki serbestliğin ve bütünleşmenin deva-mı olmaktadır.

yANıT: A

2. Fiziki olarak karşı karşıya gelmeksizin elektronik ortamda gerçekleştirilen çev-rim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliye-te ne ad verilir?

A) Mal ve hizmet transferiB) Elektronik ticaretC) Sanal ticaretD) Uluslararası ticaretE) Dijital ticaret

AÇıKLAMAElektronik ticaret, fiziki olarak karşı karşıya gel-meksizin, elektronik ortamda gerçekleştirilen çev-rim içi iktisadi ve ticari her türlü faaliyettir.

yANıT: B

3. Telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kaydedici sis-temler, elektronik posta, kısa mesaj hiz-meti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaç-larla gönderilen veri, ses ve görüntü içe-rikli iletilere ne ad verilir?

A) Dijital iletiB) Çevrim dışı iletiC) Bilgisayar destekli iletiD) Ticari elektronik iletiE) Toplu ileti

AÇıKLAMATicari elektronik ileti, telefon, çağrı merkezleri, faks, otomatik arama makineleri, akıllı ses kay-dedici sistemler, elektronik posta, kısa mesaj hiz-meti gibi vasıtalar kullanılarak elektronik ortamda gerçekleştirilen ve ticari amaçlarla gönderilen veri, ses ve görüntü içerikli iletilerdir.

yANıT: D

4. Başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyet-lerin yapılması için elektronik ticaret orta-mını sağlayan gerçek ve tüzel kişilere ne ad verilir?

A) MüteşebbisB) Hizmet sağlayıcıC) Aracı hizmet sağlayıcıD) YouTuberE) Blogger

AÇıKLAMAAracı hizmet sağlayıcı, başkalarına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılması için elektronik ticaret ortamını sağlayan gerçek ve tüzel kişilerdir.

yANıT: C

7

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

5. Bilgisayar dilinde en küçük enformasyon birimini belirtmek için kullanılan kavrama ne denir?

A) TİBB) İTBC) BİTD) CİTE) TİC

AÇıKLAMA“BİT” bilgisayar dilinde en küçük enformasyon biri-mini belirtmek için kullanılan kavramdır.

yANıT: C

6. Vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın ortaya çıkması ve hukuki durumun tamamlanmasına ne denir?

A) Vergi alacağı veya mükelleflerin vergi borçları

B) TarhC) TahakkukD) TebliğE) Tahsil

AÇıKLAMAVergi alacağı veya mükelleflerin vergi borçları, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın orta-ya çıkması ve hukuki durumun tamamlanmasıdır.

yANıT: A

7. Başta katma değer vergisi olmak üzere ül-kemizde de kabul gören uluslararası ver-gilendirme prensibi aşağıdakilerden han-gisidir?

A) İkametgâh ilkesiB) Varış ilkesiC) Kaynak ilkesiD) Şahsilik ilkesiE) İhtiyatlılık ilkesi

AÇıKLAMABaşta katma değer vergisi olmak ülkemizde de kabul gören uluslararası vergilendirme”varış ilke-si” prensibidir.Varış ülkesinde vergilendirme, itha-latın vergilendirildiği, ihracatta vergi iade-si siste-minin bulunduğu, başka bir deyişle ihracatın vergi-den istisna tutulduğu bir sistemdir.

yANıT: B

8. Aşağıdakilerden hangisi gelir üzerinden alınan vergilerden biridir?

A) KDVB) MTVC) Gelir VergisiD) Emlak VergisiE) Damga Vergisi

AÇıKLAMAGelir üzerinden alınan gelir ve kurumlar vergisidir.

yANıT: C

ELEKTRONİK TİCARET

8

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

9. Gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dı-şında elde ettikleri gelirin tümü üzerinden vergi ödeyenlerin mükellefiyet türü aşağı-dakilerden hangisidir?

A) Dar mükellefB) Tam mükellefC) Kısıtlı mükellefD) Ayrıcalıklı mükellefE) Karma mükellef

AÇıKLAMAGerek Türkiye içinde gerekse Türkiye dışında el-de ettikleri gelirin tümü üzerinden vergi ödeyenle-re tam mükellef denir.

yANıT: B

10. Aşağıdakilerden hangisinde gelirin kay-nağını oluşturan ülkelerin kendi ulusal sı-nırları içinde elde edilen gelirleri vergilen-dirme hakkına sahip oldukları kabul edil-mektedir?

A) Kaynak İlkesiB) İkametgah İlkesiC) Genellik ilkesiD) Varış ülkesi ilkesiE) Şahsilik İlkesi

AÇıKLAMABilindiği gibi uluslararası vergi hukukunda mü-kellefiyet iki farklı yaklaşıma göre belirlenmekte-dir. Bunlardan birincisi “kaynak ilkesi”, ikincisi ise “ikametgâh ilkesi”dir. Kaynak ilkesinde gelirin kay-nağını oluşturan ülkelerin kendi ulusal sınırları içinde elde edilen gelirleri vergilendirme hakkına sahip oldukları kabul edilmektedir.

yANıT: A

11. Bilişim teknolojilerinin sunduğu yeni ola-naklara dayanan elektronik ticaretin ver-gilendirilmesinde mükellefiyetin belirlen-mesi konusu ilk defa OECD tarafından 1998 yılında Kanada’nın Ottawa kentin-de yapılan geniş katılımlı toplantıda ele alınmıştır. Mükellefiyetin belirlenmesin-de aşağıdaki hangi esasının kabul edil-mesinin gerektiği oy çokluğu ile savunul-muştur?

A) ikametgâh esasıB) Kaynak esasıC) Genellik esasıD) Varış ülkesi esasıE) Şahsilik esası

AÇıKLAMABilişim teknolojilerinin sunduğu yeni olanaklara dayanan elektronik ticaretin vergilendirilmesinde mükellefiyetin belirlenmesi konusu ilk defa OECD tarafından 1998 yılında Kanada’nın Ottawa ken-tinde yapılan geniş katılımlı toplantıda ele alınmış-tır ve mükellefiyetin belirlenmesinde ikametgâh esasının kabul edilmesinin gerektiği oy çokluğu ile savunulmuştur.

yANıT: A

12. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 3. madde-sine göre, kanun kapsamına giren kurum-lardan “kanunî veya iş merkezi Türkiye’de bulunanların mükellefiyet türü aşağıdaki-lerden hangisidir?

A) Kısıtlı mükellefB) Ayrıcalıklı mükellefC) Karma mükellefD) Dar mükellefE) Tam mükellef

AÇıKLAMAKurumlar Vergisi Kanunu’nun 3. maddesine göre, kanun kapsamına giren kurumlardan “kanunî ve-ya iş merkezi Türkiye’de bulunanların “ Tam yü-kümlü” olarak, gerek Türkiye içinde gerekse Tür-kiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üze-rinden vergilendirilirler.

yANıT: E

9

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

13. OECD tarafından bu kapsamda ortaya atı-lan ilk görüşe göre, elektronik ticarette sayısallaştırılmış ürünlerden elde edilen gelirlere ne ad verilir?

A) Firma karıB) MSiC) GMSİD) İradE) Kar payı

AÇıKLAMAOECD tarafından bu kapsamda ortaya atılan ilk görüşe göre, elektronik ticarette sayısallaştırılmış ürünlerden elde edilen gelirler firma kârı olarak ka-bul edilmelidir.

yANıT: A

14. Türkiye’de yapılmak şartıyla katma değer vergisi konusunu oluşturan işlemler ara-sında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest mes-lek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler

B) Her türlü mal ithalatıC) Her türlü hizmet ithalatıD) Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hiz-

metlerE) Her türlü mal ve hizmet ihracatı

AÇıKLAMAKatma değer vergisi, yükümlünün ülke içinde-ki mal teslimleri ve / veya hizmet ifalarına ya da ithalata uygulanmaktadır. Katma Değer Vergi-si Kanununun 1. maddesinde verginin konusunu teşkil eden işlemler üç bent halinde sayılmıştır. Türkiye’de yapılmak şartıyla katma değer vergisi konusunu oluşturan işlemler sırasıyla,• Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek fa-

aliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmet-ler,

• Her türlü mal ve hizmet ithalatı,• Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler.

yANıT: E

15. Banka ve sigorta şirketlerinin her ne şe-kilde olursa olsun yapmış oldukları bütün muameleler dolayısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar aşağıdaki vergi-lerden hangisinin konusunu oluşturur?

A) KDVB) ÖTVC) Damga VergisiD) Banka ve sigorta muameleleri vergisiE) Gelir vergisi

AÇıKLAMABanka ve sigorta şirketlerinin her ne şekilde olur-sa olsun yapmış oldukları bütün muameleler do-layısıyla kendi lehlerine her ne nam ile olursa ol-sun nakden veya hesaben aldıkları paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinin konusunu oluş-turur.

yANıT: D

ELEKTRONİK TİCARET

10

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

ÇÖZÜMLÜ DENEME SORULARı

1. Mal ve hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bil-gisayar ağları üzerinden yapılmasına ne ad verilir?

A) Mal ve hizmet transferiB) Elektronik ticaretC) Sanal ticaretD) Uluslararası ticaretE) Dijital ticaret

2. Alan adları ve elektronik posta adresi dı-şında, mesleki veya ticari faaliyet kapsa-mında kazanç sağlamaya yönelik olarak elektronik ticarete ilişkin her türlü iletişi-me ne ad verilir?

A) Ticari iletişimB) Elektronik iletişimC) Yerel iletişimD) Açık iletişimE) Kapalı iletişim

3. Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişilere ne ad verilir?

A) MüteşebbisB) Hizmet sağlayıcıC) Serbest meslek erbabıD) YouTuberE) Blogger

4. Elektronik ticaretin vergilendirilmesine ilişkin tartışmalar ve görüşler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Elektronik ticarete konu işlemler vergilen-dirilmemeli görüşü ,

B) Elektronik ticaret için yeni vergiler uygu-lanmamalı bu alanda mevcut vergi reji-minin uygulanmasına devam edilmelidir görüşü,

C) Mevcut ulusal ve uluslararası vergi huku-ku düzenlemelerine, elektronik ticarette özgü yeni hükümler eklenmeli, bu konu-da gerekiyorsa yeni vergiler yürürlüğe konulmalıdır görüşü,

D) Elektronik ticaret için elektronik ortamda transfer edilen bilgi esas alınarak “Bit Vergisi” uygulanmalıdır görüşü

E) Elektronik ticaret için elektronik ortamda transfer edilen bilgi esas alınarak “Bit Vergisi” uygulanmamalıdır

5. Mal ve hizmetlerin vergilendirilmesine ilişkin genel kuralların, elektronik ticare-te konu olan ürünler için de geçerli olması kabul edilmiştir. Bu ilkeler arasından aşa-ğıdakilerden hangisi yoktur?

A) TarafsızlıkB) Sadelik ve basitlikC) Etkinlik ve adaletD) EsneklikE) Yerellik

6. Gelir üzerinden alınan vergilerde (dolay-sız vergiler) uluslararası vergilendirme prensibi iki temel noktaya dayandırılmak-tadır. Bunlar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak sıralanmıştır?

A) Kaynak ve ikametgâh esasıB) Kaynak ve kişisellik esasıC) İkametgâh ve İhtiyatlılık esasıD) Kişisellik ve ihtiyatlılık esasıE) Varış ve kaynak esası

11

M

URAT

YA

YINLA

RI

MUR

AT

YAYIN

LARI

7. Aşağıdakilerden hangisi gelir üzerinden alınan vergilerden biridir?

A) KDVB) MTVC) Kurumlar VergisiD) Emlak VergisiE) Damga Vergisi

8. Bir gerçek kişinin, bir takvim yılı içinde el-de ettiği kazanç ve iratların safi tutarına ne denir?

A) İratB) SermayeC) KazançD) EmekE) Gelir

9. Sadece Türkiye içinde elde ettikleri gelir üzerinden vergi ödeyenlerin mükellefiyet türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dar mükellefB) Tam mükellefC) Kısıtlı mükellefD) Ayrıcalıklı mükellefE) Karma mükellef

10. Aşağıdaki ilkelerin hangisinde gerçek ki-şilerin ve kurumların yerleşik oldukları yer, bir takım objektif dış belirtilerden ha-reket edilerek belirlenmeye çalışılır?

A) Kaynak İlkesiB) İkametgah İlkesiC) Genellik ilkesiD) Varış ülkesi ilkesiE) Şahsilik İlkesi

11. Aşağıdakilerden hangisi Kurumlar vergisi mükelleflerinden biri değildir?

A) Sermaye şirketleriB) KooperatiflerC) İktisadî kamu kuruluşlarD) Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletme-

leriE) Komandite ortaklar

12. Aşağıdakilerden hangisi vergiye tâbi ku-rumların kuruluş kanunlarında, tüzükle-rinde, ana statülerinde veya sözleşmele-rinde gösterilen merkezdir?

A) Kanuni merkezB) İş merkeziC) Genel merkezD) ŞubeE) Temsilcilik

13. Aşağıdakilerden hangisi verginin hesap-lanabilmesi için verginin indirgendiği tek-nik-fiziksel ya da ekonomik-parasal bü-yüklüğü ifade eden kavramdır?

A) KDVB) İskontoC) MatrahD) Öz sermayeE) Yedek akçe

14. Aşağıdakilerden hangisi gümrük vergisi-nin konusu oluşturur?

A) Türkiye’ye ithal edilen eşyalarB) Türkiye’yeden ihraç edilen eşyalarC) Türkiye’ye ithal edilen ve Türkiye’den ih-

raç edilen eşyalarD) Türkiye’ye ithal edilen hizmetlerE) Türkiye’den ihraç edilen hizmetler

15. Üretim aşamasından tüketim aşaması-na kadar el değiştiren; mal, servet ve hiz-met unsurlarına hukukilik kazandırmak için düzenlenen her türlü kâğıtlar ve bel-geler üzerinden alınan vergi aşağıdakiler-den hangisidir?

A) KDVB) ÖTVC) Damga VergisiD) Banka ve sigorta muameleleri vergisiE) Gelir vergisi

ELEKTRONİK TİCARET

12

M

URAT

YA

YINLA

RI

ÇÖZÜMLÜ DENEME yANıTLARı

1. B Elektronik ticaret, mal ve hizmetlerin üre-tim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin bilgisayar ağları üze-rinden yapılmasıdır. Elektronik ticaret, ticari işlemlerden biri veya tamamının elektronik ortamda gerçekleştirilmesi yo-luyla reklam ve pazar araştırması, sipariş ve ödeme ile teslim olmak üzere üç aşa-madan oluşmaktadır.

2. A Ticari iletişim, alan adları ve elektronik posta adresi dışında, mesleki veya tica-ri faaliyet kapsamında kazanç sağlama-ya yönelik olarak elektronik ticarete iliş-kin her türlü iletişimdir.

3. B Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişilere hizmet sağla-yıcı denir.

4. E Elektronik ticaretin vergilendirilmesine ilişkin tartışmalar ve görüşler arasında;

• Elektronik ticarete konu işlemler vergilen-dirilmemeli görüşü ,

• Elektronik ticaret için yeni vergiler uygu-lanmamalı bu alanda mevcut vergi rejimi-nin uygulanmasına devam edilmelidir gö-rüşü,

• Mevcut ulusal ve uluslararası vergi hu-kuku düzenlemelerine, elektronik ticaret-te özgü yeni hükümler eklenmeli, bu ko-nuda gerekiyorsa yeni vergiler yürürlüğe konulmalıdır görüşü,

• Elektronik ticaret için elektronik ortam-da transfer edilen bilgi esas alınarak “Bit Vergisi” uygulanmalıdır görüşleri vardır.

5. E Tarafsızlık, sadelik ve basitlik, etkinlik ve adalet, esneklik, idare ve uyum maliyet-lerinin düşük olması ve çifte vergilendiril-meden kaçınılması.

6. A Gelir üzerinden alınan vergilerde (dolay-sız vergiler) uluslararası vergilendirme prensibi kaynak ve ikametgâh esası ola-rak iki temel noktaya dayandırılmaktadır.

7. C Gelir üzerinden alınan gelir ve kurumlar vergisidir.

8. E Gelir , bir gerçek kişinin, bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.

9. A Dar mükellefler sadece Türkiye içinde el-de ettikleri gelir üzerinden vergi öderler.

10. B İkametgah ilkesi gereği gerçek kişilerin ve kurumların yerleşik oldukları yer, bir takım objektif dış belirtilerden hareket edilerek belirlenmeye çalışılır.

11. E Kurumlar Vergisi Kanunu sermaye şir-ketlerini, kooperatifleri, iktisadî kamu kuruluşlarını, dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeleri ve iş ortaklıklarını ver-ginin yükümlüsü olarak kabul eder. ser-mayesi paylara bölünmüş komandit şir-ketlerin kurumlar vergisi mükellefiyeti ko-manditer ortakların hisselerini esas alır. Vergiye tabi kurum kazancının komandi-ter ortakların hissesine isabet eden kıs-mı kurumlar vergisine, komandite ortak-lara isabet eden kısmı bu ortaklarca be-yan edilmek suretiyle gelir vergisine tabi tutulur.

12. A Kanuni merkezler vergiye tâbi kurumla-rın kuruluş kanunlarında, tüzüklerinde, ana statülerinde veya sözleşmelerinde gösterilen merkezdir.

13. C Matrah verginin hesaplanabilmesi için verginin indirgendiği teknik-fiziksel ya da ekonomik-parasal büyüklüğü ifade eden kavramdır.

14. A Gümrük vergisinin konusunu Türkiye’ye ithal edilen eşyalar oluşturur. Mükellefi ise, ithal edilen eşyanın mal sahibidir. Bu kapsamda düzenlemeler getiren 4458 sayılı Gümrük Kanunu, AB mevzuatı-na uyum çalışmalarının bir parçası ola-rak 2000 yılında yürürlüğe konulmuştur. Gümrük vergisinin konusu yalnızca eş-yalar olup hizmetler bu verginin kapsamı dışında tutulmuştur. Bu sebeple, elektro-nik ticaret kapsamında gerçekleştirilecek hizmetler, bu vergi açısından bir problem teşkil etmeyecektir.

15. C Damga vergisi üretim aşamasından tü-ketim aşamasına kadar el değiştiren; mal, servet ve hizmet unsurlarına hukuki-lik kazandırmak için düzenlenen her türlü kâğıtlar ve belgeler üzerinden alınan ver-gidir.