KKU Res J. 2011; 16(5) 528

ผลของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในสารเคลอบหลมรองฟนตอการสญเสยแรธาตบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟน

Effects of Amorphous Calcium Phosphate Containing

Sealant on Demineralization at the Enamel-Sealant

Interface อาภา จนทรเทว1*, นวตร จนทรเทว2, สภาภรณ ฉตรชยววฒนา3, สจรรยา กนกแกว4 และศรพรรณ สทธสวรรณ4 Apa Juntavee1*, Niwut Juntavee2, Supaporn Chatrchaiwiwatana3, Sujunya Kanogkaew4 and

Siripan Suthisuwan4

1ภาควชาทนตกรรมสาหรบเดก คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

2ภาควชาทนตกรรมประดษฐ คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

3ภาควชาชววทยาชองปาก คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

4คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

*Correspondent author: apajun@kku.ac.th Received December 21, 2010

Accepted May 1, 2011

บทคดยอ

การศกษาน มวตถประสงคเพ�อศกษาบทบาทของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในสารเคลอบหลมรองฟนตอการสญเสยแรธาตบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนในหองปฏบตการ การศกษาน ใชคาความแขงผวระดบจลภาคในการวเคราะหผลของการสญเสยแรธาตบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟน โดยแบงกลมการทดลองเปน 4 กลม กลมละ 10 ชน กลมท� 1 และ 2 ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนท�มสวนผสมของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตชนดเอกส Aegis®

และกลมท� 3 และ 4 ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนท�ไมมสวนผสมของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตชนดเดลตน (Delton®)ทาการแชกลมตวอยางท�ใชควบคมในน ากล�นปราศจากอออน และแชชนตวอยางของกลมทดลองในสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาต (pH4.8) ท�อณหภม 37 องศาเซลเซยสเปนระยะเวลา 4 วน ประเมนการสญเสยแรธาตโดยใชคาเฉล�ยผลตางความแขงผวระดบจลภาค (∆VHN) พบวาในกลมทดลองท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนชนดเอกส (Aegis®) และเดลตน (Delton®) มความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p=0.01) การศกษาน แสดงใหเหนวาอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในสารเคลอบหลมรองฟนสามารถลดการเกดการสญเสยแรธาตบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนได

Abstract

The objective of this study was to determine the effects of amorphous calcium

phosphate (ACP) containing sealants on demineralization at the enamel/sealant interface.

KKU Res J. 2011; 16(5): 528-539 http://resjournal.kku.ac.th

KKU Res J. 2011; 16(5) 529

Extracted third molars were randomly assigned into four groups (n = 10): 1st and 2nd groups

were sealed with Aegis® (ACP containing sealant), 3rd and 4th groups were sealed with

Delton® (non-ACP containing sealant). The control groups were immersed in deionized

water for 4 days. The enamel mineral loss was evaluated by Vicker’s microhardness. The

results showed that Aegis® sealed specimens were statistically significant different from

Delton® sealed specimens (p=0.01).This study demonstrated that ACP containing sealant

significantly decreased demineralization at the enamel/sealant interface

คาสาคญ: วสดเคลอบหลมรองฟน การสญเสยแรธาต ความแขงผวระดบจลภาค Keywords: dental sealants, demineralization, micro hardness

1. บทนา

จากการสารวจสภาวะทนตสขภาพของประชาชนไทยในระดบประเทศคร งท� 6 (พ .ศ. 2549-2550) พบวาในเดกอาย 3 ป ซ� งเปนชวงท�ฟนนานมขนครบ 20 ซ� มฟนผรอยละ 61.37 โดยมคาเฉล�ยฟนผ ถอน อด (dmft) 3.21 ซ�ตอคน สวนเดกอาย 5 ป พบฟนนานมผรอยละ 80.64 โดยมคาเฉล�ยฟนผ ถอน อด 5.43 ซ�ตอคน ฟนท�ผมากท�สดคอฟนกรามถาวรซ�ท� 1 และ 2 (1) เน�องจากบรเวณดานบดเคยวของฟนกรามถาวรซ�ท� 1 และ 2

มหลมและรองซ� งเปนตาแหนงท�มการสะสมของเศษอาหารและแผนคราบจลนทรยไดงาย อกทงยงมลกษณะแคบและลก ซ� งขนแปรงสฟนไมสามารถเขาไปทาความสะอาดได ดวยเหตดงกลาวจงมการใชวสดเคลอบหลมรองฟน (pit and

fissure sealant) เพ�อลดรอยโรคบรเวณดานบดเคยว โดยสารเคลอบหลมรองฟนจะทาหนาท�เปนส� งกดขวางทางกายภาพจะชวยลดโอกาสท�ฟนสมผสกบปจจย ท� ทา ให เ กดโรคฟนผ ไดแ ก แบคทเรยและอาหาร (2) อยางไรกตามประสทธ

ภาพของสารเคลอบหลมรองฟนจะลดลงตามระยะเวลาการใชงานเน�องมาจากมการหลดของวสดบางสวนหรอท งหมดนอกจากน ในหลายการศกษายงพบวามการเกดโรคฟนผบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนได จากการศกษาพบวาวสดเคลอบหลมรองฟนท�ยงคงตดอยบน

หลมรองฟนมขนาดความกวางของชองวางระหวางผวเคลอบฟนกบวสดเคลอบหลมรองฟนประมาณ 2-23 (3-6) ซ� งสงผลใหมการแทรกซมของเชอแบคทเรยและสารตางๆจากส�งแวดลอมภายในชองปากเขาสหลมรองฟนทาใหเกดการผ (7) นอกจากน นแลวการพบฟนผภายใตว สดเคลอบหลมรองฟน อาจมสาเหตมาจากการทาสารเคลอบหลมรองฟนทบบนรอยโรคสขาวขนท�มอยเดม เน�องมาจากการวนจฉยรอยโรคในระยะเร� มแรกของการสญเสยแรธาตทาไดยาก (8-9) ดงนนจงมการพฒนาคณสมบตของสารเคลอบหลมรองฟนเพ�อเพ�มประสทธภาพในการปองกนการเกดโรคฟนผและการซอมแซมรอยผในระยะเร� มแรก ยกตวอยางเชน การเตมฟลออไรดลงในสารเคลอบหลมรองฟน หรอการนาเอาอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตมาผสมในวสดเคลอบหลมรองฟนโดยท�อะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตมคณสมบตป ล ด ป ล อ ย แ ค ล เ ซ ย ม แ ล ะ ฟ อ ส เ ฟ ต อ อ ก สสภาพแวดลอมในชองปากอยางชาๆ แรธาตแคลเซยมและฟอสเฟตเปนแรธาตพนฐานซ� งสามารถชวยใหเกดกระบวนการสะสมแรธาตกลบคนเขาสผวฟนเปนการสงเสรมกระบวนการซอมแซมตามธรรมชาตของผวเคลอบ จากผลการศกษาการคงอยแลประสทธภาพในการปองกนโรคฟนผของวสดเคลอบหลมรองฟนในนาวกโยธนของกองทพเรอสหรฐอเมรกา พบวาผท� ม

KKU Res J. 2011; 16(5) 530

ความเส�ยงในการเกดโรคฟนผในระดบปานกลางหรอระดบสงมอตราความลมเหลวของการเคลอบหลมรองฟนสงกวาผท�มความเส�ยงในการเกดโรคฟนผในระดบต�า (8) ในปจจบนมความพยายามท�จะเพ�มคณสมบตทางกายภาพใหกบเรซนคอมโพส ต ท� ม อ ะ ม อ ร ฟ ส แ ค ล เ ซ ย ม ฟ อ ส เ ฟ ต เ ป นสวนประกอบ (10-11) โดยพบวาเรซนคอมโพสตท�มการปรบปรงอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตยงสามารถใหแคลเซยมและฟอสเฟตไอออนในระดบท�สามารถเกดการสะสมแรธาตกลบคนได (12) จากคณสมบตดงกลาวนาจะมผลในการชวยลดการเกดการสญเสยแรธาต และสงเสรมการคนกลบของแรธาตท�บรเวณผวเคลอบฟนท� มการเคลอบดวยสารเคลอบหลมรองฟนท�มสวนผสมของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟต การวจยในคร งน มวตถประสงคท�จะศกษาบทบาทของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในสารเคลอบหลมรองฟนตอการสญเสยแรธาตบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนในหองปฏบตการ

2. วธการวจย

ทาการเตรยมชนงานตวอยางเพ�อใชในการวจยจากการคดเลอกฟนกรามแทซ�ท�สามเพ�อนามาเคลอบดวยวสดเคลอบหลมรองฟนดงวธการท�แสดงในรปท� 1A-1D โดยการนาฟนมาทาความสะอาดโดยเฉพาะท�ดานบดเค ยวเพ�อกาจดคราบจลนทรยท�ตดอย และขดฟนดวยผงขดพมมสรวมกบหวขดยางรปถวยดวยหวกรอความเรวต�าดงแสดงในรปท� 1A แลวลางดวยนาและเปาใหแหง จากนนใชเคร� องมอตรวจโรคฟนผเข�ยตามหลมรองฟน และทาการทากรดฟอสฟอรกความเขมขนรอยละ 35 ตามหลมรองฟนทางดานบดเค ยวปนเวลา 15 วนาท แลวทาการลางน าและเปาแหงอกคร งดงรปท� 1B เพ�อทาการปรบสภาพผวเคลอบฟน เปาฟนใหแหงจนผวเคลอบฟนมลกษณะขนขาว จากนนแบงฟนออกเปน 2 กลมยอยดวยวธการสมอยางงาย กลมละ 5 ซ� แลวนาไปเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟน 2 ชนด โดยฟนใน

กลมแรกจะทาการสารเคลอบหลมรองฟนดวยวสดเคลอบหลมรองฟนชนดเอกส (Aegis®, Bos-

worth Co., USA.) สวนฟนในอกกลมหน�งจะทาการสารเคลอบหลมรองฟนดวยวสดเคลอบหลมรองฟนชนดเดลตน (Delton®, Dentsply Inc.,

USA) โดยในการทาการเคลอบหลมรองฟนจะตองใชเคร�องมอตรวจโรคฟนผทาการเกล�ยวสดใหท�วกนดงแสดงในรปท� 1C แลวจงทาการฉายแสงเพ�อทาใหวสดแขงตวดวยปฏกรยาโพลเมอรไรเซชนดงแสดงในรปท� 1D แลวนาฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนแลวไปแชในน าลายเทยมเปนระยะเวลา 7 วน ท�อณหภม 37 องศาเซลเซยส (13) จากนนนาฟนมายดในเบาพลาสตกดวยการใชเรซนท�มการบมตวดวยตวเอง เพ�อชวยในการยดฟนในเบา นาฟนมาทาการตดฟนดวยเคร�องตดฟนโดยเร� มตดแบงตวฟนและรากฟนออกจากกนท�ตาแหนงรอยตอของเคลอบฟนและเคลอบรากฟน (cemento-enamel junction) แลวทาการอดปดบรเวณโพรงประสาทฟนดวยเรซนชนดบมตวดวยตวเอง แลวจงเร�มทาการตดฟนท�ก�งกลางตวฟนในแนวใกลแกม-ใกลลน ระหวางหลมฟนใกลกลาง และหลมฟนไกลกลางเ ปนแนวตดแนวแรก จากนนจะทาการตดหางจากรอยตดแรกไปทางหลมฟนดานใกลกลางและหลมฟนไกลกลางขางละ 3.5 มลลเมตร ดงนนฟนหน� งซ�สามารถเตรยมชนงานตวอยางท�อยในชนเบาพลาสตกทงหมด 2 ชนท�มความหนา 3.5 มลลเมตรดงแสดงในรปท� 2A ซ� งแตละชนประกอบดวย 2 ดานท�จะใชในการทดสอบดงแสดงในรปท� 2B นาชนฟนตวอยางไปขดดวยแผนซลกอนคารไบด เรยงลาดบความละเอยดตามเบอรจาก 400, 600 และ 1,200 และขดละเอยดขนสดทายดวยผงขดเพชรขนาด 1

ไมโครเมตร ดวยเคร�องขดผววสด จากนนทาการเคลอบบรเวณผวเคลอบฟนท�หางจากขอบของสารเคลอบหลมรองฟน 2 มลลเมตรและบรเวณเนอฟน ดวยน ายาเคลอบเลบแลวทงไวใหแหง กาหนดจดทดสอบความแขงผวบนผวเคลอบฟน จานวน 64

KKU Res J. 2011; 16(5) 531

รปท� 1. การเคลอบฟนท�จะนาไปเตรยมช�นตวอยางดวยวสดเคลอบหลมรองฟน ซ� งในรป 1A แสดงการขดฟนดวยผงขดพมม

สดวยหวกรอความเรวต�า ในรป1 B แสดงการทากรดฟอสฟอรกความเขมขนรอยละ 35 ตามหลมรองฟนทางดานบดเค�ยว ใน

รป 1C แสดงการเกล�ยวสดดวยเคร�องมอตรวจโรคฟนผ และในรป 1D แสดงการฉายแสงดวยเคร�องฉายแสง

รปท� 2. ช�นตวอยางจากการตดฟนดวยเคร�องตดฟนหน� งซ�สามารถเตรยมช�นฟนตวอยางได 2 ช�นดงรป 2A และแสดงช�นตวอยางท�ขดเรยบรอยแลวท�งสองช�นและท�งสองดานในแตละช�นตวอยางดงรป 2B

รปท� 3. จดทดสอบบนช�นตวอยาง

จดตอหน�งชนตวอยาง ซ� งจดทดสอบความแขงผวจะอยบนปมฟนฟนดานใกลแกมและใกลลนดานละ 32 จด โดยกาหนดใหรอยตอระหวางวสดเคลอบหลมรองฟนกบผวเคลอบฟนเปนจดเร�มตน

(0.0) และแนวแกนนอนท�เปนแนวรอยตอระหวางผว เคลอบฟนกบวสด เคลอบหลมรองฟนมาทางดานในของแนวสมผสของวสดกบเคลอบฟน และหางจากจดเร�มตนเปนระยะหน�งในส� คร� งหน�ง

KKU Res J. 2011; 16(5) 532

สองในสาม และทงระยะสมผสของระยะระหวางวสดกบผวเคลอบฟนจะกาหนดระยะเปน +XQ,

+XH, +XTQ, และ +XF ตามลาดบ สวนในแนวแกนนอนท�อยมาทางดานนอกของแนวรอยตอระหวางผวเคลอบฟนกบวสดเคลอบหลมรองฟน หางจากจดเร�มตนเปนระยะ 100, 200 และ 300 ไมครอน จะกาหนดระยะเปนX100µ, X200µ, X300µ และ X400µ

ตามลาดบ จดทดสอบจะอยในแนวท�หางจากแนวรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนมาทางดานในของผวเคลอบฟน 3 แนวท�ระดบ 30 50 และ 80

ไมโครเมตรรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟน ซ� งกาหนดใหเปนแนว Y30, Y80, Y130 และ Y180

ตามลาดบ ดงรปท� 3 จากนนนาชนตวอยางท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนทง 2 ชนด ไปวดความแขงของผวเคลอบฟนดวยเคร�องวดความแขงผวระดบจลภาคโดยใชหวกดวกเกอร นาหนก 50 กรม เปนเวลา 10 วนาท ทาการวด 32 จด ตอหน�งชนตวอยาง ซ� ง 16 จดอยบนปมฟนดานใกลแกมโดยวดจด ไดแกจด X300µY30,

X300µY80, X300µY130, X300µY180, X100µY30, X100µY80,

X100µY13, X100µY180, XQY30, XQY80, XQY130, XQ

Y180, XTQY30, XTQ,Y80, XTQ,Y130 และ XTQ Y180 ตามลาดบ และอก 16 ท�จดอยบนปมฟนดานใกลลนโดยวดจด X200µY30, X200µY80, X200µY130, X200µ

Y180, X0µY30, X0µY80, X0µY130, X0µY180, XHY30,

XHY80, XHY130, XHY180, XFY30, XFY80, XFY130 และ XFY180 ตามลาดบ ซ� งตาแหนงกดแสดงใหเหนเปนรปกลม (dot head) ดงแสดงในรปท� 3 จากนนทาการแบงกลมชนตวอยางในแตละกลมออกเปน 2 กลมยอยดวยวธการสมอยางงายอนประกอบดวย กลมท� 1 ประกอบดวยชนตวอยางท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสาร ชนดเอกส 10 ชนตวอยาง ซ� งชนตวอยางจะถกนาไปแชในนาปราศจากไอออนเปนเวลา 4 วนท� อณหภม 37 องศาเซลเซยส และเปล�ยนนาปราศจากไอออนใน

วนตอมา กลมท� 2 รองฟนดวยสารชนดเอกส 10 ชนตวอยาง ซ� งประกอบดวยชนตวอยางท�ไดรบการเคลอบหลมชนตวอยางจะถกนาไปแชในสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาต เปนเวลา 4 วน ท�อณหภม 37 องศาเซลเซยส และเปล�ยนสารละลายในวนตอมา กลมท� 3 ประกอบดวยชนตวอยางท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเดลตน 10 ชนตวอยาง ซ� งชนตวอยางจะถกนาไปแชในน าปราศจากไอออนเปนเวลา 4 วนท�อณหภม 37 องศาเซลเซยส และเปล�ยนน าปราศจากไอออนในวนตอมา สวนในกลมท� 4 ประกอบดวยชนตวอยางท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเดลตน จานวน 10 ชนตวอยาง

และชนตวอยางจะถกนาไปแชในสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาต เปนเวลา 4 วน ท�อณหภม 37 องศาเซลเซยส และเปล�ยนสารละลายในวนตอมา เม�อทาการทดลองครบตามวธการดงกลาวท ง 4 ก ล ม แ ลว จ ะ นา ช น ตว อ ย า ง อ อ ก จ า กสารละลาย แลวนาชนตวอยางลางดวยนาปราศจากไอออนแลวซบดวยกระดาษซบเปนเวลา 30 วนาท และทงไวเปนเวลา 30 วนาท นาชนตวอยางแตละกลมมาวดความแขงผวระดบจลภาคดวยเคร�องวดความแขงผวระดบจลภาคโดยใชหวกดวกเกอรน าหนก 50กรม เปนกดนานเปนเวลา 10 วนาท โดยจะทาการวด 32 จดตอหน� งดานของชนตวอยาง ซ� ง 16 จดอยบนปมฟนดานใกลแกมอนไดแกจด X200µY30, X200µY80, X200µY130, X200µ Y180,

X0µY30, X0µY80, X0µY13, X0µY180, XHY30, XH Y80, XHY130, XHY180, XFY30, XF,Y80, XF,Y130 และ XF,

Y180 ตามลาดบ และอก16 จดอยบนปมฟนดานใกลลนอนไดแกจด X300µY30, X300µY80, X300µY130, X300µY180, X100µY30, X100µY80, X100µY130, X100µ

Y180, XQY30, XQY80, XQY130, XQY180, XTQY30, XTQ

Y80, XTQY130 และ XTQY180 ตามลาดบซ� งตาแหนงกดแสดงใหเหน

KKU Res J. 2011; 16(5) 533

รปท� 4. ขนตอนการดาเนนการวจย

ตารางท� 2. ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 80 ไมโครเมตร

3. ผลการวจย การวเคราะหขอมลใชโปรแกรมสาเรจรป

SPSS for window version 13.0 การทดสอบทางสถตทงหมดเปนการทดสอบแบบสองทางท� α =

0.05 ตรวจสอบการกระจายของขอมลโดยใช Shapiro-Wilk เน�องจากจานวนชนตวอยางในแตละกลมนอยกวา 50 ชน และทดสอบความเปนเอกพนธของความแปรปรวนโดยใชสถตเลเวนเน (Levene statistic) การเปรยบเทยบผลตางคาเฉล�ยความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณ รอยตอของวสดกบผวเคลอบฟน กอนและหลง

ผานกระบวนการทาใหเกดการสญเสยแรธาตของ ฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเอกสและสารชนดเดลตน ทดสอบโดยใชสถต Independent T test

ผลการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 30 ไมโครเมตร

ของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชน ด เอ ก ส แ ละ ส าร ช นด เ ดล ตน ท� แ ช ใ น น าปราศจากไอออนมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) แตผลการทดสอบ

KKU Res J. 2011; 16(5) 534

ตารางท� 1. ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 30 ไมโครเมตร

กลม(n=10)

ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟน (คาเฉล�ย±สวนกลมเบ�ยงเบนมาตรฐาน)

น�าปราศจากไอออน สารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาต

กลมท� 1 Aegis® กลมท� 3 Delton® กลมท� 2 Aegis® กลมท� 4 Delton®

กอนการทดลอง 191.59±6.80 178.11±9.01 194.90±8.67 172.26±32.26

หลงการทดลอง 192.19±4.98 178.50±8.98 90.73±1.88 36.69±2.92

ผลตางกอน-หลง -0.60±5.19 -0.39±2.96 104.17±8.85 135.57±30.24

P-value p=0.911 p=0.01

*P-value = ความแตกตางของผลตางกอนและหลงการทดลองระหวางกลมโดยใชสถต Independent T Test

ตารางท� 2. ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 80 ไมโครเมตร

กลม(n=10)

ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟน (คาเฉล�ย±สวนกลมเบ�ยงเบนมาตรฐาน)

น�าปราศจากไอออน สารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาต

กลมท� 1 Aegis® กลมท� 3 Delton® กลมท� 2 Aegis® กลมท� 4 Delton®

กอนการทดลอง 191.59±6.80 178.11±9.01 194.90±8.67 172.26±32.26

หลงการทดลอง 192.19±4.98 178.50±8.98 90.73±1.88 36.69±2.92

ผลตางกอน-หลง -0.60±5.19 -0.39±2.96 104.17±8.85 135.57±30.24

P-value p=0.911 p=0.01

*P-value = ความแตกตางของผลตางกอนและหลงการทดลองระหวางกลมโดยใชสถต Independent T Test

ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 30 ไมโครเมตร ของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเอกสและสารชนดเดลตน ท�แชในสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาตมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) คาเฉล�ยกอนและหลงการทดลองของความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนแสดงในตารางท� 1

ผลการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผว

เคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 80 ไมโครเมตร ของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเอกส และสารชนดเดตน ท�แชในน าปราศจากไอออนมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) และผลการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 80 ไมโครเมตร ของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเอกส

และสารชนดเดลตน ท�แชในสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาตมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) คาเฉล�ยกอนและหลง

KKU Res J. 2011; 16(5) 535

ตารางท� 3. ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 130ไมโครเมตร

กลม(n=10)

ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟน (คาเฉล�ย±สวนกลมเบ�ยงเบนมาตรฐาน)

น�าปราศจากไอออน สารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาต

กลมท� 1 Aegis® กลมท� 3 Delton® กลมท� 2 Aegis® กลมท� 4 Delton®

กอนการทดลอง 195.04 + 9.33 180.14 + 8.72 193.94 + 8.39 187.77 + 14.17

หลงการทดลอง 194.75 + 4.66 179.90 + 7.73 37.49 + 1.53 36.35 + 3.83

ผลตางกอน-หลง 0.30 + 5.80 0.23 + 5.19 156.45 + 8.76 138.04 + 31.55

P-value p=0.979a p=0.143b

*P-value = ความแตกตางของผลตางกอนและหลงการทดลองระหวางกลมโดยใชสถต a = Independent T Test, b =

Mann Whitney U Test

ตารางท� 4. ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 180 ไมโครเมตร

กลม(n=10)

ความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟน (คาเฉล�ย±สวนกลมเบ�ยงเบนมาตรฐาน)

น�าปราศจากไอออน สารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาต

กลมท� 1 Aegis® กลมท� 3 Delton® กลมท� 2 Aegis® กลมท� 4 Delton®

กอนการทดลอง 195.35 + 11.07 179.23 + 7.04 194.64 + 9.80 170.02 + 35.83

หลงการทดลอง 195.97 + 5.39 181.81 + 7.46 37.09 + 1.84 36.40 + 3.98

ผลตางกอน-หลง -0.62 + 8.39 -2.58 + 4.89 157.55 + 9.96 133.62 + 32.51

P-value p=0.532a p=0.052b

*P-value = ความแตกตางของผลตางกอนและหลงการทดลองระหวางกลมโดยใชสถต a = Independent T Test, b =

Mann Whitney U Test

การทดลองของความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนแสดงในตารางท� 2

ผลการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนท� หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 130 ไมโคร เมตร ของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเอกลและสารชนดเดลตน ท�แชในน าปราศจากไอออนมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) และผลการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 130 ไมโครเมตร ของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเอกส

และสารชนดเดลตน ท�แชในสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาตมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) คาเฉล�ยกอนและหลงการทดลองของความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนแสดงในตารางท� 3

ผลการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนท� ห า ง จ า ก ข อ บ เ ค ล อ บ ฟ น เ ป น ร ะ ย ะ 180 ไมโครเมตร ของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเอกส และสารชนดเดลตน ท�แชในนาปราศจากไอออนมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) และผลการทดสอบความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณ

KKU Res J. 2011; 16(5) 536

รอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนท�หางจากขอบเคลอบฟนเปนระยะ 180 ไมโครเมตร ของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารชนดเอกส

และสารชนดเดลตนท�แชในสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาตมความแตกตางกนอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) คาเฉล�ยกอนและหลงการทดลองของความแขงผวระดบจลภาคของเคลอบฟนบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนแสดงในตารางท� 4 4. สรปและอภปราย

การศกษาน เปนการศกษาบทบาทของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในสารเคลอบหลมรองฟนตอการสญเสยแรธาตบรเวณรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟน โดยใชการประเมนผลดวยการวดความแขงผวระดบจลภาคแบบวกเกอร แมจะเปนการวดการสญเสยแรธาตทางออม แตกมขอดคอเปนวธท�ทาไดไมยากนก สามารถทาซ าได และไมทาลายชนงานตวอยาง แตกมขอดอย คอ ไมสามารถบงบอกปรมาณการสญเสยแรธาตไดท�แทจรงได จากผลการศกษาพบวาคาเฉล�ยผลตางความแขงผวระดบจลภาคบรเวณท�หางจากรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนท�ระยะ 30, 80, 130 และ 180 ไมโครเมตร ในกลมควบคมซ�งแชในนาปราศจากไอออนของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนท�มสวนผสมของของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตชนดเอกส และฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนท�ไมมสวนผสมของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเ ฟตชน ด เดล ตนแต กต าง กนอย างไม มนยสาคญทางสถต (p>0.05) ในทกระยะหางจากรอยตอของวสดกบผวเคลอบฟน

ผ ล ก า ร ศ ก ษ า ใ น ก ล ม ท ด ล อ ง ซ� ง แ ช ใ นสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาต พบวาท�ระยะหาง 30 ไมโครเมตรมคาเฉล�ยผลตางความแขงผวระดบจลภาคของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนชนดเอกส

มคาเทากบ 104.17 ± 8.85 และเดลตน มคาเทากบ

135.57 ± 30.24 ซ� งมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p=0.01) ในขณะท�ระยะหาง 80, 130

และ 180 ไมโครเมตร มความแตกตางอยางไมมนยสาคญทางสถต (p>0.05) ทงน เน�องจากมการปลดปลอยแคลเซยมและฟอสเฟตจากสารเคลอบหลมรองฟนท� ม สวนผสมของของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในระหวางท�มการสงเคราะหผลกไฮดรอกซอะปาไทตจากการทาปฏกรยาของแคลเซยมและฟอสเฟตในสภาวะท�เปนกลางหรอเปนดาง ซ� งเปนสภาวะท�เหมาะสมในการเกดอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟต พบวาในสภาวะท�มความอ�มตวอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตจะไมมการแตกตว และอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตท�เกดขนจะมความแตกตางกนของโครงสรางและการละลายตวขนอยกบสภาวะความเปนกรดดางอตราสวนระหวางแคลเซยมและฟอสเฟตรวมถงอณหภมขณะเกดปฏกรยา (14) ในการศกษาน ไดทาการแชชนตวอยางในสารละลายท�ทาใหเกดการสญเสยแรธาตท� มคาความเปนกรดดางท� พเอชเทากบ 4.8 ซ� งเม�ออยในสภาวะท�มคาความเปนกรดดางท�ต �ากวาพเอช 6.5 พบวาปฏกรยาท�โดดเดนคอมการตกผลกของไดแคลเซยมฟอสเฟตไดไฮเดรต

(dicalcium phosphate dihydrate) จากการ

ศกษาของ Feenstra และ de Bruyn (15) พบวาออคตะแคลเซยมฟอสเฟตเปนตวกลางในการเปล�ยนแปลงอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตไปเปนไฮดรอกซอะพาไทต ดงน นอะมอร ฟสแคลเซยมฟอสเฟตสามารถทาหนาท�เปนแมแบบในการสรางผลกไฮดรอกซอะพาไทต

การท�อะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในสารเคลอบหลมรองฟนสามารถลดการเกดการสญเสยแรธาตท�ระดบ 30 ไมโครเมตร อาจเน�องมาจากผลของกรดฟอสฟอรกความแขมขนรอยละ 35 ท�ทาบนผวเคลอบฟนในขนตอนการเคลอบหลมรองฟนสามารถทาใหเกดสายเรซน (resin tag) ลงไปในเคลอบฟนไดความยาวประมาณ 22 ไมโคร

เมตร (16) ประกอบกบอนภาคของอะมอรฟส

KKU Res J. 2011; 16(5) 537

แคลเซยมฟอสเฟตมขนาด 5 นาโนเมตร (17) ซ� งมขนาดเลกกวาชองวางระหวางผลก (interpris-

matic space) ท�มขนาด 0.4 ไมโครเมตร (18) ดงนนจงมความเปนไปไดท�อนภาคของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตจะสามารถแพรลงไปในชองวางระหวางผลกได จงสงผลใหลดการสญเสยแรธาตท�ระยะหางจากความยาวของสายเรซนได

ซ� งสอดคลองกบการศกษาของ Oshiro และคณะ (19) ในป ค.ศ. 2007 ท�ศกษาผลของซพพ-เอซพตอเคลอบฟนววพบวาเคลอบฟนท�ไดรบซพพ-เอซพมการเปล�ยนแปลงลกษณะพนผวเพยงเลกนอยแมถกแชในสารละลายท�กอใหเกดการสญเสยแรธาตเปนเวลา 28 วน และ Mazzaoui และคณะ (20) ในปค.ศ. 2003 ศกษาผลของการเตมซพพ-เอซพในก ล า ส ไ อ โ อ โ น เ ม อ ร ซ เ ม น ตพ บ ว า ส า ม า ร ถปลดปลอยแคลเซยม ฟอสเฟต และฟลออไรดไอออนในสภาวะท� มคาความเปนกรดดางเปนกลางและเปนกรดได และสามารถปองกนการส ญ เ ส ย แ ร ธ า ต ใ น ข ณ ะ ท� เ น อ ฟ น ส ม ผส กบสารละลายกรดได ซ� ง เ ปนการสนบสนนถงประสทธภาพของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในการปองกนการเกดการสญเสยแรธาตของเคลอบฟนและเนอฟนได

จ า ก ก า ร ศ ก ษ า บ ท บ า ท ข อ ง อ ะ ม อ ร ฟ สแคลเซยมฟอสเฟตในสารเคลอบหลมรองฟนตอการสญเสยแรธาต โดยใชการประเมนดวยการวดความแขงผวระดบจลภาคแบบวกเกอร พบวาคาเฉล�ยผลตางความแขงผวระดบจลภาคกอนและหลงผานกระบวนการทาใหเกดการสญเสยแรธาตของฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนท�มสวนผสมของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟต มคานอยกวาฟนท�ไดรบการเคลอบหลมรองฟนดวยสารเคลอบหลมรองฟนท�ไมมสวนผสมของอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตอยางมนยสาคญทางสถต ซ� งแสดงใหเหนวาอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตในสารเคลอบหลมรองฟนสามารถตานการเกดการสญเสยแรธาตบรเวณ

รอยตอของวสดกบผวเคลอบฟนไดเน� องจากการศกษาน เปนการศกษาในหองปฏบตการและไมมการจาลองสภาวะของชองปากจงไมสามารถควบคมปจจยบางอยางท�แตกตางจากในสภาวะชองปากได ดงนนในอนาคตควรมการศกษาทางคลนกเพ�อใหมสภาพใกลเคยงกบความเปนจรงตามธรรมชาตในชองปากของมนษยเพ�อเปนการยนยนถงคณสมบตของสารเคลอบหลมรองฟนท�มสวนผสมของสารอะมอรฟสแคลเซยมฟอสเฟตซ� งเปนทางเลอกหน� งสาหรบการปองกนการเกดโรคฟนผ 5. กตกรรมประกาศ

คณะผท าการวจยขอขอบคณมหาวทยาลย ขอนแกนท�ใหทนสนบสนนการวจยในคร งน 6. เอกสารอางอง

(1) Dental Health Division, Department of

Health, Ministry of Public Health.

Report of the national oral health

survey, No. 6, Thailand 2002-2007. Full

report. Bangkok (Thailand): 2008. Thai.

(2) Knobloch LA, Meyer T, Kerby RE,

Johnston W. Microleakage and bond

strength of sealant to primary enamel

comparing air abrasion and acid etch

techniques. Pediatr Dent. 2005; 27(6):

463-9.

(3) Weerheijm KL, de Soet JJ, van

Amerongen WE, de Graaff J. The effect

of glass-ionomer cement on carious

dentine: An in vivo study. Caries Res.

1993; 27(5): 417-23.

(4) VIineet D, Tandon S. Comparative

evaluation of marginal integrity of two

new fissure sealants using invasive and

non-invasive techniques: A SEM study.

J Clin Pediatr Dent. 2000; 2: 291-7.

KKU Res J. 2011; 16(5) 538

(5) Hebling J, Feigal RJ. Use of one-bottle

adhesive as an intermediate bonding

layer to reduce sealant microleakage on

saliva-contaminated enamel. Am J

Dent. 2000; 13(4): 187-91.

(6) Stavridakis MM, Favez V, Campos EA,

Krejci I. Marginal integrity of pit and

fissure sealants: Qualitative and

quantitative evaluation of the marginal

adaptation before and after in vitro

thermal and mechanical stressing. Oper

Dent. 2003; 28(4): 403-14.

(7) Charbeneau GT, Dennison JB. Clinical

success and potential failure after single

application of a pit and fissure sealant:

a four-year report. J Am Dent Assoc.

1979; 98(4): 559-64. (8) Simecek JW, Diefenderfer KE, Ahlf RL,

Ragain JC. Dental sealant longevity in a

cohort of young US naval personnel. J

Am Dent Assoc. 2005;136: 171-8.

(9) Kidd EA, Ricketts DN, Pitts NB.

Occlusal caries diagnosis: A changing

challenge for clinicians and

epidemiologists. J Dent. 1993;21: 323-31.

(10) Skrtic D, Antonucci JM, Eanes ED. Improved properties of amorphous

calcium phosphate fillers in

remineralizing resin composites. Dent

Mater. 1996; 12(5): 295-301. (11) Skrtic D, Antonucci JM, Eanes ED,

Eidelman N. Dental composites based

on hybrid and surface-modified

amorphous calcium phosphates.

Biomaterials. 2004; 25(7-8): 1141-50.

(12) Park MS, Eanes ED, Antonucci JM,

Skrtic D. Mechanical properties of

bioactive amorphous calcium

phosphate/methacrylate composites.

Dent Mater. 1998; 14(2): 137-41.

(13) Skrtic D, Antonucci JM, Eanes ED.

Effect of the monomer and filler system

on the remineralizing potential of

bioactive dental composite base on

amorphous calcium phosphate. Polym

advan technol. 2001; 12: 369-79.

(14) Wang L, Nanchollas G. Calcium

orthophosphates: Crystallization and

dissolution. Chem Rev. 2008; 108: 4628-

69.

(15) Feenstra T, De Bruyn P. Formation of

calcium phosphates in moderately

supersaturated solutions. J Phys Chem.

1979;83: 475-9.

(16) Shinchi M, Soma K, Nakabayashi N.

The effect of phosphoric acid

concentration on resin tag length and

bond strength of a photo-cured resin to

acid-etched enamel. Dent Mater. 2000; 16: 324-9.

(17) Tao J, Pan H, Zeng Y, Xu X, Tang R.

Roles of amorphous calcium phosphate

and biological additives in the

assembly of hydroxyapatite nano-particles. J Phys Chem. 2007; 111:

13410-8.

(18) Habelitz S, Marshall SJ, Marshall Jr.

GW, Balooch M. Mechanical properties

of human dental enamel on the

nanometre scale. Arch Oral Biol. 2001; 46(2): 173-81.

(19) Oshiro M, Yamaguchi K, Takamizawa

T, Inage H, Watanabe T, Irokawa A, et

al. Effect of CPP-ACP paste on tooth

KKU Res J. 2011; 16(5) 539

mineralization: An FE-SEM study. J

Oral Sci. 2007; 49(2): 115-20.

(20) Mazzaoui S, Burrow M, Tyas M,

Dashper S, Eakins D, Reynolds E.

Incorporation of casein phosphopep

tide-amorphous calcium phosphate into

a glass-ionomer cement. J Dent Res.

2003; 82: 914-8.