การศึกษาปัญหาด้านโซ่อุปทาน...

การประชมสมมนาทางวชาการ มทร.ตะวนออก มรภ.กลมศรอยธยา และราชนครนทรวชาการและวจย วนท 14-16 พฤษภาคม 2557

138

การศกษาปญหาดานโซอปทานของโรงงานแปรรปกลวยในเขตภาคเหนอตอนลาง The Study of Problems Supply Chain of Banana Processing Plant in Lower Northern Region

พนจ บญเอยม และ ภาณ บรณจารกร Pinich Booniam and Panu Buranajarukorn

สาขาวชาวศวกรรมการจดการ ภาควชาวศวกรรมอตสาหการ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร จ.พษณโลก E-mail: [email protected]โทร. 088-1620600

บทคดยอ งานวจยนเปนการศกษาโซอปทานและความแตกตางของปญหาของวสาหกจชมชน (SMCEs) และวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ของอตสาหกรรมกลวยแปรรป ในเขตภาคเหนอตอนลาง โดยวธการการลงพนทสารวจและสมภาษณเชงลกของทงสองกจการ กจการละ 2 แหง ผลการศกษาไดแสดงโซอปทานของอตสาหกรรมกลวยแปรรปและคนพบวาปญหาทเกดข นในโซอปทานวสาหกจทงสองแหง มความแตกตางกนตงแต 1) การจดซอ 2) การรบและจดเกบ 3) กระบวนการผลต 4) การบรรจ 5) การจดเกบสนคาคงคลง 6) การขนสง และ 7) การตลาดและบรการ นอกจากนวสาหกจชมชนจาเปนตองพฒนาขนตอนตางๆในโซอปทานใหดขนเทยบเทากบวสาหกจขนาดกลางและยอม คาสาคญ : โซอปทาน โรงงานกลวยแปรรป วสาหกจชมชน วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม

Abstract This research was a study of the supply chain and different problem of small and micro community enterprise (SMCEs) and

small and medium enterprise (SMEs) for banana processing industry in the Northern Lower of Thailand. This study were field data collection and in-depth interviews with two kind of enterprises. (2 firms of SMCEs and 2 firms of SMEs). The result showed the supply chain of banana processing and the difference of problems between SMCEs and SMEs in the process of 1) purchasing 2) storage 3) processing 4) packaging 5) inventory 6) transport and 7) marketing and service. Moreover, SMCEs needs to be developed their performance in supply chain of banana processing in similar to SMEs. Keywords: Supply chain, Banana processing industry, SMCEs, SMEs

1. บทนา อตสาหกรรมกระบวนการผลตกลวยแปรรปซงมการผลตโดยวสาหกจชมชนและวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมเปนอตสาหกรรมสนคาแปรรปสนคาจากการเกษตรทแพรหลายในเขตจงหวดภาคเหนอตอนลาง และใชวตถดบผลตผลกลวยทไดจากการเกษตรในภมภาคของจงหวดภาคเหนอตอนลาง ไดแก พษณโลก พจตร สโขทย กาแพงเพชร อตรดตถ ตาก เพชรบรณ นครสวรรค และอทยธาน ซงอตสาหกรรมนจะเปนการสงเสรมอาชพและกระจายรายไดในเกษตรกรชาวไรทปลกกลวย ผประกอบการโรงงานแปรรปกลวยสวนใหญมาจากวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม(SMEs) และวสาหกจชมชน (SMCEs) รวมทงพอคาขายสงและขายปลกทนาสนคาไปจาหนาย แตตลาดของอตสาหกรรมกลวยแปรรปมการแขงขนสง แตอยางไรกตามอตสาหกรรมกลวยแปรรปยงมไดมการนามาศกษาปญหาในโซอปทานจากนกวจย ดงนนงานวจยนจงเปนการศกษาโซอปทานและปญหาทเกดขนในอตสาหกรรมแปรรปกลวย ตงแตการรบวตถดบไปจนถงกระบวนการแปรรปเปนผลตภณฑและการจาหนาย และความแตกตางของอตสาหกรรมกลวยแปรรประหวางวสาหกจชมชนและวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมในเขตภาคเหนอตอนลาง 1.1 โซอปทาน โซอปทาน Vogt et al.(2005) เปนกระบวนการในการรวมหรอบรณาการขององคกรตางๆทมสวนรวมในการเปลยนวตถดบใหเปนสนคาสาเรจรปและสงผานสนคาเหลานนใหแกผบรโภคสดทายโซอปทานยงรวมเอาตนทนเวลาการขนสงการบรรจและการจดเกบทงหมดซงอาจเกยวเนองกบขนตอนทตางกนในกระบวนการผลตเพอใหสามารถสงมอบสนคาใหแกลกคาไดอยางเหมาะสมและโซอปทานยงรวมถงสนคาทถกสงกลบคนหลงจากใชงานเสรจแลว ภาพท 1 เปนประบวนการไหลในโซอปทาน

ภาพท 1 โซอปทาน


139

1.2 โรงงานแปรรปกลวย โรงงานแปรรปกลวยมบทบาทสาคญในการเพมมลคาโดยการแปรรปวตถดบกลวยจากเกษตรกรชาวไรผเพาะปลกกลวยไปเปนสนคาผลตภณฑกลวยแปรรป เพอจาหนายใหแกพอคาคนกลางและผบรโภคทวไปทงภายในประเทศและตางประเทศ โดยโรงงานแปรรปกลวยนนเปนโรงงานทเกดจากวสาหกจชมชนทผลตกนในครวเรอนและชมชน ซงในปจจบนมการผลตทงในวสาหกจชมชนและวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมซงอาศยกลไกทางการตลาดของผบรโภค ทมรปแบบการผลตโภคทตองการสนคากลมอาหารผลไมแปรรปทเปนผลตภณฑสาเรจรปเพอสขภาพ ความปลอดภย ความสะดวกในการพกพา ประหยดเวลา รวมถงใชเปนของฝากในรปแบบผลตภณฑสนคาทองถน (OTOP) ซงมอตราการเตบโตสงทงภายในประเทศและตางประเทศโดยไดมการพฒนาระบบการผลตจากเดมและมการชวยเหลอจากภาคมหาวทยาลยและโครงการสนบสนนอตสาหกรรมจากภาครฐสนคาทเปนผลตภณฑกลวยแปรรปจากโรงงาน ไดแก กลวยตาก กลวยอบเคลอบรสตางๆ (เนย, ชอคโกแลต, สตอเบอร) ไซรปกลวยตาก ดงแสดงในภาพท 2 ซงมกระบวนการผลตตามขนตอนดงภาพท 3

ทมา :[Online] http://www.banana-society.com :2556

ภาพท 2 สนคาผลตภณฑกลวยแปรรป

ภาพท 3 ขนตอนกระบวนการผลตสนคากลวยแปรรป


140

1.3 ปญหาในโรงงานแปรรปกลวย จากงานการศกษางานทมผวจยเกยวกบกลวยตาก โดยงานทมการทาวจยสวนใหญจะเปนการพฒนาผลตภณฑและเพมประสทธภาพการกระบวนการผลต เชน โครงการเครองอบแหงพลงงานแสงอาทตยแบบเรอนกระจก โดยภาควชาฟสกส มหาลยศลปากร รวมกบกรมพฒนาและอนรกษพลงงานทดแทนกระทรวงพลงงาน โครงการ การพฒนาผลตภณฑจากกลวยตากตกเกรด โดยคณะวศวกรรมและเทคโนโลยอตสาหกรรม มหาลยศลปากร และโครงการออกแบบและสรางโรงเรอนกรนเฮาสไฮบรด ภาควชาไฟฟา คณะวศวกรรมศาสตร มหาลยนเรศวร โดยยงไมคอยมการศกษาในภาพรวม จากการคนควางานเกยวกบปญหาทเกดขนในโรงงานแปรรปกลวย ซงพบวาปญหาสวนใหญทเกดขนม ปญหาดานบรหาร ดานวตถดบ ดานบคลากร ดานเครองจกร ดานการจดการสขอนามย ดานการนาระบบมาตรฐานคณภาพมาใช (ภาณและคณะ, 2551) 1.4 วสาหกจชมชน (SMCEs) และวสาหกจขนาดกลาง (SMEs) วสาหกจชมชน หรอ Small and Micro Community Enterprises (SMCEs) ซงพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ.2548 มาตรา 3 ไดใหคาจากดความวสาหกจชมชน หมายความวา กจกรรมของชมชนทเกยวกบการผลตสนคา การใหบรการ หรอกจการอนๆทดาเนนการโดยคณะบคคลทมความผกผน มวถชวตรวมกนและรวมตวกนประกอบกจการดงกลาวไมวาจะเปนนตบคคลในรปแบบใดหรอไมใชนตบคคล เพอสรางรายไดและเพอการพงพาตวเองของครอบครว ชมชน และระหวางชมชน (พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน, 2548 และ กระทรวงเกษตรศาสตรและสหกรณ, 2546) วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม หรอ Small and Medium Enterprises (SMEs) ซงตามทปรากฏในพระราชบญญตสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม พ.ศ.2543 ในมาตรา 4 หมายถง กจการผลตสนคา กจการใหบรการ และกจการคาสงและคาปลกซงกาหนดจานวนการจางงานและมลคาสนทรพยถาวร ดงตารางท 1 (สานกสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม, 2556)

ตารางท 1 ลกษณะ SMEs ทกาหนดการจางงานและมลคาสนทรพยถาวร จานวนการจางงาน (คน) จานวนสนทรพยถาวร (ลานบาท) ลกษณะวสาหกจ

ขนาดยอม ขนาดกลาง ขนาดยอม ขนาดกลาง กจการผลตสนคา

กจการคาสง กจการคาปลก กจการใหบรการ

ไมเกน 50 ไมเกน 25 ไมเกน 15 ไมเกน 50

51-200 26-50 16-30 51-200

ไมเกน 50 ไมเกน 50 ไมเกน 30 ไมเกน 50

51-200 51-100 31-600 51-200

ทมา : [Online] : http://www.rd.go.th/publish/38056.0.html : 2557

2. วธการศกษา งานวจยนเปนการลงพนทสารวจและสมภาษณเชงลก (In-dept interview) เพอเกบขอมลจากผประกอบการอตสาหกรรมแปรรปกลวยททาการผลตกลวยแปรรปในเขตจงหวดภาคเหนอตอนลาง จานวน 4 ราย โดยเปนวสาหกจชมชน (SMCEs) 2 รายและวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) 2 ราย ซงมการกอตงมานานกวา 3 ป ซงมรายละเอยดกลมของตวอยางแสดงไดดงตารางท 2 ในการสารวจและสมภาษณผประกอบการของโรงงานแปรรปกลวยไดกาหนดขอบเขตของการวจยทมงเนนศกษาปญหาในโซอปทานกลวยแปรรปตงแตขนตอน 1)การจดซอกลวย 2) การรบและการจดเกบกลวย 3) กระบวนการผลตกลวยแปรรป 4) การบรรจ 5) การจดเกบสนคาคงคลง 6) การขนสงสนคา และ7) การบรการและการตลาดซงเปนปญหาทครอบคลมภาพรวมในโซอปทานกลวยแปรรป

ตารางท 2 ลกษณะของกลมตวอยางในโรงงานแปรรปกลวย รายท ประเภท จานวนคนงาน (คน) กาลงผลต (ตน/วน) อายกจการ (ป)

1 SME 20 1.5 23 2 SME 29 2 19 3 SMCE 8 0.3 5 4 SMCE 10 0.4 7


141

3. ผลการศกษา 3.1 โซอปทานในกลวยแปรรป จากผลการศกษาทไดจากงานวจยในครงน ทาใหเขาใจภาพรวมของโซอปทานกลวยแปรรปของวสาหกจทงสองการไหลของโซอปทานในอตสาหกรรมกลวยแปรรป แสดงถงขนตอนและผทเกยวของในโซอปทานกลวยแปรรป ไดดงภาพท 4 และอธบายความหมายของหมายเลขขนตอนทเกดขนในโซอปทานของกลวยแปรรปจากตารางท 2ตงแตกระบวนการจดซอวตถดบไปจนถงการขนสงสนคาไปจาหนายและการใหบรการและการตลาดในตารางท 3

ผ เก ยวของ เกษตรกร ผประกอบการ ลกคา

โซอปทานกลวยแปรรป 1 2 4 53 76

ภาพท 4 ผเกยวของในขนตอนในโซอปทานกลวยแปรรป

ตาราง 3 อธบายภาพโซอปทานของกลวยแปรรป หมายเลข ขนตอน คาอธบายรายละเอยด

1 การจดซอกลวย จดซอกลวยจากเกษตรกร โดยรบซอกลวยจากเกษตรกรรายยอยและจากเกษตรกรทลงชอเปนสมาชกของโรงงาน 2 การรบและการจดเกบกลวย รบกลวยจาเกษตรกร ตรวจสอบเชคกลวย ตามเกณฑทกาหนดและนากลวยไปเกบรวมในโรงบม มผาคลมปดไมใหถก

แสงแดด และความชน เพอเตรยมนาไปแปรรป 3 กระบวนการผลตกลวยแปรรป กระบวนการผลตแปรรปกลวยไปเปนผลตภณฑกลวยแปรรปโดยการเตรยมกลวยพนกงานทาการปอกเปลอกลอกเสนขาง

และคดกลวยนากลวยทไดผานกระบวนการอบ เกบกลวยคดแยกและตดแตง 4 การบรรจ พนกงานทาการแยกและบรรจผลตภณฑตามขนาด นาหนกและชนดของผลตภณฑกลวยแปรรปในกลองบรรจภณฑตาม

ประเภทของสนคา 5 การจดเกบสนคาคงคลง จดเกบสนคาผลตภณฑกลวยแปรรปโดยแยกตามชนด ขนาด นาหนกในคลงสนคาตามประเภทสนคาและลอตการผลต เพอ

เตรยมจาหนาย 6 การขนสงสนคา จดสงสนคาตามคาสงซอโดยรถขนสงของทางโรงงาน ไปยงแหลงจาหนาย 7 การบรการและการตลาด การใหบรการสงสนคาทางชองทางการตดตอทางโทรศพท อนเตอรเนตและการออกบธประชาสมพนธสนคา

3.2 ปญหาในโซอปทานกลวยแปรรป จากการลงสารวจและสมภาษณผประกอบการโรงงานแปรรปกลวย ทาใหสามารถทราบถงปญหาทเกดขนในแตละขนตอนในโซอปทานกลวยแปรรปของวสาหกจชมชน (SMCEs) และวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ทมลกษณะแตกตางกนโดย แสดงในตารางท 4 ตาราง 4 ปญหาทเกดขนของวสาหกจชมชน และวสาหกจขนาดกลางและยอมในโซอปทาน

ระดบปญหา ขนตอน S M L

ปญหา SMCEs ปญหา SMEs ความแตกตางของปญหา

การจดซอกลวย SMEs

SMCEs 1.ไมมตารางแผนการรบซอกลวยทแนนอน 2.ราคาไมแนนอนขนกบฤดกาล 3.กลวยขาดแคลนในบางฤดกาล

1.ราคาไมแนนอนขนกบฤดกาล 2.คณภาพไมไดตามกาหนด

1.SMEs มการวางแผนตารางระยะเวลาการจดซอกลวยในขณะท SMCEs จะจดซอตามคาสงซอสนคา

การรบและการจดเกบกลวย

SMEs

SMCEs 1.ใชการตรวจสอบพนฐานโดยการมองผวกลวยเปนหลก 2.พนกงานละเลยการตรวจกลวย 3.ไมมการจาแนกการจดเกบ 4.แสงสวางในทเกบไมเพยงพอ

1.พนทจดเกบโรงบมไมเพยงพอ 1.SMEs มกระบวนตรวจสอบกลวยทรบเขาตามมาตรฐานทกาหนด สวน SMCEs จะตรวจดลกษณะภายนอก 2.SMEsมพนทเหมาะกบการจดเกบและบมกลวยทงความชนและแสงสวาง สวน SMCEs จะเกบในพนทวางไมแบงสดสวน เชน เกบรวมกบสนคาทแปรรปแลว

กระบวนการผลตกลวยแปรรป

SMEs

SMCEs 1.สภาพอากาศไมเอออานวยในการตาก เชน ฤดฝน 2.ไมมการจดทาระบบการจดการ เชน GMP HACCP 3.ขาดแคลนพนกงาน 4.พนกงานไมปฏบตตามกฎโรงงาน 5.ชนวางเกบไมเหมาะสม

1.ขาดแคลนพนกงาน 2.การจดวางเครองจกรยากแกการซอมบารง

1.กระบวนการอบกลวยโดย SMEs จะใชโดมพาลาโบลาในการอบ สวน SMCEs อบโดยแสงอาทตยแลวนาไปอบในเตาอบไฟฟา 2.SMEs มการนาระบบมาตรฐานคณภาพมาใชและไดรบมาตรฐาน GMP, HACCP สวน SMCEsไมมการนามาใช 3.SMEs มการจดฝกอบรมพนกงานสวน SMCEs ไมมการฝกอบรม 4.SMEs มการกาหนดมาตรฐานกลวยกอนไปบรรจ


142

ระดบปญหา ขนตอน S M L ปญหา SMCEs ปญหา SMEs ความแตกตางของปญหา

เชน ขนาดและนาหนก สวน SMCEs ไมมการกาหนดมาตรฐาน

การบรรจ SMEs

SMCEs 1.พนกงานไมเพยงพอ 2.พนกงานขาดความชานาญ 3.ไมมเครองจกรชวยในการบรรจ

1.พนกงานขาดความชานาญ 1.SMEs มการนาเครองจกรบรรจอตโนมตมาใชสวน SMCEs ใชแรงงานพนกงานในการบรรจ

การจดเกบสนคาคงคลง SMEs

SMCEs 1.ไมมชนวางแยกประเภทสนคาเกบรวมกน 2.พนทจดเกบใชรวมกบโรงบม

1.พนทเกบไมสะดวกตอการเคลอนยายสนคาเพอขนสง

1.SMEs มการแยกประเภทสนคาในการจดเกบสวน SMCEs จะจดเกบสนคารวมกนกบกลวยทบม

การขนสงสนคา SMCEs SMEs

1.การขนสงไมเตมปรมาณการบรรทก 2.ไมมภาชนะบรรจสนคาขณะขนสงทาใหเกดความเสยหาย

1.การขนสงไมเตมปรมาณการบรรทก

1.SMEs มการปองกนความเสยหายบรรจกลองและมการรองกนกระแทก สวน SMCEs ไมมการปองกนเชนกลองหรอแผนรองกนกระแทก

การบรการและการตลาด SMEs

SMCEs

1.ไมมการประชาสมพนธใหผบรโภครจก 2.ชองการตดตอนอย สวนมากจะโทรศพท 3.ไมมการตดตอตวแทนจาหนาย

1.ชองทางการบรการขนสงกลมตลาดลางมนอย 2.website ไมมอพเดตขอมลความเคลอนไหว 3.ไมมการรบสงซอผาน social network

1.SMEs มการประชาสมพนธการออกบธแนะนาผบรโภค ซง SMCEsไมมการประชาสมพนธมแคการขายตามรานขายของฝาก

*หมายเหต SMEs = วสาหกจขนาดกลางและยอม, SMCEs = วสาหกจชมชน ระดบปญหา S= มปญหาเลกนอย, M = มปญหาปานกลาง, L= มปญหามาก ตารางท 4 ผลการศกษาปญหาทเกดขนในวสาหกจทง 2 ในโซอปทานกลวยแปรรป มปญหาทแตกตางกนในทกขนตอนของโซอปทาน โดยทแตกตางกนมากจะเปนขนตอนการจดซอกลวย กระบวนการผลตแปรรปกลวย การบรรจและขนตอนการบรการและการตลาด ซงวสาหกจชมชนจะพบปญหามากเนองจากไมมการวางแผนการจดซอกลวย กระบวนการผลตทใชวธการอบทตางกน การบรรจทไมมการนาเครองจกรมาชวยแรงงาน รวมถงไมมการจดฝกอบรมพนกงานและการนาระบบคณภาพมาใชเหมอนวสาหกจขนาดกลางและยอม สวนของขนตอนการรบและเจดเกบกลวย การจดเกบสนคาคงคลงและการขนสงสนคาวสาหกจทงสองมปญหาทแตกตางกนไมมากนก โดยจะเปนปญหาในการจดการพนทจดเกบและพนทในการบรรทกสนคา และจากระดบปญหาทเกดขนในโซอปทานกลวยแปรรป จะเหนไดวาวสาหกจชมชนมระดบปญหาทแตกตางกนกบวสาหกจขนาดกลางและยอมในขนตอนการจดซอกลวย กระบวนการผลตแปรรปกลวย การบรรจ และการตลาดและบรการ

4. สรปผล จากงานวจยทไดจากการศกษานทาใหสามารถมองเหนภาพกระบวนการขนตอนทเกดขนในโซอปทานกลวยแปรรปและความแตกตางของ

ปญหาทเกดขนของวสาหกจชมชน (SMCEs) และวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ในโซอปทาน ปญหาทเกดขนและแตกตางกนมไดในทกขนตอนภายในโซอปทานตงแตการจดซอไปจนถงการตลาดและบรการ จากผลการศกษาจะเหนไดวาวสาหกจชมชนจาเปนตองพฒนาขนตอนตางๆในโซอปทาน ไดแก การจดซอกลวย การรบและการจดเกบกลวย ทควรมการวางแผนการจดซอเพอการผลตและการกาหนดมาตรฐานกลวยในการรบเขา กระบวนการผลตแปรรปกลวยทควรมการฝกอบรมพนกงานและการนาระบบมาตรฐานการใชเพอเพมความปลอดภยและความมนใจใหแกผบรโภค การบรรจ การจดเกบสนคาคงคลง การขนสง การตลาดและบรการทควรมงเนนการประชาสมพนธเขาถงผบรโภคใหดขนเทยบเทากบวสาหกจขนาดกลางและยอม

5. เอกสารอางอง กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2556. พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจ พ.ศ. 2548. [online]. เขาถงจาก

http://www.moac.go.th/ewt_news.php?nid=4062&filename=index. ภาณ บรณจารกร,จกรทอง ทองจตและอจฉราวด แกววรรณด. 2551. สภาพปญหาของการพฒนาอตสาหกรรมกลวยตากในจงหวดพษณโลก.

Journal of Community Development Research 2008; 2(2) : 17-27 สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. 2556. พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม พ.ศ. 2543. [online].

เขาถงจาก http://www.sme.go.th Vogt J, Pienaar W, and Wit DP. 2005. Business Logistics Management: Theory and Practice. 2nd ed. Oxford University Press.


143

การศกษาการจดการทรพยากรปาไมแบบมสวนรวมของชมชนหนองชางนอน จงหวดลพบร A Study of Forest Resource Participatory Management of Nong Chang Non, Lop Buri Province

คมกรช บญเขยว Khomkrit Bunkhiao

สาขาวชาสงคมศกษา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเทพสตร E-mail : [email protected] Mobile : 084-3648941

บทคดยอ วธการศกษาเปนการศกษาเชงสารวจและพรรณนา กลมตวอยางทศกษาคดเลอกจากผใหขอมลหลกซงเปนหวหนาครอบครวหรอตวแทน จานวน

250 คน จากบคคลทเปนผร หรอคนสาคญของชมชน เจาหนาทรฐ เจาหนาทหนวยงานอน โดยใชการสมภาษณ การสงเกต ประกอบกบขอมลจากเอกสารอนๆทเกยวของ ไดผลการศกษาดงน ชาวบานในชมชนมองคความร จากการมสวนรวมในการจดการทรพยากรปาไมของชมชนโดยอาศยการใชประเพณความเชอของชมชน ทวาพนทปาหนองชางนอนเปนพนทศกดสทธเปนแหลงทอยอาศยของชางปา รวมทงเปนทสงสถตของสงศกดสทธทคมครอง และใหความอดม-สมบรณกบพนทการเกษตรของชมชน จงตองมการดแลรกษาพนทปาไม ชาวบานเชอวาปาบรเวณดงกลาวเปนเขตปาศกดสทธตองชวยกนดแลรกษาปาใหสมบรณ ซงเปนการใชแนวทางการจดการปาไมตามประเพณความเชอของชมชน นอกจากนชมชนยงมการตงกฎเกณฑของชมชนทมการถายทอดจากบรรพบรษ ประกอบเขากบ ทงกฎเกณฑจากหนวยงานภาครฐ มการแบงฝายตางๆ และออกกฎระเบยบในการจดการทรพยากรปาไม แตใหสทธแกคนในชมชนในการแสดงความคดเหนในการอนรกษและกาหนดวธการใชประโยชนจากปาไมของชมชน ซงถอวาเปนแนวทางทชวยลดความขดแยงระหวางชาวบานในชมชนและหนวยงานทเกยวของ การมสวนรวมกบหนวยงานอนในชมชนพบวา ชาวบานมการรวมมอกบองคการบรหารสวนตาบลวงเพลงเปนอยางด โดยจะมการประสานงานผานทาง ผใหญบาน คณะกรรมการหมบาน ในการทาความเขาใจกบคนในหมบานถงความจาเปนในการออกกฎระเบยบ ขอบงคบขององคกรทกาหนดขนเพอปองกนรกษาปาไมของชมชน แตทงนทางหนวยงานภาครฐยงเปดโอกาสใหคนในชมชนกาหนดกฎเกณฑของชมชนเองเพอใชในการดแลรกษาปาไมของชมชน ประเดนเหลานชใหเหนวาชมชนและหนวยงานตางๆ ไดใหความสาคญกบการดแลรกษาทรพยากรปาไม โดยชมชนไดรวมมอกบหนวยงานตางๆ ทากจกรรมรวมกน และปฏบตตามกฎระเบยบทชมชนและหนวยงานราชการกาหนดขน แสดงใหเหนถง การมสวนรวมจากผทอยในชมชน ซงสามารถนาไปสการจดการทรพยากรปาไมอยางยงยน ดงนน การจดการทรพยากรปาไมแบบมสวนรวมของชมชนหนองชางนอนจงหวดลพบร สามารถนาไปใชเปนตวอยางในการประยกตใชในการจดการปาไมและเปนแนวทางในการเสนอนโยบายเกยวกบการจดการปาไมในชมชนอนตอไป คาสาคญ: จดการแบบมสวนรวม ทรพยากรปาไม

Abstract Exploratory and descriptive studies were the methodologies of this study. Two hundred and fifty study samples were selected

from the key informants who were family leaders or representatives. They were knowledgeable people, important persons, local officials, and staff members of the organizations in the community. Data were collected from interview, observation, and other related documents. The results of the study showed that this participatory management based on local culture and belief. The villagers believed that Nong Chang Non was a sacred area and habitat of wild elephants. It was also a place of spirits that nourished the agricultural areas. These were the reasons why they had to protect the forest and also the guidelines for the management. The study also found that the traditional rules inherited from their ancestors were integrated with the regulations of authorities. The management was divided into different sectors and rules created for forest management. However, villagers had the rights to voice their opinion about the conservation and the rules of forest utilization of the community. This was a guideline to reduce conflicts among the villagers themselves and between the authorities. In term of operation with other organizations in the community, it was found that the villagers cooperated with Vang Pleung Tambol Administration Organization very well. The Coordination channels were the headman and the committees of the community they interviewed the villagers about the reasons to create the rules of the organization to protect the forest. However, governmental authority allows the community to create their rules to protect the forest. These aspects pointed out that the community and authorities realized the importance of forest protection. The community worked together with other organizations and followed the rules that they created. Additionally, the results indicated that that the participation of community’s members was important for sustainable forest management. The Participatory Management of the Forest Resources in Nong Chang Non, Lop Buri Province can be used as a good practice for other communities and guidelines for making the policy in other areas. Keywords: Participatory management, Forest resources

1. บทนา ปจจบนพนทปาไมในประเทศไทยไดลดลงอยางตอเนองโดยเฉพาะในรอบทศวรรษทผานมา มการลดลงอยางรวดเรวของพนทปาไม ซงสงผล

กระทบตอความสมดลของระบบนเวศ ปาไมเปนสงสาคญทคอยสนบสนนการดารงชวตในทกดาน พนทใดทมพนทปาไมทอดมสมบรณ และคนในทองถนมความสามารถในการอนรกษหรอใชปาไมอยางถกตอง ยอมจะนาไปสการพฒนาชวตความเปนอยของคนในพนทใหดขน แตปจจบนพบวาปญหาการลดลงของทรพยากรปาไม เปนปญหาทตอเนองยาวนาน เปนปญหาระดบโครงสรางทเกดจากปญหาความจาเปนของชาวบานทตองใชทรพยากรปาไมในการดารงชพ ทงดานการเปนปจจยในการผลต การสรางทอยอาศย หรอการหาของปาเพอนามาขายหารายได แตเมอมนโยบายการควบคมทรพยากรจากภาครฐ โดยมการออก


144

กฎหมายควบคมการใชทรพยากรปาไมทาใหชาวบานไมสามารถใชปาไมอยางเสรเหมอนในอดต แนวนโยบายการควบคมการใชทรพยากรดงกลาวไดสงผลกระทบตอวถชวตของชาวบาน จากเดมทสามารถใชทรพยากรปาไมไดอยางเตมทไมจากด กลบเปนไมสามารถใชไดตามเดม ดงนนชาวบานจงมการลกลอบบกรกพนทปาเพอใชเปนปจจยในการประกอบอาชพ ทาเกดปญหาถกจบกมและลงโทษจากภาครฐ และสงผลใหเกดปญหาความขดแยงระหวางชาวบานกบภาครฐเสมอมา อยางไรกตามภายใตปญหาความขดแยงระหวางชมชนกบภาครฐนน พบวายงมชมชนในบรเวณพนทปาหนองชางนอน อาเภอโคกสาโรง จงหวดลพบร เปนชมชนหนงทสามารถแกปญหาความขดแยงทเกยวกบการใชทรพยากรปาไม โดยการมสวนรวมของชมชน ชาวบานมการอนรกษปาไม รวมถงการใชประโยชนอยางเหมาะสม ชวยในการอนรกษผนปาของชมชน รจกใชทรพยากรทเปนฐานการผลตใหสอดคลองกบวถชวตและแนวการผลตของชมชนเอง เปนแนวทางการจดการปาไมของชมชนโดยใหประชาชนมสวนรวมเปนการปลกจตสานกของคนในทองถนใหตระหนกถงความสาคญและคณคาของการอนรกษปาไมและเสรมสรางบทบาทของคนในทองถน แนวทางการจดการปาไมทมอยในพนทปาอนรกษ เปนแนวทางในเชงอนรกษเชงรกของหนวยงานภาครฐทเกยวของ ซงเปนการเพมปรมาณพนทปาไมในพนทแลว ยงเปนการดงคนในชมชนมามสวนรวมรบผดชอบในการดแลรกษาปาไมทชมชนเอง เปนการสรางความรสกวาเปนเจาของปาไม โดยมรปแบบการจดการในลกษณะคณะกรรมการหมบาน กฎระเบยบ รวมทงการจดกจกรรมเพอขยายความองครและความรบผดชอบตอการดแลรกษาปาไมของชมชน โดยมชมชนบานพมวงซงอยในเขตปาหนองชางนอนไดเรมแนวทางการจดการปาไมแบบมสวนรวมเฉพาะพนทปาไมเฉพาะในสวนของบานพมวงประมาณจานวน 1,000 ไร (สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดลพบร, 2554) และมการรวมมอกบหนวยงานทเกยวของในการดาเนนการอนรกษจดการ เชน องคการบรหารสวนตาบลวงเพลง กรมปาไม สานกงานสงแวดลอมจงหวดลพบร เปนตน

ปจจบนปาหนองชางนอนไดมการจดการรวมกนของชาวบานในพนท โดยมการรวมมอกบหนวยงานภาครฐ และหนวยงานทเกยวของ เปนการประสานแนวคดความรวมมอของผทมสวนไดเสยจากการใชประโยชนจากปาไม ในลกษณะทมเงอนไขทางวฒนธรรม เงอนไขทางกฎระเบยบของภาครฐ รวมทงเงอนไขทางกฎระเบยบของชมชน รวมกบการสนบสนนการจดการเชงบวกทงการสรางเครอขายความร องคกร และการอบรมเพอสรางจตสานกความรบผดชอบใหกบคนมชมชน แนวทางการจดการปาไมในรปแบบนทาใหเกดการปรบตวของคนในชมชน และหนวยงานตางๆทเกยวของทาใหเกดแนวทางการจดการททกภาคสวนมสวนรวมจนนาไปสการลดความขดแยงในพนท ดงนนในการศกษาในครงนจงมวตถประสงคการศกษาดงน 1) ศกษาองคความรจากการมสวนรวมในการจดการทรพยากรปาไมของชมชนหนองชางนอน และ 2) เพอเปนขอมลพนฐาน ทนาไปสขอเสนอแนะเชงนโยบายเกยวกบการจดการทรพยากรปาไม แกหนวยงานภาครฐ และภาคเอกชนในทองถนทเกยวของ จงเปนทมาของการวจยการจดการทรพยากรปาไมแบบมสวนรวมของชมชนบรเวณปาหนองชางนอน จงหวดลพบร ซงเปนชมชนทมการพงพาอาศยปาไมในการดารงชพ ในประเดนของการใชทรพยากรปาไม ความสมพนธระหวางทรพยากรปาไมกบชมชน เงอนไขขอจากดของการจดการทรพยากรปาไมในชมชน และผลสาเรจของการจดการทรพยากรปาไมโดยการมสวนรวมของชมชน ในพนทปาหนองชางนอน จงนาจะสามารถนาไปสขอเสนอเชงนโยบายเกยวกบการจดการทรพยากรปาไม อยางมประสทธภาพใหแกหนวยงานภาครฐและภาคเอกชนในทองถนทเกยวของ

2. วธการศกษา เปนการศกษาวจยเชงสารวจและบรรยายพรรณนา ซงดาเนนการจดการโดยองคกรชาวบานในชมชน ทสมาชกในชมชนมสวนในการจดการ

การใชประโยชนและและรบผดชอบดแล มกลมตวอยางไดแก หวหนาครอบครวหรอตวแทนของครอบครว จานวน 250 คน และบคคลทเปนผร หรอคนสาคญ (Key informants) เพอวเคราะห ประเดน การใชประโยชนปาไมของชมชน ประเดน การมสวนรวมภายในชมชน และ ประเดนปจจยทมผลตอการมสวนรวมในการจดการปาไมของชมชน

3. ผลการศกษา การจดการปาหนองชางนอนของคนในชมชน กลมชาวบานพมวงซงอาศยอยในบรเวณปาหนองชางนอน มการจดการโดยอาศยการใชประเพณ

ความเชอ ของชมชน ชาวบานมความเชอวาพนทปาหนองชางนอนเปนพนทศกดสทธเปนแหลงทอยอาศยของชางปา รวมทงเปนทสงสถตของสงศกดสทธทคมครอง และใหความอดมสมบรณกบพนทการเกษตรของชมชน จงตองมการดแลรกษาพนทปาไม โดยมการตงศาลเจาปาไมไวในปา ทาใหชาวบานเชอวาปาบรเวณดงกลาวเปนเขตปาศกดสทธหามเขาไปใชประโยชนอยางเดดขาด และตองชวยกนดแลรกษาปาใหสมบรณ ซงเปนการใชแนวทางการจดการปาไมตามประเพณความเชอของชมชน และยงมการตงกฎเกณฑของชมชนทงทตงขนจากองคความรเดมทมการถายทอดจากบรรพบรษ ประกอบกบองคความรสมยใหมจากหนวยงานทเกยวของ ทงกฎเกณฑจากหนวยงานภาครฐ การอบรมใหความรในการจดการปาไม ซงการผสมผสานองคความรดงเดมและองคความรใหมในรปแบบทางการ ในรปแบบคณะกรรมการของหมบานมการแบงฝายตางๆ และออกกฎระเบยบในการจดการทรพยากรปาไม แตใหสทธแกคนในชมชนในการแสดงความคดเหนในการอนรกษและกาหนดวธการใชประโยชนจากปาไมของชมชน ซงถอวาเปนแนวทางทชวยลดความขดแยงระหวางชาวบานในชมชนและหนวยงานทเกยวของ (สทธณฐ, 2547) ซงเปนแนวทางทาใหทรพยากรปาไมอดมสมบรณและยงยน

การเรยนรของชมชน มการเรยนรแนวทางการจดการปาไมสามารถแยกวธการเรยนรของชมชนออกไดเปน 3 รปแบบคอ 1) ความรของชมชนจากคนในชมชน เปนการเรยนรเกดจากการถายทอดผานสถาบนครอบครว โดยกจกรรมการเรยนรวธการจดการปาไม

จะสงผาน พอแม ปยา ตายาย ใหมจตสานกทางดานการอนรกษการใชประโยชนปาไมใหแกสมาชกในครอบครว ผานการการเรยนรแนวทางแรกทางตรง เชน การแนะนา สงสอน ตกเตอน บอกเลา ถายทอดความคด และการเรยนรจากการปฏบตจรงทผใหญหรอผอาวโสจะคอยดแลการปฏบตในขนตอนตางๆ จนผทไดรบการถายทอดสามารถนาไปปฏบตเองไดอยางถกตอง แนวทางทสองการเรยนรผานพธกรรม ความเชอโดยการสงเกตการณ การเขารวมพธ และการอธบายบอกเลาจากประสบการณ ตามระบบความเชอ ระบบคณคาของปาไมทมผลตอการดาเนนชวตของคนในชมชน และแนวทางทสาม การถายทอดเรยนรผานการพดคยแลกเปลยน จากสมาชกชมชนไดพบเหนปรากฏการณ ปญหา หรอมประสบการณตรง มาเลาสกนฟง มาแลกเปลยนระหวางสมาชกในชมชน ทงในรปแบบการสนทนากลม การประชมชาวบาน การทากจกรรมของชมชน ประเพณของชมชน การชวยเหลองานระหวางชาวบาน และเวทเสวนาชมชน การถายทอดความรในรปแบบนจะทาใหเกดการแลกเปลยนความคดเหน หาขอสรปของปญหา ระดมความคดเพอแกไขปญหาของชมชนทงในการจดการทรพยากรปาไมและปญหาดานอน


145

2) ความรของชมชนจากการดาเนนกจกรรม เปนความรทเกดจากการวเคราะหจากกจกรรมทชมชนไดดาเนนการ มดงตอไปน 2.1) การวางแผนการใชประโยชนจากปาไม การวางแผนการใชประโยชนของชาวบานพมวงสวนใหญจะเกดจากการประชมของหมบาน

เมอมการนดหมายประชมภายในหมบาน กจะมการหารอในเรองตางๆ ทงการพฒนาหมบาน การแกปญหาภายในหมบาน รวมทงการวางแผนการใชประโยชนจากทรพยากรทมอยในชมชน เชน ปาไม นา เปนตน ซงในการประชมแตละครงชาวบานจะใหความสาคญตอการประชมของหมบานคอนขางด

2.2) การพฒนากจกรรมการจดการปาไม คนในชมชนไดมการสงเสรมและพฒนากจกรรมหลายรปแบบเพอ ใชในการจดการปาไมของชมชน เชน การจดอบรม การสงเสรมใหเยาวชนในทองถนปลกตนไม การรวมมอกบหนวยงานอนๆ เพอสรปผลการทางาน เปนตน

2.3) การดาเนนกจกรรมอยางตอเนอง ชาวบานพมวง บรเวณปาหนองชางนอนไดดาเนนกจกรรมการจดการทพยากรปาไมอยางตอเนอง ชาวบานจะมขอตกลงกนภายในหมบานวาจะมการดาเนนการสารวจพนทปาไมของตนเองทรบผดชอบ อยางสมาเสมอพรอมทงการชวยกนดแลรกษาผนปาของชมชน หากพบการตดไมหรอการบกรกพนทในสวนของตนเอง ชาวบานกจะมการแจงตอคณะกรรมการหมบานเพอเรยกประชมและดาเนนการตามขอกาหนดตอไป แสดงใหเหนวาชาวบานในชมชนมความตระหนกและรบผดชอบตอหนาทของตนเปนอยางด จะเหนไดวาแนวทางการดาเนนกจกรรมของชาวบานนมผลทาใหสามารถจดการทรพยากรปาไมไดอยางเหมาะสม และลดความขดแยงจากการใชประโยชนของคนในชมชนลง ทงยงทาใหเกดความสามคคในชมชนมากขนดวย (อานนท, 2544 และพระอรณ, 2547)

2.4) การขยายผลกจกรรม หลงจากทชาวบานไดดาเนนกจกรรมการจดการทรพยากรปาไมในชมชน โดยเปนกลมชาวบานในชมชนแลว ชาวบานยงมการขยายผลกจกรรมการจดการทรพยากรปาไมไปสเดกและเยาวชนในโรงเรยนผานกจกรรมการปลกปาชมชน การสารวจปา อกทงยงมการดาเนนกจกรรมรวมกบหนวยงานและองคกร ทงหนวยงานภายในชมชน เชน องคการบรหารสวนตาบลวงเพลง วทยาลยเทคนคลพบร 2 และองคกรภายนอกชมชนไดแก สานกงานสงแวดลอมจงหวดลพบร องคการบรหารสวนจงหวดลพบร โดยองคการตางๆ จะเปนผสนบสนนงบประมาณ วสดอปกรณ องคความรดานวชาการในแกชมชน

นอกจากชาวบานในชมชนจะมองคความร จากการมสวนรวมในการจดการทรพยากรปาไมของชมชนโดยอาศยการใชประเพณความเชอ ของชมชน ยงพบการมสวนรวมกบหนวยงานอนในชมชน อาทเชน ชาวบานมการรวมมอกบองคการบรหารสวนตาบลวงเพลงเปนอยางด โดยจะมการประสานงานผานทาง ผใหญบาน คณะกรรมการหมบาน ในการทาความเขาใจกบคนในหมบานถงความจาเปนในการออกกฎระเบยบ ขอบงคบขององคกรทกาหนดขนเพอปองกนรกษาปาไมของชมชน แตทงนทางหนวยงานภาครฐยงเปดโอกาสใหคนในชมชนกาหนดกฎเกณฑของชมชนเองเพอใชในการดแลรกษาปาไมของชมชน ประเดนเหลานชใหเหนวาชมชนและหนวยงานตางๆ ไดใหความสาคญกบการดแลรกษาทรพยากรปาไม โดยชมชนไดรวมมอกบหนวยงานตางๆ ทากจกรรมรวมกน และปฏบตตามกฎระเบยบทชมชนและหนวยงานราชการกาหนดขน แสดงใหเหนถง การมสวนรวมจากผทอยในชมชน ซงสามารถนาไปสการจดการทรพยากรปาไมอยางยงยน

4. สรปผล พบวา มบทเรยนของชมชนทเกดจากการเรยนร ทงจากการจดการภายในชมชนเอง การรวมกบ หนวยงานภายนอกในการจดการ ทาใหชมชนและหนวยงานทเกยวของสามารถลดความขดแยงเกยวกบทรพยากรปาไมและสามารถใชประโยชนรวมกนอยางยงยน ซงสามารนาขอเสนอแนะไปพจารณาดงน

1) หนวยงานทเกยวของจะตองใหความสาคญกบระบบคณคา สทธชมชน รวมทงองคความรของชมชน และนามาผสมผสานบรณาการกบความรทางวชาการสมยใหมเพอใหเกดประสทธภาพในการจดการปาไมในชมชนครอบคลมทกดาน

2) หนวยงานทเกยวของควรมการนาความรใหมๆ ทเกยวของกบการจดการทรพยากรปาไมมาเผยแพร รวมทงควรจดอบรมเสรมสรางความรความเขาใจใหแกคนในชมชน ตลอดจนสนบสนนวสดอปกรณการดแลปาไมใหชมชนใชอยางเหมาะสม ซงจะทาใหคนในชมชนเกดความรความเขาใจและสามารถนาไปสทางเลอกในการจดการปาไมรปแบบใหมขน

3) หนวยงานทเกยวของควรมการวางแผนการทางานทชดเจน เปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมในการคดวเคราะห วางแผน ตดสนใจ ดาเนนงาน สรปผลงาน และการประเมนผลงานในการทากจกรรมของชมชนเอง

4) หนวยงานทเกยวของควรใหความสาคญกบการสรปบทเรยน โดยเฉพาะการสรปบทเรยนของคนในชมชนเองทผานประสบการณการทางาน การจดการกบปญหา ซงการสรปบทเรยนของชมชนจะสามารถสะทอนวธคดและความตองการของชมชนไดเปนอยางด รวมทงสงเสรมใหมการตงสถาบนการเรยนรดานการจดการปาไมของชมชน เพอขยายความรวมมอไปยงชมชนอนตอไป

5) สนบสนนใหเกดการจดการปาไม ในแนวทางของ ปาชมชน โดยการสงเสรมในการออกกฎหมายปาชมชน และนาไปใชในชมชนทมความพรอม แนวทางการจดการปาไมแบบมสวนรวมเปนกระบวนการทตองอาศยความรวมมอทงจากภายในชมชน หนวยงานในชมชน และหนวยงานภายนอก

ผานกระบวนการดาเนนงานอยางมสวนรวมอยางแทจรง เพอใหผมสวนไดสวนเสยทกกลมไดรบความเปนธรรมและไดใชประโยชนจากปาไมซงเปนทรพยากรรวมของชมชนอยางเทาเทยมกน

5. เอกสารอางอง พระอรณ ปญโญแกว. 2547. การจดการปาชมชนโดยความรวมมอของหนวยงานราชการและชมชน ในเขตแนวกนชนบานแมคาวหลวง อาเภอพาน จงหวด

เชยงราย. การคนควาแบบอสระ ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. สทธณฐ ประพทธนตสาร.2547. การจดการทรพยากรธรรมชาตอยางมสวนรวม: กรณศกษาโครงการจดการพนท คมครองอยางมสวนรวมอทยานแหงชาต

ออบหลวง จงหวดเชยงใหม. รายงานการวจย สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม. สานกงานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จงหวดลพบร. 2554. เอกสารพนทปาสงวนจงหวดลพบร. เอกสารอดสาเนา. อานนท กาญจนพนธ. 2544. มตชมชน: วธคดทองถนวาดวยสทธอานาจ และการจดการทรพยากร. คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.


146

โครงการวจยการบรณาการการบรหารจดการสงแวดลอมและการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ กรณศกษาการอนรกษและฟนฟคลองตาสงข ดวยปยอนทรยชวภาพชนดนา

ยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบาน A Project of Integrated Mangent and the Development of the Biodiversity Values: Case Study

of the Conservation and Restoration Khlong Ta Sang with Liguid Organic Fertilizer in Accordance with the Principle of Sufficiency Economy and the Local Wisdom

ชลพรรณ ออสปอนพนธ1 นภา จนทรตร1 พงศธร จนทรตร1 แชมชอย รตนสวรรณ2 และ สวสด ฟคณะ3 Chonpan Orsapoonpan1, Napa Jantri1, Phongsatorn Jantri1, Cheamchoy Ratanasuwan2 and Sawat Fukana3

1 คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ 2นกวจยทองถน ชมชนคลองตาสงข จงหวดจนทบร 3นกวจยทองถน กลมประมงพนบานคลองปากนาแขมหน จงหวดจนทบร

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอ (1)ศกษาสาเหตและผลกระทบการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพ (2)ศกษารปแบบ

และวธการถายทอดภมปญญาในการอนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพ (3)ศกษาแนวทางเพมศกยภาพองคการบรหารสวนตาบล (4)ศกษาการนานโยบายไปปฏบตโดยองคกรชมชน การดาเนนการวจยเปนการวจยเชงคณภาพโดยอาศยวธปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR) ขอบเขตการวจยพนท หม 8 ตาบลตะกาดเงา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบรผลการวจยพบวา 1) สาเหตทสาคญของการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพม 4 สาเหต ไดแก (1) การเพมขนของพนทนากง (2) ปญหาขยะในครวเรอน (3)ปญหาปาชายเลนลดลง (4)ปญหาการกดเซาะชายฝงสงผลกระทบตอความหลากหลายทางชวภาพ 2) รปแบบและวธการถายทอดภมปญญาในการอนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพคอการทาปยอนทรยชวภาพชนดนา 3) แนวทางเพมศกยภาพองคการบรหารสวนตาบล ไดแก ดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพ 4.การนานโยบายไปปฏบตโดยองคกรชมชนกลมประมงพนบานสามารถขบเคลอนกจกรรมการทาปยอนทรยชวภาพชนดนาใหเกดขนเพอ ใชในกจกรรมสาธารณะประโยชนของชมชน คาสาคญ : บรณาการ ความหลากหลายทางชวภาพ ปยอนทรยชวภาพชนดนา

Abstract This research was aimed: (1) to study causes and consequences of the decline of biodiversity; (2) to study a

pattern and transfer of local knowledge for conservation and restoration of biodiversity; (3) to study potential enhancement guidelines for sub-district administrative organizations; and (4) to study policy implementation performed by the community organizations. The research procedure was designed for a qualitative approach using the participatory action research (PAR) technique. The scope of the study was at Moo 8, Ta Gard Ngoa sub-district, Tha Mai district, Chanthaburi province. The major results were revealed: 1) the findings showed four major causes of the biodiversity decline. They were: (1) increase of shrimp farms, (2) household waste, (3) decline of mangrove forests, and (4) coastal erosion. 2) The pattern and transfer of knowledge for the conservation and restoration of biodiversity was mainly on liquid biological fertilizer. 3) Potential enhancement of the sub-districts was shown on the natural resource management and environment and biodiversity. 4. The policy implementation was performed outstandingly by the local fishing community organization since the community members were able to drive the liquid biological fertilizer processing for their public utilization. Keywords: Integration, Biodiversity, Liquid of bioextract fermented

1. บทนา สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) และมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ จงหวดจนทบร ไดดาเนนโครงการวจย ทสงผลกระทบตอการสรางความเขมแขงทางสงคมอยางยงยนของจงหวดจนทบรมาอยางตอเนอง ตงแตป 2547 2548 จนถงป 2554 ไดมโครงการวจยและนวตกรรมเพอถายทอดเทคโนโลยสชมชนฐานราก กรณศกษาการอนรกษและฟนฟทรพยากรธรรมชาตอาวบางกะไชยดวยปาแสมยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบาน รวมกบคณะวจยชมชน คอ ชมรมอนรกษและฟนฟอาวบางกะไชยเปนแกนหลกในการดาเนนงานในพนทสองตาบลซงโดยสภาพภมประเทศเปนพนทรอบอาวบางกะไชยรมทะเลเดยวกนไดแกตาบลบางกะไชย อาเภอแหลมสงหกบตาบลตะกาดเงา อาเภอทาใหม ผลการศกษาพบวา ชาวบานกบปาชายเลนสามารถอยรวมกนไดชาวบานไดอาศยความหลากหลายทางชวภาพในปาชายเลนเปนแหลงอาหาร อาชพเสรมและอาชพหลก ยาสมนไพร วสดทาทอยอาศยทกาลงลมพายและเพมเนอดนงอกขนจากปาชายเลนปองกนการกดเซาะชายฝง สวนปาชายเลนไดรบการดแลจากชาวบานใหมการใชประโยชนเทาทจาเปนรวมถงการปองกนมใหเกดการรกลาทาลายจากนายทน นอกจากนจากการลงพนททาใหไดประสบกบปญหาสาคญของตาบลตะกาดเงาคอปญหามลภาวะของสภาพแวดลอมโดยเฉพาะในชมชนทอยลกไปตามลาคลองตาสงขทมผคนอยอาศยอยางหนาแนนบานเรอนทพกอาศยปลกตดกบรมคลองมอาชพประมงพาณชยประมงพนบานและรบจางเปนสวนใหญ ประกอบกบชาวบานสวนหนงทาอาชพตมปลากะตกเพอสงตอไปยงโรงงาน


147

แปรรปเชงพาณชย ผลกระทบทพบเหนไดชดเจนคอมขยะตามลาคลอง มเศษถานไม เศษปลาตกหลนในนารวมถงขยะทเกดจากการบรโภคอปโภคแตไมไดผานการจดการขยะอยางเปนระบบสงผลใหนาในลาคลองเนาเหมนดนเลนในคลองกเตมไปดวยสงปฏกลรวมทงอากาศกมกลนเหมน การดาเนนโครงการวจยของป 2554 ไดนาแกนนาชาวบานของตาบลบางกะไชยและตาบลตะกาดเงาไปศกษาแลกเปลยนเรยนรแนวทางการอนรกษและฟนฟปาชายเลนจากเครอขายลมนาประแสร ทตาบลปากนาประแสร อาเภอแกลง จงหวดระยอง เครอขายลมนาประแสรไดใชเวลามากกวา 10 ปดวยการใชนาหมกจลนทรยบาบดนาเสยในคลองประแสรจนนาในลาคลองกลบมามสภาพปกตซงตรงจดนทาใหคณะวจยไดเหนแนวทางการนาปยหมกชวภาพชนดนามาใชเพอการบาบดนาเนาเสยในลาคลองตาสงขทประสบปญหาเชนเดยวทเคยเกดขนในลาคลองประแสร จากการเขาไปพดคยปรกษาหารอกบแกนนาขององคกรชมชนองคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงานภาครฐรวมทงผนาทางศาสนา (พระภกษวดปากนาแขมหน) พบวามการเปลยนแปลงเกดขนกบสภาพแวดลอมของคลองตาสงขเปนอยางมากในอดตเมอประมาณ 30 ปทแลวมปาโกงกางขนหนาแนน มกง หอย ปลา จานวนมากการดกจบเพอไปประกอบอาหารหรอสงขายทาไดไมยากแตปจจบนนอกจากสตวนาและปาชายเลนจะสญเสยไปแลวยงเตมไปดวยปญหามลภาวะมขยะมกลนเหมนไดมความคดเหนพองตองกนวาการทางานของกลมชาวบานในการอนรกษและฟนฟลาคลองตาสงขใหกลบคนสสภาพปกตเกดความอดมสมบรณของทรพยากรสตวนาและความหลากหลายทางชวภาพนนสามารถอาศยภมปญญาชาวบานและหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงโดยอาศยกระบวนการของการวจยแบบมสวนรวมจากทกภาคสวนซงสอดคลองกบนโยบายของรฐบาลทนางสาวยงลกษณ ชนวตร นายกรฐมนตรแถลงตอรฐสภา นโยบายขอท 5 นโยบายทดนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและเปนการใชสทธตามรฐธรรมนญ 2550 มาตรา 67 สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการอนรกษบารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ เมอคณะวจยไดไปลงพนทบานคลองตาสงขซงอยในเขตตาบลตะกาดเงา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร ไดไปพบกบ นายชานาญ แกวพทกษ คณะวจยไดชแจงถงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมวา เปนการวจยทตอบสนองตอปญหาของชมชนเปนสาคญซงในพนทบานคลองตาสงขนอกจากจะมปญหาชมชนแออด ปญหาวสาหกจชมชนการตมปลากะตกสงโรงงานแปรรปเชงพาณชยยงพบปญหาทสาคญคอ การเกดโรคระบาดของกงทเลยงในบอกง กงมอาการคอแดง มนสมองฝอ ผเลยงกงนากงใสบอเพยง 20 วนกตายเมอถามถงวธการแกไขปญหาเบองตน ผใหญบานกกลาววาไดมการนานาจลนทรยมาใชบาบดแตทผานมาชาวบานยงไมสามารถรวมตวกนทาไดอยางตอเนองเมอทาไปไดสกพกกเบอแลวกวางมอ เมอคณะวจยไดเลาความเปนมาของการวจยทปากนาแขมหนโดยมการรวมกลมชาวบานกบมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณกบการผลตปยอนทรยชวภาพชนดนาเพอบาบดสภาพแวดลอมในชมชน เมอนาแนวคดกระบวนการการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมมาขยายผลตอไปทบานคลองตาสงขนทางผใหญบานกตอบรบดวยความยนดยงทจะใหความรวมมอกบมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ จงหวดจนทบรไดกาหนดปรชญาไววาเปนสถาบนอดมศกษาเพอการพฒนาทองถนและกาหนดวสยทศนไววา มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณเปนมหาวทยาลยแหงการเรยนรทมงเนนการผลตบณฑตและบรณาการภมปญญาทองถนและภมปญญาสากลเพอการพฒนาใหเขมแขงและยงยนการทนโยบายทดน ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจะเกดผลในทางปฏบตไดนนนอกจากมาตรการบงคบใชกฎหมายและการปฏบตการของเจาหนาทรฐบาลแลวความรวมมอของภาคประชาชนในลกษณะองคกรชมชนหรอเครอขายกลมชาวบานโดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบานยงมความสาคญยง ดงนนประเดนสาคญของโครงการวจยเชงบรณาการการบรหารจดการสงแวดลอมและการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ กรณศกษาการอนรกษและฟนฟคลองตาสงขดวยปยอนทรยชวภาพชนดนายดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบาน คอ ทาอยางไรทจะใหชมชนตระหนกและเหนความสาคญของความหลากหลายทางชวภาพอนจะนาไปสการอนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพของชมชนคลองตาสงขหนสรางฐานทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยนและยกระดบคณภาพชวตความเปนอยของประชาชน จงหวดจนทบร วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาสาเหตและผลกระทบการลดลงของทรพยากรทางทะเลและชายฝงทะเลจนท จงหวดจนทบร 2. เพอศกษาสาเหตและผลกระทบการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพของชมชนคลองตาสงข ตาบลตะกาดเงา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร 3. เพอศกษารปแบบวธการและการถายทอดภมปญญาในการอนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพของทรพยากรชายฝงชมชนคลองตาสงข ตาบลตะกาดเงา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบรทเหมาะสมยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบาน 4. เพอศกษาแนวทางการเพมศกยภาพขององคกรบรหารสวนตาบลตะกาดเงา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบรกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพ 5. เพอศกษาลกษณะการนานโยบายไปปฏบตโดยองคกรชมชนยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบาน 6. เพอศกษารปแบบการสรางเครอขายชมชนประมงชายฝงทะเลจนทเพอการบรณาการจดการสงแวดลอมและพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ ขอบเขตการวจย (1) ขอบเขตดานเนอหา/ตวแปร เนอหาในการวจยครงน ประกอบดวยการวจยเชงบรณาการบรหารจดการสงแวดลอมและการพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพ กรณศกษาการอนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพของคลองตาสงขดวยปยอนทรยชวภาพชนดนายดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบาน(2) ขอบเขตดานประชากรและกลมตวอยาง ประชากร ไดแก จานวนครวเรอนขององคการบรหารสวนตาบลตะกาดเงา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร กลมตวอยาง ไดแก จานวนครวเรอนของกลมประมงพนบานคลองตาสงข ตาบลกะกาดเงา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร (3) ขอบเขตดานสถานท พนท หม 8 ตาบลตะกาดเงา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร (4) ขอบเขตดานระยะเวลา 1 ตลาคม 2556 ถง 30 กนยายน 2557 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ไดทราบสาเหตและผลกระทบการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพของชมชนคลองตาสงข จนเกดกลไกเครอขายความรวมมอในการแกไขปญหาการลดลงของความหลากหลายชวภาพของชมชนคลองตาสงขกบภาคเครอขายลมนาประแสรและภาครฐจนเกดการถายทอดความรจาก ภมปญญาชาวบานสคนรนหลง อนจะนาไปสการอนรกษและสรางความหลากหลายอยางยงยน


148

ทบทวนวรรณกรรม ผวจยไดทบทวนวรรณกรรมในประเดนทสาคญดงน (1)แนวความคดเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง คอความพอประมาณ ความมเหตผลและการมภมคมกนทดในตว ในการวจยครงนไดยดถอปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนหลกในการอนรกษฟนฟความหลากหลายทางชวภาพโดยนาวตถดบทมอยในชมชนมาใชใหเกดประโยชน (2)แนวความคดเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพกบภมปญญาชาวบานและบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แนวคดเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพกบภมปญญาชาวบานไดอาศยกรอบแนวคดของวสทธ (2538) ไดเสนอแนวทางการนาภมปญญาไทยมาใชประโยชนกบการสรางความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน สวนบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดอาศยแนวคดของนนทวฒนและแกวคา (2544) ประเดนสาคญคอการกระจายอานาจดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไมควรจากดอยกบการทรฐถายโอนภารกจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนเทานน แตควรเปนกระบวนการทประชาชนและองคกรประชาชนไดมสวนตดสนใจเกยวกบการบรหารจดการดวย และ (3)แนวความคดเกยวกบปยอนทรยชวภาพชนดนา คณะวจยไดศกษาและนามาทดลองใชจากมลนธกสกรรมธรรมชาต ไดใหความสาคญของดนดวยการเคารพบชาดนเสมอนแมพระธรณ พณซอ (2555) ไดชถงความสาคญของจลนทรยวามคณประโยชนตอสรรพสงในโลกทงโดยตรงและโดยออม โดยมประโยชนตอสงแวดลอมคอ ชวยบาบดนาเสย ชวยกาจดกลนเหมน ชวยปรบสภาพอากาศทเสยใหสดชน นาหมกชวภาพคอ การนาเอาพช ผก ผลไม สตวชนดตาง ๆ มาหมกกบนาตาลทาใหเกดจลนทรยทเปนประโยชนจานวนมากซงจลนทรยเหลานจะไปชวยสลายธาตอาหารตางๆ ทอยในพชมคณคาในแงของธาตอาหารพชเมอถกยอยสลายโดยกระบวนการยอยสลายของแบคทเรยหรอจลนทรยสารตาง ๆ จะถกปลดปลอยออกมา สชาตและคณะ (2549) ศกษาความหลากหลายทรพยากรประมงในแมนาบางปะกง กญญาณฐ (2549) ศกษาการประเมนการตอบสนองของแหลงนาตอมลภาวะพษทเกดจากการใชประโยชนของชมชน สรป จากการศกษาทบทวนวรรณกรรมแนวคดเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงแนวความคดเกยวกบความหลากหลายทางชวภาพกบภมปญญาชาวบานและบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แนวคดเกยวกบปยอนทรยชวภาพชนดนา และงานวจยทเกยวของสามารถสรปเปนกรอบแนวคดในการวจยไดดงน กรอบแนวคดในการวจย Input Process Output PAR

แผนภาพท 1 กรอบแนวคดทใชในการวจย 2. วธดาเนนการวจย การวจยครงน เปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory action research) เรมดวยขนตอนแรกคอ (1)นกวจยลงพนทชมชนเพอพบปะกบทมนกวจยชมชน โดยผานเวทพบปะแลกเปลยนเพอทาความเขาใจเกยวกบเปาหมายและกระบวนการวจยและประโยชนทคาดวาจะไดรบจากโครงการวจย รวมทงการคนหาวางตวนกวจยชมชนบทบาทนกวจยทตองทางานรวมกนซงเปนการปรบแนวความคดกระบวนการในการทางานเบองตน (2)ขนตอนการวางแผนปฏบตการเพอสรางกระบวนการเรยนรโดยเนนการมสวนรวม (3)ขนตอนการถายทอดภมปญญาสชมชนชายฝงทะเลจนท (4)ขนตอนการประเมนผลสมฤทธและผลกระทบของโครงการวจย

3. ผลการวจย 1.ในการศกษาสาเหตและผลกระทบการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพ พบวาสาเหตการลดลงของความหลากหลายทางชวภาพของชมชนคลองตาสงข มสาเหต 4 สาเหต ไดแก การเพมขนของพนทนากง ขยะในชมชน ปญหาการหรอยหรอของทรพยากรทางธรรมชาตอนเปนผลกระทบทเกดขนจากปาชายเลนทลดลงอนสงผลทาใหปรมาณสตวนาและทรพยากรปาชายเลนมปรมาณทลดลงรวมถงปญหาการใชทรพยากรทางธรรมชาตแบบเหนแกตวของคนบางกลมทมงแตผลประโยชนสวนตวทาใหมผลกระทบตอคณภาพชวตของคน การทชมชนมการเปลยนแปลงไปในหลายมตอาทดานสงแวดลอมมการเปลยนแปลงไปอนเนองจากการประกอบอาชพของชมชนคอโรงตมปลากระตก ทสงผลกระทบตอสงแวดลอมทาให เกดมลภาวะทางดาน ดน นา อากาศ ปญหาความแออดของคนในชมชนแหลงทรพยากรธรรมชาตทมปรมาณลดลงอนสงผลกระทบไปยงการประกอบอาชพดงเดมของชมชนในพนททแตเดมประกอบอาชพประมงชายฝง ประกอบกบปจจบนการขยายตวทางเศรษฐกจและสงคมสงผลกระทบทาใหในชมชนคลอง

๑ .ส ร า ง ค ว า ม ต ร ะหน ก แ ล ะ เ ห นคว ามส า คญ ในกา รจ ด ก า รคว ามหลากหลายทางชวภาพของชมชนคลองตาสงข ๒.สรางกระบวนการเรยนรและมสวนรวมของชมชนคลองตาสงข ๓.ประเมนผลโครงการวจย

องคกรชมชนเกดจตสานกและตระหนกในส ท ธ แ ล ะ บ ท บ า ท ใ น ก า ร จ ด ก า รทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ

การลดลงของความหลากหลายทางชวภาพของชมชนคลองตาสงข จงหวดจนทบร

เกดกระบวนการเรยนรและมสวนรวมขององคกรชมชนและเครอขาย

กลมประมงพนบานชมชนคลองตาสงขและเครอขาย

ภมปญญาชาวบานไดรบการสบทอด ภมปญญาชาวบาน การทาปยอนทรยชวภาพชนดนา


149

ตาสงขมวสาหกจชมชนโรงตมปลากระตกเพอสงไปยงโรงงานแปรรป การทานากงทตองใชพนทจานวนมากและทสาคญคอความตองการในดานแรงงานจานวนมากทสงผลใหเกดการเคลอนยายแรงงาน มแรงงานตางดาวอพยพเขามาทางานภายในพนททาใหเกดการใชทรพยากรในพนททมมากขนแตกลบสวนทางกบปรมาณทรพยากรทางธรรมชาตทมอยนนไมเพยงพอตอความตองการใชของคนในชมชนอนเนองมาจากความรอยหรอของทรพยากรและความเปลยนแปลงทางสงคมทมความตองการใชทรพยากรคอนขางมาก 2. ในการศกษารปแบบและวธการถายทอดภมปญญาในการอนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพผลการวจยพบวารปแบบถายทอดภมปญญาในการอนรกษและฟนฟความหลากหลายทางชวภาพของทรพยากรชายฝงทเหมาะสมยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบาน ผวจยพบวามความเปนไปไดอยางมากทจะถายทอดภมปญญาชาวบานกบการบรณาการการเรยนการสอนในการวจยครงนภมปญญาชาวบานคอการทาปยอนทรยชวภาพชนดนาโดยการมสวนรวมของนกศกษาในราวชานโยบายสาธารณะและการวางแผนและการวเคราะหโครงการไดเขาไปเปนสวนหนงในกระบวนการการผลตปยอนทรยชวภาพชนดนาและเมอผลตจนใชการไดแลวนกศกษากเปนกาลงสาคญในการออกไปถายทอดใหกบชาวบานในชมชน สงผลใหชาวบานในชมชนเกดความสนใจในภมปญญาพนบานทสามารถทาไดไมยากนกและทาไดจากผลผลตในชมชนโดยสตรนาหมกชวภาพคอนาหยวกกลวยมาหนหยาบๆ แลวนาไปใสถง 200 ลตรเกอบเตมโดยเหลอไว 1 ขอของถงจากนนใสนาลงไปในถงเกอบเตม ตอมาใส EM หวเชอลงไปตามดวยกากนาตาลและขนตอนสดทาย คอ คนใหเขากนจากนนปดฝาใหสนทเมอครบกาหนดกเปดนามาใชไดและยงสามารถนานาหมกทไดมาขยายเปนหวเชอเพอผสมอกตอไป 3.ในการศกษาแนวทางเพมศกยภาพขององคการบรหารสวนตาบลพบวา องคการบรหารสวนตาบลจะตองเขามามบทบาทในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และความหลากหลายทางชวภาพใหมากขน สามารถเปนตนแบบททาใหองคกรปกครองสวนทองถนและผนาชมชนหนมาสนใจปญหาทเกดขนในชมชนสามารถแกไขไดดวยภมปญญาชาวบานผลผลตเหลอใชทใชในชมชนและความรวมมอของกลมชาวบานกบมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ 4.ในการศกษาการนานโยบายไปปฏบตโดยองคกรชมชน พบวา ตองใหความสาคญกบการคนหาบานตนแบบในการทาปยอนทรยชวภาพชนดนาเพอใหเกดการขยายเครอขายและพฒนาคณภาพของปยอนทรยชวภาพชนดนาใหมประสทธภาพในการใชงานเพมมากขน สวนลกษณะการนานโยบายไปปฏบตโดยองคกรชมชนยดหลกเศรษฐกจพอเพยงและภมปญญาชาวบาน โดยการนานโยบายไปปฏบตในทนคอ ยทธศาสตรการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยนซงนอกเหนอจากจากการดาเนนงานของภาครฐบาล สวนกลาง สวนภมภาค สวนทองทองถนแลว องคกรชมชนและประชาชนในพนทกตองมสวนรบผดชอบและมสวนรวมแกไขปญหาทเกดขนในชมชนซงในชมชนมแกนนาชาวบานในการเผยแพรองคความรเรองนาหมกชวภาพจากหยวกกลวยไดแกนางแชมชอย รตนสวรรณ ประชาชนผเปนแกนนาผใชนาหมกชวภาพโดยในเบองตนไดใชในการแกไขปญหาของตนในเรองการแกไขปญหามลพษในโรงตมปลากระตกและใชในครวเรอนของตนและมการถายทอดองคความรสชมชนโดยการแจกจายนาหมกใหแกประชาชนในพนทไปทดลองใชในพนท เนองจากปาชอยไดยนมาวามการใชนาหมกชวภาพทชมชนคลองปากนาแขมหนเพอชวยแกปญหานาเสยทสงกลนเหมน ชมชนคลองปากนาแขมหนเปนชมชนทมบานเรอนตดกนเปนชมชนทคอนขางแออด ทาใหนาหมกชวภาพชวยแกปญหาไมไดมากนกปาชอยไดยนเรองดงกลาวจงอยากลองใชนาหมกชวภาพดบาง พอดมนกศกษารฐประศาสนศาสตรไดจดทาโครงการทบานของผใหญบานหม 8 บานคลองตาสงข ปาจงสนใจและเขาไปฟงเรองการทานาหมกชวภาพและไดขอนาหมกชวภาพมาใชทบานจานวน 2 ถงและนาหมกชวภาพแบบขวดอกจานวนหนง จนไดรบกระแสตอบรบจากชมชนเปนจานวนมาก

4. สรปผล จากการศกษาพบวา การวจยครงนสามารถสรางแรงกระตน สรางจตสานกใหเกดขนในชมชนได แตการสรางความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน ตองอาศยคนในชมชนและหนวยงานทงหลายทเกยวของจบมอรวมกนเปนหนงเดยวเพอใหเกดการอนรกษและทรพยากรชายฝงและสรางความหลากหลายทางชวภาพอยางยงยน

5. เอกสารอางอง กญญาณฐ สนทรประสทธ. 2549. “การประเมนการตอบสนองของแหลงนาตอมลภาวะพษทเกดจากการใชประโยชนของชมชน : กรณศกษาแมนาบางปะกง

เขตอาเภอบานโพธ จงหวดฉะเชงเทรา,” การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรครงท 44: สาขาประมง. กรงเทพฯ. หนา 68-76. นนทวฒน บรมนนทและแกวคา ไกรสรพงษ. 2544. การปกครองสวนทองถนกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. วญญชน : กรงเทพฯ. พณซอ กรมรตนาพร. 2555. “การทานาหมกชวภาพและสมนไพร,” คมอประกอบการอบรมโครงการฟนฟและพกหนเกษตรกรรายยอยและยากจน สานกงาน

ธ.ก.ส. จงหวดเลย : (online). vet.kku.ac.th/farm/data/3/1.pdf : วนท 31กรกฎาคม 2555. วสทธ ใบไม. 2538. สถานภาพความหลากหลายทางชวภาพในประเทศไทย. สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) : กรงเทพฯ. สชาต สวางอารยรกษ. 2549. “ความหลากหลายทรพยากรประมงในแมนาบางปะกง,” การประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรครงท 44 :

สาขาประมง. กรงเทพฯ. หนา 187-197. สมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ. 2555. พระราชดารสของสมเดจพระนางเจาฯพระบรมนาชนนาถ เมอ 11 สงหาคม 2542 : (online).

stks.or.th/HMQ/index.php/queen-article/46-the-queen-biodiversity.วนท 27 ตลาคม 2556.


150

แรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน Job Motivation of Personnel in Vocational Technical Graduates College, Pitchayabundit

Bandung District, Udonthani

ธรวฒน หนแกว 1สมชาต โสนะแสง2 และ ธระศกด บงมม 3 Theerawat Hinkaew1, Somchat Sonasang2 and Theerasak Buengmoom3

1สาขาวชาการจดการ คณะบรหารธรกจ 2คณะวศวกรรมศาสตร 3หมวดศกษาทวไป วทยาลยพชญบณฑต อ.เมอง จ.หนองบวลาภ 39000 E-mail:[email protected]โทร. 086-2360922

บทคดยอ การวจยเพอศกษาและเปรยบเทยบความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต

อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน กลมตวอยาง จานวน 31 คน จาแนกตามตาแหนงและประสบการณ เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสอบถามมาตราสวนประมาณคา 5 ระดบ สถตทใชในการวเคราะหขอมล คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสถตทใชในการเปรยบเทยบ T-test และ F-test ผลการวจย พบวา แรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑตโดยภาพรวมทง 2 ดาน คอ ดานปจจยจงใจและดานปจจยเกอหนน มแรงจงใจในการปฏบตงานอยในระดบมาก ( =3.71) ผลการเปรยบเทยบความคดเหนของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑตมประสบการณแตกตางกน แตมความคดเหนไมแตกตางกน คาสาคญ : แรงจงใจ วทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต

Abstract The purposes of this research present the study and compare the opinions about job motivation of personnel in

vocational technical graduates of Pitchayabundit College, Bandung district, Udonthani. Sample of this research included 31 people in Pitchayabundit College and classified by positions and experiences. The instrument used for collecting opinion data toward job motivation was a five point Likert-type rating scale. The statistics for the comparison include t-test and F-test. The statistics used in the research were frequency, percentage, mean, standard deviation. The result can be summarized as follows: the according to motivators factor and the hygiene factor showed at high level (Quote =3.71) and the comparative study showed different experience but there was no differences in opinions toward the motivations. Keywords: Job motivation, Pichayabundit College, Bandung district, Udonthani.

1. บทนา การศกษามความสาคญโดยกาหนดใหมการปฏรปการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนเครองมอดวยความมงมนและมงหวงจะนาไปสการศกษาของชาตใหมคณภาพ สามารถจะพฒนาคนไทยใหเปนคนดมคณภาพ คอ เปนคนทสมบรณทงรางกายและจตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรม (กระทรวงศกษาธการ, 2546) ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 80 (3) วารฐตองพฒนาคณภาพและมาตรฐานการจดการศกษาในทกระดบ ทกรปแบบใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม จดใหมแผนการศกษาแหงชาต กฎหมายเพอพฒนาการศกษาของชาตจดใหมการพฒนาคณภาพคร และบคลากรทางการศกษาใหกาวหนาทนการเปลยนแปลงของสงคมโลก รวมทงปลกฝงใหผเรยนมจตสานกของความเปนไทยมระเบยบวนย คานงถงประโยชนสวนรวมและยดมนในการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข แรงจงใจในการปฏบตงานของครผสอนและครฝายสนบสนนมความสาคญมากตอความเตมใจทจะเสยสละเพอหนวยงาน ปจจยหนงทจะทาใหการจดการศกษามคณภาพ คอ บคลากรในหนวยงาน ไดแก ผบรหารสถานศกษา ครผสอน และครฝายสนบสนนมบทบาททาใหหนวยงานใดทมผมความร ความสามารถ มความพงพอใจในการทางาน มนาใจผกพนกบหมคณะ มความจงรกภกดตองาน มความรบผดชอบ มความกระตอรอรนในการปฏบตงานและความสามคคอนหนงอนเดยว ปจจยเหลานเปนสงสาคญตอการจงใจ หรอสนบสนนใหเกดแรงจงใจแกบคลากรในการปฏบตหนาทเตมกาลงความสามารถ ผวจยในฐานะครผสอนทราบและเขาใจปญหา จงมความสนใจทจะศกษาปจจยใดทมผลตอแรงจงใจปญหาผลตอแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากร เพอทราบขอเทจจรงอนจะเปนปจจยในการปรบปรง แกไขปญหาและพฒนาบคลากรใหเกดประโยชน (วทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต, 2555) ดวยเหตน จงวจยแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน เพอศกษาแนวทางในการจงใจในการปฏบตงานของบคลากรใหมประสทธภาพในการพฒนาการจดการศกษานาเสนอตอผเกยวของตอไป 1.1 วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน 2. เพอเปรยบเทยบความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญ บณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน จาแนกตามตาแหนงและประสบการณ 1.2 ขอบเขตของการวจย 1. กลมตวอยางทใชในการวจยในครงน คอ ครผสอน และครฝายสนบสนน จานวน 31 คน โดยวธเลอกสมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive sampling) (บญชม, 2535)


151

2. ขอบเขตดานเนอหาการวจยครงน ผวจยทาการวจยเรอง แรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน ตามกรอบทฤษฎมาสโลว (Maslow, 1970 และ ปรยาพร, 2548) 5 ความตองการ ไดแก ความตองการทางสรระ ความตองการความมนคง และความปลอดภย ความตองการทางสงคม หรอความเปนเจาของ ความตองการยกยองนบถอ และความตองการตระหนกรในตนเอง 1.3 สมมตฐานการวจย 1.3.1 บคลากรทมตาแหนงตางกนทปฏบตงานในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนแตกตางกน 1.3.2 บคลากรทมประสบการณตางกนทปฏบตงานในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนแตกตางกน

2. วธดาเนนการวจย งานวจยนทาการเกบรวมรวมขอมลกลมตวอยางทใชในการวจยครงนไดแกครผสอน จานวน 29 คน ครฝายสนบสนน จานวน 2 คนรวมทงสน 31

คน ในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธานไดมาโดยอาศยการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (บญชม, 2535) เครองมอทใชในการวจย ไดแก แบบสอบถาม โดยแบงแบบสอบถามออกเปน 2 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลทวไปของแบบสอบถาม ไดแก ครผสอน และครสายสนบสนน สวนท 2 ความคดเหนของบคลากร โดยใชลเครด (Likert scale) ซงใหผตอบเลอกตอบวา เหนดวยระดบมากทสด เหนดวยระดบมาก เหนดวยระดบปานกลาง เหนดวยระดบนอย เหนดวยระดบนอยทสด สวนท 3 แรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากร เครองมอไดแก แบบสอบถาม การวเคราะหขอมลทรวบรวมไดจากแบบสอบถาม ดวยโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป SPSS โดยแบงออกไดดงน 1. การวเคราะหขอมลทวไปของกลมตวอยางดวยสถตเชงพรรณนาโดยการหาความถและรอยละ 2. การวเคราะหแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรตามทฤษฎความตองการลาดบขนของมาสโลว (Maslow’s Hierarchy of need) 5 ดาน ไดแก 1.ความตองการทางสรระ 2.ความตองการความมนคงและปลอดภย 3. ความตองการทางสงคม 4.ความตองการยกยองนบถอ 5.ความตองการตระหนกรในตนเอง

การวเคราะหขอมลดวยดวยสถต ดงน 1. สถตพนฐาน ไดแก รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 2. สถตทใชการทดสอบสมมตฐานเปรยบเทยบแรงจงใจใน 10 ดาน

3. ผลการศกษาและอภปรายผล 3.1 ผลการศกษาขอมลเชงพรรณนา

ผลการศกษาพบวาบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน จานวน 31 คน โดยจาแนกขอมลทวไป ดงน ระดบตาแหนง คร จานวน 29 คน คดเปนรอยละ 93.54 เจาหนาท จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 6.45 และมประสบการณในการปฏบตงาน ไมเกน 5 ป จานวน 19 คน คดเปนรอยละ 61.29 6-10 ป จานวน 10 คน คดเปนรอยละ 32.25 และ 11 ป ขนไป จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 6.45 ตามลาดบ 3.2 ผลการศกษาความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลย 1. ดานความสาเรจในการทางาน บคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานดานความสาเรจในการทางานมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =4.00) เรยงจากมากไปหานอยดงน ทานสามารถแกไขปญหาทเกดขนในระหวางปฏบตงานได ( =4.15) ทานสามารถปฏบตงานจนปรากฏผลงานทเดนชด ( =4.06) ทานพอใจในผลการปฏบตงานในรอบปทผานมา ( =3.96) ตลอดการทางานทานประสบความสาเรจในการปฏบตงาน ( =3.93) และทานสามารถปฏบตงานทไดรบมอบหมายไดสาเรจตามวตถประสงค เปนทนาพอใจ ( =3.90)

2. ดานการไดรบความยอมรบนบถอ บคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานดานการไดรบความยอมรบนบถอมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =3.89) เรยงจากมากไปหานอยดงน ทานเปนบคคลหนงทมสวนรวมตอความสาเรจของงานในองคกรของทาน ( =4.06) ผมาตดตองานเหนความสาคญของงานททานปฏบตอย ( =4.06) คณะทางานใหการสนบสนนในผลงานททานไดกระทาจนสาเรจ ( =3.87) ผลงานของทานไดรบการยอมรบและยกยองจากผบงคบบญชา ( =3.77) และทานมโอกาสไดเขารวมประชมกบคณะผบรหารขององคกรและมโอกาสเสนอผลงานตอทประชม ( =3.70)

3. ดานลกษณะงานทปฏบต บคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานดานลกษณะ

งานทปฏบตมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =4.11) เรยงจากมากไปหานอยดงน งานททานปฏบตเปนงานททาใหทานมโอกาสใชความคดรเรมสรางสรรค ( =4.29) งานททานปฏบตเปนงานทตรงกบสายการศกษาททานจบมา ( =4.25) งานททานปฏบตอยในปจจบน เปนงานทตรงกบความสนใจของทาน ( =4.16) งานททานปฏบตอยในปจจบนเปนงานททาทายความสามารถ ( =4.03) และลกษณะงานททานปฏบตไมเปนอปสรรคตอการดาเนนชวตครอบครว ( =3.83)


152

4. ดานความรบผดชอบ สาหรบความรบผดชอบของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจใน

การปฏบตงานดานลกษณะงานทปฏบตมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =4.11) เรยงจากมากไปหานอยดงน งานททานปฏบตเปนงานททาใหทานมโอกาสใชความคดรเรมสรางสรรค ( =4.29) งานททานปฏบตเปนงานทตรงกบสายการศกษาททานจบมา ( =4.25) งานททานปฏบตอยในปจจบน เปนงานทตรงกบความสนใจของทาน ( =4.16) งานททานปฏบตอยในปจจบนเปนงานททาทายความสามารถ ( =4.03) และลกษณะงานททานปฏบตไมเปนอปสรรคตอการดาเนนชวตครอบครว ( =3.83)

5. ความกาวหนาในหนาทการงาน แรงจงใจในการปฏบตงานดานความกาวหนาในหนาทการงานมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =3.54) เรยงจากมากไปหา

นอยดงน งานททานปฏบตอยนนทาใหทานมประสบการณและความชานาญในการปฏบตงานเพมขน ( =4.29) ทานไดรบอนญาตใหเขารวมประชมอบรมและสมมนาเกยวกบงานในองคกรของทาน ( =3.58) การทางานในตาแหนงของทานมโอกาสกาวหนาเทากบการทางานในตาแหนงอน ๆ ในองคกรของทาน ( =3.38) ทานไดรบรางวลหรอคาชมเชยอนเนองมาจากผลสาเรจของงานทปฏบต ( =3.35) และองคกรของทานเปดโอกาสใหทกคนลาศกษาตอทงในและตางประเทศได ( =3.12)

6. ดานความสมพนธระหวางบคคลในหนวยงาน บคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานดาน

ความสมพนธระหวางบคคลในหนวยงานมระดบความพงพอใจโดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =4.06) เรยงจากมากไปหานอยดงน การมโอกาสเขารวมกจกรรมเพอสานความสมพนธกบเพอนรวมงานดวยความรสกยนด ( =4.16) ทานมความเคารพและศรทธาตอการปฏบตงานของเพอนรวมงาน ( =4.16) ทานไดรบความชวยเหลอจากเพอนรวมงานเมอมปญหาในการปฏบตงาน ( =4.06) ความเปนนาหนงใจเดยวกนในการปฏบตงานของบคลากรในองคกร ( =4.06) และทานสามารถปรกษาเพอนรวมงานเพอแกปญหาในการทางานได ( =3.87)

7. ดานนโยบายและการบรหารงาน ดานนโยบายและการบรหารงานมระดบความพงพอใจโดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =3.61) เรยงจากมากไปหานอยดงน กฎ ระเบยบ และ

ระบบทใชในการปฏบตงาน ( =3.90) การประชมชแจงนโยบายและแนวปฏบตงานของผบรหาร ( =3.80) ในการปฏบตงานทานไดรบมอบอานาจหนาทและความรบผดชอบอยางยตธรรม ( =3.70) ทานไดรบขอมลขาวสารอยางเพยงพอเกยวกบแผนงานและนโยบายทมสวนเกยวของกบงานในหนาท ( =3.61)การแบงหนาทหรอการมอบหมายงานในองคกร ( =3.51) และการมโอกาสปรกษาหารอรวมกนในการกาหนดนโยบายขององคกร ( =3.32)

8. ดานความมนคงในการปฏบตงาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานดานความมนคงในการปฏบตงานมระดบความพงพอใจโดยภาพรวมอยในระดบมาก

( =3.60) เรยงจากมากไปหานอยดงน ทานกบผบงคบบญชาของทานมความเขาใจตอกนและกนเปนอยางด ( =3.70) ทานมความมนใจวาจะปฏบตงานในตาแหนงนไดนานตามทตองการ ( =3.70) การไดรบความคมครองตอการปฏบตงานจากองคกร ( =3.54) ทานมความรสกมนใจในตาแหนงหนาทการงานททานกาลงดารงอย ( =3.54) และการพจารณาประเมนผลงานขององคกรเปนไปอยางยตธรรม ( =3.48) 9. ดานสภาพแวดลอมในการทางาน

ผลการศกษาบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานดานสภาพแวดลอมในการทางานมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง ( =3.36) เรยงจากมากไปหานอยดงน ลกษณะการทางานของทานกอใหเกดเพอนรวมงานทดและมความสมพนธอนดตอกน ( =3.96) องคกรของทานมความสะดวกดานการคมนาคมและการตดตอสะดวกรวดเรว ( =3.54) สภาพแวดลอมและบรรยากาศในการสงเสรมการปฏบตงาน ( =3.45) ความสะอาดและความมระเบยบของสถานททางาน ( =3.35) หองทางานของทานแบงเปนสดสวนและมพนทเพยงพอทจะเกบเอกสารและสงของตางๆ ( =3.00) และททางานของทานมเครองมอ เครองใชวสดอปกรณตาง ๆ ทเกยวของกบงาน และบคลากรเพยงพอ ( =2.83)

10. ดานเงนเดอนและคาจาง ผลการศกษาแรงจงใจในการปฏบตงานดานเงนเดอนและคาจางมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง ( =3.32) เรยง

จากมากไปหานอยดงน เงนเดอนทไดรบเหมาะสมกบความเปนอยและสภาพเศรษฐกจในปจจบน ( =3.54) สวสดการตาง ๆ ททานไดรบมสวนสงเสรมการปฏบตงานของทาน ( =3.45) เงนเดอนททานไดรบเหมาะสมกบปรมาณงานทปฏบตอย ( =3.35) ความเปนธรรมในการพจารณาเลอนขนเงนเดอนประจาป ( =3.19) และทานพอใจกบอตราเงนเดอนทเพมขนในแตละป ( =3.06)

ตารางท 1 อนดบท คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน ระดบของแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากร ในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน

บคลากร (n=31) แรงจงใจในการปฏบตงาน อนดบท S.D. ระดบของแรงจงใจ ปจจยจงใจ 1. ดานลกษณะของงานทปฏบต 1 4.11 0.82 มาก 2. ดานการไดรบความสาเรจในการทางาน 2 4.00 0.62 มาก 3. ดานการไดรบความยอมรบนบถอ 3 3.89 0.77 มาก 4. ดานความรบผดชอบ 4 3.65 1.02 มาก 5. ดานความกาวหนาในหนาทการงาน 5 3.54 1.09 มาก

คาเฉลยรวม 3.83 0.86 มาก


153

ปจจยเกอหนน 1. ดานความสมพนธระหวางบคคลในหนวยงาน 1 4.06 0.79 มาก 2. ดานนโยบายและการบรหารงาน 2 3.64 1.00 มาก 3. ดานความมนคงในงาน 3 3.60 1.17 มาก 4. ดานสภาพแวดลอมในการทางาน 4 3.36 1.05 ปานกลาง 5. ดานเงนเดอนและคาจาง 5 3.32 0.99 ปานกลาง

คาเฉลยรวม 3.59 1.00 มาก คาเฉลยรวมทงหมด 3.71 0.93 มาก

3.3 ผลการทดสอบสมมตฐาน ผลการวเคราะหความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวด

อดรธาน ผลการทดสอบสมมตฐานพบวา ครผสอนและครฝายสนบสนนในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานไมแตกตางกนภาพรวมผลการวเคราะหความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มประสบการณไมเกน 5 ป มประสบการณ 6-10 ป และมประสบการณ 11 ปขนไปไมแตกตางกน สาหรบครผสอนดานทมความคดเหนทแตกตางกนเกยวกบดานความรบผดชอบวาดวยผบงคบบญชาเปดโอกาสใหทานตดสนใจในการทางานไดอยางมอสระและทานไดรบความไววางใจในงานชนใหมอยางเตมท ซงสอดคลองกบงานวจยของตนตมา (2540) ไดศกษาวจยเรองแรงจงใจในการทางานของพยาบาลวชาชพโรงพยาบาล จตเวช สงกดกรมสขภาพจต และเปรยบเทยบระดบแรงจงใจในการทางานพยาบาลวชาชพ โดยศกษาจากกลมตวอยางทเปนพยาบาลวชาชพทกาลงปฏบตงานในโรงพยาบาลจตเวช สงกดกรมสขภาพจต พ.ศ. 2539 จานวน 441 คน โดยใชแบบสอบถามประมาณคา 5 ระดบ วเคราะหขอมลโดยใช t-test และ F-test ผลการวจยพบวา พยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลจตเวช สงกดกรมสขภาพจตสวนใหญมแรงจงใจในการทางานในระดบปานกลาง พยาบาลวชาชพมทศนคตตอการทางานดานการพยาบาลสขภาพจตและจตเวช แตกตางกน มแรงจงใจในการทางานแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท .05 สาเหตทเปนอยางนเพราะตรงตามทฤษฎการจงใจของเฮรซเบอรก (Herzberg, 1959) ทวาดวยเรองปจจยทเกยวของกบความตองการและพฤตกรรมของบคคลม 2 ประเภท คอ 1.ปจจยกระตนหรอปจจยจงใจ (Motivation Factors) เปนปจจยททาใหเกดแรงจงใจในการทางานในระดบสง การทางานมประสทธภาพเพมขน ผลผลตเพมขนซงทาใหเกดความพงพอใจในการทางาน ปจจยกระตน ไดแก (Costley and Todd, 1991) (1) ความสาเรจในการทางาน (2) การไดรบการยอมรบนบถอ (3) ลกษณะของงาน (4) ความรบผดชอบ (5) ความกาวหนาในการงาน 2.ปจจยสขอนามย เปนปจจยทเปนทมใชสงจงใจโดยตรงทจะเพมประสทธภาพในการทางาน แตเปนขอกาหนดเบองตนทจะปองกนไมใหเกดความไมพอใจในงานททาอย ปจจยสขอนามย ไดแก (Costley and Todd, 1991) (1) ความสมพนธระหวางบคคล ไดแก ความสมพนธกบผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา และเพอนรวมงาน (2) นโยบายของบรษทและการบรหาร (3) เงนเดอน หรอคาตอบแทน (4) สภาพการณของการทางาน (5) การควบคมดแลหรอการบงคบบญชา (6) ความมนคงในงาน

4. สรปผล บคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน จานวน 31 คน โดยจาแนกขอมลทวไป ดงน ระดบตาแหนง คร จานวน 29 คน คดเปนรอยละ 93.54 เจาหนาท จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 6.45 ดานประสบการณในการปฏบตงาน ไมเกน 5 ป จานวน 19 คน คดเปนรอยละ 61.29 6-10 ป จานวน 10 คน คดเปนรอยละ 32.25 และ 11 ป ขนไป จานวน 2 คน คดเปนรอยละ 6.45 ดานปจจยจงใจมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =3.83) เรยงจากมากไปหานอยดงน ดานลกษณะของงาน ( =4.11) ดานการไดรบความสาเรจในงาน ( =4.00) ดานการยอมรบนบถอ ( =3.89) ดานความรบผดชอบ ( =3.65) ดานความกาวหนาในงาน ( =3.54) ดานปจจยเกอหนนมระดบความพงพอใจ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( =3.59) เรยงจากมากไปหานอยดงน ดานความสมพนธระหวางบคคลในหนวยงาน ( =4.06) ดานนโยบายและการบรหารงาน ( =3.64) ดานความมนคงในงาน ( =3.60) ดานสภาพแวดลอมในการทางาน( =3.36) และดานเงนเดอนและคาจาง ( =3.32) และผลการทดสอบสมมตฐานพบวาครผสอนและครฝายสนบสนนในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงาน ไมแตกตางกน ภาพรวมผลการวเคราะหความคดเหนเกยวกบแรงจงใจในการปฏบตงานของบคลากรในวทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต อาเภอบานดง จงหวดอดรธาน มประสบการณไมเกน 5 ป มประสบการณ 6-10 ป และมประสบการณ 11 ปขนไป ไมแตกตางกน

5. เอกสารอางอง กระทรวงศกษาธการ. 2546. ความเปนมาของการปฏรปการศกษา. ครสภาการพมพ : กรงเทพมหานคร. ตนตมา ดวงโยธา. 2540. แรงจงใจในการทางานของพยาบาลวชาชพโรงพยาบาลจตเวชสงกดกรมสขภาพจต. มหาวทยาลยราชภฎนครศรธรรมราช. บญชม ศรสะอาด. 2535. การวจยเบองตน. สววยาสาสนจดพมพ : กรงเทพมหานคร. ปรยาพร วงศอนตรโรจน.2547. จตวทยาการบรหารงานบคคล. บรษท พมพด จากด : กรงเทพมหานคร. วทยาลยอาชวศกษาเทคนคพชญบณฑต. 2555. การประเมนคณภาพทางการศกษา : การประเมนภายใน. อดรธาน เอกสารอดสาเนา. Costley, Dan L., and Todd, Ralph. 1991. Human Relations in Organization. Sparks, NV. U.S.A. Herzberg. F. 1959. The motivation to work. John Wiley and Sons : New York. Maslow, A.H.1970. Motivation and Personality. (2 nded). Harper and Row : New York.

การศึกษาปัญหาด้านโซ่อุปทาน...

Documents

Transcript of การศึกษาปัญหาด้านโซ่อุปทาน...