Ở THỊ XÃ BỈM SƠN ỈNH THANH HÓA - hus.vnu.edu.vn (120).pdf · với môi trƣờng đô...

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

---------------------

Lê Duy Hiếu

ỨNG DỤNG GIS NGHIÊN CỨU Ô NHIỄM BỤI

Ở THỊ XÃ BỈM SƠN, TỈNH THANH HÓA

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội – 2016

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN

---------------------

Lê Duy Hiếu

ỨNG DỤNG GIS NGHIÊN CỨU Ô NHIỄM BỤI

Ở THỊ XÃ BỈM SƠN, TỈNH THANH HÓA

Chuyên ngành: Bản đồ, viễn thám và hệ thông tin địa lý

Mã số: 60 44 76

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. Đinh Thị Bảo Hoa PGS.TS. Nguyễn Đình Minh

Hà Nội - 2016

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan kết quả đạt đƣợc trong luận văn là sản phẩm của riêng cá

nhân tôi. Những điều đƣợc trình bày trong toàn bộ nội dung của luận văn, hoặc là

của cá nhân hoặc là đƣợc tổng hợp từ nhiều nguồn tài liệu. Tất cả các tài liệu tham

khảo đều có xuất xứ rõ ràng và đƣợc trích dẫn hợp pháp.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm theo quy định cho lời cam đoan của mình.

Hà Nội, ngày … tháng … năm 2016

Ngƣời cam đoan

Lê Duy Hiếu

LỜI CẢM ƠN

Luận văn đƣợc hoàn thành theo chƣơng trình đào tạo cao học khóa 14 tại

trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội.

Hoàn thành luận văn thạc sỹ này, tôi đã đƣợc sự quan tâm giúp đỡ của Ban

giám hiệu, Phòng đào tạo Sau Đại học, Khoa Địa lý, Trƣờng Đại học Khoa học Tự

nhiên. Nhân dịp này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ quý báu đó.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyễn Đình Minh – khoa

Địa lý trƣờng ĐH Khoa học Tự nhiên đã trực tiếp hƣớng dẫn, nhiệt tình giúp đỡ tôi

hoàn thành luận văn.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của Lãnh đạo, cán bộ công chức các cơ quan:

UBND thị xã Bỉm Sơn, phòng Tài nguyên và Môi trƣờng thị xã Bỉm Sơn, bệnh

viện đa khoa thị xã Bỉm Sơn, trung tâm y tế dự phòng thị xã Bỉm Sơn,… đã tạo

điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập tài liệu cũng nhƣ số liệu phục vụ

cho luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo trƣờng Cao đẳng Tài nguyên và Môi

trƣờng miền Trung đã tạo điều kiện tốt nhất để tôi học tập, nghiên cứu luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin tỏ lòng biết ơn đối với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã

động viên, giúp đỡ tôi trong thời gian qua.

Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn!

Bỉm Sơn, ngày…. tháng ...năm 2016

Tác giả

Lê Duy Hiếu

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2

3. Địa điểm, đối tƣợng và nội dung nghiên cứu .......................................................... 2

3.1. Địa điểm nghiên cứu ............................................................................................ 2

3.2. Đối tƣợng nghiên cứu........................................................................................... 2

3.3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................................ 2

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ................................................................................. 3

5. Cấu trúc của luận văn .............................................................................................. 3

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ Ô NHIỄM BỤI VÀ GIS ........................................ 4

1.1. Ô nhiễm bụi .......................................................................................................... 4

1.1.1.Định nghĩa .......................................................................................................... 4

1.1.2. Phân loại bụi ...................................................................................................... 4

1.1.3. Vai trò của bụi trong khí quyển ........................................................................ 5

1.1.4. Ảnh hƣởng của ô nhiễm không khí do bụi và các chất độc đến sức khỏe con

ngƣời và động thực vật ................................................................................................ 5

1.1.5. Các nguồn gây ô nhiễm bụi .............................................................................. 7

1.2. Hệ thông tin địa lý - GIS (Geographic Information System) ............................... 9

1.2.1. Khái niệm cơ bản về GIS .................................................................................. 9

1.2.2. Các thành phần của GIS .................................................................................. 10

1.2.3. Các chức năng của GIS ................................................................................... 11

1.3. Ứng dụng GIS trong nghiên cứu ô nhiễm bụi .................................................... 11

CHƢƠNG 2: NGHIÊN CỨU Ô NHIỄM BỤI ......................................................... 14

Ở THỊ XÃ BỈM SƠN BẰNG GIS ............................................................................ 14

2.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội thị xã Bỉm Sơn ......................................... 14

2.1.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................... 14

2.1.2. Điều kiện Kinh tế - Xã hội .............................................................................. 19

2.2. Các bƣớc ứng dụng GIS trong thành lập bản đồ quan trắc bụi .......................... 23

2.2.1. Thu thập dữ liệu .............................................................................................. 23

2.2.2. Phân tích và trình bày kết quả phân tích dữ liệu ............................................. 26

CHƢƠNG 3: HIỆN TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP GIẢM THIỂU Ô NHIỄM BỤI Ở

THỊ XÃ BỈM SƠN .................................................................................................... 50

3.1. Mức độ ô nhiễm bụi tại thị xã Bỉm Sơn ............................................................. 50

3.2. Tác động của ô nhiễm bụi tới sức khỏe và đời sống cƣ dân thị xã Bỉm Sơn ..... 68

3.3. Giải pháp làm giảm thiểu ô nhiễm bụi ở thị xã Bỉm Sơn .................................. 84

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ................................................................................... 87

1. Kết luận ................................................................................................................. 87

2. Kiến nghị ............................................................................................................... 87

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................... 89

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1. 1. Các thành phần cơ bản của GIS ....................................................... 10

Hình 2. 1. Ví trí thị xã Bỉm Sơn ......................................................................... 14

Hình 2. 2. Bản đồ địa hình thị xã Bỉm Sơn ........................................................ 15

Hình 2. 3. Quy trình thành lập bản đồ các điểm quan trắc ô nhiễm bụi ............. 23

Hình 2. 4. Công cụ Clip ...................................................................................... 45

Hình 2. 5. Bản đồ nền thị xã Bỉm Sơn ............................................................... 46

Hình 2. 6. Bảng số liệu vị trí các điểm quan trắc bụi ......................................... 46

Hình 2. 7. Vị trí các điểm quan trắc bụi trên bản đồ .......................................... 47

Hình 2. 8. Công cụ buffer tạo bán kính phát tán bụi .......................................... 48

Hình 2. 9. Vùng phát tán 100m tại vị trí các điểm quan trắc bụi ....................... 48

Hình 2. 10. Số liệu quan trắc bụi tại vị trí N1 qua 2 đợt quan trắc .................... 49

Hình 2. 11Tạo biểu đồ cột so sánh với chỉ số chất lƣợng không khí AQI ......... 49

Hình 3. 1. Biểu đồ tham khảo ý kiến ngƣời dân về nguyên nhân gây ra bụi ..... 51

Hình 3. 2. Biểu đồ chất lƣợng không khí tại vị trí quan trắc N1 ........................ 56



Hình 3. 5. Biểu đồ chất lƣợng không khí tại vị trí quan trắc B1 ........................ 58



Hình 3. 8. Biểu đồ chất lƣợng không khí tại vị trí quan trắc D1 ........................ 59

Hình 3. 9. Biểu đồ chất lƣợng không khí tại vị trí quan trắc D2 ........................ 60

Hình 3. 10. Bản đồ phân bố bị vị trí quan trắc bụi ở thị xã Bỉm Sơn ................. 64

Hình 3. 11. Ảnh chụp tại điểm quan trắc N1 ...................................................... 65



Hình 3. 14. Ảnh chụp tại điểm quan trắc B1 ...................................................... 66



Hình 3. 17. Ảnh chụp tại điểm quan trắc D1 ...................................................... 68

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2. 1. Tình hình bệnh tật năm 2014 trong khu vực nghiên cứu ................. 20

Bảng 2. 2. Danh sách cơ sở phát sinh chất thải gây ảnh hƣởng trực tiếp, gián

tiếp đến khu vực nghiên cứu .............................................................................. 21

Bảng 2. 3. Bảng sản lƣợng clinker của nhà máy xi măng Bỉm Sơn trong 12

tháng năm 2014 .................................................................................................. 27

Bảng 2. 4.Mức cảnh báo chất lƣợng không khí và mức độ ảnh hƣởng tới sức

khỏe con ngƣời ................................................................................................... 32

Bảng 3. 1. Bảng khảo sát ý kiến ngƣời dân về tình trạng bụi trong khu vực năm

2014 .................................................................................................................... 50

Bảng 3. 2. Bảng tổng hợp kết quả thông số bụi tại các vị trí quan trắc ............ 51

Bảng 3. 3. Bảng tổng hợp kết quả quan trắc bụi và các chất lơ lƣng tại Ngã tƣ

Bỉm Sơn .............................................................................................................. 61

Bảng 3. 4. Tình hình bệnh tật năm 2014 trong khu vực nghiên cứu ......... Error!

Bookmark not defined.

Bảng 3. 5. Bảng thống kê kết quả phiếu điều tra ảnh hƣởng của khí thải công

nghiệp trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn .................................................................... 72

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

AQI : Air Quality Index (chỉ số chất lƣợng không khí)

GIS : Geographic Information System (hệ thông tin địa lý)

NMXM : Nhà máy xi măng

PM : Particulate matter ( chất dạng hạt )

QCCP : Quy chuẩn cho phép

QCVN : Quy chuẩn Việt Nam

QL : Quốc lộ

TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam

UBND : Ủy ban nhân dân

WHO : Tổ chức y tế thế giới

XMBS : Xi măng Bỉm Sơn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Hiện nay, vấn đề ô nhiễm môi trƣờng không khí, đặc biệt tại các đô thị

không còn là vấn đề riêng lẻ của một quốc gia hay một khu vực mà nó đã trở

thành vấn đề toàn cầu.Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội của các quốc gia trên

thế giới trong thời gian qua đã có những tác động lớn đến môi trƣờng, và đã làm

cho môi trƣờng sống của con ngƣời bị thay đổi và ngày càng trở nên tồi tệ hơn.

Những năm gần đây nhân loại đã phải quan tâm nhiều đến vấn đề ô nhiễm môi

trƣờng không khí đó là: sự biến đổi của khí hậu – nóng lên toàn cầu, sự suy giảm

tầng ôzôn và mƣa axít.

Ở Việt Nam ô nhiễm môi trƣờng không khí đang là một vấn đề bức xúc đối

với môi trƣờng đô thị, công nghiệp và các làng nghề. Ô nhiễm môi trƣờng không

khí không chỉ tác động xấu đối với sức khỏe con ngƣời (đặc biệt là gây ra các bệnh

đƣờng hô hấp) mà còn ảnh hƣởng đến các hệ sinh thái và biến đổi khí hậu nhƣ: hiệu

ứng nhà kính, mƣa axít và suy giảm tầng ôzôn,… Công nghiệp hóa càng mạnh, đô

thị hóa càng phát triển thì nguồn thải gây ô nhiễm môi trƣờng không khí càng

nhiều, áp lực làm biến đổi chất lƣợng không khí theo chiều hƣớng xấu càng lớn. Ở

Việt Nam, tại các khu công nghiệp, các trục đƣờng giao thông lớn đều bị ô nhiễm

với các cấp độ khác nhau, nồng độ các chất ô nhiễm đều vƣợt quá tiêu chuẩn cho

phép. Và sự gia tăng dân số, gia tăng đột biến của các phƣơng tiện giao trong khi cơ

sở hạ tầng còn thấp làm cho tình hình ô nhiễm trở nên trầm trọng.

Thị xã Bỉm Sơn nằm ở phía Bắc Thanh Hóa, là cửa ngõ của hoạt động vận

tải cũng nhƣ buôn bán giữa hai miền Bắc và miền Trung. Là một thị xã công nghiệp

trẻ với hoạt động sản xuất công nghiệp chủ đạo là xi măng, vật liệu xây dựng, khai

thác đá, sản xuất ôtô,… nên hoạt động của các phƣơng tiện vận tải diễn ra với nhịp

độ nhiều và rất dày, từ sáng tới đêm khuya. Nguồn lợi từ việc kinh doanh sản xuất

công nghiệp là rất lớn. Tuy nhiên, cũng bởi hoạt động sản xuất nhộn nhịp nhƣ vậy

khiến cho môi trƣờng chịu một lƣợng rất lớn những chất gây ô nhiễm môi trƣờng

không khí. Đặc biệt là ô nhiễm bụi. Tác động của việc ô nhiệm bụi tới sức khỏe của

ngƣời dân sinh sống trên địa bàn là rất lớn. Để giảm thiểu đƣợc ô nhiễm bụi ở khu

2

vực thị xã cần giải quyết đƣợc hai vấn đề là: mức độ ô nhiễm bụi ở thị xã Bỉm Sơn;

nguyên nhân gây ra ô nhiễm bụi và các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm. Có nhiều

phƣơng pháp nghiên cứu, đánh giá mức độ ô nhiễm bụi đƣợc thực hiện. Trong đó,

việc ứng dụng công nghệ hệ thông tin địa lý (GIS) là phƣơng pháp, là công cụ mạnh

có khả năng phân tích không gian trong thời gian ngắn. Với lý do nêu trên tác giả đã

thực hiện đề tài “ Ứng dụng GIS nghiên cứu ô nhiễm bụi ở thị xã Bỉm Sơn, tỉnh

Thanh Hóa ”.

2. Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu chung: Thành lập bản đồ các điểm quan trắc bụi doc tuyến đƣờng

Trần Hƣng Đạo tới cổng nhà máy xi măng Bỉm Sơn.

Mục tiêu cụ thể: Đánh giá hiện trạng về ô nhiễm bụi do hoạt động giao thông

vận tải trên tuyến đƣờng Trần Hƣng Đạo tới đƣờng Phạm Hùng khu vực lân cận

nhà máy xi măng Bỉm Sơn.

3. Địa điểm, đối tƣợng và nội dung nghiên cứu

3.1. Địa điểm nghiên cứu

Tuyến đƣờng Trần Hƣng Đạo giao với Phạm Hùng và khu vực đƣờng lân

cận với nhà máy xi măng Bỉm Sơn.

3.2. Đối tượng nghiên cứu

+ Ô nhiễm bụi do hoạt động giao thông vận tải.

+ Ảnh hƣởng của ô nhiễm bụi tới đời sống và sức khỏe của dân cƣ sinh sống

trên địa bàn thị xã.

3.3. Nội dung nghiên cứu

1. Nghiên cứu tổng quan về ô nhiễm bụi, về GIS và ứng dụng của GIS trong

nghiên cứu ô nhiễm bụi.

2. Nghiên cứu đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội và môi trƣờng tại

thị xã Bỉm Sơn.

3. Thu thập tài liệu thống kê, tài liệu bản đồ, số liệu đo đạc, dữ liệu ảnh chụp.

4. Xây dựng bản đồ các vị trí quan trắc bụi.

5. Đánh giá mức độ ô nhiễm và đƣa ra giải pháp giảm thiểu ô nhiễm bụi.

3

4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

- Ý nghĩa khoa học: Luận văn góp phần thúc đẩy ứng dụng GIS và mô hình

hóa môi trƣờng trong đánh giá và tác động của ô nhiễm bụi.

- Về thực tiễn: Giúp cho các nhà quản lý môi trƣờng ở Bỉm Sơn có công cụ

hiệu quả trong việc quản lý môi trƣờng không khí tại Bỉm Sơn.

Là tài liệu tham khảo cho công tác giảng dạy và học tập tại trƣờng CĐ Tài

nguyên và Môi trƣờng miền Trung.

5. Cấu trúc của luận văn

Luận văn gồm các phần chính sau

MỞ ĐẦU

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ Ô NHIỄM BỤI VÀ GIS

CHƢƠNG 2: NGHIÊN CỨU Ô NHIỄM BỤI Ở THỊ XÃ BỈM SƠN BẰNG GIS


THỊ XÃ BỈM SƠN

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

4

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ Ô NHIỄM BỤI VÀ GIS

1.1. Ô nhiễm bụi

1.1.1.Định nghĩa

Bụi là một tập hợp nhiều hạt vật chất vô cơ hoặc hữu cơ có kích thƣớc nhỏ

bé, tồn tại trong không khí dƣới dạng bụi bay, bụi lắng và các hệ khí dung gồm hơi,

khói mù.

Bụi bay có kích thƣớc từ 0.001µm đến 10µm bao gồm tro, muội khói và

những hạt chất rắn đã nghiền nhỏ chuyển động hỗn loạn hoặc rơi xuống mặt đất với

tốc độ đều theo định luật Stokes. Loại bụi này thƣờng gây tổn thƣơng cao cho cơ

quan hô hấp.

Bụi lắng có kích thƣớc hơn 10 µm, thƣờng rơi xuống đất theo định luật

Newton với tốc độ tăng dần. Loại bụi này thƣờng gây hại cho mắt, gây nhiễm trùng,

gây dị ứng.

Khi nghiên cứu và quan trắc, đánh giá mức độ ô nhiễm, bụi thƣờng đƣợc

chia thành bụi PM2.5 và PM10.

1.1.2. Phân loại bụi

Về phân loại bụi có nhiều cách:

Phân loại theo hệ ngưng tụ

Đó là sự hình thành do hai pha khí và hơi với các phản ứng hóa học xảy ra

hoặc biến đổi của hai pha có đƣờng kính từ 0.3 đến 3µm. Hệ ngƣng tụ có thể có hai

loại: khói chứa hạt rắn và sƣơng mù chứa hạt lỏng.

Hạt có đƣờng kính nhỏ hơn 0.3 µm là những nhân ngƣng tụ, có thể vận động

nhƣ những phần tử khí. Chúng xuất hiện nhờ quá trình ngƣng tụ và đƣợc tách khỏi

các hạt lớn nhờ hấp phụ.

Hạt có đƣờng kính 0.3 < dp < 3µm xuất hiện do quá trình kết hợp của những

hạt nhỏ hơn. Chúng chuyển động theo qui luật Brawn và đƣợc tách khỏi khí nhờ

mƣa rơi hoặc rửa nƣớc. Thời gian lƣu của chúng thƣờng nhỏ hơn thời gian hợp

thành những hạt lớn hơn.

Hạt có d > 3µm xuất hiện trƣớc hết do sự phân tán cơ học (phân ly nhỏ) của

những hạt lớn hơn và đƣợc thu hồi qua quá trình lắng

5

Phân loại theo nguồn gốc

- Bụi hữu cơ và bụi vô cơ.

Theo nguồn phát

- Bụi tự nhiên và bụi nhân tạo.

Theo kích thước

- Bụi PM2.5: Bụi có đƣờng kính < 2.5µm.

- Bụi PM10: Bụi có đƣờng kính nằm trong khoảng từ 2.5µm đến 10µm.

Theo tính xâm nhập vào đường hô hấp

- Bụi : + Nhỏ hơn 0.1 µm không ở lại trong phế nang.

+ Từ 0.1 µm đến 5 µm ở lại phổi 80 – 90%.

+ Từ 5 - 10 µm vào phổi nhƣng đƣợc phổi đào thải ra.

+ Lớn hơn 10 µm thƣờng đọng lại ở mũi.

Theo tác hại của bụi

- Bụi gây nhiễm độc chung (chì, thủy ngân, benzene,…).

- Bụi gây dị ứng viêm mũi, hen, nổi ban (bụi bông gai, phân hóa học,…).

- Bụi gây ung thƣ (bụi quặng, bụi phóng xạ, hợp chất crom,…).

- Bụi gây nhiễm trùng (long, tóc,…).

- Bụi gây xơ phổi (bụi amiang, bụi thạch anh,…).

1.1.3. Vai trò của bụi trong khí quyển

Liên kết với các trƣờng điện từ trong khí quyển, mây và các hạt sƣơng mù.

Đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nhiệt của khí quyển Trái đất qua

phản chiếu ánh sáng.

Là hạt nhân cho quá trình ngƣng tụ, bang đá và giọt nƣớc (ngƣng tụ dị thể).

Tham gia vào một số phản ứng trong khí quyển nhƣ:

+ Phản ứng trung hòa trong giọt.

+ Đóng vai trò xúc tác những hạt oxit kim loại trong phản ứng oxy hóa.

+ Phản ứng oxy quang hóa.

Nguyên nhân tạo vẩn đục trong khí quyển làm ảnh hƣởng thời tiết.

1.1.4. Ảnh hưởng của ô nhiễm không khí do bụi và các chất độc đến sức khỏe

con người và động thực vật

6

Đối với con người

Bụi trong không khí, nhất là các hạt dƣới 5 µm có thể vào tận phế nang của

ngƣời. Bụi gây nên một số bệnh nhƣ sau:

- Bệnh phổi nhiễm bụi:

Bệnh phổi nhiễm bụi là do ngƣời hít thở bầu không khí có bụi khoáng, bụi

amiang, bụi than và kim loại. Ngƣời sẽ bị xơ phổi, suy giảm chức năng hô hấp. Ở

Mỹ từ năm 1950 – 1955 phát hiện đƣợc 12.763 ngƣời nhiễm bụi đá (silicose). Ở

Nam Phi hàng năm có 30 – 40% thợ mỏ chết do bệnh phổi nhiễm bụi đá. Ở Tây

Đức, hằng năm có 1500 ngƣời chết do nhiễm bụi đá.

- Bệnh đường hô hấp:

Tùy theo nguồn gốc các loại bụi gây ra bệnh viêm mũi, họng, phế quản.

Bụi hữu cơ nhƣ: bông, đay, gai dính vào viêm mạc gây viêm phù, tiết ra các

niêm dịch dẫn tới viêm loét.

Bụi vô cơ rắn có góc sắc nhọn đâm vào niêm mạc, gây viêm mũi. Lúc đầu

thƣờng gây ra viêm mũi làm cho niêm mạc dầy lên, tiết nhiều niêm dịch, hít thở

khó. Sau vài năm chuyển thành viêm mũi teo, giảm chức năng lọc giữ bụi của mũi,

gây bệnh phổi nhiễm bụi.

Bụi Crom, Asen gây viêm loét thủng vách mũi vùng trƣớc sụn lá mía.

Bụi len, bột kháng sinh gây ra dị ứng viêm mũi, viêm phế quản và hen.

Bụi mangan, photphat, bicromatkali, gỉ sắt gây ra bệnh viêm phổi, làm thay

đổi tính miễn dịch sinh hóa của phổi.

Một số bụi kim loại có tính phóng xạ gây ra bệnh ung thƣ phổi ví dụ nhƣ bụi

Uran, Coban, Crom, nhựa đƣờng.

- Bệnh ngoài da:

Bụi đồng gây ra nhiễm trùng da rất khó chữa trị. Bụi tác động vào các tuyến

nhờn làm cho da bị khô gây ra các bệnh ngoài da nhƣ: trứng cá, viêm da. Loại bệnh

này các thợ đốt lò hơi, thợ máy sản xuất xi măng, sành sứ hay bị mắc phải.

Bụi gây kích thích da, sinh mụn nhọt lở loét nhƣ bụi vôi, bụi dƣợc phẩm,

thuốc trừ sâu.

7

Bụi nhựa than dƣới tác dụng của ánh nắng làm cho da ngứa, sung tấy, bỏng,

mắt sƣng đỏ, chảy nƣớc mắt.

- Bệnh về mắt:

Bụi gây chấn thƣơng mắt, viêm mang tiếp hợp, viêm mi mắt,…

Bụi kiềm acid gây bỏng giác mạc, làm giảm thị lực, nặng hơn có thể mù.

- Bệnh đường tiêu hóa:

Bụi kim loại, bụi khoáng to nhọn có cạnh sắc đi vào dạ dày gây viêm niêm

mạc dạ dày, rối loạn tiêu hóa.

Bụi chì gây bệnh thiếu máu, giảm hồng cầu, gây rối loạn thận.

Bụi vi sinh vật có nhiều tác hại tới sức khỏe con ngƣời, gây ra dịch bệnh,

bệnh đƣờng hô hấp, bệnh đau mắt và đƣờng tiêu hóa.

Đối với động thực vật

Bụi có tác hại rất lớn đến sự phát triển và tồn tại của động thực vật.

Các hợp chất florua, asen, molipđen, chì và kẽm là những chất gây độc cho

những loài động vật ăn thực vật. Các loại thuốc trừ sâu bao gồm những loại có chứa

thủy ngân và chì đều gây thiệt hại lớn cho gia súc.

Bụi lò xi măng, bụi lò gạch, bụi amiang, bụi than, bụi natri clo,… làm cho

cây không phát triển đƣợc, bị vàng lá, rụng lá, giảm hoa quả, làm teo hạt, giảm năng

suất. Thậm chí có loài cây bị tiêu diệt.

1.1.5. Các nguồn gây ô nhiễm bụi

Căn cứ vào nguồn phát sinh

* Nguồn tự nhiên

- Ô nhiễm do hoạt động của núi lửa: hoạt động của núi lửa phun ra một

lƣợng khổng lồ các chất ô nhiễm nhƣ tro bụi, khí SOx NOx, có tác hại nặng nề và

lâu dài tới môi trƣờng.

- Ô nhiễm do cháy rừng: cháy rừng do các nguyên nhân tự nhiện cũng nhƣ

các hoạt động thiếu ý thức của con ngƣời, chất ô nhiễm nhƣ khói, bụi, khí SOx

NOx, CO, THC.

8

- Ô nhiễm do bão cát: hiện tƣợng bão cát thƣờng xảy ra ở những vùng đất trơ

và khô không có lớp phủ thực vật ngoài việc gây ra ô nhiễm bụi, nó còn làm giảm

tầm nhìn.

- Ô nhiễm do đại dƣơng: Do quá trình bốc hơi nƣớc biển co kéo theo một

lƣợng muối (chủ yếu là NaCl) bị gió đƣa vào đất liền. không khí có nồng độ muối

cao sẽ có tác hại tới vật liệu kim loại.

- Ô nhiễm do phân hủy các chất hữu cơ trong tự nhiên: Do quá trình lên men

các chất hữu cơ khu vực bãi rác, đầm lầy sẽ tạo ra các khí nhƣ metan (CH4), các

hợp chất gây mùi hôi thối nhƣ hợp chất nitơ (ammoniac – NH3), hợp chất lƣu huỳnh

( hydrosunfua – H2S, mecaptan) và thậm chí có cả các vi sinh vật.

* Các nguồn nhân tạo

Nguồn ô nhiễm do hoạt động của con ngƣời tạo nên bao gồm:

1. Ô nhiễm do sản xuất công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp: ví dụ các nhà

máy sản xuất hóa chất, sản xuất giấy, luyện kim loại, nhà máy nhiệt điện (sử dụng

các nhiên liệu than, dầu …).

2. Hoạt động nông nghiệp: sử dụng phân bón, phun thuốc trừ sâu diệt cỏ.

3. Dịch vụ thƣơng mại: chợ buôn bán.

4. Sinh hoạt: nấu nƣớng phục vụ sinh hoạt hàng này của con ngƣời (gia đình,

công sở…).

5. Vui chơi, giải trí: khu du lịch, sân bóng … Các nguồn trên có thể coi là

các nguồn cố định.

Tùy vào các nguồn gây ô nhiễm mà trong quá trình hoạt động thải vào môi

trƣờng các tác nhân ô nhiễm không khí khác nhau về thành phần cũng nhƣ khối lƣợng.

Dựa vào tính chất hoạt động

Dựa vào tính chất hoạt động có thể chia thành 4 nhóm chính:

- Ô nhiễm do quá trình hoạt động sản xuất : công nghiệp, tiểu thủ công

nghiệp, nông nghiệp.

- Ô nhiễm do giao thông : khí thải xe cộ, tàu thuyền, máy bay.

- Ô nhiễm do sinh hoạt: do đốt nhiên liệu phục vụ sinh hoạt, phục vụ vui chơi

giải trí.

9

- Ô nhiễm do quá trình tự nhiên: bão, núi lửa, do sự phân hủy tự nhiên các

chất hữu cơ gây mùi hôi thối...bụi phấn hoa.

Dựa vào đặc tính hình học

- Điểm ô nhiễm : ống khói nhà máy.

- Đƣờng ô nhiễm: đƣờng giao thông.

- Vùng ô nhiễm: khu công nghiệp, khu tập trung các cơ sở sản xuất.

Dựa vào tính chất khuếch tán

- Nguồn thải thấp: gồm nguồn mặt, nguồn đƣờng, nguồn điểm (ống khói nằm

dƣới vùng bóng rợp khí động).

- Nguồn thải cao: ống khói nằm trên vùng bóng rợp khí động.

Các nguồn thải ra các chất ô nhiễm đặc trƣng.

1.2. Hệ thông tin địa lý - GIS (Geographic Information System)

Hệ thống thông tin địa lý (Geographic Information System – GIS) là một hệ

thống thông tin trên máy tính đƣợc sử dụng để số hóa các đối tƣợng địa lý thực

cũng nhƣ các sự kiện liên quan (các thuộc tính phi không gian liên kết với không

gian địa lý) tạo thành dữ liệu địa lý, từ đó cung cấp các công cụ cho phép phân tích,

đánh giá và khai thác các dữ liệu địa lý đó.

"Mọi đối tƣợng có mặt trên trái đất đều có thể biểu diễn trong hệ thống thông

tin địa lý", đây là chìa khóa căn bản liên kết bất kỳ cơ sở dữ liệu nào với hệ thống

GIS. Bắt đầu xuất hiện vào cuối những năm 1950, nhƣng phần mềm GIS đầu tiên

chỉ xuất hiện vào cuối những năm 1970 từ phòng thí nghiệm của Viện nghiên cứu

môi trƣờng Mỹ (ESRI). Lịch sử phát triển của GIS đã thay đổi cách mà các nhà quy

hoạch, kỹ sƣ, nhà quản lý… làm việc với cơ sở dữ liệu và phân tích dữ liệu.

1.2.1. Khái niệm cơ bản về GIS

Có nhiều quan niệm khác nhau khi định nghĩa hệ thống thông tin địa lý:

"Hệ thông tin địa lý là một hệ thống thông tin bao gồm một số hệ con

(subsystem) có khả năng biến đổi các dữ liệu địa lý thành những thông tin có ích" –

theo định nghĩa của Calkin và Tomlinson, 1977.

10

"Hệ thông tin địa lý là một hệ thống quản trị cơ sở dữ liệu bằng máy tính để

thu thập, lưu trữ, phân tích và hiển thị không gian" (theo định nghĩa của National

Center for Geographic Information and Analysis, 1988).

Theo định nghĩa của ESRI (Environmental System Research Institute) thì

“Hệ thông tin địa lý là một tập hợp có tổ chức bao gồm phần cứng, phần mềm máy

tính, dữ liệu địa lý và con người, được thiết kế nhằm mục đích nắm bắt, lưu trữ, cập

nhật, điều khiển, phân tích và kết xuất”.

Cho đến nay, định nghĩa đƣợc nhiều ngƣời sử dụng nhất là: hệ thống thông

tin địa lý là một hệ thống kết hợp giữa con ngƣời và hệ thống máy tính cùng các

thiết bị ngoại vi để lƣu trữ, xử lý, phân tích, hiển thị các thông tin địa lý để phục vụ

một mục đích nghiên cứu nhất định.

1.2.2. Các thành phần của GIS

Một hệ thống GIS gồm có 4 thành phần cơ bản sau:

Phần cứng, phần mềm, dữ liệu, con ngƣời.

Hình 1. 1. Các thành phần cơ bản của GIS.

GIS

PHẦN CỨNG

PHẦN MỀM DỮ LIỆU

CON NGƢỜI

11

1.2.3. Các chức năng của GIS

GIS gồm 4 chức năng chính: Nhập dữ liệu, quản lý dữ liệu, phân tích dữ

liệu, và hiển thị dữ liệu.

- Nhập dữ liệu: Nhập dữ liệu là quá trình mã hóa dữ liệu thành dạng có thể

đọc và lƣu trữ trên máy tính (tạo cơ sở dữ liệu GIS). Nhập dữ liệu giữ vai trò rất quan

trọng trong việc tạo ra cơ sở dữ liệu đầy đủ và chính xác. Nhập dữ liệu có thể từ

nhiều nguồn khác nhau nhƣ ảnh vệ tinh, ảnh chụp máy bay, chuyển đổi dữ liệu,…

- Quản lý dữ liệu: Dữ liệu thuộc tính thƣờng đƣợc quản lý dƣới dạng mô hình

quan hệ, trong khi dữ liệu không gian đƣợc quản lý dƣới dạng mô hình dữ liệu vector

và raster. Có thể chuyển đổi qua lại giữa hai mô hình: Vector sang Raster (Raster

hóa) hoặc raster sang vector (vector hóa). Quản lý dữ liệu giữ vai trò rất quan trọng

trong việc truy cập nhanh cơ sở dữ liệu không gian và thuộc tính, góp phần phân tích

dữ liệu hiệu quả cho các bài toán ứng dụng thực tế. Quản lý dữ liệu phụ thuộc vào

thiết bị lƣu trữ dữ liệu (máy tính) rất nhiều, đặc biệt là bộ nhớ thiết bị.

- Phân tích dữ liệu: GIS có thể phân biệt với các hệ thống thông tin khác

bởi khả năng phân tích kết hợp dữ liệu không gian và thuộc tính cùng lúc. Đây đƣợc

xem nhƣ thế mạnh mà các công cụ GIS mang lại cho ngƣời dùng, với nhu cầu phân

tích, giải quyết các bài toán dựa trên dữ liệu không gian địa lý.

- Hiển thị dữ liệu: GIS cho phép lƣu trữ và hiển thị thông tin hoàn toàn tách

biệt, có thể hiển thị đƣợc thông tin ở các tỉ lệ khác nhau, mức độ chi tiết của thông

tin đƣợc lƣu trữ chỉ bị giới hạn bởi khả năng lƣu trữ phần cứng và phƣơng pháp mà

phần mêm dùng để hiển thị dữ liệu. Với sự phát triển của công nghệ, GIS cũng đã

cho phép hiển thị dữ liệu không gian địa lý ở nhiều định dạng khác nhau, kể cả mô

hình 3D mô phỏng gần giống thế giới thực.

1.3. Ứng dụng GIS trong nghiên cứu ô nhiễm bụi

Trên thế giới:

Việc ứng dụng GIS vào quản lý môi trƣờng đã đƣợc áp dụng tƣơng đối sớm.

Từ chƣơng trình kiểm kê nguồn tài nguyên thiên nhiên của Canada trong những

năm 1960, đến các chƣơng trình GIS cấp liên bang của Mỹ bắt đầu vào cuối những

năm 1970. Nhiều công trình đã đƣợc thực hiện nhƣ:

12

- Đan Mạch hỗ trợ quyết định sử dụng công cụ GIS trong quản lý chất

lƣợng không khí đô thị và tác động tới con ngƣời, Jensen, SS, Berkowicz, R.,

Hansen, SH và Hertel, O. Ứng dụng GIS ƣớc tính mức độ ô nhiễm môi trƣờng

không khí ở độ phân giải thời gian và không gian cao. Các mô hình cho phép lập

bản đồ khí thải giao thông, các mức chất lƣợng không khí và tiếp xúc với con ngƣời

tại các điểm cƣ trú, nơi làm việc và ngoài đƣờng phố. Lập bản đồ và kịch bản kết

quả để có thể so sánh với các giới hạn chất lƣợng.

- Thành lập bản đồ ô nhiễm không khí đô thị sử dụng GIS: dựa vào

phƣơng pháp hồi quy, Briggs, D. J., Collins, S., Elliott, P., Fischer, P., Kingham,

S., Lebert, E., Pryl, K., Van Reeuwijk, H., Small bone, K. and Van Der Veen, A.

Thực hiện dự án SAVIAH do EU tài trợ, sử dụng phƣơng pháp hồi qui để thành lập

bản đồ ô nhiễm không khí liên quan đến hoạt động giao thông trong môi trƣờng

GIS. Có chứa dữ liệu không khí đƣợc giám sát, mạng lƣới đƣờng bộ, lƣu lƣợng giao

thông.

Tại Việt Nam:

Công nghệ GIS cũng đƣợc thí điểm từ năm 1993 và đến nay đã đƣợc ứng

dụng trong khá nhiều ngành nhƣ quy hoạch nông lâm nghiệp, quản lý rừng, lƣu trữ

tƣ liệu địa chất, đo đạc bản đồ, địa chính, quản lý đô thị, đánh giá tác động môi

trƣờng ... Các ứng dụng của GIS trong đánh giá tác động môi trƣờng.

- Xác định các tác động không gian của các tác nhân gây hại liên quan đến

các thực thể.

- Xác định vị trí để thiết lập một nhân tố hoặc một cơ sở hạ tầng nào đó.

- Xác định đƣờng đi ngắn nhất của quá trình thải chất thải lỏng dọc kênh

dẫn nƣớc.

- Chồng xếp bản đồ lên bản đồ thực thể và đánh giá các tác động, thực thể

nào sẽ chịu tác động.

- Giám sát và dự báo các sự cố môi trƣờng.

Nhiều công trình đã đƣợc thực hiện nhƣ:

- Hệ thống giám sát và cảnh báo mức độ ô nhiễm không khí sử dụng ảnh

vệ tinh, TS. Nguyễn Thị Nhật Thanh, Trƣờng Đại học Công nghệ. Nghiên cứu

13

giám sát nồng độ bụi PM sử dụng ảnh vệ tinh, nghiên cứu và phát triển hệ thống

WebGIS thu thập, xử lí, lƣu trữ, cung cấp thông tin, giám sát và cảnh báo về mức

độ ô nhiễm bụi.

- Nghiên cứu ứng dụng tổ hợp phƣơng pháp mô hình hóa và hệ thống

thông tin địa lý (GIS) để đánh giá chất lƣợng môi trƣờng không khí của các

khu công nghiệp và đô thị ở tỉnh Hải Dƣơng, TS.Nguyễn Khắc Long đã lựa chọn

mô hình toán học thích hợp Caline4 có xét đến vật cản để ứng dụng tính toán thải

lƣợng và dự báo quá trình lan truyền chất ô nhiễm đƣợc phát thải từ nguồn đƣờng.

Tác giả đã đánh giá hiện trạng, diễn biến và phân vùng ô nhiễm theo 6 cấp và ứng

dụng kỹ thuật GIS để phân vùng chất lƣợng không khí xung quan khu công nghiệp,

cụm công nghiệp, giao thông và đô thị tại tỉnh Hải Dƣơng.

Và rất nhiều công trình khác đã đƣợc thực hiện tại Việt Nam.

14

CHƢƠNG 2: NGHIÊN CỨU Ô NHIỄM BỤI

Ở THỊ XÃ BỈM SƠN BẰNG GIS

2.1. Điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội thị xã Bỉm Sơn

2.1.1. Điều kiện tự nhiên

Vị trí địa lý

Hình 2. 1. Ví trí thị xã Bỉm Sơn

Thị xã Bỉm Sơn nằm ở phía bắc của tỉnh Thanh Hóa, cách thành phố Thanh

Hóa 35 km.

Phía Bắc giáp thành phố Tam Điệp - tỉnh Ninh Bình.

Phía đông giáp huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình và huyện Hà Trung, Thanh

Hóa (xã Hà Vinh).

Phía nam giáp huyện Hà Trung, Thanh Hóa (các xã Hà Thanh, Hà Vân, Hà

Dƣơng).

Phía tây giáp huyện Hà Trung, Thanh Hóa (các xã Hà Bắc, Hà Long).

https://vi.wikipedia.org/wiki/Y%C3%AAn_M%C3%B4

https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_Trung

15

Nằm ở toạ độ 20°18‟ – 20°20‟ vĩ độ Bắc và 105°55‟ – 106°05‟ kinh

độ Đông, Bỉm Sơn cách thủ đô Hà Nội 120 km về phía nam, cách thành phố Thanh

hóa 34 km về phía bắc, nằm trên mạng lƣới giao thông vận tải thuận lợi với

tuyến đƣờng sắt Bắc - Nam, quốc lộ 1A chạy qua, tạo nên mối giao thƣơng rộng lớn

với các tỉnh trong vùng và các trung tâm kinh tế lớn của cả nƣớc.

Địa hình

Bỉm Sơn là vùng đất thấp dần từ Tây sang Đông. Tuy diện tích không rộng

nhƣng Bỉm Sơn vừa có vùng đồng bằng, vùng núi đá, vùng đồi và sông suối.

Vùng đồi núi có diện tích 50,97 km2, chiếm 76,3%.

Vùng đồng bằng có diện tích 15,19 km2, chiếm 23,7%.

Hình 2. 2. Bản đồ địa hình thị xã Bỉm Sơn

https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%A9_%C4%91%E1%BB%99

https://vi.wikipedia.org/wiki/Kinh_%C4%91%E1%BB%99

https://vi.wikipedia.org/wiki/Kinh_%C4%91%E1%BB%99

https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_N%E1%BB%99i

https://vi.wikipedia.org/wiki/Thanh_H%C3%B3a_(th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91)

https://vi.wikipedia.org/wiki/Thanh_H%C3%B3a_(th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91)

https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C6%B0%E1%BB%9Dng_s%E1%BA%AFt_B%E1%BA%AFc_Nam

https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BB%91c_l%E1%BB%99_1A

16

Khí hậu

- Chế độ nhiệt: đƣợc hình thành theo 02 mùa rõ rệt:

+ Mùa nóng kéo dài từ tháng 5 đến tháng 9 hàng năm, với nhiệt độ trung

bình trên 250C. Tháng 7 là tháng nóng nhất với nhiệt độ trung bình là 28,9

0C và đạt

cực đại là trên 40 0C.

+ Mùa lạnh kéo dài từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau với nhiệt độ trung bình

tháng lạnh nhất là 200C. Tháng 1 là tháng rét nhất với nhiệt độ trung bình là 16,7

0C.

- Lƣợng mƣa trong năm: Mùa mƣa bắt đầu từ cuối tháng 5 đến tháng 10,

mùa khô bắt đầu từ tháng 11 đến tháng 5 năm sau. Theo báo cáo của Đài khí tƣợng

thủy văn tỉnh Thanh Hóa: Lƣợng mƣa trong năm tập trung từ tháng 6 đến hết tháng

10 hằng năm và chiếm khoảng 80% tổng lƣợng mƣa cả năm. Lƣợng mƣa cao nhất

trong các lần mƣa từng ghi nhận đƣợc trong khu vực này là 255 mm/ngày; Số ngày

mƣa trung bình là 137 ngày.

- Chế độ gió: Trong năm có hai mùa gió chính: Gió mùa Đông Bắc từ tháng

11 ÷ tháng 3 năm sau; Gió mùa Đông Nam từ tháng 4 ÷ tháng 11. Mùa hè chịu ảnh

hƣởng của gió Phơn Tây Nam khô nóng. Vận tốc gió trung bình năm: 2,1m/s.

Tốc độ gió trung bình:

TT Năm

Tháng I Tháng XII

Vận tốc gió

(m/s)

Tần suất

xuất hiện (%)

Vận tốc gió

(m/s)

Tần suất

xuất hiện (%)

A Tốc độ gió trung bình trong tháng

1 2011 1,5 - 1,0 -

2 2012 1,1 - 1,5 -

3 2013 1,8 - 1,5 -

4 2014 1,6 - - -

B Tốc độ gió trung bình gặp nhiều nhất trong tháng

1 2013 1,0 52 2,0 48

17

Hướng gió chủ đạo:

TT Năm

Tháng I Tháng XII

Hƣớng gió Tần Suất

xuất hiện (%)

Hƣớng

gió

Tần Suất

xuất hiện (%)

1 2011 Bắc 43 Bắc 27

2 2012 Đông Bắc 31 Bắc 21

3 2013 Bắc 27 Tây Bắc 24

4 2014 Đông Bắc 14

Nhƣ vậy vận tốc gió trung bình gặp nhiều nhất trong tháng 1 là 1,0 m/s;

tháng 12 là 2,0 m/s. Hƣớng gió chủ đạo trong tháng 1 là hƣớng Bắc (TS = 43%);

tháng 12 là hƣớng Bắc (TS = 27%).

Điều kiện về thủy văn khu vực nghiên cứu

Theo Báo cáo tổng hợp dự án điều tra quy hoạch khai thác nguồn nƣớc sinh

hoạt và phát triển kinh tế xã hội vùng ven biển Thanh Hóa đến năm 2010 định hƣớng

đến 2020 cho thấy, điều kiện thủy văn trong khu vực nghiên cứu có đặc điểm nổi bật

sau:

- Thủy văn

- Sông Tam Điệp: Đây hiện là con sông thoát nƣớc chính của thị xã Bỉm

Sơn. Sông bắt nguồn từ Ninh Bình chảy qua địa phận thị xã Bỉm Sơn và huyện Hà

Trung, chiều dài chảy qua thị xã Bỉm Sơn khoảng 12 km. Về mùa mƣa nƣớc sông

dâng cao gây ngập úng vùng dân cƣ và đồng ruộng. Về mùa khô lƣu lƣợng ở cầu

sông Tam Điệp có khi bằng 0, cầu Hà Thành khoảng 300 l/s và chiều cao mực

nƣớc trên sông có lúc chỉ còn từ 0,4-0,6 m. Mực nƣớc cao nhất vào mùa khô đạt

Hmax = 1,619 m. Lƣu lƣợng mùa lũ Qmax = 178 m3/s; mực nƣớc: Hmax = 4,35 m.

Lƣu lƣợng mùa cạn: Qmin = 0,8 m3/s; mực nƣớc: Hmin = 0,3 m.

- Sông Tống: Nằm trên ranh giới của thị xã Bỉm Sơn và huyện Hà Trung.

Sông bắt nguồn ở vùng núi Thạch Thành, chảy theo hƣớng Tây Bắc - Đông Nam,

đổ ra vịnh Bắc Bộ ở vùng Nga Sơn, đoạn chảy qua thị xã rất ngắn. Lƣu lƣợng mùa

lũ: Qmax = 30 m3/s; mực nƣớc Hmax = 4,5 m. Lƣu lƣợng mùa cạn: Qmin = 10 m

3/s;

mực nƣớc Hmin = 1 m.

18

- Hồ Cánh Chim: Diện tích lƣu vực hồ chứa khoảng 3,5km2 ; Dung tích theo

thiết kế là 1.307,0x103

m3. Hồ có nhiệm vụ phục vụ tƣới tiêu cho khoảng 140ha đất

nông nghiệp.

- Ngoài ra trên địa bàn thị xã có các suối ngắn và ít phân nhánh, hƣớng

chảy Đông Bắc - Tây Nam và đổ vào sông Tống Giang. Các suối chính trên địa

bàn thị xã Bỉm Sơn bao gồm:

+ Suối Khe Sung (Còn gọi là suối Sòng - Chín Giếng) có 2 nhánh bắt nguồn từ

những điểm lộ qua nông trƣờng bộ Hà Trung và khu Chín Giếng, 2 nhánh này gặp

nhau tại Cầu Sòng và chảy song song với quốc lộ 1A, đổ vào sông Tống Giang ở gần

cầu Tống Giang.

+ Suối Dục Hồ bắt nguồn từ trung tâm của vùng. Suối Dục Hồ chảy qua cánh

đồng Cổ Đam, Hà Thanh và đổ vào sông Tống Giang ở quãng Lãnh Đoài.

+ Suối Khe Cạn bắt nguồn từ dải Tam Diên chảy ven sƣờn phía Tây của dãy

núi Một và chuyển hƣớng Đông Bắc - Tây Nam, chảy qua cánh đồng Hà Thanh và đổ

vào sông Tống Giang ở gần cầu Hà Thanh.

+ Suối Khe Gỗ bắt nguồn từ dải Tam Diên chảy qua cánh đồng Hà Vinh. Đây

là con suối dài nhất, hai bên bờ có nhiều cây cối ƣa nƣớc.

+ Suối Ba Voi bắt nguồn từ một điểm lộ nƣớc dƣới đất trong dãy đá vôi Đồng

Giao, chảy qua đồng Hà Vinh theo hƣớng Đông Bắc - Tây Nam và đổ vào sông Tống

Giang.

- Nƣớc ngầm

Theo Báo cáo “ Đánh giá trữ lượng nước dưới đất vùng thị xã Bỉm Sơn - Thanh

Hóa ” do Liên đoàn 2 - Địa chất thủy văn thực hiện cho thấy:

- Những nguồn lộ nƣớc trong hệ tầng Mƣờng Trai có lƣu lƣợng < 0,1 l/s chiếm

64%, số nguồn lộ có lƣu lƣợng > 0,5 l/s chiếm 14%. Ở những nơi khan hiếm nƣớc thì

tầng này cũng có thể đáp ứng đƣợc yêu cầu.

- Nƣớc trong tầng Tầng trầm tích hệ tầng Nậm Thẳm có áp lực yếu ở vùng

Đồng Giao, cốt cao tuyệt đối mực nƣớc 30-32m. Các giếng trong vùng trầm tích Nậm

Thẳm có lƣu lƣợng khoảng 0,01- 0,02 l/s.

- Tầng giàu nƣớc nhất là tầng nƣớc khe nứt T2đg, phân bố rộng khắp trên diện

19

tích thị xã Bỉm Sơn. Độ sâu tối đa của tầng chứa nƣớc này là 80m, nƣớc có độ tổng

khoáng hóa thấp và ít biến đổi, có tính bazo yếu (pH= 7,6 - 7,7), nƣớc có thành phần

Bicarbonat Calci. Đây là tầng nƣớc có giá trị nhất phục vụ cung cấp nƣớc cho cả ăn

uống và công nghiệp.

Nhìn chung, mực nƣớc ngầm ổn định tƣơng đối sâu về mùa mƣa, về mùa khô

mực nƣớc mặt cũng nhƣ nƣớc ngầm thay đổi khá lớn.

2.1.2. Điều kiện Kinh tế - Xã hội

Tình hình dân sinh trong khu vực nghiên cứu

Theo số liệu điều tra do Viện Quy hoạch Thanh Hóa thực hiện: trong khu vực

nghiên cứu hiện có khoảng 1964 hộ, 7421 nhân khẩu. Trong đó:

- Trên địa bàn phƣờng Lam Sơn: Tổng số hộ là 593 hộ/2328 nhân khẩu; trong

đó hộ cán bộ công chức nhà nƣớc chiếm 1,5%; hộ sản xuất kinh doanh chiếm 7,8%; hộ

công nhân chiếm 14,3%; hộ sản xuất nông nghiệp chiếm 0,4%; hộ lao động tự do

chiếm 32%; và hộ hƣu trí chiếm 44,1%.

- Trên địa bàn phƣờng Ba Đình: Tổng số hộ là 1371 hộ/5093 nhân khẩu; trong

đó hộ cán bộ công chức nhà nƣớc chiếm 0,5%; hộ sản xuất kinh doanh chiếm 7,3%; hộ

công nhân chiếm 35,2%; hộ sản xuất nông nghiệp chiếm 2,7%; hộ lao động tự do

chiếm 36,2%; hộ hƣu trí chiếm 18,2%.

Nhƣ vậy, qua số liệu thống kê có thể thấy các đối tƣợng chịu ảnh hƣởng nhiều

nhất tập trung ở các hộ lao động tự do (34,9%); hộ công nhân (28,9%) và hộ hƣu trí

(25,9%).

Tình hình sử dụng đất khu vực nghiên cứu

Khu vực nghiên cứu thuộc 02 phƣờng Ba Đình và Lam Sơn với diện tích sử

dụng đất nhƣ sau:

- Phƣờng Ba Đình: Nghiên cứu trên 5 khu phố: 7,8,9,10,11 với diện tích

75,06ha, trong đó đất ở là: 11,55ha, đất vƣờn liền kề là 52,31ha, đất lâm nghiệp khác

11,22ha. Diện tích phân bổ đến các Khu phố nhƣ sau: Khu phố 7 chiếm 39,5%; Khu

phố 8 chiếm 21,2%; Khu phố 9 chiếm 10,2%; Khu phố 10 chiếm 18,4%; Khu phố 11

chiếm 10,8%.

- Phƣờng Lam Sơn: Nghiên cứu trên 02 Khu phố (6, 9) với diện tích: 23,55 ha,

20

trong đó đất ở là: 5,27 ha, đất vƣờn liền kề là 16,59ha, đất lâm nghiệp khác 1,69 ha.

Trong đó Khu phố 6 chiếm 74,7% tổng diện tích; Khu phố 9 chiếm 25,2% tổng diện

tích.

Tình hình cơ cấu bệnh tật trong khu vực nghiên cứu

Theo số liệu của trung tâm y tế phƣờng Lam Sơn, phƣờng Ba Đình và Bệnh

viện Đa khoa thị xã Bỉm Sơn, tình hình bệnh tật năm 2014 đƣợc thống kê nhƣ sau:

Bảng 2. 1. Tình hình bệnh tật năm 2014 trong khu vực nghiên cứu

STT Tình hình bệnh tật Số lƣợng (ngƣời)

Phƣờng Lam Sơn Phƣờng Ba Đình

1 Viêm họng, Viêm Amydall 7.041 1.422

2 Viêm phổi, viêm phế quản 55 320

3 Hen phế quản - 13

4 Cao huyết áp - 420

5 Tiểu đƣờng - 182

6 Ung thƣ - 12

7 Tiểu chảy 56 220

8 Cảm cúm - 485

9 Viêm mũi dị ứng 105 -

10 Mắt 35 -

11 Thần kinh 16 -

12 Bệnh ngoài da 16 -

13 Các loại bệnh khác 169 -

21

Các hoạt động phát triển kinh tế trong khu vực nghiên cứu

Theo số liệu cung cấp và điều tra bổ sung từ nhiều nguồn khác nhau (BQL

KKT Nghi Sơn; UBND thị xã Bỉm Sơn; Sở Tài nguyên và Môi trƣờng; Phòng Cảnh

sát môi trƣờng – Công an tỉnh) cho thấy trên địa bàn phƣờng Ba Đình, phƣờng Lam

Sơn hiện có hơn 40 doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh trong đó có 18 cơ sở làm

phát sinh chất thải (khí thải, nƣớc thải) gây tác động trực tiếp, gián tiếp đến khu vực

nghiên cứu. Trong đó có 07 cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng; 04 cơ sở cơ khí và sửa

chữa ô tô; 05 cơ sở hoạt động lƣu trú và kinh doanh ăn uống; 02 cơ sở may công

nghiệp. Các Trong đó có 07 cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng; 04 cơ sở cơ khí và

sửa chữa ô tô; 05 cơ sở hoạt động lƣu trú và kinh doanh ăn uống; 02 cơ sở may

công nghiệp. Danh sách các cơ sở đƣợc thống kê nhƣ sau:

Bảng 2. 2. Danh sách cơ sở phát sinh chất thải gây ảnh hưởng trực tiếp, gián tiếp

đến khu vực nghiên cứu

Stt Tên cơ sở Ngành nghề Địa chỉ

1 Công ty xi măng Bỉm Sơn SX xi măng + clinke P. Ba Đình

2 Công ty CP SX và TM

Lam Sơn Sản xuất gạch P. Lam Sơn

3 CT CP bao bì Vicem Bỉm Sơn Sản xuất bao bì P. Lam Sơn

4 Công ty TNHH Quang Vinh Sản xuất Proximang P. Lam Sơn

5 Công ty CP SX và TM

Việt Tiến Chế biến gỗ P. Lam Sơn

6 Công ty Việt Thắng Trạm trộn bê tông P. Lam Sơn

7 Công ty TNHH Quế Sơn Chế biến đá P. Ba Đình

8 Doanh nghiệp tƣ nhân

Hồng Phƣợng Chế biến đá P. Ba Đình

22

9 Công ty TNHH Huệ Anh

Xƣởng may công

nghiệp và sản xuất túi

nilon thân thiện

P. Lam Sơn

10 Gara ô tô Hà Cƣờng Sửa chữa ô tô Khu phố 7, P. Ba Đình

11 Gara ô tô ông Bân Sửa chữa ô tô Khu phố 8, P. Ba Đình

12 C.ty vận tải ô tô số 4 Vận tải P. Lam Sơn

13 Công ty TNHH cơ khí Phú

Thắng Xƣởng cơ khí P. Lam Sơn

14 Nhà hàng Ngọc Linh Kinh doanh ăn uống P. Lam Sơn

15 Nhà nghỉ Thanh Huyền Kinh doanh lƣu trú Khu phố 6, P. Lam

Sơn

16 Nhà nghỉ Quỳnh Hƣơng Kinh doanh lƣu trú Trần Hƣng Đạo

17 Nhà nghỉ Minh Tuấn Kinh doanh lƣu trú Trần Hƣng Đạo

18 Nhà nghỉ Ngọc Văn Kinh doanh lƣu trú phố 7, P. Ba Đình

Hoạt động giao thông vận tải trong khu vực

Hoạt động giao thông vận tải trong khu vực nghiên cứu chủ yếu gồm các tuyến:

- Tuyến đƣờng Trần Hƣng Đạo (đoạn từ nút giao với đƣờng Phạm Hùng tới nút

giao với đƣờng Lê Lợi, L = 3km). Đây là tuyến đƣờng xe ra vào các cơ sở sản xuất,

kinh doanh, dịch vụ dọc tuyến đƣờng Trần Hƣng Đạo.

- Tuyến đƣờng Phan Chu Trinh (từ hàng rào nhà máy XMBS tới đƣờng vào mỏ

sét của nhà máy, L = 1,2km). Ngoài việc đi lại của ngƣời dân, tuyến đƣờng này chủ

yếu phục vụ việc chở sét, quạng sắt từ mỏ về nhà máy XMBS.

- Đƣờng Tôn Thất Thuyết (từ hàng rào nhà máy XMBS tới khu dân cƣ phố 8,

phƣờng Ba Đình, L = 1,0km). Phục vụ cho việc chở sét từ mỏ cũ về nhà máy, tuy nhiên

hiện nay tuyến đƣờng này không đƣợc sử dụng nhiều.

- Đƣờng Phạm Hùng (từ nút giao với đƣờng Trần Hƣng Đạo tới cổng nhà máy

XMBS, L = 0,5km). Đây là tuyến đƣờng chở than, nguyên liệu nhập từ nơi khác về

23

nhà máy XMBS.

- Đƣờng Lê Lợi (từ nút giao với đƣờng Trần Hƣng Đạo tới đƣờng băng tải nhà

máy XMBS, L =0,5km). Đây là tuyến xe vào NMXM nhận sản phẩm.

2.2. Các bƣớc ứng dụng GIS trong thành lập bản đồ quan trắc bụi

Với việc ứng dụng GIS trong thành lập bản đồ quan trắc bụi tại thị xã Bỉm Sơn

bao gồm các bƣớc sau:

Hình 2. 3. Quy trình thành lập bản đồ các điểm quan trắc ô nhiễm bụi

2.2.1. Thu thập dữ liệu

Xác định mục đích, yêu cầu

Bản đồ

Thu thập dữ liệu

Thiết kế mô hình dữ liệu

Nhập dữ liệu

Tài liệu liên quan khác

Chuẩn hóa cơ sở dữ liệu

Nhập các thuộc tính đối tƣợng

Cơ sở dữ liệu GIS

Lƣu trữ lập các bản đồ chuyên đề

24

Thu thập dữ liệu là một giai đoạn có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với quá

trình nghiên cứu đề tài. Việc thu thập dữ liệu đòi hỏi thời gian, công sức cũng nhƣ chi

phí. Đề tài có liên quan tới một số vấn đề nhạy cảm của công tác sản xuất của các cơ

sở. Nên việc thu thập dữ liệu là khó khăn. Các nguồn dữ liệu đƣợc thu thập thông qua

các nguồn sau:

Dữ liệu văn bản

Nhận đƣợc từ phòng tài nguyên và môi trƣờng thị xã Bỉm Sơn:

+ Báo cáo hiện trạng môi trƣờng thị xã Bỉm Sơn tháng 5 năm 2014. Thu đƣợc

dựa vào số liệu quan trắc chất lƣợng môi trƣờng thị xã Bỉm Sơn nhằm mục đích di

chuyển, tái định cƣ và cải thiện môi trƣờng nhằm đảm bảo quyền lợi, sức khỏe, ổn định

đời sống của nhân dân khu vực.

Nhận đƣợc từ bệnh viên đa khoa thị xã Bỉm Sơn:

+ Số liệu tổng hợp các bệnh liên quan đến bụi. Trong đó chỉ rõ số lƣợng bệnh

nhân bị mắc các bệnh cụ thể liên quan đến bụi. Là số liệu tổng hợp tay nhận đƣợc từ

phòng hành chính của bệnh viện Bỉm Sơn.

Nhận đƣợc qua số liệu quan trắc chất lƣợng môi trƣờng không khí Bỉm Sơn:

+ Số liệu đo đạc phân tích lƣợng khí thải tại các điểm quan trắc. Đặc biệt là số

liệu về thông số bụi.

Nhận đƣợc qua việc đo đạc tại khu khai thác đá tại mỏ đá thuộc công ty cổ phần

xi măng Vicem Bỉm Sơn:

+ Số liệu đo đạc khối lƣợng san lấp tại mỏ đá tại thời điểm tháng 9 đến tháng 11

năm 2015. Sử dụng máy toàn đạc điện tử đo đạc tính toán đƣợc khối lƣợng san lấp mỏ

đá sử dụng phƣơng pháp nổ mìn. Số liệu thực trực tiếp thu đƣợc từ công tác đo vẽ tính

toán khối lƣợng.

Các văn bản tiêu chuẩn và kỹ thuật áp dụng khi tiến hành quan trắc.

Với những dữ liệu trên tuy còn sơ sài nhƣng là sự cố gắng rất lớn từ tác giả.

Dữ liệu hình ảnh

Thu thập dữ liệu hình ảnh thông qua việc chụp ảnh các hoạt động sản xuất tại

những nơi trực tiếp thải bụi ra môi trƣờng. Bằng máy ảnh Cannon PowerShot A series:

A4000 IS. Cụ thể: Ảnh chụp đƣờng Trần Hƣng Đạo tuyến đƣờng chính của hoạt động

25

vận tải xi măng từ nhà máy xi măng Bỉm Sơn ra quốc lộ 1A, ảnh chụp nhà máy xi

măng Bỉm Sơn đang trong quá trình vận hành sản xuất, ảnh chụp khu khai thác đá

thuộc mỏ đá của nhà máy xi măng Bỉm Sơn.

Dữ liệu bản đồ

Dữ liệu nền bản đồ đƣợc thu thập bao gồm: hành chính, giao thông, thủy hệ, địa

hình, dân cƣ, lớp phủ bề mặt. Các dữ liệu này đƣợc xây dựng thành các lớp thông tin

tích hợp vào CSDL tạo nên một CSDL GIS hoàn chỉnh trên bản đồ nền thông tin địa lý

hành chính của thị xã Bỉm Sơn với t lệ 1:25.000 (1cm trên bản đồ tƣơng đƣơng với

0,25 km ngoài thực địa). Các lớp thông tin cơ sở dữ liệu trên bản đồ nền đƣợc đƣa ra

tại bảng “ Các lớp thông tin cơ sở dữ liệu bản đồ nền thị xã Bỉm Sơn” nằm ở phần phụ

lục. Việc sử dụng một số dữ liệu liên quan đến khu vực nghiên cứu đƣợc quản lý bằng

ArcCatalog.

Dữ liệu từ nguồn internet

Thông qua việc khai thác thông tin từ mạng internet. Đã thu thập đƣợc dữ

liệu nhƣ sau:

+ Dữ liệu về công tác nghiên cứu ô nhiễm bụi trên thế giới và ở Việt Nam.

+ Một số phƣơng pháp giảm thiểu lƣợng bụi trong không khí. Các phƣơng

pháp đƣợc áp dụng cả ở nƣớc ngoài và trong nƣớc. Đƣợc lựa chọn phù hợp với điều

kiện tại địa bàn thị xã Bỉm Sơn.

26

2.2.2. Phân tích và trình bày kết quả phân tích dữ liệu

Kết quả điều tra, khảo sát thực địa

Từ dữ liệu điều tra và khảo sát thực địa đã đƣa ra đƣợc kết quả về các nguồn

phát thải bụi tại khu vực nghiên cứu. Bằng phƣơng án sử dụng hai mô hình tính toán

lan truyền bụi trong không khí:

+ Mô hình đƣợc sử dụng trong xây dựng mạng điểm quan trắc là mô hình toán

học Gauss để tính toán sự lan truyền các chất ô nhiễm từ ống khói của nhà máy xi

măng Bỉm Sơn và Nhà máy gạch Lam Sơn.

+ Sử dụng mô hình toán học Sutton để tính toán sự lan truyền các chất ô nhiễm

từ hoạt động giao thông vận tải và từ các nguồn điểm thấp (vị trí nghiền của các cơ sở

sản xuất VLXD).

* Phát thải từ hoạt động giao thông trong khu vực

Hoạt động giao thông trên các tuyến Trần Hƣng Đạo; Phan Chu Trinh; Phạm

Hùng; Lê Lợi phát thải bụi và khí thải; xe vận chuyển có trọng tải chủ yếu từ 12 - 24

tấn.

- Sử dụng hệ số phát thải theo WHO, 1993 để tính tải lƣợng do hoạt động giao

thông vận tải. Kết quả tính toán phát thải theo mô hình Sutton cho thấy, ảnh hƣởng lớn

nhất do bụi và khí thải giao thông trong phạm vi < 100m (tính từ tim đƣờng).

- Phạm vi ảnh hƣởng là khu dân cƣ dọc tuyến đƣờng THĐ (Nút giao đƣờng

Phạm Hùng tới đƣờng Lê Lợi, Phan Chu Trinh; Phạm Hùng (nút giao với đƣờng THĐ

tới cổng nhà máy; Lê Lợi (tƣ nút giao với đƣờng THĐ tới đƣờng băng tải nhà máy xi

măng Bỉm Sơn).

* Từ hoạt động sản xuất

- Phát thải từ nhà máy xi măng Bỉm Sơn:

Theo số liệu cung cấp từ phòng kỹ thuật của nhà máy thì sản lƣợng clinker các

tháng trong năm ổn định, trung bình khoảng 253.000 tấn/tháng. Sản lƣợng Clinker của

nhà máy trong năm 2014 đƣợc thống kê trong bảng sau:

27

Bảng 2. 3. Bảng sản lượng clinker của nhà máy xi măng Bỉm Sơn trong 12

tháng năm 2014

Stt Thời gian Sản lƣợng clinker

(tấn)

1 Tháng 01 284,102

2 Tháng 02 252,725

3 Tháng 03 279,108

4 Tháng 04 192,276

5 Tháng 05 280,392

6 Tháng 06 249,536

7 Tháng 07 268,355

8 Tháng 08 206,718

9 Tháng 09 247,732

10 Tháng 10 267,599

11 Tháng 11 275,107

12 Tháng 12 238,154

Tổng 3,041,804

(Nguồn: Báo cáo hiện trạng môi trường thị xã Bỉm Sơn 05/2014)

Nguồn nhiên liệu sử dụng: Than cám với khối lƣợng 43 tấn/ngày. Lƣợng

than cung cấp lớn nhất 1,8 tấn/h. Và hiện nay, bụi, khí thải nhà máy đƣợc thải vào

môi trƣờng qua 02 ống khói cao 105m, đƣờng kính các ống khói là 3,5m và 4,5m.

* Nhận xét:

+ Nhƣ vậy với sản lƣợng các tháng của nhà máy nêu trên thì tải lƣợng bụi,

khí thải phát sinh vào môi trƣờng xung không có sự khác biệt giữa các tháng trong

năm.

+ Tải lƣợng phát thải bụi, khí thải từ các ông khói của nhà máy có sự đồng

nhất về số liệu khi tính toán theo phƣơng pháp cân bằng nhiệt lƣợng; sử dụng hệ số

phát thải theo WHO, 1993 và tham khảo từ báo cáo ĐTM của nhà máy (Bụi =

18.040 mg/s; SO2 = 6011 mg/s; NO = 2186 mg/s; CO = 17.172 mg/s).

+ Nồng độ bụi; khí thải lớn nhất qua ông khói khi xác định theo mô hình

28

Gauss ứng với tốc độ gió 1,0 m/s và 2,0 m/s có bán kính từ 450 - 500m kể từ chân ống

khói. Phạm vi bị tác động lớn nhất là khu vực phía Bắc đƣờng Trần Hƣng Đạo và một

bộ phận khu phố 10 phía Tây nhà máy.

- Phát thải từ nhà máy gạch Lam Sơn:

Công suất hiện này là 29.000 triệu SP/năm; thời gian hoạt động liên tục trong

ngày. Nguồn nhiên liệu sử dụng là than cám với khoảng 4 tấn/ngày. Hiện nay bụi, khí

thải nhà máy đƣợc thải vào môi trƣờng qua 04 ống khói, mỗi ống khói cao 25m, đƣờng

kính 1,2m.

* Nhận xét:

+ Theo kết quả đánh giá tải lƣợng của nhà máy phát sinh nhƣ sau: Bụi = 1.660

mg/s; SO2 = 3.052 mg/s; NO = 982 mg/s; CO = 8719 mg/s..

+ Nồng độ bụi: khí thải lớn nhất qua ông khói khi xác định theo mô hình Gauss

ứng với tốc độ gió 1,0 m/s và 2,0 m/s có bán kính từ 450 - 500m kể từ chân ống khói.

Phạm vi bị tác động lớn nhất là khu vực phía Bắc đƣờng Trần Hƣng Đạo và một bộ

phận khu phố 10 phía Tây nhà máy.

- Phát thải từ các hoạt động sản xuất vật liệu xây dựng khác nhƣ:

Các cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng trong khu vực nhƣ: Trạm trộn bê tông

(Công ty Việt Thắng); sản xuất Proximang (C.ty TNHH Quang Vinh); xƣởng SX tấm

lợp Fibroximang – Công ty CP Lilama 5; Chế biến gỗ (Công ty CP SX và TM Việt

Tiến) đều tác động trực tiếp đến khu vực lân cận. Tuy mức phát thải chỉ mang tính cục

bộ nhƣng một số cơ sở đã có nhiều ý kiến phản ảnh của ngƣời dân.

- Phát thải từ các hoạt động sản xuất trong KCN lân cận

+ Một số cơ sở sản xuất CN lân cận phía Tây có khả năng ảnh hƣởng tới khu

vực nhƣ: Công ty CPSX và TMDV Việt Thảo (đang hoạt động); Nhà máy cốc hóa Hội

Hoa (dừng hoạt động); Công ty CP Công nông nghiệp Tiến Nông (đang xây dựng).

+ Tuy nhiên thời gian quan trắc vào tháng I, II/2015, hƣớng gió chủ đạo là Bắc

và Tây Bắc nên khả năng khu vực nghiên cứu bị ảnh hƣởng từ các cơ sở này là rất nhỏ.

Kết quả dữ liệu quan trắc hiện trạng môi trường tại khu vực nghiên cứu

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu điều kiện tự nhiên, kinh tế, sự phân bổ nguồn thải

hiện trạng, các dự báo ô nhiễm trong tƣơng lai, các phƣơng pháp tính toán và mô hình

29

lan truyền ô nhiễm.

* Quan trắc ngoài hiện trường

Tiến hành đo đạc, lấy mẫu ngoài hiện trƣờng. Cụ thể:

- Quan trắc môi trƣờng không khí

+ Số điểm quan trắc: 08 vị trí

+ Tần suất: Quan trắc 04 lần/ngày tại mỗi vị trí , quan trắc trong 03 ngày.

+ Thông số quan trắc ngoài hiện trƣờng: Nhiệt độ, độ ẩm, vận tốc gió, bụi lơ

lửng, tiếng ồn, SO2, NO2, CO.

* Phân tích trong phòng thí nghiệm

- Phân tích trong phòng thí nghiệm mẫu môi trƣờng không khí: 96 mẫu; Thông

số quan trắc: Bụi lắng, bụi lơ lửng, SO2, CO, NO2.

Thực hiện quan trắc không khí

Quan tắc tại 08 vị trí theo phƣơng án phê duyệt và bổ sung thêm 05 vị trí nhằm

củng cố thêm số liệu. Cụ thể:

08 (tám) vị trí theo phương án phê duyệt

+ N1: Tọa độ (X= 2222056 ; Y= 0592182) Nút giao thông đƣờng Trần Hƣng

Đạo và đƣờng Phan Chu Trinh.

+ N2: Tọa độ (X = 2222387; Y= 0591657) Nút giao thông đƣờng Trần Hƣng

Đạo và đƣờng 800.

+ N3: Tọa độ (X = 2222620; Y= 0591335) Nút giao thông đƣờng Trần Hƣng

Đạo và Phạm Hùng.

+ B1: Tọa độ (X=2221737; Y=592701) SN 526, khu phố 6, đƣờng Trần Hƣng

Đạo, P. Lam Sơn.

+ B2: Tọa độ (X= 2222222; Y = 0591243) Khu phố 8 đƣờng Tôn Thất Thuyết,

p. Ba Đình.

+ B3: Tọa độ (X = 2221520; Y=0591243) SN 68 đƣờng Phan Chu Trinh, P.

Lam Sơn.

+ D1: Tọa độ (X = 22222193; Y= 0591962) SN 258 đƣờng Trần Hƣng Đạo, P.

Ba Đình, TX. Bỉm Sơn.

+ D2: Tọa độ (X = 2222508; Y= 0591475) SN 80, khu phố 8, đƣờng Trần

30

Hƣng Đạo, P. Ba Đình.

Bổ sung thêm 05 (năm) vị trí nhằm củng cố số liệu

+ T1: Cách cổng chính nhà máy xi măng Bỉm Sơn 50m về phía Nam

+ T2: Khu vực đối diện cổng phụ nhà máy xi măng Bỉm Sơn

+ T3: Khu vực cách cổng phụ nhà máy xi măng Bỉm Sơn 50 m về phía Nam

+ T4: Khu vực cách cổng nhà máy xi măng Bỉm Sơn 250 m theo hƣớng Tây

Nam.

+ C1: Tọa độ (X = 2222620; Y = 0591335)

(Nguồn: Báo cáo hiện trạng môi trường Bỉm Sơn 05/2014)

Thông số quan trắc

Vi khí hậu (nhiệt độ, độ ẩm, vận tốc gió), Bụi, Bụi lắng, tiếng ồn; hơi khí độc

(SO2, NO2, CO).

* Thời gian quan trắc

Do thời tiết cực đoan nên việc quan trắc phải chia thành 2 đợt:

- Đợt 1: từ ngày 30/01/2015 đến ngày 31/01/2015

+ Ngày 30/01/2015

Mây thay đổi từ sáng tới chiều tùy thuộc và nhiệt độ trong ngày. Ngày nắng và

đêm không mƣa. Gió nhẹ.

Nhiệt độ thấp nhất từ 18 - 21C.

Nhiệt độ cao nhất từ 25 - 28C.

+ Ngày 31/01/2015

Nhiều mây, có thời điểm có nắng, gió Bắc đến Tây Bắc cấp 2 – 3 (6-11 km/h;

12 -19 km/h).

Nhiệt độ thấp nhất từ: 17 - 20C.

Nhiệt độ cao nhất từ: 23 - 26C.

- Đợt 2: từ ngày 03/02/2015 đến ngày 05/02/2015

+ Ngày 03/02/2015

Nhiều mây. Gió bắc đến tây bắc cấp 2 – 3 (6-11 km/h; 12 -19 km/h).

Nhiệt độ thấp nhất từ : 15 - 18 độ, phía Nam có nơi 18 – 20 oC.

Nhiệt độ cao nhất từ : 18 - 21 độ, có nơi 22 – 24oC.

31

+ Ngày 04/02/2015

Nhiều mây. Gió bắc đến tây bắc cấp 2 – 3 (6-11 km/h; 12 -19 km/h).

Nhiệt độ thấp nhất từ : : 14 – 17 độ, phía nam có nơi 18 - 20oC.

Nhiệt độ cao nhất từ : : 18 - 21 độ, có nơi 22 – 24oC.

+ Ngày 05/02/2015

Nhiều mây, phía bắc có mƣa rải rác, phía nam có mƣa, có nơi mƣa vừa. Gió bắc

đến tây bắc cấp 2 - 3. Phía bắc trời rét.

Nhiệt độ thấp nhất từ : : 14 – 17oC.

Nhiệt độ cao nhất từ : : 16 - 19 độ, phía nam 20 – 23oC.

* Thời điểm, tần suất quan trắc

- Ngày 30/1/2015 tiến hành quan trắc môi trƣờng bắt đầu từ 16h30‟ đến 23h50‟,

số mẫu đo đạc đƣợc thống kê nhƣ sau:

+ Mẫu bụi: 15 mẫu, lấy tại 15 thời điểm trong ngày bắt đầu từ 16h30‟ đến

23h50‟;

+ Mẫu khí: 07 mẫu, lấy tại 07 thời điểm trong ngày bắt đầu từ 18h20‟ đến

21h40';

- Ngày 31/01/2015 tiến hành quan trắc bắt đầu từ 4h30 đến 17h20‟, số mẫu đo

đạc đƣợc thống kê nhƣ sau:


17h20‟;

+ Mẫu khí: 09 mẫu, lấy tại 09 thời điểm trong ngày bắt đầu từ 7h30‟ đến

10h50‟;

- Ngày 03/02/2015 tiến hành quan trắc bắt đầu từ 4h30‟ đến 20h, số mẫu đo đạc

đƣợc thống kê nhƣ sau:


17h20‟;

+ Mẫu khí: 11 mẫu, lấy tại 11 thời điểm trong ngày bắt đầu từ 6h đến 20h

- Ngày 4/02/2015 tiến hành quan trắc bắt đầu từ 1h đến 23h50‟, số mẫu đo đạc

đƣợc thống kê nhƣ sau:

+ Mẫu bụi: 25 mẫu, lấy tại 25 thời điểm trong ngày bắt đầu từ 1h đến 23h50‟

32

+ Mẫu khí: 14 mẫu, lấy tại 14 thời điểm trong ngày từ 14h10‟ đến 5h.

Kết quả đo đạc, phân tích chất lƣợng môi trƣờng không khí

Đánh giá khái quát kết quả đo đạc thông qua các chỉ số. Có vƣợt QC không, bao

nhiêu vị trí vƣợt, chủ yếu vào thời gian nào.

Nhận xét, đánh giá kết quả phân tích Bụi

- Quy chuẩn so sánh: Áp dụng QCVN 05:2013/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật

Quốc gia về chất lượng không khí xung quanh;

- Quyết định số 878/QĐ-TCMT ngày 01/07/2011 banh hành sổ tay hướng dẫn

tính toán chỉ số chất lượng không khí (AQI).

Trong khuôn khổ số liệu quan trắc đƣợc trong thời gian từ ngày 30/01/2015 đến

ngày 05/02/2015 đƣa ra những nhận xét, đánh giá, nhận định về thông số đo tại các vị

trí mạng điểm quan trắc theo 02 tiêu chí nhƣ sau:

- So sánh QCVN 05:2013/BTNMT; QCVN 26:2010/BTNMT nhằm đánh giá

mức độ thông số đo.

- Đánh giá chất lƣợng không khí thông qua chỉ số AQI ngày, AQI theo giờ. Chỉ

số AQI nhằm đánh giá..... Giá trị AQI đƣợc tính toán theo công thức sau:

+ Giá trị AQI theo giờ của từng thông số (AQIxh)

Giá trị AQI theo giờ của từng thông số đƣợc tính toán theo công thức sau đây:

100.x

xh

xQC

TSAQI

TSx: Giá trị quan trắc trung bình 1 giờ của thông số X

QCx: Giá trị quy chuẩn trung bình 1 giờ của thông số X

AQIxh : Giá trị AQI theo giờ của thông số X (đƣợc làm tròn thành số

nguyên).

Giá trị AQI tổng hợp là giá trị cao nhất trong các giá trị AQI của từng thông số và

đƣợc đánh giá theo 05 thang

Bảng 2. 4.Mức cảnh báo chất lượng không khí và mức độ ảnh hưởng tới sức khỏe con

người

Khoảng Chất Ảnh hƣởng sức khỏe Màu

33

giá trị AQI lƣợng

không khí

0 – 50 Tốt Không ảnh hƣởng đến sức khỏe Xanh

51 – 100 Trung bình Nhóm nhạy cảm nên hạn chế thời gian ở bên

ngoài Vàng

101 – 200 Kém Nhóm nhạy cảm cần hạn chế thời gian ở bên

ngoài

Da

cam

201 – 300 Xấu Nhóm nhạy cảm tránh ra ngoài. Những ngƣời

khác hạn chế ở bên ngoài Đỏ

Trên 300 Nguy hại Mọi ngƣời nên ở trong nhà Nâu

1. Tại vị trí N1: Tọa độ (X= 2222056 ; Y= 0592182) - Nút giao thông đƣờng

Trần Hƣng Đạo và đƣờng Phan Chu Trinh

Qua phiếu kết quả phân tích các thông số bụi, tiếng ồn tại vị trí N1 vào các thời

điểm ngày 30/01; ngày 31/01; ngày 03/02; ngày 04/02; ngày 05/02 năm 2015 so sánh

với QCVN 05:2013 cho thấy:

- Đối với thông số bụi lơ lửng

+ So sánh QCVN 05:2013/BTNMT

Nồng độ bụi trung bình qua 12 lần đo tại các thời điểm trong các ngày là

844,25 μg/m3 vƣợt QCCP là 2,81 lần.

Nồng độ bụi cao nhất tại thời điểm 5h – 5h20‟ là 1.552 μg/m3 vƣợt QCCP 5,17

lần.

Nồng độ bụi thấp nhất tại thời điểm 20h30‟- 20h 50‟ là 450 μg/m3 vƣợt QCCP

1,5 lần.

Còn lại tính tại các thời điểm khác trong ngày nồng độ bụi đều vƣợt quy chuẩn

cho phép từ 2 đến 4 lần.

+ Đánh giá chỉ số AQI

* Đánh giá chỉ số AQIx24h

: Qua bảng kết quả tính toán chỉ số AQIx24h

, so sánh

với bảng về mức cảnh báo chất lƣợng không khí và mức độ ảnh hƣởng tới sức khỏe

34

con ngƣời cho thấy:

- Chỉ số AQI qua 12 lấy mẫu: từ ngày 30/01/2015 đến ngày 05/02/2015 cao hơn

300, chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong

nhà.

** Đánh giá chỉ số AQI thời điểm ban ngày, thời điểm ban đêm

- Chỉ số AQI của các mẫu lấy vào ban đêm: có 02 mức độ cảnh báo, từ khoảng

thời gian 20h30‟ đến 20h50‟ chỉ số 201 <AQI <300 chất lƣợng không khí xấu (màu

đỏ), cảnh báo nhóm nhạy cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những

ngƣời mắc bệnh hô hấp) tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài; trong

khoảng thời gian từ 2h- 5h20 chỉ số AQI >300 chất lƣợng không khí gây nguy hại

(màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.

- Chỉ số AQI của các mẫu lấy vào ban ngày: có 02 mức độ cảnh báo, tại 03 thời

điểm lấy mẫu ngày 31/01 và 03 thời điểm ngày 04/02;05/02 chỉ số AQI cao >300 chất

lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà; tại 02

thời điểm ngày 03/02 chỉ số 201 <AQI <300 chất lƣợng không khí xấu (màu đỏ), cảnh

báo nhóm nhạy cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời mắc

bệnh hô hấp) tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài.

*** Đánh giá chỉ số AQI thời điểm nhiều xe, ít xe

- Chỉ số AQI tại vị trí N1 vào các thời điểm nhiều xe đều có giá trị > 300, cho

thấy chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong

nhà.

- Chỉ số AQI tại vị trí N1 vào các thời điểm ít xe có giá trị (201 < AQI < 300),

cho thấy chất lƣợng không khí xấu (màu đỏ), cảnh báo nhóm nhạy cảm (Nhóm nhạy

cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời mắc bệnh hô hấp) tránh ra ngoài,

những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài.

Kết luận: Nồng độ bụi tại các thời điểm lấy mẫu trong ngày tại vị trí N1 đều

vƣợt QCVN 05:2013/BTNMT từ 1 đến 5 lần; Chỉ số AQI tại các thời điểm lấy mẫu

ban ngày và ban đêm tƣơng đồng giá trị AQI khi nhiều xe, ít xe đều đƣa ra 02 mức độ:

chất lƣợng không khí xấu hoặc nguy hại; cảnh báo nhóm nhạy cảm nên tránh ra ngoài,

những ngƣời khác hạn chế ra ngoài hoặc cảnh báo mọi ngƣời nên ở nhà.

35

2. Tại vị trí N2: Tọa độ (X = 2222387; Y= 0591657) Nút giao thông đƣờng

Trần Hƣng Đạo và đƣờng 800.

- Đối với thông số bụi


Nồng độ bụi trung bình qua 10 lần đo tại các thời điểm trong các ngày là 669,1

μg/m3 vƣợt QCCP là 2,23 lần.

Nồng độ bụi cao nhất tại thời điểm 9h30 – 9h50‟ là 1.254 μg/m3 vƣợt QCCP

4,18 lần.

Nồng độ bụi thấp nhất tại thời điểm 20h30‟- 20h50‟ là 400 μg/m3 vƣợt QCCP

1,33 lần.


cho phép từ 1,72 đến 3,2 lần.



Qua bảng kết quả tính toán chỉ số AQIx24h

, so sánh với bảng về mức cảnh báo

chất lƣợng không khí và mức độ ảnh hƣởng tới sức khỏe con ngƣời cho thấy:

Chỉ số AQI qua 10 lấy mẫu: từ ngày 30/01/2015 đến ngày 05/02/2015 chỉ số

AQI cao hơn 300, chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời

nên ở trong nhà.


Chỉ số AQI của các mẫu lấy vào ban đêm và ban ngày tại các thời điểm có chỉ

số AQI > 300, cảnh báo chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi

ngƣời nên ở trong nhà.




nhà.




36



vƣợt QCVN 05:2013/BTNMT từ 1 đến 4 lần.

Chỉ số AQIx24h

, AQI tại các thời điểm lấy mẫu ban ngày và ban đêm, thời điểm

nhiều xe phản ánh chất lƣợng không khí nguy hại, cảnh báo mọi ngƣời nên ở nhà.

Chỉ số AQI thời điểm ít xe có giá trị (201 < AQI < 300), cảnh báo nhóm nhạy

cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời mắc bệnh hô hấp)

tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài.

3. Tại vị trí N3: Tọa độ (X = 2222620; Y= 0591335) Nút giao thông đƣờng

Trần Hƣng Đạo và Phạm Hùng

- Đối với thông số bụi:

+ So sánh QCVN 05:2013/BTNMT:

Nồng độ bụi trung bình qua 12 lần đo tại các thời điểm trong các ngày là 5.73,2



lần.

Nồng độ bụi thấp nhất tại thời điểm 18h30-18h50‟ là 404 μg/m3 vƣợt QCCP

1,35 lần.



+ Đánh giá chỉ số AQI:


:



chất lƣợng không khí và mức độ ảnh hƣởng tới sức khỏe con ngƣời cho thấy: Chỉ số

AQI qua 12 lấy mẫu: từ ngày 30/01/2015 đến ngày 05/02/2015 chỉ số AQI cao hơn

300, chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong

nhà.

** Đánh giá chỉ số AQI thời điểm ban ngày, thời điểm ban đêm:

Chỉ số AQI của các mẫu lấy vào ban đêm và ban ngày tại các thời điểm có chỉ

số AQI > 300, cảnh báo chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi

37

ngƣời nên ở trong nhà.

*** Đánh giá chỉ số AQI thời điểm nhiều xe, ít xe:



nhà.






vƣợt QCVN 05:2013/BTNMT từ 1 đến 6 lần; Chỉ số AQI tại các thời điểm lấy mẫu

ban ngày và ban đêm, khi nhiều xe đều phản ánh chất lƣợng không khí nguy hại, cảnh

báo mọi ngƣời nên ở nhà.

Chỉ số AQI thời điểm ít xe cho thấy chất lƣợng không khí xấu, cảnh báo nhóm

nhạy cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời mắc bệnh hô

hấp) tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài.

4. Vị trí B1: Tọa độ (X=2221737; Y=592701) SN 526, khu phố 6, đƣờng Trần

Hƣng Đạo, P. Lam Sơn.


+ So sánh QCVN 05:2013/BTNMT:




lần.

Nồng độ bụi thấp nhất tại thời điểm 19h-19h20 là 240 μg/m3 đạt QCCP.





:



38

chất lƣợng không khí và mức độ ảnh hƣởng tới sức khỏe con ngƣời cho thấy: Tại 12

thời điểm đo trong các ngày: Giá trị AQI tại thời điểm đo từ 16h30 ngày 30/01 đến

17h20‟ ngày 31/01 chỉ số 201 <AQI < 300, chất lƣợng không khí xấu (màu đỏ), cảnh

báo nhóm nhạy cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời mắc

bệnh hô hấp) tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài.

Giá trị AQI tại thời điểm đo ngày 03/02 đến ngày 05/02/2015 chỉ số AQI > 300,

chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.


- Chỉ số AQI của các mẫu lấy vào ban ngày tại các thời điểm có giá trị AQI >

300, cảnh báo chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên

ở trong nhà.

- Chỉ số AQI của các mẫu lấy vào ban đêm có giá trị 101 <AQI < 200 (màu da

cam), chất lƣợng không khí kém, cảnh báo nhóm nhạy cảm nên hạn chế ra ngoài vào

thời gian này.


- Chỉ số AQI tại vị trí B1 vào các thời điểm nhiều xe đều có giá trị > 300, cho


nhà. Riêng ngày 31/01/2015 chỉ số AQI có giá trị 201 <AQI < 300, chất lƣợng không

khí xấu (màu đỏ), cảnh báo nhóm nhạy cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời

già và những ngƣời mắc bệnh hô hấp) tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên

ngoài.

- Chỉ số AQI tại vị trí B1 vào các thời điểm ít xe có giá trị (201 < AQI < 300),




Kết luận : Nồng độ bụi tại các thời điểm lấy mẫu vào ban ngày tại vị trí B1

đều vƣợt QCVN 05:2013/BTNMT từ 1 đến 5 lần; tại thời điểm 19h-19h20‟ ngày

30/01/2015 nồng độ bụi đạt QCCP.

Chỉ số AQI tại các thời điểm lấy mẫu ban ngày, khi nhiều xe đều cảnh báo mức

nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.

39

Chỉ số AQI tại các thời điểm ban đêm, khi ít xe cảnh báo nhóm nhạy cảm hạn

chế hoặc tránh ở ngoài.

5. Vị trí B2: Tọa độ (X= 2222222; Y = 0591243) Khu phố 8 đƣờng Tôn Thất

Thuyết, p. Ba Đình.





Nồng độ bụi cao nhất tại thời điểm 6h30 là 1.776 μg/m3 vƣợt QCCP 5,92 lần.

Nồng độ bụi thấp nhất tại thời điểm 19h30-19h50‟ là 270 μg/m3 đạt QCCP.





:



chất lƣợng không khí và mức độ ảnh hƣởng tới sức khỏe con ngƣời cho thấy: Giá trị

AQI tại thời điểm đo từ 16h30 ngày 30/01 đến 17h20‟ ngày 31/01; từ 1h ngày 04/02

đến 15h50‟ngày 05/02/2015 chỉ số 201 <AQI < 300, chất lƣợng không khí xấu (màu

đỏ), cảnh báo nhóm nhạy cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những

ngƣời mắc bệnh hô hấp) tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài.

Giá trị AQI tại thời điểm đo ngày 03/02 chỉ số AQI > 300, chất lƣợng không khí



- Chỉ số AQI của các mẫu lấy vào ban ngày tại các thời điểm ngày 3/2/2014 có

giá trị AQI > 300, cảnh báo chất lƣợng không khí gây nguy hại (màu nâu), cảnh báo

mọi ngƣời nên ở trong nhà.

Còn lại các thời điểm ban ngày của các ngày 31/01; ngày 04;05/02/2015 có giá

trị 201 <AQI < 300, chất lƣợng không khí xấu (màu đỏ), cảnh báo nhóm nhạy cảm

(Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời mắc bệnh hô hấp) tránh

ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài.

40

- Chỉ số AQI của các mẫu lấy vào ban đêm có giá trị 101 < AQI < 200 (màu da

cam), chất lƣợng không khí kém, cảnh báo nhóm nhạy cảm nên hạn chế ra ngoài vào

thời gian này.


- Chỉ số AQI tại vị trí B2 vào các thời điểm nhiều xe đều có giá trị > 300, cho


nhà. Riêng ngày 31/01/2015 chỉ số AQI có giá trị 201 <AQI < 300, chất lƣợng không

khí xấu (màu đỏ), cảnh báo nhóm nhạy cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời

già và những ngƣời mắc bệnh hô hấp) tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên

ngoài.

- Chỉ số AQI tại vị trí B2 vào các thời điểm ít xe có giá trị 101 <AQI < 200

(màu da cam), chất lƣợng không khí kém, cảnh báo nhóm nhạy cảm nên hạn chế ra

ngoài vào thời gian này.

Kết luận: Nồng độ bụi tại các thời điểm lấy mẫu tại vị trí B2 vƣợt QCVN

05:2013/BTNMT từ 1 đến 5 lần; tại thời điểm 19h30 đến 19h50‟ nồng độ bụi đạt

QCCP.

Chỉ số AQI tại các thời điểm lấy mẫu ban ngày có giá trị tƣơng đồng thời điểm

nhiều xe, cho thấy chất lƣợng không khí từ mức nguy hại đến mức xấu đến mức nguy

hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời hạn chế ra ngoài hoặc nên ở trong nhà.

Chỉ số AQI tại các thời điểm ban đêm tƣơng đồng thời điểm ít xe, chất lƣợng

không khí kém, cảnh báo nhóm nhạy cảm hạn chế ở ngoài.

6. Vị trí B3: Tọa độ (X = 2221520; Y=0591243) SN 68 đƣờng Phan Chu Trinh,

P. Lam Sơn.




3.753,16 μg/m3 vƣợt QCCP là 1,39 lần.

Nồng độ bụi cao nhất tại thời điểm 6h10‟ là 3.162 μg/m3 vƣợt QCCP 10,54 lần.

Nồng độ bụi thấp nhất tại thời điểm 8h-8h20‟ là 292 μg/m3 đạt QCCP.


41




:




Giá trị AQI tại thời điểm đo từ 20h ngày 30/01 đến 17h20‟ ngày 31/01 chỉ số

101<AQI < 200, chất lƣợng không khí kém (màu da cam), cảnh báo nhóm nhạy cảm

cần hạn chế thời gian ở bên ngoài (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và

những ngƣời mắc bệnh hô hấp).

Giá trị AQI tại thời điểm từ 6h ngày 03/02 đến 23h50‟ngày 05/02/2015 chỉ số

AQI > 300, chất lƣợng không khí nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong

nhà.


- Giá trị chỉ số AQI vào thời điểm ban ngày của ngày 31/01/2015 101<AQI <

200, chất lƣợng không khí kém (màu da cam), cảnh báo nhóm nhạy cảm cần hạn chế

thời gian ở bên ngoài (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời

mắc bệnh hô hấp). Vào ngày 03/02; 04/02/2015 chỉ số AQI > 300, chất lƣợng không

khí nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.

- Giá trị chỉ số AQI vào thời điểm ban đêm AQI > 300, chất lƣợng không khí



- Chỉ số AQI tại vị trí B3 vào các thời điểm nhiều xe có 02 giá trị 201<AQI <

300 và AQI > 300, cho thấy chất lƣợng không khí xấu (màu đỏ) đến nguy hại (màu

nâu), cảnh báo nhóm nhạy cảm (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những

ngƣời mắc bệnh hô hấp) tránh ra ngoài, những ngƣời khác hạn chế ở bên ngoài hoặc

cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.

- Chỉ số AQI tại vị trí B3 vào các thời điểm ít xe có 02 giá trị 101 <AQI < 200

(màu da cam) đến nguy hại (màu nâu), chất lƣợng không khí kém đến nguy hại, cảnh

báo nhóm nhạy cảm cần hạn chế thời gian ở bên ngoài (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ

em, ngƣời già và những ngƣời mắc bệnh hô hấp) hoặc cảnh báo mọi ngƣời nên ở nhà.

42

Kết luận: Nồng độ bụi tại các thời điểm lấy mẫu tại vị trí B3 đạt QCCP hoặc

vƣợt QCVN 05:2013/BTNMT trong khoảng 1 đến nhỏ hơn 2 lần. Riêng thời điểm

6h10‟ ngày 3/2/2015 nồng độ bụi vƣợt QCCP đột biến cao hơn 10 lần là do tại thời

điểm lấy mẫu đƣờng chƣa tƣới nƣớc.

Chỉ số AQI tại các thời điểm lấy mẫu ban đêm, ban ngày tƣơng đồng giá trị với

thời điểm ít xe và nhiều xe, phản ánh chất lƣợng không khí cảnh báo từ mức kém (màu

cam) đến mức nguy hại (màu nâu), cảnh báo nhóm nhạy cảm hạn chế ở bên ngoài hoặc


7. Vị trí D1: Tọa độ (X = 22222193; Y= 0591962) SN 258 đƣờng Trần Hƣng

Đạo, P. Ba Đình, TX. Bỉm Sơn.






Nồng độ bụi thấp nhất tại thời điểm 19h30-19h50‟là 292 μg/m3 đạt QCCP.






so sánh với bảng về mức cảnh báo


Chỉ số AQI tại mẫu D1 vào các ngày cao hơn 300, đạt mức nguy hại (màu nâu),

cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.


- Chỉ số AQI vào các thời điểm lấy mẫu ban đêm có chỉ số 101<AQI < 200,

chất lƣợng không khí kém (màu da cam), cảnh báo nhóm nhạy cảm cần hạn chế thời

gian ở bên ngoài (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời mắc

bệnh hô hấp).

- Chỉ số AQI vào các thời điểm ban ngày có chỉ số cao hơn 300, đạt mức nguy

43

hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.


Chỉ số AQI tại mẫu D1 vào thời điểm nhiều xe, ít xe có giá trị cao hơn 300, đạt

mức nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.

Kết luận: Nồng độ bụi tại các thời điểm lấy mẫu tại vị trí D1 đều vƣợt

QCVN 05:2013/BTNMT trong khoảng 1 đến 5 lần.

Chỉ số AQI tại các thời điểm lấy mẫu ban đêm cảnh báo đến mức kém (màu da

cam) cảnh báo mọi ngƣời nên hạn chế ra ngoài.

Chỉ số AQI tại các thời điểm ban ngày, thời điểm nhiều xe, ít xe cảnh báo đến


8. Vị trí D2: Tọa độ (X = 2222508; Y= 0591475) SN 80, khu phố 8, đƣờng

Trần Hƣng Đạo, P. Ba Đình.






Nồng độ bụi thấp nhất tại thời điểm 18h-18h20‟là 350 μg/m3 vƣợt QCCP 1,167

lần.






so sánh với bảng về mức cảnh báo

chất lƣợng không khí và mức độ ảnh hƣởng tới sức khỏe con ngƣời cho thấy: Chỉ số

AQI các thời điểm của vị trí D2 cao hơn 300, đạt mức nguy hại (màu nâu), cảnh báo



- Chỉ số AQI mẫu ban đêm ngày 30/01/2015 có chỉ số 101<AQI < 200, chất

lƣợng không khí kém (màu da cam), cảnh báo nhóm nhạy cảm cần hạn chế thời gian ở

44

bên ngoài (Nhóm nhạy cảm bao gồm: trẻ em, ngƣời già và những ngƣời mắc bệnh hô

hấp).

Chỉ số AQI vào ban đêm ngày 3;4/02/2015 có giá trị > 300, đạt mức nguy hại

(màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.

- Chỉ số AQI vào các thời điểm ban ngày có chỉ số cao hơn 300, đạt mức nguy

hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.


Chỉ số AQI tại mẫu D1 vào thời điểm nhiều xe, ít xe có giá trị cao hơn 300, đạt


Kết luận: Nồng độ bụi tại các thời điểm lấy mẫu tại vị trí D2 đều vƣợt

QCVN 05:2013/BTNMT trong khoảng 1 đến 4 lần.

Chỉ số AQI tại các thời điểm lấy mẫu ban đêm cảnh báo đến mức kém (màu da

cam), mức nguy hại (màu nâu) cảnh báo mọi ngƣời nên hạn chế ra ngoài hoặc nên ở

nhà.

Chỉ số AQI tại các thời điểm ban ngày, thời điểm ít xe, nhiều xe đều cảnh báo

đến mức nguy hại (màu nâu), cảnh báo mọi ngƣời nên ở trong nhà.

* Nhận xét đánh giá kết quả 05 vị trí bổ sung củng cố số liệu

Theo kết quả phiếu báo phân tích mẫu bụi, khí thải tại các điểm T1-T4, C1 khi

so sánh QCVN 05:2013/BTNMT và 06:2010/BTNMT cho thấy:

Nồng độ bụi tại các thời điểm đo đạc đều vƣợt QCCP. Cụ thể:

Tại mẫu T1: thời điểm 23h5‟ – 23h35‟ ngày 02/02/2015 thông số bụi vƣợt

QCCP 1,62 lần.

Tại mẫu T2: tại 02 thời điểm của ngày 2;3/2/2015 thông số bụi vƣợt QCCP từ

1,1 đến 1,4 lần.

Tại mẫu T3: lấy tại 01 thời điểm ngày 3/2/2015 nồng độ bụi vƣợt QCCP 1,27

lần.

Tại mẫu T4: lấy tại 02 thời điểm của ngày 3/02/2015; ngày 4/02/2015 nồng độ

bụi vƣợt QCCP từ 1,5 đến 3,3 lần.

Nồng độ khí thải đạt QCCP.

Kết quả phân tích dữ liệu bản đồ

45

Sử dụng phần mềm ArcGIS 10.2 để tiến hành thành lập bản đồ vị trí các

điểm quan trắc bụi tại 08 vị trí đƣợc lựa chọn.

Từ dữ liệu bản đồ thu thập đƣợc tiến hành cắt riêng bản đồ khu vực thị xã

Bỉm sơn bằng công cụ Clip. Trên bản đồ nền thể hiện các lớp thông tin: Điểm dân

cƣ, đƣờng sắt, sông suối, địa phận các phƣờng, đƣờng giao thông,…

Hình 2. 4. Công cụ Clip

46

Hình 2. 5. Bản đồ nền thị xã Bỉm Sơn

Sau khi tách riêng đƣợc khu vực thị xã Bỉm Sơn tiến hành đƣa dữ liệu vị trí

các điểm quan trắc bụi thể hiện lên nội dung bản đồ thông qua bảng excel tổng hợp

tọa độ 8 vị trí quan trắc.

Hình 2. 6. Bảng số liệu vị trí các điểm quan trắc bụi

47

Hình 2. 7. Vị trí các điểm quan trắc bụi trên bản đồ

Từ dữ liệu đã đƣợc đánh giá và tổng hợp theo mô hình Sutton ( Nguồn: Báo

cáo hiện trạng môi trường Bỉm Sơn 05/2015. Trung tâm quan trắc & Bảo vệ môi

trường Thanh Hóa). Mô hình đã đƣa ra kết quả bán kính nghiên cứu < 100m.

Nghiên cứu trong bán kính 100 m có tâm là vị trí điểm quan trắc bụi thì kết quả

phân tích, đánh giá lƣợng bụi đo đƣợc là tƣơng đồng nhau. Do đó, tác giả đã lựa

chọn thể hiện phạm vi ảnh hƣởng bụi là 100m để thể hiện lên bản đồ.

Bằng công cụ Buffer của phần mềm ArcGIS tạo ra đƣợc vùng phán tán trong

phạm vi < 100m tính từ vị trí điểm quan trắc bụi.

48

Hình 2. 8. Công cụ buffer tạo bán kính phát tán bụi

Kết quả sau khi tạo vùng phát tán bụi đƣợc thể hiện trên bản đồ nhƣ sau:

Hình 2. 9. Vùng phát tán 100m tại vị trí các điểm quan trắc bụi

49

Theo bảng tổng hợp kết quả thông số bụi tại các vị trí quan trắc (Nguồn: Báo

cáo hiện trạng môi trường Bỉm Sơn 05/2015). Tiến hành xây dựng biểu đồ so sánh

kết quả bụi tại các điểm quan trắc theo 12 lần đo với tiêu chuẩn chất lƣợng không

khí AQI. Dữ liệu đầu vào đƣợc tạo trên excel đƣa ra dạng bảng cụ thể cho từng vị

trí quan trắc. Dƣới đây là trích bảng số liệu tại điểm quan trắc N1

Hình 2. 10. Số liệu quan trắc bụi tại vị trí N1 qua 2 đợt quan trắc

Qua phân tích tác giả nhận thấy để có thể so sánh đƣợc chỉ số các lần đo với

tiêu chuẩn AQI thì lựa chọn dạng biểu đồ cột là thể hiện rõ ràng nhất.

Sử dụng công cụ Creat graph trong ArcGIS 10.2 để tạo biểu đồ cột

Hình 2. 11Tạo biểu đồ cột so sánh với chỉ số chất lượng không khí AQI

50


THỊ XÃ BỈM SƠN

3.1. Mức độ ô nhiễm bụi tại thị xã Bỉm Sơn

Theo số liệu điều tra xã hội học của Viện quy hoạch Thanh Hóa thực hiện

vào năm 2014. Phƣơng pháp này đƣợc thực hiện bằng việc hỏi và xin ý kiến ngƣời

dân trong khu vực về hiện trạng môi trƣờng khu vực. Kết quả nhƣ sau:

Hiện trạng môi trường không khí

Theo kết quả khảo sát 266 ngƣời dân tại khu phố 7,8,9,10,11 phƣờng Ba Đình

và khu phố 6,9 phƣờng Lam Sơn về tình trạng bụi trong khu vực cho kết quả sau:

Bảng 3. 1. Bảng khảo sát ý kiến người dân về tình trạng bụi trong khu vực năm 2014

Mức độ ảnh hƣởng Phƣờng Lam Sơn Phƣờng Ba Đình

K6 K9 K7 K8 K9 K10 K11

Ít bụi 26 1 11 30 2 0 8

Có bụi 35 10 20 14 2 0 15

Nhiều bụi 5 3 10 5 5 6 9

Rất bụi 8 9 5 0 15 4 8

Tổng 74 23 46 49 24 10 40

Thông qua kết quả điều tra khảo sát ngƣời dân cho thấy rằng: ở khu phố

7,9,10,11 phƣờng Ba Đình; khu 6, khu 9 phƣờng Lam Sơn là khu vực có nhiều bụi

và rất bụi.

Nguyên nhân gây ra bụi

Theo kết quả điều tra khảo sát 251 ngƣời dân trong khu vực thì nguyên nhân

chủ yếu là do hoạt động vận tải nếu xét trên toàn khu vực (chiếm 54%) và do các

hoạt động của nhà máy (chiếm 27%), còn lại là các nguyên nhân khác (chiếm 19%).

Tuy nhiên nếu xét cho từng khu phố cụ thể thì nguyên nhân gây bụi ở các

khu phố là khác nhau. Ở khu phố 9, 10 và 11 phƣờng Ba Đình thì nguyên nhân chủ

yếu là do các hoạt động sản xuất của các nhà máy. Ở khu phố 6, 9 phƣờng Lam Sơn

và khu phố 7, 8 phƣờng Ba Đình nguyên nhân chủ yếu là do các hoạt động vận tải.

51

Hình 3. 1. Biểu đồ tham khảo ý kiến người dân về nguyên nhân gây ra bụi

Tổng hợp số liệu tại các vị trí quan trắc và so sánh với chỉ số AQI về chất

lƣợng không khí gây ảnh hƣởng tới sức khỏe của ngƣời dân xung quanh các vị trí

quan trắc. Đã đạt đƣợc kết quả nồng độ bụi theo khung giờ vƣợt quá QCVN qua số

liệu quan trắc nhƣ sau:

Bảng 3. 2. Bảng tổng hợp kết quả thông số bụi tại các vị trí quan trắc

Vị trí Thời gian Ngày tháng Kết quả

bụi

QCVN

05:2013

/BTNMT

KQ So

sánh

QCVN

(lần)

Chỉ số

AQIxh

Bụi lắng

N1

1.466

L1 16h30'-16h50' 30/01/2015 906

300

3,02 302

L2 20h30'-20h50' 30/01/2015 450 1,50 150

L3 4h30'-4h50' 31/01/2015 516 1,72 172

L4 8h30'-8h50' 31/01/2015 1226 4,09 409

L5 13h30'-13h50' 31/01/2015 812 2,71 271

L6 5h-5h20' 3/2/2015 1552 5,17 517

L7 9h-9h20' 3/2/2015 754 2,51 251

54% 27%

19%

Biểu đồ tham khảo ý kiến ngƣời dân về nguyên nhân gây ra bụi

Do giao thông

Do hoạt động của các nhà máy

Nguyên nhân khác

52

L8 17h30'-17h50' 3/2/2015 660 2,20 220

L9 2h-2h20' 4/2/2015 848 2,83 283

L10 9h50'-10h10' 4/2/2015 817 2,72 272

L11 14h-14h20' 4/2/2015 789 2,63 263

L12 13h55'-14h15' 5/2/2015 801 2,67 267

N2

L1 16h30'-16h50' 30/01/2015 868

300

2,89 289

353

L2 20h30'-20h50' 30/01/2015 700 2,33 233

L3 4h30'-4h50' 31/01/2015 516 1,72 172

L4 8h30'-8h50' 31/01/2015 794 2,65 265

L5 13h30'-13h50' 31/01/2015 802 2,67 267

L6 5h-5h20' 2/2/2015 762 2,54 254

L7 9h-9h20' 2/2/2015 708 2,36 236

L8 17h30'-17h50' 3/2/2015 960 3,20 320

L9 2h-2h20' 3/2/2015 1254 4,18 418

L10 9h50'-10h10' 4/2/2015 970 3,23 323

L11 14h-14h20' 4/2/2015 400 1,33 133

L12 13h55'-14h15' 4/2/2015 680 2,27 227

N3

L1 16h30'-16h50' 30/01/2015 404

300

1,35 135

639

L2 20h30'-20h50' 30/01/2015 454 1,51 151

L3 4h30'-4h50' 31/01/2015 520 1,73 173

L4 8h30'-8h50' 31/01/2015 1466 4,89 489

L5 13h30'-13h50' 31/01/2015 752 2,51 251

L6 5h-5h20' 3/2/2015 1862 6,21 621

L7 9h-9h20' 3/2/2015 826 2,75 275

L8 17h30'-17h50' 4/2/2015 456 1,52 152

53

L9 2h-2h20' 4/2/2015 1686 5,62 562

L10 9h50'-10h10' 4/2/2015 757 2,52 252

L11 14h-14h20' 4/2/2015 704 2,35 235

L12 13h55'-14h15' 5/2/2015 854 2,85 285

B1

L1 16h30'-16h50' 30/01/2015 240

300

0.8 80

248

L2 20h30'-20h50' 30/01/2015 304 1,01 101

L3 4h30'-4h50' 31/01/2015 392 1,31 131

L4 8h30'-8h50' 31/01/2015 856 2,85 285

L5 13h30'-13h50' 31/01/2015 412 1,37 137

L6 5h-5h20' 3/2/2015 1412 4,71 471

L7 9h-9h20' 3/2/2015 372 1,24 124

L8 17h30'-17h50' 3/2/2015 1290 4,30 430

L9 2h-2h20' 4/2/2015 594 1,98 198

L10 9h50'-10h10' 4/2/2015 446 1,49 149

L11 14h-14h20' 4/2/2015 192 0,64 64

L12 13h55'-14h15' 5/2/2015 1076 3,59 359

B2

L1 16h30'-16h50' 30/01/2015 270

300

0,90 90

246

L2 20h30'-20h50' 30/01/2015 277 0,92 92

L3 4h30'-4h50' 31/01/2015 674 2,25 225

L4 8h30'-8h50' 31/01/2015 470 1,57 157

L5 13h30'-13h50' 31/01/2015 380 1,27 127

L6 5h-5h20' 2/2/2015 352 1,17 117

L7 9h-9h20' 2/2/2015 318 1,06 106

54

L8 17h30'-17h50' 3/2/2015 1776 5,92 592

L9 2h-2h20' 3/2/2015 478 1,59 159

L10 9h50'-10h10' 3/2/2015 548 1,83 183

L11 14h-14h20' 4/2/2015 348 1,16 116

L12 13h55'-14h15' 5/2/2015 724 2,41 241

B3

L1 16h30'-16h50' 30/01/2015 486

300

1,62 162

721

L2 20h30'-20h50' 31/01/2015 314 1,04

L3 4h30'-4h50' 31/01/2015 292 0.97 97

L4 8h30'-8h50' 31/01/2015 306 1,02 102

L5 13h30'-13h50' 31/01/2015 360 1,20 120

L6 5h-5h20' 2/2/2015 382 1,27 127

L7 9h-9h20' 2/2/2015 306 1,02 102

L8 17h30'-17h50' 3/2/2015 3162 10,54 1054

L9 2h-2h20' 3/2/2015 494 1,65 165

L10 9h50'-10h10' 4/2/2015 566 1,89 189

L11 14h-14h20' 4/2/2015 720 2,40 240

L12 13h55'-14h15' 4/2/2015 526 1,75 175

D1

L1 16h30'-16h50' 30/01/2015 724

300

2,41 241

823

L2 20h30'-20h50' 30/01/2015 446 1,49 149

L3 4h30'-4h50' 31/01/2015 420 1,40 140

L4 8h30'-8h50' 31/01/2015 782 2,61 261

L5 13h30'-13h50' 31/01/2015 688 2,29 229

L6 5h-5h20' 2/2/2015 702 2,59 259

55

L7 9h-9h20' 3/2/2015 1.444 4,81 481

L8 17h30'-17h50' 3/2/2015 722 2,41 241

L9 2h-2h20' 4/2/2015 682 2,27 227

L10 9h50'-10h10' 4/2/2015 776 2,59 259

L11 14h-14h20' 4/2/2015 626 2,09 209

L12 13h55'-14h15' 4/2/2015 532 1,77 177

D2

L1 16h30'-16h50' 30/01/2015 350

300

1,17 117

492

L2 20h30'-20h50' 30/01/2015 520 1,73 173

L3 4h30'-4h50' 31/01/2015 686 2,29 229

L4 8h30'-8h50' 31/01/2015 1002 3,34 334

L5 13h30'-13h50' 31/01/2015 472 1,57 157

L6 5h-5h20' 2/2/2015 565 1,88 188

L7 9h-9h20' 2/2/2015 468 1,56 156

L8 17h30'-17h50' 3/2/2015 678 2,26 226

L9 2h-2h20' 3/2/2015 1272 4,24 424

L10 9h50'-10h10' 4/2/2015 604 2,01 201

L11 14h-14h20' 4/2/2015 1132 3,77 377

L12 13h55'-14h15' 5/2/2015 576 1,92 192

T

T1-L1 16h30'-16h50'

2/2/2014 486

300

1,62 162

T2-L1 16h30'-16h50'

02;03/2/2014 444 1,48 148

T3-L1 16h30'-16h50'

3/2/2014 368 1,23 123

T4-L1 16h30'-16h50'

3/2/2014 998 3,33 333

T2-L2 16h30'-16h50'

3/2/2014 334 1,11 111

56

T4-L2 16h30'-16h50'

4/2/2015 458 1,53 153

T2-L3 16h30'-16h50'

4/2/2015 518 1,73 173

(Nguồn: Báo cáo hiện trạng môi trường Bỉm Sơn 05/2015)

Từ số liệu trên tiến hành lập biểu đồ thể hiện mức độ ô nhiễm tại các vị trí

quan trắc để đƣa ra những nhận xét về mức độ ô nhiễm bụi theo từng thời điểm.

Hình 3. 2. Biểu đồ chất lượng không khí tại vị trí quan trắc N1

150 152

271 251

220

283 272 263

267 302

409

517

0

100

200

300

400

500

600

CH

Ỉ S

Ố

BIỂU ĐỒ CHẤT LƢỢNG KHÔNG KHÍ SO SÁNH VỚI CHỈ SỐ AQI TẠI VỊ

TRÍ ĐIỂM N1

Nguy hại 300↑

Xấu (201 - 300)

Kém (101 - 200)

Trung bình ( 51 -100)

Tốt (0 - 50)

57



172

133

289

233

265 267 254 236 227

330

418

373

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

CH

Ỉ S

Ố

BIỂU ĐỒ CHẤT LƢỢNG KHÔNG KHÍ SO SÁNH VỚI CHỈ SỐ AQI TẠI VỊ TRÍ

ĐIỂM N2

Nguy hại 300↑

Xấu (201 - 300)

Kém (101 - 200)

Trung bình ( 51 -100)Tốt (0 - 50)

135 151 173 152

251 275 252 235

285

489

621

562

0

100

200

300

400

500

600

700

CH

Ỉ S

Ố


ĐIỂM N3

Nguy hại 300↑

Xấu (201 - 300)

Kém (101 - 200)

Trung bình ( 51 -100)Tốt (0 - 50)

58

Hình 3. 5. Biểu đồ chất lượng không khí tại vị trí quan trắc B1


80 64 101

131 137 124

198

149

285

471

430

359

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

CH

Ỉ S

Ố


TRÍ ĐIỂM B1

Nguy hại 300↑

Xấu (201 - 300)

Kém (101 - 200)

Trung bình ( 51 -100)Tốt (0 - 50)

90 92 157

127 117 106 159

183

116

225 241

592

0

100

200

300

400

500

600

700

CH

Ỉ S

Ố


ĐIỂM B2

Nguy hại 300↑

Xấu (201 - 300)

Kém (101 - 200)

Trung bình ( 51 - 100)

Tốt (0 - 50)

59


Hình 3. 8. Biểu đồ chất lượng không khí tại vị trí quan trắc D1

97 162

104 102 120 127 102 165 189 175

240

1054

0

200

400

600

800

1000

1200

CH

Ỉ S

Ố


ĐIỂM B3

Nguy hại 300↑

Xấu (201 - 300)

Kém (101 - 200)


Tốt (0 - 50)

149 140

241 261

229 259 241 227

259

209 177

481

0

100

200

300

400

500

600

CH

Ỉ S

Ố


ĐIỂM D1

Nguy hại 300↑

Xấu (201 - 300)

Kém (101 - 200)

Trung bình ( 51 -100)

60

Hình 3. 9. Biểu đồ chất lượng không khí tại vị trí quan trắc D2

Qua bảng tổng hợp kết quả phân tích, biểu đồ so sánh AQI, bụi lắng tác giả

đƣa ra một số nhận định tổng quan nhƣ sau:

Kết quả phân tích cho thấy: thông số bụi lơ lửng tại các vị trí qua các thời

điểm đo đạc đều vƣợt QCCP. Riêng tại 03 vị trí B1 (thời điểm 19h – 19h30‟ ngày

30/01/2015), B2 (23h30‟ – 23h50‟ ngày 30/01/2015), B3 (thời điểm 8h – 8h20‟ ngày

31/01/2015) nồng độ bụi đạt QCCP.

Tại các thời điểm đo ban ngày và ban đêm nồng độ bụi luôn vƣợt quy chuẩn

cho phép, tuy nhiên nồng độ cao nhất đều vào thời điểm ban ngày khi tần suất lƣu

thông của các phƣơng tiện giao thông nhiều, tập trung vào các thời điểm 5-10 h

sáng; 17h đến 21h đêm. Trong đó nồng độ bụi vƣợt cao nhất tại thời điểm 5-10 h

sáng vƣợt 4-6 lần; các thời điểm khác trong ngày vƣợt QCCP từ 1- 4 lần.

Ngoài ra để củng cố thêm số liệu nhằm đánh giá ảnh hƣởng từ hoạt động sản xuất

Trung tâm quan trắc & bảo vệ môi trƣờng Thanh Hóa đã tiến hành lấy 04 điểm bổ sung

vào các thời điểm các phƣơng tiện đi lại tần suất ít nhất. 04 vị trí đều tiếp giáp nhà máy xi

măng bỉm Sơn. Qua kết quả phân tích cho thấy, nồng độ các chất SO2, CO, NO2 đều đạt

QCCP, riêng bụi lơ lửng vƣợt QCCP từ 1-3,3 lần. Nhƣ vậy ngoài ảnh hƣởng từ hoạt động

giao thông vận tải tại các vị trí đo còn chịu ảnh hƣởng từ hoạt động sản xuất của nhà máy.

117

173 157

188 156

192 229 226

201

334

424

377

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

CH

Ỉ S

Ố


TRÍ ĐIỂM D2

Nguy hại 300↑

Xấu (201 - 300)

Kém (101 - 200)


Tốt (0 - 50)

61

Để đánh giá mức độ chất lƣợng môi trƣờng không khí, đặc biệt là thông số

bụi lơ lửng, chúng tôi đã tiến hành tính toán chỉ số AQI theo giờ và AQI theo ngày,

theo buổi đêm, khi nhiều xe, ít xe, qua kết quả tính toán cho thấy:

Hầu hết các vị trí quan trắc đều có chỉ số AQI phản ánh chất lƣợng không khí đạt

mức kém (da cam) đến nguy hại (màu nâu). Trong đó tại vị trí N1, N2, N3, B1, D1, D2

giá trị chỉ số AQI cao hơn cả, đƣa ra mức cảnh báo ngƣời dân nên hạn chế ra ngoài hoặc

không nên ra ngoài. Tuy nhiên chỉ số AQI giữa ban ngày và ban đêm, thời điểm nhiều

xe, ít xe có sự chênh lệch, chỉ số AQI ban ngày và thời điểm nhiều xe thƣờng cao hơn

ban đêm và khi ít xe. Trong đó chỉ số AQI thời điểm ban ngày có giá trị tƣơng đồng thời

điểm nhiều xe; thời điểm ban đêm có giá trị tƣơng đồng thời điểm ít xe.

Để có nhận định chính xác hơn về kết quả quan trắc tác giả tham khảo thêm

các chuỗi số liệu quan trắc môi trƣờng tỉnh Thanh Hóa đo đƣợc qua các năm từ

2012 -2014 tại điểm nút giao thông ngã tƣ Bỉm Sơn, phƣờng Ngọc Trạo. Các số liệu

đƣợc thống kê tại bảng sau:

Bảng 3. 3. Bảng tổng hợp kết quả quan trắc bụi và các chất lơ lưng tại Ngã tư Bỉm

Sơn

Vị trí Chỉ tiêu Thời điểm

QT

Năm

2012

Năm

2013 Năm 2014

QCVN

05:2013/

BTNMT

Nút giao

thông ngã

tƣ Bỉm

Sơn,

phƣờng

Ngọc

Trạo

Bụi lơ

lửng

(μg/m3)

Tháng 1 175 350 217

300

Tháng 3 265 223 208

Tháng 5 340 213 218

Tháng 7 370 217,6 265

Tháng 9 301 365 526,6

Tháng 11 450 289 248

SO2

(μg/m3)

Tháng 1 140 172 143

350 Tháng 3 159,1 158 103,6

Tháng 5 195 167,3 341,4

62

Tháng 7 134 185,3 271,6

Tháng 9 162,5 137,7 20,7

Tháng 11 163,7 140,3 12,89

CO

(μg/m3)

Tháng 1 2.548 8.573 2.520

30.000

Tháng 3 4.706 2.600 4.134

Tháng 5 4.920 2.520 5.236

Tháng 7 3.870 2.230 4.576

Tháng 9 2.237 1.294 9.800

Tháng 11 4.980 3.882 4.871,4

NO2

(μg/m3)

Tháng 1 100,2 130,1 128,6

200

Tháng 3 119 132 140,2

Tháng 5 107 139,5 162,8

Tháng 7 124,9 119 151,5

Tháng 9 86,31 95,8 2,4

Tháng 11 109,6 147,3 23,94

Qua các số liệu quan trắc thống kê qua các năm cho thấy tại cùng thời điểm đo

tháng 1/2012; 2013; 2014 nồng độ các khí thải, bụi đa phần đều đạt QCCP (riêng tại thời

điểm đo năm 2014 vƣợt QCCP), tại các thời điểm quan trắc khác trong năm nồng độ bụi

vƣợt QCCP chiếm 40%, nồng độ bụi đạt QCCP chiếm 60%. Nhƣ vậy có thể thấy: Nồng

độ bụi phát sinh từ hoạt động của các phƣơng tiện giao thông trên tuyến đƣờng Trần

Hƣng Đạo cao hơn so với nút giao thông ngã tƣ Bỉm Sơn.

Để đƣa ra đánh giá chính xác hơn về tác động từ hoạt động của KCN, hoạt động

từ giao thông chúng tôi so sánh kết quả đo đạc, phân tích tại khu vực nghiên cứu với một

số các nghiên cứu khác của Trung tâm Quan trắc và Kỹ thuật Môi trƣờng (Sở Tài nguyên

và Môi trƣờng Đồng Nai) và của Tổng cục Môi trƣờng thấy rằng kết quả này về cơ bản

cũng phù hợp với các kết quả quan trắc tƣơng tự nhƣ:

63

+ Trung tâm Quan trắc và Kỹ thuật Môi trƣờng (Sở Tài nguyên và Môi trƣờng

Đồng Nai) cho biết qua quan trắc tại 16 khu công nghiệp đóng trên địa bàn 6 huyện, thành

phố. Cụ thể, qua quan trắc tự động tại 34 vị trí của 16 khu công nghiệp đã cho kết quả các

thông số môi trƣờng không khí không đạt quy chuẩn, vƣợt từ 1 đến hơn 9 lần so với quy

định. Tại khu công nghiệp tập trung Nhơn Trạch (huyện Nhơn Trạch) thông số bụi tổng

hợp vƣợt 2,56 lần; quan trắc tại khu công nghiệp Long Thành cho thấy chỉ số bụi tổng hợp

vƣợt 1,15 lần; khu công nghiệp Xuân Lộc vƣợt 1,23 lần; khu công nghiệp Hố Nai vƣợt

1,16 lần; khu công nghiệp Tam Phƣớc vƣợt 1,19 lần; khu công nghiệp Amata vƣợt 1,35

lần; khu công nghiệp Biên Hoà 1 vƣợt 1,37 lần, khu công nghiệp Biên Hòa 2 vƣợt 1,34 lần

so với quy chuẩn cho phép. Ngoài ra, qua quan trắc tại khu vực bãi rác tạm Đồng Mu Rùa

- huyện Nhơn Trạch cho thấy chỉ số môi trƣờng về bụi tổng hợp tại khu vực này vƣợt quy

chuẩn 9,19 lần so với tiêu chuẩn cho phép.

+ Theo số liệu thống kê của Tổng cục Môi trƣờng thì ô nhiễm tại Hà Nội đã vƣợt

QCCP chủ yếu là hàm lƣợng bụi cao hơn 1 – 2 lần tiêu chuẩn. Đặc biệt, tại các nút giao

thông và công trình xây dựng mức độ ô nhiễm không khí cao hơn gấp 5 – 6 lần tiêu chuẩn.

Theo số liệu của Trung tâm Quan trắc môi trƣờng Hà Nội cho biết: Ở Hà Nội, tại nhiều nút

giao thông nhƣ Kim Liên, Giải Phóng, Phùng Hƣng (Hà Đông)… những khu vực đông

dân cƣ, nồng độ bụi thƣờng cao hơn mức cho phép có lúc lên gấp 7 lần.

Nhận xét chung: Tại tất cả các điểm quan trắc thông số gây ảnh hƣởng lớn nhất là

bụi lơ lửng. Tại hầu hết các vị trí nồng độ bụi đều vƣợt QCCP, nguyên nhân đều do tác

động cộng gộp của hoạt động phƣơng tiện giao thông vận tải và hoạt động sản xuất của

một số nhà máy, trong đó tần suất xuất hiện nồng độ vƣợt QCCP cao đều tại các vị trí N1,

N2, N3, B1, D1, D2. Qua so sánh kết quả quan trắc hiện trạng môi trƣờng tỉnh Thanh Hóa

qua các năm tại nút giao thông ngã tƣ Bỉm Sơn cho thấy mức độ ảnh hƣởng của phƣơng

tiện giao thông (nhất là phƣơng tiện vận chuyển nguyên liệu phục vụ hoạt động sản xuất)

trên tuyến đƣờng Trần Hƣng Đạo là rất lớn.

- Đối với bụi lắng: đo đạc trong 24h/ngày, thiết bị đặt đo trong 03 ngày cho kết quả

tại các vị trí đều vƣợt QCCP, vƣợt QC nhiều nhất tại điểm N1 (15,27 lần); thấp nhất tại vị

trí B2 (2,56 lần), qua đó cho thấy kết quả quan trắc bụi lắng tại các vị trí cũng tƣơng đồng

kết quả quan trắc bụi lơ lửng.

64

Qua bảng số liệu trên cho thấy tại tất cả các điểm quan trắc đều có lƣợng bụi

vƣợt quá QCVN. Điều này cho thấy chất lƣợng không khí tại thị xã Bỉm Sơn đang

bị ô nhiễm nặng. Nằm ở mức báo động về lƣợng bụi phát tán ra môi trƣờng xung

quanh. Do chỉ quan trắc tại các điểm đặc trƣng nên chƣa thể hiện hết đƣợc mức độ ô

nhiễm tại thị xã. Bán kính nghiên cứu tại từng điểm quan trắc bụi là 100m. và đều

cho ra kết quả bụi phát tán ra xa còn hơn cả bán kính nghiên cứu. Đƣợc thể hiện tại

bản đồ nhƣ sau:

Hình 3. 10. Bản đồ phân bố bị vị trí quan trắc bụi ở thị xã Bỉm Sơn

Ngoài kết quả phân tích từ dữ liệu và thành lập bản đồ. Việc nghiên cứu ô

nhiễm bụi tại thị xã Bỉm Sơn. Hay nói cách khác là tại các vị trí quan trắc còn đƣợc

nghiên cứu qua hình ảnh chụp vào thời điểm hoạt động dân sinh diễn ra bình thƣờng.

65

Dƣới đây là kết quả chụp hình tại các vị trí quan trắc nhƣ sau:

- Hình ảnh ghi nhận đƣợc tại điểm quan trắc N1:

Hình 3. 11. Ảnh chụp tại điểm quan trắc N1

- Hình ảnh ghi nhận tại điểm quan trắc N2


- Hình ảnh ghi đƣợc tại điểm quan trắc N3

66


- Hình ảnh ghi nhận đƣợc tại điểm quan trắc B1

Hình 3. 14. Ảnh chụp tại điểm quan trắc B1


67




- Hình ảnh ghi nhận đƣợc tại điểm quan trắc D1

68

Hình 3. 17. Ảnh chụp tại điểm quan trắc D1

Qua những hình ảnh ghi nhận gần vị trí các điểm quan trắc cũng đã thể hiện

rất rõ nét mức độ ô nhiễm bụi tại thị xã Bỉm Sơn. Đắc biệt là bụi lơ lửng do hoạt

động giao thông gây ra.

* Kết luận: Tại thị xã Bỉm Sơn mặc dù có nhiều biện pháp để cải thiện chất

lƣợng không khí cũng nhƣ cải thiện lƣợng bụi thải ra môi trƣờng. Nhƣng tại một số

thời điểm trong ngày ở các điểm quan trắc vẫn đo đƣợc lƣợng bụi vƣợt mức cho

phép một cách đáng báo động.

3.2. Tác động của ô nhiễm bụi tới sức khỏe và đời sống cƣ dân thị xã Bỉm Sơn

Tác động tới sức khỏe

Theo phân tích và đánh giá số liệu của trung tâm y tế phƣờng Lam Sơn,

phƣờng Ba Đình và Bệnh viện Đa khoa thị xã Bỉm Sơn, tình hình bệnh tật năm

2014 (tại bảng 2.1) có những kết luận nhƣ sau:

Qua bảng tổng hợp nêu trên tác giả nhận thấy các bệnh liên quan trực tiếp tới

ô nhiễm bụi chiếm phần lớn các bệnh nhân tới khám chữa bệnh tại bệnh viên Đa

khoa thị xã Bỉm Sơn. Số lƣợng bệnh nhân đƣợc thống kê ở bệnh viện chỉ chiếm một

phần nhỏ lƣợng bệnh nhân bị bênh liên quan đến bụi. Nguyên nhân do ngƣời bệnh

69

tập trung thăm khám tại các điểm phòng khám tƣ nhân, khám bệnh vƣợt tuyến lên

bệnh viên Đa Khoa tỉnh Thanh Hóa hoặc các bệnh viên lớn trực thuộc Trung ƣơng

ở Hà Nội. Qua tìm hiểu tác giả đƣợc biết:

- Bệnh nhân ở lứa tuổi trẻ em và sơ sinh mắc các bệnh liên quan đến bụi

chiếm phần lớn. Đặc biệt là các thời điểm giao mùa mùa khô và chuyển sang mùa

đông. Khi đó trong không khí lƣợng ẩm chiếm ít. Bụi đƣợc phán tán nhiều với khối

lƣợng lớn. Gây nên các bệnh về hô hấp. Các bệnh phổ biến ở bệnh nhi:

+ Viêm đƣờng hô hấp cấp, viêm VA mủ, viêm Amydall.

+ Viêm da dị ứng.

+ Tiêu chảy.

…

Đều là các bệnh liên quan trực tiếp tới ô nhiễm bụi

- Bệnh nhân ở lứa tuổi trung niên và cao niên nhiễm các bệnh phổ biến sau:

+ Viêm phổi: do khói bụi trong không khí.

+ Khó ngủ: do không khí có sự ô nhiễm bụi.

+ Ung thƣ: phổi chiếm đa số các ca ung thƣ trên địa bàn thị xã.

+ Viêm họng hạt cấp và mãn tính.

Tác động đến đời sống

Do tác động của ô nhiễm bụi, lƣợng bụi lắng, bụi lơ lửng trong không khí tại

thị xã Bỉm Sơn là rất lớn, dẫn tới việc ảnh hƣởng tới đời sống của dân cƣ sinh sống

trên địa bàn thị xã.

- Thiệt hại kinh tế do gia tăng gánh nặng bệnh tật: Bao gồm chi phí khám

bệnh và thuốc chữa bệnh, tổn thất ngày công lao động do nghỉ ốm, tổn thất thời gian

của ngƣời nhà chăm sóc ốm,…

Ô nhiễm không khí đã gây ảnh hƣởng rõ rệt đến sức khỏe của ngƣời dân gần

các khu vực sản xuất. Thiệt hại do chi phí khám chữa bệnh trung bình trong năm tại

các vùng này cao hơn nhiều lần so với các vùng không có các nhà máy sản xuất.

Thu nhập trung bình của ngƣời thân các bệnh nhân phải đi khám chữa bệnh giảm tới

20%. Kéo theo đó, là ảnh hƣởng tâm lý bất ổn khiến ngƣời ta khó có thể tập trung

70

vào việc học hành và công việc khiến hiệu xuất không cao, thậm chí ở nhiều nghề

nghiệp, sự mất tập trung gây hiệu quả nghiêm trọng về kinh tế, tính mạng.

- Thiệt hại đối với hoạt động du lịch: Trên địa bàn thị xã có các đền chùa nổi

tiếng khắp cả nƣớc là: Đền Sòng Sơn và đền Chín Giếng. Việc ô nhiễm bụi ảnh

hƣởng tới hoạt động du lịch tại thị xã. Gây thiệt hại về kinh tế cũng nhƣ khả năng

phát triển của các địa điểm du lịch.

- Thiệt hại kinh tế do chi phí cải thiện môi trƣờng: Việc xử lý các vấn đề ô

nhiễm bụi gây nên nhiều ảnh hƣởng về chi phí nhằm mục tiêu cải thiện môi trƣờng:

- Phát sinh xung đột môi trƣờng: Xung đột môi trƣờng là xung đột giữa các

nhóm xã hội trong khai thác và sử dụng tài nguyên môi trƣờng. Trong những năm

gần đây việc khai thác và thải trực tiếp ra môi trƣờng gây ô nhiễm không khí, giảm

diện tích đất canh tác,…gây ảnh hƣởng trực tiếp tới thu nhập và sức khỏe ngƣời

dân. Lợi ích kinh tế đang đƣợc đặt lên trên vấn đề bảo vệ môi trƣờng và sức khỏe

cộng đồng.

Theo kết quả điều tra, t lệ hộ gia đình, cá nhân trả lời các câu hỏi theo phiếu

đƣợc thống kê theo bảng đƣợc xây dựng ở đề tài khoa học cấp cơ sở “Xây dựng

mạng lưới điểm quan trắc chịu tác động của khí thải công nghiệp trên địa bàn thị

xã Bỉm Sơn tỉnh Thanh Hóa, nhằm thống nhất với mạng lưới quan trắc môi

trường Quốc gia, địa phương và đáp ứng địa điểm thực tập cho sinh viên môi

trường” tại trƣờng CĐ Tài nguyên và Môi trƣờng miền Trung. Qua 200 phiếu thăm

dò ý kiến ngƣời dân. Kết quả nhận đƣợc là sự đánh giá cũng nhƣ hiểu biết của

ngƣời dân về ảnh hƣởng của khí thải công nghiệp tác động tới đời sống và sức khỏe

con ngƣời. Kết quả điều tra đƣợc thể hiện nhƣ sau:

72

Bảng 3. 4. Bảng thống kê kết quả phiếu điều tra ảnh hưởng của khí thải công nghiệp trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn

Câu hỏi Trả lời BĐ QT PS ĐS LS NT BS HL Tổng %

2. Nghề chính của gia đình Ông

(Bà) là gì?

Công nhân viên chức 19/30 12/25 15/30 21/30 23/30 12/17 17/23 5/15 124/200 62.0%

Buôn bán 5/30 8/25 2/30 0/30 2/30 3/17 4/23 3/15 27/200 13.5%

Làm nông 6/30 7/25 9/30 7/30 4/30 2/17 5/23 10/15 50/200 25.0%

Các nghề khác 4/30 4/25 3/30 2/30 4/30 2/17 2/23 3/15 24/200 12.0%

3. Phƣờng (xã) có phổ biến các văn

bản pháp luật về môi trƣờng tới gia

đình hay không?

Có 20/30 15/25 20/30 8/30 16/30 13/17 15/23 7/15 114/200 57.0%

Không 10/30 10/25 10/30 22/30 14/30 4/17 8/23 8/15 86/200 43.0%

4. Phƣờng (xã) có tổ chức các hoạt

động tham gia bảo vệ môi trƣờng

khu phố, thôn xóm hay không?

Có 25/30 22/25 28/30 30/30 27/30 14/17 21/23 10/15 177/200 88.5%

Không 5/30 3/25 2/30 0/30 3/30 3/17 2/23 5/15 23/200 11.5%

5. Công việc tham gia hoạt động bảo

vệ môi trƣờng của gia đình tại khu

dân cƣ sinh sống là

Thu gom rác thải 21/30 21/25 26/30 29/30 27/30 16/17 21/23 9/15 170/200 85.0%

Tuyên truyền bảo vệ môi

trƣờng 3/30 4/25 14/30 2/30 6/30 8/17 9/23 3/15 49/200 24.5%

Xả nƣớc thải vào hệ thống

thu gom nƣớc thải 5/30 7/25 9/30 2/30 5/30 4/17 5/23 4/15 41/200 20.5%

Các hoạt động khác 3/30 2/25 3/30 0/30 2/30 1/17 2/23 2/15 15/200 7.5%

73


6. Thông tin về vấn đề ô nhiễm môi

trƣờng trên các kênh thông tin đại

chúng có phù hợp với sở thích của

Ông (bà)?

Phù hợp 20/30 17/25 20/30 6/30 16/30 12/17 15/23 6/15 112/200 56.0%

Không phù hợp 10/30 8/25 10/30 24/30 14/30 5/17 8/23 9/15 88/200 44.0%

7. Sự cần thiết phải có kênh thông

tin riêng về các vấn đề môi trƣờng

để phổ biến đối với ngƣời dân?

Cần thiết 19/30 14/25 27/30 21/30 19/30 11/17 19/23 9/15 139/200 69.5%

Không cần thiết 11/30 11/25 3/30 9/30 11/30 6/17 4/23 6/15 61/200 30.5%

8. Trên địa bàn phƣờng gia đình

Ông (Bà) sinh sống có nhà máy, cơ

sở sản xuất nào không?

Có 28/30 13/25 27/30 28/30 25/30 17/17 23/23 3/15 164/200 82.0%

Không 2/30 12/25 3/30 2/30 5/30 0/17 0/23 12/15 36/200 18.0%

9. Nhà máy, cơ sở sản xuất có gây ô

nhiễm môi trƣờng hay không?

Có 27/30 22/25 27/30 19/30 28/30 16/17 23/23 12/15 174/200 87.0%

Không 3/30 3/25 3/30 11/30 2/30 1/17 0/23 3/15 26/200 13.0%

10. Vấn đề ô nhiễm do nhà máy, cơ

sở sản xuất gây ra là

Ô nhiễm nƣớc 4/30 5/25 15/30 2/30 4/30 8/17 13/23 4/15 55/200 27.5%

Ô nhiễm tiếng ồn 6/30 6/25 9/30 5/30 6/30 5/17 11/23 2/15 50/200 25.0%

Ô nhiễm không khí 22/30 19/25 30/30 18/30 19/30 14/17 21/23 11/15 154/200 77.0%

Các vấn đề khác 1/30 2/25 2/30 7/30 3/30 2/17 0/23 2/15 19/200 9.5%

11. Sản xuất công nghiệp ở thị xã

Bỉm Sơn gây tác động lớn nhất đến

Môi trƣờng nƣớc 7/30 5/25 9/30 2/30 6/30 2/17 5/23 3/15 39/200 19.5%

Môi trƣờng không khí 25/30 19/25 30/30 28/30 26/30 13/17 15/23 12/15 168/200 84.0%

74


thành phần môi trƣờng nào? Môi trƣờng đất 1/30 1/25 3/30 0/30 2/30 2/17 3/23 0/15 12/200 6.0%

12. Những nguyên nhân nào làm

môi trƣờng không khí trên địa bàn

thị xã Bỉm Sơn chịu ô nhiễm

Do sinh hoạt hàng ngày 7/30 4/25 11/30 1/30 4/30 2/17 6/23 2/15 37/200 18.5%

Do khí thải công nghiệp 22/30 21/25 24/30 30/30 26/30 11/17 22/23 11/15 167/200 83.5%

Do hoạt động giao thông 8/30 10/25 13/30 3/30 14/30 4/17 19/23 4/15 75/200 37.5%

Các nguyên nhân khác 2/30 3/25 1/30 0/30 2/30 2/17 2/23 1/15 13/200 6.5%

13. Việc bố trí các nhà máy, cơ sở

sản xuất trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn

nhƣ hiện nay có hợp lý không?

Rất hợp lý 3/30 1/25 2/30 0/30 3/30 3/17 3/23 3/15 18/200 9.0%

Hợp lý 12/30 10/25 7/30 1/30 5/30 4/17 3/23 9/15 51/200 25.5%

Không hợp lý 15/30 14/25 21/30 29/30 22/30 10/17 17/23 3/15 131/200 65.5%

14. Các nhà máy, xí nghiệp, cơ sở

sản xuất trên địa bàn thị xã Bỉm sơn

có gây ô nhiễm môi trƣờng không

khí?

Có 28/30 24/25 29/30 30/30 28/30 16/17 23/23 13/15 191/200 95.5%

Không 2/30 1/25 1/30 0/30 2/30 1/17 0/23 2/15 9/200 4.5%

15. Chất lƣợng không khí trên địa

bàn thị xã Bỉm Sơn là

Tốt 2/30 1/25 0/30 0/30 1/30 2/17 1/23 2/15 9/200 4.5%

Trung bình 9/30 17/25 9/30 10/30 12/30 10/17 16/23 8/15 91/200 45.5%

Xấu 19/30 7/25 21/30 20/30 17/30 5/17 6/23 5/15 100/200 50.0%

16. Vào mùa nào thì tác động của ô

nhiễm không khí do khí thải công

nghiệp ở Bỉm Sơn là lớn nhất?

Xuân 2/30 3/25 1/30 0/30 4/30 1/17 1/23 2/15 14/200 7.0%

Hạ 20/30 15/25 27/30 27/30 18/30 8/17 12/23 6/15 133/200 66.5%

Thu 3/30 4/25 6/30 1/30 5/30 2/17 3/23 2/15 26/200 13.0%

75


Đông 6/30 3/25 3/30 3/30 5/30 6/17 7/23 5/15 38/200 19.0%

17. Khí thải của sản xuất công

nghiệp có ảnh hƣởng đến

Sinh hoạt 25/30 17/25 23/30 28/30 26/30 13/17 20/23 13/15 165/200 82.5%

Nông nghiệp 3/30 7/25 6/30 1/30 5/30 2/17 4/23 5/15 33/200 16.5%

Vấn đề khác 5/30 2/25 5/30 1/30 2/30 3/17 3/23 2/15 23/200 11.5%

18. Biểu hiện của khí thải công

nghiệp gây ra trên địa bàn thị xã

Bỉm Sơn là

Lƣợng bụi lớn 18/30 16/25 23/30 30/30 22/30 12/17 22/23 12/15 155/200 77.5%

Có khí độc (SO2, NOx…) 9/30 4/25 18/30 4/30 14/30 8/17 10/23 4/15 71/200 35.5%

Gây ra mùi khó chịu 6/30 6/25 9/30 3/30 6/30 7/17 11/23 5/15 53/200 26.5%

Các vấn đề khác 4/30 3/25 0/30 0/30 3/30 1/17 4/23 1/15 16/200 8.0%

19. Tác động của ô nhiễm không khí

do khí thải từ nhà máy trên địa bàn

thị xã

Gây khó chịu 7/30 9/25 8/30 3/30 8/30 13/17 16/23 3/15 67/200 33.5%

Ảnh hƣởng đến sức khỏe 22/30 19/25 24/30 26/30 25/30 11/17 19/23 13/15 159/200 79.5%

Các vấn đề khác 3/30 4/25 0/30 1/30 3/30 2/17 3/23 1/15 17/200 8.5%

20. Ông (Bà) cho biết các bệnh

thƣờng gặp nếu sống trong khu vực

môi trƣờng không khí bị ô nhiễm do

khí thải công nghiệp

Bệnh ngoài da 6/30 5/25 14/30 3/30 4/30 3/17 7/23 3/15 45/200 22.5%

Bệnh về đƣờng hô hấp 20/30 20/25 28/30 28/30 27/30 14/17 21/23 14/15 172/200 86.0%

Bệnh tim mạch 3/30 4/25 9/30 1/30 5/30 2/17 5/23 2/15 31/200 15.5%

Các bệnh khác 1/30 2/25 3/30 1/30 3/30 2/17 2/23 1/15 15/200 7.5%

21. Ô nhiễm môi trƣờng không khí

ảnh hƣởng lớn nhất đối với?

Ngƣời già, trẻ em 26/30 23/25 26/30 29/30 27/30 16/17 21/23 14/15 182/200 91.0%

Ngƣời trƣởng thành 4/30 2/25 5/30 1/30 3/30 1/17 2/23 1/15 19/200 9.5%

22. Khí thải công nghiệp có phải là Có 26/30 21/25 29/30 19/30 22/30 13/17 21/23 12/15 163/200 81.5%

76


nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu

hay không? Không 4/30 4/25 1/30 11/30 8/30 4/17 2/23 3/15 37/200 18.5%

23. Các thông tin về ô nhiễm môi

trƣờng ở Bỉm Sơn cần đƣợc phổ

biến cho ngƣời dân hay không?

Có 25/30 20/25 27/30 26/30 25/30 14/17 19/23 11/15 167/200 83.5%

Không 5/30 5/25 3/30 4/30 5/30 3/17 4/23 4/15 33/200 16.5%

24. Việc phổ biến các thông tin về ô

nhiễm môi trƣờng ở Bỉm Sơn cần

thực hiện nhƣ thế nào?

Không cần phổ biến 3/30 2/25 1/30 4/30 3/30 2/17 5/23 2/15 22/200 11.0%

Phổ biến ngay 17/30 16/25 7/30 10/30 13/30 7/17 7/23 7/15 84/200 42.0%

Phổ biến theo định kỳ 12/30 7/25 23/30 14/30 14/30 8/17 11/23 8/15 97/200 48.5%

25. Sự cần thiết phải thiết lập mạng

lƣới điểm các vị trí đo mức độ ô

nhiễm môi trƣờng không khí thị xã

Bỉm Sơn hay không?

Cần thiết 28/30 23/25 29/30 18/30 21/30 14/17 22/23 13/15 168/200 84.0%

Không cần thiết 2/30 2/25 1/30 12/30 9/30 3/17 1/23 2/15 32/200 16.0%

26. Tần suất đo tác động (quan trắc)

khí thải công nghiệp trên địa bàn thị

xã Bỉm Sơn là:

Hàng tháng (12 lần/năm) 4/30 2/25 2/30 1/30 2/30 4/17 6/23 3/15 24/200 12.0%

Hàng Quý (4 lần/năm) 9/30 6/25 9/30 10/30 12/30 6/17 8/23 6/15 66/200 33.0%

6 tháng 1 lần (2 lần/năm) 17/30 17/25 19/30 19/30 16/30 7/17 9/23 6/15 110/200 55.0%

27. Sự cần thiết phải đánh giá việc

phát triển công nghiệp ảnh hƣởng

đến môi trƣờng không khí?

Cần thiết 29/30 24/25 30/30 25/30 24/30 16/17 21/23 14/15 183/200 91.5%

Không cần thiết 1/30 1/25 0/30 5/30 6/30 1/17 2/23 1/15 17/200 8.5%

77


28. Việc bố trí các nhà máy, cơ sở

xuất trên địa bàn thị xã trong các

khu dân cƣ là

Hợp lý 11/30 16/25 11/30 0/30 6/30 7/17 10/23 10/15 71/200 35.5%

Không hợp lý 19/30 9/25 19/30 30/30 24/30 17/17 13/23 5/15 136/200 68.0%

29. Sự cần thiết phải phân hạng mục

các cơ sở sản xuất công nghiệp gây

ô nhiễm môi trƣờng trên địa bàn thị

xã Bỉm Sơn?

Cần thiết 19/30 17/25 28/30 18/30 15/30 14/17 19/23 11/15 141/200 70.5%

Không cần thiết 11/30 8/25 2/30 12/30 15/30 3/17 4/23 4/15 59/200 29.5%

30. Mức độ tác động của khí thải

công nghiệp trên địa bàn thị xã Bỉm

Sơn đối với các khu dân cƣ xung

quanh?

Nhƣ nhau tại các vị trí 5/30 2/25 5/30 1/30 4/30 1/17 0/23 2/15 20/200 10.0%

Tùy từng vị trí 25/30 23/25 25/30 29/30 26/30 16/17 23/23 13/15 180/200 90.0%

78

Theo kết quả phiếu điều tra ở trên, theo từng câu hỏi nhận thấy các vấn đề

sau:

Câu 2. Nghề chính của gia đình Ông (Bà) là gì?

Trên tổng số 200 phiếu điều tra, đối tƣợng điều tra rất đa dạng trong đó có trí

thức, cán bộ công nhân viên chức, nông dân, tiểu thƣơng. Sự đa dạng hóa cho phép

đánh giá mức độ hiểu biết, nhận thức của ngƣời dân về vấn đề môi trƣờng tại địa

phƣơng là khác nhau. Chính sự khác nhau này sẽ thể hiện sự đánh giá khác nhau và

phản ánh thực tế vấn đề môi trƣờng thông qua bộ câu hỏi. Trong đó, có 62,0% số hộ

có ngƣời làm công nhân viên chức, 13,5% buôn bán, 25,0% làm nông, 12,0% làm

các nghề khác nhƣ: sửa xe máy, rửa xe, photocopy,…

Câu 3. Phƣờng (xã) có phổ biến các văn bản pháp luật về môi trƣờng tới gia

đình hay không?

T lệ các hộ gia đình, cá nhân cho rằng địa phƣơng có phổ biến các vấn đề

môi trƣờng là 57,0%, không phổ biến các văn bản về pháp luật bảo vệ môi trƣờng là

43,0%. Điều này có thể khẳng định là sự quan tâm của ngƣời dân đến môi trƣờng

của địa phƣơng là chƣa thực sự chú trọng. Việc triển khai các văn bản pháp luật về

môi trƣờng chƣa thực sự rõ ràng thông qua các buổi họp dân, họp khu phố. Một số

hộ dân qua trả lời câu hỏi phiếu điều tra và trao đổi trực tiếp cho rằng chính quyền

địa phƣơng chƣa phổ biến các văn bản về môi trƣờng kịp thời đối với ngƣời dân.

Câu 4. Phƣờng (xã) có tổ chức các hoạt động tham gia bảo vệ môi trƣờng

khu phố, thôn xóm hay không?

Có 88,5% số hộ gia đình, cá nhân cho là địa phƣơng có tổ chức các hoạt

động về bảo vệ môi trƣờng trên địa bàn. 11,5% số hộ gia đình, cá nhân trả lời là

không, đây có thể là do quá trình phổ biến các hoạt động của địa phƣơng chƣa đến

từng hộ dân. Ngoài ra, có thể do một số hộ gia đình cá nhân chƣa nhận thức đƣợc

tham gia bảo vệ môi trƣờng ở đây gồm các vấn đề gì?

Câu 5. Công việc tham gia hoạt động bảo vệ môi trƣờng của gia đình tại khu

dân cƣ sinh sống

Phần lớn các hộ gia đình, cá nhân đều cho rằng việc thu gom rác thải tại

nguồn, tại các hộ gia đình là chủ yếu hiện nay, chiếm 85%. câu trả lời về Tuyên

79

truyền bảo vệ môi trƣờng chiếm 24,5%, Xả nƣớc thải vào hệ thống thu gom nƣớc

thải, chiếm 20,5%, Các hoạt động khác, chiểm 7,5%. Công tác tuyên truyền pháp

luật về bảo vệ môi trƣờng chƣa đƣợc phát huy và triển khai rộng dối với ngƣời dân.

Nƣớc thải sinh hoạt của các hộ gia đình chủ yếu là thu gom và xả thải vào hệ thống

thoát nƣớc chung của thị xã, hoặc một số nơi, một số hộ gia đình còn xả nƣớc thải

tự do vào các ao hồ, ruộng. Các hoạt động khác nhƣ: sử dụng gas thay cho việc đốt

than, củi vẫn chƣa đƣợc ngƣời dân quan tâm đúng mức do chƣa hiểu biết hết về tác

hại của ô nhiễm môi trƣờng không khí hay do nguồn thu nhập của gia đình không

đáp ứng đƣợc kinh phí cho việc sử dụng gas. Đồng thời việc tận dụng các nguồn

chất đốt ở một số hộ gia đình sản xuất nông nghiệp nhƣ rơm rạ, một số loại cây

trồng khác sau thu hoạch phơi khô.

Câu 6. Thông tin về vấn đề ô nhiễm môi trƣờng trên các kênh thông tin đại

chúng có phù hợp với sở thích của Ông (bà)?

56,0% số hộ gia đình, cá nhân cho là phù hợp, 44,0% cho là thông tin

về vấn đề ô nhiễm chƣa phù hợp. Do sở thích của ngƣời dân về các kênh thông tin

đại chúng là khác nhau, một số hộ gia đình cá nhân cho rằng họ chỉ thích xem một

số kênh thông tin yêu thích nhƣ phim truyện, thể thao, sức khỏe, làm đẹp… Một bộ

phận ngƣời dân quan tâm đến các thông tin về khí hậu, thời tiết và môi trƣờng.

Câu 7. Sự cần thiết phải có kênh thông tin riêng về các vấn đề môi trƣờng để

phổ biến đối với ngƣời dân?

Đa số ngƣời dân trả lời là cần thiết, chiếm 69,5%, còn lại 30,5% cho rằng

không cần thiết. Tuy nhiên, những ngƣời này cho rằng cần có các kênh thông tin về

môi trƣờng riêng và phải đề cập nhiều đến hiện trạng môi trƣờng, các vấn đề môi

trƣờng nóng bỏng và hậu quả của ô nhiễm môi trƣờng tác động đến sức khỏe ngƣời

dân. Đặc biệt là các vấn đề môi trƣờng nổi cộm ở địa phƣơng và đề xuất đƣợc

phƣơng án xử lý kịp thời.

Câu 8. Trên địa bàn phƣờng gia đình Ông (Bà) sinh sống có nhà máy, cơ sở

sản xuất nào không?

80

Đa phần ngƣời dân đều biết trên địa bàn phƣờng, xã mình sinh sống có nhà

máy, cơ sở sản xuất, chiếm 82,0%. Một số ít không quan tâm, không biết là có hay

không do không thuộc ngành nghề, chiếm 18,0%.

Câu 9. Nhà máy, cơ sở sản xuất có gây ô nhiễm môi trƣờng hay không?

Đa phần ngƣời dân cho rằng các cơ sở, nhà máy là gây ô nhiễm môi trƣờng

bởi các nguồi thải nhƣ khí thải, nƣớc thải, chất thải rắn, chiếm 87,0%. 13,0% các

câu trả lời còn lại cho rằng các các nhà máy, xí nghiệp không gây ô nhiễm môi

trƣờng.

Câu 10. Vấn đề ô nhiễm do nhà máy, cơ sở sản xuất gây ra

Phần lớn ngƣời dân đều cho rằng ô nhiễm môi trƣờng do sản xuất công

nghiệp trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn là khí thải trong quá trình sản xuất, chiếm

77,0%. T lệ quan điểm môi trƣờng nƣớc bị ô nhiễm, chiếm 27,5%, ô nhiễm tiếng

ồn chiếm 25,0%. Ngoài ra, câu trả lời về chất thải rắn chiếm 9,5%. Chất ô nhiễm ở

dạng khí, lỏng, chất thải rắn thông thƣờng, chất thải rắn nguy hại phát thải từ các

nhà máy, cơ sở sản xuất cũng là nguyên nhân gây ảnh hƣởng đến chất lƣợng môi

trƣờng tại Bỉm Sơn.

Câu 11. Sản xuất công nghiệp ở thị xã Bỉm Sơn gây tác động lớn nhất đến

thành phần môi trƣờng nào?

Đa phần ngƣời dân cho rằng tác động từ hoạt động sản xuất công nghiệp đến

môi trƣờng tại thị xã Bỉm Sơn là do sự tác động và ảnh hƣởng của khí thải, chiểm

84,0%. Ngoài ra một số hộ gia đình, cá nhân có quan điểm là môi trƣờng đất chiếm

6,0% và môi trƣờng nƣớc chiếm 19,5%, bị tác động nhiều nhất. Đối với câu hỏi trên

chỉ trả lời 1 phƣơng án, tuy nhiên có những phiếu trả lời cả 2 trong 3 phƣơng án.

Điều này chứng tỏ ngƣời trả lời chƣa đọc kỹ câu hỏi trong phiếu điều tra.

Nếu xét về quy mô, đặc điểm của các ngành công nghiệp trên địa bàn thị xã

Bỉm Sơn, phần lớn các nhà máy, cơ sở sản xuất lớn đều thuộc lĩnh vực sản xuất vật

liệu xây dựng vì vậy lƣợng khí thải phát sinh từ các lò nung là rất lớn. Đây là nguồn

gây ô nhiễm và tác động lớn nhất đến môi trƣờng không khí tại Bỉm Sơn.

Câu 12. Những nguyên nhân nào làm môi trƣờng không khí trên địa bàn thị

xã Bỉm Sơn chịu ô nhiễm

81

T lệ các câu trả lời do khí thải công nghiệp chiếm phần lớn, chiếm 83,5% vì

đây là nguồn gây ô nhiễm chính tác động lên môi trƣờng không khí của thị xã.

18,5% cho là nguyên nhân do sinh hoạt, 37,5% do hoạt động giao thông, 6,5% do

các nguyên nhân khác.

Nguồn thải từ hoạt động giao thông vận tải cũng là nguồn gây ô nhiễm môi

trƣờng không khí do gia tăng về phƣơng tiện giao thông cá nhân. Đặc biệt Bỉm Sơn

có quốc lộ 1A đi qua vì vậy lƣợng phƣơng tiện giao thông qua lại hằng ngày là rất

lớn, khí thải từ các động cơ gây ô nhiễm nhiệt, bụi, các loại khí độc nhƣ SO2,

NO2,… Một bộ phận ngƣời dân cho rằng khí thải từ các bếp đun nấu, từ quá trình

phân hủy sinh học của rác thải, quá trình đốt rác tự phát cũng là nguyên nhân gây ô

nhiễm môi trƣờng không khí.

Câu 13. Việc bố trí các nhà máy, cơ sở sản xuất trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn

nhƣ hiện nay có hợp lý không?

Phần lớn các câu trả lời đều cho rằng việc bố trí các nhà máy, cơ sở sản xuất

là không hợp lý, chiếm 65,5%. 25,5% cho là bố trí hợp lý, 9,0% chọn phƣơng án rất

hợp lý.

Hiện nay tuy đã phân khu công nghiệp trên địa bàn thị xã, khu vực này chủ

yếu thuộc địa bàn phƣờng Bắc Sơn. Hàng năm, Bỉm Sơn chịu tác động rất lớn của

gió mùa đông bắc nên vào mùa đông theo hƣớng gió thổi thì địa bàn các xã, phƣờng

nhƣ: Bắc Sơn, Ngọc Trạo, Ba Đình, Phú Sơn, Quang Trung là nơi chịu tác động

nhiều nhất của khí thải công nghiệp.

Câu 14. Các nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất trên địa bàn thị xã Bỉm sơn

có gây ô nhiễm môi trƣờng không khí?

95,5% câu trả lời là gây ô nhiễm, đây là vấn đề thực tế hiện nay ở các nhà

máy, xí nghiệp của nƣớc ta. 4,5% cho là các nhà máy, xí nghiệp trên địa bàn thị xã

không gây ô nhiễm môi trƣờng không khí.

Câu 15. Chất lƣợng không khí trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn là

Đa phần ngƣời dân cho rằng chất lƣợng không khí trên địa bàn thị xã Bỉm

Sơn ở mức độ trung bình chiếm 45.5% và xấu, chiếm 50,5%. Theo tính toán về chỉ

82

số chất lƣợng môi trƣờng không khí tại một số vị trí quan trắc năm 2010 và năm

2011 thì chất lƣợng không khí tại Bỉm Sơn là ở mức trung bình và kém.

Câu 16. Vào mùa nào thì tác động của ô nhiễm không khí do khí thải công

nghiệp ở Bỉm Sơn là lớn nhất?

7,0% cho là mùa xuân, 66,5% là mùa hạ, 13,0% mùa thu, 19,0% mùa đông.

Khi đánh giá ảnh hƣởng theo mùa cần xét đến đặc điểm về thời tiết liên quan đến

hƣớng gió, tốc độ gió, lƣợng mƣa, độ ẩm… Để đánh giá mức độ tác động của ô

nhiễm không khí do khí thải công nghiệp tới khu dân cƣ xung quanh.

Câu 17. Khí thải của sản xuất công nghiệp có ảnh hƣởng đến

82,5% các câu trả lời cho rằng khí thải trong quá trình sản xuất công nghiệp

ảnh hƣởng đến sinh hoạt của ngƣời dân, 16,5% cho là ảnh hƣởng đến nông nghiệp,

11,5% cho là ảnh hƣởng đến các vấn đề khác.

Câu 18. Biểu hiện của khí thải công nghiệp gây ra trên địa bàn thị xã Bỉm

Sơn là

77,5% cho rằng lƣợng bụi lớn, 35,5% cho là có khí độc, 26,5% cho là gây ra

mùi khí chịu, 8,0% cho là có các vấn đề khác liên quan đến khí thải công nghiệp.

Câu 19. Tác động của ô nhiễm không khí do khí thải từ nhà máy trên địa bàn

thị xã

100% ngƣời dân đều trả ô nhiễm không khí tác động đến tất cả các mặt trong

đời sống xã hội của ngƣời dân. Trong đó, 33,5% cho là tác động của ô nhiễm không

khí do khí thải là gây khó chịu, 79,5% cho là ảnh hƣởng đến sức khỏe, 8,5% cho là

gây ra các vấn đề khác.

Câu 20. Ông (Bà) cho biết các bệnh thƣờng gặp nếu sống trong khu vực môi

trƣờng không khí bị ô nhiễm do khí thải công nghiệp

86,0% cho là ảnh hƣởng đến đƣờng hô hấp, 15,5% cho rằng ô nhiễm không

khí liên quan đến các bệnh về tim mạch, 22,5% cho rằng liên quan đến các bệnh về

da. Ngoài ra, có 7,5% các câu trả lời liên quan đến các bệnh khác nhƣ mắt, tai…

Câu 21. Ô nhiễm môi trƣờng không khí ảnh hƣởng lớn nhất đối với?

90,5% ngƣời dân có câu trả lời ô nhiễm không khí tác động lớn nhất đến

ngƣời già, trẻ em. 9,5% cho rằng tác động lớn nhất đến ngƣời trƣởng thành.

83

Câu 22. Khí thải công nghiệp có phải là nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu

hay không?

81,5% ngƣời dân cho rằng ô nhiễm khí thải công nghiệp là một trong những

nguyên nhân gây ra biến đổi khí hậu, 18,5% các câu trả lời cho là không gây biến

đổi.

Câu 23. Các thông tin về ô nhiễm môi trƣờng ở Bỉm Sơn cần đƣợc phổ biến

cho ngƣời dân hay không?

16,5% ngƣời dân cho biết họ không biết đƣợc các thông tin về ô nhiễm môi

trƣờng, 83,5% cho rằng cần phổ biến các thông tin về ô nhiễm môi trƣờng cho

ngƣời dân biết.

Câu 24. Việc phổ biến các thông tin về ô nhiễm môi trƣờng ở Bỉm Sơn cần

thực hiện nhƣ thế nào?

11,0% cho là không cần phổ biến, 42,0% cho là cần phổ biến ngay và 47,0%

phổ biến định kỳ. Việc phổ biến thông tin về ô nhiễm môi trƣờng cho ngƣời dân

biết thông qua hệ thống loa phát thanh, truyền hình, các buổi họp tổ dân phố…

Câu 25. Sự cần thiết phải thiết lập mạng lƣới điểm các vị trí đo mức độ ô

nhiễm môi trƣờng không khí thị xã Bỉm Sơn hay không?

84,0% cho rằng việc xác định đƣợc các vị trí lấy mẫu phân tích là rất cần

thiết. còn lại, 16,0% cho rằng không cần thiết phải thiết lập mạng lƣới quan trắc về

môi trƣờng không khí.

Câu 26. Tần suất đo tác động (quan trắc) khí thải công nghiệp trên địa bàn

thị xã Bỉm Sơn là:

12,0% ngƣời dân cho rằng nên một tháng lấy mẫu và phân tích một lần,

33,0% cho là hàng quý, 55,0% cho là 6 tháng quan trắc một lần về tác động của khí

thải công nghiệp.

Câu 27. Sự cần thiết phải đánh giá việc phát triển công nghiệp ảnh hƣởng

đến môi trƣờng không khí?

Theo kết quả tổng hợp phiếu điều tra, cho thấy rằng việc đánh giá mức độ tác

động của quá trình phát triển công nghiệp đến môi trƣờng không khí là cần thiết,

84

kịp thời có những giải pháp phù hợp. 91,5% số câu trả lời cho là cần thiết phải đánh

giá.

Câu 28. Việc bố trí các nhà máy, cơ sở xuất trên địa bàn thị xã trong các khu

dân cƣ là

68,0% ngƣời dân cho rằng là không hợp lý, vì nó ảnh hƣởng trực tiếp đến

cuộc sống ngƣời dân. 35,5% còn lại cho là các cơ sở sản xuất, nhà máy trên địa bàn

thị xã Bỉm Sơn đã bố trí hợp lý.

Câu 29. Sự cần thiết phải phân hạng mục các cơ sở sản xuất công nghiệp gây

ô nhiễm môi trƣờng trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn?

70,5% số câu trả lời cho là cần thiết, 29,5% cho là không cần thiết. Trên thực

tế, việc phân hạng danh mục các cơ sở gây ô nhiễm là rất cần thiết vì nó phản ánh

thực trạng vấn đề môi trƣờng của khu vực, cần phải đề xuất các giải pháp, định

hƣớng để khắc phục ô nhiễm môi trƣờng.

Câu 30. Mức độ tác động của khí thải công nghiệp trên địa bàn thị xã Bỉm

Sơn đối với các khu dân cƣ xung quanh?

90,0% cho rằng mức độ tác động của ô nhiễm không khí trên địa bàn dân cƣ

là không đồng đều, hầu hết tất cả các cụm dân cƣ đều chịu tác động nhiều nhất.

Nhƣ vậy, qua 200 phiếu điều tra về ảnh hƣởng của khí thải công nghiệp trên

địa bàn thị xã Bỉm Sơn đã phần nào khái quát đƣợc sự hiểu biết, kiến thức của

ngƣời dân liên quan đến môi trƣờng không khí. Tuy nhiên, tại một số câu hỏi cần

trả lời 1 đáp án thì có những hộ gia đình, cá nhân trả lời đến 02 đáp án. Kết quả điều

tra cho thấy, về vấn đề ô nhiễm không khí trong phiếu điều tra tuy chỉ mang tính hỏi

đáp về câu trả lời chủ yếu ở dạng có hay không, các đáp án thƣờng cho trƣớc.

Nhƣng phần lớn các câu trả lời đã phản ánh đƣợc tác động của khí thải công nghiệp.

Sự cần thiết phải thiết lạp mạng lƣới quan trắc nhằm đánh giá tác động của khí thải

công nghiệp trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn.

3.3. Giải pháp làm giảm thiểu ô nhiễm bụi ở thị xã Bỉm Sơn

Việc giảm thiểu ô nhiễm bụi phải đối mặt với những khó khăn, thách thức to

lớn trong việc cân bằng giữa bảo vệ môi trƣờng và phát triển kinh tế. Sau đây tác

85

giả xin nêu ra một số kiến nghị nhằm góp phần giảm thiểu tình trạng ô nhiễm bụi

hiện tại cũng nhƣ trong tƣơng lai của thị xã Bỉm Sơn:

- Các vấn đề về giao thông đô thị và xây dựng cơ sở hạ tầng:

Phân luồng, trải thảm nhựa, hoặc đƣờng bê tông cho các tuyến đƣờng xuống

cấp, đặc biệt là tuyến đƣờng Trần Hƣng Đạo đi vào nhà máy xi măng Bỉm Sơn.

Điều tiết phƣơng tiện giao thông tham gia hoạt động vận tải sản xuất, kinh doanh,

thông qua việc quy định thời gian lƣu thông đối với các phƣơng tiện.

Khuyến khích các phƣơng tiện, loại hình giao thông ít gây ô nhiễm bụi.

Xây dựng cơ chế chính sách cho việc lựa chọn lƣu hành các phƣơng tiện giao

thông (thuế môi trƣờng, cấm xe kém chất lƣợng và thải khói nhiều lƣu thông,..)

Khuyến khích trồng cây xanh và có các dự án trông cây ven các tuyến đƣờng

có lƣợng phƣơng tiện tham gia giao thông lớn.

Tăng cƣơng hoạt động rửa đƣờng bằng xe chuyên dụng, máy phun sƣơng

nhân tạo.

Hoạt động vận tải vật liệu phải đƣợc chằng buộc và che chắn kĩ càng.

Khuyến khích ngƣời dân tham gia hoạt động dọn vệ sinh, tu sửa các tuyến đƣờng.

- Đối với công nghiệp:

Các cụm công nghiệp cần đƣợc cải tạo, nâng cấp dây chuyền sản xuất mới,

sản xuất sạch hơn. Có nhiều biện pháp hạn chế lƣợng bụi thải ra môi trƣờng. Tiến

hành di dời các khu công nghiệp mới ra xa khu dân cƣ và nội thị. Quy hoạch phân

bố các cơ sở sản xuất phù hợp với thị xã.

- Các vấn đề về sinh hoạt và dịch vụ:

Trong sinh hoạt khuyến khích sử dụng những năng lƣợng sạch thân thiện

môi trƣờng, dần bỏ các nguồn nhiên liệu truyền thống.

Tuyên truyền các biện pháp đảm bảo sức khỏe cũng nhƣ các giải pháp cải

thiện môi trƣờng sống.

* Để có thể giảm thiểu đƣợc lƣợng bụi ô nhiệm tại thị xã. Chúng ta cần có

sự phối hợp nhiều ban, ngành, đoàn thể. Cần có một hệ thống quy định về các vấn

đề liên quan đến môi trƣờng không khí. Thành lập các đội thanh tra môi trƣờng

trực tiếp kiểm tra, giám định chất lƣợng của các cơ sở sản xuất. Bên cạnh đó tổ

86

chức tuyên truyền với băng rôn, khẩu hiệu, truyền thanh,… đƣa các vấn đề bảo vệ

môi trƣờng không khí vào các buổi học tại các trƣờng trên địa bàn thị xã giúp cho

ngƣời dân thấy đƣợc sự cần thiết của việc bảo vệ môi trƣờng sống. Đẩy mạnh hợp

tác nghiên cứu trong nƣớc và quốc tế về nhiều mặt (kỹ thuật, công nghệ, phƣơng

thức quản lý,…). Xây dựng các mô hình lan truyền ô nhiễm để ƣớc tính lƣợng

phát thải bụi ra môi trƣờng trong tƣơng lai từ đó đƣa ra các biện pháp nhằm hạn

chế ô nhiễm bụi.

87

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Kết quả nghiên cứu đề tài “Ứng dụng GIS nghiên cứu ô nhiễm bụi tại thị

xã Bỉm Sơn tỉnh Thanh Hóa ” đã hoàn thành toàn bộ nội dung mục tiêu nghiên

cứu của luận văn. Quá trình phân tích lý thuyết và tiến hành thực nghiệm đã rút ra

một số kết luận sau đây:

1. Kết luận

Về kết quả luận văn, tác giả đã xây dựng đƣợc bản đồ phân vùng phát tán bụi

trong bán kinh 100m tại các điểm quan trắc bụi bằng hệ thông tin địa lý GIS (ArcGIS).

Kết quả phân vùng đƣợc thể hiện trên bản đồ một cách rõ ràng, dễ quan sát, dễ hiểu

cho ngƣời xem, thích hợp cho việc tuyên truyền và phổ biến cho mọi ngƣời.

Qua phƣơng pháp nghiên cứu cũng nhƣ kết quả của luận văn, có thể nói mức

độ ô nhiễm bụi tại thị xã Bỉm Sơn, tỉnh Thanh Hóa đang ở mức độ ô nhiễm ảnh

hƣớng rất lớn tới đời sống và dân cƣ sinh sống trên địa bàn.

Từ bản đồ phán tán bụi tại các điểm quan trắc – Chúng ta sẽ có đƣợc một

công cụ đắc lực trong việc kiểm soát chất lƣợng không khí tại thị xã Bỉm Sơn. Bản

đồ sẽ là tài liệu thiết thực để đánh giá tác động môi trƣờng, đồng thời giúp kiểm

soát dễ dàng và sử dụng một cách có hệ thống và hiệu quả môi trƣờng không khí tại

thị xã Bỉm Sơn, góp phần thực hiện mục tiêu bảo vệ môi trƣờng các vùng chịu ảnh

hƣởng ô nhiễm bụi tại thị xã nói riêng và cả nƣớc nói chung hƣớng tới sự phát triển

bền vững.

Với việc ứng dụng GIS nghiên cứu ô nhiễm bụi tại thị xã Bỉm Sơn giúp ích

cho bản thân tác giả rất lớn. Tác giả sẽ nghiên cứu sâu hơn về GIS và ứng dụng để

có thể áp dụng và thực tế sản xuất cũng nhƣ giảng dạy trong công việc hiện nay.

2. Kiến nghị

Từ bản đồ phát tán bụi tác giả nhận thấy rất khó để đạt đƣợc một kết quả

chính xác cho kết quả chất lƣợng môi trƣờng không khí (do số liệu ít, nội suy

trong khoang cách nhỏ, kết quả hiển thị trên bản đồ nhỏ - khó quan sát, chƣa

chính xác, có sai số). Trên cơ sở xây dựng bản đồ phát tán bụi tác giả có một số

kiến nghị nhƣ sau:

88

- Đối với khu vực thị xã Bỉm Sơn cần quan trắc lấy mẫu trên diện rộng hơn.

Nhiều hơn với tần suất thu thập mẫu trong nhiều ngày nhiều tháng trong năm, đồng

thời việc lựa chọn các điểm quan trắc phù hợp hơn để có thể đánh giá đúng hiện

trạng môi trƣờng tại thị xã Bỉm Sơn.

- Dữ liệu về lƣu lƣợng gió và hƣớng gió trong năm cần có số liệu mới và

chính xác hơn.

- Số liệu quan trắc cần đƣợc thực hiện trên cả tuyến đƣờng Trần Hƣng Đạo

và các nhà máy sản xuất gạch, khu vực khai thác Mỏ đá của thị xã Bỉm Sơn.

- Số liệu thống kê về bệnh tật liên quan đến bụi cần đƣợc xem xét và thống

kê tỉ mỉ hơn. Bao gồm cả lƣợng bệnh nhân không khám chữa bệnh tại thị xã Bỉm

Sơn, nhằm thấy hết đƣợc tình hình sức khỏe của dân cƣ.

Kiến nghị đối với địa phương

- Tăng cƣờng cán bộ phòng Tài nguyên và Môi trƣờng thị xã Bỉm Sơn có

đầy đủ về năng lực và nhiệt huyết. Có thể nắm bắt đƣợc các vấn đề về không khí tại

thị xã.

- Tăng cƣờng kinh phí nhằm cải thiện môi trƣờng không khí tại thị xã Bỉm Sơn

- Tăng cƣờng hoạt động kiểm kê, kiểm tra, quan trắc chất lƣợng môi trƣờng

không khí để có những biên pháp xử lý kịp thời.

- Giải quyết các vấn đề bức xúc về ô nhiễm không khí của dân cƣ nằm trên

địa bàn thị xã.

89

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tài liệu Tiếng Việt

1. Nguyễn Văn Ba (2003), Phân tích và thiết kế hệ thống thông tin, Hà Nội.

2. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2007), Định mức kinh tế - kỹ thuật hoạt động

quan trắc môi trường không khí xung quanh và nước mặt lục địa. Quyết định

số 10/2007/QĐ-BTNMT, Hà Nội.

3. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2007), Hướng dẫn bảo đảm chất lượng và kiểm

soát chất lượng trong quan trắc môi trường. Thông tƣ số 10/2007/TT-

BTNMT, HN.

4. Bộ Tài Nguyên và Môi Trƣờng, 2009. QCVN 05,06:2009/BTMT V/v ban hành

quy định về các quy chuẩn chất lượng môi trường không khí xung quanh.

5. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2009), Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia về chất

lượng không khí xung quanh, QCVN 05:2009/BTNMT, Hà Nội.

6. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng (2009), Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia một số

chất độc hại trong không khí xung quanh, QCVN 06:2009/BTNMT, Hà Nội.

7. Vũ Văn Cứ (2013), ”Ứng dụng GIS trong quản lý chất lượng môi trường

không khí ở các nút giao thông chính thành phố Hà Nội”.

8. Phạm Ngọc Đăng (2003), Môi trường không khí, Nhà xuất bản khoa học và kỹ

thuật 9. GS.TSKH. Phạm Ngọc Đăng (2004), Phát triển đô thị bền vững về

môi trường ở Việt Nam, Hà Nội.

10. Đặng Văn Đức (2001), Hệ thống thông tin địa lý, Nhà xuất bản khoa học kỹ

thuật, Hà Nội.

11. Đề tài khoa học cấp cơ sở trƣờng CĐ Tài nguyên và Môi trƣờng miền Trung

(2014) “ Xây dựng mạng lưới điểm quan trắc chịu tác động của khí thải công

nghiệp trên địa bàn thị xã Bỉm Sơn tỉnh Thanh Hóa, nhằm thống nhất với

mạng lưới quan trắc môi trường Quốc gia, địa phương và đáp ứng địa điểm

thực tập cho sinh viên môi trường”.

12. Hoàng Thị Hiền, Bùi Sỹ Lý (2007). Bảo vệ môi trường không khí. NXB xây

dựng.

90

13. Hồ Thị Ngọc Hiếu (2008), Ứng dụng hệ thống thông tin địa lý (GIS) và mô

hình toán đánh giá chất lượng không khí tại nhà máy xi măng thuộc công ty

hữu hạn xi măng LUKS ( Việt Nam).

14. Phạm Ngọc Hồ, Đồng Kim Loan, Trịnh Thị Thanh (2010). Giáo trình Cơ sở

môi trường không khí. NXB giáo dục Việt Nam.

15. Nguyễn Khắc Long (2014), “Nghiên cứu ứng dụng tổ hợp phương pháp mô

hình hóa và hệ thống thông tin địa lý (GIS) để đánh giá chất lượng môi trường

không khí của các khu công nghiệp và đô thị ở tỉnh Hải Dương.”

16. Đinh Xuân Thắng (2007). Giáo trình ô nhiễm môi trường không khí. Đại học

Quốc gia Thành Phố Hồ Chí Minh.

17. Thủ tƣớng Chính phủ (2005), Luật Bảo vệ môi trường, Hà Nội.

18. Thủ tƣớng Chính phủ (2007), Quy hoạch tổng thể mạng lưới quan trắc tài

nguyên và môi trường quốc gia đến năm 2020, Quyết định số 16/2007/QĐ-

TTg, HN.

19. Tiêu chuẩn Việt Nam (2005), Nước và không khí.

20. Trƣơng Mạnh Tiến (2004), Giáo trình Quan trắc và phân tích môi trường,

Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội.

21. UBND thị xã Bỉm Sơn (2015), Báo cáo hiện trạng môi trường Bỉm Sơn

05/2015.

22. UBND thị xã Bỉm Sơn (2014), Báo cáo tình hình kinh tế - xã hội, an ninh quốc

phòng của thị xã Bỉm Sơn.

23. Trần Thị Vân, Trịnh Thị Bình, Hà Dƣơng Xuân Bảo (2015), Bài báo: “Nghiên

cứu khả năng phát hiện ô nhiễm bụi trên khu vực đô thị bằng công nghệ viễn

thám nhằm hỗ trợ quan trắc môi trường không khí”, Tạp chí Phát triển Khoa

học và Công nghệ, T. 16, S. 2M.

Tài liệu tiếng nƣớc ngoài

24. Anjaneyulu Yerramilli, Venkata Bhaskar Rao Dodla and Sudha Yerramilli,

“Air Pollution, Modeling and GIS based Decision Support Systems for Air

Quality Risk Assessment”, Trent Lott Geospatial & Visualization Research

Center @ e- Center, College of Science Engineering & Technology, Jackson

91

State University, Jackson, MS, National Center For Bio-Defense @e-Center,

College of Science Engineering & Technology, Jackson State University,

Jackson MS, USA.

25. Briggs, D. J., Collins, S., Elliott, P., Fischer, P., Kingham, S., Lebert, E., Pryl,

K., Van Reeuwijk, H., Small bone, K. and Van Der Veen, A. (1997) „Mapping

urban air pollution using GIS: a regression based approach‟ International

Journal of Geographic Information Sciences.

26. Burrough P. and McDonnell R. (1998) Principles of Geographical Information

Systems, Oxford University Press Inc., New York, 1998.

27. Forster, B.C. (1984) “Derivation of atmospheric correction procedures for

Landsat MSS with particular reference to urban data” International Journal of

Remote Sensing.

28. Hadjimitsis D.G ., Themistokleous K., Vryonides P., Toulios L. and Clayton

C.R.I. (2007) “Applications of Satellite Remote Sensing & GIS to Urban Air-

Quality Monitoring: potential solutions and suggestions for the Cyprus area'',

In: Ranjeet S. Sokhi and Marina Neophytou (eds): Proceedings of the 6th

International Conference on Urban Air Quality, Limassol, Cyprus, 27-29

March 2007, CD-disk: ISBN 978-1-905313-46-4, University of Hertfordshire

and University of Cyprus (2007).

29. Hadjimitsis D.G ., Themistokleous K., Vryonides P., Toulios L. and Clayton

C.R.I. (2007) “Satellite-derived determination of aerosol optical thickness for

air pollution monitoring: a simplified algorithm”, In: Ranjeet S. Sokhi and

Marina Neophytou (eds): Proceedings of the 6th International Conference on

Urban Air Quality, Limassol, Cyprus, 27-29 March 2007, CD-disk: ISBN 978-

1-905313- 46-4, University of Hertfordshire and University of Cyprus (2007).

30. Hadjimitsis D.G. and Clayton C.R.I. (2004) „Determination of the aerosol

optical thickness and assessment of atmospheric conditions using satellite

image-based processing algorithm and radiative transfer theory‟ Proceedings

7th Pan- hellenic (International) Conference of Meteorology, Climatology and

Atmospheric Physics, University of Cyprus, NicosiaCyprus.

92

31. Hadjimitsis, D.G. (1999) „The application of atmospheric correction

algorithms in the satellite remote sensing of reservoirs‟ PhD Thesis,

University of Surrey, School of Engineering in the Environment, Department

of Civil Engineering, Guildford, UK.

32. Hadjimitsis, D.G., Retalis A., and Clayton C.R.I. (2002) “The assessment of

atmospheric pollution using satellite remote sensing technology in large cities

in the vicinity of airports”, Water, Air & Soil Pollution: Focus, An

International Journal of Environmental Pollution.

33. Jensen, S. S., Berkowicz, R., Hansen, S. H. and Hertel, O. (2001) „A Danish

decisionsupport GIS tool for management of urban air quality and human

exposure‟ Transportation Research, Part D (Transport and Environment).

34. Kanaroglou P. S, N.A. Soulakellis1, N.I. Sifakis (2002) “Improvement of

satellite derived pollution maps with the use of a geostatistical interpolation

method”, Journal of Geographical Systems.

35. Kaufman, Y.J., Fraser, R.S., and Ferrare, R.A. (1990) “Satellite measurements

of large-scale air pollution methods” “Journal of Geophysical Research”.

36. Khaled Ahmad Ali Abdulla Al Koas (2010), GIS-based Mapping and

Statistical Analysis of Air Pollution and Mortality in Brisbane, Australia.

37. Wald, L., Basly, L., and Balleynaud, J.M. (1999) „Satellite data for the air

pollution mapping‟ Proceedings of the 18th EARseL symposium on

operational sensing for sustainable development (Enschede, Netherlands, 11-

14 May 1998), In: Operational Remote Sensing for Sustainable Development

(edited by Nieeuwenhuis, G.J.A, Vaugham, R.A., Molenaar, M.).

Ở THỊ XÃ BỈM SƠN ỈNH THANH HÓA - hus.vnu.edu.vn (120).pdf · với môi trƣờng đô...

Documents

Transcript of Ở THỊ XÃ BỈM SƠN ỈNH THANH HÓA - hus.vnu.edu.vn (120).pdf · với môi trƣờng đô...