ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

NGUYỄN THỊ SÂM

QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI

NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ

THƢƠNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

Hà Nội – 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ

NGUYỄN THỊ SÂM

QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI

NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ

THƢƠNG VIỆT NAM

Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng

Mã số : 60 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. ĐÀO MINH PHÚC

XÁC NHẬN CỦA

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN

XÁC NHẬN CÚA CHỦ TỊCH HĐ

CHẤM LUẬN VĂN

HÀ NỘI – 2015

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học,

độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có

nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 9

CHƢƠNG I: RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG

CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ............................................................ 14

1.1. Rủi ro tín dụng ............................................................................................ 14

1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng ............................................................... 14

1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng ................................................................. 16

1.1.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng ............................................. 17

1.1.4. Hậu quả của rủi ro tín dụng ............................................................ 19

1.1.5. Các dấu hiệu nhận diện rủi ro tín dụng ......................................... 21

1.1.6. Đo lƣờng rủi ro tín dụng .................... Error! Bookmark not defined.

1.1.7. Các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụngError! Bookmark not defined.

1.1.8. Sự cần thiết phải phòng ngừa rủi ro tín dụng.Error! Bookmark not defined.

1.2.3. Quy trình quản trị rủi ro tín dụng .. Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................. Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG II: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI

NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƢƠNG VIỆT NAMError! Bookmark not defined.

2.1. Khái quát về ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam.Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ..... Error! Bookmark not defined.

2.1.2. Cơ cấu bộ máy tổ chức ................... Error! Bookmark not defined.

2.2. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng

Việt Nam ........................................................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Các công cụ sử dụng trong quản trị rủi ro tín dụngError! Bookmark not defined.

2.2.2. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng tại TechcombankError! Bookmark not defined.

2.2.2.1. Hội đồng quản trị ........................ Error! Bookmark not defined.

2.2.2.2. Khối thẩm định và quản lý rủi ro Error! Bookmark not defined.

2.2.2.3. Ban kiểm toán nội bộ .................. Error! Bookmark not defined.

2.2.2.4. Khối dịch vụ khách hàng và tài chính cá nhân và khối dịch vụ

khách hàng doanh nghiệp ........................ Error! Bookmark not defined.

2.2.2.5. Khối vận hành ............................. Error! Bookmark not defined.

2.2.2.6. Khối pháp chế và kiểm soát tuân thủError! Bookmark not defined.

2.2.2.7. Công ty quản lý nợ và khai thác tài sản (AMC)Error! Bookmark not defined.

2.3. Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ

Thƣơng Việt Nam .............................................. Error! Bookmark not defined.

2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ..................... Error! Bookmark not defined.

2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ........ Error! Bookmark not defined.

2.3.2.1. Những hạn chế ............................ Error! Bookmark not defined.

2.3.2.2. Nguyên nhân của những tồn tại .. Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 ................................. Error! Bookmark not defined.

CHƢƠNG III: GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN

DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƢƠNG VIỆT NAMError! Bookmark not defined.

3.1. Định hƣớng về quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng

Việt Nam ........................................................... Error! Bookmark not defined.

3.1.1. Định hƣớng hoạt động kinh doanh của Ngân hàngError! Bookmark not defined.

3.1.2. Định hƣớng về quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Kỹ

Thƣơng Việt Nam ................................... Error! Bookmark not defined.

3.2. Giải pháp tăng cƣờng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP Kỹ

Thƣơng Việt Nam .............................................. Error! Bookmark not defined.

3.2.1. Định dạng rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng.Error! Bookmark not defined.

3.2.2. Áp dụng mô hình lƣợng hóa rủi ro trong hoạt động tín dụngError! Bookmark not defined.

3.2.3. Hiện đại hóa hệ thống thông tin trong hoạt động tín dụng.Error! Bookmark not defined.

3.2.4. Nâng cao chất lƣợng và hiệu quả của hoạt động thu hồi và xử lý

nợ xấu ..................................................... Error! Bookmark not defined.

3.2.5. Hoàn thiện hệ thống chính sách quy trình quản trị rủi ro tín dụng.Error! Bookmark not defined.

3.2.6. Nâng cao năng lực cán bộ ............. Error! Bookmark not defined.

3.3. Một số kiến nghị ....................................... Error! Bookmark not defined.

3.3.1. Đối với Ngân hàng Nhà nƣớc ....... Error! Bookmark not defined.

3.3.2. Đối với Chính phủ ................................ Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN ....................................................... Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 23

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

TT Chữ viết tắt Giải nghĩa

1 CIC Trung tâm thông tin tín dụng

2 DNNN Doanh nghiệp Nhà nƣớc

3 KH Khách hàng

4 NH Ngân hàng

5 NHNN Ngân hàng nhà nƣớc

6 NHTM Ngân hàng thƣơng mại

7 QTRR Quan trị rủi ro

8 RRTD Rủi ro tín dụng

9 TCTD Tổ chức tín dụng

10 Techcombank Ngân hàng thƣơng mại cổ phần kỹ thƣơng Việt Nam

11 XHTD Xếp hạng tín dụng

12 TMCP Thƣơng mại cổ phần

13 TSĐB Tài sản đảm bảo

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu bảng Tên bảng Trang

1.1 Những hạng mục và điểm số tín dụng trong tín

dụng ngân hàng 18

1.2 Xếp hạng của Moody’s và Standard & Poor 19

2.1 Vốn điều lệ của Techcombank qua 10 năm 20

2.2 Hoạt động huy động vốn và cho vay

tạiTechcombank từ 2009 – 2013 44

2.3 Lợi nhuận và thu nhập hoạt động của

Techcombank 2009 - 2013 45

2.4 Bảng phân tích chất lƣợng dƣ nợ cho vay 47

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngân hàng Thƣơng Mại là tổ chức tài chính trung gian có vai trò quan

trọng nhất của nền kinh tế với các hoạt động rất đa dạng. Ngân hàng vừa là tổ

chức thu hút tiền tiết kiệm lớn nhất của nền kinh tế, vừa là tổ chức cho vay chủ

yếu đối với các doanh nghiệp, cá nhân, hộ gia đình và một phần đối với Nhà

nƣớc.

Trong môi trƣờng cạnh tranh gay gắt giữa các NHTM trong và ngoài nƣớc,

dƣới sức ép của tiến trình hội nhập, hoạt động kinh doanh của ngân hàng đặc biệt

là hoạt động tín dụng đã và đang diễn ra phức tạp và luôn chứa đựng những rủi ro

tiềm ẩn. Hiện nay, bối cảnh nền kinh tế chung của thế giới và Việt Nam hiện nay

đang gặp nhiều khó khăn, tình trạng nợ quá hạn và nợ xấu của các doanh nghiệp

tăng nên rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng cũng có xu hƣớng gia tăng.

Đây cũng là chủ đề nóng không chỉ của riêng các ngân hàng thƣơng mại hay của

ngân hàng Nhà nƣớc mà còn đang là vấn đề chung của toàn xã hội, đòi hỏi tất cả

các bộ ban ngành cùng phối hợp thì mới có thể xử lý đƣợc.

Trong các hoạt động của Ngân hàng thì tín dụng là hoạt động quan trọng nhất,

chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng Tài sản, tạo ra thu nhập cao nhất. Cũng vì lẽ đó

mà hoạt động tín dụng cũng hàm chứa nhiều rủi ro, khi rủi ro xảy ra sẽ ảnh hƣởng

trực tiếp đến thu nhập của ngân hàng. Chính vì vậy, rủi ro tín dụng cần đƣợc quản

lý và kiểm soát trong giới hạn cho phép nhằm giảm thiểu tổn thất, góp phần nâng

cao uy tín và tạo ra lợi thế cạnh tranh của ngân hàng, giúp các ngân hàng tăng

trƣởng bền vững.

Xuất phát từ thực tiễn nêu trên, yêu cầu đặt ra là phải kiểm soát tăng trƣởng tín

dụng đi đôi với nâng cao chất lƣợng tín dụng, đảm bảo an toàn trong hoạt động tín

dụng trong thời gian tới. Để đạt đƣợc mục tiêu này, Ngân hàng TMCP Kỹ thƣơng

Việt Nam cần phải phân tích, nhận dạng, đo lƣờng đƣợc các nguyên nhân gây ra rủi ro

tín dụng. Từ đó đề ra các giải pháp phòng ngừa và xử lý rủi ro tín dụng. Đó là lý do

ngƣời viết chọn đề tài nghiên cứu “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương

mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam ”.

2. Tình hình nghiên cứu

Qua nghiên cứu cho thấy, hiện tại chƣa có công trình, đề tài nào đề cập chuyên

sâu, có hệ thống lý luận, về thực tiễn để đƣa ra các biện pháp nhằm giảm thiểu rủi ro

tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam, từ đó đƣa ra những giải pháp

hạn chế và các giải pháp xử lý rủi ro mà hoạt động tín dụng đem đến cho ngân hàng .

Trƣớc đây đã có một số công trình, đề tài nghiên cứu khoa học, luận văn, bài báo tiếp

cận và nghiên cứu vấn đề này. Tuy nhiên, các đề tài này chủ yếu đề cập đến các vấn

đề về nâng cao hiệu quả hoặc quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng chứ chƣa thực sự đi

sâu vào các giải pháp cụ thể để hạn chế rủi ro tín dụng, đặc biệt là các biện pháp để xử

lý rủi ro tín dụng nhƣ nợ xấu, nợ quá hạn…

Một số nghiên cứu về vấn đề trên:

2.1 PGS. TS Phan Thị Thu Hà (2007), Ngân hàng thương mại, NXB Đại học

Kinh tế Quốc dân

Tài liệu trình bày các vấn đề cơ bản về quản trị và nghiệp vụ của ngân hàng

thƣơng mại. Cuốn sách gồm 12 chƣơng, mang đến cho ngƣời đọc tổng quan về ngân

hàng và các dịch vụ ngân hàng, nguồn vốn và quản lý nguồn vốn, tài sản và quản lý

tài sản và các hoạt động khác của ngân hàng. Tài liệu dành riêng 3 chƣơng để giới

thiệu và đi sâu nghiên cứu về hoạt động tín dụng, các nghiệp vụ tín dụng, chính sách

tín dụng, các nghiệp vụ tín dụng, RRTD và quản lý RRTD. Quản lý RRTD bao gồm:

hạn chế các khoản tín dụng có vấn đề, nợ quá hạn, nợ khó đòi bằng cách thực hiện các

quy định về an toàn tín dụng đƣợc ghi trong luật các tổ chức tín dụng và trong các

nghị định của NHNN, xác định danh mục các khoản tài trợ với các mức rủi ro khác

nhau, xây dựng chính sách tín dụng và qui trình phân tích tín dụng, xác định dấu hiệu

của các khoản vay có vấn đề, giới hạn các khoản tín dụng và đa dạng hóa danh mục.

2.2 PGS.TS Nguyễn Văn Tiến (2010), Quản trị rủi ro trong kinh doanh ngân

hàng, NXB Thống Kê, Hà Nội

Nội dung quản trị RRTD đƣợc giới thiệu chi tiết trong tài liệu. Tài liệu đã giới

thiệu tổng quan về tín dụng ngân hàng qua khái niệm tín dụng ngân hàng, đặc điểm

tín dụng ngân hàng, vai trò của tín dụng ngân hàng, phân loại tín dụng ngân hàng, các

phƣơng thức cho vay, chính sách tín dụng ngân hàng, kiểm tra tín dụng.

Tài liệu còn cung cấp kiến thức về phân tích tín dụng gồm có phân tích định tính

và phân tích định lƣợng truyền thống. Bên cạnh đó, tài liệu còn đƣa ra phƣơng pháp

phân tích định lƣợng theo các mô hình hiện đại nhƣ: mô hình điểm số Z, mô hình

điểm số tín dụng tiêu dùng, mô hình cấu trúc kì hạn RRTD. Tài liệu còn chỉ ra những

biều hiện và các bƣớc xử lý nợ có vấn đề, cụ thể một số đặc điểm chung cho hầu hết

các khoản tín dụng có vấn đề nhƣ: sự chậm trễ và bất thƣờng, không có lý do trong

việc cung cấp các báo cáo tài chính và trả nợ theo lịch đã thỏa thuận, chậm trễ trong

việc liên lạc với cán bộ tín dụng…

2.3 Peter S.Rose (2004). Quản trị ngân hàng thƣơng mại, NXB Tài chính,

Hà Nội:

Tài liệu gồm 6 phần, 23 chƣơng gồm các kiến thức về tổng quan các hoạt động

của ngân hàng và các dịch vụ ngân hàng nhƣ : Quản lý tài sản- Nợ, kĩ thuật phòng

chống RRTD trong đó có những hợp đồng tín dụng phái sinh của ngân hàng là những

công cụ thay thế ngày càng quan trọng cho chứng khoán hóa và bán nợ.

2.4 Luận văn của tác giả Nguyễn Hồng Thảo (2013) : Quản trị rủi ro tín

dụng tại Tổng công ty tài chính cổ phần Dầu khí Việt Nam (PVFC)

Luận văn đã khái quát đƣợc nội dung của rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro tín dụng

trong các tổ chức tín dụng. Tài liệu cũng đƣa ra đƣợc những mô hình quản trị rủi ro

tín dụng nói chung và mô hình mà Tổng công ty tài chính cổ phần Dầu khí Việt Nam

nói riêng. Đánh giá đƣợc tình hình quản trị rủi ro tín dụng tại PVFC và đƣa ra đƣợc

những tồn tại trong công tác quản trị rủi ro, từ đó tìm đƣợc một số nguyên nhân của

những tồn tại này và đƣa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác

quản trị rủi ro tín dụng tại PVFC.

Tuy nhiên, luận văn chƣa đƣa ra đƣợc những giải pháp cụ thể trong công tác xử

lý nợ xấu, một giải pháp hiệu quả để nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng mà các

tổ chức tín dụng đang áp dụng hiện nay.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích của nghiên cứu này là thông qua trƣờng hợp cụ thể là công tác quản trị

rủi ro tín dụng của Techcombank để gợi ý đƣa ra các giải pháp quản trị rủi ro hoạt

động tín dụng có thể áp dụng chung. Đánh giá công tác quản trị RRTD tại

Techcombank, những điểm mạnh để những ngân hàng thƣơng mại trên thị trƣờng có

thể áp dụng và những điểm yếu cần hạn chế.

Đề tài này đặt ra mục tiêu trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau đây:

- Mục tiêu của quản trị rủi ro tín dụng là gì?

- Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Kỹ Thƣơng Việt Nam đang thực hiện những

biện pháp nào trong công tác quản trị rủi ro tín dụng?

- Kết quả đạt đƣợc tại ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Kỹ Thƣơng Việt Nam

trong công tác quản trị RRTD ?

- Trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp và đƣa ra các kiến nghị nhằm tăng cƣờng công

tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn: rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng

của NHTM.

- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu thực trạng về rủi ro tín dụng và quản

trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam từ năm 2010 – đến hết

năm 2013.

5. Phƣơng pháp nghiên cứu

Đề tài sử dụng phƣơng pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử kết hợp sử

dụng các phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp so sánh, tổng hợp để nghiên cứu.

Ngoài ra đề tài còn sử dụng kết hợp với các phƣơng pháp thống kê học để tổng

hợp, so sánh, phân tích các vấn đề nghiên cứu.

6. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 3 chƣơng

Chương I: Rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng

thƣơng mại.

Chương II: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ

Thƣơng Việt Nam.

Chương III: Giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác quản trị rủi ro tín dụng tại

Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam.

CHƢƠNG I: RỦI RO TÍN DỤNG VÀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG

CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

1.1. Rủi ro tín dụng

1.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng

Rủi ro là những biến cố không mong đợi khi xảy ra dẫn đến tổn thất về tài

sản của ngân hàng, giảm sút lợi nhuận thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra

thêm một khoản chi phí để có thể hoàn thành đƣợc một nghiệp vụ tài chính nhất

định.

Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, tín dụng là hoạt động kinh doanh

đem lại lợi nhuận chủ yếu của ngân hàng nhƣng cũng là nghiệp vụ tiềm ẩn rủi ro

rất lớn. Các thống kê và nghiên cứu cho thấy, rủi ro tín dụng chiếm đến 70% trong

tổng rủi ro hoạt động ngân hàng. Mặc dù hiện nay đã có sự chuyển dịch trong cơ

cấu lợi nhuận của ngân hàng, theo đó thu nhập từ hoạt động tín dụng có xu hƣớng

giảm xuống và thu dịch vụ có xu hƣớng tăng lên nhƣng thu nhập từ tín dụng vẫn

chiếm từ 1/2 đến 2/3 thu nhập ngân hàng. Kinh doanh ngân hàng là kinh doanh rủi

ro, theo đuổi lợi nhuận với rủi ro chấp nhận đƣợc là bản chất ngân hàng. Rủi ro tín

dụng nói chung và rủi ro trong hoạt động cho vay nói riêng là một trong những

nguyên nhân chủ yếu gây tổn thất và ảnh hƣởng nghiêm trọng đến chất lƣợng kinh

doanh ngân hàng. Có nhiều định nghĩa khác nhau về rủi ro tín dụng:

Theo Timothy W.Koch: Một khi ngân hàng nắm giữ tài sản sinh lợi, rủi ro

xảy ra khi khách hàng sai hẹn – có nghĩa là khách hàng không thanh toán vốn gốc

và lãi theo thỏa thuận. Rủi ro ro tín dụng là sự thay đổi tiềm ẩn của thu nhập thuần

và thị giá của vốn xuất phát từ việc khách hàng không thanh toán hay thanh toán

trễ hạn.

Theo Thomas P.Fitch: Rủi ro tín dụng là loại rủi ro xảy ra khi ngƣời vay

không thanh toán đƣợc nợ theo thỏa thuận hợp đồng dẫn đến sai hẹn trong nghĩa

vụ trả nợ. Cùng với rủi ro lãi suất, rủi ro tín dụng là một trong những rủi ro chủ yếu

trong hoạt động cho vay của ngân hàng.

Còn theo Henie Van Greuning - Sonja B rajovic Bratanovic: Rủi ro tín dụng

đƣợc định nghĩa là nguy cơ mà ngƣời đi vay không thể chi trả tiền lãi hoặc hoàn

trả vốn gốc so với thời hạn đã ấn định trong hợp đồng tín dụng. đây là thuộc tính

vốn có của hoạt động ngân hàng. Rủi ro tín dụng tức là việc chi trả bị trì hoãn,

hoặc tồi tệ hơn là không chi trả đƣợc toàn bộ. điều này gây ra sự cố đối với dòng

chu chuyển tiền tệ và ảnh hƣởng tới khả năng thanh khoản của ngân hàng.

Theo Điều QĐ493 của Thống đốc ngân hàng Nhà Nƣớc Việt Nam thì rủi ro

tín dụng đƣợc định nghĩa là “là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân

hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng

thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”.

Nhƣ vậy rủi ro tín dụng phát sinh khi một hoặc các bên trong hợp đồng tín

dụng không có khả năng thanh toán cho các bên còn lại. Ngân hàng thƣơng mại là

một trung gian tài chính thực hiện nghiệp vụ vay tiền của ngƣời này để cho ngƣời

khác vay. Nhƣ vậy rủi ro tín dụng đối với ngân hàng xuất phát từ cả hai phía là

ngƣời cho vay (chủ nợ của ngân hàng) và ngƣời đi vay (con nợ của ngân hàng).

Trƣờng hợp thứ nhất là ngƣời gửi tiền (ngƣời cho ngân hàng vay) muốn rút tiền mà

ngân hàng lại không thanh toán đƣợc, thực ra bản chất đấy là rủi ro thanh khoản

nhƣng nó lại liên quan mật thiết đến trƣờng hợp thứ hai là ngân hàng không thu

đƣợc đầy đủ các khoản cho vay bao gồm cả khoản gốc và lãi, hoặc việc thanh toán

các khoản nợ (gồm gốc và lãi vay) không đúng hạn. Điều này xảy ra khi khách

hàng vay tiền của ngân hàng không có khả năng trả nợ hoặc cố ý không trả nợ.

Ngoài ra rủi ro tín dụng đƣợc biểu hiện là tỷ lệ nợ quá hạn cao. Ở các nƣớc tỷ lệ

này lên đến 5% tổng dƣ nợ thì đƣợc coi là báo động. Ở nƣớc ta tỷ lệ này dao động

trong khoảng 10 –11% tổng dƣ nợ.

Vì vậy, quản trị rủi ro tín dụng là công tác quan trọng, không thể thiếu của các

ngân hàng nói chung và ngân hàng thƣơng mại nói riêng. Đây là loại rủi ro lớn

nhất, thƣờng xuyên xảy ra và thƣờng gây hậu quả nặng nề nhất, nó có thể xảy ra ở

bất cứ đâu, bất cứ lúc nào. Rủi ro tín dụng nếu không đƣợc phát hiện và xử lý kịp

thời sẽ nảy sinh các rủi ro khác.

1.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng

1.1.2.1. Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro

- Rủi ro giao dịch: là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát

sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá

khách hàng. Rủi ro giao dịch bao gồm rủi ro lựa chọn, rủi ro đảm bảo và rủi ro

nghiệp vụ.

+ Rủi ro lựa chọn: là rủi ro có liên quan đến đánh giá và phân tích tín dụng

khi NH lựa chọn những phƣơng án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay.

+ Rủi ro đảm bảo: phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm nhƣ các điều khoản

trong hợp đồng cho vay, các loại tài sản đảm bảo, chủ thể đảm bảo, hình thức đảm

bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản đảm bảo.

+ Rủi ro nghiệp vụ: là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt

động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý

các khoản vay có vấn đề.

- Rủi ro danh mục: là rủi ro mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn

chế trong quản lý danh mục cho vay của NH, đƣợc phân thành rủi ro nội tại

và rủi ro tập trung.

+ Rủi ro nội tại: xuất phát từ các yếu tố, đặc điểm riêng bên trong của mỗi chủ

thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc

đặc điểm sử dụng vốn vay của khách hàng vay.

+ Rủi ro tập trung: là trƣờng hợp NH tập trung cho vay quá nhiều đối với một

số khách hàng, cho vay quá nhiều khách hàng hoạt động trong cùng một ngành,

lĩnh vực kinh tế hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định,...

1.1.2.2. Căn cứ theo tính khách quan, chủ quan của nguyên nhân gây ra rủi ro

- Rủi ro khách quan là rủi ro do các nguyên nhân khách quan nhƣ thiên tai,

địch họa, ngƣời vay bị chết, mất tích và các biến động ngoài dự kiến khác làm

thất thoát vốn vay trong khi ngƣời vay đã thực hiện nghiêm túc chế độ chính

sách.

- Rủi ro chủ quan do nguyên nhân thuộc về chủ quan của ngƣời vay và ngƣời

cho vay vì vô tình hay cố ý làm thất thoát vốn vay hay vì những lý do chủ quan

khác.

1.1.2.3. Căn cứ vào khả năng trả nợ của khách hàng

- Rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn: Khi thiết lập mối quan hệ tín dụng, ngân

hàng và khách hàng phải quy ƣớc về khoản thời gian hoàn trả nợ vay. Tuy nhiên,

đến thời hạn quy ƣớc nhƣng ngân hàng vẫn chƣa thu hồi đƣợc vốn vay.

- Rủi ro do không có khả năng trả nợ: Là rủi ro xảy ra trong trƣờng hợp doanh

nghiệp đi vay mất khả năng chi trả, ngân hàng phải thanh lý TSĐB của doanh

nghiệp để thu nợ.

- Rủi ro tín dụng không giới hạn ở hoạt động cho vay: Bao gồm các hoạt động

khác mang tính chất tín dụng của ngân hàng nhƣ bảo lãnh, cam kết, chấp thuận tài

trợ thƣơng mại, cho vay thị trƣờng liên ngân hàng, tín dụng thuê mua, đồng tài

trợ…

1.1.3. Nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng

- Nguyên nhân từ phía Ngân hàng.

Thực tế kinh doanh của Ngân hàng trong thời gian qua cho thấy rủi ro tín

dụng xảy ra là do những nguyên nhân sau:

+ Ngân hàng đƣa ra chính sách tín dụng không phù hợp với nền kinh tế và

thể lệ cho vay còn sơ hở để khách hàng lợi dụng chiếm đoạt vốn của Ngân hàng.

+ Do cán bộ Ngân hàng chƣa chấp hành đúng quy trình cho vay nhƣ: không

đánh giá đầy đủ chính xác khách hàng trƣớc khi cho vay, cho vay khống, thiếu tài

sản đảm bảo, cho vay vƣợt tỷ lệ an toàn. Đồng thời cán bộ Ngân hàng không kiểm

tra, giám sát chặt chẽ về tình hình sử dụng vốn vay của khách hàng.

+ Do trình độ nghiệp vụ của cán bộ tín dụng còn nên việc đánh giá các dự án,

hồ sơ xin vay còn chƣa tốt, còn xảy ra tình trạng dự án thiếu tính khả thi mà vẫn

cho vay.

+ Cán bộ Ngân hàng còn thiếu tinh thần trách nhiệm, vi phạm đạo đức kinh

doanh nhƣ: thông đồng với khách hàng lập hồ sơ giả để vay vốn, xâm tiêu khi giải

ngân hay thu nợ, đôi khi còn nể nang trong quan hệ khách hàng.

+ Ngân hàng đôi khi quá chú trọng về lợi nhuận, đặt những khoản vay có lợi

nhuân cao hơn những khoản vay lành mạnh.

+ Do áp lực cạnh tranh với các Ngân hàng khác.

+ Do tình trạng tham nhũng, tiêu cực diễn ra trong nội bộ Ngân hàng

- Nguyên nhân từ phía khách hàng.

+ Ngƣời vay vốn sử dụng vốn vay sai mục đích, sử dụng vào các hoạt động có

rủi ro cao dẫn đến thua lỗ không trả đƣợc nợ cho Ngân hàng.

+ Do trình độ kinh doanh yếu kếm, khả năng tổ chức điều hành sản xuất kinh

doanh của lãnh đạo còn hạn chế.

+ Doanh nghiệp vay ngắn hạn để đầu tƣ vào tài sản lƣu động và cố định.

+ Doanh nghiệp sản xuất kinh doanh thiếu sự linh hoạt, không cải tiến quy

trình công nghệ, không trang bị máy móc hiện đại, không thay đổi mẫu mã hoặc

nghiên cứu nâng cao chất lƣợng sản phẩm...dẫn tới sản phẩm sản xuất ra thiếu sự

cạnh tranh, bị ứ đọng trên thị trƣờng khiến cho doanh nghiệp không có khả năng

thu hồi vốn trả nợ cho Ngân hàng.

+ Do bản thân doanh nghiệp có chủ ý lừa gạt, chiếm dụng vốn của Ngân

hàng, dùng một loại tài sản thế chấp đi vay nhiều nơi, không đủ năng lực pháp

nhân.

- Nguyên nhân khác.

+ Do sự thay đổi bất thƣờng của các chính sách, do thiên tai bão lũ, do nền

kinh tế không ổn định.... khiến cho cả Ngân hàng và khách hàng không thể ứng

phó kịp.

+ Do môi trƣờng pháp lý lỏng lẻo, thiếu đồng bộ, còn nhiều sơ hở dẫn tới

không kiểm soát đƣợc các hiện tƣợng lừa đảo trong việc sử dụng vốn của khách

hàng.

+ Do sự biến động về chính trị - xã hội trong và ngoài nƣớc gây khó khăn cho

doanh nghiệp dẫn tới rủi ro cho Ngân hàng.

+ Ngân hàng không theo kịp đà phát triển của xã hội, nhất là sự bất cập trong

trình độ chuyên môn cũng nhƣ công nghệ Ngân hàng.

+ Do sự biến động của kinh tế nhƣ suy thoái kinh tế, biến động tỷ giá, lạm

phát gia tăng ảnh hƣởng tới doanh nghiệp cũng nhƣ Ngân hàng.

+ Sự bất bình đẳng trong đối sử của Nhà nƣớc dành cho các NHTM khác nhau.

+ Chính sách Nhà nƣớc chậm thay đổi hoặc chƣa phù hợp với tình hình phát

triển đất nƣớc.

1.1.4. Hậu quả của rủi ro tín dụng

- Đôi vơi nên kinh tế:

Bắt nguồn từ bản chất và chức năng của ngân hàng là một tổ chức trung gian

tài chính chuyên huy động vốn nhàn rỗi trong nền kinh t ế để cho các tổ chức , các

doanh nghiêp va ca nhân co nhu câu vay lai . Do đo, thƣc chât quyên sơ hƣu nhƣng

khoản cho vay vẫn là quyền sở hữu của những ngƣời gửi tiền vào ngân hàng . Bơi

vây, khi rui ro tin dung xay ra th ì không những ngân hàng chịu thiệt mà quyền lợi

của ngƣời gửi tiền cũng bị ảnh hƣởng.

Hoạt động ngân hàng liên quan đến hoạt động doanh nghiệp, các ngành và

các cá nhân, vì vậy khi một ngân hàng gặp phải rủi ro tín dụng hay bị phá sản thì

ngƣời gƣi ti ền ở các ngân hàng hoang mang lo sợ và kéo nhau ồ ạt đến rút tiền ở

các ngân hàng, làm cho toàn bộ hệ thống ngân hàng gặp khó khăn. Ngân hàng găp

phải rủi ro hay phá s ản sẽ ảnh hƣởng đến tình hình sản suất kinh doanh của doanh

nghiệp, không có tiền trả lƣơng dẫn đến đời sống công nhân gặp khó khăn. Hơn

nữa, sự hoảng loạn của các ngân hàng ảnh hƣởng rất lớn đến toàn bộ nền kinh tế.

Nó làm cho nền kinh tế bị suy thoái, giá cả tăng, sức mua giảm, thất nghiệp tăng,

xã hội mất ổn định. Ngoài ra, rủi ro tín dụng cũng ảnh hƣởng đến nền kinh tế thế

giới vì ngày nay nền kinh tế mỗi quốc gia đều phụ thuộc vào nền kinh tế khu vực

và thế giới. Kinh nghiệm cho ta thấy cuộc khủng hoảng tài chính châu Á (1997) và

mới đây là cuộc khủng hoảng tài chính ơ M ỹ đã làm rung chuyển toàn cầu. Mặt

khác, mối liên hệ về tiền tệ, đầu tƣ giữa các nƣớc phát triển rất nhanh nên rủi ro tín

dụng tại một nƣớc ảnh hƣởng trực tiếp đến nền kinh tế các nƣớc có liên quan.

- Đôi vơi ngân hàng:

Rủi ro tín dụng là những thiệt hại, mât mat vê măt tai chinh ma ngân hang

phải gánh chịu liên quan tới việc ngƣời vay vốn không trả đúng hạn hay không

thƣc hiên đung nghia vu đa cam kêt trong hơp đông . Nói nhƣ vậy hàm ý rủi ro tín

dụng có ảnh hƣởng lơn tơi tinh hinh tai chinh cua ngân hang.

Khi gặp rủi ro tín dụng, ngân hàng không thu đƣợc vốn tín dụng đã cấp và lãi

cho vay, nhƣng ngân hàng phải trả vốn và lãi cho khoản tiền huy động khi đến hạn,

điều này làm cho ngân hàng mất cân đối trong việc thu chi , lơi nhuân cua ngân

hàng bị giảm sút , kê hoach sƣ dung vôn cua ngân hang cung bi anh hƣơng . Khi

không thu đƣợc nợ thì vòng quay vốn tín dụng giảm làm ngân hàng kinh doanh

không có hiệu quả.

Nêu môt khoan vay nao đo bi mât kha năng thu hôi thi ngân hang phai sƣ

dụng các nguồn vốn của mình để trả cho ngƣời gửi tiền , đến một chừng mực nào

đây, ngân hang không co đu vôn đê tra cho ngƣơi gƣi tiên thi ngân hàng se rơi vào

tình trạng mất khả năng thanh toan, có thể dẫn đến nguy cơ gặp rủi ro thanh khoản.

Và kết quả làm thu hẹp quy mô kinh doanh , năng lƣc tai chinh giam sut, uy tin, sƣc

cạnh tranh giảm. Kêt qua kinh doanh cua ngân hang ngay cang xâu co thê dân ngân

hàng đến thua lỗ hoặc đƣa đến bờ vực của sự phá sản nếu không có biện pháp xử

lý, khăc phuc kip thơi.

Nói tóm lại, rủi ro tín dụng của một ngân hàng xảy ra ở mức độ khác nhau:

nhẹ nhất là ngân hàng bị giảm lợi nhuận khi không thu hồi đƣợc lãi cho vay, nặng

nhất khi ngân hàng không thu đƣợc vốn lãi, nợ thất thu với tỷ lệ cao dẫn đến ngân

hàng bị lỗ và mất vốn. Nếu tình trạng này kéo dài không khắc phục đƣợc, ngân

hàng sẽ bị phá sản, gây hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế nói chung và hệ

thống ngân hàng nói riêng.

- Đôi vơi khách hàng:

Đối với bản thân chủ thể không có khả năng hoàn trả vốn (lãi) cho ngân hàng

thì họ gần nhƣ không có cơ hội tiếp cận với nguồn vốn ngân hàng và thậm chí là cả

những nguồn khác trong nền kinh tế do đã mất đi uy tín.

Cơ hội tiếp cận vốn ngân hàng của các chủ thể đi vay khác cũng bị hạn chế

hơn khi rủi ro tín dụng buộc các NHTM hoặc thắt chặt cho vay hay thậm chí phải

thu hẹp quy mô hoạt động.

Các chủ thể gửi tiền vào ngân hàng có nguy cơ không thu hồi đƣợc khoản tiền

gửi và lãi nếu nhƣ các ngân hàng lâm vào tình trạng phá sản.

1.1.5. Các dấu hiệu nhận diện rủi ro tín dụng

Quá trình tiếp xúc, kiểm tra thƣờng xuyên khách hàng vay, cán bộ ngân hàng

có thể nhận biết dấu hiệu của những khoản cấp tín dụng có vấn đề:

- Khách hàng cung cấp thông tin thiếu trung thực hoặc có ý lảng tránh hoặc

thoái thác trả lời cán bộ ngân hàng; Sao nhãng và thiếu những cuộc thảo luận trƣớc

chuẩn bị cho việc thanh toán các khoản phải trả theo kỳ;

- Thay đổi tài khoản ngân hàng; số dƣ tài khoản tại ngân hàng giảm;

- Thay đổi trong thái độ, thói quen cá nhân của những ngƣời chủ chốt của

công ty; thay đổi trong thái độ đối với ngân hàng hoặc cán bộ ngân hàng, đặc biệt

là khi họ tạo cảm giác thiếu tính hợp tác; những nhân vật chủ chốt của công ty ốm

hoặc chết; những thay đổi trong quản lý, quyền sở hữu hoặc những nhân vật chủ

chốt;

- Doanh thu bán hàng giảm, không đáp ứng đƣợc những đơn đặt hàng; lợi

nhuận giảm; các khoản thu tiền về chậm, lƣu chuyển tiền mặt ròng giảm;

- Nhiều tài sản không hoạt động (nhàn rỗi), hàng tồn kho gần nhƣ không bán

đƣợc; giá trị của tài sản giảm;

- Nhờ cậy vào chỉ một khách hàng hoặc một nhà cung cấp, tập trung doanh số

vào một mặt hàng nhất định; áp dụng chính sách chiết khấu bất bình thƣờng;

những thay đổi trong chính sách mua bán chịu; xuất hiện những thỏa hiệp cho

những khoản phải thu; sự thay đổi đáng kể về giá trị của từng đơn đặt hàng hoặc

hợp đồng mà có thể làm mất cân bằng năng lực sản xuất hiện hành;

- Xuất hiện những khác biệt đáng kể giữa hoạt động kinh doanh và ngân

sách;mức độ chênh lệch lớn giữa tổng doanh thu và doanh thu ròng; tỷ lệ phần

trăm của chi phí trên tổng doanh thu tăng lên; doanh thu bán hàng tăng lên nhƣng

lợi nhuận giảm đi; sự gia tăng không cân xứng của chi phí quản lý so với mức tăng

của doanh thu bán hàng;

- Thay đổi về phạm vi kinh doanh; bố trí nhà máy và thiết bị không hợp lý;

kém cỏi trong việc duy trì vận hành và bảo hành máy móc thiết bị sử dụng; mất

mát những dây chuyền sản xuất chính, quyền phân phối sản phẩm hoặc nguồn

cung cấp; mất một hay nhiều khách hàng có năng lực tài chính tốt hoặc mất nhà

cung ứng chính.

+DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Báo cáo tài chính, báo cáo hoạt động của Techcombank từ năm 2010 đến năm

2013.

2. Công ty chứng khoán ngân hàng đầu tƣ và phát triển Việt Nam:

www.bsc.com.vn

3. Định hƣớng phát triển và tầm nhìn chiến lƣợc của Techcombank đến năm 2015.

4. Fredric S.Mishkin (2001), Tiền tệ ngân hàng và thị trƣờng tài chính, NXB Khoa

học kỹ thuật

5. Khoa Ngân hàng – Học viện Ngân hàng, Kỷ yếu hội thảo khoa học sinh viên: “An

toàn trong hoạt động kinh doanh của hệ thống NHTM Việt Nam”.

6. Moody’s, “Structured Finance Rating Transitions”, 2003.www.moody.com.vn

7. Ngân hàng TMCP Kỹ Thƣơng Việt Nam: www.techcombank.com.vn

8. Nguyễn Hồng Luận – Luận văn Thạc sỹ kinh tế “Nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro

tín dụng tại Ngân hàng TMCP Nam Việt”. Năm 2010.

9. Peter S. Rose, “Quản trị ngân hàng thƣơng mại”, Nhà xuất bản tài chính, Hà Nội

2004.

10. PSG.TS Ngô Thế Chi, TS Vũ Công Ty, (2001), đọc và phân tích báo cáo tài

chính doanh nghiệp, nhà xuất bản Thống kê.[4]

11. Quy định hƣớng dẫn xếp hạng tín dụng phân loại nợ và xét duyệt của

Techcombank.

12. Quy trình quản lý và xử lý nợ tại Techcombank.

13. Quy trình quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Kỹ thƣơng Việt Nam.

14. Trần Tiến Chƣơng, Luận văn thạc sĩ kinh tế “Nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro

tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam. Năm 2008.

15. Trung tâm khoa học thẩm định tín dụng doanh nghiệp: www.crc.vn

16. Trung tâm thông tin tín dụng: http://www.creditinfo.org.vn/