พุทธวจน อินทรีย สังวร

ตดตามการเผยแผพระธรรมคำสอนตามหลกพทธวจน โดยพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.watnapp.com

(ธรรมบรรยายคำวนเสาร) ทงภาพและเสยง ตงแต 19.00 น. | คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวลา 16.40 น.

สอธรรมะน จดทำเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทาน ลขสทธในตนฉบบน

ไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการจำทำจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ

ในการจดทำหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบเพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคำปรกษาดานขอมลในการจดทำเพอความสะดวกและประหยด

ตดตอไดท คณศรชา โทร.๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑ คณอารวรรณ โทร.๐๘๕-๐๕๘-๖๘๘๘

“อนทรยสงวร”

อปร. ม. ๑๔/๕๔๒ – ๕๔๕/๘๕๖ – ๘๖๑.

อนทรยภาวนาชนเลศ

แหงความสอดรบกนในคำตถาคต

กวา ๖๐ พระสตร

(ตามด! ไมตามไป....)

อานนท ! อารมณอนเปนทชอบใจ – ไมเปนทชอบใจเปนทชอบใจและไมเปนทชอบใจ อนบงเกดขนแกภกษนนยอมดบไปเรวเหมอนการกระพรบตาของคน อเบกขายงคงดำรงอย.อานนท ! นแล เราเรยกวา อนทรยภาวนาชนเลศในอรยวนย…

อานนท ! สาวกทงหลาย เรยกรองหาศาสดา เพอความเปนมตร

ไมเรยกรองเพอความเปนศตร เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! ในกรณน ศาสดาผเอนดแสวงหาประโยชนเกอกล

อาศยความเอนดแลว จงแสดงธรรมแกสาวกทงหลายวา

“สงนเปนไป เพอประโยชนเกอกลแกพวกเธอทงหลาย และสงนกเปนไป

เพอความสขแกพวกเธอทงหลาย” ดงนเปนตน

สาวกเหลานนของศาสดา ยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง

ยอมตงจตเพอจะรท วถง

และไมแกลงทำใหผดจากคำสงสอนของศาสดา

อานนท ! สาวกทงหลายอยางนแล ช อวาผเรยกรองหาศาสดา

เพอความเปนมตร ไมเรยกรองเพอความเปนศตร

อานนท ! เพราะฉะนน ในเร องน พวกเธอทงหลาย

จงเรยกรองหาตถาคต เพอความเปนมตรเถด

อยาเรยกรอง เพอความเปนศตรเลย

ขอนน จกเปนไป เพอประโยชนเกอกล เพอความสข

แกพวกเธอทงหลายเอง ตลอดกาลนาน

อปร. ม. ๑๔/๒๔๔/๓๕๕-๓๕๖

ผเรยกรองหาศาสดาเพอความเปนมตร

“อน

ทรย

สงวร” (ต

ามด

! ไม

ตาม

ไป...)

ฉบบ

๘

“ธรรมวาท ยอมไมกลาวขดแยงกะใครๆ ในโลก”

ภกษทงหลาย ! เรายอมไมกลาวขดแยงกะโลก

แตโลกตางหากยอมกลาวขดแยงตอเรา ภกษทงหลาย ! ผเปนธรรมวาท ยอมไมกลาวขดแยงกะใครๆ ในโลก

ภกษทงหลาย ! สงใดทบณฑตในโลกสมมต (รเหมอน ๆ กน) วาไมม

แมเรากกลาวสงนนวาไมม

ภกษทงหลาย ! สงใดทบณฑตในโลกสมมตวาม แมเรากกลาวสงนนวาม

ภกษทงหลาย ! อะไรเลา ทบณฑตในโลกสมมตวาไมม

และเรากกลาววาไมม

ภกษทงหลาย ! รป ทเทยง ทยงยน ทเทยงแท ทไมมการแปรปรวนเปนธรรมดา

บณฑตในโลกสมมตวาไมม แมเรากกลาววาไมม

ภกษทงหลาย ! อะไรเลา ทบณฑตในโลกสมมตวาม

และเรากกลาววาม

ภกษทงหลาย ! รป ทไมเทยง เปนทกข มการแปรปรวนเปนธรรมดา

บณฑตในโลกสมมตวาม แมเรากกลาววาม

ขนธ. ส. ๑๗/๑๖๙/๒๓๙.

“อนทรยสงวร”(ตามด! ไมตามไป....)

พทธวจน “อนทรยสงวร” (ตามด! ไมตามไป....)

สอธรรมะน จดทำเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชน

เปนธรรมทาน

ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว

ไมสงวนสทธในการจดทำจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ

ในการจดทำหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ

เพอรกษาความถกตองของขอมล


ตดตอไดท คณศรชา โทรศพท ๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑

หรอ คณอารวรรณ โทรศพท ๐๘๕-๐๕๘-๖๘๘๘

พมพครงท ๑ พฤษภาคม ๒๕๕๓ จำนวน ๑๐,๐๐๐ เลม

ออกแบบปก คณะสงฆวดนาปาพง

ศลปกรรม วชช เสรมสวสดศร

ทปรกษาศลปกรรม จำนงค ศรนวล, ธนา วาสกศร

จดทำโดย มลนธพทธโฆษณ

(เวบไซต www.buddhakos.org)

ดำเนนการพมพโดย บรษท คว พรนท แมเนจเมนท จำกด

โทรศพท ๐๒-๘๐๐-๒๒๙๒ โทรสาร ๐-๒๘๐๐-๓๖๔๙

ลำดบเนอหา

ผลเสยของการปลอยจตใหเพลนกบอารมณ

ตวอยางพทธวจน ททรงตรสไมใหปลอยจตใหเพลนกบอารมณ

จตทเพลนกบอารมณ ละไดดวยการมอนทรยสงวร (การสารวมอนทรย)

ความสาคญแหงอนทรยสงวร

ความหมายและลกษณะของการมอนทรยสงวร

รปแบบการละความเพลนในอารมณโดยวธอน

ผลทสดของการละความเพลนในอารมณ

ขอยำเตอนจากพระตถาคต

สารบญ

คานา

ผลเสยของการปลอยจตใหเพลนกบอารมณ

๑

๑๕ กอใหเกดอนสยทง ๓

ไมอาจทจะหลดพนไปจากทกข

เพลนอยกบอายตนะ เทากบ เพลนอยในทกข

ลกษณะของการอยอยางมตณหาเปนเพอน

ไมอาจถงซง ความเจรญงอกงาม ไพบลย ในธรรมวนย

๑๖

๒๐

๒๒

๒๔

๒๙

ตวอยางพทธวจน ททรงตรสไมใหปลอยจต

ใหเพลนกบอารมณ

๓๑

ละความเพลน จตหลดพน

ความพอใจ เปนเหตแหงทกข

เมอคดถงสงใด แสดงวาพอใจในสงนน

ภพแมชวขณะดดนวมอกยงนารงเกยจ

ตณหา คอ “เชอแหงการเกด”

เมอมความพอใจ ยอมมตณหา

ตณหา คอ เครองนาไปสภพใหม อนเปนเหตเกดทกข

๓๒

๓๓

๓๔

๓๕

๓๗

๓๙

๔๑

สนความอยาก กสนทกข

มความเพลน คอมอปาทาน ผมอปาทานยอมไมปรนพพาน

ในอรยมรรคมองค ๘

ทรงตรสวา “เปนเรองเรงดวนทตองเรงกระทา”

ตองเพยรละความเพลนในทก ๆ อรยาบถ

ความเพยร ๔ ประเภท (นยท ๑)

ความเพยร ๔ ประเภท (นยท ๒)

๔๓

๔๕

๔๙

๕๑

๕๔

๕๖

๕๘

จตทเพลนกบอารมณ ละไดดวยการมอนทรยสงวร

(การสารวมอนทรย)

๖๑

เมอมสต ความเพลนยอมดบ

กายคตาสต มความสาคญตออนทรยสงวร

- ลกษณะของผไมตงจตในกายคตาสต

- ลกษณะของผตงจตในกายคตาสต

อนทรยสงวร ปดกนการเกดขนแหงบาปอกศล

๖๒

๖๕

๖๕

๖๗

๗๐

ความสาคญแหงอนทรยสงวร ๗๓ อนทรยสงวร เปนเหตใหไดมาซงวมตตญาณทสสนะ

ผไมสารวมอนทรยคอผประมาท ผสารวมอนทรยคอผไมประมาท

ความไมประมาท เปนยอดแหงกศลธรรม

ผมอนทรยสงวร จงสามารถเจรญสตปฏฐานทง ๔ ได

อาสวะบางสวนสามารถละไดดวยการสารวม

อาสวะบางสวนสามารถละไดดวยการบรรเทา

ผลทไดเพราะเหตแหงการปดกนอาสวะ

๗๔

๗๕

๗๗

๗๙

๘๐

๘๑

๘๒

ความหมายและลกษณะของการมอนทรยสงวร ๘๓ ความหมายแหงอนทรย

ลกษณะของผสารวมอนทรย

ผทถงซง ความเจรญงอกงาม ไพบลย ในธรรมวนย

๘๔

๘๕

๘๖

รปแบบการละความเพลนในอารมณโดยวธอน ๘๙ กระจายซงผสสะ

ตามแนวแหงสมมาสงกปปะ

ยอมยบ ยอมไมกอ ยอมขวางทง ยอมไมถอเอา ซง... ขนธ ๕

เหนประจกษตามความเปนจรง

พงเหนวา ชวตนนแสนสน

๙๐

๙๔

๙๙

๑๐๖

๑๐๘

ผลทสดของการละความเพลนในอารมณ ๑๑๑ ผไดชอวา อนทรยภาวนาชนเลศ

ผเขาไปหาเปนผไมหลดพน ผไมเขาไปหายอมหลดพน

เพราะไมเพลน จงละอนสยทง ๓ ได

ยอมหลดพนไปจากทกข

ลกษณะของบคคลสประเภทกก

๑๑๒

๑๑๔

๑๑๖

๑๒๐

๑๒๕

ขอยาเตอนจากพระตถาคต ๑๒๗ ความไมประมาท ยงกศลธรรมทงหลายใหเกดขน

พนยกรรม ของพระสงฆบดากกกกกกกกกก

บนทกทายเลม

๑๒๘

๑๒๙

๑๓๑

อนทรยสงวร ๑

คานา

มนษยเปนสตวทสอสารกนดวยระบบภาษาทซบซอน ทงโครงสรางและความหมาย

วจสงขาร ทมนษยปรงแตงขนนน มความวจตรเทยบเทาดจความละเอยดของจต

ทงน เพราะ จตเปนตวสรางการหมายรตาง ๆ (จต เปนเหตในการเกดของนามรป

และนามรปซงจตสรางขนนน เปนเหตในการดารงอยไดของจต)

ถอยคาหนง ๆ ในภาษาหนง ๆ เมอนาไปวางไวในบรบทตาง ๆ กน กมความหมายตางกน

ยงไปกวานน ถอยคาหนง ๆ ในบรบทเดยวกน สามารถถกเขาใจตางกนในความหมายได

ขนอยกบการหมายรเฉพาะของจตผรบสาร ซงกมอนสยในการปรงแตงแตกตางกนไป

ความหยาบละเอยดในอารมณ อนมประมาณตาง ๆ แปรผนไปตามการหมายรนน ๆ

การสอความใหเขาใจตรงกน จงไมใชเรองงาย แมเรองราวในระดบชวตประจาวน

แมในระหวางบคคลทมความสมพนธใกลชด เชน ในครอบครวเดยวกนกตาม

การผดใจกนทมเหตมาจากการสอความหมายทไมตรง กมใหเหนเปนเรองปกต

กบกรณของปรากฏการณทางจต ซงมมตละเอยดปราณตทสดในระบบสงขตธรรม

ใครเลา จะมความสามารถในการบญญตระบบคาพด ทใชถายทอดบอกสอนเรองจตน

ใหออกมาไดเปนหลกมาตรฐานเดยว และใชสอเขาใจตรงกนได โดยไมจากดกาลเวลา

๒ ตามด ไมตามไป

“ดกายดใจ” “ดจต” “ตามดตามร” ปฏเสธไมไดเลยวา วลขางตนนน ถกใชพดกนทวไปเปนปกตในหม นกภาวนา

ปกตจนเรยกไดวา เปนหนงในสงทถกมองขามเพกเฉย (take for granted) ไป

ราวกบวา ใคร ๆ กรกนหมดแลว เหมอนคาทใชกนเปนประจา เชน กนขาว อาบนา ฯ

หากพจารณาใหด จะพบจดสงเกต ๒ ขอ ๑. เมอถกถามลงไปในขนตอนโดยละเอยด วาอะไรอยางไร เกยวกบ ดกายดใจ ดจต ฯ

คาตอบทได มความหลากหลายแตกตางกนไป แตมสงทเหมอนกนอยางหนงคอ

ตางกอางวา มาจากมหาสตปฏฐานสตร ซงเปนทางเอก เปนคาสอนของพระพทธเจา ๒. ในแงของความแตกตางดงกลาวนน สวนมากมกจะบอกกนวา เปนเรองธรรมดา

“แลวแตจรต” จะปฏบตกนอยางไร สดทายแลวก “ไปถงทหมายเดยวกน”

เมอมาใครครวญดแลว จะพบความแปลกประหลาดซอนทบอกชนหนง คอ ทง ๒ ขอนน

เปนสงทถก take for granted อกเชนกน เสมอนเปนเรองทยอมรบกนโดยทวไปแลววา

การปฏบตทแตกตางกนนนเปนเรองธรรมดา “แลวแตจรต” และ “ไปถงทหมายเดยวกน”

โดยละเลยการทาความเขาใจทถกตองชดเจน วาอะไรอยางไรในความแตกตางนน

อนทรยสงวร ๓

เหตการณทง ๒ น จะไมมทางเกดขนกบอรยสาวก ผประกอบพรอมดวยโสตาปตตยงคะ ๔

ผถงซงศรทธาอยางไมหวนไหว ในการตรสรของพระพทธเจา ในพระธรรม ในพระสงฆ

เปนอรยสาวกในธรรมวนยน ถงการนบวาเปนคนของพระพทธเจาโดยไมมขอสงสยแลว

ยอมทจะรดวย อสาธารณญาณ โดยไมตองอาศยปจจยภายนอกจากใครอนวา

ธรรมะทถกบญญตโดยพระพทธเจานน จะมคณลกษณะคลองเกลยวเชอมโยงเปนหนง

“ภกษทงหลาย นบแตราตร ทตถาคตไดตรสรอนตตรสมมาโพธญาณ

จนกระทงถงราตรทตถาคตปรนพพานดวยอนปทเสสนพพานธาต

ตลอดเวลาระหวางนน ตถาคตไดกลาวสอน พราสอน แสดงออกซงถอยคาใด

ถอยคาเหลานน ทงหมด ยอมเขากนไดโดยประการเดยวทงสน ไมแยงกนเปนประการอนเลย”

–อตว. ข. ๒๕/๓๒๑/๒๙๓.

๔ ตามด ไมตามไป

กอนพทธปรนพพาน ทรงรบสงไวกบพระอานนทเถระวา ความสอดคลองเขากนเปนหนงน

ใหใชเปนหลกมาตรฐานในการตรวจสอบวาอะไรใช หรอไมใชพระธรรมวนย (มหาปเทส ๔)

ยงไปกวานน ทรงระบไวดวยวา หากรแลววาไมใชพระธรรมวนย ใหเราละทงสงนนไปเสย

ความสามารถในการใชบทพยญชนะทมอรรถะ(ความหมาย) สอดคลองกนเปนหนงเดยวน

เปนพทธวสย มใชสาวกวสย ทงน เพราะเหตคอความตางระดบชนกนของบารมทสรางสมมา

พระตถาคต สรางบารมมาในระดบพทธภม เพอใหไดมา ซงความเปนอรหนตสมมาสมพทธะ

พระสาวก สรางบารมในระดบสาวกภม เพอใหไดมา ซงโอกาสในการเปนสาวกในธรรมวนยน

ทมาทไปของคาวา ดจต หรอ ตามดตามรฯ ไมใชเรองลกลบซบซอนทจะสบคน

ตวสตรทเปนพทธวจน เพอใชตรวจสอบเทยบเคยงตามหลกมหาปเทส กมอย

ใชหรอไมวา ปญหาทแทจรงทงกบในกรณน และอน ๆทานองเดยวกนน คอ ความขเกยจ

ความมกงายของชาวพทธนนเอง ทไมอยากเขาไปลงทนลงแรงศกษาสบคนพทธวจน

แลวไปคาดหวงลม ๆ แลง ๆ วา นาจะมใครสกคนหนงหรอสองคน ทมความสามารถ

พเศษคดคนยนยอหลกธรรมทพระตถาคตบญญตไวเปนสวากขาโตแลวนน ใหงายสนลง

กวาได

การเชอเชนน เปนลกษณะความเชอของปถชนผมไดสดบ - มไดเหนพระอรยเจา -

ไมฉลาดในธรรมของพระอรยเจา - ไมไดรบการแนะนาในธรรมของพระอรยเจา จงไมทราบวา

พระสาวกมภมธรรมจากดอยเพยงแคเปนผเดนตามมรรคทพระตถาคตบญญตไวเทานน

(มคคานคา จ ภกขเว เอตรห สาวกา วหรนต ปจฉา สมนนาคตา)

อนทรยสงวร ๕

ผทสรางบารมมาในระดบสาวกภม ไมมความสามารถในการคดสรางมรรคขนเอง

ไมเวนแมแต พระอรหนตผหลดพนดวยปญญา (ป าวมตเตน ภกขนาต) กตาม

พระพทธเจา (อรห สมมาสมพทโธ) ในฐานะพระศาสดานน มคณสมบตเหนอไปกวา คอ

ทรงเปนผรมรรค (มคค ) รแจงในมรรค (มคควท) และเปนผฉลาดในมรรค (มคคโกวโท)

พระพทธองคจงทรงรบสงปองกนไวลวงหนาแลววา สตรใด ๆ กตามทแตงขนใหมในภายหลง

แมจะมความสละสลวยวจตร เปนของนอกแนว เปนคากลาวของสาวก ใหเราไมสาคญตนวา

เปนสงทควรเลาเรยนศกษา ในทางกลบกน คากลาวของตถาคต อนมความหมายลกซงนน

ใหเราสาคญตนวาเปนสงทควรเลาเรยนศกษา และใหพากนเลาเรยนศกษาคาของตถาคตนน

แลวใหไตถามทวนถามกนและกนในเรองนน ๆ วาพระพทธเจาทรงกลาวเรองนไวอยางไร

ขางตนน คอวธการเปดธรรมทถกปดดวยพทธวจน และชาวพทธทมการศกษาในลกษณะน

(ปฏปจฉาวนตา ปรสา โน อกกาจตวนตา) พระพทธองคทรงเรยกวาเปนพทธบรษทอนเลศ

ในมหาสตปฏฐานสตรนน แบงฐานทตงแหงสตออกเปน ๔ ฐาน คอ กาย เวทนา จต ธรรม

โดยแตละฐาน มรายละเอยดระบชดเจนวาปฏบตอยางไร ขอบเขตแคไหน และจบลงอยางไร

ผทศกษาพทธวจนโดยละเอยดรอบคอบ ยอมทจะเขาใจแงมมตาง ๆโดยลกซงครบถวน และ

ยอมทจะรไดวา ความแตกตางในมรรควธ มได แตไมใชมโดยสะเปะสะปะไรเงอนไขขอบเขต

๖ ตามด ไมตามไป

หากแตมได หลากหลายได ภายใตพทธบญญตซงมลกษณะเชอมโยงสอดคลองเปนหนง

ผลอานสงสมงหมายในทสด กสามารถเขาถงได ดวยวธอนหลากหลายภายใตความเปนหนงน

ในวาระน จะขอยกหมวดของ จตตานปสสนา คอการตามเหนในกรณของจต ขนเปนตวอยาง

ปจจบน มผทดจต หรอดอาการของจต โดยใชคาอธบายสภาวะของจตซงบญญตขนใหมเอง

แลวหลงเขาใจไปวา การฝกตามดตามรสภาวะนน ๆไปเรอย ๆ คอการเจรญสต คอการดจต

หากพจารณาโดยแยบคายแลว คาเรยกอาการของจต ทคดขนใหมเองทงหลายเหลานน

เปนเพยงการตงชอเรยกอารมณอนมประมาณตาง ๆ และการตามเหนสภาวะนน ๆ ไปเรอย ๆ

กคอการฝกผกจตตดกบอารมณดวยอานาจแหงความเพลน (ฝกจตใหมสญโญคะ)

จะดวยเหตอยางไรกตามแต ระบบคาเรยกทตางกนตรงน อาจดเหมอนเปนเรองเลกนอย

แตหากเทยบในระดบความละเอยดของจตแลว องศาทเบยงเพยงเลกนอย ณ จดตรงน

สามารถนาไปสผลลพธทสดในการปฏบต คออานสงสมงหมาย ทแตกตางกนโดยสนเชง

นยยะหนง ทพระพทธองคทรงบญญตใหเราตามเหนจต (จตตานปสสนา) แทจรงแลวกเพอ

ใหเหนเหตเกดและเสอมไป โดยอาศยการตามเหน “อาการของจต” เพยงแค ๘ คอาการเทานน

อนทรยสงวร ๗

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผมปกตพจารณาเหนจตในจตอย นนเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน

(๑) รชดซงจตอนมราคะ วา “จตมราคะ”

(๒) รชดซงจตอนปราศจากราคะ วา “จตปราศจากราคะ”

(๓) รชดซงจตอนมโทสะ วา “จตมโทสะ”

(๔) รชดซงจตอนปราศจากโทสะ วา “จตปราศจากโทสะ”

(๕) รชดซงจตอนมโมหะ วา “จตมโมหะ”

(๖) รชดซงจตอนปราศจากโมหะ วา “จตปราศจากโมหะ”

(๗) รชดซงจตอนหดห วา “จตหดห”

(๘) รชดซงจตอนฟงซาน วา “จตฟงซาน”

(๙) รชดซงจตอนถงความเปนจตใหญ วา “จตถงแลวซงความเปนจตใหญ”

(๑๐) รชดซงจตอนไมถงความเปนจตใหญ วา “จตไมถงแลวซงความเปนจตใหญ”

(๑๑) รชดซงจตอนยงมจตอนยงกวา วา “จตยงมจตอนยงกวา”

(๑๒) รชดซงจตอนไมมจตอนยงกวา วา “จตไมมจตอนยงกวา”

(๑๓) รชดซงจตอนตงมน วา “จตตงมน”

(๑๔) รชดซงจตอนไมตงมน วา “จตไมตงมน”

(๑๕) รชดซงจตอนหลดพนแลว วา “จตหลดพนแลว”

(๑๖) รชดซงจตอนยงไมหลดพน วา “จตยงไมหลดพน”

๘ ตามด ไมตามไป

ดวยอาการอยางนแล ทภกษเปนผมปกตพจารณาเหนจตในจต (จตเต จตตานปสส วหรต)

อนเปนภายในอยบาง, ในจตอนเปนภายนอกอยบาง, ในจตทงภายในและภายนอกอยบาง;

และเปนผมปกตพจารณาเหนธรรมเปนเหต เกดขนในจตอยบาง,

เหนธรรมเปนเหตเสอมไปในจตอยบาง,

เหนธรรมเปนเหตทงเกดขนและเสอมไปในจตอยบาง;

กแหละสต(คอความระลก) วา “จตมอย” ดงน ของเธอนน

เปนสตทเธอดารงไวเพยงเพอความร เพยงเพอความอาศยระลก.

ทแทเธอเปนผทตณหาและทฏฐอาศยไมได และเธอไมยดมนอะไร ๆ ในโลกน.

ภกษทงหลาย ! ภกษชอวาเปนผมปกตตามเหนจตในจตอย แมดวยอาการอยางน.

- มหาสตปฏฐานสตร มหาวาร. ส. ๑๐/๓๓๑/๒๘๙.

อนทรยสงวร ๙

จะเหนไดวา พระพทธเจามไดใหเราฝกตามดตามรเรองราวในอารมณไปเรอย ๆ

และ การตามดตามรซงจต (จตตานปสสนา) จะตองเปนไปภายใต ๘ คอาการนเทานน

สมมตสถานการณตวอยาง เชน ในขณะทเรากาลงโกรธอย

ในกรณน หนาทของเรา ทตองทาใหได คอ “รชดซงจตอนมโทสะ วา จตมโทสะ”

ไมใชไปตามดตามรโทสะ (หรอ รในอารมณทจตผกตดอย) ในจตอนมโทสะขณะนน

ปญหามอยวา โดยธรรมชาตของจต มนรไดอารมณเดยวในเวลาเดยว (one at a time)

ในขณะทเรากาลงโกรธอยนน เราจงตองละความเพลนในอารมณททาใหเราโกรธเสยกอน

ไมเชนนน เราจะไมมทาง “รชดซงจตอนมโทสะ วา จตมโทสะ” ไดเลย

มผสสะ จตรบรอารมณ มสต ละความเพลน รชดซงจต

ในระหวางขนตอนขางตน ถาเราสามารถเหนธรรมเปนเหตเกดขนหรอเสอมไปในจตได

การเหนตรงน เรยกวา วปสสนา ซงเปนจดประสงคของการเจรญสตปฏฐานทงส

โปรดสงเกต สตปฏฐานส ทกหมวด จบลงดวยการเหนธรรมอนเปนเหตเกดขนและเสอมไป

ขนตอนของสตทเขาไปตงอาศยในฐานทงส เปนเพยงบนไดขนหนงเทานน ไมใชจดหมาย

๑๐ ตามด ไมตามไป

เมอผสสะถกตองแลว ๆ หากเราหลงเพลน “รสก” ตามไปเรอย ๆ นคอ อนสย (ตามนอน)

หากละความเพลนในอารมณ แลวมาเหนจต โดยอาการ ๘ คขางตน นคอ อนปสสนา(ตามเหน)

และ ถามการเหนแจงในธรรมเปนเหตเกดขนและเหตเสอมไปในจต นคอ วปสสนา (เหนแจง)

ถาหากวา เราไมสามารถรชดซงจตโดยอาการอยางใดอยางหนงใน ๘ คขางตนได

ใหดงสตกลบมารทฐานคอกาย เชน อรยาบถ หรอ ลมหายใจ พลกกลบเปนกายานปสสนา

อยามกงายไปคดคาขนใหม เพอมาเรยกอารมณทจตหลงอยในขณะนน เพราะนนคอจดเรม

ของการเบยงออกนอกมรรควธ (ไปใชคาอธบายอาการของจตทนอกแนวจากพทธบญญต

เปนผลใหหลงเขาใจไดวา กาลงดจต ทง ๆ ทกาลงเพลนอยในอารมณ ขาดสต แตหลงวามสต)

น เปนเพยงตวอยางของการตามเหนในกรณจตตานปสสนา คอ ใชจตเปนฐานทตงของสต

ในกรณของ กายานปสสนา เวทนานปสสนา ธรรมานปสสนา พงศกษาในลกษณะเดยวกน

คอปฏบตตามพทธวจนในกรณนน ๆ ใหถกตองครบถวน ทงโดยอรรถะ และโดยพยญชนะ

พระพทธเจามองเหนธรรมชาตในจตของหมสตว ในแบบของผทสรางบารมมาเพอบอกสอน

การบญญตมรรควธ จงเปนพทธวสย หนาทของเราในฐานะพทธสาวกมเพยงอยางเดยว คอ

ปฏบตตามพทธบญญตโดยระมดระวงอยางทสด (มคคานคา จ ภกขเว เอตรห สาวกา ฯ)

เมอเขาใจความหมายของการตามเหน (อนปสสนา) และการเหนแจง (วปสสนา) แลว

ทน จะมวธอยางไร ทจะทาใหอตราสวน Ratio ของ วปสสนา ตอ อนปสสนา มคาสงทสด

(คอ เนนการปฏบตทไดประสทธภาพมากทสด เพอความลดสนสมรรคผล)

อนทรยสงวร ๑๑

ตวแปรหลกทเปนกญแจไขปญหาน คอ สมาธ

ตราบใดทจตยงซดสายไป ๆมา ๆทงการอนปสสนากด และการวปสสนากด ตางกทาไดยาก

พระพทธเจาจงทรงรบสงวา ใหเราเจรญสมาธ เพอใหธรรมทงหลายปรากฏตามเปนจรง

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลายจงเจรญสมาธ.

ภกษมจตตงมนแลว ยอมรชดตามเปนจรง.

กภกษยอมรชดตามเปนจรงอยางไร ?

ยอมรชดซงความเกดและความดบแหงรป

ความเกดและความดบแหงเวทนา

ความเกดและความดบแหงสญญา

ความเกดและความดบแหงสงขาร

ความเกดและความดบแหงวญญาณ.

- ขนธ. ส. ๑๗/๑๗-๑๘//๒๗.

๑๒ ตามด ไมตามไป

นอกจากนแลว พระพทธองคยงทรงแนะนาเปนกรณพเศษ สาหรบกรณทจตตงมนยาก

เชน คนทคดมาก มเรองใหวตกกงวลมาก ยาคดยาทา คดอยตลอดเวลา หยดคดไมได

หรอ คนทเปน hyperactive มบคลกภาพทางจตแบบ ADHD ซงมปญหาในการอยนง

ทรงแนะนาวธแกไขอาการเหลาน โดยการเจรญทาใหมาก ซงอานาปานสตสมาธ

ภกษทงหลาย ! ความหวนไหวโยกโคลงแหงกายกตาม ความหวนไหวโยกโคลงแหงจตกตาม

ยอมมไมได เพราะการเจรญทาใหมากซงอานาปานสตสมาธ

- มหา. ส. ๑๙/๔๐๐/๑๓๒๕.

เมอถงตรงน แมจะไมเอยถง เรากคงจะเหนไดชดแลววา ความสงบแหงจต (สมถะ) นน

จะตองดาเนนไปควบค และเกอหนนกบระดบความสามารถในการเหนแจง (วปสสนา)

ซงพระพทธองคเองไดตรสเนนยาในเรองนไวโดยตรงดวย

ภกษทงหลาย. ! ธรรมทควรกระทาใหเจรญดวยปญญาอนยง เปนอยางไรเลา?

สมถะ และ วปสสนา เหลานเรากลาววา เปนธรรมทควรกระทาใหเจรญดวยปญญาอนยง.

- จตกก. อ. ๒๑/๓๓๔/๒๕๔.

อนทรยสงวร ๑๓

ธรรมทควรกระทาใหเจรญดวยปญญาอนยง มสองอยาง คอ ทงสมถะ และวปสสนา

นนหมายความวา ทงสมถะ และวปสสนา เปนสงทตองอาศยปญญาอนยงในการไดมา

ดงนน ใครกตามทมความสามารถในการทาจตใหตงมนได บคคลนนมปญญาอนยง

ใครกตามทจตตงมนแลวสามารถเหนแจงในธรรมอนเปนเหต บคคลนนมปญญาอนยง

สาหรบบางคนทอาจจะเขาใจความหมายไดดกวา จากตวอยางอปมาเปรยบเทยบ

พระพทธองคไดทรงยกอปมาเปรยบเทยบไวในฌานสตร วาเหมอนกบการฝกยงธน

เมอพจารณาแลว จะพบวา มตวแปรตาง ๆ ทเกยวของ ซงจะตองปรบใหสมดลย

เชน ความนงของกาย วธการจบธน การเลง นาหนก และจงหวะในการปลอยลกศร

อปมาน พอจะทาใหเราเหนภาพไดด ในการเจรญสมถะวปสสนา ดวยปญญาอนยง

วาการเหนแจงในธรรมอนเปนเหตนน จะตองอาศยความสมดลยตาง ๆ อยางไรบาง

หากจะพดใหสนกระชบทสด การตามดไมตามไปน แทจรงแลว คอ การไมตามไป

เพราะเมอไมตาม (อารมณอนมประมาณตาง ๆ) ไป มนกเหลอแคการตามดทถกตอง

หลกการไมตามไปน กคอ หลกการละนนท ซงเปนเรองเดยวกนกบหลกอนทรยสงวร

ภกษมคชาละ ฟงธรรมเรองการละนนท แลวหลกจากหมไปอยผเดยวกบรรลอรหตผล

ความเรวในการละนนท ยงถกใชเปนเครองวดความกาวหนาในการปฏบตจตภาวนา

(ดความเชอมโยงไดในเรอง อนทรยสงวร, การไมประมาท, อนทรยภาวนาชนเลศ)

๑๔ ตามด ไมตามไป

หนงสอ ตามด ไมตามไป เลมน จดทาขน เพออานวยความสะดวกแกชาวพทธ

โดยการคดเลอกพทธวจน ทเกยวของกบการเจรญสต เปนจานวนกวา ๖๐ พระสตร

ซงมเนอหาสอดรบเชอมโยงคลองเกลยวถงกน เพอใหเราไดศกษาใหเขาใจถงมรรควธ

ทถกตองทกแงมม ในความหลากหลายภายใตความเปนหนง จากพทธบญญตโดยตรง

ขอใหบญบารมทไดสรางมา ของชาวพทธผทกาลงถอหนงสอเลมนอย จงเปนเหตปจจย

ใหทานคนพบคาตอบโดยแจมแจง ในขอสงสยเรองการปฏบตททานอาจจะตดของอย

และสาหรบบางทานทเขาใจคลาดเคลอน ปฏบตคลาดเคลอนไปบาง มาแตทแรก

กขอใหไดพบ ไดเขาใจในสงทถก และนาไปใชขยบปรบเปลยนใหตรงทางไดโดยเรว

สาหรบทานทไมเคยรอะไรมากอนเลย กถอเปนบญกศลทไดพบแผนทฉบบนแตแรก

------------------------------------------------------------------------------------------

คณะผจดพมพหนงสอเลมน ขอนอบนอมสกการะ

ตอ ตถาคต ผอรหนตสมมาสมพทธะ

และ ภกษสาวกในธรรมวนยน

ตงแตครงพทธกาล จนถงยคปจจบน

ทมสวนเกยวของในการสบทอดพทธวจน

คอ ธรรม และวนย ททรงประกาศไว บรสทธบรบรณดแลว

คณะศษยพระตถาคต

ผลเสยของการปลอยจต


๑๖ ตามด ไมตามไป

กอใหเกดอนสยทง ๓

ภกษทงหลาย !

เพราะอาศย ตา ดวย รปทงหลาย ดวย จงเกด จกขวญญาณ

การประจวบพรอมแหงธรรม ๓ ประการนน คอ ผสสะ;

เพราะมผสสะเปนปจจย...

เพราะอาศย ห ดวย เสยงทงหลาย ดวย จงเกดโสตวญญาณ



เพราะอาศย จมก ดวย กลนทงหลาย ดวย จงเกดฆานวญญาณ



เพราะอาศย ลน ดวย รสทงหลาย ดวย จงเกดชวหาวญญาณ



อนทรยสงวร ๑๗

เพราะอาศย กาย ดวย โผฏฐพพะทงหลาย ดวย จงเกดกายวญญาณ



เพราะอาศย ใจ ดวย ธรรมารมณทงหลาย ดวย จงเกดมโนวญญาณ


เพราะมผสสะเปนปจจย

จงเกดเวทนา อนเปนสขบาง เปนทกขบาง ไมใชทกขไมใชสขบาง.

บคคลนน

เมอ สขเวทนา ถกตองอย

ยอมเพลดเพลน ยอมพราสรรเสรญ เมาหมกอย;

อนสยคอราคะ ยอมตามนอน แกบคคลนน (ตสส ราคานสโย อนเสต)

เมอ ทกขเวทนา ถกตองอย

เขายอมเศราโศก ยอมระทมใจ ยอมคราครวญ

ยอมตอกราไห ยอมถงความหลงใหลอย;

อนสยคอปฏฆะ ยอมตามนอน (เพมความเคยชนให) แกบคคลนน.

๑๘ ตามด ไมตามไป

เมอ เวทนาอนไมใชทกขไมใชสข ถกตองอย

เขายอมไมรตามเปนจรง

ซงสมทยะ (เหตเกด) ของเวทนานนดวย

ซงอตถงคมะ (ความดบไมเหลอ) แหงเวทนานนดวย

ซงอสสาทะ (รสอรอย) ของเวทนานนดวย

ซงอาทนวะ (โทษ) ของเวทนานนดวย

ซงนสสรณะ (อบายเครองออกพนไป) ของเวทนานนดวย;

อนสยคออวชชา ยอมตามนอน (เพมความเคยชนให) แกบคคลนน.

บคคลนนหนอ

(สขาย เวทนาย ราคานสย อปปหาย)

ยงละราคานสย อนเกดจากสขเวทนาไมได;

(ทกขาย เวทนาย ปฏฆานสย อปปฏวโนเทตวา)

ยงบรรเทาปฏฆานสย อนเกดจากทกขเวทนาไมได;

(อทกขมสขาย เวทนาย อวชชานสย อสมหนตวา)

ยงถอนอวชชานสย อนเกดจากอทกขมสขเวทนาไมได;

อนทรยสงวร ๑๙

(อวชช อปปหาย วชช อนปปาเทตวา)

เมอยงละอวชชาไมได และยงทาวชชาใหเกดขนไมไดแลว,

(ทฏเว ธมเม ทกขสสนตกโร ภวสสตต)

เขาจกทาทสดแหงทกข ในทฏฐธรรม (รเหนไดเลย) นได นน;

(เนต าน วชชต ฯ)

ขอน ไมเปนฐานะทจกมได.

อปร. ม. ๑๔/๕๑๖/๘๒๒.

๒๐ ตามด ไมตามไป

ไมอาจทจะหลดพนไปจากทกข


ผใด เพลดเพลนอย ใน รป

ผนน เทากบเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข...

ผใด เพลดเพลนอย ใน เวทนา


ผใด เพลดเพลนอย ใน สญญา


ผใด เพลดเพลนอย ใน สงขารทงหลาย


ผใด เพลดเพลนอย ใน วญญาณ

ผนน เทากบเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข

อนทรยสงวร ๒๑

เรากลาววา

“ผใด เพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข

ผนน ยอมไมหลดพนไปไดจากทกข” ดงน.

ขนธ. ส. ๑๗/๓๙/๖๔.

๒๒ ตามด ไมตามไป

เพลนอยกบอายตนะ เทากบ เพลนอยในทกข


ผใด เพลดเพลนอย ใน จกษ

ผนน เทากบ เพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข...

ผใด เพลดเพลนอย ใน โสตะ


ผใด เพลดเพลนอย ใน ฆานะ


ผใด เพลดเพลนอย ใน ชวหา


ผใด เพลดเพลนอย ใน กายะ


ผใด เพลดเพลนอย ใน มนะ

ผนน เทากบ เพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข

อนทรยสงวร ๒๓


ผใด เพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข

ผนน ยอมไมหลดพนไปไดจากทกข ดงน.

สฬา. ส. ๑๘/๑๖/๑๙.

(ในพระสตรตอไป ไดตรสถงในกรณแหง อายตนะภายนอก ๖

ซงมขอความเหมอนในกรณแหงอายตนะภายใน ๖ ทกประการ

โดยลกษณะการตรสตรงน คอทรงตรสแยกเปนกรณ ๆ จนครบ

ซงผอานควรจะทาความเขาใจแยกไปตามกรณจนครบเชนกน

การทละไวดวย ... กเพอใหรวามขอความสรปทเหมอนกน)

๒๔ ตามด ไมตามไป

ลกษณะของการอยอยางมตณหาเปนเพอน

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ดวยเหตเพยงเทาไรหนอ

ภกษจงชอวา เปนผมการอยอยางมเพอนสอง พระเจาขา ?”

มคชาละ !

รปทงหลายอนจะพงเหนไดดวยจกษ

อนเปนรปทนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ มลกษณะนารก

เปนทเขาไปตงอาศยอยแหงความใคร เปนทตงแหงความกาหนดยอมใจ มอย.

ถาหากวาภกษยอมเพลดเพลน พราสรรเสรญ สยบมวเมา ซงรปนนไซร;

แกภกษผเพลดเพลน พราสรรเสรญ สยบมวเมา ซงรปนนอย นนแหละ,

นนท (ความเพลน) ยอมเกดขน

เมอ นนท มอย, สาราคะ (ความพอใจอยางยง) ยอมม;

เมอ สาราคะ มอย, สญโญคะ (ความผกจตตดกบอารมณ) ยอมม :

อนทรยสงวร ๒๕


ภกษผประกอบพรอมแลว ดวยการผกจตตดกบอารมณดวยอานาจแหงความเพลน

นนแล เราเรยกวา “ผมการอยอยางมเพอนสอง”

(ในกรณแหงเสยงทงหลายอนจะพงไดยนดดวยห,

กลนทงหลายอนจะพงดมดวยจมก,

รสทงหลายอนจะพงลมดวยลน,

โผฏฐพพะทงหลายอนจะพงสมผสดวยผวกาย,

และธรรมารมณทงหลายอนจะพงรแจงดวยใจ, กทรงตรสอยางเดยวกน).

มคชาละ ! ภกษผมการอยดวยอาการอยางน

แมจะสองเสพเสนาสนะอนเปนปาและปาชฏ ซงเงยบสงด มเสยงรบกวนนอย

มเสยงกกกองครกโครมนอย ปราศจากลมจากผวกายคน เปนททาการลบของมนษย

เปนทสมควรแกการหลกเรน เชนนแลว กตาม

ถงกระนน ภกษนนเรากยงคงเรยกวา ผมการอยอยางมเพอนสองอยนนเอง.

๒๖ ตามด ไมตามไป

ขอนนเพราะเหตไรเลา ? ขอนนเพราะเหตวา

ตณหานนแล เปนเพอนสองของภกษนน.

ตณหานน อนภกษนน ยงละไมไดแลว

เพราะเหตนน ภกษนนเราจงเรยกวา “ผมการอยอยางมเพอนสอง” ดงน.

“ขาแตพระองคผเจรญ ! ดวยเหตเพยงเทาไรหนอแล

ภกษจงชอวา เปนผมการอยอยางอยผเดยว พระเจาขา !”


รปทงหลายอนจะพงเหนไดดวยจกษ

อนเปนรปทนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ มลกษณะนารก

เปนทเขาไปตงอาศยอยแหงความใคร เปนทตงแหงความกาหนดยอมใจ มอย. ถาหากวาภกษยอมไมเพลดเพลน ไมพราสรรเสรญ ไมสยบมวเมา ซงรปนนไซร

แกภกษผไมเพลดเพลน ไมพราสรรเสรญ ไมสยบมวเมา ซงรปนน นนแหละ

นนท ยอมดบ เมอ นนท ไมมอย, สาราคะ ยอมไมม

เมอ สาราคะ ไมมอย, สญโญคะ ยอมไมม

อนทรยสงวร ๒๗


ภกษผไมประกอบพรอมแลว ดวยการผกจตตดกบอารมณดวยอานาจแหงความเพลน

นนแล เราเรยกวา “ผมการอยอยางอยผเดยว”

(ในกรณแหงเสยงทงหลายอนจะพงไดยนดดวยห,

กลนทงหลายอนจะพงดมดวยจมก,

รสทงหลายอนจะพงลมดวยลน,

โผฏฐพพะทงหลายอนจะพงสมผสดวยผวกาย,

และธรรมารมณทงหลายอนจะพงรแจงดวยใจ, กทรงตรสอยางเดยวกน)

มคชาละ ! ภกษผมการอยดวยอาการอยางน

แมอยในหมบาน อนเกลอนกลนไปดวยภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกาทงหลาย

ดวยพระราชา มหาอามาตยของพระราชาทงหลาย

ดวยเดยรถย สาวกของเดยรถยทงหลาย กตาม

ถงกระนน ภกษนนเรากเรยกวา ผมการอยอยางอยผเดยวโดยแท

๒๘ ตามด ไมตามไป

ขอนนเพราะเหตไรเลา ? ขอนนเพราะเหตวา

ตณหานนแล เปนเพอนสองของภกษนน;

ตณหานน อนภกษนน ละเสยไดแลว

เพราะเหตนน ภกษนนเราจงเรยกวา “ผมการอยอยางอยผเดยว” ดงน แล.

สฬา. ส. ๑๘/๔๓–๔๔/๖๖-๖๗.

อนทรยสงวร ๒๙

ไมอาจถงซง ความเจรญงอกงาม ไพบลย

ในธรรมวนย

ภกษทงหลาย ! คนเลยงโคทประกอบดวยความบกพรอง ๑๑ อยางเหลานแลว

ไมเหมาะทจะเลยงโคและทาฝงโคใหเจรญได. ความบกพรองนนคออะไรกนเลา ?

คอ คนเลยงโคในกรณน ... เปนผไมเขยไขขาง, เปนผไมปดแผล, ...

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ภกษผประกอบดวยองคคณ ๑๑ อยางเหลานแลว

ไมควรทจะถงความเจรญงอกงามไพบลย ในธรรมวนยน. องคคณนนคออะไรกนเลา ?

คอ ภกษในกรณน ... เปนผไมเขยไขขาง, เปนผไมปดแผล ...

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผไมเขยไขขาง เปนอยางไรกนเลา ?


ไมอดกลน (อธวาเสต)

ไมละ (น ปชหต)

ไมบรรเทา (น วโนเทต)

ไมทาใหสนสด (น พยนตกโรต)

ไมทาใหหมดสน (น อนภาวงคเมต)

๓๐ ตามด ไมตามไป

ซงความตรกเกยวดวยกาม (กามวตก) ทเกดขนแลว

ซงความตรกเกยวดวยความมงราย (พยาบาทวตก) ทเกดขนแลว

ซงความตรกเกยวดวยการเบยดเบยน (วหงสาวตก) ทเกดขนแลว

ซงบาปอกศลธรรมทงหลาย ทเกดขนแลว

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผไมเขยไขขาง เปนอยางนแล.

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผไมปดแผล เปนอยางไรกนเลา ?


เหนรปดวยตา, ฟงเสยงดวยห, ดมกลนดวยจมก,

ลมรสดวยลน, ถกตองโผฏฐพพะดวยกาย, รธรรมารมณดวยใจ,

แลวกมจตยดถอเอา ทงโดยลกษณะทเปนการรวบถอทงหมด (โดยนมต)

และ การถอเอาโดยการแยกเปนสวน ๆ (โดยอนพยญชนะ)

สงอนเปนอกศล คอ อภชฌาและโทมนส จะพงไหลไปตามผท

ไมสารวม ตา ห จมก ลน กาย ใจ เพราะการไมสารวมอนทรยใด เปนเหต

เธอไมปฏบตเพอปดกน อนทรยเหลานนไว

เธอไมรกษา และไมสารวม ตา ห จมก ลน กาย ใจ

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผไมปดแผล เปนอยางนแล. (ในทน ยกมาใหเหนเพยง ๒ จากทงหมด ๑๑ คณสมบต)

ม. ม. ๑๒/๔๑๐/๓๘๔-๕.

ตวอยางพทธวจน

ททรงตรสไมใหปลอยจต


๓๒ ตามด ไมตามไป

ละความเพลน จตหลดพน

สมมา ปสส นพพนทต

เมอเหนอยโดยถกตอง ยอมเบอหนาย

นนทกขยา ราคกขโย

เพราะความสนไปแหงนนท

จงมความสนไปแหงราคะ

ราคกขยา นนทกขโย

เพราะความสนไปแหงราคะ

จงมความสนไปแหงนนท

นนทราคกขยา จตต สวมตตนต วจจตต

เพราะความสนไปแหงนนทและราคะ

กลาวไดวา “จตหลดพนแลวดวยด” ดงน.

สฬา. ส. ๑๘/๑๗๙/๒๔๕-๖.

อนทรยสงวร ๓๓

ความพอใจ เปนเหตแหงทกข

“ทกขใด ๆ ทเกดขนแลวในอดต

ทกขทงหมดนน มฉนทะเปนมล มฉนทะเปนเหต

เพราะวา ฉนทะ (ความพอใจ) เปนมลเหตแหงทกข

ทกขใด ๆ อนจะเกดขนในอนาคต

ทกขทงหมดนน กมฉนทะเปนมล มฉนทะเปนเหต

เพราะวา ฉนทะ (ความพอใจ) เปนมลเหตแหงทกข

และทกขใด ๆ ทเกดขน ทกขทงหมดนน กมฉนทะเปนมล มฉนทะเปนเหต

เพราะวา ฉนทะ (ความพอใจ) เปนมลเหตแหงทกข”.

สฬา. ส. ๑๘/๔๐๓/๖๒๗.

(ในเนอความพระสตร ทรงชใหเหนถงเหตของทกขในปจจบน ซงกคอ ฉนทะ

เปนความรทเหนกนได แลวจงไดสรปใหเหนไปถงนยยะโดยอดตกบอนาคต)

๓๔ ตามด ไมตามไป

เมอคดถงสงใด แสดงวาพอใจในสงนน


ถาบคคลยอมคดถงสงใดอย (เจเตต)

ยอมดารถงสงใดอย (ปกปเปต)

และยอมมจตฝงลงไปในสงใดอย (อนเสต)

สงนนยอมเปนอารมณเพอการตงอยแหงวญญาณ.

เมออารมณ มอย,

ความตงขนเฉพาะแหงวญญาณ ยอมม;

เมอวญญาณนน ตงขนเฉพาะ เจรญงอกงามแลว,

ความเกดขนแหงภพใหมตอไป ยอมม;

เมอความเกดขนแหงภพใหมตอไป ม,

ชาตชรา มรณะ โสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย จงเกดขนครบถวนตอไป :

ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน.

นทาน. ส. ๑๖/๗๘/๑๔๕.

อนทรยสงวร ๓๕

ภพแมชวขณะดดนวมอกยงนารงเกยจ


คถ แมนดเดยว กเปนของมกลนเหมน ฉนใด,


สงทเรยกวา ภพ กฉนนนเหมอนกน,

แมมประมาณนอยชวลดนวมอเดยว กไมมคณอะไรทพอจะกลาวได.

เอก. อ. ๒๐/๔๖/๒๐๓.

(พระสตรตอไป ทรงตรสถง มตร นาลาย หนอง โลหต ดวยขอความเดยวกน)

อนทรยสงวร ๓๗

ตณหา คอ “เชอแหงการเกด”

วจฉะ ! เรายอมบญญตความบงเกดขน

สาหรบสตวผทยงมอปาทานอย (สอปาทานสส)

ไมใชสาหรบสตวผทไมมอปาทาน

วจฉะ ! เปรยบเหมอน ไฟทมเชอ ยอมโพลงขนได (อคค สอปาทาโน ชลต)

ทไมมเชอ กโพลงขนไมได

อปมานฉนใด อปไมยกฉนนน

วจฉะ ! เรายอมบญญตความบงเกดขน

สาหรบสตวผทยงมอปาทานอย

ไมใชสาหรบสตวผทไมมอปาทาน

๓๘ ตามด ไมตามไป

“พระโคดมผเจรญ ! ถาสมยใด เปลวไฟ ถกลมพดหลดปลวไปไกล,

สมยนน พระโคดมยอมบญญตซงอะไรวาเปนเชอแกเปลวไฟนน ถาถอวามนยงมเชออย ?”

วจฉะ ! สมยใด เปลวไฟ ถกลมพดหลดปลวไปไกล

เรายอมบญญตเปลวไฟนน วา มลมนนแหละเปนเชอ

วจฉะ ! เพราะวา สมยนน ลมยอมเปนเชอของเปลวไฟนน.

“พระโคดมผเจรญ ! ถาสมยใด สตวทอดทงกายน และยงไมบงเกดขนดวยกายอน,

สมยนนพระโคดม ยอมบญญต ซงอะไร วาเปนเชอแกสตวนน ถาถอวา มนยงมเชออย ?”

วจฉะ ! สมยใด สตวทอดทงกายน และยงไมบงเกดขนดวยกายอน

เรากลาว สตวน วา มตณหานนแหละเปนเชอ

เพราะวา สมยนน ตณหายอมเปนเชอของสตวนน แล.

สฬา. ส. ๑๘/๔๘๕/๘๐๐.

อนทรยสงวร ๓๙

เมอมความพอใจ ยอมมตณหา


เปรยบเหมอนไฟกองใหญ พงลกโพลงดวยไมสบเลมเกวยนบาง

ยสบเลมเกวยนบาง สามสบเลมเกวยนบาง สสบเลมเกวยนบาง.

บรษพงเตมหญาแหงบาง มลโคแหงบาง ไมแหงบาง

ลงไปในกองไฟนน ตลอดเวลาทควรเตม อยเปนระยะ ๆ.

ภกษทงหลาย ! ดวยอาการ อยางนแล ไฟกองใหญ

ซงม เครองหลอเลยง อยางนน

ม เชอเพลง อยางนน

กจะพงลกโพลง ตลอดกาลยาวนาน

ขอนฉนใด ภกษทงหลาย ! เมอภกษเปนผ

มปกต เหนโดยความเปนอสสาทะ (นารกนายนด)

ใน อปาทานยธรรม (ธรรมทงหลายอนเปนทตงแหงอปาทาน) อย

ตณหายอมเจรญ อยางทวถง

๔๐ ตามด ไมตามไป

เพราะมตณหาเปนปจจย จงมอปาทาน

เพราะมอปาทานเปนปจจย จงมภพ

เพราะมภพเปนปจจย จงมชาต

เพราะมชาตเปนปจจย

ชรามรณะโสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย จงเกดขนครบถวน


นทาน. ส. ๑๖/๑๐๒/๑๙๖-๑๙๗.

อนทรยสงวร ๔๑

ตณหา คอ เครองนาไปสภพใหม อนเปนเหตเกดทกข


ถาบคคลยอมคด ถงสงใดอย (เจเตต)

ยอมดาร ถงสงใดอย (ปกปเปต)

และยอมมใจฝงลงไป ในสงใดอย (อนเสต)

(อารมมณเมต โหต ว าณสส ตยา)

สงนนยอมเปนอารมณเพอการตงอยแหงวญญาณ

(อารมมเณ สต ปตฏา ว าณสส โหต)

เมออารมณ มอย, ความตงขนเฉพาะแหงวญญาณยอมม

(ตสม ปตฏ เต ว าเณ วรเฬห นต โหต)

เมอวญญาณนน ตงขนเฉพาะ เจรญงอกงามแลว, ยอมมการนอมไป

(นตยา สต อาคตคต โหต)

เมอมการนอมไป, ยอมมการไปการมา

(อาคตคตยา สต จตปปาโต โหต)

เมอมการไปการมา, ยอมมการเคลอนการบงเกด

๔๒ ตามด ไมตามไป

เมอมการเคลอนการบงเกด, ชาตชรามรณะ โสกะปรเทวะ ฯ จงเกดขนครบถวน



ถาบคคลยอมไมคดถงสงใด

ยอมไมดารถง สงใด

แตเขายงมใจปกลงไปในสงใดอย

สงนนยอมเปนอารมณเพอการตงอยแหงวญญาณ.

เมออารมณ มอย, ความตงขนเฉพาะแหงวญญาณยอมม

เมอวญญาณนน ตงขนเฉพาะ เจรญงอกงามแลว, ยอมมการนอมไป

เมอมการนอมไป, ยอมมการไปการมา

เมอมการไปการมา, ยอมมการเคลอนการบงเกด

เมอมการเคลอนการบงเกด, ชาตชรามรณะ โสกะปรเทวะ ฯ จงเกดขนครบถวน


นทาน. ส. ๑๖/๖๘๐/๑๔๙.

อนทรยสงวร ๔๓

สนความอยาก กสนทกข

นสสตสส จลต

ความหวนไหว ยอมม แกบคคลผอนตณหาและทฏฐอาศยแลว

อนสสตสส จลต นตถ;

ความหวนไหว ยอมไมม แกบคคลผอนตณหาและทฏฐไมอาศยแลว

จลเต อสต ปสสทธ;

เมอความหวนไหว ไมม, ปสสทธ ยอมม

ปสสทธยา สต นต น โหต;

เมอปสสทธ ม, ความนอมไป ยอมไมม

นตยา อสต อาคตคต น โหต;

เมอความนอมไป ไมม, การไปและการมา ยอมไมม

อาคตคตยา อสต จตปปาโต น โหต;

เมอการไปการมา ไมม, การเคลอนและการบงเกด ยอมไมม

๔๔ ตามด ไมตามไป

จตปปาเต อสต เนวธ น หร น อภยมนตเร:

เมอการเคลอนและการบงเกดไมม,

อะไร ๆ กไมมในโลกน ไมมในโลกอน ไมมในระหวางแหงโลกทงสอง

เอเสวนโต ทกขสส

นนแหละ คอทสดแหงทกขละ.

อ. ข. ๒๕/๒๐๘/๑๖๑.

อนทรยสงวร ๔๕

มความเพลน คอมอปาทาน

ผมอปาทานยอมไมปรนพพาน


ภกษนนยอมเพลดเพลน ยอมพราสรรเสรญ ยอมเมาหมกอย ซงรป.

เมอภกษนนเพลดเพลน พราสรรเสรญ เมาหมกอย ซงรป,

ความเพลน (นนท) ยอมเกดขน

ความเพลนใด ในรป, ความเพลนนนคออปาทาน...


ภกษนนยอมเพลดเพลน ยอมพราสรรเสรญ ยอมเมาหมกอย ซงเวทนา.

เมอภกษนนเพลดเพลน พราสรรเสรญ เมาหมกอย ซงเวทนา,


ความเพลนใด ในเวทนา, ความเพลนนนคออปาทาน...

๔๖ ตามด ไมตามไป


ภกษนนยอมเพลดเพลน ยอมพราสรรเสรญ ยอมเมาหมกอย ซงสญญา.

เมอภกษนนเพลดเพลน พราสรรเสรญ เมาหมกอย ซงสญญา


ความเพลนใด ในสญญา, ความเพลนนนคออปาทาน...


ภกษนนยอมเพลดเพลน ยอมพราสรรเสรญ ยอมเมาหมกอย ซงสงขาร.

เมอภกษนนเพลดเพลน พราสรรเสรญ เมาหมกอย ซงสงขาร


ความเพลนใด ในสงขาร, ความเพลนนนคออปาทาน...


ภกษนนยอมเพลดเพลน ยอมพราสรรเสรญ ยอมเมาหมกอย ซงวญญาณ.

เมอภกษนนเพลดเพลน พราสรรเสรญ เมาหมกอย ซงวญญาณ

ความเพลน (นนท) ยอมเกดขน.

ความเพลนใด ในวญญาณ, ความเพลนนนคออปาทาน

อนทรยสงวร ๔๗

เพราะอปาทานของภกษนนเปนปจจย จงมภพ

เพราะมภพเปนปจจย จงมชาต

เพราะมชาตเปนปจจย ชาตชรามรณะ โสกะปรเทวะ ฯ จงเกดขนครบถวน

ความเกดขนแหงกองทกขทงสนน ยอมมดวยอาการอยางน.

ขนธ. ส. ๑๗/๑๘/๒๘.

อนทรยสงวร ๔๙

ในอรยมรรคมองค ๘

ภกษทงหลาย ! สมมาสงกปปะ เปนอยางไรเลา ?

(เนกขมมสงกปโป) ความดารในการออกจากกาม

(อพยาปาทสงกปโป) ความดารในการไมมงราย

(อวหสาสงกปโป) ความดารในการไมเบยดเบยน

ภกษทงหลาย ! อนนเรากลาววา สมมาสงกปปะ.

๕๐ ตามด ไมตามไป

ภกษทงหลาย ! สมมาวายามะ เปนอยางไรเลา ?


ยอมทาความพอใจใหเกดขน ยอมพยายาม ปรารภความเพยร ประคองจต ตงจตไว

เพอจะยงอกศลธรรมอนเปนบาปทยงไมเกด ไมใหเกดขน


เพอละอกศลอนเปนบาป ทเกดขนแลว


เพอจะยงกศลธรรมทยงไมเกด ใหเกดขน


เพอความตงอย ความไมเลอะเลอน ความงอกงามยงขน ความไพบลย

ความเจรญ ความเตมรอบ แหงกศลธรรมทเกดขนแลว.

ภกษทงหลาย ! อนนเรากลาววา สมมาวายามะ.

มหา. ท ๑๐/๓๘๔/๒๙๙.

อนทรยสงวร ๕๑

ทรงตรสวา “เปนเรองเรงดวนทตองเรงกระทา”

ภกษทงหลาย ! ถาภกษไมเปนผฉลาดในวาระจตของผอนไซร เมอเปนเชนนน

เธอพงทาความสาเหนยกวา “เราจกเปนผฉลาดในวาระจตแหงตน” ดงนเถด.

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผฉลาดในวาระจตแหงตน เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนชายหนมหญงสาว ทชอบแตงตว

สองดเงาหนาของตนทแวนสองหนา หรอทภาชนะนาอนบรสทธหมดจดใสสะอาด

ถาเหนธ ลหรอตอมทหนา กพยายามนาธ ลหรอตอมนนออกเสย

ถาไมเหนธลหรอตอม กยนดพอใจวา เปนลาภหนอ บรสทธดแลวหนอ ขอนฉนใด

ภกษทงหลาย ! การพจารณาของภกษ กฉนนนเหมอนกน คอ

จะมอปการะมากในกศลธรรมทงหลายในเมอเธอพจารณาวา

๕๒ ตามด ไมตามไป

“เรามชวตอยโดยมาก โดยมอภชฌา หรอไมมอภชฌา

เรามชวตอยโดยมาก โดยมจตพยาบาท หรอไมมจตพยาบาท

เรามชวตอยโดยมาก โดยมถนมทธะกลมรมอย หรอปราศจากถนมทธะ

เรามชวตอยโดยมาก โดยมความฟงซาน หรอไมฟงซาน

เรามชวตอยโดยมาก โดยมวจกจฉา หรอหมดวจกจฉา

เรามชวตอยโดยมาก โดยเปนผมกโกรธ หรอไมมกโกรธ

เรามชวตอยโดยมาก โดยมจตเศราหมอง หรอไมมจตเศราหมอง

เรามชวตอยโดยมาก โดยมกายอนเครยดครดในการปฏบตธรรม หรอมกายไมเครยดครด

เรามชวตอยโดยมาก โดยเปนผเกยจคราน หรอเปนผปรารภความเพยร

เรามชวตอยโดยมาก โดยมจตตงมน หรอไมมจตตงมน” ดงน

ภกษทงหลาย ! ถาภกษพจารณาอย รสกวา “เราอยโดยมาก โดยความเปนผมากดวยอภชฌา มจตพยาบาท

ถนมทธะกลมรม ฟงซาน มวจกจฉา มกโกรธ มจตเศราหมอง

มกายเครยดครด เกยจคราน มจตไมตงมน” ดงนแลว

อนทรยสงวร ๕๓

ภกษนน พงกระทาซงฉนทะ (ความพอใจ) วายามะ (ความพยายาม)

อสสาหะ อสโสฬห (ความขมกเขมน) อปปฏวาน (ความไมถอยหลง)

สตและสมปชญญะ อยางแรงกลา

เพอละเสยซงธรรมอนเปนบาปอกศลเหลานน

เชนเดยวกบ บคคลผมเสอผาหรอศรษะอนไฟลกโพลงแลว จะพงกระทา

ฉนทะ วายามะ อสสาหะ อสโสฬห อปปฏวาน สตและสมปชญญะอนแรงกลา

เพอจะดบไฟทเสอผาหรอทศรษะนนเสย, ฉนใดกฉนนน.

ภกษทงหลาย ! ถาภกษพจารณาอย รสกวา

“เราอยโดยมาก โดยความเปนผไมมอภชฌา ไมมจตพยาบาท

ไมถนมทธะกลมรม ไมฟงซาน หมดวจกจฉา ไมมกโกรธ มจตไมเศราหมอง

มกายไมเครยดครด ปรารภความเพยร มจตตงมน” ดงนแลว

ภกษนน พงตงอยในกศลธรรมเหลานนแหละ

แลวประกอบโยคกรรม เพอความสนอาสวะทงหลายใหยงขนไป.

ทสก. อ. ๒๔/๙๗/๕๑.

๕๔ ตามด ไมตามไป

ตองเพยรละความเพลนในทกๆ อรยาบถ

ภกษทงหลาย ! เมอภกษกาลงเดนอย

ถาเกดครนคดดวยความครนคดในกาม (กามวตก)

หรอ ครนคดดวยความครนคดในทางเดอดแคน (พยาบาทวตก)

หรอ ครนคดดวยความครนคดในทางทาผอนใหลาบากเปลา ๆ (วหงสาวตก) ขนมา

และภกษก ไมรบเอาความครนคดนนไว

สละทงไป ถายถอนออก ทาใหสนสดลงไปจนไมมเหลอ

ภกษทเปนเชนน แมกาลงเดนอย กเรยกวา เปนผทาความเพยรเผากเลส

รสกกลวตอสงลามก เปนคนปรารภความเพยร อทศตนในการเผากเลส อยเนองนจ.

ภกษทงหลาย ! เมอภกษกาลงยนอย

ถาเกดครนคดดวยความครนคดในกาม

หรอ ครนคดดวยความครนคดในทางเดอดแคน

หรอ ครนคดดวยความครนคดในทางทาผอนใหลาบากเปลา ๆ ขนมา



ภกษทเปนเชนน แมกาลงยนอย กเรยกวา เปนผทาความเพยรเผากเลส

รสกกลวตอสงลามก เปนคนปรารภความเพยร อทศตนในการเผากเลสอยเนองนจ.

อนทรยสงวร ๕๕

ภกษทงหลาย ! เมอภกษกาลงนงอย






ภกษทเปนเชนน แมกาลงนงอย กเรยกวา เปนผทาความเพยรเผากเลส

รสกกลวตอสงลามก เปนคนปรารภความเพยร อทศตนในการเผากเลสอยเนองนจ.

ภกษทงหลาย ! เมอภกษกาลงนอนอย






ภกษทเปนเชนน แมกาลงนอนอย กเรยกวา เปนผทาความเพยรเผากเลส

รสกกลวตอสงลามก เปนคนปรารภความเพยร อทศตนในการเผากเลสอยเนองนจแล.

จตกก. อ. ๒๑/๑๗/๑๑.

๕๖ ตามด ไมตามไป

ความเพยร ๔ ประเภท (นยท ๑)


ปธานสอยางเหลาน มอย. สอยาง อยางไรเลา ? สอยาง คอ

สงวรปธาน (เพยรระวง), ปหานปธาน (เพยรละ)

ภาวนาปธาน (เพยรบาเพญ), อนรกขนาปธาน (เพยรตามรกษาไว)

ภกษทงหลาย ! สงวรปธาน เปนอยางไรเลา ?



เพอจะยงอกศลธรรมอนเปนบาปทยงไมเกด ไมใหเกดขน

ภกษทงหลาย ! นเรยกวา สงวรปธาน.

ภกษทงหลาย ! ปหานปธาน เปนอยางไรเลา ?



เพอจะละอกศลธรรมอนเปนบาปทบงเกดขนแลว

ภกษทงหลาย ! นเรยกวา ปหานปธาน.

อนทรยสงวร ๕๗

ภกษทงหลาย ! ภาวนาปธาน เปนอยางไรเลา ?



เพอยงกศลธรรมทงหลายทยงไมเกด ใหเกดขน

ภกษทงหลาย ! นเรยกวา ภาวนาปธาน.

ภกษทงหลาย ! อนรกขนาปธาน เปนอยางไรเลา ?



เพอความตงอย ความไมเลอะเลอน ความงอกงามยงขน ความไพบลย

ความเจรญ ความเตมรอบ แหงกศลธรรมทงหลายทบงเกดขนแลว

ภกษทงหลาย ! นเรยกวา อนรกขนาปธาน.

ภกษทงหลาย ! เหลานแล ปธานสอยาง

จตกก. อ. ๒๑/๙๖/๖๙.

๕๘ ตามด ไมตามไป

ความเพยร ๔ ประเภท (นยท ๒)

ภกษทงหลาย ! ปธานสอยางเหลาน มอย. สอยาง อยางไรเลา ? สอยาง คอ

สงวรปธาน ปหานปธาน ภาวนาปธาน อนรกขนาปธาน.

ภกษทงหลาย ! สงวรปธาน เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เหนรปดวยตาแลว

ไมเปนผถอเอาในลกษณะทเปนการรวบถอเอาทงหมด

ไมเปนผถอเอาในลกษณะทเปนการถอเอาโดยแยกเปนสวน ๆ

อกศลธรรมอนเปนบาป คอ อภชฌาและโทมนส

จะพงไหลไปตามบคคลผไมสารวมอยซงอนทรยอนเปนตนเหตคอตา ใด,

เธอยอมปฏบตเพอสารวมซงอนทรยนน

ยอมรกษาอนทรยคอตา ยอมถงการสารวมในอนทรยคอตา

(ในกรณแหงอนทรยคอห อนทรยคอจมก อนทรยคอลน

อนทรยคอกาย อนทรยคอใจ กมขอความทไดตรสไวทานองเดยวกน)

ภกษทงหลาย ! นเรากลาววา สงวรปธาน.

อนทรยสงวร ๕๙

ภกษทงหลาย ! ปหานปธาน เปนอยางไรเลา ?


ไมรบเอาไว สละทงไป ถายถอนออก ทาใหสนสดเสย ทาใหถงความไมม

ซงกามวตก ทเกดขนแลว...

ซงพยาบาทวตก ทเกดขนแลว...

ซงวหงสาวตก ทเกดขนแลว...

ซงอกศลธรรมอนเปนบาปทงหลาย ทบงเกดขนแลว ๆ

ภกษทงหลาย ! นเรากลาววา ปหานปธาน.

ภกษทงหลาย ! ภาวนาปธาน เปนอยางไรเลา ?


ยอมเจรญซง สตสมโพชฌงค...ซงธมมวจยสมโพชฌงค...ซงวรยสมโพชฌงค...

ซงปตสมโพชฌงค...ซงสมาธสมโพชฌงค ซงอเบกขาสมโพชฌงค อน

(แตละอยาง )ๆ อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปเพอโวสสคคะ

ภกษทงหลาย ! นเรากลาววา ภาวนาปธาน.

๖๐ ตามด ไมตามไป

ภกษทงหลาย ! อนรกขนาปธาน เปนอยางไรเลา ?


ยอมตามรกษาซงสมาธนมตอนเจรญ ทเกดขนแลว คอ

อฏฐกสญญา ปฬวกสญญา วนลกสญญา

วปพพกสญญา วจฉทกสญญา อทธมาตกสญญา

ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา อนรกขนาปธาน.

ภกษทงหลาย ! ปธานสอยางเหลาน แล.

จตกก. อ. ๒๑/๒๐/๑๔.

จตทเพลนกบอารมณ

ละไดดวยการมอนทรยสงวร

(การสารวมอนทรย)

๖๒ ตามด ไมตามไป

เมอมสต ความเพลนยอมดบ


ภกษนน เหนรปดวยตาแลว

ยอมไมกาหนดยนด ในรป อนมลกษณะเปนทตงแหงความรก

ยอมไมขดเคอง ในรป อนมลกษณะเปนทตงแหงความเกลยดชง...

ภกษนน ไดยนเสยงดวยหแลว

ยอมไมกาหนดยนด ในเสยง อนมลกษณะเปนทตงแหงความรก

ยอมไมขดเคอง ในเสยง อนมลกษณะเปนทตงแหงความเกลยดชง...

ภกษนน รสกกลนดวยจมกแลว

ยอมไมกาหนดยนด ในกลน อนมลกษณะเปนทตงแหงความรก

ยอมไมขดเคอง ในกลน อนมลกษณะเปนทตงแหงความเกลยดชง...

อนทรยสงวร ๖๓

ภกษนน ลมรสดวยลนแลว

ยอมไมกาหนดยนด ในรส อนมลกษณะเปนทตงแหงความรก

ยอมไมขดเคอง ในรส อนมลกษณะเปนทตงแหงความเกลยดชง...

ภกษนน ถกตองสมผสดวยกายแลว

ยอมไมกาหนดยนด ในสมผสทางกาย อนมลกษณะเปนทตงแหงความรก

ยอมไมขดเคอง ในสมผสทางกาย อนมลกษณะเปนทตงแหงความเกลยดชง...

ภกษนน รแจงธรรมารมณดวยใจแลว

ยอมไมกาหนดยนด ในธรรมารมณ อนมลกษณะเปนทตงแหงความรก

ยอมไมขดเคอง ในธรรมมารมณ อนมลกษณะเปนทตงแหงความเกลยดชง

เปนผอยดวยสตเปนไปในกายอนตนเขาไปตงไวแลว

มจตหาประมาณมไดดวย

ยอมรชดตามทเปนจรงซงเจโตวมตต ปญญาวมตต

อนเปนทดบโดยไมเหลอแหงธรรมอนเปนบาปอกศลทงหลายดวย

๖๔ ตามด ไมตามไป

ภกษนน เปนผละเสยไดแลว ซงความยนด และความยนรายอยางนแลว

เสวยเวทนาใด ๆ อนเปนสขกตาม เปนทกขกตาม มใชทกขมใชสขกตาม

ยอมไมเพลดเพลน ไมพราสรรเสรญ ไมเมาหมกอยในเวทนานน ๆ

เมอภกษนน ไมเพลดเพลน ไมพราสรรเสรญ ไมเมาหมกอย ในเวทนานน ๆ

นนท (ความเพลน) ในเวทนาทงหลายเหลานน ยอมดบไป

เพราะความดบแหงนนทของภกษนน จงมความดบแหงอปาทาน

เพราะมความดบแหงอปาทาน จงมความดบแหงภพ

เพราะมความดบแหงภพ จงมความดบแหงชาต

เพราะมความดบแหงชาตนนแล ชาตชรามรณะ โสกะปรเทวะฯ จงดบสน

ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน.

ม. ม. ๑๒/๔๙๔/๔๕๘.

อนทรยสงวร ๖๕

กายคตาสต มความสาคญตออนทรยสงวร

ลกษณะของผไมตงจตในกายคตาสต

(จตทไมมเสาหลก)


เปรยบเหมอนบรษจบสตวหกชนด อนมทอยอาศยตางกน

มทเทยวหากนตางกน มาผกรวมกนดวยเชอกอนมนคง

คอ เขาจบง มาผกดวยเชอกเหนยวเสนหนง,

จบจระเข...จบนก...จบสนขบาน...จบสนขจงจอก...

จบลง มาผกดวยเชอกเหนยวเสนหนง ๆ

แลวผกรวมเขาดวยกน เปนปมเดยวในทามกลาง ปลอยแลว.


ครงนน สตวเหลานนทงหกชนด มทอาศยและทเทยวตาง ๆ กน

กยอแยงฉดดงกนเพอจะไปสทอาศยทเทยวของตน ๆ :

งจะเขาจอมปลวก, จระเขจะลงนา, นกจะบนขนไปในอากาศ,

สนขจะเขาบาน, สนขจงจอกจะไปปาชา, ลงกจะไปปา.

๖๖ ตามด ไมตามไป

ครนเหนอยลากนทงหกสตวแลว สตวใดมกาลงกวา

สตวนอกนนกตองถกลากตดตามไป ตามอานาจของสตวนน

ขอนฉนใด ภกษทงหลาย !

ภกษใดไมอบรมทาใหมากในกายคตาสตแลว

ตา กจะฉดเอาภกษนนไปหารปทนาพอใจ

รปทไมนาพอใจกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

ห กจะฉดเอาภกษนนไปหาเสยงทนาฟง

เสยงทไมนาฟงกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

จมก กจะฉดเอาภกษนนไปหากลนทนาสดดม

กลนทไมนาสดดมกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

ลน กจะฉดเอาภกษนนไปหารสทชอบใจ

รสทไมชอบใจกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

กาย กจะฉดเอาภกษนนไปหาสมผสทยวยวนใจ

สมผสทไมยวยวนใจกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

และใจ กจะฉดเอาภกษนนไปหาธรรมารมณทถกใจ

ธรรมารมณทไมถกใจกกลายเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

ขอนกฉนนนเหมอนกน

อนทรยสงวร ๖๗

ลกษณะของผตงจตในกายคตาสต

(จตทมเสาหลกมนคง)


เปรยบเหมอนบรษจบสตวหกชนด อนมทอยอาศยตางกน

มทเทยวหากนตางกน มาผกรวมกนดวยเชอกอนมนคง

คอ เขาจบงมาผกดวยเชอกเหนยวเสนหนง

จบจรเข... จบนก... จบสนขบาน...จบสนขจงจอก...

และ จบลงมาผกดวยเชอกเหนยวเสนหนง ๆ

ครนแลว นาไปผกไวกบเสาเขอน หรอเสาหลกอกตอหนง


ครงนน สตวทงหกชนดเหลานน มทอาศยและทเทยวตาง ๆ กน

กยอแยงฉดดงกน เพอจะไปสทอาศยทเทยวของตน ๆ

งจะเขาจอมปลวก จระเขจะลงนา นกจะบนขนไปในอากาศ

สนขจะเขาบาน สนขจงจอกจะไปปาชา ลงกจะไปปา

๖๘ ตามด ไมตามไป


ในกาลใดแล ความเปนไปภายในของสตวทงหกชนดเหลานน

มแตความเมอยลาแลว ในกาลนน มนทงหลายกจะพงเขาไป

ยนเจา นงเจา นอนเจา อยขางเสาเขอนหรอเสาหลกนนเอง

ขอนฉนใด ภกษทงหลาย !

ภกษใดไดอบรมทาใหมากในกายคตาสตแลว

ตา กจะไมฉดเอาภกษนนไปหารปทนาพอใจ

รปทไมนาพอใจ กไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

ห กจะไมฉดเอาภกษนนไปหาเสยงทนาฟง

เสยงทไมนาฟง กไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

จมก กจะไมฉดเอาภกษนนไปหากลนทนาสดดม

กลนทไมนาสดดม กไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

ลน กจะไมฉดเอาภกษนนไปหารสทชอบใจ

รสทไมชอบใจ กไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

กาย กจะไมฉดเอาภกษนนไปหาสมผสทยวยวนใจ

สมผสทไมยวยวนใจกไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

และใจ กจะไมฉดเอาภกษนนไปหาธรรมารมณทถกใจ

อนทรยสงวร ๖๙

ธรรมารมณทไมถกใจกไมเปนสงทเธอรสกอดอดขยะแขยง

ขอนกฉนนนเหมอนกน. ภกษทงหลาย !

คาวา “เสาเขอน หรอเสาหลก” น เปนคาเรยกแทนชอแหง กายคตาสต

ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนน ในเรองน พวกเธอทงหลายพงสาเหนยกใจไววา

“กายคตาสตของเราทงหลาย จกเปนสงทเราอบรม กระทาใหมาก

กระทาใหเปนยานเครองนาไป กระทาใหเปนของทอาศยได

เพยรตงไวเนอง ๆ เพยรเสรมสรางโดยรอบคอบ เพยรปรารภสมาเสมอดวยด” ดงน.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลาย พงสาเหนยกใจไวดวยอาการอยางนแล.

สฬา. ส. ๑๘/๒๔๖,๒๔๘/๓๔๘, ๓๕๐.

๗๐ ตามด ไมตามไป

อนทรยสงวร ปดกนการเกดขนแหงบาปอกศล


เรองเคยมมาแตกอน เตาตวหนงเทยวหากนตามรมลาธารในตอนเยน

สนขจงจอกตวหนง กเทยวหากนตามรมลาธารในตอนเยนเชนเดยวกน.

เตาตวนไดเหนสนขจงจอกซงเทยวหากนแตไกล,

ครนแลว จงหดอวยวะทงหลาย มศรษะเปนทหา

เขาในกระดองของตนเสย เปนผขวนขวายนอยนงอย.

แมสนขจงจอกกไดเหนเตาตวทเทยวหากนนนแตไกลเหมอนกน,

ครนแลว จงเดนตรงเขาไปทเตา คอยชองอยวา

“เมอไรหนอ เตาจกโผลอวยวะสวนใดสวนหนงออก

ในบรรดาอวยวะทงหลาย มศรษะเปนทหา

แลวจกกดอวยวะสวนนนคราเอาออกมากนเสย” ดงน.

ภกษทงหลาย ! ตลอดเวลาทเตาไมโผลอวยวะออกมา

สนขจงจอกกไมไดโอกาส ตองหลกไปเอง;

อนทรยสงวร ๗๑

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน;

มารผใจบาป กคอยชอง ตอพวกเธอทงหลายตดตอไมขาดระยะอยเหมอนกนวา

“ถาอยางไร เราคงไดชอง ไมทางตา กทางห หรอทางจมก

หรอทางลน หรอทางกาย หรอทางใจ”, ดงน.

ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนน ในเรองน

พวกเธอทงหลาย จงเปนผคมครองทวารในอนทรยทงหลายอยเถด;

ไดเหนรปดวยตา, ไดฟงเสยงดวยห, ไดดมกลนดวยจมก,

ไดลมรสดวยลน, ไดสมผสโผฏฐพพะดวยกาย, หรอไดรธรรมารมณดวยใจแลว

จงอยาไดถอเอาโดยลกษณะทเปนการรวบถอทงหมด,

อยาไดถอเอาโดยลกษณะทเปนการแยกถอเปนสวน ๆ เลย,

สงทเปนบาปอกศลคอ อภชฌาและโทมนส จะพงไหลไปตามบคคล

ผไมสารวม ตา ห จมกลน กาย ใจ เพราะการไมสารวมอนทรยเหลาใดเปนเหต.

พวกเธอทงหลายจงปฏบตเพอการปดกนอนทรยนนไว,

พวกเธอทงหลายจงรกษา และถงความสารวม ตา ห จมก ลน กาย ใจ เถด.

๗๒ ตามด ไมตามไป


ในกาลใด พวกเธอทงหลาย จกเปนผคมครองทวารในอนทรยทงหลายอย;

ในกาลนน มารผใจบาป จกไมไดชองแมจากพวกเธอทงหลาย และจกตองหลกไปเอง,

เหมอนสนขจงจอกไมไดชองจากเตากหลกไปเอง ฉะนน.

“เตา หดอวยวะไวในกระดอง ฉนใด,

ภกษ พงตงมโนวตก (ความตรตรกทางใจ) ไวในกระดอง ฉนนน.

เปนผทตณหาและทฏฐไมองอาศยได,

ไมเบยดเบยนผอน,

ไมกลาวรายตอใครทงหมด,

เปนผดบสนทแลว” ดงนแล.

สฬา. ส. ๑๘/๒๒๒/๓๒๐.

ความสาคญแหงอนทรยสงวร

๗๔ ตามด ไมตามไป

อนทรยสงวร เปนเหตใหไดมาซงวมตตญาณทสสนะ


เปรยบเหมอนตนไม เมอสมบรณดวยกง และใบแลว สะเกดเปลอกนอก กบรบรณ;

เปลอกชนใน กบรบรณ; กระพ กบรบรณ; แกน กบรบรณ นฉนใด;


เมออนทรยสงวร มอย, ศล กถงพรอมดวยอปนสย;

เมอ ศล มอย, สมมาสมาธ กถงพรอมดวยอปนสย;

เมอ สมมาสมาธ มอย, ยถาภตญาณทสสนะ กถงพรอมดวยอปนสย;

เมอ ยถาภตญาณทสนะ มอย, นพพทาวราคะ กถงพรอมดวยอปนสย;

เมอ นพพทาวราคะ มอย วมตตญาณทสสนะ กถงพรอมดวยอปนสย;

ฉนนน เหมอนกนแล.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๐๒/๓๒๑.

อนทรยสงวร ๗๕

ผไมสารวมอนทรยคอผประมาท

ผสารวมอนทรยคอผไมประมาท

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผมปกตอยดวยความประมาท เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! เมอภกษไมสารวมระวง ซงอนทรยคอตาอย

จตยอมเกลอกกลวในรปทงหลายอนเปนวสยแหงการร สกดวยตา;

เมอภกษนนมจตเกลอกกลวแลว ปราโมทย ยอมไมม;

เมอ ปราโมทย ไมม, ปต กไมม;

เมอ ปต ไมม, ปสสทธ กไมม;

เมอ ปสสทธ ไมม, ภกษนนยอมอยเปนทกข;

เมอ มทกข, จตยอมไมตงมน;

เมอ จตไมตงมน, ธรรมทงหลายยอมไมปรากฏ;

เพราะธรรมทงหลายไมปรากฏ

ภกษนน ยอมถงซงการถกนบวาเปนผมปกตอยดวยความประมาท โดยแท.

(ในกรณแหงอนทรย คอ ห จมก ลน กาย และใจ กมนยยะอยางเดยวกน)

ภกษทงหลาย ! อยางนแล ภกษเปนผมปกตอยดวยความประมาท.

๗๖ ตามด ไมตามไป

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผมปกตอยดวยความไมประมาท เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! เมอภกษสารวมระวง ซงอนทรยคอตาอย

จตยอมไมเกลอกกลว ในรปทงหลายอนเปนวสยแหงการรสกดวยตา;

เมอภกษนน ไมมจตเกลอกกลวแลว ปราโมทย ยอมเกด;

เมอ ปราโมทย แลว ปต ยอมเกด;

เมอใจม ปต ปสสทธ ยอมม;

เมอม ปสสทธ ภกษนน ยอมอยเปนสข;

เมอ มสข จตยอมตงมน;

เมอ จตตงมน แลว ธรรมทงหลายยอมปรากฏ;

เพราะธรรมทงหลายยอมปรากฏ

ภกษนนยอมถงซงการถกนบวาเปนผมปกตอยดวยความไมประมาท โดยแท.

(ในกรณแหงอนทรย คอ ห จมก ลน กาย และใจ กมนยยะอยางเดยวกน)

ภกษทงหลาย ! อยางนแล ภกษเปนผมปกตอยดวยความไมประมาท.

สฬา. ส. ๑๘/๙๗/๑๔๓-๔.

อนทรยสงวร ๗๗

ความไมประมาท เปนยอดแหงกศลธรรม


สตวทงหลายทไมมเทา มสองเทา มมากเทากด มรป ไมมรป มสญญา ไมมสญญา มสญญากหามไดไมมสญญากหามไดกด, มประมาณเทาใด;

ตถาคตอรหนตสมมาสมพทธะ ยอมปรากฏวาเลศกวาบรรดาสตวเหลานน.


กศลธรรมเหลาใดเหลาหนงบรรดาม

กศลธรรมทงหลายทงปวงนน มความไมประมาทเปนมล มความไมประมาทเปนทประชมลง.

ความไมประมาท ยอมปรากฏวาเปนเลศกวาบรรดากศลธรรมเหลานน; ฉนใดกฉนนน.


ขอนเปนสงทภกษผไมประมาทพงหวงได คอ เธอจกเจรญ กระทาใหมากซงอรยมรรคมองค ๘

มหาวาร. ส. ๑๙/๖๒-๖๗/๒๕๔-๒๖๓.

๗๘ ตามด ไมตามไป

(การทความไมประมาทเปนยอดแหงกศลธรรมทงปวง

ในสตรน ทรงอปมาดวยพระตถาคตเปนสตวเลศกวาสตวทงปวง.

สวนในสตรอนอกมากแหง;

ทรงอปมาดวย รอยเทาชางเลศคอใหญกวารอยเทาสตวทงหลาย

ทรงอปมาดวย ยอดเรอนเลศคออยเหนอไมโครงเรอนทงหลาย

ทรงอปมาดวย รากไมโกฏฐานสารยะ เลศกวารากไมหอมทงหลาย

ทรงอปมาดวย แกนจนทรแดง เลศกวาไมแกนหอมทงหลาย

ทรงอปมาดวย ดอกวสสกะ(มะล) เลศกวาดอกไมหอมทงหลาย

ทรงอปมาดวย ราชาจกรพรรด เลศกวาพระราชาเมองขนเมองออกทงหลาย

ทรงอปมาดวย แสงจนทร เลศคอรงเรองกวาแสงดาวทงหลาย

ทรงอปมาดวย แสงอาทตยภายหลงฝนตกไมมเมฆในฤดสารท แจมใสกวาฯ

ทรงอปมาดวย ผากาส เลศกวาบรรดาผาทอดวยเสนดายทงหลาย)

อนทรยสงวร ๗๙

ผมอนทรยสงวร จงสามารถเจรญสตปฏฐานทง ๔ ได

ภกษทงหลาย ! บคคลอาจเพอเปนผมปกตตามเหนกายในกายอย

เพราะเขาละธรรมหกอยาง. หกอยาง อยางไรเลา ? หกอยาง คอ

ความเปนผยนดในการงาน

ความเปนผยนดในการคยฟง

ความเปนผยนดในการหลบ

ความเปนผยนดในการคลกคลกนเปนหม

ความเปนผไมคมครองทวารในอนทรยทงหลาย

ความเปนผไมรประมาณในการบรโภค.

ภกษทงหลาย ! เพราะละธรรมหกอยางเหลานแล

บคคลจงเปนผอาจเพอเปนผมปกตตามเหนกายในกายอย.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๙๙-๕๐๐/๓๘๘-๓๙๔.

(ผอาจเปนผมปกตตามเหนกายในกายในภายใน - ในภายนอก - ในภายในและภายนอก

และผอาจเปนผมปกตตามเหนเวทนาในเวทนา - ตามเหนจตในจต - ตามเหนธรรมในธรรม

ลวนแตมขอความททรงตรสไวอยางเดยวกน)

๘๐ ตามด ไมตามไป

อาสวะบางสวนสามารถละไดดวยการสารวม

ภกษทงหลาย ! อาสวะทงหลาย สวนทจะพงละเสยดวยการสารวม เปนอยางไรเลา ?


พจารณาโดยแยบคายแลวเปนผสารวมดวยการสงวรในอนทรย

คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ อนเปนอนทรยท เ มอภกษไมสารวมแลว,

อาสวะทงหลาย อนเปนเครองทาความคบแคนและเรารอน จะพงบงเกดขน.

และ เมอภกษเปนผสารวมแลวเปนอย,

อาสวะทงหลาย อนเปนเครองทาความคบแคนและเรารอน จะไมพงบงเกดขน แกภกษนน.

ภกษทงหลาย ! ขอนเปนเพราะ

เมอภกษไมสารวม ดวยอาการอยางน,

อาสวะทงหลายอนเปนเครองทาความคบแคนและเรารอนจะพงบงเกดขน,

และ เมอภกษสารวมแลวเปนอย

อาสวะทงหลาย อนเปนเครองทาความคบแคนและเรารอน จะไมพงบงเกดขน แกภกษนน.

ภกษทงหลาย ! นเรากลาวาอาสวะทงหลายสวนทจะพงละเสยดวยการสารวม.

ม. ม. ๑๒/๑๖/๑๓.

อนทรยสงวร ๘๑

อาสวะบางสวนสามารถละไดดวยการบรรเทา

ภกษทงหลาย ! อาสวะทงหลายสวนทจะพงละเสยดวยการบรรเทา เปนอยางไรเลา ?


พจารณาโดยแยบคายแลว ยอมไมรบเอาไวในใจ

ยอมละเสย ยอมบรรเทา ทาใหสนสดทาใหถงความมไมได

ซงกามวตก, พยาบาทวตก, วหงสาวตก อนบงเกดขนแลว;

และยอมไมรบเอาไวในใจ

ยอมละเสย ยอมบรรเทา ทาใหสนสด ทาใหถงความมไมได

ซงสงอนเปนอกศลธรรมอนเปนบาปทงหลาย ทบงเกดขนแลว.

ภกษทงหลาย ! ขอนเปนเพราะ

เมอภกษไมบรรเทาดวยอาการอยางน,

อาสวะทงหลายอนเปนเครองคบแคนและเรารอน จะพงบงเกดขน,

และ เมอภกษบรรเทาอย

อาสวะทงหลายอนเปนเครองคบแคนและเรารอน จะไมพงบงเกดขน แกภกษนน.

ภกษทงหลาย ! นเรากลาววา อาสวะทงหลายสวนทจะละเสยดวยการบรรเทา.

ม. ม. ๑๒/๑๙/๑๗.

๘๒ ตามด ไมตามไป

ผลทไดเพราะเหตแหงการปดกนอาสวะ


เมอใด ภกษละเสยไดซงอาสวะทงหลาย อนจะพงละไดดวยการสงวร, ...

ละเสยไดซงอาสวะทงหลาย อนจะถงละไดดวยการบรรเทา,.... แลว;


ภกษนเรากลาววา เปนผปดกนแลวดวยการปดกนซงอาสวะทงปวง อย;

ตดตณหาไดขาดแลว รอถอนสงโยชนไดแลว กระทาทสดแหงทกขไดแลว

เพราะรเฉพาะซงมานะโดยชอบ, ดงนแล.

ม. ม. ๑๒/๒๐/๑๙.

ความหมายและลกษณะ

ของการมอนทรยสงวร

๘๔ ตามด ไมตามไป

ความหมายแหงอนทรย

ภกษทงหลาย ! อนทรยหกเหลาน มอย. หกเหลาไหนเลา ? หกอยาง คอ

อนทรยคอตา, อนทรยคอห, อนทรยคอจมก, อนทรยคอลน, อนทรยกาย, อนทรยคอใจ

ภกษทงหลาย ! เมอใด อรยสาวก รชดแจงตามเปนจรง

ซงความเกดขน (สมทย)

ซงความตงอยไมได (อตถงคมะ)

ซงรสอรอย (อสสาทะ)

ซงโทษอนตาทราม (อาทนวะ)

และ ซงอบายเครองออก (นสสรณะ) แหงอนทรยหกเหลาน;

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกน เราเรยกวา เปนโสดาบน

มอนไมตกตาเปนธรรมดา เปนผเทยงแทตอพระนพพาน จกตรสรพรอมในเบองหนา.

มหาวาร. ส. ๑๙/๒๗๑/๙๐๒.

อนทรยสงวร ๘๕

ลกษณะของผสารวมอนทรย

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผคมครองทวารในอนทรยทงหลาย เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในธรรมวนยน

ไดเหนรปดวยตา, ไดฟงเสยงดวยห, ไดดมกลนดวยจมก,

ไดลมรสดวยลน, ไดสมผสโผฏฐพพะดวยกาย, และไดรธรรมารมณดวยใจแลว

กไมรวบถอเอาทงหมด (โดยนมต)

และ ไมแยกถอเอาเปนสวน ๆ (โดยอนพยญชนะ),

อกศลธรรมอนเปนบาป คอ อภชฌาและโทมนส มกไหลไปตามภกษ

ผไมสารวมตา ห จมก ลน กาย ใจ เพราะการไมสารวมอนทรยเหลาใดเปนเหต

เธอกปฏบตเพอปดกนอนทรยนนไว,

เธอรกษา และถงความสารวม ตา ห จมก ลน กาย ใจ

ภกษทงหลาย ! ภกษอยางนชอวา เปนผคมครองทวารในอนทรยทงหลาย.

จตกก. อ. ๒๑/๕๐/๓๗.

๘๖ ตามด ไมตามไป

ผทถงซง ความเจรญงอกงาม ไพบลย ในธรรมวนย

ภกษทงหลาย ! คนเลยงโคทประกอบดวยองคคณ ๑๑ อยางเหลานแลว

ยอมเหมาะสมทจะเลยงโค ทาใหเพมกาไรได. องคคณ ๑๑ อยางนนคออะไรบางเลา ?

คอ คนเลยงโคในกรณน ... เปนผเขยไขขาง, เปนผปดแผล, ...

ภกษทงหลาย ! คนเลยงโคทประกอบดวยองคคณเหลานแลว

ยอมเหมาะสมทจะเลยงโค ทาใหเพมกาไรได, ขอนฉนใด;

ภกษทงหลาย ! ภกษทประกอบดวยองคคณเหลานแลว

ยอมเหมาะสมทจะถงความเจรญ งอกงาม ไพบลย ในธรรมวนยนได ฉนนน...

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผคอยเขยไขขาง เปนอยางไรเลา ?


อดกลนได (นาธวาเสต)

ละ (ปชหต)

บรรเทา (วโนเทต)

ทาใหสนสด (พยนตกโรต)

ทาใหหมดสน (อนภาว คเมต)

อนทรยสงวร ๘๗

ซงความตรกเกยวดวยกาม, (กามวตก) ทเกดขนแลว

ซงความตรกเกยวดวยความมงราย, (พยาบาทวตก) ทเกดขนแลว

ซงความตรกเกยวดวยการเบยดเบยน (วหงสาวตก) ทเกดขนแลว

ซงบาปอกศลธรรมทงหลาย ทเกดขนแลว

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผคอยเขยไขขาง เปนอยางนแล.

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผปดแผล เปนอยางไรเลา ?


เหนรปดวยตา, ฟงเสยงดวยห, ดมกลนดวยจมก,

ลมรสดวยลน, สมผสโผฏฐพพะดวยกาย, รธรรมารมณดวยใจแลว

กไมมจตยดถอเอาทงโดยลกษณะทเปนการรวบถอทงหมด (โดยนมต)

และไมถอเอาโดยการแยกเปนสวน ๆ (โดยอนพยญชนะ)

อกศลธรรมอนเปนบาป คอ อภชฌาและโทมนส มกไหลไปตามภกษ

ผไมสารวมตา ห จมก ลน กาย ใจ เพราะการไมสารวมอนทรยเหลาใดเปนเหต,

เธอกปฏบต เพอปดกนอนทรยนนไว,

เธอรกษาและถงการสารวม ตา ห จมก ลน กาย ใจ.

ภกษทงหลาย ! ภกษเปนผปดแผล เปนอยางนแล. (ในทน ยกมาใหเหนเพยง ๒ จากทงหมด ๑๑ คณสมบต)

เอกาทสก. อ. ๒๔/๓๘๑/๒๒๔.

รปแบบการละ

ความเพลนในอารมณโดยวธอน

๙๐ ตามด ไมตามไป

กระจายซงผสสะ

ภกษทงหลาย ! วญญาณยอมมขน เพราะอาศยธรรมสองอยาง.

สองอยางอะไรเลา ? สองอยางคอ,


เพราะอาศยซงจกษดวย ซงรปทงหลายดวย จกขวญญาณ จงเกดขน.

จกษ เปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน;

รปทงหลาย เปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน :

ธรรมทงสองอยางนแล เปนสงทหวนไหวดวย อาพาธดวย

ไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน;

จกขวญญาณ เปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน;

เหตอนใดกตาม ปจจยอนใดกตาม เพอความเกดขนแหงจกขวญญาณ,

แมเหตอนนน แมปจจยอนนน กลวนเปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน

มความเปนไปโดยประการอน. ภกษทงหลาย ! จกขวญญาณเกดขนแลว

เพราะอาศยปจจยทไมเทยงดงน จกขวญญาณเปนของเทยงมาแตไหน.

อนทรยสงวร ๙๑

ภกษทงหลาย ! ความประจวบพรอม ความประชมพรอม ความมาพรอมกน

แหงธรรมทงหลาย (จกษ+รป+จกขวญญาณ) ๓ อยางเหลาน อนใดแล;

ภกษทงหลาย ! อนนเราเรยกวาจกขสมผส. ภกษทงหลาย !

แมจกขสมผสกเปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน.

เหตอนใดกตาม ปจจยอนใดกตาม เพอความเกดขนแหงจกขสมผส,


มความเปนไปโดยประการอน. ภกษทงหลาย ! จกขสมผสเกดขนแลว

เพราะอาศยปจจยทไมเทยงดงน จกขสมผสจกเปนของเทยงมาแตไหน.

(ในกรณแหงโสตวญญาณ, ฆานวญญาณ, ชวหาวญญาณ, กายวญญาณ, กมนยเดยวกน).


เพราะอาศยซงมโนดวย ซงธรรมารมณทงหลายดวย มโนวญญาณจงเกดขน.

มโนเปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน;

ธรรมารมณทงหลายเปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน :

ธรรมทงสองอยางนแล เปนสงทหวนไหวดวย อาพาธดวย

ไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน;

มโนวญญาณ เปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน;

๙๒ ตามด ไมตามไป

เหตอนใดกตาม ปจจยอนใดกตาม เพอความเกดขนแหงมโนวญญาณ,

แมเหตอนนน แมปจจยอนนน กลวนเปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน ม

ความเปนไปโดยประการอน. ภกษทงหลาย ! มโนวญญาณเกดขนแลว

เพราะอาศยปจจยทไมเทยงดงน มโนวญญาณเปนของเทยงมาแตไหน.

ภกษทงหลาย ! ความประจวบพรอม ความประชมพรอม ความมาพรอมกน

แหงธรรมทงหลาย (มโน+ธรรมารมณ+มโนวญญาณ) ๓ อยางเหลานอนใดแล;

ภกษทงหลาย ! อนนเราเรยกวา มโนสมผส. ภกษทงหลาย !

แมมโนสมผส กเปนสงทไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน.

เหตอนใดกตาม ปจจยอนใดกตาม เพอความเกดขนแหงมโนสมผส,


มความเปนไปโดยประการอน. ภกษทงหลาย ! มโนสมผสเกดขนแลว

เพราะอาศยปจจยทไมเทยงดงน มโนสมผสจกเปนของเทยงมาแตไหน.

อนทรยสงวร ๙๓


บคคลทผสสะกระทบแลวยอมรสก (เวเทต),

ผสสะกระทบแลวยอมคด (เจเตต),

ผสสะกระทบแลวยอมจาไดหมายร (สชานาต) :

แมธรรมทงหลายอยางนเหลาน กลวนเปนสงทหวนไหวดวย อาพาธดวย

ไมเทยง มความแปรปรวน มความเปนไปโดยประการอน.

สฬา. ส. ๑๘/๘๕/๑๒๔-๗.

๙๔ ตามด ไมตามไป

ตามแนวแหงสมมาสงกปปะ


ภกษตรกตามตรองตามถงอารมณใด ๆ มาก

จตยอมนอมไป โดยอาการอยางนน ๆ :

ถาภกษตรกตามตรองตามถง กามวตก มาก

กเปนอนวา ละเนกขมมวตกเสย กระทาแลวอยางมากซง กามวตก

จตของเธอนนยอมนอมไปเพอความตรกในกาม

ถาภกษตรกตามตรองตามถง พ ยาปาทวตก มาก

กเปนอนวา ละอพ ยาปาทวตกเสย กระทาแลวอยางมากซง พ ยาปาทวตกจตของเธอนนยอมนอมไปเพอความตรกในการพยาบาท

ถาภกษตรกตามตรองตามถง วหงสาวตก มาก

กเปนอนวา ละอวหงสาวตกเสย กระทาแลวอยางมากซง วหงสาวตก

จตของเธอนนยอมนอมไปเพอความตรกในการทาสตวใหลาบาก

อนทรยสงวร ๙๕

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนในคราวฤดสารท คอเดอนสดทายแหงฤดฝน

คนเลยงโคตองเลยงฝงโคในทแคบเพราะเตมไปดวยขาวกลา

เขาตองตตอนหามกนฝงโคจากขาวกลานนดวยทอนไม เพราะเขาเหนโทษ คอ

การถกประหาร การถกจบกม การถกปรบไหม การตเตยน เพราะมขาวกลานนเปนเหต,

ขอนฉนใด; ภกษทงหลาย ! ถงเรากฉนนน

ไดเหนแลวซงโทษความเลวทราม เศราหมองแหงอกศลธรรมทงหลาย,

เหนอานสงสในการออกจากกาม ความเปนฝกฝายของความผองแผวแหงกศลธรรมทงหลาย.

ภกษทงหลาย ! เมอเราเปนผไมประมาท มเพยร มตนสงไปอยางน

เนกขมมวตก ยอมเกดขน .... อพ ยาปาทวตก ยอมเกดขน....อวหงสาวตก ยอมเกดขน.

เรายอมรแจงชดวา อวหงสาวตกเกดขนแกเราแลว

กอวหงสาวตกนน ไมเปนไปเพอเบยดเบยนตน เบยดเบยนผอน หรอเบยดเบยนทงสองฝาย

แตเปนไปพรอมเพอความเจรญแหงปญญา ไมเปนฝกฝายแหงความคบแคน

เปนไปพรอมเพอนพพาน.

แม เราจะตรกตามตรองตามถงอวหงสาวตกนน ตลอดคน

กมองไมเหนภยอนจะเกดขน เพราะอวหงสาวตกนนเปนเหต

แมเราจะตรกตามตรองตามถงอวหงสาวตกนน ตลอดวน หรอตลอดทงกลางคนกลางวน

กมองไมเหนภยอนจะเกดขนเพราะ อวหงสาวตกนนเปนเหต

๙๖ ตามด ไมตามไป

ภกษทงหลาย ! กแตวา เมอเราตรกตามตรองตามนานเกนไปนก กายกเมอยลา

เมอกายเมอยลา จตกออนเพลย, เมอจตออนเพลย จตกหางจากสมาธ, เพราะเหตนน เราจงดารงจตใหหยดอยในภายใน กระทาใหมอารมณอนเดยวตงมนไว.

ขอนนเพราะเหตไรเลา ? เพราะเราประสงคอยวาจตของเราอยาฟงขนเลย ดงน.


ภกษตรกตามตรองตามถงอารมณใดๆ มาก

จตยอมนอม ไปโดยอาการอยางนน ๆ

ถาภกษตรกตามตรองตามถง เนกขมมวตกมาก

กเปนอนวาละกามวตกเสย กระทาแลวอยางมากซงเนกขมมวตก

จตของเธอนนยอมนอมไปเพอความตรกในการออกจากกาม

ถาภกษตรกตามตรองตามถง อพ ยาปาทวตกมาก

กเปนอนวาละพ ยาปาทวตกเสย กระทาแลวอยางมากในอพ ยาปาทวตกจตของเธอนนยอมนอมไปเพอความตรกในการไมพยาบาท

ถาภกษตรกตามตรองตามถง อวหงสาวตกมาก

กเปนอนวาละวหงสาวตกเสย กระทาแลวอยางมากในอวหงสาวตก

อนทรยสงวร ๙๗

จตของเธอนนยอมนอมไปเพอความตรกในการไมยงสตวใหลาบาก

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนในเดอนสดทายแหงฤดรอน

ขาวกลาทงหมด เขาขนนาไปในบานเสรจแลว คนเลยงโคพงเลยงโคได.

เมอเขาไปพกใตรมไม หรอไปกลางทงแจง ๆ พงทาแตความกาหนดวา

นนฝงโคดงน (กพอแลว) ฉนนนเหมอนกน.

ม. ม. ๑๒/๒๓๒-๒๓๖/๒๕๒.

อนทรยสงวร ๙๙

ยอมยบ ยอมไมกอ ยอมขวางทง ยอมไมถอเอา

ซง... ขนธ ๕


สมณะหรอพราหมณเหลาใด เมอตามระลกยอมตามระลกถงชาตกอน ไดเปนอนมาก

สมณะหรอพราหมณเหลานนทงหมดยอมตามระลกถงซงอปาทานขนธทงหา

หรอขนธใดขนธหนง แหงอปาทานขนธทงหานน. หาอยางไรกนเลา ? หาอยางคอ

ภกษทงหลาย ! เขาเมอตามระลก ยอมตามระลกถงซง รป นนเทยว วา

“ในอดตกาลนานไกล เราเปนผมรปอยางน” ดงนบาง;

ภกษทงหลาย ! เขาเมอตามระลก ยอมตามระลกถงซง เวทนา นนเทยว วา

“ในอดตกาลนานไกล เราเปนผมเวทนาอยางน” ดงนบาง;

ภกษทงหลาย ! เขาเมอตามระลก ยอมตามระลกถงซง สญญา นนเทยว วา

“ในอดตกาลนานไกล เราเปนผมสญญาอยางน” ดงนบาง;

ภกษทงหลาย ! เขาเมอตามระลก ยอมตามระลกถงซง สงขาร นนเทยว วา

“ในอดตกาลนานไกล เราเปนผมสงขารอยางน” ดงนบาง;

ภกษทงหลาย ! เขาเมอตามระลก ยอมตามระลกถงซง วญญาณ นนเทยว วา

“ในอดตกาลนานไกล เราเปนผมวญญาณอยางน” ดงนบาง.

๑๐๐ ตามด ไมตามไป

ภกษทงหลาย ! ทาไมเขาจงกลาวกนวา รป ?

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน ยอมสลาย (รปปต) เหตนนจงเรยกวา รป

สลายเพราะอะไร ? สลายเพราะความเยนบาง เพราะความรอนบาง เพราะความหวบาง

เพราะความระหายบาง เพราะการสมผสกบเหลอบ ยง ลม แดด และสตวเลอยคลานบาง

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน ยอมสลาย เหตนนจงเรยกวา รป.

ภกษทงหลาย ! ทาไมเขาจงกลาวกนวาเวทนา ?

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน อนบคคลรสกได (เวทยต) เหตนนจงเรยกวา เวทนา

รสกซงอะไร ? รสกซงสขบาง ซงทกขบาง ซงอทกขมสขบาง

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน อนบคคลรสกได เหตนนจงเรยกวา เวทนา.

ภกษทงหลาย ! ทาไมเขาจงกลาวกนวา สญญา ?

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน ยอมหมายรไดพรอม (สชานาต)

เหตนนจงเรยกวา สญญา. หมายรไดพรอมซงอะไร ?

หมายรไดพรอมซงสเขยวบาง ซงสเหลองบาง ซงสแดงบาง ซงสขาวบาง

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน ยอมหมายรไดพรอม เหตนนจงเรยกวา สญญา.

อนทรยสงวร ๑๐๑

ภกษทงหลาย ! ทาไมเขาจงกลาวกนวา สงขาร ?

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน ยอมปรงแตง (อภสงขโรนต) ใหเปนของปรงแตง

เหตนนจงเรยกวาสงขาร. ปรงแตงอะไรใหเปนของปรงแตง ?

ปรงแตงรปใหเปนของปรงแตงโดยความเปนรป

ปรงแตงเวทนาใหเปนของปรงแตงโดยความเปนเวทนา

ปรงแตงสญญาใหเปนของปรงแตงโดยความเปนสญญา

ปรงแตงสงขารใหเปนของปรงแตงโดยความเปนสงขาร

ปรงแตงวญญาณใหเปนของปรงแตงโดยความเปนวญญาณ.

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน ยอมปรงแตงใหเปนของปรงแตง เหตนนจงเรยกวาสงขาร.

ภกษทงหลาย ! ทาไมเขาจงกลาวกนวา วญญาณ ?

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน ยอมรแจง (วชานาต) เหตนนจงเรยกวา วญญาณ

รแจงซงอะไร ? รแจงซงความเปรยวบาง ซงความขมบาง ซงความเผดรอนบาง

ซงความหวานบาง ซงความขนบาง ซงความไมขนบาง ซงความเคมบาง ซงความไมเคมบาง

ภกษทงหลาย ! ธรรมชาตนน ยอมรแจง เหตนนจงเรยกวา วญญาณ.

๑๐๒ ตามด ไมตามไป


ในขนธทงหานน อรยสาวกผมการสดบ ยอมพจารณาเหนโดยประจกษชดดงนวา

“ในกาลน เราถกรปเคยวกนอย, แมในอดตกาลนานไกล เรากถกรปเคยวกนแลว

เหมอนกบทถกรปอนเปนปจจบนเคยวกนอยในกาลน ฉนใดกฉนนน.

ถาเราเพลดเพลนรปในอนาคต, แมในอนาคตนานไกล เรากจะถกรปเคยวกน

เหมอนกบทเราถกรปอนเปนปจจบนเคยวกนอยในกาลน ฉนใดกฉนนน”.

อรยสาวกนน พจารณาเหนดงนแลว ยอมเปนผไมเพงตอรปอนเปนอดต ไมเพลดเพลนรปอนาคต

ยอมเปนผปฏบตเพอเบอหนาย คลายกาหนด ดบไมเหลอ แหงรปอนเปนปจจบน.

(ในกรณแหง เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ทรงตรสไวอยางเดยวกนแลวตรสตอไปวา)

ภกษทงหลาย ! เธอจะสาคญความสาคญขอนวาอยางไร

รปเทยง หรอไมเทยง ? “ไมเทยง พระเจาขา !”

สงใดทไมเทยง สงนนเปนทกข หรอเปนสขเลา ? “เปนทกข พระเจาขา !”

สงใดไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา ควรหรอหนอ ?

ทจะตามเหนสงนนวา “นนของเรา นนเปนเรา นนเปนอตตาของเรา” ดงน.

“ไมควรเหนอยางนน พระเจาขา !”

(ในกรณแหง เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ มการถามตอบแบบเดยวกน แลวตรสตอไปวา)

อนทรยสงวร ๑๐๓

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนน ในเรองน

รปอยางใดอยางหนง ทงทเปนอดตอนาคตและปจจบน มในภายในหรอภายนอกกตาม

หยาบหรอละเอยดกตาม เลวหรอประณตกตาม มในทไกลหรอในทใกลกตาม

รปทงหมดนนบคคลควรเหนดวยปญญาโดยชอบ ตามทเปนจรงอยางน วา

“นนไมใชของเรา นนไมใชเปนเรา นนไมใชอตตาของเรา” ดงน. (ในกรณแหง เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ ทรงตรสไวอยางเดยวกนแลวตรสตอไปวา) ภกษทงหลาย ! อรยสาวกน เรากลาววา

เธอยอมยบ - ยอมไมกอ; ยอมขวางทง - ยอมไมถอเอา;

ยอมทาใหกระจดกระจาย - ยอมไมทาใหเปนกอง ; ยอมทาใหมอด - ยอมไมทาใหลกโพลง.

อรยสาวกนน ยอมยบ-ยอมไมกอ ซงอะไร ?

เธอยอมยบ-ยอมไมกอ ซงรป ซงเวทนา ซงสญญา ซงสงขาร ซงวญญาณ.

อรยสาวกนน ยอมขวางทง-ยอมไมถอเอา ซงอะไร ?

เธอยอมขวางทง-ยอมไมถอเอา ซงรป ซงเวทนา ซงสญญา ซงสงขาร ซงวญญาณ.

อรยสาวกนน ยอมทาใหกระจดกระจาย-ยอมไมทาใหเปนกอง ซงอะไร?

เธอยอมทาใหกระจดกระจาย-ยอมไม... ซงรป ซงเวทนา ซงสญญา ซงสงขาร ซงวญญาณ.

อรยสาวกนน ยอมทาใหมอด-ยอมไมทาใหลกโพลง ซงอะไร ?

เธอยอมทาใหมอด-ยอมไมทาใหลกโพลง ซงรป ซงเวทนา ซงสญญา ซงสงขาร ซงวญญาณ.

๑๐๔ ตามด ไมตามไป

ภกษทงหลาย ! อรยสาวกผมการสดบ เมอเหนอยอยางน

ยอมเบอหนายแมในรป แมในเวทนา แมในสญญา แมในสงขาร แมในวญญาณ.

เมอเบอหนาย ยอมคลายกาหนด,

เพราะความคลายกาหนด ยอมหลดพน,

เมอหลดพนแลว ยอมมญาณหยงรวาหลดพนแลว.

อรยสาวกนน ยอมทราบชดวา

“ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรทาไดสาเรจแลว

กจอนทจะตองทาเพอความเปนอยางน มไดมอก” ดงน.

ภกษทงหลาย ! ภกษ (ผซงหลดพนแลว) น เราเรยกวา

ไมกออย-ไมยบอย แตเปนอนวายบแลว-ดารงอย;

ไมขวางทงอย-ไมถอเอาอย แตเปนอนวาขวางทงแลว-ดารงอย;

ไมทาใหกระจดกระจายอย-ไมทาใหเปนกองอย แตเปนอนวาทาใหกระจดกระจายแลว-ดารงอย;

ไมทาใหมอดอย-ไมทาใหลกโพลงอย แตเปนอนวาทาใหมอดแลว-ดารงอย.

ภกษนน ไมกออย-ไมยบอย

แตเปนอนวายบ ซงอะไรแลว ดารงอย ?

เธอไมกออย-ไมยบอย

แตเปนอนวายบ ซงรป ซงเวทนา ซงสญญา ซงสงขาร ซงวญญาณ แลว ดารงอย

อนทรยสงวร ๑๐๕

ภกษนน ไมขวางทงอย-ไมถอเอาอย

แตเปนอนวาขวางทง ซงอะไรแลว ดารงอย ?

เธอไมขวางทงอย-ไมถอเอาอย

แตเปนอนวาขวางทง ซงรป ซงเวทนา ซงสญญา ซงสงขาร ซงวญญาณ แลว ดารงอย.

ภกษนน ไมทาใหกระจดกระจายอย-ไมทาใหเปนกองอย

แตเปนอนวาทาใหกระจดกระจาย ซงอะไรแลว ดารงอย ?

เธอไมทาใหกระจดกระจายอย-ไมทาใหเปนกองอย แตเปนอนวาทาใหกระจดกระจาย

ซงรป ซงเวทนา ซงสญญา ซงสงขาร ซงวญญาณ แลว ดารงอย.

ภกษนน ไมทาใหมอดอย-ไมทาใหลกโพลงอย

แตเปนอนวาทาใหมอด ซงอะไรแลว ดารงอย ?

เธอไมทาใหมอดอย-ไมทาใหลกโพลงอย

แตเปนอนวาทาใหมอดซงรป ซงเวทนา ซงสญญา ซงสงขาร ซงวญญาณ แลว ดารงอย.

ภกษทงหลาย ! เทวดาทงหลาย พรอมทงอนทร พรหม และปชาบด

ยอมนมสการภกษผมจตหลดพนแลวอยางน มาจากทไกลเทยว กลาววา

“ขาแตทานบรษอาชาไนย ! ขาแตทานบรษผสงสด ! ขาพเจาขอนมสการทาน

เพราะขาพเจาไมอาจจะทราบสงซงทาน อาศยแลวเพง ของทาน” ดงน.

ขนธ. ส. ๑๗/๑๐๕-๑๑๐/๑๕๘-๑๖๔.

๑๐๖ ตามด ไมตามไป

เหนประจกษตามความเปนจรง

สตวโลกน เกดความเดอนรอนแลว มผสสะบงหนา

ยอมกลาวซงโรคนน โดยความเปนตน

เขาสาคญสงใด โดยความเปนประการใด

แตสงนนยอมเปน โดยประการอน จากทเขาสาคญนน.

สตวโลกตดของอยในภพ ถกภพบงหนาแลว

มภพโดยความเปนอยางอน จงไดเพลดเพลนยงนกในภพนน.

เขาเพลดเพลนยงนกในสงใด สงนนกเปนภย

เขากลวตอสงใด สงนนกเปนทกข.

พรหมจรรยน อนบคคลยอมประพฤต กเพอการละขาดซงภพ นนเอง.

สมณะหรอพราหมณทงหลายเหลาใด กลาวความหลดพนจากภพ วามไดเพราะ ภพ;

เรากลาววา สมณะทงปวงนน มใชผหลดพนจากภพ.

ถงแมสมณะหรอพราหมณทงหลายเหลาใด กลาวความออกไปไดจากภพ วามไดเพราะ วภพ;

เรากลาววา สมณะหรอพราหมณทงปวงนน กยงสลดภพออกไปไมได.

อนทรยสงวร ๑๐๗

กทกขนเกดขนเพราะอาศยซง อปธ ทงปวง.

ความเกดขนแหงทกข ไมม กเพราะความสนไปแหงอปาทานทงปวง.

ทานจงดโลกนเถด (จะเหนวา) สตวทงหลาย อนอวชชาหนาแนนบงหนาแลว;

และวาสตวผยนดในภพ อนเปนแลวนน ยอมไมเปนผหลดพนไปจากภพได.

กภพทงหลายเหลาหนงเหลาใด อนเปนไปในทหรอในเวลาทงปวง

เพอความมแหงประโยชนโดยประการทงปวง;

ภพทงหลายทงหมดนน ไมเทยง เปนทกข มความแปรปรวนเปนธรรมดา.

เมอบคคลเหนอยซงขอนน ดวยปญญาอนชอบตามทเปนจรง อยางนอย;

เขายอมละภวตณหาได และไมเพลดเพลนซงวภวตณหาดวย.

ความดบเพราะความสารอกไมเหลอ

เพราะความสนไปแหงตณหาโดยประการทงปวง นนคอ นพพาน.

ภพใหมยอมไมมแกภกษนน ผดบเยนสนทแลว เพราะไมมความยดมน.

ภกษนนเปนผครอบงามารไดแลว ชนะสงครามแลว

กาวลวงภพทงหลายทงปวงไดแลว เปนผคงท ดงนแล.

อ. ข. ๒๕/๑๒๑/๘๔.

๑๐๘ ตามด ไมตามไป

พงเหนวา ชวตนนแสนสน

ภกษทงหลาย ! ฝายภกษพวกทเจรญมรณสตอยางน

วา “โอหนอ เราอาจจะมชวตอยไดเพยงชวขณะฉนอาหารเสรจเพยงคาเดยว

เราพงใสใจถงคาสอนของพระผมพระภาคเจาเถด

การปฏบตตามคาสอนควรทาให มากแลวหนอ” ดงนกด,

วา “โอหนอ เราอาจจะมชวตอยไดเพยง

ชวขณะทหายใจเขาแลวหายใจออก หรอชวหายใจออกแลวหายใจเขา.

เราพงใสใจถงคาสอนของพระผมพระภาคเจาเถด.

การปฏบตตามคาสอนควรทาให มากแลวหนอ” ดงนกด,

ภกษเหลานเราเรยกวา เปนผไมประมาทแลว,

เปนผเจรญมรณสตเพอความสนอาสวะอยางแทจรง.

อนทรยสงวร ๑๐๙

ภกษทงหลาย ! เพราะฉะนน ในเรองน พวกเธอทงหลาย พงสาเหนยกใจไววา

“เราทงหลาย จกเปนผไมประมาทเปนอย,

จกเจรญมรณสต เพอความสนอาสวะอยางแทจรง” ดงน.

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลาย พงสาเหนยกใจไวอยางนแล.

อฏก. อ. ๒๓/๓๒๗/๑๗๐.

ผลทสด

ของการละความเพลน

ในอารมณ

๑๑๒ ตามด ไมตามไป

ผไดชอวา อนทรยภาวนาชนเลศ

อานนท ! อนทรยภาวนาชนเลศ (อนตตรา อนทรยภาวนา) ในอรยวนย เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! ในกรณน

อารมณอนเปนทชอบใจ – ไมเปนทชอบใจ – ทงเปนทชอบใจและไมเปนทชอบใจ

อนบงเกดขนแกภกษเพราะเหนรปดวยตา.

ภกษนนรชดอยางนวา

“อารมณทเกดขนแลวแกเราน เปนสงมปจจยปรงแตง (สงขต)

เปนของหยาบ ๆ (โอฬารก)

เปนสงทอาศยเหตปจจยเกดขน (ปฏจจ สมปปนน);

แตมสงโนนซงรางบและประณต, กลาวคอ อเบกขา” ดงน.

(เมอรชดอยางน)

อารมณอนเปนทชอบใจ – ไมเปนทชอบใจ - ทงเปนทชอบใจและไมเปนทชอบใจ

อนบงเกดขนแกภกษนน ยอมดบไป, อเบกขายงคงดารงอย.

อนทรยสงวร ๑๑๓

อานนท ! อารมณอนเปนทชอบใจ – ไมเปนทชอบใจ - ทงเปนทชอบใจ และไมเปนทชอบใจ

อนบงเกดขนแกภกษนน ยอมดบไป เรวเหมอนการกระพรบตาของคน อเบกขายงคงดารงอย.

อานนท ! นแล เราเรยกวา อนทรยภาวนาชนเลศในอรยวนย ในกรณแหง รปทรแจงดวยจกษ.

(ในกรณแหง เสยงทรแจงดวยโสตะ กลนทรแจงดวยฆานะ รสทรแจงดวยชวหา

โผฎฐพพะทรแจงดวยผวกาย และ ธรรมารมณทรแจงดวยใจ ทรงตรสอยางเดยวกน

ตางกนแตอปมาแหงความเรวในการดบแหงอารมณนน ๆ, คอ

กรณเสยง เปรยบดวยความเรวแหงการดดนวมอ,

กรณกลน เปรยบดวยความเรวแหงหยดนาตกจากใบบว,

กรณรส เปรยบดวยความเรวแหงนาลายทถมจากปลายลนของคนแขงแรง,

กรณโผฏฐพพะ เปรยบดวยความเรวแหงการเหยยดแขนพบแขนของคนแขงแรง,

กรณธรรมารมณ เปรยบดวยความเรวแหงการแหงของหยดนาบนกระทะเหลก ทรอนแดงอยตลอดวน)

อปร. ม. ๑๔/๕๔๒–๕๔๕/๘๕๖–๘๖๑.

๑๑๔ ตามด ไมตามไป

ผเขาไปหาเปนผไมหลดพน ผไมเขาไปหายอมหลดพน


ผเขาไปหา เปนผไมหลดพน; ผไมเขาไปหา เปนผหลดพน.

ภกษทงหลาย ! วญญาณ ซงเขาถอเอารป ตงอย กตงอยได

เปนวญญาณทมรปเปนอารมณ มรปเปนทตงอาศย

มนนทเปนทเขาไปสองเสพ กถงความเจรญ งอกงาม ไพบลย ได

ภกษทงหลาย ! วญญาณ ซงเขาถอเอาเวทนา ตงอย กตงอยได

เปนวญญาณทมเวทนาเปนอารมณ มเวทนาเปนทตงอาศย


ภกษทงหลาย ! วญญาณ ซงเขาถอเอาสญญา ตงอย กตงอยได

เปนวญญาณทมสญญาเปนอารมณ มสญญาเปนทตงอาศย


ภกษทงหลาย ! วญญาณ ซงเขาถอเอาสงขาร ตงอย กตงอยได

เปนวญญาณทมสงขารเปนอารมณ มสงขารเปนทตงอาศย


อนทรยสงวร ๑๑๕

ภกษทงหลาย ! ผใดจะพงกลาวอยางนวา

“เราจกบญญต ซงการมา การไป การจต การอบต

ความเจรญ ความงอกงาม และความไพบลย ของวญญาณ

โดยเวนจากรป เวนจากเวทนา เวนจากสญญา และเวนจากสงขาร”

ดงนนน. น ไมใชฐานะทจกมไดเลย.

ภกษทงหลาย ! ถาราคะในรปธาต ในเวทนาธาต ในสญญาธาต

ในสงขารธาต ในวญญาณธาต เปนสงทภกษละไดแลว

เพราะละราคะได อารมณสาหรบวญญาณกขาดลง ทตงของวญญาณกไมม

วญญาณอนไมมทตงนน กไมงอกงาม หลดพนไปเพราะไมถกปรงแตง

เพราะหลดพนไป กตงมน

เพราะตงมน กยนดในตนเอง

เพราะยนดในตนเอง กไมหวนไหว

เมอไมหวนไหว กปรนพพานเฉพาะตน

ยอมรชดวา “ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว

กจทควรทาไดสาเรจแลว กจอนทจะตองเพอความเปนอยางนมไดมอก” ดงน.

ขนธ. ส. ๑๗/๖๖/๑๐๕.

๑๑๖ ตามด ไมตามไป

เพราะไมเพลน จงละอนสยทง ๓ ได


เพราะอาศย ตา ดวย รปทงหลาย ดวย จงเกด จกขวญญาณ



เพราะอาศย ห ดวย เสยงทงหลาย ดวย จงเกดโสตวญญาณ



เพราะอาศย จมก ดวย กลนทงหลาย ดวย จงเกดฆานวญญาณ



เพราะอาศย ลน ดวย รสทงหลาย ดวย จงเกดชวหาวญญาณ



อนทรยสงวร ๑๑๗

เพราะอาศย กาย ดวย โผฏฐพพะทงหลาย ดวย จงเกดกายวญญาณ



เพราะอาศย ใจ ดวย ธรรมารมณทงหลาย ดวย จงเกดมโนวญญาณ


เพราะมผสสะเปนปจจย

จงเกดเวทนา อนเปนสขบาง เปนทกขบาง ไมใชทกขไมใชสขบาง.

บคคลนน

เมอ สขเวทนา ถกตองอย

ยอมไมเพลดเพลน ยอมไมพราสรรเสรญ ไมเมาหมกอย;

อนสยคอราคะ ยอมไมตามนอน (ตสส ราคานสโย นานเสต) แกบคคลนน.

เมอ ทกขเวทนา ถกตองอย

เขายอมไมเศราโศก ยอมไมระทมใจ ยอมไมคราครวญ

ยอมไมตอกราไห ยอมไมถงความหลงใหลอย;

อนสยคอปฏฆะ ยอมไมตามนอน (ไมเพมความเคยชนให) แกบคคลนน.

๑๑๘ ตามด ไมตามไป

เมอ เวทนาอนไมใชทกขไมใชสข ถกตองอย

เขายอมรตามเปนจรง

ซงสมทยะ (เหตเกด) ของเวทนานนดวย

ซงอตถงคมะ (ความดบไมเหลอ) แหงเวทนานนดวย

ซงอสสาทะ (รสอรอย) ของเวทนานนดวย

ซงอาทนวะ (โทษ) ของเวทนานนดวย

ซงนสสรณะ (อบายเครองออกพนไป) ของเวทนานนดวย;

อนสยคออวชชา ยอมไมตามนอน (ไมเพมความเคยชนให) แกบคคลนน.

ภกษทงหลาย ! บคคลนนหนอ

(สขาย เวทนาย ราคานสย ปหาย)

ละราคานสยอนเกดจากสขเวทนาเสยไดแลว

(ทกขาย เวทนาย ปฏฆานสย ปฏวโนเทตวา)

บรรเทาปฏฆานสยอนเกดจากทกขเวทนาเสยไดแลว

(อทกขมสขาย เวทนาย อวชชานสย สมหนตวา)

ถอนอวชชานสย อนเกดจากอทกขมสขเวทนาเสยไดแลว;

อนทรยสงวร ๑๑๙

(อวชช ปหาย วชช อปปาเทตวา)

เมอละอวชชาเสยไดแลว และทาวชชาใหเกดขนไดแลว;

(ทฏเว ธมเม ทกขสสนตกโร ภวสสตต)

เขาจกทาทสดแหงทกข ในทฏฐธรรม (รเหนไดเลย) นได นน;

(านเมต วชชต ฯ)

ขอนเปนฐานะทจกมได.

อปร. ม. ๑๔/๕๑๘/๘๒๓.

๑๒๐ ตามด ไมตามไป

ยอมหลดพนไปจากทกข


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน รป

ผนน เทากบไมเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข...

ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน เวทนา


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน สญญา


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน สงขารทงหลาย


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน วญญาณ

ผนน เทากบไมเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข

อนทรยสงวร ๑๒๑


“ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข

ผนน ยอมหลดพนไปไดจากทกข” ดงน.

ขนธ. ส. ๑๗/๓๙/๖๕.

๑๒๒ ตามด ไมตามไป

ภกษทงหลาย ! ...

(ทรงตรสกรณเพลน แลวทรงตรสกรณไมเพลนตอเทยบกน)

...สวนผใด ไมเพลดเพลนอย ใน จกษ

ผนน เทากบ ไมเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข...

ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน โสตะ


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน ฆานะ


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน ชวหา


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน กายะ


อนทรยสงวร ๑๒๓

ผใด ไมเพลดเพลนอย ในมนะ

ผนน เทากบ ไมเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข

ผนน ยอมหลดพนไปไดจากทกข ดงน.

ภกษทงหลาย ! ...

(ทรงตรสกรณเพลน แลวทรงตรสกรณไมเพลนตอเทยบกน)

...สวนผใด ไมเพลดเพลนอย ใน รป


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน เสยง


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน กลน


๑๒๔ ตามด ไมตามไป

ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน รส


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน โผฏฐพพะ


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน ธรรมารมณ

ผนน เทากบ ไมเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข


ผใด ไมเพลดเพลนอย ใน สงทเปนทกข

ผนน ยอมหลดพนไปไดจากทกข ดงน.

สฬา. ส. ๑๘/๑๖/๑๙-๒๐.

อนทรยสงวร ๑๒๕

ลกษณะของบคคลสประเภท

ภกษทงหลาย ! บคคลสจาพวกเหลาน มอย หาไดอย ในโลก. สจาพวก อยางไรเลา ? สจาพวกคอ

กายออก แตจตไมออก (นกกฏกาโย อนกกฏจตโต)

กายไมออก แตจตออก (อนกกฏกาโย นกกฏจตโต)

กายกไมออก จตกไมออก (อนกกฏกาโย จ อนกกฏจตโต จ)

กายกออก จตกออก (นกกฏกาโย จ นกกฏจตโต จ)

ภกษทงหลาย ! บคคลทชอวา กายออก แตจตไมออก เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณน บคคลบางคน เสพเสนาสนะอนสงด คอปาและปาทบ,

ในทนน ๆ เขาวตกซงกามวตกบาง ซงพ ยาปาทวตกบาง ซงวหงสาวตกบาง. ภกษทงหลาย ! อยางนแล บคคล กายออก แตจตไมออก.

ภกษทงหลาย ! บคคลทชอวา กายไมออก แตจตออก เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณน บคคลบางคน ไมไดเสพเสนาสนะอนสงด คอปาและปาทบ,

ในทนน ๆเขาวตกซงเนกขมมวตกบาง ซงอพ ยาปาทวตกบาง ซงอวหงสาวตกบาง.ภกษทงหลาย ! อยางนแล กายไมออก แตจตออก.

๑๒๖ ตามด ไมตามไป

ภกษทงหลาย ! บคคลทชอวา กายกไมออก จตกไมออก เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณน บคคลบางคน ไมไดเสพเสนาสนะอนสงด คอปาและปาทบ,

ในทนน ๆ เขาวตกซงกามวตกบาง ซงพ ยาปาทวตกบาง ซงวหงสาวตกบาง. ภกษทงหลาย ! อยางนแลบคคลท กายกไมออก จตกไมออก.

ภกษทงหลาย ! บคคลทชอวา กายกออก จตกออก เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณน บคคลบางคน เสพเสนาสนะอนสงด คอปาและปาทบ,

ในทนน ๆ เขาวตกซงเนกขมมวตกบาง ซงอพยาปาทวตกบาง ซงอวหงสาวตกบาง.

ภกษทงหลาย ! อยางนแล บคคลท กายกออก จตกออก.

ภกษทงหลาย ! บคคล ๔ จาพวกเหลานแล มอย หาไดอย ในโลก.

จตกก. อ. ๒๑/๑๘๕/๑๓๘.

ขอยำเตอนจากพระตถาคต

๑๒๘ ตามด ไมตามไป

ความไมประมาท ยงกศลธรรมทงหลายใหเกดขน

ภกษทงหลาย ! เราไมมองเหนธรรมอนแมสกอยางหนง

ทเปนเหตใหกศลธรรมทยงไมเกด เกดขน

หรออกศลธรรมทเกดอยแลว ยอมเสอมสนไป, เหมอนความไมประมาท น.

ภกษทงหลาย ! เมอบคคลไมประมาทแลว,

กศลธรรมทยงไมเกด กเกดขน และอกศลธรรมทเกดอยแลว กเสอมสนไป.

เอก. อ. ๒๐/๑๓/๖๐.

อนทรยสงวร ๑๒๙

พนยกรรม ของพระสงฆบดา

ภกษทงหลาย ! บดน ตถาคต ขอเตอนพวกเธอทงหลายไว วา

สงขารทงหลาย มความเสอมไปเปนธรรมดา

พวกเธอทงหลาย จงถงพรอมดวยความไมประมาทเถด

นแล เปนพระวาจาทตรสครงสดทายของพระตถาคตเจา.

มหา. ท. ๑๐/๑๘๐/๑๔๓.

อนทรยสงวร ๑๓๑

บนทกทายเลม

จตมตณหา ภพ,ชาต ผกกบอารมณ ชรามรณะ

(เกดขน) (เพลนตงอย) (ดบไป)

อนทรยสงวร จงเปนหลกการแหงความไมประมาท ทตรสไวดวยการดบเหต

ทจะเปนไปเพอชราและมรณะ อนเปนทมาของการ “ตามด ไมตามไป”

ทแสดงใหเหนดวยพทธวจน กวา ๖๐ พระสตร บงบอกถงความสอดรบกน

ของ พทธวจน คอ คาตถาคต ทเปน อนทรยสงวร อนเปนตวชวดของ

ความเปน ผไมประมาท และเปนการยนยนภายใตหลกการแหงมหาปเทส ๔

(หลกการตรวจสอบวาเปนคาตถาคตหรอไม คอหลกทตถาคตบญญตไวเพอ

ใชวดสอบวา เปนคาของพระองค จรงหรอไมจรง โดยนาเนอความ

หลกการนนไปเทยบเคยงในพทธวจนบทอน ๆ วาเขากนได ลงกนได

สอดรบกนไดหรอไม ถาสอดรบกนได กใชคาของพระองค แตถาไมสอดรบกน

กแสดงวา ไมใชคาของพระองค ใหละทงเนอความหลกการนนไปเสย)

นาไปส

อารมณ

ปรากฏ

ขนแลว

จน

กระทง

ดบเสยใหได ดบเสยใหได

นคอวงจร

ของจต

อนเปน

สงสารวฏฏ

๑๓๒ ตามด ไมตามไป

หวงวาผปฎบตทงหลาย ทเทดทน เคารพ และกตญบชาพระศาสดา

คงจะไดเหนความชดเจนในหลกการ อนเปนระเบยบถอยคาของพระตถาคต

ชดแจงดวยตนเอง และรวมแรงใจปฏบตตามพระองค เพอแสดงออกถง

“ความกตญ” และ “บชา” ในโอกาสอก ๒ ป จะครบวาระ

“๒๖๐๐ ป ของการตรสร

ขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา”

มลนธพทธโฆษณ

มลนธแหงมหาชนชาวพทธ ผซงชดเจน และมนคงในพทธวจน เรมจากชาวพทธกลมเลกๆกลมหนง ไดมโอกาสมาฟงธรรมบรรยายจากทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ทเนนการนาพทธวจน (ธรรมวนยจากพทธโอษฐ ทพระพทธองคทรงยนยนวาทรงตรสไวดแลว บรสทธบรบรณสนเชง ทงเนอความและพยญชนะ) มาใชในการถายทอดบอกสอน ซงเปนรปแบบการแสดงธรรมทตรงตามพทธบญญตตามททรงรบสงแกพระอรหนต ๖๐ รปแรกทปาอสปตนมฤคทายวน ในการประกาศพระสทธรรม และเปนลกษณะเฉพาะทภกษในครงพทธกาลใชเปนมาตรฐานเดยว

หลกพทธวจนน ไดเขามาตอบคาถาม ตอความลงเลสงสย ไดเขามาสรางความชดเจน ตอความพราเลอนสบสน ในขอธรรมตางๆ ทมอยในสงคมชาวพทธ ซงทงหมดน เปนผลจากสาเหตเดยวคอ การไมใชคาของพระพทธเจาเปนตวตงตนในการศกษาเลาเรยน

ดวยศรทธาอยางไมหวนไหวตอองคสมมาสมพทธะ ในฐานะพระศาสดา ทานพระอาจารยคกฤทธ ไดประกาศอยางเปนทางการวา “อาตมาไมมคาสอนของตวเอง”

และใชเวลาทมอย ไปกบการรบสนองพทธประสงค ดวยการโฆษณาพทธวจน เพอความตงมนแหงพระสทธรรม และความประสานเปนหนงเดยวของชาวพทธ

เมอกลบมาใชหลกพทธวจน เหมอนทเคยเปนในครงพทธกาล สงทเกดขนคอ ความชดเจนสอดคลองลงตว ในความรความเขาใจ ไมวาในแงของหลกธรรม ตลอดจนมรรควธทตรง และสามารถนาไปใชปฏบตใหเกดผล รเหนประจกษไดจรงดวยตนเองทนท ดวยเหตน ชาวพทธทเหนคณคาในคาของพระพทธเจา จงขยายตวมากขนเรอยๆ เกดเปน “กระแสพทธวจน” ซงเปนพลงเงยบทกาลงจะกลายเปนคลนลกใหม ในการกลบไปใชระบบการเรยนรพระสทธรรม เหมอนดงครงพทธกาล

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงน เพราะจานวนของผทสนใจเหนความสาคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรวประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตตามแนวทางของทานพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) ภายใตวนยอนเปนพทธบญญต การเผยแพรพทธวจนทผานมา จงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามได เมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพ ไดมาจานวนเทาไหร กทยอยแจกไปตามทมเทานน เมอมมา กแจกไปเมอหมด กคอหมด

เนองจากวา หนาทในการดารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความสาคญของพทธวจน จงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโลทาอยแลว นนคอ การนาพทธวจนมาเผยแพรโฆษณา โดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยน จดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการดาเนนการตางๆ ทงหมด อยในรปแบบทโปรงใส เปดเผย และเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

สาหรบผทเหนความสาคญของพทธวจน และมความประสงคทจะดารงพระสทธรรมใหตงมน ดวยวธของพระพทธเจา สามารถสนบสนนการดาเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เขามาใสใจศกษาพทธวจน และนาไปใชปฏบตดวยตนเอง เมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการทาความเขาใจ โดยใชคาของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน นาไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผล และเชอมโยงเปนหนงเดยว กระทงไดผลตามจรง ทาใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน “พทธโฆษณ“ แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมหาชนชาวพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

ผทสนใจรบสอธรรมทเปนพทธวจน เพอไปใชศกษาสวนตว หรอนาไปแจกเปนธรรมทาน แกพอแมพนอง ญาต หรอเพอน

สามารถมารบไดฟร โดยไมมเงอนไข ทวดนาปาพง หรอตามทพระอาจารยคกฤทธไดรบนมนตไปแสดงธรรมนอกสถานท

สาหรบรายละเอยดกจธรรมตางๆ ภายใตเครอขายพทธวจนโดยวดนาปาพง คนหาขอมลไดจาก

www.watnapp.com

หากมความจานงทจะรบไปแจกเปนธรรมทานในจานวนหลายสบชด ขอความกรณาแจงความจานงไดท

มลนธพทธโฆษณ

สานกงานใหญ : ๑๖/๘๘ ชน ๒ ซอยสขมวท ๖๘ ถนนสขมวท แขวงบางนา เขตบางนา กรงเทพมหานคร ๑๐๑๒๐

โทรศพท ๐๒-๗๔๔-๘๓๖๐ - ๑ โทรสาร ๐๒-๓๙๘-๒๑๘๔ เวบไซด : www.buddhakos.org อเมล : [email protected]

ประสานงานและเผยแผ : มลนธพทธโฆษณ อาคารภคนท ๙ ถนนรชดาภเษก แขวงดนแดง, เขตดนแดง กรงเทพมหานคร ๑๐๔๐๐

โทร.๐๘๕-๐๕๘-๖๘๘๘, ๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑

สนบสนนการเผยแผพทธวจนไดท ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ” ธนาคารกสกรไทย สาขา ยอยตลาดไท

ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๔๘๔-๒-๑๐๘๗๗-๘

แผนทวดนาปาพง

ขอกราบขอบพระคณแด

พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล และคณะสงฆวดนาปาพง

ทกรณาใหคำปรกษาในการจดทำหนงสอเลมน

ตดตามการเผยแผพระธรรมคำสอนตามหลกพทธวจน

โดยพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท

• media.watnapahpong.org , www.nap-tv.com ,

www.watnapp.com (ธรรมบรรยายคำวนเสาร) ทงภาพและเสยงตงแต ๑๙.๐๐ น.

• คลน ส.ว.พ. FM ๙๑.๐ MHz ทกวนพระ เวลา ๑๖.๔๐ น. ,

FM ๑๐๖.๐ MHz (คลนครอบครวขาว) จนทร-ศกร เวลา ๐๕.๐๐ - ๐๕.๓๐ น.

• ทวดาวเทยมชอง A I Biz Net Tong Hua เวลา ๐๕.๐๐ - ๐๕.๓๐ น.

และ เวลา ๐๖.๐๐ - ๐๗.๐๐ น.

๐๒-๕๔๙-๒๑๗๔๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑๐๘๔-๐๙๖-๘๔๓๐

ลงสะพานคลอง ๑๐ เลยวซายคอสะพาน

ลง สะพาน คลอง ๑๐ ไป ย เทรน แรก มา แลว เลยว ซาย กอน ขน สะพาน

บรรณานกรม

พระไตรปฎกบาลอกษรไทยฉบบสยามรฐ

พระไตรปฎกไทยฉบบสยามรฐ

พทธวจน ฉบบธรรมโฆษณ (ชดจากพระโอษฐ ผลงานแปลพทธวจนโดยทานพทธทาสภกข)

พทธวจน ฉบบตรวจแก (จดพมพโดยมลนธพทธโฆษณ)

รวมจดทำโดยกลมละนนท, กลมพทธโอษฐ,

กลมธรรมะสขาว, กลมสมณะศากยะปตตยะ,

กลมพนกงานตอนรบบนครองบนบรษทการบนไทย,

กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทร, กลมวทยาเขต-หาดใหญ,

ชมรมพทธบรษทศากยบตร,

คณสธ วชระสมบรณ, คณสายทพย ยวเทพากร, คณอมฤต ชยบตร,

คณพมจนทร วมกตานนท, คณวจตรา คปตษเฐยร, คณวงสร เอยวเหลก

คณมานพ พมเขม และครอบครว, คณดนย วงศาโรจน และครอบครว,

คณสเทพ กลสงห และครอบครว, คณวราภรณ ศกด และครอบครว

นายกเทศมนตรบางควด คณพสษฐ มะล,

บรษท หางพระจนทรโอสถ จำกด, บรษท ไทยควอลต แลนด แอนด เฮาส จำกด,

“ผเรยกรองหาศาสดาเพอความเปนศตร”

อานนท ! สาวกทงหลาย เรยกรองหาศาสดา เพอความเปนศตร

ไมเรยกรองเพอความเปนมตร เปนอยางไรเลา ?



“สงนเปนไปเพอประโยชนเกอกลแกพวกเธอทงหลาย และสงน

กเปนไปเพอความสขแกพวกเธอทงหลาย” ดงนเปนตน,

สาวกเหลานนของศาสดาไมฟงดวยด

ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง

แตแกลงทำใหผดจากคำสงสอนของศาสดาไปเสย

อานนท ! สาวกทงหลายอยางนแล ชอวา

ผเรยกรองหาศาสดา เพอความเปนศตร

ไมเรยกรองเพอความเปนมตร

มหา.ท ๑๐/๓๘๔/๒๙๙.

ตดตามการเผยแผพระธรรมคำสอนตามหลกพทธวจน โดยพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.watnapp.com

(ธรรมบรรยายคำวนเสาร) ทงภาพและเสยง ตงแต 19.00 น. | คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวลา 16.40 น.

สอธรรมะน จดทำเพอประโยชนทางการศกษาสสาธารณชนเปนธรรมทาน ลขสทธในตนฉบบน

ไดรบการสงวนไว ไมสงวนสทธในการจำทำจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ

ในการจดทำหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบเพอรกษาความถกตองของขอมล


ตดตอไดท คณศรชา โทร.๐๘๑-๕๑๓-๑๖๑๑ คณอารวรรณ โทร.๐๘๕-๐๕๘-๖๘๘๘

“อนทรยสงวร”

อปร. ม. ๑๔/๕๔๒ – ๕๔๕/๘๕๖ – ๘๖๑.

อนทรยภาวนาชนเลศ

แหงความสอดรบกนในคำตถาคต

กวา ๖๐ พระสตร

(ตามด! ไมตามไป....)

อานนท ! อารมณอนเปนทชอบใจ – ไมเปนทชอบใจเปนทชอบใจและไมเปนทชอบใจ อนบงเกดขนแกภกษนนยอมดบไปเรวเหมอนการกระพรบตาของคน อเบกขายงคงดำรงอย.อานนท ! นแล เราเรยกวา อนทรยภาวนาชนเลศในอรยวนย…

อานนท ! สาวกทงหลาย เรยกรองหาศาสดา เพอความเปนมตร

ไมเรยกรองเพอความเปนศตร เปนอยางไรเลา ?



“สงนเปนไป เพอประโยชนเกอกลแกพวกเธอทงหลาย และสงนกเปนไป

เพอความสขแกพวกเธอทงหลาย” ดงนเปนตน

สาวกเหลานนของศาสดา ยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง

ยอมตงจตเพอจะรท วถง

และไมแกลงทำใหผดจากคำสงสอนของศาสดา

อานนท ! สาวกทงหลายอยางนแล ช อวาผเรยกรองหาศาสดา

เพอความเปนมตร ไมเรยกรองเพอความเปนศตร

อานนท ! เพราะฉะนน ในเร องน พวกเธอทงหลาย

จงเรยกรองหาตถาคต เพอความเปนมตรเถด

อยาเรยกรอง เพอความเปนศตรเลย

ขอนน จกเปนไป เพอประโยชนเกอกล เพอความสข

แกพวกเธอทงหลายเอง ตลอดกาลนาน

อปร. ม. ๑๔/๒๔๔/๓๕๕-๓๕๖

ผเรยกรองหาศาสดาเพอความเปนมตร

“อน

ทรย

สงวร” (ต

ามด

! ไม

ตาม

ไป...)

ฉบบ

๘

พุทธวจน อินทรีย สังวร

Documents

Transcript of พุทธวจน อินทรีย สังวร