พทธวจน

เฉลมฉลองครบรอบ

ธรรมวนยจากพทธโอษฐ

ISBN: 974-575-369-6

พมพครงแรก: กรกฏาคม ๒๕๕๔

จ�ำนวนพมพ : ๕,๐๐๐ ชด

พมพเนองในวาระ “ครบรอบสองพนหกรอยปแหงการตรสร”

จดท�ำโดย : พทธบรษท วดนาปาพง

วดนาปาพง ล�าลกกา คลอง ๑๐, ปทมธาน ๑๒๑๕๐

รปเลม : คณะสงฆวดนาปาพง ด�ำเนนกำรพมพ: บรษท ควพรนท แมเนจเมนท จ�ากด

โทรศพท ๐๒-๘๐๐-๒๒๙๒ , โทรสาร ๐๒-๘๐๐-๓๖๔๙

พ ท ธ ว จ น

สตตนตปฏเก

ปจโม ภาโคสยตตนกายสส มหาวารวคโค

Oนโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ

พระสตตนตปฎก

เลม ๑๑สงยตตนกาย มหาวารวรรค

Oขอนอบนอมแดพระผมพระภาคอรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน

ค�าชแจง

การเนนเพอใหความส�าคญของขอความ

Level 1 (ความส�าคญระดบท 1)

ไดแก พทธวจน หรอ ค�ากลาวของบคคลอนทพระพทธเจารบรอง หรอ

ค�ากลาวของบคคลอนทยกพทธวจน ขนกลาว

Level 2 (ความส�าคญระดบท 2)

ไดแก ค�าทบคคลอน กลาวค�าก�ากงวานาจะเปนพทธวจน และทางผรวบรวม

ยงไมสามารถพจารณาไดวาเปนพทธวจนหรอไม

Level 3 (ความส�าคญระดบท 3)

ไดแก ค�าบรรยาย หรอค�าประกอบอนๆ หรอค�ากลาวของสาวก ทไมใชพทธวจน

Level 4 (ความส�าคญระดบท 4)

ไดแก หวขอยอยทมมาโดยลอยๆ ซงไมมในภาษาบาล ดงตวอยาง

(เรองสปปยปรพาชกกบพรหมทตตมานพ)

Level 5 (ความส�าคญระดบท 5)

ไดแก พระสตรทไมมพทธวจน ใหคงตวเลขของขอไว พรอมขอความชวงตน ประมาณ 2 บรรทด และใส

เครองหมาย ...ฯลฯ... จากนนตามดวยขอความชวงสดทาย (ส�าหรบภาษาบาล เปลยน ...ฯลฯ... เปน ...ฯเปฯ...)

ดงตวอยาง

ปญญาในการทรงจ�าธรรมทไดฟงมาแลว เปนสตมยญาณอยางไร ปญญาอนเปนเครองทรงจ�าธรรมทไดฟงมา

แลว คอ เครองรชดธรรมทไดสดบมาแลวนนวา ธรรมเหลานควรรยง ธรรมเหลานควรก�าหนดร ...ฯลฯ... นทกขนโรธคามน

ปฏปทาอรยสจเปนสตมยญาณ.

กถ โสตาวธาเน ปา สตมเย าณ อเม ธมมา อภเยยาต โสตาวธาน ตปชานนา ปา

สตมเย าณ อเม ธมมา ปรเยยาต ...ฯเปฯ... อท ทกขนโรธคามน ปฏปทา อรยสจจนต

10

1

อำนนท!ควำมคดอำจมแกพวกเธออยำงนวำ

“ธรรมวนยของพวกเรา

มพระศาสดาลวงลบไปแลว

พวกเราไมมพระศาสดา ดงน”

อำนนท!พวกเธออยำคดอยำงนน

“อำนนท!ธรรมกดวนยกด

ทเราแสดงแลว บญญตแลว แกพวกเธอทงหลาย

ธรรมวนยนน จกเปนศาสดา

ของพวกเธอทงหลาย โดยกาลลวงไปแหงเรา”

สยำ โข ปนำนนท ตมหำก เอวมสส อตตสตถก ปำวจน นตถ โน สตถำต

นโขปเนต อำนนทเอว ทฏพพ โยโวอำนนทมยำธมโมจวนโยจ

เทสโตปตโตโสโวมมจจเยนสตถำ.

มหาปรนพพานสตร มหา. ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑

2

อวชชาวคโค ปโม

[๑]เอวมเม สต เอก สมย ภควา สาวตถย วหรต เชตวเน อนาถปณฑกสส

อาราเม ฯ ตตร โข ภควา ภกข อามนเตส ภกขโวต ฯ ภทนเตต เต ภกข ภควโต ปจจสโสส ฯ ภควา เอตทโวจ ฯ

[๒]อวชชา ภกขเว ปพพงคมา อกสลาน ธมมาน สมาปตตยา อนวเทว 1 อหรก

อโนตตปป ฯ อวชชาคตสส ภกขเว อวททสโน มจฉาทฏ ปโหต มจฉาทฏสส มจฉาสงกปโป ปโหต มจฉาสงกปปสส มจฉาวาจา ปโหต มจฉาวาจสส มจฉากมมนโต ปโหต มจฉากมมนตสส มจฉาอาชโว ปโหต มจฉาอาชวสส มจฉาวายาโม ปโหต มจฉาวายามสส มจฉาสต ปโหต มจฉาสตสส มจฉาสมาธ ปโหต ฯ

[๓]วชชา จ โข ภกขเว ปพพงคมา กสลาน ธมมาน สมาปตตยา อนวเทว 2

หโรตตปป ฯ วชชาคตสส ภกขเว วททสโน สมมาทฏ ปโหต สมมาทฏสส สมมาสงกปโป ปโหต สมมาสงกปปสส สมมาวาจา ปโหต สมมาวาจสส สมมากมมนโต ปโหต สมมากมมนตสส สมมาอาชโว ปโหต สมมาอาชวสส สมมาวายาโม ปโหต สมมาวายามสส สมมาสต ปโหต สมมาสตสส สมมาสมาธ ปโหตต ฯ

1 ย. อนเทว ฯ

2 ย. อนเทว ฯ

3

๑. มคคสงยต อวชชาวรรคท ๑

อวชชาสตร

วาดวยอวชชาและวชชา เปนหวหนาแหงอกศลและกศล

[๑]ขาพเจาไดสดบมาแลวอยางน:-

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระวหารเชตวน อารามของทานอนาถบณฑกเศรษฐ เขตพระนคร

สาวตถ ณ ทนนแล พระผมพระภาคตรสเรยกภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย ภกษเหลานนทลรบพระด�ารส

พระผมพระภาควา พระพทธเจาขา พระผมพระภาคไดตรสพระพทธพจนนวา.

[๒]ดกรภกษทงหลาย อวชชา เปนหวหนาในการยงอกศลธรรมใหถงพรอม เกด

รวมกบความไมละอายบาป ความไมสะดงกลวบาป ความเหนผดยอมเกดมแกผไมรแจง ประกอบดวยอวชชา ความด�ารผดยอมเกดมแกผมความเหนผด เจรจาผดยอมเกดม แกผมความด�ารผด การงานผดยอมเกดมแกผเจรจาผด การเลยงชพผดยอมเกดมแกผท�าการงานผด พยายามผดยอมเกดมแกผเลยงชพผด ระลกผดยอมเกดมแก ผพยายามผด ตงใจผดยอมเกดมแกผระลกผด.

[๓]ดกรภกษทงหลาย สวนวชชา เปนหวหนาในการยงกศลธรรมใหถงพรอม

เกดรวมกบความละอายบาป ความสะดงกลวบาป ความเหนชอบยอมเกดมแกผรแจง ประกอบดวยวชชา ความด�ารชอบยอมเกดมแกผมความเหนชอบ เจรจาชอบยอมเกดมแกผมความด�ารชอบ การงานชอบยอมเกดมแกผเจรจาชอบ การเลยงชพชอบ ยอมเกดมแกผท�าการงานชอบ พยายามชอบยอมเกดมแกผเลยงชพชอบ ระลกชอบยอมเกดมแกผพยายามชอบ ตงใจชอบยอมเกดมแกผระลกชอบแล.

จบ สตรท ๑

4

[๔]เอวมเม สต เอก สมย ภควา สเกยส วหรต สกกร นาม สกยาน นคโม ฯ

อถ โข อายสมา อานนโท เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข อายสมา อานนโท ภควนต เอตทโวจ อปฑฒมท ภน เต พรหมจรยสส 1 ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาต ฯ

[๕]มา เหว อานนท อวจ 2 มา เหว อานนท อวจ 3 สกลเมว 4 หท อานนท

พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตา ฯ กลยา- ณมตตสเสต อานนท ภกขโน ปาฏกงข กลยาณสหายกสส กลยาณสมปวงกสส อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๖]กถจานนท ภกข กลยาณมตโต กลยาณสหาโย กลยาณสมปวงโก อรย

อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธานนท ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม สมมาสงกปป ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ สมมาวาจ ภาเวต ฯเปฯ สมมากมมนต ภาเวต ฯเปฯ สมมาอาชว ภาเวต ฯเปฯ สมมาวายาม ภาเวต ฯเปฯ สมมาสต ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข อานนท ภกข กลยาณมตโต กลยาณสหาโย กลยาณสมปวงโก อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ

[๗]ตทมนาเปต 5 อานนท ปรยาเยน เวทตพพ ยถา สกลเมวท พรหมจรย

ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาต ฯ มมห อานนท

1 ม. พรหมจรย ฯ

2 ม. ย. อย ปาโ นตถ ฯ

3 ม. ย. อย ปาโ นตถ ฯ

4 ม. สกเมวท อานนท ... ฯ

5 ม. ย. ตทมนาเปต ฯ

5

อปฑฒสตร

ความเปนผมมตรด เปนพรหมจรรยทงสน

[๔] ขาพเจาไดสดบมาแลวอยางน:-

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ นคมของชาวศกยะชอสกระ ในแควนสกกะของชาวศากยะทงหลาย

ครงนน ทานพระอานนทเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง

ครนแลวไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด นเปนกงหนง

แหงพรหมจรรย เทยวนะ พระเจาขา.

[๕] พระผมพระภาคตรสวา ดกรอานนท เธออยาง 1 ไดกลาวอยางนน เธออยาไดกลาวอยางนน กความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด นเปนพรหมจรรยทงสนทเดยว ดกรอานนท อนภกษผมมตรด มสหายด มเพอนด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมากซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘.

[๖] ดกรอานนท กภกษผมมตรด มสหายด มเพอนด ยอมเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรอานนท ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ยอมเจรญสมมาสงกปปะ ... สมมาวาจา ... สมมา- กมมนตะ ... สมมาอาชวะ ... สมมาวายามะ ... สมมาสต ... สมมาสมาธ ... อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรอานนท ภกษผม มตรด มสหายด มเพอนด ยอมเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�า ใหมากซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

[๗] ดกรอานนท ขอวา ความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด เปนพรหมจรรย ทงสนทเดยวนน พงทราบโดยปรยายแมน ดวยวาเหลาสตวผมชาตเปนธรรมดา ยอมพน ไปจากชาต ผมชราเปนธรรมดา ยอมพนไปจากชรา ผมมรณะเปนธรรมดา ยอมพน

1 ในตนฉบบเปนค�าวา อยาง ทถกตองควรเปน อยา -ผรวบรวม

6

กลยาณมตต อาคมม ชาตธมมา สตตา ชาตยา ปรมจจนต ชราธมมา สตตา ชราย ปรมจจนต มรณธมมา สตตา มรเณน ปรมจจนต โสกปรเทวทกข- โทมนสสปายาสธมมา สตตา โสกปรเทวทกขโทมนสสปายาเสห ปรมจจนต ฯ อมนา โข เอต อานนท ปรยาเยน เวทตพพ ยถา สกลเมวท พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาต ฯ

[๘]สาวตถนทาน ฯ อถ โข อายสมา สารปตโต เยน ภควา เตนปสงกม

อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข อายสมา สารปตโต ภควนต เอตทโวจ สกลมท ภนเต พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาต ฯ

[๙]สาธ สาธ สารปตต สกลมท สารปตต พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา

กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตา ฯ กลยาณมตตสเสต สารปตต ภกขโน ปาฏกงข กลยาณสหายสส กลยาณสมปวงกสส อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๑๐]กถจ สารปตต ภกข กลยาณมตโต กลยาณสหาโย กลยาณสมปวงโก อรย

อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ สารปตต ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข สารปตต ภกข กลยาณมตโต กลยาณสหาโย กลยาณสมปวงโก อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ

7

ไปจากมรณะ ผมโสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนสและอปายาสเปนธรรมดา ยอมพนไปจากโสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนสและอปายาส เพราะอาศยเราผเปนกลยาณมตร ดกรอานนท ขอวา ความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด เปนพรหมจรรยทงสนทเดยวนน พงทราบโดยปรยายนแล.

จบ สตรท ๒

สารปตตสตร

ความเปนผมมตรดเปนพรหมจรรยทงสน

[๘] สาวตถนทาน ครงนน ทานพระสารบตรเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว

นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ความเปนผมมตรด มสหายด

มเพอนด นเปนพรหมจรรยทงสนเทยวนะ พระเจาขา.

[๙] พระผมพระภาคตรสวา ถกละ ถกละ สารบตร ความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด นเปนพรหมจรรยทงสน ดกรสารบตร ภกษผมมตรด มสหายด มเพอนด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมากซง อรยมรรคประกอบดวยองค ๘

[๑๐] ดกรสารบตร กภกษผมมตรด มสหายด มเพอนด ยอมเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรสารบตร ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อนอาศย วราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรสารบตร ภกษผมมตรด มสหายด มเพอนด ยอมเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

8

[๑๑]ตทมนาเปต สารปตต ปรยาเยน เวทตพพ ยถา สกลมท พรหมจรย ยทท

กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาต ฯ มมห สารปตต กลยาณมตต อาคมม ชาตธมมา สตตา ชาตยา ปรมจจนต ชราธมมา สตตา ชราย ปรมจจนต มรณธมมา สตตา มรเณน ปรมจจนต โสกปรเทวทกข- โทมนสสปายาสธมมา สตตา โสกปรเทวทกขโทมนสสปายาเสห ปรมจจนต ฯ อมนา โข เอต สารปตต ปรยาเยน เวทตพพ ยถา สกลมท พรหมจรย ยทท กลยาณมตตตา กลยาณสหายตา กลยาณสมปวงกตาต ฯ

[๑๒]สาวตถนทาน ฯ อถ โข อายสมา อานนโท ปพพณหสมย นวาเสตวา

ปตตจวรมาทาย สาวตถ ปณฑาย ปาวส ฯ อททสา โข อายสมา อานนโท ชาณสโสณ พราหมณ สพพเสเตน วฬวาภรเถน สาวตถยา นยยายนต เสตา สท อสสา ยตตา โหนต เสตาลงการา เสโต รโถ เสตปรวาโร เสตา รสมโย เสตา ปโตทลฏ เสต ฉตต เสต อณหส เสตาน วตถาน เสตา อปาหนา เสตาย สท วาลวชนยา 1 วชยยต ฯ ตเมน ชโน ทสวา เอวมาห พรหม วต โภ ยาน พรหม-ยานรป วต โภต ฯ

[๑๓]อถ โข อายสมา อานนโท สาวตถย ปณฑาย จรตวา ปจฉาภตต

ปณฑปาตปฏกกนโต เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข อายสมา อานนโท ภควนต เอตทโวจ อธาห ภนเต ปพพณหสมย นวาเสตวา ปตตจวรมาทาย สาวตถ ปณฑาย ปาวส อททส ขวาห ภนเต ชาณสโสณ พราหมณ สพพเสเตน วฬวาภรเถน สาวตถยา นยยายนต เสตา สท อสสา ยตตา โหนต เสตาลงการา เสโต รโถ เสตปรวาโร

1 ม. วาลพชนยา พชยยต ฯ เอวมปร ฯ

9

[๑๑] ดกรสารบตร ขอวา ความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด นเปนพรหมจรรยทงสนนน พงทราบโดยปรยายแมน ดวยวาเหลาสตวผมชาตเปนธรรมดา ยอมพนไปจากชาต ผมชราเปนธรรมดา ยอมพนไปจากชรา ผมมรณะเปนธรรมดา ยอมพนไปจากมรณะ ผมโสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาสเปนธรรมดา ยอมพนไปจาก โสกะ ปรเทวะ ทกข โทมนส อปายาส เพราะอาศยเราผเปนกลยาณมตร ดกรสารบตร ขอวาความเปนผมมตรด มสหายด มเพอนด เปนพรหมจรรยทงสนนน พงทราบโดยปรยายนแล.

จบ สตรท ๓

พราหมณสตร

อรยมรรคเรยกชอได ๓ อยาง

[๑๒] สาวตถนทาน. ครงนน เวลาเชา ทานพระอานนทนงแลว ถอบาตรและจวร เขาไปบณฑบาตยงพระนครสาวตถ

ไดเหนชาณสโสณพราหมณออกจากพระนครสาวตถ ดวยรถเทยมดวยมาขาวลวน ไดยนวา มาทเทยมเปนมาขาว

เครองประดบขาว ตวรถขาว ประทนรถขาว เชอกขาว ดามประตกขาว รมขาว ผาโพกขาว ผานงขาว รองเทาขาว

พดวาลวชนทดามพดกขาว ชนเหนทานผนแลว พดอยางนวา ทานผเจรญทงหลาย ยานประเสรฐหนอ รปของยาน

ประเสรฐหนอ ดงน.

[๑๓] ครงนน ทานพระอานนทเทยวบณฑบาตในพระนครสาวตถแลว เวลาปจฉาภตกลบจากบณฑบาต เขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดกราบทล

พระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขอประทานพระวโรกาส เวลาเชา ขาพระองคนงแลว ถอบาตรและจวรเขาไป

บณฑบาตยงพระนครสาวตถ ขาพระองคเหนชาณสโสณพราหมณออกจากพระนครสาวตถ ดวยรถมาขาวลวน ไดยนวา

มาทเทยมเปนมาขาว เครองประดบขาว ตวรถขาว ประทนรถขาว เชอกขาว ดามประตกขาว รมขาว ผาโพกขาว

ผานงขาว รองเทาขาว พดวาลวชนทดามกขาว ชนเหนทานผนแลว พดอยางนวา ทานผเจรญทงหลาย ยานประเสรฐหนอ

รปของยานประเสรฐหนอ ขาแตพระองคผเจรญ พระองคอาจทรงบญญตยานอนประเสรฐในธรรมวนยนไดไหมหนอ ?

10

เสตา รสมโย เสตา ปโตทลฏ เสต ฉตต เสต อณหส เสตาน วตถาน เสตา อปาหนา เสตาย สท วาลวชนยา วชยยต ฯ ตเมน ชโน ทสวา เอวมาห พรหม วต โภ ยาน พรหมยานรป วต โภต ฯ สกกา น โข ภนเต อมสม ธมมวนเย พรหมยาน ปเปตนต

[๑๔]สกกา อานนทาต ภควา อโวจ อมสเสว โข เอต อานนท อรยสส อฏง-

คกสส มคคสส อธวจน พรหมยาน อตป ธมมยาน อตป อนตตโร สงคาม- วชโย อตป ฯ

[๑๕]สมมาทฏ อานนท ภาวตา พหลกตา ราควนยปรโยสานา โหต โทสวนย-

ปรโยสานา โหต โมหวนยปรโยสานา โหต ฯ

[๑๖]สมมาสงกปโป อานนท ภาวโต พหลกโต ราควนยปรโยสาโน โหต

โทสวนยปรโยสาโน โหต โมหวนยปรโยสาโน โหต ฯ

[๑๗]สมมาวาจา อานนท ภาวตา พหลกตา ราควนยปรโยสานา โหต โทสวนย-

ปรโยสานา โหต โมหวนยปรโยสานา โหต ฯ

[๑๘]สมมากมมนโต อานนท ภาวโต พหลกโต ราควนยปรโยสาโน โหต โทสวนย-

ปรโยสาโน โหต โมหวนยปรโยสาโน โหต ฯ

[๑๙]สมมาอาชโว อานนท ภาวโต พหลกโต ราควนยปรโยสาโน โหต โทสวนย-

ปรโยสาโน โหต โมหวนยปรโยสาโน โหต ฯ

[๒๐]สมมาวายาโม อานนท ภาวโต พหลกโต ราควนยปรโยสาโน โหต โทสวนย-

ปรโยสาโน โหต โมหวนยปรโยสาโน โหต ฯ

11

[๑๔] พระผมพระภาคตรสวา ดกรอานนท อาจบญญตได ค�าวายานอนประเสรฐเปนชอของ อรยมรรคประกอบดวยองค ๘ นเอง เรยกกนวา พรหมยานบาง ธรรมยานบาง รถพชยสงครามอนยอดเยยมบาง.

[๑๕] ดกรอานนท สมมาทฏฐ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว มการก�าจดราคะเปนทสด มการก�าจดโทสะเปนทสด มการก�าจดโมหะเปนทสด.

[๑๖] ดกรอานนท สมมาสงกปปะ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว มการก�าจดราคะเปนทสด มการก�าจดโทสะเปนทสด มการก�าจดโมหะเปนทสด.

[๑๗] ดกรอานนท สมมาวาจา อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว มการก�าจดราคะเปนทสด มการก�าจดโทสะเปนทสด มการก�าจดโมหะเปนทสด.

[๑๘] ดกรอานนท สมมากมมนตะ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว มการก�าจดราคะเปนทสด มการก�าจดโทสะเปนทสด มการก�าจดโมหะเปนทสด.

[๑๙] ดกรอานนท สมมาอาชวะอนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว มการก�าจดราคะเปนทสด มการก�าจดโทสะเปนทสด มการก�าจดโมหะเปนทสด.

[๒๐] ดกรอานนท สมมาวายามะ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว มการก�าจดราคะเปนทสด มการก�าจดโทสะเปนทสด มการก�าจดโมหะเปนทสด.

12

[๒๑]สมมาสต อานนท ภาวตา พหลกตา ราควนยปรโยสานา โหต โทสวนย-

ปรโยสานา โหต โมหวนยปรโยสานา โหต ฯ

[๒๒]สมมาสมาธ อานนท ภาวโต พหลกโต ราควนยปรโยสาโน โหต โทสวนย-

ปรโยสาโน โหต โมหวนยปรโยสาโน โหต ฯ

[๒๓]อมนา โข เอต อานนท ปรยาเยน เวทตพพ ยถา อมสเสเวต อรยสส

อฏงคกสส มคคสส อธวจน พรหมยาน อตป ธมมยาน อตป อนตตโร สงคาม- วชโย อตปต ฯ อทมโวจ ภควา อท วตวาน สคโต อถาปร เอตทโวจ สตถา

[๒๔] ยสส สทธา จ ปา จ ธมมา ยคคา 1 สทธา ธร หร อสา มโน โยตต สต อารกขสารถ ฯ รโถ สลปรกขาโร ฌานกโข จกกวรโย อเปกขา ธรสมาธ อนจฉา ปรวารณ ฯ อพยาปาโท อวหสา วเวโก ยสส อาวธ ตตกขา ธมมสนนาโห 2 โยคกเขมาย วตตต ฯ เอตทตตน 3 สมภต พรหมยาน อนตตร นยยนต ธรา โลกมหา อทตถ ชย ชยนต ฯ

1 โป. ยตตา สทธา ธร ฯ ม. ย. ยตตา สทา ธร ฯ

2 ม. จมมสนนาโห ฯ

3 ย. เอตทตตนย ภต ฯ

13

[๒๑] ดกรอานนท สมมาสต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว มการก�าจด ราคะเปนทสด มการก�าจดโทสะเปนทสด มการก�าจดโมหะเปนทสด.

[๒๒] ดกรอานนท สมมาสมาธ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว มการก�าจดราคะเปนทสด มการก�าจดโทสะเปนทสด มการก�าจดโมหะเปนทสด.

[๒๓] ดกรอานนท ขอวา ยานอนประเสรฐ เปนชอของอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ นเอง เรยกกนวา พรหมยานบาง ธรรมยานบาง รถพชยสงครามอนยอดเยยมบาง นนพงทราบโดยปรยายนแล.

พระผมพระภาคผสคตศาสดา ครนไดตรสไวยากรณภาษตนจบลงแลว จงไดตรสคาถา ประพนธตอไปอกวา

[๒๔] อรยมรรคญาณนนมธรรม คอ ศรทธากบปญญาเปนแอก มศรทธาเปนทบ มหรเปนงอน มใจเปนเชอกชก มสตเปนสารถผควบคม รถนมศลเปนเครองประดบ มญาณเปนเพลา มความเพยรเปนลอ มอเบกขากบสมาธเปนทบ ความไมอยากไดเปนประทน กทบตร 1 ใดมความไมพยาบาท ความไมเบยดเบยน และวเวกเปนอาวธ มความอดทนเปนเกราะหนง กลบตรนน ยอมเปนไปเพอความเกษมจากโยคะ พรหมยานอนยอดเยยมน เกดแลวในตนของบคคลเหลาใด บคคลเหลานนเปนนกปราชญ ยอมออกไปจากโลก โดยความแนใจวา มชยชนะโดยแท.

จบ สตรท ๔

1 ในตนฉบบเปนค�าวา กทบตร ทถกตองควรเปน กลบตร -ผรวบรวม

14

[๒๕]สาวตถนทาน ฯ อถ โข สมพหลา ภกข เยน ภควา เตนปสงกมส อปสง-

กมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสทส ฯ เอกมนต นสนนา โข เต ภกข ภควนต เอตทโวจ อธ โน ภนเต อตตถยา ปรพพาชกา อเมห เอว ปจฉนต กมตถย อาวโส สมเณ โคตเม พรหมจรย วสสตต ฯ เอว ปฏา มย ภนเต เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากโรม ทกขสส โข อาวโส ปรตถ ภควต พรหมจรย วสสตต ฯ กจจ มย ภนเต เอว ปฏา เอว พยากรมานา วตตวาทโน เจว ภควโต โหม น จ ภควนต อภเตน อพภาจกขาม ธมมสส จานธมม พยากโรม น จ โกจ สหธมมโก วาทานวาโท คารยห าน อาคจฉตต ฯ

[๒๖]ตคฆ ตเมห ภกขเว เอว ปฏา เอว พยากรมานา วตตวาทโน เจว เม โหถ

น จ ม อภเตน อพภาจกขถ ธมมสส จานธมม พยากโรถ น จ โกจ สหธมมโก วาทานวาโท คารยห าน อาคจฉต ทกขสส ห ปรตถ มย พรหมจรย วสสต ฯ

[๒๗]สเจ โว ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอว ปจเฉยย อตถ ปนาวโส

มคโค อตถ ปฏปทา เอตสส ทกขสส ปรายาต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถ อตถ โข อาวโส มคโค อตถ ปฏปทา เอตสส ทกขสส ปรายาต ฯ

[๒๘]กตโม จ ภกขเว มคโค กตมา ปฏปทา เอตสส ทกขสส ปรายาต ฯ

อยเมว อรโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อย ภกขเว มคโค อย ปฏปทา เอตสส ทกขสส ปรายาต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถาต ฯ

15

กมตถยสตร

ประพฤตพรหมจรรยเพอก�าหนดรทกข

[๒๕] สาวตถนทาน. ครงนนแล ภกษมากรปเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว

นง ณ ทควรสวนหนง ครนแลว ไดทลถามพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขอประทานพระวโรกาส พวกอญญเดยรถย

ปรพาชก ถามพวกขาพระองคอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย พวกทานอยประพฤตพรหมจรรยในพระสมณโคดมเพอ

ประโยชนอะไร ? พวกขาพระองคถกถามอยางนแลว จงพยากรณแกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานน อยางนวา

ดกรผมอายทงหลาย พวกเราอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพอก�าหนดรทกข พวกขาพระองคถกถามอยางนแลว พยากรณอยางน ชอวากลาวตามพระด�ารส ทพระผมพระภาคตรสไวแลว ไมกลาวตพระผมพระภาคดวยค�าไมจรง พยากรณธรรมสมควรแกธรรม ทงการคลอยตามวาทะทถกไรๆ จะไมพงถงฐานะอนวญชนพง ตเตยนไดละหรอ.

[๒๖] พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษทงหลาย ชางเถด พวกเธอถกถามอยางนนแลว พยากรณอยางนน ชอวากลาวตามค�าทเรากลาวไวแลว ไมกลาวตเราดวยค�าไมจรง พยากรณธรรมสมควรแกธรรม ทงการคลอยตามวาทะทถกไรๆ จะไมพงถงฐานะอนวญชนพงตเตยนได เพราะพวกเธออยประพฤตพรหมจรรยในเรา เพอก�าหนดรทกข.

[๒๗] ดกรภกษทงหลาย ถาพวกอญญเดยรถยปรพาชก พงถามพวกเธออยางนวา ดกรผมอายทงหลาย กหนทางมอยหรอ ปฏปทาเพอก�าหนดรทกขนนมอยหรอ ? พวกเธอถกถามอยางนแลว พงพยากรณแกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานนอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย หนทางมอย ปฏปทาเพอก�าหนดรทกขนนมอย.

[๒๘] ดกรภกษทงหลาย กหนทางเปนไฉน ปฏปทาเพอก�าหนดรทกขเปนไฉน. อรยมรรคประกอบดวยองค ๘ นแล คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ นเปนหนทาง นเปนปฏปทาเพอก�าหนดรทกขนน ดกรภกษทงหลาย พวกเธอถกถามอยางนนแลว พงพยากรณแกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานนอยางน.

จบ สตรท ๕

16

[๒๙]สาวตถนทาน ฯ อถ โข อตโร ภกข เยน ภควา เตนปสงกม อปสง-

กมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข โส ภกข ภควนต เอตทโวจ พรหมจรย พรหมจรยนต ภนเต วจจต ฯ กตม น โข ภนเต พรหมจรย ฯ กตม พรหมจรยปรโยสานนต ฯ

[๓๐]อยเมว โข ภกข อรโย อฏงคโก มคโค พรหมจรย ฯ เสยยถท ฯ

สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ โย โข ภกข ราคกขโย โทสกขโย โมหกขโย อท พรหมจรยปรโยสานนต ฯ

[๓๑]สาวตถนทาน ฯ อถ โข อตโร ภกข เยน ภควา เตนปสงกม อปสง-

กมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข โส ภกข ภควนต เอตทโวจ ราควนโย โทสวนโย โมหวนโยต ภนเต วจจต ฯ กสส น โข เอต ภนเต อธวจน ราควนโย โทสวนโย โมหวนโยต ฯ นพพานธาตยา โข เอต ภกข อธวจน ราควนโย โทสวนโย โมหวนโยต ฯ อาสวาน ขโย เตน วจจตต ฯ

[๓๒]เอว วตเต โส ภกข ภควนต เอตทโวจ อมต อมตนต ภนเต วจจต ฯ กตม

น โข ภนเต อมต กตโม อมตคามมคโคต ฯ โย โข ภกข ราคกขโย โทสกขโย

17

ภกขสตรท ๑

วาดวยพรหมจรรยและทสดพรหมจรรย

[๒๙] สาวตถนทาน. ครงนนแล ภกษรปหนงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว

นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดทลถามพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวาพรหมจรรยๆ ดงน

กพรหมจรรยเปนไฉน ทสดแหงพรหมจรรยเปนไฉน ?

[๓๐] พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษ อรยมรรคประกอบดวยองค ๘ คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ นแลเปนพรหมจรรย ความสนราคะ ความสนโทสะ ความสนโมหะ นเปนทสดแหงพรหมจรรย.

จบ สตรท ๖

ภกขสตรท ๒

ความก�าจดราคะ เปนชอนพพานธาต

[๓๑] สาวตถนทาน. ครงนนแล ภกษรปหนงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว

นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดทลถามพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา ความก�าจดราคะ

ความก�าจดโทสะ ความก�าจดโมหะ ดงน ค�าวา ความก�าจดราคะ ความก�าจดโทสะ ความก�าจดโมหะ นเปนชอแหง

อะไรหนอ ? พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรภกษ ค�าวาความก�าจดราคะ ความก�าจดโทสะ ความก�าจดโมหะ นเปนชอแหงนพพานธาต เพราะเหตนน จงเรยกวาธรรมนเปนทสนอาสวะ.

ความสนราคะ ชอวาอมตะ

[๓๒] เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ภกษนนไดทลถามพระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา

อมตะๆ ดงน อมตะเปนไฉน ? ทางทจะใหถงอมตะเปนไฉน ?

18

โมหกขโย อท วจจต อมต ฯ อยเมวารโย อฏงคโก มคโค อมตคามมคโค ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธต ฯ

[๓๓]สาวตถนทาน ฯ อรย โว ภกขเว อฏงคก มคค เทเสสสาม วภชสสาม ต

สณาถ สาธก มนสกโรถ ภาสสสามต ฯ เอวมภนเตต โข เต ภกข ภควโต ปจจส-โสส ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ ภกขเว อรโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ

[๓๔]กตมา จ ภกขเว สมมาทฏ ฯ ย โข ภกขเว ทกเข าณ ทกขสมทเย

าณ ทกขนโรเธ าณ ทกขนโรธคามนยา ปฏปทาย าณ ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาทฏ ฯ

[๓๕]กตโม จ ภกขเว สมมาสงกปโป ฯ โย โข ภกขเว เนกขมมสงกปโป

อพยาปาทสงกปโป อวหสาสงกปโป ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาสงกปโป ฯ

[๓๖]กตมา จ ภกขเว สมมาวาจา ฯ ยา โข ภกขเว มสาวาทา เวรมณ ปสณาย

วาจาย เวรมณ ผรสาย วาจาย เวรมณ สมผปปลาปา เวรมณ ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาวาจา ฯ

[๓๗]กตโม จ ภกขเว สมมากมมนโต ฯ ยา โข ภกขเว ปาณาตปาตา เวรมณ

อทนนาทานา เวรมณ อพรหมจรยา เวรมณ ฯ อย วจจต ภกขเว สมมากมมนโต ฯ

19

พ. ดกรภกษ ความสนราคะ ความสนโทสะ ความสนโมหะ นเรยกวาอมตะ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ นแลเรยกวา ทางทจะใหถงอมตะ.

จบ สตรท ๗

วภงคสตร

อรยมรรค ๘

[๓๓] สาวตถนทาน. พระผ มพระภาคตรสกะภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดง จกจ�าแนกอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงอรยมรรค นน จงใสใจใหด เราจกกลาว ภกษพวกนนทลรบพระด�ารสของพระผมพระภาคแลว พระผมพระภาคตรสวา

ดกรภกษทงหลาย กอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ.

[๓๔] ดกรภกษทงหลาย กสมมาทฏฐเปนไฉน ? ความรในทกข ในทกขสมทย ในทกขนโรธ ในทกขนโรธคามนปฏปทา นเรยกวา สมมาทฏฐ.

[๓๕] ดกรภกษทงหลาย กสมมาสงกปปะเปนไฉน ? ความด�ารในการออกจากกาม ความด�ารในอนไมพยาบาท ความด�ารในอนไมเบยดเบยน นเรยกวา สมมาสงกปปะ.

[๓๖] ดกรภกษทงหลาย กสมมาวาจาเปนไฉน ? เจตนาเครองงดเวนจากพดเทจ พดสอเสยด พดค�าหยาบ พดเพอเจอ นเรยกวา สมมาวาจา.

[๓๗] ดกรภกษทงหลาย กสมมากมมนตะเปนไฉน ? เจตนาเครองงดเวนจากปาณาตบาต อทนนาทาน จากอพรหมจรรย นเรยกวา สสมากมมนตะ 1 .

1 ในตนฉบบเปนค�าวา สสมากมมนตะ ทถกตองควรเปน สมมากมมนตะ -ผรวบรวม

20

[๓๘]กตโม จ ภกขเว สมมาอาชโว ฯ อธ ภกขเว อรยสาวโก มจฉาอาชว

ปหาย สมมาอาชเวน ชวก กปเปต ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาอาชโว ฯ

[๓๙]กตโม จ ภกขเว สมมาวายาโม ฯ อธ ภกขเว ภกข อนปปนนาน ปาปกาน

อกสลาน ธมมาน อนปปาทาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต อปปนนาน ปาปกาน อกสลาน ธมมาน ปหานาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต อนปปนนาน กสลาน ธมม อปปาทาย ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต อปปนนาน กสลาน ธมมาน ตยา อสมโมสาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ภาวนาย ปารปรยา ฉนท ชเนต วายมต วรย อารภต จตต ปคคณหาต ปทหต ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาวายาโม ฯ

[๔๐]กตมา จ ภกขเว สมมาสต ฯ อธ ภกขเว ภกข กาเย กายานปสส วหรต

อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส เวทนาส เวทนานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส จตเต จตตา- นปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส ธมเมส ธมมานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาสต ฯ

[๔๑]กตโม จ ภกขเว สมมาสมาธ ฯ อธ ภกขเว ภกข ววจเจว กาเมห ววจจ

อกสเลห ธมเมห สวตกก สวจาร วเวกช ปตสข ปม ฌาน อปสมปชช วหรต วตกกวจาราน วปสมา อชฌตต สมปสาทน เจตโส เอโกทภาว อวตกก อวจาร สมาธช ปตสข ทตย ฌาน อปสมปชช วหรต ปตยา จ วราคา อเปกขโก จ วหรต สโต จ สมปชาโน สขจ กาเยน ปฏสเวเทต ยนต อรยา อาจกขนต อเปกขโก สตมา สขวหารต ตตย ฌาน อปสมปชช วหรต สขสส จ ปหานา ทกขสส จ ปหานา ปพเพว โสมนสสโทมนสสาน อตถงคมา อทกขมสข อเปกขา-สตปารสทธ จตตถ ฌาน อปสมปชช วหรต ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาสมาธต ฯ

21

[๓๘] ดกรภกษทงหลาย กสมมาอาชวะเปนไฉน ? อรยสาวกในธรรมวนยน ละ การเลยงชพทผดเสย ส�าเรจชวตอยดวยการเลยงชพทชอบ นเรยกวา สมมาอาชวะ.

[๓๙] ดกรภกษทงหลาย สมมาวายามะเปนไฉน ? ภกษในธรรมวนยน ยงฉนทะ ใหเกด พยายาม ปรารถนาความเพยร ประคองจตไว ตงจตไว เพอมใหอกศลธรรมอนลามกทยงไมเกด บงเกดขน เพอละอกศลธรรมอนลามกทบงเกดขนแลว เพอให กศลธรรมทยงไมเกด บงเกดขน พยายาม ปรารภความเพยร ประคองจตไว ตงจตไว เพอความตงมน ไมฟนเฟอน เพมพน ไพบลย เจรญ บรบรณ แหงกศลธรรมทบงเกดขนแลว นเรยกวา สมมาวายามะ.

[๔๐] ดกรภกษทงหลาย กสมมาสตเปนไฉน ? ภกษในธรรมวนยน ยอมพจารณาเหนกายในกายเนองๆ อย มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก�าจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสย ยอมพจารณาเหนเวทนาในเวทนาเนองๆ อย มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก�าจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสย ยอมพจารณาเหนจตในจตเนองๆ อย มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก�าจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสย ยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมเนองๆ อย มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก�าจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสย นเรยกวา สมมาสต.

[๔๑] ดกรภกษทงหลาย กสมมาสมาธเปนไฉน ? ภกษในธรรมวนยน สงดจากกาม สงดจากอกศลธรรม บรรลปฐมฌาน มวตกวจาร มปตและสขเกดแตวเวกอย เธอบรรลทตยฌาน มความผองใสแหงจตในภายใน เปนธรรมเอกผดขน ไมมวตก ไมมวจาร เพราะวตกวจารสงบไป มปตและสขเกดแตสมาธอย เธอมอเบกขา มสต มสมปชญญะ เสวยสขดวยนามกาย เพราะปตสนไป บรรลตตยญาน 1 ทพระอรยเจา ทงหลายสรรเสรญวา ผไดฌานนเปนผมอเบกขา มสต อยเปนสข เธอบรรลจตตถฌาณ ไมมทกข ไมมสข เพราะละสข ละทกขและดบโสมนส โทมนสกอนๆ ได มอเบกขาเปนเหตใหสตบรสทธอย นเรยกวา สมมาสมาธ.

จบ สตรท ๘

1 ในตนฉบบเปนค�าวา ตตยญาน ทถกตองควรเปน ตตยฌาน -ผรวบรวม

22

[๔๒]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สาลสก วา ยวสก วา มจฉาปณหต

หตเถน วา ปาเทน วา อกกนต หตถ วา ปาท วา ภนทสสต โลหต วา อปปาเทสสตต เนต าน วชชต ฯ ต กสส เหต ฯ มจฉาปณหตตตา ภกขเว สกสส ฯ เอวเมว โข ภกขเว โส วต ภกข มจฉาปณหตาย ทฏยา มจฉา- ปณหตาย มคคภาวนาย อวชช ภนทสสต วชช อปปาเทสสต นพพาน สจฉก- รสสตต เนต าน วชชต ฯ ต กสส เหต ฯ มจฉาปณหตตตา ภกขเว ทฏยา ฯ

[๔๓]เสยยถาป ภกขเว สาลสก วา ยวสก วา สมมาปณหต หตเถน วา ปาเทน

วา อกกนต หตถ วา ปาท วา ภนทสสต โลหต วา อปปาเทสสตต านเมต วชชต ฯ ต กสส เหต ฯ สมมาปณหตตตา ภกขเว สกสส ฯ เอวเมว โข ภกขเว โส วต ภกข สมมาปณหตาย ทฏยา สมมาปณหตาย มคคภาวนาย อวชช ภนทสสต วชช อปปาเทสสต นพพาน สจฉกรสสตต านเมต วชชต ฯ ต กสส เหต ฯ สมมาปณหตตตา ภกขเว ทฏยา ฯ

[๔๔]กถจ ภกขเว ภกข สมมาปณหตาย ทฏยา สมมาปณหตาย มคค-

ภาวนาย อวชช ภนทสสต วชช อปปาเทสสต นพพาน สจฉกรสสต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค- ปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค-ปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สมมาปณหตาย ทฏยา สมมาปณหตาย มคคภาวนาย อวชช ภนทสสต วชช อปปาเทสสต นพพาน สจฉกรสสตต ฯ

23

สภสตร

มรรคภาวนาทตงไวผดและตงไวถก

[๔๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เปรยบเหมอนเดอยขาวสาล หรอเดอยขาวยวะทบคคลตงไวผด มอหรอเทาย�าเหยยบแลว จกท�าลายมอหรอเทา หรอวาจกใหหอเลอด ขอนมใชฐานะทจะมได ขอนนเพราะเหตไร เพราะเดอยบคคลตงไวผด ฉนใดกด ภกษนนแล ฉนนนเหมอนกน จกท�าลายอวชชา จกยงวชชาใหเกด จกท�านพพานใหแจง ดวยความเหนทตงไวผด ดวยการเจรญมรรคทตงไวผด ขอนมใชฐานะทจะมได ขอนนเพราะเหตไร เพราะความเหนตงไวผด.

[๔๓] ดกรภกษทงหลาย เปรยบเหมอนเดอยขาวสาล หรอเดอยขาวยวะ ทบคคล ตงไวถก มอหรอเทาย�าเหยยบแลว จกท�าลายมอหรอเทา หรอวาจกใหหอเลอด ขอนเปนฐานะทมได ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะเดอยบคคลตงไวถก ฉนใดกด ภกษนนแล กฉนนนเหมอนกน จกท�าลายอวชชา จกยงวชชาใหเกด จกท�านพพานใหแจง ดวยความเหนทตงไวถก ดวยการเจรญมรรคทตงไวถก ขอนเปนฐานะทมได ขอนน เพราะเหตไร ? เพราะความเหนตงไวถก.

[๔๔] ดกรภกษทงหลาย กภกษจกท�าลายอวชชา จกยงวชชาใหเกด จกท�านพพานใหแจง ดวยความเหนทตงไวถก ดวยการเจรญมรรคทตงไวถกอยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษจกท�าลายอวชชา จกยงวชชาใหเกด จกท�านพพานใหแจง ดวยความเหนทตงไวถก ดวยการเจรญมรรคทตงไวถก อยางนแล.

จบ สตรท ๙

24

[๔๕]สาวตถนทาน ฯ อถ โข นนทโย ปรพพาชโก เยน ภควา เตนปสงกม

อปสงกมตวา ภควตา สทธ สมโมท สมโมทนย กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข นนทโย ปรพพาชโก ภควนต เอตทโวจ กต น โข โภ โคตม ธมมา ภาวตา พหลกตา นพพานคมา โหนต นพพาน- ปรายนา นพพานปรโยสานาต ฯ อฏเม โข นนทย ธมมา ภาวตา พหลกตา นพพานคมา โหนต นพพานปรายนา นพพานปรโยสานา ฯ กตเม อฏ ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อเม โข นนทย อฏ ธมมา ภาวตา พหลกตา นพพานคมา โหนต นพพานปรายนา นพพานปรโยสานาต ฯ

[๔๖]เอว วตเต นนทโย ปรพพาชโก ภควนต เอตทโวจ อภกกนต โภ โคตม

อภกกนต โภ โคตม เสยยถาป โภ โคตม นกกชชต วา อกกชเชยย ปฏจฉนน วา ววเรยย มฬหสส วา มคค อาจกเขยย อนธกาเร วา เตลปปชโชต ธาเรยย จกขมนโต รปาน ทกขนตต ฯ เอวเมว โภตา โคตเมน อเนกปรยาเยน ธมโม ปกาสโต เอสาห ภวนต โคตม สรณ คจฉาม ธมมจ ภกขสงฆจ อปาสก ม ภว โคตโม ธาเรต อชชตคเค ปาณเปต สรณงคตนต ฯ

อวชชาวคโค ปโม ฯ

ตสสททาน

อวชชจ 1 อปฑฒ จ สารปตโต จ พราหมโณ กมตถย 2 จ เทว ภกข วภงโค สกนนทยาต 3 ฯ

1 ย. อวชชา จ ฯ

2 ม. ย. กมตถโย ฯ

3 ย. สกนนทโยต ฯ

25

นนทยสตร

ธรรม ๘ ประการ เปนเหตใหถงพระนพพาน

[๔๕] สาวตถนทาน. ครงนนแล นนทยปรพาชกเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดปราศรยกบพระผมพระภาค

ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนไปแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลว ไดทลถามพระผมพระภาควา

ขาแตพระโคดมผเจรญ ธรรมเทาไรหนอแล ทบคคลเจรญแลวกระท�าใหมากแลว เปนเหตใหถงนพพาน มนพพาน

เปนเบองหนา มนพพานเปนทสด ?

พระผมพระภาคตรสวา ดกรนนทยะ ธรรม ๘ ประการน ทบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว เปนเหตใหถงนพพาน มนพพานเปนเบองหนา มนพพานเปนทสด ธรรม ๘ ประการเปนไฉน ? คอ สมมาทฐ ฯลฯ สมมาสมาธ ดกรนนทยะ ธรรม ๘ ประการน ทบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว เปนเหตใหถงนพพาน มนพพาน เปนเบองหนา มนพพานเปนทสด.

[๔๖] เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว นนทยปรพาชกไดกราบทล พระผมพระภาควา ขาแตทานพระโคดม

ภาษตของพระองคแจมแจงนก ขาแตทานพระโคดม ภาษตของพระองคแจมแจงนก ขาแตทานพระโคดม ทานพระโคดม

ทรงประกาศธรรมโดยอเนกปรยาย เปรยบเหมอนบคคลหงายของทคว�า เปดของทปด บอกทางแกคนหลงทาง หรอตาม

ประทปไวในทมด ดวยหวงวาผมจกษจกเหนรป ฉะนน ขาพระองคขอถงทานพระโคดม กบทงพระธรรมและพระภกษสงฆ

วาเปนสรณะ ขอทานพระโคดมโปรดทรงจ�าขาพระองค วาเปนอบาสกถงสรณะจนตลอดชวต จ�าเดมแตวนนเปนตนไป.

จบ สตรท ๑๐

จบ อวชชาวรรค

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. อวชชาสตร ๒. อปฑฒสตร ๓. สารปตตสตร ๔. พราหมณสตร ๕. กมตถยสตร ๖. ภกขสตรท ๑ ๗. ภกขสตรท ๒ ๘. วภงคสตร ๙. สภสตร ๑๐. นนทยสตร.

26

วหารวคโค ทตโย

[๔๗]สาวตถนทาน ฯ อจฉามห ภกขเว อฑฒมาส ปฏสลลยต นมห เกนจ

อปสงกมตพโพ อตร เอเกน ปณฑปาตนหารเกนาต ฯ เอว ภนเตต โข เต ภกข ภควโต ปฏสสตวา ฯ นาสสธ โกจ ภควนต อปสงกมต อตร เอเกน ปณฑปาตนหารเกน ฯ

[๔๘]อถ โข ภควา ตสส อฑฒมาสสส อจจเยน ปฏสลลานา วฏโต ภกข

อามนเตส เยน สวาห ภกขเว วหาเรน ปมาภสมพทโธ วหราม ตสส ปเทเสน วหาส โส เอว ปชานาม มจฉาทฏปจจยาป เวทยต สมมาทฏปจจยาป เวทยต ฯเปฯ มจฉาสมาธปจจยาป เวทยต สมมาสมาธปจจยาป เวทยต ฉนทปจจยาป เวทยต วตกกปจจยาป เวทยต สาปจจยาป เวทยต ฉนโท จ อวปสนโต โหต วตกกา 1 จ อวปสนตา โหนต สา จ อวปสนตา โหต ตปปจจยาป เวทยต ฉนโท จ วปสนโต โหต วตกกา 2 จ วปสนตา โหนต สา จ วปสนตา โหต ตปปจจยาป เวทยต อปปตตสส ปตตยา อตถ วายาม 3 ตสมป าเน อนปปตเต ตปปจจยาป เวทยตนต ฯ

1 ม. ย. วตกโก จ อวปสนโต โหต ฯ

2 ม. วปสนโต ฯ เอวมปร ฯ

3 ม. ย. อายาม ฯ เอวมปร ฯ

27

วหารวรรคท ๒

วหารสตรท ๑

วาดวยปจจยแหงแหงเวทนา

[๔๗] สาวตถนทาน. พระผมพระภาคตรสกะภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย เราปรารถนาจะหลกเรนอยตลอดกงเดอน ใครๆ ไมพงเขาไปหาเรา นอกจากภกษผน�าบณฑบาตไปใหรปเดยว ภกษทงหลายรบพระด�ารสของพระผมพระภาคแลว ในกงเดอนนไมมใครเขาไปเฝาพระผมพระภาค

นอกจากภกษผน�าบณฑบาตไปถวายรปเดยว.

[๔๘] ครงนน พระผมพระภาคทรงออกจากทหลกเรนโดยลวงไปกงเดอนนนแลว ตรสเรยกภกษทงหลายมาแลว

ตรสวา ดกรภกษทงหลาย เราแรกตรสร ยอมอยดวยวหารธรรมอนใด เราอยแลวโดยสวนแหงวหารธรรมอนนน เรารชดอยางนวา เวทนายอมม เพราะความเหนผดเปนปจจยบาง เพราะความเหนชอบเปนปจจยบาง เพราะความด�ารผดเปนปจจยบาง เพราะความด�ารชอบเปนปจจยบาง เพราะเจรจาผดเปนปจจยบาง เพราะเจรจาชอบเปนปจจยบาง เพราะการงานผดเปนปจจยบาง เพราะการงานชอบเปนปจจยบาง เพราะเลยงชพผดเปนปจจยบาง เพราะเลยงชพชอบเปนปจจยบาง เพราะพยายามผดเปนปจจยบาง เพราะพยายามชอบเปนปจจยบาง เพราะความระลกผดเปนปจจยบาง เพราะความระลกชอบเปนปจจยบาง เพราะความตงใจผดเปนปจจยบาง เพราะความตงใจชอบเปนปจจยบาง เพราะฉนทะเปนปจจยบาง เพราะวตกเปนปจจยบาง เพราะสญญาเปนปจจยบาง เพราะฉนทวตกและสญญายงไมสงบเปนปจจยบาง เพราะฉนทวตกและสญญาสงบเปนปจจยบาง เพราะมความพยายามเพอถงธรรมทยงไมถง และเมอถงฐานะนนแลวเปนปจจยบาง.

จบ สตรท ๑

28

[๔๙]สาวตถนทาน ฯ อจฉามห ภกขเว เตมาส ปฏสลลยต นมห เกนจ

อปสงกมตพโพ อตร เอเกน ปณฑปาตนหารเกนาต ฯ เอว ภนเตต โข เต ภกข ภควโต ปฏสสตวา ฯ นาสสธ โกจ ภควนต อปสงกมต อตร เอเกน ปณฑปาตนหารเกน ฯ

[๕๐]อถ โข ภควา ตสส เตมาสสส อจจเยน ปฏสลลานา วฏโต ภกข

อามนเตส เยน สวาห ภกขเว วหาเรน ปมาภสมพทโธ วหราม ตสส ปเทเสน วหาส โส เอว ปชานาม มจฉาทฏปจจยาป เวทยต มจฉาทฏวปสมปจจยาป เวทยต สมมาทฏปจจยาป เวทยต สมมาทฏวปสมปจจยาป เวทยต ฯเปฯ มจฉาสมาธปจจยาป เวทยต มจฉาสมาธวปสมปจจยาป เวทยต สมมาสมาธ-ปจจยาป เวทยต สมมาสมาธวปสมปจจยาป เวทยต ฉนทปจจยาป เวทยต ฉนทวปสมปจจยาป เวทยต วตกกปจจยาป เวทยต วตกกวปสมปจจยาป เวทยต สาปจจยาป เวทยต สาวปสมปจจยาป เวทยต ฉนโท จ อวปสนโต โหต วตกกา จ อวปสนตา โหนต สา จ อวปสนตา โหต ตปปจจยาป เวทยต ฉนโท จ วปสนโต โหต วตกกา จ วปสนตา โหนต สา จ วปสนตา โหต ตปปจจยาป เวทยต อปปตตสส ปตตยา อตถ วายาม ตสมป าเน อนปปตเต ตปปจจยาป เวทยตนต ฯ

29

วหารสตรท ๒

วาดวยปจจยแหงเวทนา

[๔๙] สาวตถนทาน. พระผมพระภาคตรสกะภกษทงหลายวา เราปรารถนาจะหลกเรนอยตลอด ๓ เดอน ใครๆ ไมพงเขาไปหาเรา นอกจากภกษผน�าบณฑบาตไปใหรปเดยว ภกษทงหลายรบพระด�ารส

ของพระผมพระภาคแลวใน ๓ เดอนน ไมมใครเขาไปเฝาพระผมพระภาค นอกจากภกษผน�าบณฑบาตไปถวายรปเดยว.

[๕๐] ครงนน พระผมพระภาคทรงออกจากทหลกเรนโดยลวงไป ๓ เดอนนนแลว ตรสเรยกภกษทงหลายมาแลวตรส

วา ดกรภกษทงหลาย เราแรกตรสร ยอมอยดวยวหารธรรมอนใด เราอยแลวโดยสวนแหงวหารธรรมอนนน เรารชดอยางนวา เวทนายอมมเพราะความเหนผดเปนปจจยบาง เพราะความเหนผดสงบเปนปจจยบาง เพราะความเหนชอบเปนปจจยบาง เพราะความเหนสงบชอบ 1 เปนปจจยบาง ฯลฯ เพราะความตงใจผดเปนปจจยบาง เพราะความตงใจผดสงบเปนปจจยบาง เพราะความตงใจชอบเปนปจจยบาง เพราะความตงใจชอบสงบเปนปจจยบาง เพราะฉนทะเปนปจจยบาง เพราะฉนทะสงบเปนปจจยบาง เพราะวตกเปนปจจยบาง เพราะวตกสงบเปนปจจยบาง เพราะสญญาเปนปจจยบาง เพราะสญญาสงบเปนปจจยบาง เพราะฉนทวตกและสญญายงไมสงบเปนปจจยบาง เพราะฉนทวตกและสญญาสงบเปนปจจยบาง เพราะมความพยายามเพอถงธรรมทยงไมถง และเมอถงฐานะนนแลวเปนปจจยบาง.

จบ สตรท ๒

1 ในตนฉบบเปนค�าวา ความเหนสงบชอบ ทถกตองควรเปน ความเหนชอบสงบ -ผรวบรวม

30

[๕๑]สาวตถนทาน ฯ อถ โข อตโร ภกข เยน ภควา เตนปสงกม ฯเปฯ

เอกมนต นสนโน โข โส ภกข ภควนต เอตทโวจ เสกโข 1 เสกโขต ภนเต วจจต กตตาวตา น โข ภนเต เสกโข โหตต ฯ อธ ภกข เสกขาย สมมาทฏยา สมนนาคโต โหต ฯเปฯ เสกเขน สมมาสมาธนา สมนนาคโต โหต ฯ เอตตาวตา โข ภกข เสกโข โหตต ฯ

[๕๒]สาวตถนทาน ฯ อฏเม ภกขเว ธมมา ภาวตา พหลกตา อนปปนนา

อปปชชนต นาตร ตถาคตสส ปาตภาวา อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ กตเม อฏ ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อเม โข ภกขเว อฏ ธมมา ภาวตา พหลกตา อนปปนนา อปปชชนต นาตร ตถาคตสส ปาตภาวา อรหโต สมมาสมพทธสสาต ฯ

[๕๓] สาวตถนทาน ฯ อฏเม ภกขเว ธมมา ภาวตา พหลกตา อนปปนนา

1 ย. เสโข เสโขต ฯ เอวมปร ฯ

31

เสขสตร

องคคณ 1

๘ ของพระเสขะ

[๕๑] สาวตถนทาน. ครงนนแล ภกษรปหนงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ ครนแลวไดทลถามพระผม

พระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา พระเสขะๆ ดงน ดวยเหตเพยงเทาไรหนอ ? จงจะชอวาเปนพระเสขะ

พระผมพระภาคตรสวา ดกร 2 ภกษ ภกษในธรรมวนยน ประกอบดวยสมมาทฏฐอนเปน ของพระเสขะ ฯลฯ ประกอบดวยสมมาสมาธอนเปนของพระเสขะ ดกรภกษ ดวยเหตเพยงเทานแล จงจะชอวาเปนพระเสขะ.

จบ สตรท ๓

อปปาทสตรท ๑

ธรรม ๘ ประการ ยอมมเพราะการปรากฏแหงพระตถาคต

[๕๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการน อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ทยงไมเกดยอมเกดขน ไมเกดขนนอกจากความปรากฏแหงพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา ธรรม ๘ ประการเปนไฉน ? คอสมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการนแล อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ทยงไมเกดยอมเกดขน ไมเกดขนนอกจากความปรากฏแหงพระตถาคตอรหนต-สมมาสมพทธเจา.

จบ สตรท ๔

อปปาทสตรท ๒

ธรรม ๘ ประการ ยอมมเพราะพระวนยของพระสคต

[๕๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการน อนบคคลเจรญแลว กระท�า1 ในตนฉบบเปนค�าวา องคคณ ทถกตองควรเปน องคคณ -ผรวบรวม

2 ในตนฉบบเปนค�าวา ดกร ทถกตองควรเปน ดกร -ผรวบรวม

32

อปปชชนต นาตร สคตวนยา ฯ กตเม อฏ ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อเม โข ภกขเว อฏ ธมมา ภาวตา พหลกตา อนปปนนา อปปช- ชนต นาตร สคตวนยาต ฯ

[๕๔]สาวตถนทาน ฯ อฏเม ภกขเว ธมมา ปรสทธา ปรโยทาตา อนงคณา

วคตปกกเลสา อนปปนนา อปปชชนต นาตร ตถาคตสส ปาตภาวา อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ กตเม อฏ ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อเม โข ภกขเว อฏ ธมมา ปรสทธา ปรโยทาตา อนงคณา วคตปกกเลสา อนป- ปนนา อปปชชนต นาตร ตถาคตสส ปาตภาวา อรหโต สมมาสมพทธสสาต ฯ

[๕๕]สาวตถนทาน ฯ อฏเม ภกขเว ธมมา ปรสทธา ปรโยทาตา อนงคณา

วคตปกกเลสา อนปปนนา อปปชชนต นาตร สคตวนยา ฯ กตเม อฏ ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อเม โข ภกขเว อฏ ธมมา ปรสทธา ปรโยทาตา อนงคณา วคตปกกเลสา อนปปนนา อปปชชนต นาตร สคตวนยาต ฯ

33

ใหมากแลว ทยงไมเกดยอมเกดขน ไมเกดขนนอกจากวนยของพระสคต ธรรม ๘ ประการเปนไฉน คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการนแล อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ทยงไมเกดยอมเกดขน ไมเกดขนนอกจากวนยของพระสคต.

จบ สตรท ๕

ปรสทธสตรท ๑

ธรรม ๘ ประการ ยอมเกดเพราะความปรากฏแหงพระตถาคต

[๕๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการน บรสทธผดผอง ไมมกเลสเครองยวยวน ปราศจากอปกเลส ทยงไมเกดยอมเกดขน ไมเกดขนนอกจากความปรากฏแหงพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา ธรรม ๘ ประการเปนไฉน ? คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการนแล บรสทธผดผอง ไมมกเลสเครองยวยวน ปราศจากอปกเลส ทยงไมเกดยอมเกดขน ไมเกดขนนอกจากความปรากฏแหงพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา.

จบ สตรท ๖

ปรสทธสตรท ๒

ธรรม ๘ ประการ ยอมบรสทธเพราะวนยของพระสคต

[๕๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการน บรสทธผดผอง ไมมกเลสเครองยวยวน ปราศจากอปกเลส ทยงไมเกดยอมเกดขน ไมเกดขนนอกจากวนยของพระสคต ธรรม ๘ ประการเปนไฉน ? คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการนแล บรสทธผดผอง ไมมกเลสเครองยวยวน ปราศจากอปกเลส ทยงไมเกดยอมเกดขน ไมเกดขนนอกจากวนยของพระสคต.

จบ สตรท ๗

34

[๕๖]สาวตถนทาน ฯ เอวมเม สต เอก สมย อายสมา จ อานนโท อายสมา จ

ภทโท ปาฏลปตเต วหรนต กกกฏาราเม ฯ อถ โข อายสมา ภทโท สายณหสมย ปฏสลลานา วฏโต เยนายสมา อานนโท เตนปสงกม อปสงกมตวา อายสมตา อานนเทน สทธ สมโมท สมโมทนย กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข อายสมา ภทโท อายสมนต อานนท เอตทโวจ อพรหมจรย อพรหมจรยนต อาวโส อานนท วจจต กตม น โข อาวโส อพรหมจรยนต ฯ สาธ สาธ อาวโส ภทท ภททโก โข เต อาวโส ภทท อมมงโค 1 ภททก ปฏภาณ กลยาณ ปรปจฉา เอว ห ตว อาวโส ภทท ปจฉส อพรหมจรย อพรหมจรยนต อาวโส อานนท วจจต กตม น โข อาวโส อพรหมจรยนต ฯ เอวมาวโสต ฯ อยเมว โข อาวโส อฏงคโก มจฉามคโค อพรหมจรย ฯ เสยยถท ฯ มจฉา- ทฏ ฯเปฯ มจฉาสมาธต ฯ

[๕๗]ปาฏลปตตนทาน ฯเปฯ พรหมจรย พรหมจรยนต อาวโส อานนท วจจต

กตม น โข อาวโส พรหมจรย กตม พรหมจรยปรโยสานนต ฯ สาธ สาธ โข 2 อาวโส ภทท ภททโก โข เต อาวโส ภทท อมมงโค ภททก ปฏภาณ กลยาณ ปรปจฉา เอว ห ตว อาวโส ภทท ปจฉส พรหมจรย พรหมจรยนต อาวโส อานนท วจจต กตม น โข อาวโส พรหมจรย กตม พรหมจรยปรโยสานนต ฯ เอวมาวโสต ฯ อยเมว โข อาวโส อรโย อฏงคโก มคโค พรหมจรย ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ โย โข อาวโส ราคกขโย โทสกขโย โมหกขโย อท พรหมจรยปรโยสานนต ฯ

1 ย. อมมคโค ฯ เอวมปร ฯ

2 ม. โขสทโท นตถ ฯ

35

กกกฏารามสตรท ๑

มจฉามรรค วาดวยอพรหมจรรย

[๕๖] ขาพเจาไดสดบแลวอยางน :-

สมยหนง ทานพระอานนทและทานพระภททะอย ณ กกกฏาราม ใกลนครปาฏลบตร ครงนน ทานพระภททะ

ออกจากทเรนในเวลาเยน เขาไปหาทานพระอานนท ไดปราศรยกบทานพระอานนท ครนผานการปราศรยพอใหระลกถง

กนแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลว ไดถามทานพระอานนทวา ทานอานนท ทเรยกวา อพรหมจรรยๆ ดงน

อพรหมจรรยเปนไฉนหนอ ? ทานพระอานนทตอบวา ดละๆ ทานภททะ ทานชางคด ชางหลกแหลม ชางไตถาม ก

ทานถามอยางนหรอวา ทานอานนท ทเรยกวา อพรหมจรรยๆ ดงน อพรหมจรรยนเปนไฉนหนอ ?

ภ. อยางนน ทานผมอาย

อา. มจฉามรรคอนประกอบดวยองค ๘ คอ มจฉาทฏฐ ฯลฯ มจฉาสมาธ นแลเปนอพรหมจรรย.

จบ สตรท ๘

กกกฏารามสตรท ๒

วาดวยพรหมจรรย

[๕๗] ปาฏลปตตนทาน. ภ. ทานอานนท ทเรยกวาพรหมจรรยๆ ดงน พรหมจรรยเปนไฉนหนอ ? ทสดของพรหมจรรย

เปนไฉน ?

อา. ดละๆ ทานภททะ ทานชางคด ชางหลกแหลม ชางไตถาม กทานถามอยางนหรอวา ทานอานนท

ทเรยกวา พรหมจรรยๆ ดงน พรหมจรรยเปนไฉนหนอ ? ทสดของพรหมจรรยเปนไฉน ?

ภ. อยางนน ทานผมอาย.

อา. อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ นแลเปนพรหมจรรย ความสนราคะ โทสะ โมหะ นเปนทสดของพรหมจรรย.

จบ สตรท ๙

36

[๕๘]ปาฏลปตตนทาน ฯ พรหมจรย พรหมจรยนต อาวโส อานนท วจจต

กตม น โข อาวโส พรหมจรย กตโม พรหมจาร กตม พรหมจรยปรโยสานนต ฯ สาธ สาธ อาวโส ภทท ภททโก โข เต อาวโส ภทท อมมงโค ภททก ปฏภาณ กลยาณ ปรปจฉา เอว ห ตว อาวโส ภทท ปจฉส พรหมจรย พรหมจรยนต อาวโส อานนท วจจต กตม น โข อาวโส พรหมจรย กตโม พรหมจาร กตม พรหมจรยปรโยสานนต ฯ เอวมาวโสต ฯ อยเมว โข อาวโส อรโย อฏงคโก มคโค พรหมจรย ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ โย โข อาวโส อมนา อรเยน อฏงคเกน มคเคน สมนนาคโต อย วจจต พรหมจาร ฯ โย โข อาวโส ราคกขโย โทสกขโย โมหกขโย อท พรหมจรยปรโยสานนต ฯ สตตตตย 1 เอกนทาน ฯ

วหารวคโค ทตโย ฯ

ตสสททาน

เทว วหารา จ เสโข จ อปปาเท 2 อปเร ทเว ปรสทเธน เทว วตตา กกกฏาราเมน ตโยต ฯ

1 ม. ตณ สตตนตาน เอกนทานาน ฯ ย. อเมส ตณณ สตตนตาน เอกนทาน ฯ

2 ม. อปปาทา ... ฯ

37

กกกฏารามสตรท ๓

วาดวยพรหมจรรยและพรหมจาร

[๕๘] ปาฏลปตตนทาน. ภ. ทานอานนท ทเรยกวา พรหมจรรยๆ ดงน พรหมจรรยเปนไฉนหนอ ? พรหมจารเปนไฉน ?

ทสดของพรหมจรรยเปนไฉน ?

อา. ดละๆ ทานภททะ ทานชางคด ชางหลกแหลม ชางไตถาม กทานถามอยางนหรอวา ทานอานนท

ทเรยกวา พรหมจรรยๆ ดงน พรหมจรรยเปนไฉนหนอ ? พรหมจารเปนไฉน ? ทสดของพรหมจรรยเปนไฉน ?

ภ. อยางนน ทานผมอาย

อา. อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ นแล เปนพรหมจรรย บคคลผประกอบดวยอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นเรยกวาเปนพรหมจาร ความสนราคะ โทสะ โมหะ นเปนทสดของพรหมจรรย.

จบ สตรท ๑๐

จบ วหารวรรคท ๒

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. วหารสตรท ๑ ๒. วหารสตรท ๒ ๓. เสขสตร ๔. อปปาทสตรท ๑ ๕. อปปาทสตรท ๒ ๖. ปรสทธสตรท ๑ ๗. ปรสทธสตรท ๒ ๘. กกกฏารามสตรท ๑ ๙. กกกฏารามสตรท ๒ ๑๐. กกกฏารามสตรท ๓.

38

มจฉตตวคโค ตตโย

[๕๙]สาวตถนทาน ฯ มจฉตตจ โว ภกขเว เทเสสสาม สมมตตจ ต สณาถ ฯ

[๖๐]กตมจ ภกขเว มจฉตต ฯ เสยยถท ฯ มจฉาทฏ ฯเปฯ มจฉาสมาธ ฯ

อท วจจต ภกขเว มจฉตต ฯ

[๖๑]กตมจ ภกขเว สมมตต ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ

อท วจจต ภกขเว สมมตตนต ฯ

[๖๒]สาวตถนทาน ฯ อกสเล จ โว ภกขเว ธมเม เทสสสาม กสเล จ ธมเม ต

สณาถ ฯ

[๖๓]กตเม จ ภกขเว อกสลา ธมมา ฯ เสยยถท ฯ มจฉาทฏ ฯเปฯ มจฉาสมาธ ฯ

อเม วจจนต ภกขเว อกสลา ธมมา ฯ

[๖๔]กตเม จ ภกขเว กสลา ธมมา ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมา-

สมาธ ฯ อเม วจจนต ภกขเว กสลา ธมมาต ฯ

39

มจฉตตวรรคท ๓

มจฉตตสตร

ความเหนผด-ความเหนถก

[๕๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจะแสดงมจฉตตะ (ความผด) และสมมตตะ (ความถก) แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๖๐] ดกรภกษทงหลาย กมจฉตตะเปนไฉน ? ความเหนผด ฯลฯ ความตงใจผด นเรยกวา มจฉตตะ.

[๖๑] ดกรภกษทงหลาย กสมมตตะเปนไฉน ? ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา สมมตตะ.

จบ สตรท ๑

อกศลธรรมสตร

อกศลธรรม-กศลธรรม

[๖๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอกศลธรรมและกศลธรรมแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงตงใจฟง จงฟงเรองนน.

[๖๓] ดกรภกษทงหลาย กอกศลธรรมเปนไฉน ? ความเหนผด ฯลฯ ความตงใจผด นเรยกวา อกศลธรรม.

[๖๔] ดกรภกษทงหลาย กกศลธรรมเปนไฉน ? ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา กศลธรรม.

จบ สตรท ๒

40

[๖๕]สาวตถนทาน ฯ มจฉาปฏปทจ โว ภกขเว เทเสสสาม สมมาปฏปทจ

ต สณาถ ฯ

[๖๖]กตมา จ ภกขเว มจฉาปฏปทา ฯ เสยยถท ฯ มจฉาทฏ ฯเปฯ มจฉาสมาธ ฯ

อย วจจต ภกขเว มจฉาปฏปทา ฯ

[๖๗]กตมา จ ภกขเว สมมาปฏปทา ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมา-

สมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาปฏปทาต ฯ

[๖๘]สาวตถนทาน ฯ คหโน วาห ภกขเว ปพพชตสส วา มจฉาปฏปท น วณเณม ฯ

คห วา ภกขเว ปพพชโต วา มจฉาปฏปนโน มจฉาปฏปตตาธกรณเหต นาราธโก โหต าย ธมม กสล ฯ กตมา จ ภกขเว มจฉาปฏปทา ฯ เสยยถท ฯ มจฉาทฏ ฯเปฯ มจฉาสมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว มจฉาปฏปทา ฯ คหโน วาห ภกขเว ปพพชตสส วา มจฉาปฏปท น วณเณม ฯ คห วา ภกขเว ปพพชโต วา มจฉาปฏปนโน มจฉาปฏปตตาธกรณเหต นาราธโก โหต าย ธมม กสล ฯ

[๖๙]คหโน วาห ภกขเว ปพพชตสส วา สมมาปฏปท วณเณม ฯ คห วา

ภกขเว ปพพชโต วา สมมาปฏปนโน สมมาปฏปตตาธกรณเหต อาราธโก โหต าย ธมม กสล ฯ กตมา จ ภกขเว สมมาปฏปทา ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ

41

ปฏปทาสตรท ๑

มจฉาปฏปทา-สมมาปฏปทา

[๖๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงมจฉาปฏปทาและสมมาปฏปทาแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงตงใจฟง จงฟงเรองนน.

[๖๖] ดกรภกษทงหลาย กมจฉาปฏปทาเปนไฉน ? ความเหนผด ฯลฯ ความตงใจผด นเรยกวา มจฉาปฏปทา.

[๖๗] ดกรภกษทงหลาย กสมมาปฏปทาเปนไฉน ? ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา สมมาปฏปทา.

จบ สตรท ๓

ปฏปทาสตรท ๒

วาดวยญายธรรม

[๖๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราไมสรรเสรญมจฉาปฏปทาของคฤหสถหรอบรรพชต คฤหสถหรอบรรพชตปฏบตผดแลว ยอมไมฟง 1 ญายธรรมอนเปนกศลใหส�าเรจ เพราะความปฏบตผดเปนตวเหต กมจฉาปฏปทาเปนไฉน ? ความเหนผด ฯลฯ ความตงใจผด นเรยกวา มจฉาปฏปทา ดกรภกษทงหลาย เราไมสรรเสรญมจฉาปฏปทา ของคฤหสตหรอบรรพชต คฤหสถหรอบรรพชตปฏบตผดแลว ยอมไมยงญายธรรมอนเปนกศลใหส�าเรจ เพราะความปฏบตผดเปนตวเหต.

[๖๙] ดกรภกษทงหลาย เราสรรเสรญสมมาปฏปทาของคฤหสถหรอบรรพชต คฤหสถหรอบรรพชตปฏบตชอบแลว ยอมยงญายธรรมอนเปนกศลใหส�าเรจ เพราะความปฏบต

1 ในตนฉบบเปนค�าวา ยอมไมฟง ทถกตองควรเปน ยอมยง -ผรวบรวม

42

สมมาสมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาปฏปทา ฯ คหโน วาห ภกขเว ปพพช-ตสส วา สมมาปฏปท วณเณม ฯ คห วา ภกขเว ปพพชโต วา สมมาปฏปนโน สมมาปฏปตตาธกรณเหต อาราธโก โหต าย ธมม กสลนต ฯ

[๗๐]สาวตถนทาน ฯ อสปปรสจ โว ภกขเว เทสสสาม สปปรสจ ต สณาถ ฯ

[๗๑]กตโม จ ภกขเว อสปปรโส ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ มจฉาทฏโก โหต

มจฉาสงกปโป มจฉาวาโจ มจฉากมมนโต มจฉาอาชโว มจฉาวายาโม มจฉาสต มจฉาสมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว อสปปรโส ฯ

[๗๒]กตโม จ ภกขเว สปปรโส ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ สมมาทฏโก โหต

สมมาสงกปโป สมมาวาโจ สมมากมมนโต สมมาอาชโว สมมาวายาโม สมมาสต สมมาสมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว สปปรโสต ฯ

[๗๓]สาวตถนทาน ฯ อสปปรสจ โว ภกขเว เทเสสสาม อสปปรเสน

อสปปรสตรจ ฯ สปปรสจ โว ภกขเว เทสสสาม สปปรเสน สปปรสตรจ ต สณาถ ฯ

43

ชอบเปนตวเหต กสมมาปฏปทาเปนไฉน ? ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา สมมาปฏปทา ดกรภกษทงหลาย เราสรรเสรญสมมาปฏปทาของคฤหสถหรอบรรพชต คฤหสถหรอบรรพชตปฏบตชอบแลว ยอมยงญายธรรมอนเปนกศลใหส�าเรจ เพราะความปฏบตชอบเปนตวเหต.

จบ สตรท ๔

อสปปรสสตรท ๑

วาดวยอสตบรษ-สตบรษ

[๗๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอสตบรษและสตบรษแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงตงใจฟง จงฟงเรองนน.

[๗๑] ดกรภกษทงหลาย กอสตบรษเปนไฉน ? บคคลบางคนในโลกนเปนผมความเหนผด ด�ารผด เจรจาผด ท�าการงานผด เลยงชพผด พยายามผด ระลกผด ตงใจผด บคคลนเรยกวา อสตบรษ.

[๗๒] ดกรภกษทงหลาย กสตบรษเปนไฉน ? บคคลบางคนในโลกน เปนผมความเหนชอบ ด�ารชอบ เจรจาชอบ ท�าการงานชอบ เลยงชพชอบ พยายามชอบ ระลกชอบ ตงใจชอบ บคคลนเรยกวา สตบรษ.

จบ สตรท ๕

อสปปรสสตรท ๒

วาดวยอสตบรษและสตบรษทยงกวา

[๗๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอสตบรษและอสตบรษทยงกวาอสตบรษ แกเธอทงหลาย จกแสดงสตบรษและสตบรษผยงกวาสตบรษ แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

44

[๗๔]กตโม จ ภกขเว อสปปรโส ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ มจฉาทฏโก

โหต ฯเปฯ มจฉาสมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว อสปปรโส ฯ

[๗๕]กตโม จ ภกขเว อสปปรเสน อสปปสตโร ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ มจฉา-

ทฏโก โหต ฯเปฯ มจฉาสมาธ มจฉาาณ มจฉาวมตต ฯ อย วจจต ภกขเว อสปปรเสน อสปปรสตโร ฯ

[๗๖]กตโม จ ภกขเว สปปรโส ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ สมมาทฏโก โหต ฯเปฯ

สมมาสมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว สปปรโส ฯ

[๗๗]กตโม จ ภกขเว สปปรเสน สปปรสตโร ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ สมมา-

ทฏโก โหต ฯเปฯ สมมาสมาธ สมมาาณ สมมาวมตต ฯ อย วจจต ภกขเว สปปรเสน สปปรสตโรต ฯ

[๗๘]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว กมโภ อนาธาโร สปปวตตโย โหต

สาธาโร ทปปวตตโย โหต ฯ เอวเมว โข ภกขเว จตต อนาธาร สปปวตตย โหต สาธาร ทปปวตตย โหต ฯ

[๗๙]โก จ ภกขเว จตตสส อาธาโร ฯ อยเมวารโย อฏงคโก มคโค ฯ

เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ อย จตตสส อาธาโร ฯ

45

[๗๔] ดกรภกษทงหลาย กอสตบรษเปนไฉน ? บคคลบางคนในโลกน เปนผมความเหนผด ฯลฯ ตงใจผด บคคลนเรยกวา อสตบรษ.

[๗๕] ดกรภกษทงหลาย กอสตบรษผยงกวาอสตบรษเปนไฉน ? บคคลบางคนในโลกน เปนผมความเหนผด ฯลฯ ตงใจผด รผด พนผด บคคลเหลานเรยกวา อสตบรษ ผยงกวาอสตบรษ.

[๗๖] ดกรภกษทงหลาย กสตบรษเปนไฉน ? บคคลบางคนในโลกน เปนผมความเหนชอบ ฯลฯ ตงใจชอบ บคคลนเรยกวา สตบรษ.

[๗๗] ดกรภกษทงหลาย กสตบรษผยงกวาสตบรษเปนไฉน ? บคคลบางคนในโลกน เปนผมความเหนชอบ ฯลฯ ตงใจชอบ รชอบ พนชอบ บคคลนเรยกวา สตบรษผยงกวาสตบรษ.

จบ สตรท ๖

กมภสตร

ธรรมเครองรองรบจต

[๗๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เปรยบเหมอนหมอทไมมเครองรองรบ ยอมกลงไปไดงาย ทมเครองรองรบ ยอมกลงไปไดยากฉนใด จตกฉนนนเหมอนกน ไมมเครองรองรบ ยอมกลงไปไดงาย ทมเครองรองรบ ยอมกลงไปไดยาก.

[๗๙] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเปนเครองรองรบจต อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล คอ สมมาทฏฐ ฯลฯ สมมาสมาธ นเปนเครองรองรบจต.

46

[๘๐]เสยยถาป ภกขเว กมโภ อนาธาโร สปปวตตโย โหต สาธาโร ทปปวตตโย

โหต ฯ เอวเมว โข ภกขเว จตต อนาธาร สปปวตตย โหต สาธาร ทปปวตตย โหตต ฯ

[๘๑]สาวตถนทาน ฯ อรย โว ภกขเว สมมาสมาธ เทเสสสาม สอปนส

สปรกขาร ต สณาถ ฯ

[๘๒]กตโม จ ภกขเว อรโย สมมาสมาธ สอปนโส สปรกขาโร ฯ เสยยถท ฯ

สมมาทฏ 1 ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ

[๘๓]ยา โข ภกขเว อเมห สตตหงเคห จตตสส เอกคคตา สปรกขตา 2 อย

วจจต ภกขเว อรโย สมมาสมาธ สอปนโส อตป สปรกขาโร อตปต ฯ

[๘๔]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เวทนา ฯ กตมา ตสโส ฯ สขา เวทนา

ทกขา เวทนา อทกขมสขา เวทนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เวทนา ฯ 1 ม. สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสต ฯ

2 โป. ปรกขรตา ฯ ม. สปรกขารตา ฯ ย. สปรกขารา ฯ

47

[๘๐] ดกรภกษทงหลาย เปรยบเหมอนหมอทไมมเครองรองรบ ยอมกลงไปไดงาย ทมเครองรองรบ ยอมกลงไปไดยากฉนใด จตกฉนนนเหมอนกน ไมมเครองรองรบ ยอมกลงไปไดงาย ทมเครองรองรบ ยอมกลงไปไดยาก.

จบ สตรท ๗

สมาธสตร

วาดวยสมมาสมาธอนประเสรฐ

[๘๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงสมมาสมาธอนประเสรฐ พรอมทงเหต พรอมทงเครองประกอบแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๘๒] ดกรภกษทงหลาย กสมมาสมาธอนประเสรฐ พรอมทงเหต พรอมทงเครองประกอบเปนไฉน ? คอความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ.

[๘๓] ดกรภกษทงหลาย ความทจตมอารมณเปนอนเดยว ความทจตมเครองประกอบดวยองค ๗ ประการเหลานนน เรยกวาสมมาสมาธอนประเสรฐ พรอมทงเหตบาง พรอมทงเครองประกอบบาง.

จบ สตรท ๘

เวทนาสตร

เจรญอรยมรรคเพอก�าหนดรเวทนา

[๘๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เวทนา ๓ ประการน ๓ ประการเปนไฉน ? คอ สขเวทนา ๑ ทกขเวทนา ๑ อทกขมสขเวทนา ๑ เวทนา ๓ ประการนแล.

48

[๘๕]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เวทนาน ปราย อรโย อฏงคโก มค

โค ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน 1 เวทนาน ปราย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๘๖]สาวตถนทาน ฯ อถ โข อายสมา อตตโย เยน ภควา เตนปสงกม ฯเปฯ

เอกมนต นสนโน โข อายสมา อตตโย ภควนต เอตทโวจ อธ มยห ภนเต รโหคตสส ปฏสลลนสส เอว เจตโส ปรวตกโก อทปาท ปจ กามคณา วตตา ภควตา ฯ กตเม น โข ปจ กามคณา วตตา 2 ภควตาต ฯ

[๘๗]สาธ สาธ อตตย ปจ โขเม อตตย กามคณา วตตา มยา ฯ กตเม

ปจ ฯ จกขวเยยา รปา อฏา กนตา มนาปา ปยรปา กามปสหตา รชนยา ฯ โสตวเยยา สททา ฯ ฆานวเยยา คนธา ฯ ชวหาวเยยา รสา ฯ กายวเยยา โผฏพพา อฏา กนตา มนาปา ปยรปา กามปสหตา รชนยา ฯ อเม โข อตตย ปจ กามคณา วตตา มยา ฯ

[๘๘]อเมส โข อตตย ปจนน กามคณาน ปหานาย อรโย อฏงคโก มคโค

ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อเมส โข อตตย ปจนน กามคณาน ปหานาย [3] อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

มจฉตตวคโค ตตโย ฯ

1 ย. อย ปาโ นตถ ฯ

2 ย. อย ปาโ นตถ ฯ

3 ม. ย. อย ฯ

49

[๘๕] ดกรภกษทงหลาย อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ บคคลพงเจรญ เพอก�าหนดรเวทนา ๓ ประการน อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ บคคลพงเจรญ เพอก�าหนดรเวทนา ๓ ประการนแล.

จบ สตรท ๙

อตตยสตร

เจรญอรยมรรคเพอละกามคณ ๕

[๘๖] สาวตถนทาน. ครงนน ทานพระอตตยะเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ ครนแลวไดทลถาม

พระผมพระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ขอประทานพระวโรกาส ขาพระองคหลกออกเรนอยในทลบ ไดเกดความปรวตก

แหงใจอยางนวา กามคณ ๕ พระผมพระภาคตรสไวแลว กามคณ ๕ ทพระผมพระภาคทรงตรสไวแลวเปนไฉนหนอ ?

[๘๗] พระผมพระภาคตรสวา ดละๆ อตตยะ กามคณ ๕ เหลาน เรากลาวไวแลว กามคณ ๕ เปนไฉน ? คอ รปทจะพงรแจงไดดวยจกษ นาปรารถนา นาใคร นาพอใจ เปนทนารก ยวยวน ชวนใหก�าหนด เสยงทพงรแจงดวยห ... กลนทพงรแจงดวยจมก ... รสทพงรแจงดวยลน ... โผฏฐพพะทพงรแจงดวยกาย นาปรารถนา นาใคร นาพอใจ เปนทนารก ยวยวน ชวนใหก�าหนด ดกรอตตยะ กามคณ ๕ เหลานแล เรากลาวไวแลว.

[๘๘] ดกรอตตยะ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ บคคลพงเจรญ เพอละกามคณ ๕ เหลานแล อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ บคคลพงเจรญ เพอละกามคณ ๕ เหลานแล.

จบ สตรท ๑๐

จบ มจฉตตวรรคท ๓

50

ตสสททาน

มจฉตต อกสล ธมม 1 ทเว ปฏปทาป จ อสปปรเสน 2 เทว วตตา กมโภ สมาธ เวทนตตเยนาต ฯ

1 ย. อย ปาโ นตถ ฯ

2 ม. อสปปรเสน เทว กมโภ ฯ ย. เทว สปปรเสน กมโภ ฯ

51

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. มจฉตตสตร ๒. อกศลธรรมสตร ๓. ปฏปทาสตรท ๑ ๔. ปฏปทาสตรท ๒ ๕. อสปปรสสตรท ๑ ๖. อสปปรสสตรท ๒ ๗. กมภสตร ๘. สมาธสตร ๙. เวทนาสตร ๑๐. อตตยสตร.

52

ปฏปตตวคโค จตตโถ

[๘๙]สาวตถนทาน ฯ มจฉาปฏปตตจ โว ภกขเว เทเสสสาม สมมาปฏปตตจ

ต สณาถ ฯ

[๙๐]กตมา จ ภกขเว มจฉาปฏปตต ฯ เสยยถท ฯ มจฉาทฏ ฯเปฯ มจฉาสมาธ ฯ

อย วจจต ภกขเว มจฉาปฏปตต ฯ

[๙๑]กตมา จ ภกขเว สมมาปฏปตต ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ

อย วจจต ภกขเว สมมาปฏปตตต ฯ

[๙๒]สาวตถนทาน ฯ มจฉาปฏปนนจ โว ภกขเว เทสสสาม สมมาปฏปนนจ

ต สณาถ ฯ

[๙๓]กตโม จ ภกขเว มจฉาปฏปนโน ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ มจฉาทฏโก

โหต ฯเปฯ มจฉาสมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว 1 มจฉาปฏปนโน ฯ

[๙๔]กตโม จ ภกขเว สมมาปฏปนโน ฯ อธ ภกขเว เอกจโจ สมมาทฏโก

โหต ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อย วจจต ภกขเว สมมาปฏปนโนต ฯ

1 ย. อย ปาโ นตถ ฯ

53

ปฏปตตวรรคท ๔

ปฏปตตสตร

วาดวยมจฉาปฏบต-สมมาปฏบต

[๘๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงมจฉาปฏบต และสมมาปฏบต แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๙๐] ดกรภกษทงหลาย กมจฉาปฏบตเปนไฉน ? คอ ความเหนผด ฯลฯ ความตงใจผด นเรยกวา มจฉาปฏบต.

[๙๑] ดกรภกษทงหลาย กสมมาปฏบตเปนไฉน ? คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นแลเรยกวา สมมาปฏบต.

จบ สตรท ๑

ปฏปนนสตร

วาดวยบคคลผปฏบตผด-ปฏบตชอบ

[๙๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงบคคลผปฏบตผด และบคคลผปฏบตชอบแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๙๓] ดกรภกษทงหลาย กบคคลผปฏบตผดเปนไฉน ? บคคลบางคนในโลกน เปนผมความเหนผด ฯลฯ มความตงใจผด บคคลนเรยกวา ผปฏบตผด.

[๙๔] ดกรภกษทงหลาย กบคคลผปฏบตชอบเปนไฉน ? บคคลบางคนในโลกน เปนผมความเหนชอบ ฯลฯ มความตงใจชอบ บคคลนเรยกวา ผปฏบตชอบ.

จบ สตรท ๒

54

[๙๕]สาวตถนทาน ฯ เยส เกสจ ภกขเว อรโย อฏงคโก มคโค วรทโธ

วรทโธ เตส อรโย อฏงคโก มคโค สมมาทกขกขยคาม ฯ เยส เกสจ ภกขเว อรโย อฏงคโก มคโค อารทโธ อารทโธ เตส อรโย อฏงคโก มคโค สมมาทกขกขยคาม ฯ

[๙๖]กตโม จ ภกขเว อรโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ

สมมาสมาธ ฯ เยส เกสจ [1] อรโย อฏงคโก มคโค วรทโธ วรทโธ เตส อรโย อฏงคโก มคโค สมมาทกขกขยคาม ฯ เยส เกสจ ภกขเว อรโย อฏงคโก มคโค อารทโธ อารทโธ เตส อรโย อฏงคโก มคโค สมมาทกขก- ขยคามต ฯ

[๙๗]สาวตถนทาน ฯ อฏเม ภกขเว ธมมา ภาวตา พหลกตา อปารา ปาร

คมนาย สวตตนต ฯ กตเม อฏ ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อเม โข [2] อฏ ธมมา ภาวตา พหลกตา อปารา ปาร คมนาย สวตตนตต ฯ อทมโวจ ภควา อท วตวาน สคโต อถาปร เอตทโวจ สตถา

1 ม. ย. ภกขเว อย ... ฯ

2 โป. ม. ย. ภกขเว ฯ

55

วรทธสตร

ผลของผพลาดและผปรารภอรยมรรค

[๙๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อนบคคลเหลาใดเหลาหนงพลาดแลว อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ แหงบคคลเหลานน ยอมไมใหถงความสนทกขโดยชอบ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อนบคคลเหลาใดเหลาหนง ปรารภแลว อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ แหงบคคลเหลานน ยอมใหถงความสนทกขโดยชอบ.

[๙๖] ดกรภกษทงหลาย กอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อนบคคล เหลาใดเหลาหนงพลาดแลว อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ แหงบคคลเหลานน ยอมไมใหถงความสนทกขโดยชอบ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อนบคคลเหลาใด เหลาหนงปรารภแลว อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ แหงบคคลเหลานน ยอมใหถงความสนทกขโดยชอบ.

จบ สตรท ๓

ปารสตร

ธรรมเปนเครองใหถงฝง (นพพาน)

[๙๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๘ ประการน ทบคคลเจรญแลว กระท�า ใหมากแลว ยอมเปนไปเพอถงฝง (นพพาน) จากทมใชฝง (วฏฏะ) ธรรม ๘ ประการเปนไฉน ? คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ ธรรม ๘ ประการนแล ทบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอถงฝงจากทมใชฝง. พระผมพระภาคผสคตศาสดา ครนตรสไวยากรณภาษตนแลว จงไดตรสคาถาประพนธตอไปอกวา

56

[๙๘] อปปกา เต มนสเสส เย ชนา ปารคามโน อถาย อตรา ปชา ตรเมวานธาวต ฯ เย จ โข สมมทกขาเต ธมเม ธมมานวตตโน เต ชนา ปารเมสสนต มจจเธยย สทตตร ฯ กณห ธมม วปปหาย สกก ภาเวถ ปณฑโต โอกา อโนกมาคมม วเวเก ยตถ ทรม ตตราภรตมจเฉยย หตวา กาเม อกจโน ปรโยทเปยย อตตาน จตตเกลเสห ปณฑโต ฯ เยส สมโพธยงเคส สมมา จตต สภาวต อาทานปฏนสสคเค อนปาทาย เย รตา ขณาสวา ชตมนโต เต โลเก ปรนพพตาต ฯ

[๙๙]สาวตถนทาน ฯ สามจ โว ภกขเว เทเสสสาม สามผลาน จ ต

สณาถ ฯ

[๑๐๐]กตมจ [1] ภกขเว สาม ฯ อยเมวารโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ

สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อท วจจต ภกขเว สาม ฯ

[๑๐๑]กตมาน จ ภกขเว สามผลาน ฯ โสตาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล

อรหตตผล ฯ อมาน วจจนต ภกขเว สามผลาน ฯ

1 ม. โข ฯ

57

[๙๘] ในพวกมนษย ชนทไปถงฝงมจ�านวนนอย แตหมสตวนอกน ยอมวงไปตามฝงนนเอง สวนชนเหลาใด ประพฤตตามในธรรม ทพระผมพระภาคตรสดแลว ชนเหลานน จกขามบวงมฤตย ซงแสนยากทจะขามไปถงฝงได บณฑต พงละธรรมฝายด�าเสย เจรญธรรมฝายขาว ออกจากความอาลย อาศยธรรมอนไมมความอาลยแลว พงละกามเสย เปนผไมมกเลสเปนเครองกงวล ปรารถนาความยนดในวเวก ทสตวยนดไดยาก บณฑต พงยงตนใหผองแผว จากเครองเศราหมองจต ชนเหลาใด อบรมจตดแลวโดยชอบในองค เปนเหตใหตรสร ไมถอมน ยนดแลวในความสละคนความถอมน ชนเหลานน เปนผสนอาสวะ มความรงเรอง ปรนพพานแลวในโลกน.

จบ สตรท ๔

สามญญสตรท ๑

วาดวยสามญญะและสามญญผล

[๙๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงสามญญะ (ความเปนสมณะ) และสามญญผล (ผลแหงความเปนสมณะ) แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๑๐๐] ดกรภกษทงหลาย กสามญญะเปนไฉน ? อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา สามญญะ.

[๑๐๑] ดกรภกษทงหลาย กสามญญผลเปนไฉน ? คอ โสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล อรหตตผล นเรยกวา สามญญผล.

จบ สตรท ๕

58

[๑๐๒]สาวตถนทาน ฯ สามจ โว ภกขเว เทสสสาม สามตถจ ต

สณาถ ฯ

[๑๐๓]กตมจ [1] ภกขเว สาม ฯ อยเมวารโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ

สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อท วจจต ภกขเว สาม ฯ

[๑๐๔]กตโม จ ภกขเว สามตโถ ฯ โย โข ภกขเว ราคกขโย โทสกขโย

โมหกขโย ฯ อย วจจต ภกขเว สามตโถต ฯ

[๑๐๕]สาวตถนทาน ฯ พรหมจ โว ภกขเว เทสสสาม พรหมผลาน จ

ต สณาถ ฯ

[๑๐๖]กตมจ [2] ภกขเว พรหม ฯ อยเมวารโย อฏงคโก มคโค ฯ

เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อท วจจต ภกขเว พรหม ฯ

[๑๐๗]กตมาน จ ภกขเว พรหมผลาน ฯ โสตาปตตผล สกทาคามผล

อนาคามผล อรหตตผล ฯ อมาน วจจนต ภกขเว พรหมผลานต ฯ

1 ม. โข ฯ

2 ม. ย. โข ฯ

59

สามญญสตรท ๒

วาดวยสามญญะและประโยชนแหงสามญญะ

[๑๐๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงสามญญะ และประโยชนแหงสามญญะแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๑๐๓] ดกรภกษทงหลาย กสามญญะเปนไฉน ? อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นแลเรยกวา สามญญะ.

[๑๐๔] ดกรภกษทงหลาย กประโยชนแหงสามญญะเปนไฉน ? ความสนราคะ ความสนโทสะ ความสนโมหะ นเรยกวา ประโยชนแหงสามญญะ.

จบ สตรท ๖

พรหมญญสตรท ๑

ความเปนพรหมและเปนพรหมมญญผล

[๑๐๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงพรหมญญะ (ความเปนพรหม) และพรหมญญผล (ผลแหงความเปนพรหม) แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๑๐๖] ดกรภกษทงหลาย กพรหมญญะเปนไฉน ? อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา พรหมญญะ.

[๑๐๗] ดกรภกษทงหลาย กพรหมญญผลเปนไฉน ? คอ โสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล อรหตตผล นเรยกวา พรหมญญผล.

จบ สตรท ๗

60

[๑๐๘]สาวตถนทาน ฯ พรหมจ โว ภกขเว เทสสสาม พรหมตถจ

ต สณาถ ฯ

[๑๐๙]กตมจ ภกขเว พรหม ฯ อยเมว อรโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ

สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อท วจจต ภกขเว พรหม ฯ

[๑๑๐]กตโม จ ภกขเว พรหมตโถ ฯ โย จ 1 ภกขเว ราคกขโย โทสกขโย โม

หกขโย ฯ อย วจจต ภกขเว พรหมตโถต ฯ

[๑๑๑]สาวตถนทาน ฯ พรหมจรยจ โว ภกขเว เทสสสาม พรหมจรยผลาน จ

ต สณาถ ฯ

[๑๑๒]กตมจ ภกขเว พรหมจรย ฯ อยเมวารโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ

สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อท วจจต ภกขเว พรหมจรย ฯ

[๑๑๓]กตมาน จ ภกขเว พรหมจรยผลาน ฯ โสตาปตตผล สกทาคามผล

อนาคามผล อรหตตผล ฯ อมาน วจจนต ภกขเว พรหมจรยผลานต ฯ

1 ม. ย. โข ฯ

61

พรหมญญสตรท ๒

ความเปนพรหมและประโยชนแหงความเปนพรหม

[๑๐๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงพรหมญญะ และประโยชนแหงพรหมญญะแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๑๐๙] ดกรภกษทงหลาย กพรหมญญะเปนไฉน ? อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา พรหมญญะ.

[๑๑๐] ดกรภกษทงหลาย กประโยชนแหงพรหมญญะเปนไฉน ? ความสนราคะ ความสนโทสะ ความสนโมหะ นเรยกวา ประโยชนแหงพรหมญญะ.

จบ สตรท ๘

พรหมจรยสตรท ๑

พรหมจรรยและผลแหงพรหมจรรย

[๑๑๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงพรหมจรรย และผลแหงพรหมจรรย แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงตงใจฟง จงใสใจใหด เราจกกลาว.

[๑๑๒] ดกรภกษทงหลาย กพรหมจรรยเปนไฉน ? อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา พรหมจรรย.

[๑๑๓] ดกรภกษทงหลาย กผลแหงพรหมจรรยเปนไฉน ? คอ โสดาปตตผล สกทา-คามผล อนาคามผล อรหตตผล นเรยกวา ผลแหงพรหมจรรย.

จบ สตรท ๙

62

[๑๑๔]สาวตถนทาน ฯ พรหมจรยจ โว ภกขเว เทสสสาม พรหมจรยตถจ ต

สณาถ ฯ

[๑๑๕]กตมจ ภกขเว พรหมจรย ฯ อยเมวารโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ

สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อท วจจต ภกขเว พรหมจรย ฯ

[๑๑๖]กตโม จ ภกขเว พรหมจรยตโถ ฯ โย จ 1 ภกขเว ราคกขโย โทสกขโย โม

หกขโย ฯ อย วจจต ภกขเว พรหมจรยตโถต ฯ

ปฏปตตวคโค จตตโถ ฯ

ตสสททาน

ปฏปตต ปฏปนโน จ วรทธจ 2 ปาร คมา สามเน [3] เทว วตตา พรหมา อปเร ทเว พรหมจรเยน เทว วตตา วคโค เตน ปวจจตต ฯ

1 ม. ย. โข ฯ

2 โป. วรทธ อปร คมา ฯ

3 ม. จ ฯ

63

พรหมจรยสตรท ๒

พรหมจรรยและประโยชนแหงพรหมจรรย

[๑๑๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงพรหมจรรย และประโยชนแหงพรหมจรรยแกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงเรองนน.

[๑๑๕] ดกรภกษทงหลาย กพรหมจรรยเปนไฉน ? อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเรยกวา พรหมจรรย.

[๑๑๖] ดกรภกษทงหลาย กประโยชนแหงพรหมจรรยเปนไฉน ? ความสนราคะ ความสนโทสะ ความสนโมหะ นเรยกวา ประโยชนแหงพรหมจรรย.

จบ สตรท ๑๐

จบ ปฏปตตวรรคท ๔

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ปฏปตตสตร ๒. ปฏปนนสตร ๓. วรทธสตร ๔. ปารสตร ๕. สามญญสตรท ๑ ๖. สามญญสตรท ๒ ๗. พรหมญญสตรท ๑ ๘. พรหมญญสตรท ๒ ๙. พรหมจรยสตรท ๑ ๑๐. พรหมจรยสตรท ๒.

64

อตตถยวคโค ปจโม

[๑๑๗]สาวตถนทาน ฯ สเจ โว ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอว ปจเฉยย

กมตถย อาวโส สมเณ โคตเม พรหมจรย วสสตต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถ ราควราคตถ โข อาวโส ภควต พรหมจรย วสสตต ฯ

[๑๑๘]สเจ ปน โว ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอว ปจเฉยย อตถ ปนาวโส

มคโค อตถ ปฏปทา ราควราคายาต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว เตส อตตถ-ยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถ อตถ โข อาวโส มคโค อตถ ปฏปทา ราควราคายาต ฯ

[๑๑๙]กตโม จ ภกขเว มคโค กตมา จ ปฏปทา ราควราคาย ฯ อยเมวารโย

อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อย ภกขเว มคโค อย ปฏปทา ราควราคายาต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถาต ฯ

[๑๒๐]สาวตถนทาน ฯ สเจ โว ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอว ปจเฉยย

กมตถย อาวโส สมเณ โคตเม พรหมจรย วสสตต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว

65

อญญตตถยวรรคท ๕

วราคสตร

ขอปฏบตเพอส�ารอกราคะ

[๑๑๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ถาพวกอญญเดยรถยปรพาชก พงถามเธอ ทงหลายอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย ทานทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยใน พระสมณโคดมเพอประโยชนอะไร ? เมอเธอทงหลายถกถามอยางนแลว พงชแจง แกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานน อยางนวา ดกรผมอายทงหลาย เราทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพอส�ารอกราคะ.

[๑๑๘] ดกรภกษทงหลาย กถาพวกอญญเดยรถยปรพาชก พงถามเธอทงหลายอยางนวา ดกรผ มอายทงหลาย กทางมอย หรอ ? ขอปฏบตเพอส�ารอกราคะมอย หรอ ? เมอเธอทงหลายถกถามอยางนแลว พงชแจงแกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานนอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย ทางมอย ขอปฏบตเพอส�ารอกราคะมอย.

[๑๑๙] ดกรภกษทงหลาย กทางเปนไฉน ? ขอปฏบตเพอส�ารอกราคะเปนไฉน ? อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเปนทาง นเปนขอปฏบตเพอส�ารอกราคะ ดกรภกษทงหลาย เมอเธอทงหลาย ถกถามอยางนแลว พงชแจงแกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานน อยางน.

จบ สตรท ๑

สงโยชนสตร

ประพฤตพรหมจรรยเพอละสงโยชน

[๑๒๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ถาพวกอญญเดยรถยปรพาชก พงถามเธอ ทงหลายอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย ทานทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยใน

66

เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถ สโชนปหานตถ โข อาวโส ภควต พรหมจรย วสสตต ฯเปฯ

[๑๒๑]อนสยสมคฆาตนตถ โข อาวโส ภควต พรหมจรย วสสตต ฯเปฯ

[๑๒๒]อทธานปรตถ โข อาวโส ภควต พรหมจรย วสสตต ฯเปฯ

[๑๒๓]อาสวาน ขยตถ โข อาวโส ภควต พรหมจรย วสสตต ฯเปฯ

67

พระสมณโคดมเพอประโยชนอะไร ? เมอเธอทงหลายถกถามอยางนแลว พงชแจง แกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานน อยางนวา ดกรผมอายทงหลาย เราทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพอละสงโยชน.

จบ สตรท ๒

อนสยสตร

ประพฤตพรหมจรรยเพอถอนอนสย

[๑๒๑] ... ดกรผมอายทงหลาย เราทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพอถอนอนสย ฯลฯ.

จบ สตรท ๓

อทธานสตร

ประพฤตพรหมจรรยเพอก�าหนดรสงสารวฏ

[๑๒๒] ... ดกรผมอายทงหลาย เราทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพอก�าหนดรสงสารวฏอนยดยาว ฯลฯ.

จบ สตรท ๔

อาสวสตร

ประพฤตพรหมจรรยเพอสนอาสวะ

[๑๒๓] ... ดกรผมอายทงหลาย เราทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพอความสนอาสวะ ฯลฯ.

จบ สตรท ๕

68

[๑๒๔]วชชาวมตตผลสจฉกรยตถ โข อาวโส ภควต พรหมจรย วสสตต ฯเปฯ

[๑๒๕]าณทสสนตถ โข อาวโส ภควต พรหมจรย วสสตต ฯเปฯ

[๑๒๖]สเจ โว ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอว ปจเฉยย กมตถย อาวโส

สมเณ โคตเม พรหมจรย วสสตต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถ อนปาทาปรนพพานตถ โข อาวโส ภควต พรหมจรย วสสตต ฯ

[๑๒๗]สเจ ปน โว ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอว ปจเฉยย อตถ ปนาวโส

มคโค อตถ ปฏปทา อนปาทาปรนพพานายาต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว เตส

69

วชชาวมตตสตร

ประพฤตพรหมจรรยเพอท�าใหแจงซงวชชาและวมตตผล

[๑๒๔] ... ดกรผมอายทงหลาย เราทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพอกระท�าใหแจงซงผลแหงวชชา และวมตตผล ฯลฯ.

จบ สตรท ๖

ญาณทสสนสตร

ประพฤตพรหมจรรยเพอญาณทสสนะ

[๑๒๕] ... ดกรผมอายทงหลาย เราทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพอญาณทสสนะ ฯลฯ.

จบ สตรท ๗

อนปาทาปรนพพานสตร

ขอปฏบตเพออนปาทาปรนพพาน

[๑๒๖] ดกรภกษทงหลาย ถาพวกอญญเดยรถยปรพาชก พงถามเธอทงหลายอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย ทานทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระสมณโคดม เพอประโยชนอะไร ? เธอทงหลายถกถามอยางนแลว พงชแจงแกพวกอญญเดยรถย- ปรพาชกเหลานนอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย เราทงหลายอยประพฤตพรหมจรรยในพระผมพระภาค เพออนปาทาปรนพพาน.

[๑๒๗] ดกรภกษทงหลาย กถาพวกอญญเดยรถยปรพาชก พงถามเธอทงหลายอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย กทางมอยหรอ ขอปฏบตเพออนปาทาปรนพพานมอยหรอ ?

70

อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถ อตถ โข อาวโส มคโค อตถ ปฏปทา อนปาทาปรนพพานายาต ฯ

[๑๒๘]กตโม จ ภกขเว มคโค กตมา จ ปฏปทา อนปาทาปรนพพานาย ฯ

อยเมวารโย อฏงคโก มคโค ฯ เสยยถท ฯ สมมาทฏ ฯเปฯ สมมาสมาธ ฯ อย ภกขเว มคโค อย ปฏปทา อนปาทาปรนพพานายาต ฯ เอว ปฏา ตเมห ภกขเว เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน เอว พยากเรยยาถาต ฯ

อตตถยวคโค 1 ปจโม ฯ

ตสสททาน

วราคสโชน อนสย อทธานอาสวา ขยา วชชาวมตต าณจ อนปาทาย อฏม ฯ

1 ม. อตตถยเปยยาล ฯ ย. อตตถยเปยยาโล ฯ

71

เธอทงหลายถกถามอยางนแลว พงชแจงแกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานน อยางนวา ดกรผมอายทงหลาย ทางมอย ขอปฏบตเพออนปาทาปรนพพานมอย.

[๑๒๘] ดกรภกษทงหลาย กทางเปนไฉน ? ขอปฏบตเพออนปาทาปรนพพานเปนไฉน ? อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล คอ ความเหนชอบ ฯลฯ ความตงใจชอบ นเปนขอปฏบตเพออนปาทาปรนพพาน ดกรภกษทงหลาย เธอทงหลายถกถาม อยางนแลว พงชแจงแกพวกอญญเดยรถยปรพาชกเหลานนอยางน.

จบ สตรท ๘

จบ อญญตตถยวรรคท ๕

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. วราคสตร ๒. สงโยชนสตร ๓. อนสยสตร ๔. อทธานสตร ๕. อาสวสตร ๖. วชชาวมตตสตร ๗. ญาณทสสนสตร ๘. อนปาทาปรนพพานสตร.

72

สรยเปยยาโล ฉฏโ

[๑๒๙]สาวตถนทาน ฯ สรยสส 1 ภกขเว อทยโต เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต

ยทท อรณคค ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน อรยสส อฏงคกสส มคคสส อปปาทาย เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท กลยาณมตตตา ฯ กลยา- ณมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต 2 ฯ

[๑๓๐]กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย

อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๓๑]สาวตถนทาน ฯ สรยสส ภกขเว อทยโต เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต

ยทท อรณคค ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน อรยสส อฏงคกสส มคคสส อปปาทาย เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท สลสมปทา ฯ สลสมปน- นสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข ฯเปฯ

1 ม. สรยสส ฯ เอวมปร ฯ

2 ม. ย. อตสทโท นตถ ฯ เอวมปร ฯ

73

สรยเปยยาลท ๖

กลยาณมตตสตรท ๑

มตรดเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๒๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทขนกอน สงทเปนนมตมากอน คอแสงเงนแสงทอง สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความบงเกด แหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ของภกษ คอ ความเปนผมมตรด ฉนนน เหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผมมตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๑๓๐] ดกรภกษทงหลาย กภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษ ทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อนอาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศย วราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑

สลสมปทาสตรท ๑

สลสมปทาเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๓๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทขนกอน สงทเปนนมตมากอน คอ แสงเงนแสงทอง สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความบงเกดแหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ของภกษ คอ ความถงพรอมแหงศล ฉนนน เหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมดวยศล พงหวงขอนได ฯลฯ.

จบ สตรท ๒

74

[๑๓๒]ยทท ฉนทสมปทา ฯเปฯ

[๑๓๓]ยทท อตตสมปทา ฯเปฯ

[๑๓๔]ยทท ทฏสมปทา ฯเปฯ

[๑๓๕]ยทท อปปมาทสมปทา ฯเปฯ

75

ฉนทสมปทาสตรท ๑

ฉนทสมปทาเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๓๒] ... คอ ความถงพรอมแหงฉนทะ ฯลฯ.

จบ สตรท ๓

อตตสมปทาสตรท ๑

อตตสมปทาเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๓๓] ... คอ ความถงพรอมแหงตน (ความถงพรอมแหงจต) ฯลฯ.

จบ สตรท ๕ 1

ทฏฐสมปทาสตรท ๑

ทฏฐสมปทาเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๓๔] ... คอ ความถงพรอมแหงทฏฐ ฯลฯ.

จบ สตรท ๕

อปปมาทสมปทาสตรท ๑

ความไมประมาทเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๓๕] ... คอ ความถงพรอมแหงความไมประมาท ฯลฯ.

จบ สตรท ๖

1 ในตนฉบบเปนค�าวา สตรท ๕ ทถกตองควรเปน สตรท ๔ -ผรวบรวม

76

[๑๓๖]สาวตถนทาน ฯ สรยสส ภกขเว อทยโต เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต

ยทท อรณคค ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน อรยสส อฏงคกสส มคคสส อปปาทาย เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท โยนโสมนสการสมปทา ฯ โยนโสมนสการสมปนนสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๑๓๗]กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค

ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๓๘]สาวตถนทาน ฯ สรยสส ภกขเว อทยโต เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต

ยทท อรณคค ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน อรยสส อฏงคกสส มคคสส อปปาทาย เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท กลยาณมตตตา ฯ กลยาณ-มตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

77

โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๑

โยนโสมนสการเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๓๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทขนกอน สงทเปนนมตมากอน คอแสงเงนแสงทอง สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความบงเกดแหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ของภกษ คอ ความถงพรอมแหงการกระท�าไวในใจ โดยแยบคาย ฉนนนเหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๑๓๗] ดกรภกษทงหลาย กภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอม ดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๗

กลยาณมตรสตรท ๒

มตรดเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๓๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทขนกอน สงทเปนนมตมากอน คอแสงเงนแสงทอง สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความบงเกดแหงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ของภกษ คอ ความเปนผมมตรด ฉนนนเหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผมมตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘.

78

[๑๓๙]กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย

อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนย- ปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๔๐]สาวตถนทาน ฯ สรยสส ภกขเว อทยโต เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต

ยทท อรณคค ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน อรยสส อฏงคกสส มคคสส อปปาทาย เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท สลสมปทา ฯเปฯ

[๑๔๑]ยทท ฉนทสมปทา ฯเปฯ

79

[๑๓๙] ดกรภกษทงหลาย กภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๘

สลสมปทาสตรท ๒

สลสมปทาเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๔๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทขนกอน สงทเปนนมตมากอน คอแสงเงนแสงทอง สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความเกดแหงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ของภกษ คอ ความถงพรอมดวยศล ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

ฉนทสมปทาสตรท ๒

ฉนทสมปทาเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๔๑] ... คอ ความถงพรอมแหงฉนทะ ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

80

[๑๔๒]ยทท อตตสมปทา ฯเปฯ

[๑๔๓]ยทท ทฏสมปทา ฯเปฯ

[๑๔๔]ยทท อปปมาทสมปทา ฯเปฯ

[๑๔๕]สาวตถนทาน ฯ ยทท โยนโสมนสการสมปทา ฯ โยนโสมนสการสมปนนสเสต

ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

81

อตตสมปทาสตรท ๒

อตตสมปทาเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๔๒] ... คอ ความถงพรอมแหงตน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๑

ทฏฐสมปทาสตรท ๒

ทฏฐสมปทาเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๔๓] ... คอ ความถงพรอมแหงทฏฐ ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๒

อปปมาทสมปทาสตรท ๒

ความไมประมาทเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๔๔] ... คอ ความถงพรอมแหงความไมประมาท ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๓

โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๒

โยนโสมนสการเปนนมตแหงอรยมรรค

[๑๔๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทขนกอน สงทเปนนมตมากอน คอแสงเงนแสงทอง สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความเกดแหง

82

[๑๔๖]กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค

ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

สรยเปยยาโล สมตโต ฯ

ตสสททาน

กลยาณมตต สลจ ฉนโท จ อตตสมปทา ทฏ จ อปปมาโท จ โยนโส ภวต สตตม ฯ

83

อรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ของภกษ คอ ความถงพรอมแหงการกระท�าไวในใจ โดยแยบคาย ฉนนนเหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมแหงการ กระท�าไวในใจโดยแยบคาย พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘.

[๑๔๖] ดกรภกษทงหลาย กภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธมอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๔

จบ สรยเปยยาลท ๖

รวมพระสตรทมในเปยยาลน

๑. กลยาณมตตสตรท ๑ ๒. สลสมปทาสตรท ๑ ๓. ฉนทสมปทาสตรท ๑ ๔. อตตสมปทาสตรท ๑ ๕. ทฏฐสมปทาสตรท ๑ ๖. อปปมาทสมปทาสตรท ๑ ๗. โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๑ ๘. กลยาณมตตสตรท ๒ ๙. สลสมปทาสตรท ๒ ๑๐. ฉนทสมปทาสตรท ๒ ๑๑. อตตสมปทาสตรท ๒ ๑๒. ทฏฐสมปทาสตรท ๒ ๑๓. อปปมาทสมปทาสตรท ๒ ๑๔. โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๒.

84

เอกธมมเปยยาโล สตตโม

[๑๔๗]สาวตถนทาน ฯ เอกธมโม ภกขเว พหปกาโร อรยสส อฏงคกสส มคคสส

อปปาทาย ฯ กตโม เอกธมโม ฯ ยทท กลยาณมตตตา ฯ กลยาณมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๑๔๘]กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย

อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๔๙]สาวตถนทาน ฯ เอกธมโม ภกขเว พหปกาโร อรยสส อฏงคกสส มคคสส

อปปาทาย ฯ กตโม เอกธมโม ฯ ยทท สลสมปทา ฯเปฯ

85

เอกธมมเปยยาลท ๗

กลยาณมตตสตรท ๑

กลยาณมตรมอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๔๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรมอนหนงมอปการะมาก เพอความเกดขน แหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ธรรมอนหนงเปนไฉน ? คอ ความเปนผมมตรด ดกรภกษทงหลาย อนภกษผมมตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๑๔๘] ดกรภกษทงหลาย กภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑

สลสมปทาสตรท ๑

สลสมปทามอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๔๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรมอนหนงมอปการะมาก เพอความเกดขนแหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ธรรมอนหนงเปนไฉน ? คอ ความถงพรอมแหงศล ฯลฯ.

จบ สตรท ๒

86

[๑๕๐]ยทท ฉนทสมปทา ฯเปฯ

[๑๕๑]ยทท อตตสมปทา ฯเปฯ

[๑๕๒]ยทท ทฏสมปทา ฯเปฯ

[๑๕๓]ยทท อปปมาทสมปทา ฯเปฯ

87

ฉนทสมปทาสตรท ๑

ฉนทสมปทามอปการมากแกอรยมรรค

[๑๕๐] ... คอ ความถงพรอมแหงฉนทะ ฯลฯ.

จบ สตรท ๓

อตตสมปทาสตรท ๑

อตตสมปทามอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๕๑] ... คอ ความถงพรอมแหงตน ฯลฯ.

จบ สตรท ๔

ทฏฐสมปทาสตรท ๑

ทฏฐสมปทามอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๕๒] ... คอ ความถงพรอมแหงทฏฐ ฯลฯ.

จบ สตรท ๕

อปปมาทสตรท ๑

ความไมประมาทมอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๕๓] ... คอ ความถงพรอมแหงความไมประมาท ฯลฯ.

จบ สตรท ๖

88

[๑๕๔]สาวตถนทาน ฯ ยทท โยนโสมนสการสมปทา ฯ โยนโสมนสการสมปนนสเสต

ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๑๕๕]กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต

อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวก- นสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวก-นสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโส- มนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๕๖]สาวตถนทาน ฯ เอกธมโม ภกขเว พหปกาโร อรยสส อฏงคกสส มคคสส

อปปาทาย ฯ กตโม เอกธมโม ฯ ยทท กลยาณมตตตา ฯ กลยาณมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

89

โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๑

โยนโสมนสการมอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๕๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรมอนหนงมอปการะมาก เพอความเกดขนแหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ธรรมอนหนงเปนไฉน ? คอ ความถงพรอมแหงการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมดวยการ กระท�าไวในใจโดยแยบคาย พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๑๕๕] ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๗

กลยาณมตตสตรท ๒

กลยาณมตรมอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๕๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรมอนหนงมอปการะมาก เพอความเกดขน แหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ธรรมอนหนงเปนไฉน ? คอ ความเปนผม มตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

90

[๑๕๗]กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย

อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนยปร- โยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนย-ปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณ- มตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๕๘]สาวตถนทาน ฯ เอกธมโม ภกขเว พหปกาโร อรยสส อฏงคกสส มคคสส

อปปาทาย ฯ กตโม เอกธมโม ฯ ยทท สลสมปทา ฯเปฯ

[๑๕๙]ยทท ฉนทสมปทา ฯเปฯ

91

[๑๕๗] ดกรภกษทงหลาย กภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะ เปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๘

สลสมปทาสตรท ๒

สลสมปทามอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๕๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรมอนหนงมอปการะมาก เพอความเกดขนแหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ธรรมอนหนงเปนไฉน ? คอ ความถงพรอมแหงศล ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

ฉนทสมปทาสตรท ๒

ฉนทสมปทามอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๕๙] ... คอ ความถงพรอมแหงฉนทะ ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

92

[๑๖๐]ยทท อตตสมปทา ฯเปฯ

[๑๖๑]ยทท ทฏสมปทา ฯเปฯ

[๑๖๒]ยทท อปปมาทสมปทา ฯเปฯ

[๑๖๓]สาวตถนทาน ฯ ยทท โยนโสมนสการสมปทา ฯ โยนโสมนสการสมปนนสเสต

ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

93

อตตสมปทาสตรท ๒

อตตสมปทามอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๖๐] ... คอ ความถงพรอมแหงตน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๑

ทฏฐสมปทาสตรท ๒

ทฏฐสมปทามอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๖๑] ... คอ ความถงพรอมแหงทฏฐ ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๒

อปปมาทสมปทาสตรท ๒

ความไมประมาทมอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๖๒] ... คอ ความถงพรอมแหงความไมประมาท ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๓

โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๒

โยนโสมนสการมอปการะมากแกอรยมรรค

[๑๖๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ธรรมอนหนงมอปการะมาก เพอความเกดขนแหงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ธรรมอนหนงเปนไฉน ? คอ ความถงพรอมแหงการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมดวย

94

[๑๖๔]กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต

อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

เอกธมมเปยยาโล นฏโต ฯ

ตสสททาน

กลยาณมตต สล จ ฉนโท จ อตตสมปทา ทฏ จ อปปมาโท จ โยนโส ภวต สตตม ฯ

95

การกระท�าไวในใจโดยแยบคาย พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ จกกระท�าใหแจง ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๑๖๔] ดกรภกษทงหลาย กภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐมอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๔

จบ เอกธมมเปยยาลท ๗

รวมพระสตรทมในเปยยาลน คอ

๑. กลยาณมตตสตรท ๑ ๒. สลสมปทาสตรท ๑ ๓. ฉนทสมปทาสตรท ๑ ๔. อตตสมปทาสตรท ๑ ๕. ทฏฐสมปทาสตรท ๑ ๖. อปปมาทสมปทาสตรท ๑ ๗. โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๑ ๘. กลยาณมตตสตรท ๒ ๙. สลสมปทาสตรท ๒ ๑๐. ฉนทสมปทาสตรท ๒ ๑๑. อตตสมปทาสตรท ๒ ๑๒. ทฏฐสมปทาสตรท ๒ ๑๓. อปปมาทสมปทาสตรท ๒ ๑๔. โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๒.

96

นาหนตเอกธมมเปยยาโล 1 อฏโม

[๑๖๕]สาวตถนทาน ฯ นาห ภกขเว อ เอกธมมป สมนปสสาม เยน

อนปปนโน วา อรโย อฏงคโก มคโค อปปชชต อปปนโน วา อรโย อฏงคโก มคโค ภาวนาปารปร คจฉต ฯ ยถยท ภกขเว กลยาณมตตตา ฯ กลยาณมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๑๖๖]กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย

อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๖๗]สาวตถนทาน ฯ นาห ภกขเว อ เอกธมมป สมนปสสาม เยน อนปปนโน

วา อรโย อฏงคโก มคโค อปปชชต อปปนโน วา อรโย อฏงคโก มคโค ภาวนาปารปร คจฉต ฯ ยถยท ภกขเว สลสมปทา ฯเปฯ

1 ม. ทตยเอกธมมเปยยาลวคค ฯ

97

นาหนตเอกธมมเปยยาลท ๘

กลยาณมตตสตรท ๑

กลยาณมตรเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๖๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เรายงไมเลงเหนธรรมอนอนแมสกอยางหนง ซงจะเปนเหตใหอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ทยงไมเกด ยอมเกดขน หรอทเกดขนแลว ยอมถงความเจรญบรบรณ เหมอนความเปนมตรดเลย ดกรภกษทงหลาย อนภกษผมมตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๑๖๖] ดกรภกษทงหลาย ภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อนอาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑

สลสมปทาสตรท ๑

สลสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๖๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เรายงไมเลงเหนธรรมอนอนแมสกอยางหนง ซงจะเปนเหตใหอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ทยงไมเกด ยอมเกดขน หรอทเกดขนแลว ยอมถงความเจรญบรบรณ เหมอนความถงพรอมแหงศลเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๒

98

[๑๖๘]ยถยท ภกขเว ฉนทสมปทา ฯเปฯ

[๑๖๙]ยถยท ภกขเว อตตสมปทา ฯเปฯ

[๑๗๐]ยถยท ภกขเว ทฏสมปทา ฯเปฯ

[๑๗๑]ยถยท ภกขเว อปปมาทสมปทา ฯเปฯ

99

ฉนทสมปทาสตรท ๑

ฉนทสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๖๘] ... เหมอนความถงพรอมแหงฉนทะเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๓

อตตสมปทาสตรท ๑

อตตสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๖๙] ... เหมอนความถงพรอมแหงตนเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๔

ทฏฐสมปทาสตรท ๑

ทฏฐสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๗๐] ... เหมอนความถงพรอมแหงทฏฐเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๕

อปปมาทสมปทาสตรท ๑

อปปมาทสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๗๑] ... เหมอนความถงพรอมแหงความไมประมาทเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๖

100

[๑๗๒]สาวตถนทาน ฯ ยถยท ภกขเว โยนโสมนสการสมปทา ฯ โยนโสมนสการ-

สมปนนสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๑๗๓]กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต

อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวก- นสสต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค- ปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๗๔]สาวตถนทาน ฯ นาห ภกขเว อ เอกธมมป สมนปสสาม เยน อนปปนโน

วา อรโย อฏงคโก มคโค อปปชชต อปปนโน วา อรโย อฏงคโก มคโค ภาวนาปารปร คจฉต ฯ ยถยท ภกขเว กลยาณมตตตา ฯ กลยาณมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

101

โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๑

โยนโสมนสการเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๗๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เรายงไมเลงเหนธรรมอนอนแมสกอยางหนง ซงเปนเหตใหอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ทยงไมเกด ยอมเกดขน หรอทเกดขนแลว ยอมถงความเจรญบรบรณ เหมอนความถงพรอมแหงการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๑๗๓] ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๗

กลยาณมตตสตรท ๒

กลยาณมตรเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๗๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เรายงไมเลงเหนธรรมอนอนแมสกอยางหนง ซงจะเปนเหตใหอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ทยงไมเกด ยอมเกดขน หรอทเกดขนแลว ยอมถงความเจรญบรบรณ เหมอนความเปนผมมตรดเลย ดกรภกษทงหลาย อนภกษผมมตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

102

[๑๗๕]กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย

อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนย- ปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๑๗๖]สาวตถนทาน ฯ นาห ภกขเว อ เอกธมมป สมนปสสาม เยน

อนปปนโน วา อรโย อฏงคโก มคโค อปปชชต อปปนโน วา อรโย อฏงคโก มคโค ภาวนาปารปร คจฉต ฯ ยถยท ภกขเว สลสมปทา ฯเปฯ

[๑๗๗]ยถยท ภกขเว ฉนทสมปทา ฯเปฯ

103

[๑๗๕] ดกรภกษทงหลาย ภกษผมมตรด ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๘

สลสมปทาสตรท ๒

สลสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๗๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เรายงไมเลงเหนธรรมอนอนแมสกอยางหนง ซงจะเปนเหตใหอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ทยงไมเกด ยอมเกดขน หรอทเกดขนแลว ยอมถงความบรบรณ เหมอนความถงพรอมแหงศลเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

ฉนทสมปทาสตรท ๒

ฉนทสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๗๗] ... เหมอนความถงพรอมแหงฉนทะเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

104

[๑๗๘]ยถยท ภกขเว อตตสมปทา ฯเปฯ

[๑๗๙]ยถยท ภกขเว ทฏสมปทา ฯเปฯ

[๑๘๐]ยถยท ภกขเว อปปมาทสมปทา ฯเปฯ

[๑๘๑]ยถยท ภกขเว โยนโสมนสการสมปทา ฯ โยนโสมนสการสมปนนสเสต

ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

105

อตตสมปทาสตรท ๒

อตตสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๗๘] ... เหมอนความถงพรอมแหงตนเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๑

ทฏฐสมปทาสตรท ๒

ทฏฐสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๗๙] ... เหมอนความถงพรอมแหงทฏฐเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๒

อปปมาทสมปทาสตรท ๒

อปปมาทสมปทาเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๘๐] ... เหมอนความถงพรอมแหงความไมประมาทเลย ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๓

โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๒

โยนโสมนสการเปนเหตใหเกดอรยมรรค

[๑๘๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เรายงไมเลงเหนธรรมอนอนแมสกอยางหนง ซงจะเปนเหตใหอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ทยงไมถงพรอมแหงการกระท�าไวในใจ โดยแยบคายเลย ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย

106

[๑๘๒]กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต

อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

นาหนตเอกธมมเปยยาโล สมตโต ฯ

ตสสททาน

กลยาณมตต สลจ ฉนโท จ อตตสมปทา ทฏ จ อปปมาโท จ โยนโส ภวต สตตม ฯ

107

พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๑๘๒] ดกรภกษทงหลาย กภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐมอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๔

จบ นาหนตเอกธมมเปยยาลท ๘

รวมพระสตรทมในเปยยาลน คอ

๑. กลยาณมตตสตรท ๑ ๒. สลสมปทาสตรท ๑ ๓. ฉนทสมปทาสตรท ๑ ๔. อตตสมปทาสตรท ๑ ๕. ทฏฐสมปทาสตรท ๑ ๖. อปปมาทสมปทาสตรท ๑ ๗. โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๑ ๘. กลยาณมตตสตรท ๒ ๙. สลสมปทาสตรท ๒ ๑๐. ฉนทสมปทาสตรท ๒ ๑๑. อตตสมปทาสตรท ๒ ๑๒. ทฏฐสมปทาสตรท ๒ ๑๓. อปปมาทสมปทาสตรท ๒ ๑๔. โยนโสมนสการสมปทาสตรท ๒. .

108

คงคาเปยยาโล 1 นวโม

[๑๘๓]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๑๘๔]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

[๑๘๕]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยมนา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

1 ม. คงคาเปยยาลวคค ฯ

109

คงคาเปยยาลท ๙

คงคาปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรคเปนผนอมไปสนพพาน เหมอนแมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน

[๑๘๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปส นพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๑๘๔] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญ สมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษ ทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯ.

จบ สตรท ๑

ยมนาปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ายมนาไหลไปสทศปราจน

[๑๘๕]

สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ายมนาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๒

110

[๑๘๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อจรวต นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๑๘๗]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรภ นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๑๘๘]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว มห นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

111

อจรวตปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าอจรวดไหลไปสทศปราจน

[๑๘๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าอจรวดไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

[1]

สรภปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสทศปราจน

[๑๘๗]

สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าสรภไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๔

มหปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ามหไหลไปสทศปราจน

[๑๘๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ามหไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๕

1 ในตนฉบบเปนค�าวา จบ สตรท ๓ ในตนฉบบไมม -ผรวบรวม

112

[๑๘๙]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจมา 1 มหานทโย ฯ เสยยถท ฯ

คงคา ยมนา อจรวต สรภ มห สพพา ตา ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๑๙๐]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวก-นสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

1 ย. กาจ ฯ เอวมปรป ฯ

113

มหานทปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรคเปนผนอมไปสนพพาน เหมอนแมน�าใหญไหลไปสทศปราจน

[๑๘๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าใหญๆ สายใดสายหนงน คอ แมน�าคงคา แมน�ายมนา แมน�าอจรวด แมน�าสรภ แมน�ามห ทงหมดนนไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๑๙๐] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน เจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ โนม 1 ไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๖

1 ในตนฉบบเปนค�าวาโนม ทถกตองควรเปน นอม -ผรวบรวม

114

[๑๙๑]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๑๙๒]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพาน-โปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

[๑๙๓]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยมนา นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

115

คงคาสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าคงคาไหลไปสสมทร

[๑๙๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�า ใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๑๙๒] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน เจรญ สมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๗

ยมนาสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ายมนาไหลไปสสมทร

[๑๙๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ายมนาไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๘

116

[๑๙๔]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อจรวต นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๑๙๕]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรภ นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๑๙๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว มห นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

117

อจรวดสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าอจรวดไหลไปสสมทร

[๑๙๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าอจรวดไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

สรภสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสสมทร

[๑๙๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าสรภไหลไปส สมทร หลงไปส สมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

มหสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสสมทร

[๑๙๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ามหไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวย ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๑

118

[๑๙๗]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจมา มหานทโย ฯ เสยยถท ฯ

คงคา ยมนา อจรวต สรภ มห สพพา ตา สมททนนนา สมททโปณา สมททปพ-ภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๑๙๘]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

คงคาเปยยาลวาร สงเขเปน ลขต เปยยาเล วตถาเรตพพ ฯ

ตสสททาน ฉ ปาจนโต นนนา ฉ นนนา [1] สมททโต เทว 2 ธมมา ทสา โหนต วคโค 3 เตน ปวจจตต ฯ คงคาเปยยาล ปาจนนนนวาจนมคค วเวกนสสตทวาทสก ปมก ฯ

1 ม. ย. จ ฯ

2 ม. ย. เอเต เทว ฉ ทวาทส โหนต ฯ

3 ย. เปยยาล เตน วจจตต ฯ

119

มหานทสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรคนอมไปสนพพานเหมอนแมน�าใหญไหลไปสสมทร

[๑๙๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าใหญๆ สายใด สายหนงน คอ แมน�าคงคา แมน�ายมนา แมน�าอจรวด แมน�าสรภ แมน�ามห ทงหมดนนไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๑๙๘] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน.

[1]

วาระแหงคงคาเปยยาลทเขยนไวโดยยอ พงใหพสดารในเปยยาล.

หมวดท ๑ วาดวยการอาศยวเวก (เปนตน) รวมเปน ๑๒ สตร ๖ สตรแรกอปมาดวยแมน�าไหลไปสทศปราจน

๖ สตรหลงอปมาดวยแมน�าไหลไปสสมทร.

1 ในตนฉบบค�าวา จบ สตรท ๑๒ ไมม -ผรวบรวม

120

[๑๙๙]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๐๐]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนย- ปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนย- ปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

[๒๐๑]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยมนา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

121

คงคาปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน

[๑๙๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๐๐] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะ เปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะ เปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๑

ยมนาปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ายมนาไหลไปสทศปราจน

[๒๐๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ายมนาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๒

122

[๒๐๒]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อจรวต นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๐๓]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรภ นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๐๔]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว มห นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

123

อจรวดปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าอจรวดไหลไปสทศปราจน

[๒๐๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าอจรวดไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๓

สรภปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสทศปราจน

[๒๐๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าสรภไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๔

มหปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ามหไหลไปสทศปราจน

[๒๐๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ามหไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๕

124

[๒๐๕]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจมา มหานทโย ฯ เสยยถท ฯ

คงคา ยมนา อจรวต สรภ มห สพพา ตา ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจน- ปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๐๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๐๗]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

125

มหานทปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรคยอมนอมไปสนพพาน เหมอนแมน�าใหญไหลไปสทศปราจน

[๒๐๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าใหญๆ สายใดสายหนงน คอ แมน�าคงคา แมน�ายมนา แมน�าอจรวด แมน�าสรภ แมน�ามห ทงหมดนนไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๖

คงคาสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าคงคาไหลไปสสมทร

[๒๐๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๐๗] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงจะเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนจ�ากดโมหะ เปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะ เปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษ 1 เมอเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๗

1 ในตนฉบบเปนค�าวา ภกษ ทถกตองควรเปน ภกษ -ผรวบรวม

126

[๒๐๘]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยมนา นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๐๙]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อจรวต นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๑๐]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรภ นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

127

ยมนาสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ายมนาไหลไปสสมทร

[๒๐๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ายมนาไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๘

อจรวตสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าอจรวดไหลไปสสมทร

[๒๐๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าอจรวดไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

สรภสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสสมทร

[๒๑๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าสรภไหลไปส สมทร หลงไปส สมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

128

[๒๑๑]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว มห นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๑๒]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจมา มหานทโย ฯ เสยยถท ฯ

คงคา ยมนา อจรวต สรภ มห สพพา ตา สมททนนนา สมททโปณา สมททปพ-ภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๑๓]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ ราควนย- ทวาทสก ทตยก สมททนนนนต ฯ

129

มหสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ามหไหลไปสสมทร

[๒๑๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ามหไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๑

มหานทสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรคนอมไปสนพพานเหมอนแมน�าใหญไหลไปสสมทร

[๒๑๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าใหญๆ สายใดสายหนงน คอ แมน�าคงคา แมน�ายมนา แมน�าอจรวด แมน�าสรภ แมน�ามห ทงหมดนนไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๑๓] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๑๒

หมวดท ๒ วาดวยการก�าจดราคะ (เปนตน) รวมเปน ๑๒ สตร ๖ สตรแรกอปมาดวยแมน�าไหลไปสทศปราจน ๖ สตรหลงอปมาดวยแมน�าไหลไปสสมทร.

130

[๒๑๔]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๑๕]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

[๒๑๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยมนา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

131

คงคาปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน

[๒๔๑] 1

สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๑๕] ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวย ๘ 2 อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๑

ยมนาปราจนนนสตร 3

ผ 4

เจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ายมนาไหลไปสทศปราจน

[๒๑๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ายมนาไหลไปส ทศปราจน หลงไปส ทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๒

1 ในตนฉบบเปน [๒๔๑] ทถกตองควรเปน [๒๑๔] -ผรวบรวม

2 ในตนฉบบเปนค�าวา ประกอบดวย ๘ ทถกตองควรเปน ประกอบดวยองค ๘ -ผรวบรวม

3 ในตนฉบบเปนค�าวา ยมนาปราจนนนสตร ทถกตองควรเปน ยมนาปราจนนนนสตร -ผรวบรวม

4 ในตนฉบบเปนค�าวา ผ ทถกตองควรเปน ผ -ผรวบรวม

132

[๒๑๗]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อจรวต นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๑๘]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรภ นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๑๙]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว มห นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

133

อจรวตปาจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าอจรวดไหลไปสทศปราจน

[๒๑๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าอจรวดไหลไปสทศปราจน หลงไปส ทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๓

สรภปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสทศปราจน

[๒๑๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าสรภไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๔

มหปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ามหไหลไปสทศปราจน

[๒๑๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ามหไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๕

134

[๒๒๐]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจมา มหานทโย ฯ เสยยถท ฯ คงคา

ยมนา อจรวต สรภ มห สพพา ตา ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๒๑]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๒๒]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

135

[1]

[2]

[๒๒๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าใหญๆ สายใดสายหนงน คอ แมน�าคงคา แมน�ายมนา แมน�าอจรวด แมน�าสรภ แมน�ามห ทงหมดนนไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ...ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๖

คงคาสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าคงคาไหลไปสสมทร

[๒๒๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๒๒] ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสพระนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนหยงลงส 3 อมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๗

1 ในตนฉบบค�าวา มหานทปราจนนนนสตร ไมม -ผรวบรวม

2 ในตนฉบบประโยค ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าใหญไหลไปสทสปราจน ไมม-ผรวบรวม

3 ในตนฉบบเปนค�าวา ลงส ทถกตองควรเปน ลงส -ผรวบรวม

136

[๒๒๓]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยมนา นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๒๔]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อจรวต นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๒๕]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรภ นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

137

ยมนาสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�า 1

ยมนาไหลไปสสมทร

[๒๒๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ายมนาไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๘

อจรวตสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�า 2

อจรวดไหลไปสสมทร

[๒๒๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าอจรวดไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

สรภสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสสมทร

[๒๒๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าสรภไหลไปส สมทร หลงไปส สมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

1 ในตนฉบบเปนค�าวา แมน�า ทถกตองควรเปน แมน�า -ผรวบรวม

2 ในตนฉบบเปนค�าวา แมน�า ทถกตองควรเปน แมน�า -ผรวบรวม

138

[๒๒๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว มห นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๒๗]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจมา มหานทโย ฯ เสยยถท ฯ คงคา

ยมนา อจรวต สรภ มห สพพา ตา สมททนนนา สมททโปณา สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๒๘]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ อมโตคธ ทวาทสก ตตยก ฯ

139

มหสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ามหไหลไปสสมทร

[๒๒๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ามหไหลไปส สมทร หลงไปส สมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ

จบ สตรท ๑๑

มหานทสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนมหานทไหลไปสสมทร

[๒๒๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าใหญๆ สายใดสายหนงน คอ แมน�าคงคา แมน�ายมนา แมน�าอจรวด แมน�าสรภ แมน�ามห ทงหมดนนไหลไปสสมทร หลงไป สสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๒๘] ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล เปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๑๒

140

[๒๒๙]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๓๐]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯเปฯ สมมา- สมาธ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

141

หมวดท ๓ วาดวยการหยงลงสอมตะ รวมเปน ๑๒ สตร ๖ สตรแรกอปมาดวยแมน�าไหลไปสทศปราจน ๖ สตรหลงอปมาดวยแมน�าไหลไปสสมทร.

คงคาปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน

[๒๒๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน หลงลงไปส ทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๓๐] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญ สมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๑

142

[๒๓๑]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยมนา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๓๒]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อจรวต นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๓๓]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรภ นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

143

ยมนาปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ายมนาไหลไปสทศปราจน

[๒๓๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ายมนาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๒

อจรวตปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าอจรวดไหลไปสทศปราจน

[๒๓๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าอจรวดไหลไปสทศปราจน หลงลงไป สทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๓

สรภปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสทศปราจน

[๒๓๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าสรภไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๔

144

[๒๓๔]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว มห นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา

ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๓๕]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจมา มหานทโย ฯ เสยยถท ฯ คงคา

ยมนา อจรวต สรภ มห สพพา ตา ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๓๖]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

145

มหปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ามหไหลไปสทศปราจน

[๒๓๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ามหไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ

จบ สตรท ๕

มหานทปราจนนนนสตร

มหานทไหลไปสทศปราจนเหมอนผเจรญอรยมรรคนอมไปสนพพาน

[๒๓๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าใหญๆ สายใดสายหนงน คอ แมน�าคงคา แมน�ายมนา แมน�าอจรวด แมน�าสรภ แมน�ามห ทงหมดนนไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๓๖] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน 1 โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๖

1 ในตนฉบบภาษาไทยประโยค ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน แปลเกนจากตนฉบบภาษาบาล -ผรวบรวม

146

[๒๓๗]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๓๘]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

[๒๓๙]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยมนา นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

147

คงคาสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าคงคาไหลไปสสมทร

[๒๓๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๓๘] ดกรภกษทงหลาย กภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญ สมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญ สมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสพระนพพาน 1 ดกรภกษ ทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรย- มรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๗

ยมนาสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอน 2

แมน�ายมนาไหลไปสสมทร

[๒๓๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ายมนาไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๘

1 ในตนฉบบเปนค�าวา พระนพพาน ทถกตองควรเปน นพพาน -ผรวบรวม

2 ในตนฉบบเปนค�าวา เหมอน ทถกตองควรเปน เหมอน -ผรวบรวม

148

[๒๔๐]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อจรวต นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๔๑]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรภ นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข ฯเปฯ

[๒๔๒]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว มห นท สมททนนนา สมททโปณา

สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

149

อจรวดสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าอจรวดไหลไปสสมทร

[๒๔๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าอจรวดไหลไปสสมทร หลงไปสสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนน เหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

สรภสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�าสรภไหลไปสสมทร

[๒๔๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าสรภไหลไปส สมทร หลงไปส สมทร บาไปส สมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

มหสมทนนนสตร

ผเจรญอรยมรรค ฯลฯ เหมอนแมน�ามหไหลไปสสมทร

[๒๔๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�ามหไหลไปส สมทร หลงไปส สมทร บาไปส สมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๑

150

[๒๔๓]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจมา มหานทโย ฯ เสยยถท ฯ คงคา

ยมนา อจรวต สรภ มห สพพา ตา สมททนนนา สมททโปณา สมททปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๔๔]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

คงคาเปยยาล ฯ

ตสสททาน ฉ ปาจนโต นนนา ฉ นนนา จ สมททโต เอเต เทว ฉ ทวาทส โหนต วคโค เตน ปวจจตต นพพานนนน 1

ทวาทสก จตตถก ฉทวานวก ฯ

1 ย. นพพานนนโน ... ฉฏานวก ฯ

151

มหานทปราจนนนนสตร

ผเจรญอรยมรรคนอมไปสนพพานเหมอนแมน�าใหญไหลไปสทศปราจน

[๒๔๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าใหญๆ สายใดสายหนงน คอ แมน�าคงคา แมน�ายมนา แมน�าอจรวด แมน�าสรภ แมน�ามห ทงหมดนนไหลไปสสมทร หลงไป สสมทร บาไปสสมทร แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๔๔] ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนอยางไรเลา จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯ 1

จบ สตรท ๑๒

หมวดท ๔ วาดวยการนอมไปสนพพาน รวมเปน ๑๒ สตร ๖ สตรแรกอปมาดวยแมน�าไหลไปสทศปราจน ๖ สตรหลงอปมาดวยแมน�าไหลไปสสมทร ฯ 2

1 ในตนฉบบเปนเครองหมาย ฯ ทถกตองควรเปน . -ผรวบรวม

2 ในตนฉบบเปนเครองหมาย ฯ ทถกตองควรเปน . -ผรวบรวม

152

อปปมาทวคโค ทสโม

[๒๔๕]สาวตถนทาน ฯ ยาวตา ภกขเว สตตา อปทา วา ทวปทา วา จตปปทา

วา พหปปทา วา รปโน วา อรปโน วา สโน วา อสโน วา เนวส-นาสโน วา ตถาคโต เตส อคคมกขายต อรห สมมาสมพทโธ ฯ เอวเมว โข ภกขเว เย เกจ กสลา ธมมา สพเพ เต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส ธมมาน อคคมกขายต ฯ อปปมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๒๔๖]กถจ ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย

อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว 1 โข ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ (อปร ตณณ สตตาน วตถาเรตพพ) ฯ

1 ย. เอวเมว โข ฯ

153

อปปมาทวรรคท ๑๐

ตถาคตสตรท ๑

ผเจรญอรยมรรคนอมไปในการสละ

[๒๔๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย สตวทงหลายทไมมเทากด ม ๒ เทากด ม ๔ เทากด มเทามากกด มรปกด ไมมรปกด มสญญากด ไมมสญญากด มสญญากมใช ไมมสญญากมใชกด มประมาณเทาใด พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา บณฑตกลาววา เปนผเลศกวาสตวเหลานน ฉนใด กศลธรรมเหลาใดเหลาหนง ทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล รวมลงในความไมประมาท ความไมประมาท บณฑต กลาววา เลศกวากศลธรรมเหลานน ฉนนนเหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษ ผไมประมาทแลว พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๒๔๖] ดกรภกษทงหลาย กภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยนยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑

(อก ๓ สตรขางหนา พงใหพศดารอยางน)

154

[๒๔๗]สาวตถนทาน ฯ ยาวตา ภกขเว สตตา อปทา วา ทวปทา วา จตปปทา

วา พหปปทา วา รปโน วา อรปโน วา สโน วา อสโน วา เนวส-นาสโน วา ตถาคโต เตส อคคมกขายต อรห สมมาสมพทโธ ฯ เอวเมว โข ภกขเว เย เกจ กสลา ธมมา สพเพ เต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส ธมมาน อคคมกขายต ฯ อปปมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๒๔๘]กถจ ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย

อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนย- ปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ

[๒๔๙]สาวตถนทาน ฯ ยาวตา ภกขเว สตตา อปทา วา ทวปทา วา จตปปทา

วา พหปปทา วา รปโน วา อรปโน วา สโน วา อสโน วา เนวส-นาสโน วา ตถาคโต เตส อคคมกขายต อรห สมมาสมพทโธ ฯ เอวเมว โข ภกขเว เย เกจ กสลา ธมมา สพเพ เต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส ธมมาน อคคมกขายต ฯ อปปมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

155

ตถาคตสตรท ๒

ผเจรญอรยมรรคมการก�าจดราคะเปนทสด

[๒๔๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย สตวทงหลายทไมมเทากด ม ๒ เทากด ม ๔ เทา กด มเทามากกด ... อนภกษผไมประมาท พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๒๔๘] ดกรภกษทงหลาย ภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ ยอมกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยนยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะ เปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะ เปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษ ผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๒

ตถาคตสตรท ๓

ผเจรญอรยมรรคอนหยงลงสอมตะ

[๒๔๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย สตวทงหลายทไมมเทากด ม ๒ เทากด ม ๔ เทา กด ... อนภกษผไมประมาท พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

156

[๒๕๐]กถจ ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏง-

คก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๒๕๑]สาวตถนทาน ฯ ยาวตา ภกขเว สตตา อปทา วา ทวปทา วา จตปปทา

วา พหปปทา วา รปโน วา อรปโน วา สโน วา อสโน วา เนวส-นาสโน วา ตถาคโต เตส อคคมกขายต อรห สมมาสมพทโธ ฯ เอวเมว โข ภกขเว เย เกจ กสลา ธมมา สพเพ เต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส ธมมาน อคคมกขายต ฯ อปปมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๒๕๒]กถจ ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต นพพานนนน นพพาน- โปณ นพพานปพภาร ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

157

[๒๕๐] ดกรภกษทงหลาย ภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยนยอมเจรญสมมาทฏฐ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะ เปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๓

ตถาคตสตรท ๔

ความไมประมาทเลศกวากศลธรรม

[๒๕๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย สตวทงหลายทไมมเทากด ม ๒ เทากด ม ๔ เทากด มเทามากกด มรปกด ไมมรปกด มสญญากด ไมมสญญากด มสญญากมใช ไมมสญญากมใชกด มประมาณเทาใด พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจา บณฑตกลาววาเปนผเลศกวาสตวเหลานน ฉนใด กศลธรรมเหลาใดเหลาหนง ทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล รวมลงในความไมประมาท ความไมประมาท บณฑตกลาววาเลศกวากศลธรรมเหลานน ฉนนนเหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษ ผไมประมาท พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ .

[๒๕๒] ดกรภกษทงหลาย กภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยนยอมเจรญสมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไป สนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไป สนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๔

158

[๒๕๓]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยาน กานจ ชงคลาน ปาณาน ปทชาตาน

สพพาน ตาน หตถปเท สโมธาน คจฉนต หตถปท เตส อคคมกขายต ยทท มหนตตเตน ฯ เอวเมว โข ภกขเว เย เกจ กสลา ธมมา สพเพ เต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส ธมมาน อคคมกขายต ฯ อปปมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๒๕๔]กถจ ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๒๕๕]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว กฏาคารสส ยา กาจ โคปานสโย สพพา

ตา กฏงคมา กฏนนนา กฏสโมสรณา กฏ ตาส อคคมกขายต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ (ยถา เหฏมสตตนต เอว วตถาเรตพพ) ฯ

159

ปทสตร

กศลธรรมทงปวงมความไมประมาทเปนมล

[๒๕๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย รอยเทาของสตวทงหลายผสญจรไปบนแผนดน ชนดใดชนดหนง ทงหมดนน ยอมถงความประชมลงในรอยเทาชาง รอยเทาชาง บณฑตกลาววา เลศกวารอยเทาเหลานน เพราะเปนรอยใหญ แมฉนใด กศลธรรมเหลาใดเหลาหนง ทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล รวมลงในความไมประมาท ความไมประมาท บณฑตกลาววา เลศกวากศลธรรมเหลานน ฉนนนเหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผไมประมาท พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ จกกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๒๕๔] ดกรภกษทงหลาย กภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษ ในธรรมวนยนยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๕

กฏสตร

วาดวยเรอนยอด

[๒๕๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย กลอนแหงเรอนยอดอยางใดอยางหนง ทงหมดนน ไปสยอด นอมไปสยอด ประชมเขาทยอด ยอดแหงเรอนยอดนน บณฑตกลาววาเลศกวากลอนเหลานน แมฉนใด กศลธรรมเหลาใดเหลาหนงทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๖

160

[๒๕๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจ มลคนธา โกฏานสารย เตส

อคคมกขายต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๕๗]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจ สารคนธา โลหตจนทน เตส

อคคมกขายต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๕๘]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจ ปปผคนธา วสสก เตส อคคมก-

ขายต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

161

มลคนธสตร

วายดว 1

กลนทราก

[๒๕๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ไมมกลนทรากชนดใดชนดหนง ไมกลมพก บณฑตกลาววา เลศกวาไมมกลนทรากเหลานน แมฉนใด กศลธรรมเหลาใด เหลาหนงทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๗

สารคนธสตร

วาดวยกลนทแกน

[๒๕๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ไมมกลนทแกนชนดใดชนดหนง จนทนแดง บณฑตกลาววา เลศกวาไมมกลนทแกนเหลานน แมฉนใด กศลธรรมเหลาใด เหลาหนง ทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๘

ปปผคนธสตร

วาดวยกลนทดอก

[๒๕๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ไมมกลนทดอกชนดใดชนดหนง มะล บณฑตกลาววา เลศกวาไมมกลนทดอกเหลานน แมฉนใด กศลธรรมเหลาใดเหลาหนง ทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

1 ในตนฉบบเปนค�าวา วายดว ทถกตองควรเปน วาดวย -ผรวบรวม

162

[๒๕๙]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจ กฏราชาโน สพเพ เต รโ

จกกวตตโน อนยนตา ภวนต ราชา เตส จกกวตต อคคมกขายต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๖๐]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยา กาจ ตารกรปาน ปภา สพพา ตา

จนทมาปภาย กล นาคฆนต โสฬส จนทปปภา ตาส อคคมกขายต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

[๒๖๑]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สรทสมเย วทเธ วคตวลาหเก เทเว

อาทจโจ นภ อพภสสกกมาโน สพพ อากาสคต ตมคต อภวหจจ ภาสเต จ ตปเต จ วโรจต จ ฯ เอวเมว โข ภกขเว ฯเปฯ

163

กฏฐราชาสตร

วาดวยพระราชาผเลศ

[๒๕๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย พระราชาผนอย (ชนต�า) เหลาใดเหลาหนง ทงหมดนน ยอมเปนผตามเสดจพระเจาจกรพรรด พระเจาจกรพรรด บณฑตกลาววา เลศกวาพระราชาผนอยเหลานน แมฉนใด กศลธรรมเหลาใดเหลาหนง ทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

จนทมสตร

วาดวยพระจนทร

[๒๖๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แสงสวางแหงดวงดาวชนดใดชนดหนง ทงหมดนน ยอมไมถงเสยวท ๑๖ แสงสวางของพระจนทร แสงสวางของพระจนทรบณฑตกลาววาเลศกวาแสงสวางของดวงดาวเหลานน แมฉนใด กศลธรรมเหลาใดเหลาหนงทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๑

สรยสตร

วาดวยพระอาทตย

[๒๖๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ในสรทสมยทองฟาบรสทธ ปราศจากเมฆ พระอาทตยขนไปสทองฟา ยอมสองแสงและแผดแสงไพโรจน ก�าจดความมดอนมอยในอากาศทวไป แมฉนใด กศลธรรมเหลาใดเหลาหนง ทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล ... ฉนนนเหมอนกน ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๒

164

[๒๖๒]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว ยาน กานจ ตนตาวตาน วตถาน

วาสกวตถ เตส อคคมกขายต ฯ เอวเมว โข ภกขเว เย เกจ กสลา ธมมา สพเพ เต อปปมาทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส ธมมาน อคคมกขายต ฯ อปปมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข อรย อฏงคก มคค ภาเวสสต อรย อฏงคก มคค พหลกรสสตต ฯ

[๒๖๓]กถจ ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อปปมตโต อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

อปปมาทวคโค สมตโต ฯ

ตสสททาน

ตถาคต ปท กฏ มล สาเรน 1 วสสก ราชา จนทมสรยา จ วตเถน ทสม ปท ฯ

(ยทป ตถาคต ตทป วตถาเรตพพ) ฯ

1 ม. ย. ... สาโร จ ... ฯ

165

วตถสตร

วาดวยผา

[๒๖๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ผาททอดวยดายชนดใดชนดหนง ผาของ ชาวกาส บณฑตกลาววา เลศกวาผาททอดวยดายเหลานน แมฉนใด กศลธรรม เหลาใดเหลาหนง ทงหมดนน มความไมประมาทเปนมล รวมลงในความไมประมาท ความไมประมาทบณฑตกลาววา เลศกวากศลธรรมเหลานน ฉนนนเหมอนกน ดกร ภกษทงหลาย อนภกษผไมประมาท พงหวงขอนไดวา จกเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘.

[๒๖๓] ดกรภกษทงหลาย กภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผไมประมาท ยอมเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๓

จบ อปปมาทวรรค

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ตถาคตสตรท ๑ ๒. ตถาคตสตรท ๒ ๓. ตถาคตสตรท ๓ ๔. ตถาคตสตรท ๔ ๕. ปทสตร ๖. กฏสตร ๗. มลคนธสตร ๘. สารคนธสตร ๙. ปปผคนธสตร ๑๐. กฏฐราชาสตร ๑๑. จนทมสตร ๑๒. สรยสตร ๑๓. วตถสตร.

166

พลกรณยวคโค เอกาทสโม

[๒๖๔]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจ พลกรณยา กมมนตา กยรนต 1

สพเพ เต ปว นสสาย ปวย ปตฏาย เอวเมเต พลกรณยา กมมนตา กยรนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ

[๒๖๕]กถจ ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค

ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ (ปรคงคาเปยยาล วณณยโต ปรปณณสตตนต วตถารมคค 2 ) ฯ

[๒๖๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจ พลกรณยา กมมนตา

กยรนต สพเพ เต ปว นสสาย ปวย ปตฏาย เอวเมเต พลกรณยา กมมนตา กยรนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ 1 ม. กรยนต ฯ เอวมปร ฯ

2 ม. ย. วตถารมคค ฯ

167

พลกรณยวรรคท ๑๑

พลกรณยสตรท ๑

อาศยศลเจรญอรยมรรคนอมไปในการสละ

[๒๖๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การงานทจะพงท�าดวยก�าลงอยางใดอยางหนง อนบคคลท�าอยทงหมดนน อนบคคลอาศยแผนดน ด�ารงอยบนแผนดนจงท�าได การงานทจะพงท�าดวยก�าลงเหลาน อนบคคลยอมกระท�าไดดวยอาการอยางน แมฉนใด ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว พงเจรญอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ฉนนนเหมอนกน.

[๒๖๕] ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรคอนประกอบ ดวยองค ๘ กระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศย วราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑

พลกรณยสตรท ๒

อาศยศลเจรญอรยมรรคมการก�าจดราคะ

[๒๖๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การงานทจะพงท�าดวยก�าลงอยางใดอยางหนง อนบคคลท�าอยทงหมดนน อนบคคลอาศยแผนดน ด�ารงอยบนแผนดนจงท�าได การงาน ทจะพงท�าดวยก�าลงเหลาน อนบคคลยอมกระท�าไดดวยอาการอยางน แมฉนใด ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ฉนนนเหมอนกน.

168

[๒๖๗]กถจ ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค

ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๒๖๘]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจ พลกรณยา กมมนตา กยรนต

สพเพ เต ปว นสสาย ปวย ปตฏาย เอวเมเต พลกรณยา กมมนตา กยรนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ

[๒๖๙]กถจ ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค

ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

169

[๒๖๗] ดกรภกษทงหลาย กภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๒

พลกรณสตรท ๓

อาศยศลเจรญอรยมรรคอนหยงลงสอมตะ

[๒๖๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การงานทจะพงท�าดวยก�าลงอยางใดอยางหนง อนบคคลท�าอยทงหมดนน อนบคคลอาศยแผนดน ด�ารงอยบนแผนดนจงท�าได การงานทจะพงท�าดวยก�าลงเหลาน อนบคคลยอมกระท�าไดดวยอาการอยางน แม ฉนใด ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ฉนนนเหมอนกน.

[๒๖๙] ดกรภกษทงหลาย กภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนหยงลงสอมตะ มอมตะ เปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนหยงลงสอมตะ มอมตะ เปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว พงเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๓

170

[๒๗๐]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจ พลกรณยา กมมนตา กยรนต

สพเพ เต ปว นสสาย ปวย ปตฏาย เอวเมเต พลกรณยา กมมนตา กยรนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ

[๒๗๑]กถจ ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก

มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ

[๒๗๒]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว เย เกจเม พชคามภตคามา วฑฒ วรฬห

เวปลล อาปชชนต สพเพ เต ปว นสสาย ปวย ปตฏาย เอวเมเต พชคาม- ภตคามา วฑฒ วรฬห เวปลล อาปชชนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณาต ธมเมส ฯ

171

พลกรณสตรท ๔

อาศยศลเจรญอรยมรรคนอมไปสนพพาน

[๒๗๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การงานทจะพงท�าดวยก�าลงอยางใดอยางหนง อนบคคลท�าอยทงหมดนน อนบคคลอาศยแผนดน ด�ารงอยบนแผนดนจงท�าได การงานทพงท�าดวยก�าลงเหลาน อนบคคลยอมท�าไดดวยอาการอยางน แม ฉนใด ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ฉนนนเหมอนกน.

[๒๗๑] ดกรภกษทงหลาย กภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว จงเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๔

พชสตร

พชอาศยแผนดนผอาศยศลเจรญอรยมรรค

[๒๗๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย พชคามและภตคามชนดใดชนดหนงน ยอมถงความเจรญงอกงามใหญโต พชคามและภตคามทงหมดนน อาศยแผนดน ตงอย ในแผนดนจงถงความเจรญงอกงามใหญโต พชคามและภตคามเหลาน ยอมถง ความเจรญงอกงามใหญโตดวยอาการอยางน แมฉนใด ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว เจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ ยอมถงความเจรญ งอกงาม ไพบลย ในธรรมทงหลาย ฉนนนเหมอนกน.

172

[๒๗๓]กถจ ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค

ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณาต ธมเมส ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต วฑฒ วรฬห เวปลล ปาปณาต ธมเมสต ฯ

[๒๗๔]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป หมวนต ภกขเว ปพพตราช นสสาย นาคา กาย

วฑเฒนต พล คาเหนต เต ตตถ กาย วฑเฒตวา พล คาเหตวา กสพเภ 1 โอตรนต กสพเภ โอตรตวา มหาโสพเภ โอตรนต มหาโสพเภ โอตรตวา กนนทโย โอตรนต กนนทโย โอตรตวา มหานทโย โอตรนต มหานทโย โอตรตวา มหาสมทท- สาคร 2 โอตรนต เต ตตถ มหนตตต เวปลลตต อาปชชนต กาเยน ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต มหนตตต 3 เวปลลตต ปาปณาต ธมเมส ฯ

[๒๗๕]กถจ ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค

ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต มหนตตต เวปลลตต ปาปณาต ธมเมส ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต

1 ม. กโสพเภ ฯ

2 ม. มหาสมทท ฯ ย. มหาสมทท สาคร ฯ

3 ย. มหนตต เวปลลต ฯ เอวมปร ฯ

173

[๒๗๓] ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว เจรญอรยมรรคอนประกอบ ดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา จงถงความเจรญ งอกงาม ไพบลย ในธรรมทงหลาย ? ดกรภกษทงหลาย ภกษใน ธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว เจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล ยอมถงความเจรญ งอกงาม ไพบลย ในธรรมทงหลาย.

จบ สตรท ๕

นาคสตร

นาคอาศยขนเขาผอาศยศลเจรญอรยมรรค

[๒๗๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย พวกนาคอาศยขนเขาชอหมวนต มกายเตบโต มก�าลง ครนมกายเตบโต มก�าลง ทขนเขานนแลว ยอมลงสบงนอย ครนลงสบงนอยแลว ยอมลงสบงใหญ ครนลงสบงใหญแลว ยอมลงสแมน�านอย ครนลงสแมน�านอยแลว ยอมลงสแมน�าใหญ ครนลงสแมน�าใหญแลว ยอมลงสมหาสมทรสาคร นาค พวกนน ยอมถงความโตใหญทางกาย ในมหาสมทรสาครนน แมฉนใด ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว เจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ ยอมถงความเปนใหญไพบลย ในธรรมทงหลาย ฉนนนเหมอนกน.

[๒๗๕] ดกรภกษทงหลาย กภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว เจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ยอมถงความเปนใหญไพบลย ในธรรมทงหลาย ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว เจรญอรยมรรคอนประกอบดวย

174

โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต มหนตตต เวปลลตต ปาปณาต ธมเมสต ฯ

[๒๗๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว รกโข ปาจนนนโน ปาจนโปโณ ปาจน-

ปพภาโร โส มลจฉนเท 1 กเต ปปเตสสต เยน [2] นนโน เยน โปโณ เยน ปพภาโรต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๒๗๗]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค- ปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค- ปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

1 ม. มลจฉนโน กตเมน ปปเตยยาต ฯ ย. มเล ฉนโน กตเมน ปปาเตน ปปเตยยาต ฯ

2 ม. ย. ภนเต ฯ

175

องค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล ยอมถงความ เปนใหญไพบลย ในธรรมทงหลาย.

จบ สตรท ๖

รกขสตร

ตนไมลมลงทางทโอน ผเจรญอรยมรรคนอมไปสนพพาน

[๒๗๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ตนไมนอมไปสทศปราจน โนมไปสทศปราจน โอนไปสทศปราจน ตนไมนนเมอถกตดรากเสยแลว จกลมลงทางทศทมนนอม โนมโอนไป แมฉนใด ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๗๗] ดกรภกษทงหลาย กภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไป สนพพาน โอนไปสนพพาน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญ สมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษ ทงหลาย ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๗

176

[๒๗๘]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว กมโภ นกกชโช วมเตว อทก โน ปจ-

จาวมต เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต วมเตว ปาปเก อกสเล ธมเม โน ปจจาวมต ฯ

[๒๗๙]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต วมเตว ปาปเก อกสเล ธมเม โน ปจจาวมต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต วมเตว ปาปเก อกสเล ธมเม โน ปจจาวมตต ฯ

[๒๘๐]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สาลสก วา ยวสก วา สมมาปณหต

หตเถน วา ปาเทน วา อกกนต หตถ วา ปาท วา ภนทสสต 1 โลหต วา อปปาเทสสตต านเมต วชชต ฯ ต กสส เหต ฯ สมมาปณหตตตา ภกขเว สกสส ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สมมาปณหตาย ทฏยา สมมาปณหตาย มคคภาวนาย อวชช ภนทสสต วชช อปปาเทสสต นพพาน สจฉกรสสตต านเมต วชชต ฯ ต กสส เหต ฯ สมมาปณหตตตา ภกขเว ทฏยา ฯ

1 โป. เฉจฉต ฯ ย. ฉชชต ฯ เอวมปร ฯ

177

กมภสตร

ผเจรญอรยมรรคยอมระบายอกศลธรรม

[๒๗๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย หมอทคว�า ยอมท�าใหน�าไหลออกอยางเดยว ไมท�าใหกลบไหลเขา แมฉนใด ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมระบายอกศลธรรมอนลามก ออกอยางเดยว ไมใหกลบคนมาได ฉนนนเหมอนกน.

[๒๗๙] ดกรภกษทงหลาย ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ยอมระบายอกศลธรรมอนลามกออกอยางเดยว ไมใหกลบคนมาได ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมากซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล ยอมระบายอกศลธรรมอนลามก อยางเดยว ไมใหกลบคนมาได.

จบ สตรท ๘

สกกสตร

ทฏฐทตงไวชอบยอมท�าลายอวชชา

[๒๘๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เดอยขาวสาลหรอเดอยขาวยวะ ตงไวเหมาะ มอหรอเทาย�าเหยยบแลว จกท�าลายมอหรอเทา หรอวาจกใหหอเลอด ขอนเปนฐานะทมได ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะเดอยตงไวเหมาะ แมฉนใด ภกษกฉนนน เหมอนกน จกท�าลายอวชชา จกยงวชชาใหเกด จกกระท�าใหแจงซงนพพาน เพราะทฏฐทตงไวชอบ เพราะมรรคภาวนาตงไวชอบ ขอนเปนฐานะทมได ขอนน เพราะเหตไร ? เพราะทฏฐทตงไวชอบ.

178

[๒๘๑]กถจ ภกขเว ภกข สมมาปณหตาย ทฏยา สมมาปณหตาย มคคภาวนาย

อวชช ภนทต วชช อปปาเทต นพพาน สจฉกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สมมาปณหตาย ทฏยา สมมาปณหตาย มคคภาวนาย อวชช ภนทต วชช อปปาเทต นพพาน สจฉกโรตต ฯ

[๒๘๒]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อากาเส ววธา วาตา วายนต ปรตถมาป

วาตา วายนต ปจฉมาป วาตา วายนต อตตราป วาตา วายนต ทกขณาป วาตา วายนต สรชาป วาตา วายนต อรชาป วาตา วายนต สตาป วาตา วายนต อณหาป วาตา วายนต ปรตตาป วาตา วายนต อธมตตาป วาตา วายนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน อรย อฏงคก มคค ภาวยโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรโต จตตาโรป สตปฏานา ภาวนาปารปร คจฉนต จตตาโรป สมมป- ปธานา ภาวนาปารปร คจฉนต จตตาโรป อทธปาทา ภาวนาปารปร คจฉนต ปจป อนทรยาน ภาวนาปารปร คจฉนต ปจป พลาน ภาวนาปารปร คจฉนต สตตป โพชฌงคา ภาวนาปารปร คจฉนต ฯ

[๒๘๓]กถจ ภกขเว ภกขโน อรย อฏงคก มคค ภาวยโต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรโต จตตาโรป สตปฏานา ภาวนาปารปร คจฉนต จตตาโรป สมมปปธานา ภาวนาปารปร คจฉนต จตตาโรป อทธปาทา ภาวนาปารปร คจฉนต ปจป อนทรยาน ภาวนาปารปร คจฉนต ปจป พลาน ภาวนาปารปร คจฉนต สตตป โพชฌงคา ภาวนาปารปร คจฉนต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ

179

[๒๘๑] ดกรภกษทงหลาย กภกษยอมท�าลายอวชชา ยอมยงวชชาใหเกด ยอมท�านพพานใหแจง เพราะทฏฐทตงไวชอบ เพราะมรรคภาวนาทตงไวชอบอยางไร ดกร ภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษยอมท�าลายอวชชา ยอมยง วชชาใหเกด ยอมท�านพพานใหแจง เพราะทฏฐทตงไวชอบ เพราะมรรคภาวนา ทตงไวชอบ อยางนแล.

จบ สตรท ๙

อากาสสตร

ผเจรญอรยมรรคยอมท�าสตปฏฐานใหบรบรณ

[๒๘๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ลมหลายชนดพดไปในอากาศ คอ ลมตะวนออก บาง ลมตะวนตกบาง ลมเหนอบาง ลมใตบาง ลมมธลบาง ลมไมมธลบาง ลมหนาวบาง ลมรอนบาง ลมพดเบาๆ บาง ลมพดแรงบาง แมฉนใด เมอภกษเจรญ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เมอกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ สตปฏฐาน ๔ ยอมถงความเจรญบรบรณบาง สมมปปธาน ๔ ยอมถงความเจรญบรบรณบาง อทธบาท ๔ ยอมถงความเจรญบรบรณบาง อนทรย ๕ ยอมถงความเจรญบรบรณบาง พละ ๕ ยอมถงความเจรญบรบรณบาง โพชฌงค ๗ ยอมถงความเจรญบรบรณบาง ฉนนนเหมอนกน.

[๒๘๓] ดกรภกษทงหลาย เมอภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา สตปฏฐาน ๔ จงถงความเจรญบรบรณบาง สมมปปทาน ๔ ... อทธบาท ๔ ... อนทรย ๕ ... พละ ๕ ... โพชฌงค ๗ จงถงความเจรญบรบรณบาง ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ

180

ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกขโน อรย อฏงคก มคค ภาวยโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรโต จตตาโรป สตปฏานา ภาวนาปารปร คจฉนต จตตาโรป สมมปปธานา ภาวนาปารปร คจฉนต จตตาโรป อทธปาทา ภาวนา-ปารปร คจฉนต ปจป อนทรยาน ภาวนาปารปร คจฉนต ปจป พลาน ภาวนาปารปร คจฉนต สตตป โพชฌงคา ภาวนาปารปร คจฉนตต ฯ

[๒๘๔]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คมหาน ปจฉเม มาเส อหต รโชชลล

ตเมน มหา อกาลเมโฆ านโส อนตรธาเปต วปสเมต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต อปปนนปปนเน ปาปเก อกสเล ธมเม านโส อนตรธาเปต วปสเมต ฯ

[๒๘๕]กถจ [1] ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรนโต อปปนนปปนเน ปาปเก อกสเล ธมเม านโส อนตรธาเปต วปสเมต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต อปปนนป-ปนเน ปาปเก อกสเล ธมเม านโส อนตรธาเปต วปสเมตต ฯ

1 ย. ปน ฯ

181

ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล สตปฏฐาน ๔ ยอมถงความเจรญ บรบรณบาง สมมปปธาน ๔ ... อทธบาท ๔ ... อนทรย ๕ ... พละ ๕ ... โพชฌงค ๗ ยอมถงความบรบรณ 1 บาง.

จบ สตรท ๑๐

เมฆสตรท ๑

ผเจรญอรยมรรคท�าอกศลธรรมใหสงบโดยพลน

[๒๘๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ฝนละอองอนตงขนในเดอนทายแหงฤดรอน เมฆกอนใหญทเกดในสมยมใชกาล ยอมยงฝนละอองนนใหหายราบไปไดโดยพลน แมฉนใด ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมากซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ ยอมยงอกศลธรรมอนลามกทเกดขนแลว ใหหายสงบไปได โดยพลน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๘๕] ดกรภกษทงหลาย เมอภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา จงใหอกศลธรรมอนลามก ทเกดขนแลวหายสงบไปไดโดยพลน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงใหอกศลธรรมอนลามกทเกดขนแลว หายสงบไปไดโดยพลน.

จบ สตรท ๑๑

1 ในตนฉบบเปนค�าวา ความบรบรณ ทถกตองควรเปน ความเจรญบรบรณ -ผรวบรวม

182

[๒๘๖]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อปปนน มหาเมฆ ตเมน มหาวาโต

อนตราเยว อนตรธาเปต วปสเมต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต อปปนนปปนเน ปาปเก อกสเล ธมเม อนตราเยว 1 อนตรธาเปต วปสเมต ฯ

[๒๘๗]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรนโต อปปนนปปนเน ปาปเก อกสเล ธมเม อนตราเยว อนตรธาเปต วปสเมต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต อปปนนป-ปนเน ปาปเก อกสเล ธมเม านโส 2 อนตราเยว อนตรธาเปต วปสเมตต ฯ

[๒๘๘]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว สามททกาย นาวาย เวตตพนธนพนธาย

ฉ มาสาน อทเก ปรยาทาย เหมนตเกน ถล อกขตตาย วาตาตปปเรตาน พนธนาน ตาน ปาวสสเกน เมเฆน อภปปวฏาน อปปกสเรเนว ปฏปปสสมภนต ปตกาน ภวนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน อรย อฏงคก มคค ภาวยโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรโต อปปกสเรเนว สโชนาน ปฏปปสสมภนต ปตกาน ภวนต ฯ 1 โป. านโส ฯ เอวมปร ฯ

2 ม. ย. อย ปาโ นตถ ฯ

183

เมฆสตรท ๒

ผเจรญอรยมรรคท�าอกศลธรรมใหสงบในระหวางโดยพลน

[๒๘๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ลมแรงยอมยงมหาเมฆอนเกดขนแลว ใหหาย หมดไปไดในระหวางนนเอง แมฉนใด ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมยงอกศลธรรมอนลามก ทเกดขนแลว ใหหายสงบไปในระหวางไดโดยพลน ฉนนนเหมอนกน.

[๒๘๗] ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา จงใหอกศลธรรมอนลามกทเกดขนแลวหายสงบไปในระหวางได ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงใหอกศลธรรมอนลามกทเกดขนแลว หายสงบไปในระหวางไดโดยพลน.

จบ สตรท ๑๒

นาวาสตร

ผเจรญอรยมรรคท�าใหสงโยชนสงบหมดไป

[๒๘๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เมอเรอเดนสมทรทผกดวยเครองผก คอหวาย แชอยในน�าตลอด ๖ เดอน เขายกขนบกในฤดหนาว เครองผกตองลมและแดดแลว อนฝนตกรดแลว ยอมจะเสยไป ผไป โดยไมยากเลย แมฉนใด ภกษเมอเจรญ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ สงโยชนทงหลาย ยอมสงบหมดไป โดยไมยากเลย ฉนนนเหมอนกน.

184

[๒๘๙]กถจ ภกขเว ภกขโน อรย อฏงคก มคค ภาวยโต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรโต อปปกสเรเนว สโชนาน ปฏปปสสมภนต ปตกาน ภวนต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกขโน อรย อฏงคก มคค ภาวยโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรโต อปปกสเรเนว สโ-ชนาน ปฏปปสสมภนต ปตกาน ภวนตต ฯ

[๒๙๐]สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว อาคนตกาคาร ตตถ ปรตถมายป

ทสาย อาคนตวา วาส กปเปนต ปจฉมายป ทสาย อาคนตวา วาส กปเปนต อตตรายป ทสาย อาคนตวา วาส กปเปนต ทกขณายป ทสาย อาคนตวา วาส กปเปนต ขตตยาป อาคนตวา วาส กปเปนต พราหมณาป อาคนตวา วาส กปเปนต เวสสาป อาคนตวา วาส กปเปนต สททาป อาคนตวา วาส กปเปนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต เย ธมมา อภา ปรเยยา เต ธมมา อภา ปรชานาต เย ธมมา อภา ปหาตพพา เต ธมเม อภา ปชหต เย ธมมา อภา สจฉกาตพพา เต ธมเม อภา สจฉกโรต เย ธมมา อภา ภาเวตพพา เต ธมเม อภา ภาเวต ฯ

[๒๙๑]กตเม จ ภกขเว ธมมา อภา ปรเยยา ฯ ปจปาทานกขนธาตสส

วจนย ฯ กตเม ปจ ฯ เสยยถท ฯ รปปาทานกขนโธ ฯเปฯ วาณปาทานกขนโธ ฯ อเม ภกขเว ธมมา อภา ปรเยยา ฯ

185

[๒๘๙] ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา สงโยชนทงหลาย จงจะสงบหมดไป โดยไมยากเลย ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล สงโยชนทงหลาย จงสงบหมดไปโดยไมยากเลย.

จบ สตรท ๑๓

อาคนตกาคารสตร

วาดวยธรรมทควรก�าหนดร ควรละ ควรท�าใหแจง ควรท�าใหเจรญ

[๒๙๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย คนผมาจากทศบรพากด จากทศปจจมกด จากทศอดรกด จากทศทกษณกด ยอมพกอยทเรอนส�าหรบรบแขก ถงกษตรย พราหมณ แพศย ศทรกด ทมาแลว กยอมพกอยทเรอนส�าหรบรบแขกนน แมฉนใด ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ ยอมก�าหนดรธรรมทควรก�าหนดร ดวยปญญาอนยง ยอมละธรรมทควรละ ดวยปญญาอนยง ยอมกระท�าใหแจงซงธรรมทควรท�าใหแจง ดวยปญญาอนยง ยอม เจรญธรรมทควรใหเจรญ ดวยปญญาอนยง ฉนนนเหมอนกน.

[๒๙๑] ดกรภกษทงหลาย กธรรมทควรก�าหนดร ดวยปญญาอนยงเปนไฉน ? คอธรรมทเรยกวาอปาทานขนธ ๕ อปาทานขนธ ๕ เปนไฉน ? คอ รปปาทานขนธ ฯลฯ วญญาณปาทานขนธ ดกรภกษทงหลาย ธรรมเหลานควรก�าหนดร ดวยปญญาอนยง.

186

[๒๙๒]กตเม จ ภกขเว ธมมา อภา ปหาตพพา ฯ อวชชา จ ภวตณหา จ ฯ

อเม ภกขเว ธมมา อภา ปหาตพพา ฯ

[๒๙๓]กตเม จ ภกขเว ธมมา อภา สจฉกาตพพา ฯ วชชา จ วมตต จ ฯ

อเม ภกขเว ธมมา อภา สจฉกาตพพา ฯ

[๒๙๔]กตเม จ ภกขเว ธมมา อภา ภาเวตพพา ฯ สมโถ จ วปสสนา จ ฯ

อเม ภกขเว ธมมา อภา ภาเวตพพา ฯ

[๒๙๕]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก

มคค พหลกโรนโต เย ธมมา อภา ปรเยยา เต ธมเม อภา ปรชานาต ฯเปฯ เย ธมมา อภา ภาเวตพพา เต ธมเม อภา ภาเวต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต เย ธมมา อภา ปรเยยา เต ธมเม อภา ปรชานาต เย ธมมา อภา ปหาตพพา เต ธมเม อภา ปชหต เย ธมมา อภา สจฉกาตพพา เต ธมเม อภา สจฉกโรต เย ธมมา อภา ภาเวตพพา เต ธมเม อภา ภาเวตต ฯ

[๒๙๖]เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจนปพภารา

อถ มหาชนกาโย อาคจเฉยย กททาลปฏก อาทาย มย อม คงค นท ปจฉานนน กรสสาม ปจฉาโปณ ปจฉาปพภารนต ฯ ต กมมถ ภกขเว อป น โส 1 1 โป. โข ฯ

187

[๒๙๒] ดกรภกษทงหลาย กธรรมทควรละ ดวยปญญาอนยงเปนไฉน ? คอ อวชชาและภวตณหา ดกรภกษทงหลาย ธรรมเหลาน ควรละ ดวยปญญาอนยง.

[๒๙๓] ดกรภกษทงหลาย กธรรมทควรท�าใหแจง ดวยปญญาอนยงเปนไฉน ? คอวชชาและวมต ดกรภกษทงหลาย ธรรมเหลาน ควรท�าใหแจง ดวยปญญาอนยง.

[๒๙๔] ดกรภกษทงหลาย กธรรมทควรใหเจรญ ดวยปญญาอนยงเปนไฉน ? คอสมถะและวปสสนา ดกรภกษทงหลาย ธรรมเหลาน ควรใหเจรญ ดวยปญญาอนยง.

[๒๙๕] ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ กระท�า ใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา จงก�าหนดรธรรมทควรก�าหนดร ดวยปญญาอนยง ฯลฯ จงเจรญธรรมทควรใหเจรญ ดวยปญญาอนยง ? ดกรภกษ ทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเมอเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ กระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล จงก�าหนดร ธรรมทควรก�าหนดรดวยปญญาอนยง ฯลฯ จงเจรญธรรมทควรใหเจรญดวยปญญาอนยง.

จบ สตรท ๑๔

นทสตร

ไมมผสามารถใหผเจรญอรยมรรคกลบเปนคนเลวได

[๒๙๖] สาวตถนทาน. พระผมพระภาคตรสถามภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน ครงนน หมมหาชนพากนถอเอาจอบและตะกรามาดวยประสงควา พวกเราจกท�าการทดแมน�าคงคานใหไหลกลบ

188

มหาชนกาโย คงค นท ปจฉานนน กเรยย ปจฉาโปณ ปจฉาปพภารนต ฯ โน เหต ภนเต ฯ ต กสส เหต ฯ คงคา ภนเต นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจนปพภารา สา น สกรา ปจฉานนน กาต ปจฉาโปณ ปจฉาปพภาร ยาว เทว ปน โส มหาชนกาโย กลมถสส วฆาตสส ภาค อสสาต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนต ราชาโน วา ราชมหามตตา วา มตตา วา อมจจา วา าตสาโลหตา วา โภเคห อภหฏ ปวาเรยย เอหมโภ ปรส กนเต อเม กาสาวา อนทหนต ก มณโฑ กปาลมนสสย 1 จรส เอห หนายาวตตตวา โภเค จ ภชสส ปาน จ กโรหต ฯ โส วต ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวนโต อรย อฏงคก มคค พหลกโรนโต สกข ปจจกขาย หนายาวตตสสตต เนต าน วชชต ฯ ต กสส เหต ฯ ยห ต ภกขเว จตต ทฆรตต วเวกนนน วเวกโปณ วเวกปพภาร ต วต หนายาวตตสสตต เนต าน วชชต ฯ

[๒๙๗]กถจ ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค

พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต นราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อรย อฏงคก มคค ภาเวต อรย อฏงคก มคค พหลกโรตต ฯ (ยทป พลกรณย ตทป วตถาเรตพพ) ฯ

1 ม. ย. กปาลมนส ฯ

189

ใหหลงกลบ ใหบากลบ ดกรภกษทงหลาย เธอทงหลายจะส�าคญความขอนน เปนไฉน หมมหาชนนน จะพงท�าการทดแมน�าคงคาใหไหลกลบ ใหหลงกลบ ใหบากลบ ไดละหรอ ? ภกษเหลานนกราบทลวา ไมได พระเจาขา.

พ. ขอนนเพราะเหตอะไร. ภ เพราะแมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจน การทจะท�าการทดแมน�าคงคา

ใหไหลกลบ ใหหลงกลบ ใหบากลบ มใชกระท�าไดงาย แตเปนการแนนอนวา หมมหาชน พงเปนผมสวนแหงความ

ล�าบากยากแคน แมฉนใด.

พ. ดกรภกษทงหลาย พระราชา มหาอ�ามาตยของพระราชา มตร สหาย หรอญาตสาโลหต จะพงเชอเชญภกษผ เจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ผกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ดวยโภคะทงหลาย เพอน�าไปตามใจวา ดกรบรษผเจรญ เชญทานมาเถด ทานจะนงหมผากาสายะเหลานท�าไม ? ทานจะเปนคนโลน ถอกระเบองเทยวไปท�าไม ? ทานจงสกมาบรโภคโภคะ และกระท�าบญเถด ภกษผเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ผกระท�าใหมาก ซงอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ นน จกลาสกขา สกออกเปนคฤหสถ ขอนมใชฐานะทจะมได ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะวา จตทนอมไปในวเวก โนมไปในวเวก โอนไปในวเวกตลอดกาลนานนน จกสกออกมาเปนคฤหสถ ขอนมใชฐานะทจะมได.

[๒๙๗] ดกรภกษทงหลาย ภกษยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษ ในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ ยอมกระท�าใหมาก ซงอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๕

190

พลกรณยวคโค สมตโต ฯ

ตสสททาน

พล พชจ นาโค จ รกโข กมเภน สกยา อากาเสน จ เทว เมฆา นาวา อาคนตกา นทต ฯ

191

จบ พลกรณยวรรค

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. พลกรณยสตรท ๑ ๒. พลกรณยสตรท ๒ ๓. พลกรณยสตรท ๓ ๔. พลกรณยสตรท ๔ ๕. พชสตร ๖. นาคสตร ๗. รกขสตร ๘. กมภสตร ๙. สกกสตร ๑๐. อากาสสตร ๑๑. เมฆสตรท ๑ ๑๒. เมฆสตรท ๒ ๑๓. นาวาสตร ๑๔. อาคนตกาคารสตร ๑๕. นทสตร.

192

เอสนาวคโค ทวาทสโม

[๒๙๘]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เอสนา ฯ กตมา ตสโส ฯ กาเมสนา

ภเวสนา พรหมจรเยสนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เอสนา ฯ

[๒๙๙]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน อภาย อรโย อฏงคโก มคโค

ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธ- นสสต โวสสคคปรณาม ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน อภาย อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๐๐]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา [1] ภกขเว เอสนา ฯ กตมา ตสโส ฯ กาเมสนา

ภเวสนา พรหมจรเยสนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เอสนา ฯ

[๓๐๑]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน อภาย อรโย อฏงคโก มคโค

ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ

1 ม. โข ฯ เอวมปรป ฯ

193

เอสนาวรรคท ๑๒

เอสนาสตรท ๑

การแสวงหา ๓

[๒๙๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การแสวงหากาม ๑ การแสวงหาภพ ๑ การแสวงหาพรหมจรรย ๑ ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางนแล.

[๒๙๙] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอความรยงซงการแสวงหา ๓ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยงดวยการแสวงหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๑

เอสนาสตรท ๒

การแสวงหา ๓

[๓๐๐] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การแสวงหากาม ๑ การแสวงหาภพ ๑ การแสวงหาพรหมจรรย ๑ ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางนแล.

[๓๐๑] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง ซงการแสวงหา ๓ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษ ทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอน

194

ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนย-ปรโยสาน ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน อภาย อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๐๒]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เอสนา ฯ กตมา ตสโส ฯ กาเมสนา

ภเวสนา พรหมจรเยสนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เอสนา ฯ

[๓๐๓]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน อภาย อรโย อฏงคโก มคโค

ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน อภาย อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๐๔]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เอสนา ฯ กตมา ตสโส ฯ กาเมสนา

ภเวสนา พรหมจรเยสนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เอสนา ฯ

195

ก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยงซงการแสวงหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๒

เอสนาสตรท ๓

การแสวงหา ๓

[๓๐๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การแสวงหากาม ๑ การแสวงหาภพ ๑ การแสวงหาพรหมจรรย ๑ ดกรภกษทงหลาย แสวงหา ๓ อยางนแล.

[๓๐๓] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง ซงการแสวงหา ๓ อยาง อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษ ทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐอนหยงลงสอมตะ มอมตะ เปนเบองหนามอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธอนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยงซงการแสวงหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๓

เอสนาสตรท ๔

การแสวงหา ๓

[๓๐๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การแสวงหากาม ๑ การแสวงภพ ๑ การแสวงหาพรหมจรรย ๑ ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางนแล.

196

[๓๐๕]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน อภาย อรโย อฏงคโก มคโค

ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต นพพานนนน นพพานโปณ นพพานปพภาร ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน อภาย อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๐๖]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เอสนา ฯ กตมา ตสโส ฯ กาเมสนา

ภเวสนา พรหมจรเยสนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เอสนา ฯ

[๓๐๗]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน ปราย ฯเปฯ อย อรโย

อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

197

[๓๐๕] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยงซงการแสวงหา ๓ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยงซงการแสวงหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๔

เอสนาสตรท ๕

การแสวงหา ๓

[๓๐๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การแสวงหากาม ๑ การแสวงหาภพ ๑ การแสวงหาพรหมจรรย ๑ ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางนแล.

[๓๐๗] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอก�าหนดร ซงการแสวงหา ๓ อยางนแล ฯลฯ ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอก�าหนดรซงการแสวงหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๕

198

[๓๐๘]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เอสนา ฯ กตมา ตสโส ฯ กาเมสนา

ภเวสนา พรหมจรเยสนา ฯเปฯ (ยทป อภา ตทป ปราย วตถาเรตพพ) ฯเปฯ

[๓๐๙]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เอสนา ฯ กตมา ตสโส ฯ กาเมสนา

ภเวสนา พรหมจรเยสนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เอสนา ฯ

[๓๑๐]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน ปรกขยาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก

มคโค ภาเวตพโพต ฯ (ยทป อภา ตทป ปราย วตถาเรตพพ ปรกขยาย วตถาเรตพพ) ฯเปฯ

[๓๑๑]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เอสนา ฯ กตมา ตสโส ฯ กาเมสนา

ภเวสนา พรหมจรเยสนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เอสนา ฯ

199

เอสนาสตรท ๖

การแสวงหา ๓

[๓๐๘] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การแสวงหากาม ๑ การแสวงหาภพ ๑ การแสวงหาพรหมจรรย ๑ ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๖

เอสนาสตรท ๗

การแสวงหา ๓

[๓๐๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การแสวงหากาม ๑ การแสวงหาภพ ๑ การแสวงหาพรหมจรรย ๑ ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางนแล.

[๓๑๐] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอความสนไปแหงการแสวงหา ๓ อยางนแล ฯลฯ ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ น เพอความสนไปแหงการแสวงหา ๓ อยางนแล ฯลฯ.

จบ สตรท ๗

เอสนาสตรท ๘

การแสวงหา ๓

[๓๑๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การแสวงหากาม ๑ การแสวงหาภพ ๑ การแสวงหาพรหมจรรย ๑ ดกรภกษทงหลาย การแสวงหา ๓ อยางนแล.

200

[๓๑๒]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน ปหานาย อรโย อฏงคโก มคโค

ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค-ปรณาม ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน เอสนาน ปหานาย อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ (ยทป อภาย ตทป ปหานาย วตถาเรตพพ) ฯเปฯ

[๓๑๓]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว วธา ฯ กตมา ตสโส ฯ เสยโยหมสมต

วธา สทโสหมสมต วธา หโนหมสมต วธา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส วธา ฯ

[๓๑๔]อมาส โข ภกขเว ตสสนน วธาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน วธาน อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

(ยถา เอสนา เอว วตถาเรตพพา 1 ) ฯเปฯ

1 ม. วตถาเรตพพ ฯ

201

[๓๑๒] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอละการแสวงหา ๓ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นเพอละการแสวงหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๘

วธาสตร

การถอตว ๓

[๓๑๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย การถอตว ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ การถอตววา เราประเสรฐกวาเขา ๑ เราเสมอเขา ๑ เราเลวกวาเขา ๑ ตกร 1 ภกษ ทงหลาย การถอตว ๓ อยางนแล.

[๓๑๔] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละการถอตว ๓ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐอนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมา- สมาธอนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละการถอตว ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๙

1 ในตนฉบบเปนค�าวา ตกร ทถกตองควรเปน ดกร -ผรวบรวม

202

[๓๑๕]สาวตถนทาน ฯ ตโยเม ภกขเว อาสวา ฯ กตเม ตโย ฯ กามาสโว ภวาสโว

อวชชาสโว ฯ อเม โข ภกขเว ตโย อาสวา ฯ

[๓๑๖]อเมส โข ภกขเว ตณณ อาสวาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๑๗]สาวตถนทาน ฯ ตโยเม ภกขเว ภวา ฯ กตเม ตโย ฯ กามภโว รปภโว

อรปภโว ฯ อเม โข ภกขเว ตโย ภวา ฯ

[๓๑๘]อเมส โข ภกขเว ตณณ ภวาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

203

อาสวสตร

อาสวะ ๓

[๓๑๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อาสวะ ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอกามา-สวะ ๑ ภวาสวะ ๑ อวชชาสวะ ๑ ดกรภกษทงหลาย อาสวะ ๓ อยางนแล.

[๓๑๖] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละอาสวะ ๓ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญ อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๐

ภวสตร

ภพ ๓

[๓๑๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ภพ ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ กามภพ ๑ รปภพ ๑ อรปภพ ๑ ดกรภกษทงหลาย ภพ ๓ อยางนแล.

[๓๑๘] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละภพ ๓ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๑

204

[๓๑๙]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว ทกขตา ฯ กตมา ตสโส ฯ ทกข-

ทกขตา สงขารทกขตา วปรณามทกขตา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส ทกขตา ฯ

[๓๒๐]อมาส โข ภกขเว ตสสนน ทกขตาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๒๑]สาวตถนทาน ฯ ตโยเม ภกขเว ขลา ฯ กตเม ตโย ฯ ราโค ขโล โทโส

ขโล โมโห ขโล ฯ อเม โข ภกขเว ตโย ขลา ฯ

[๓๒๒]อเมส โข ภกขเว ตณณนน ขลาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

205

ทกขตาสตร

ความเปนทกข ๓

[๓๑๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ความเปนทกข ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ ความเปนทกขเกดจากความไมสบายกาย ๑ ความเปนทกขเกดจากสงขาร ๑ ความเปนทกขเกดจากความแปรปรวน ๑ ดกรภกษทงหลาย ความเปนทกข ๓ อยางนแล.

[๓๒๐] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละความเปนทกข ๓ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๒

ขลสตร

เสาเขอน ๓

[๓๒๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เสาเขอน ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? ไดแก เสาเขอน คอราคะ ๑ โทสะ ๑ โมหะ ๑ ดกรภกษทงหลาย เสาเขอน ๓ อยางนแล.

[๓๒๒] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละเสาเขอน ๓ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๓

206

[๓๒๓]สาวตถนทาน ฯ ตณมาน ภกขเว มลาน ฯ กตมาน ตณ ฯ ราโค มล

โทโส มล โมโห มล ฯ อมาน โข ภกขเว ตณ มลาน ฯ

[๓๒๔]อเมส โข ภกขเว ตณณนน มลาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๒๕]สาวตถนทาน ฯ ตโยเม ภกขเว นฆา ๑1 ฯ กตเม ตโย ฯ ราโค นโฆ โทโส

นโฆ โมโห นโฆ ฯ อเม โข ภกขเว ตโย นฆา ฯ

[๓๒๖]อเมส โข ภกขเว ตณณนน นฆาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

1 ในตนฉบบไมมค�าอธบายเชงอรรถ

207

มลสตร

มลทน ๓

[๓๒๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย มลทน ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? ไดแกมลทน คอ ราคะ ๑ โทสะ ๑ โมหะ ๑ ดกรภกษทงหลาย มลทน ๓ อยางนแล.

[๓๒๔] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละมลทน ๓ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๔

นฆสตร

ทกข ๓

[๓๒๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ทกข ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? ไดแกทกข คอ ราคะ ๑ โทสะ ๑ โมหะ ๑ ดกรภกษทงหลาย ทกข ๓ อยางนแล.

[๓๒๖] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละทกข ๓ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๕

208

[๓๒๗]สาวตถนทาน ฯ ตสโส อมา ภกขเว เวทนา ฯ กตมา ตสโส ฯ สขา

เวทนา ทกขา เวทนา อทกขมสขา เวทนา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส เวทนา ฯ

[๓๒๘]อมาส โข ภกขเว ตสสนน เวทนาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๒๙]ตสโส อมา ภกขเว ตณหา ฯ กตมา ตสโส ฯ กามตณหา ภวตณหา

วภวตณหา ฯ อมา โข ภกขเว ตสโส ตณหา ฯ

[๓๓๐]อมาส โข ภกขเว ตสสนน ตณหาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน ตณหาน อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

209

เวทนาสตร

เวทนา ๓

[๓๒๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เวทนา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ สขเวทนา ๑ ทกขเวทนา ๑ อทกขมสขเวทนา ๑ ดกรภกษทงหลาย เวทนา ๓ อยางนแล.

[๓๒๘] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละเวทนา ๓ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๑๖

ตณหาสตรท ๑

ตณหา ๓

[๓๒๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ตณหา ๓ อยางน ๓ อยางเปนไฉน ? คอ กามตณหา ๑ ภวตณหา ๑ วภวตณหา ๑ ดกรภกษทงหลาย ตณหา ๓ อยางนแล.

[๓๓๐] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละตณหา ๓ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษยอมเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละตณหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๗

210

[๓๓๑]ตสโส อมา ภกขเว ตณหา 1 ฯเปฯ

[๓๓๒]อมาส โข ภกขเว ตสสนน ตณหาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯเปฯ อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯเปฯ นพพานนนน นพพานโปณ นพพาน-ปพภาร ฯ อมาส โข ภกขเว ตสสนน ตณหาน 2 อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

เอสนาวคโค นฏโต ฯ

ตสสททาน

เอสนา วธา อาสโว ทกขตา จ ตสโส ขลา มล นโฆ จ เวทนา ทเวน ตณหาเยน จาต 3 ฯ

1 ม. ย. ตสนา ฯ

2 ม. ย. ตสนาน ฯ

3 ม. ย. เทว ตณหา ตสนาย จาต ฯ

211

ตณหาสตรท ๒

ตณหา ๓

[๓๓๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย ตณหา ๓ อยางน ฯลฯ.

[๓๓๒] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละตณหา ๓ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวย องค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละตณหา ๓ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๘

จบ เอสนาวรรค

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. เอสนาสตรท ๑ ๒. เอสนาสตรท ๒ ๓. เอสนาสตรท ๓ ๔. เอสนาสตรท ๔ ๕. เอสนาสตรท ๕ ๖. เอสนาสตรท ๖ ๗. เอสนาสตรท ๗ ๘. เอสนาสตรท ๘ ๙. วธาสตร ๑๐. อาสวสตร ๑๑. ภวสตร ๑๒. ทกขตาสตร ๑๓. ขลสตร ๑๔. มลสตร ๑๕. นฆสตร ๑๖. เวทนาสตร ๑๗. ตณหาสตรท ๑ ๑๘. ตณหาสตรท ๒.

212

โอฆวคโค เตรสโม

[๓๓๓]สาวตถนทาน ฯ จตตาโรเม ภกขเว โอฆา ฯ กตเม จตตาโร ฯ กาโมโฆ

ภโวโฆ ทฏโโฆ อวชโชโฆ ฯ อเม โข ภกขเว จตตาโร โอฆา ฯ

[๓๓๔]อเมส โข ภกขเว จตนน โอฆาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ (ยถา เอสนา เอว วตถาเรตพพ) ฯ

[๓๓๕]สาวตถนทาน ฯ จตตาโรเม ภกขเว โยคา ฯ กตเม จตตาโร ฯ กามโยโค

ภวโยโค ทฏโยโค อวชชาโยโค ฯ อเม โข ภกขเว จตตาโร โยคา ฯ

[๓๓๖]อเมส โข ภกขเว จตนน โยคาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

213

โอฆวรรคท ๑๓

โอฆสตร

โอฆะ ๔

[๓๓๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย โอฆะ ๔ อยางน ๔ อยางเปนไฉน ? ไดแกโอฆะคอกาม ๑ โอฆะคอภพ ๑ โอฆะคอทฏฐ ๑ โอฆะคออวชชา ๑ ดกรภกษ ทงหลาย โอฆะ ๔ อยางนแล.

[๓๓๔] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละโอฆะ ๔ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๑

โยคสตร

โยคะ ๔

[๓๓๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย โยคะ ๔ อยางน ๔ อยางเปนไฉน ? ไดแกโยคะคอกาม ๑ โยคะคอภพ ๑ โยคะคอทฏฐ ๑ โยคะคออวชชา ๑ ดกรภกษทงหลาย โยคะ ๔ อยางนแล.

[๓๓๖] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละโยคะ ๔ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๒

214

[๓๓๗]สาวตถนทาน ฯ จตตารมาน ภกขเว อปาทานาน ฯ กตมาน จตตาร ฯ

กามปาทาน ทฏปาทาน สลพพตปาทาน อตตวาทปาทาน ฯ อมาน โข ภกขเว จตตาร อปาทานาน ฯ

[๓๓๘]อเมส โข ภกขเว จตนน อปาทานาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๓๙]สาวตถนทาน ฯ จตตาโรเม ภกขเว คนถา ฯ กตเม จตตาโร ฯ อภชฌา

กายคนโถ พยาปาโท กายคนโถ สลพพตปรามาโส กายคนโถ อทสจจาภนเวโส กายคนโถ ฯ อเม โข ภกขเว จตตาโร คนถา ฯ

[๓๔๐]อเมส โข ภกขเว จตนน คนถาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

215

อปาทานสตร

อปาทาน ๔

[๓๓๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อปาทาน ๔ อยางน ๔ อยางเปนไฉน ? ไดแกอปาทานคอกาม ๑ อปาทานคอทฏฐ ๑ อปาทานคอศลและพรต ๑ อปาทานคอ อตตวาทะ ๑ ดกรภกษทงหลาย อปาทาน ๔ อยางนแล.

[๓๓๘] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละอปาทาน ๔ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล ฯลฯ.

จบ สตรท ๓

คนถสตร

คนถะ ๔

[๓๓๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย คนถะ 1 ๔ อยางน ๔ อยางเปนไฉน ? ไดแก กายคนถะ คออภชฌา ๑ กายคนถะคอพยาบาท ๑ กายคนถะคอสลพพตปรามาส ๑ กายคนถะคออทงสจจา 2 ภนเวส ๑ ดกรภกษทงหลาย คนถะ ๔ อยางนแล.

[๓๔๐] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละคนถะ ๔ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล ฯลฯ.

จบ สตรท ๔

1 ความหมายของ คนถะ ตามพทธวจน -ผรวบรวม

2. ความยดมนวาสงนจรง

216

[๓๔๑]สาวตถนทาน ฯ สตตเม ภกขเว อนสยา ฯ กตเม สตต ฯ กามราคานสโย

ปฏฆานสโย ทฏานสโย วจกจฉานสโย มานานสโย ภวราคานสโย อวชชานสโย ฯ อเม โข ภกขเว สตต อนสยา ฯ

[๓๔๒]อเมส โข ภกขเว สตตนน อนสยาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๔๓]สาวตถนทาน ฯ ปจเม ภกขเว กามคณา ฯ กตเม ปจ ฯ จกข-

วเยยา รปา อฏา กนตา มนาปา ปยรปา กามปสหตา รชนยา โสต- วเยยา สททา ฯเปฯ ฆานวเยยา คนธา ฯ ชวหาวเยยา รสา ฯ กาย- วเยยา โผฏพพา อฏา กนตา มนาปา ปยรปา กามปสหตา รชนยา ฯ อเม โข ภกขเว ปจ กามคณา ฯ

[๓๔๔]อเมส โข ภกขเว ปจนน กามคณาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

217

อนสยสตร

อนสย ๗

[๓๔๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อนสย ๗ อยางน ๗ อยางเปนไฉน ? ไดแก อนสยคอกามราคะ ๑ อนสยคอปฏฆะ ๑ อนสยคอทฏฐ ๑ อนสยคอวจกจฉา ๑ อนสยคอมานะ ๑ อนสยคอภวราคะ ๑ อนสยคออวชชา ๑ ดกรภกษทงหลาย อนสย ๗ อยางนแล.

[๓๔๒] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละอนสย ๗ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ นแล ฯลฯ.

จบ สตรท ๕

กามคณสตร

กามคณ ๕

[๓๔๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย กามคณ ๕ อยางน ๕ อยางเปนไฉน ? คอรปทพงรไดดวยตา อนนาปรารถนา นาใคร นาพอใจ นารก ยวยวน ชวนใหก�าหนด เสยงทพงรดวยห ... กลนทพงรดวยจมก ... รสทพงรดวยลน ... โผฏฐพพะทพงร ดวยกาย อนนาปรารถนา นาใคร นาพอใจ นารก ยวยวน ชวนใหก�าหนด ดกรภกษทงหลาย กามคณ ๕ อยางนแล.

[๓๔๔] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละกามคณ ๕ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๖

218

[๓๔๕]สาวตถนทาน ฯ ปจมาน ภกขเว นวรณาน ฯ กตมาน ปจ ฯ กามจฉน-

ทนวรณ พยาปาทนวรณ ถนมทธนวรณ อทธจจกกกจจนวรณ วจกจฉานวรณ ฯ อมาน โข ภกขเว ปจ นวรณาน ฯ

[๓๔๖]อเมส โข ภกขเว ปจนน นวรณาน อภาย ปราย ปรกขยาย

ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๔๗]สาวตถนทาน ฯ ปจเม ภกขเว อปาทานกขนธา ฯ กตเม ปจ ฯ เสยย-

ถท ฯ รปปาทานกขนโธ เวทนปาทานกขนโธ สปาทานกขนโธ สงขาร- ปาทานกขนโธ วาณปาทานกขนโธ ฯ อเม โข ภกขเว ปจปาทานกขนธา ฯ

[๓๔๘]อเมส โข ภกขเว ปจนน อปาทานกขนธาน อภาย ปราย

ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

219

นวรณสตร

นวรณ ๕

[๓๔๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย นวรณ ๕ อยางน ๕ อยางเปนไฉน ? คอ กามฉนทนวรณ ๑ พยาบาทนวรณ ๑ ถนมทธนวรณ ๑ อทธจจกกกจจนวรณ ๑ วจกจฉานวรณ ๑ ดกรภกษทงหลาย นวรณ ๕ อยางนแล.

[๓๔๖] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละนวรณ ๕ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๗

อปาทานขนธสตร

อปาทานขนธ ๕

[๓๔๗] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อปาทานขนธ ๕ อยางน ๕ อยางเปนไฉน ? ไดแกอปาทานขนธคอรป ๑ อปาทานขนธคอเวทนา ๑ อปาทานขนธคอสญญา ๑ อปาทานขนธคอสงขาร ๑ อปาทานขนธคอวญญาณ ๑ ดกรภกษทงหลาย อปาทาน-ขนธ ๕ อยางนแล.

[๓๔๘] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละอปาทานขนธ ๕ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๘

220

[๓๔๙]สาวตถนทาน ฯ ปจมาน ภกขเว โอรมภาคยาน สโชนาน ฯ กตมาน

ปจ ฯ สกกายทฏ วจกจฉา สลพพตปรามาโส กามจฉนโท พยาปาโท ฯ อมาน โข ภกขเว ปโจรมภาคยาน สโชนาน ฯ

[๓๕๐]อเมส โข ภกขเว ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน อภาย

ปราย ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

[๓๕๑]สาวตถนทาน ฯ ปจมาน ภกขเว อทธมภาคยาน สโชนาน ฯ

กตมาน ปจ ฯ รปราโค อรปราโค มาโน อทธจจ อวชชา ฯ อมาน โข ภกขเว ปจทธมภาคยาน สโชนาน ฯ

[๓๕๒]อเมส โข ภกขเว ปจนน อทธมภาคยาน สโชนาน อภาย

ปราย ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต วเวก- นสสต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค- ปรณาม ฯ อเมส โข ภกขเว ปจนน อทธมภาคยาน สโชนาน อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ฯเปฯ

221

โอรมภาคยสตร

โอรมภาคยสงโยชน ๕

[๓๔๙] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย สงโยชนอนเปนสวนเบองต�า ๕ อยางน ๕ อยางเปนไฉน ? ไดแกสกกายทฏฐ ๑ วจกจฉา ๑ สลพพตปรามาส ๑ กามฉนทะ ๑ พยาบาท ๑ ดกรภกษทงหลาย สงโยชนอนเปนสวนเบองต�า ๕ อยางนแล.

[๓๕๐] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละสงโยชนอนเปนสวนเบองต�า ๕ อยางนแล ฯลฯ ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น ฯลฯ.

จบ สตรท ๙

อทธมภาคยสตรท ๑

อทธมภาคยสงโยชน ๕

[๓๕๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย สงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ อยางน ๕ อยางเปนไฉน ? ไดแกรปราคะ ๑ อรปราคะ ๑ มานะ ๑ อทธจจะ ๑ อวชชา ๑ ดกรภกษทงหลาย สงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ อยางนแล.

[๓๕๒] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละสงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละสงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๐

222

[๓๕๓]สาวตถนทาน ฯ ปจมาน ภกขเว อทธมภาคยาน สโชนาน ฯ กตมาน

ปจ ฯ รปราโค อรปราโค มาโน อทธจจ อวชชา ฯ อมาน โข ภกขเว ปจทธมภาคยาน สโชนาน ฯ

[๓๕๔]อเมส โข ภกขเว ปจนน อทธมภาคยาน สโชนาน อภาย

ปราย ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพ ฯ กตโม อรโย อฏงคโก มคโค ฯ อธ ภกขเว ภกข สมมาทฏ ภาเวต ฯเปฯ สมมาสมาธ ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสาน ฯ อมโตคธ อมตปรายน อมตปรโยสาน ฯ นพพานนนน นพพานโปณ นพพาน- ปพภาร ฯ อเมส โข ภกขเว ปจนน อทธมภาคยาน สโชนาน อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย ฯเปฯ อย อรโย อฏงคโก มคโค ภาเวตพโพต ฯ

โอฆวคโค ฯ

223

อทธมภาคยสตรท ๒

วาดวยวธก�าจดอทธมภาคยสงโยชน ๕

[๓๕๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย สงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ อยางน ๕ อยางเปนไฉน ? ไดแกรปราคะ ๑ อรปราคะ ๑ มานะ ๑ อทธจจะ ๑ อวชชา ๑ ดกรภกษทงหลาย สงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ อยางนแล.

[๓๕๔] ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละสงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ อยางนแล อรยมรรคอนประกอบดวยองค ๘ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสมมาทฏฐ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจด โทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนหยงลงสอมตะ มอมตะเปนเบองหนา มอมตะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญสมมาทฏฐ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฯลฯ ยอมเจรญสมมาสมาธ อนนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษควรเจรญอรยมรรค อนประกอบดวยองค ๘ น เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละสงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๑

จบ โอฆวรรคท ๑๓

224

ตสสททาน

โอโฆ โยโค อปาทาน คนถ อนสเยน จ กามคณา นวรณา [1] ขนธา โอรทธมภาคยาต ฯ

[2]

มคคสยตต สมตต[3] ฯ

1 ม. ย. นวรณ� ฯ

2 ม. วคคททาน ฯ ดรายละเอยดในภาคผนวกหนา ......-ผรวบรวม

3 ม. ย. ปม ฯ

225

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. โอฆสตร ๒. โยคสตร ๓. อปาทานสตร ๔. คนถสตร ๕. อนสยสตร ๖. กามคณสตร ๗. นวรณสตร ๘. อปาทานขนธสตร ๙. โอรมภาคยสตร ๑๐. อทธมภาคย สตรท ๑ ๑๑. อทธมภาคยสตรท ๒.

226

227

228

229

230

231

232

233

225

226

โพชฌงคสยตตปพพตวคโค ปโม

[๓๕๕][1] หมวนต ภกขเว ปพพตราช นสสาย นาคา กาย วฑเฒนต พล คาเหนต

เต ตตถ กาย วฑเฒตวา พล คาเหตวา กสพเภ 2 โอตรนต กสพเภ โอตรตวา มหาโสพเภ โอตรนต มหาโสพเภ โอตรตวา กนนทโย โอตรนต กนนทโย โอตรตวา มหานทโย โอตรนต มหานทโย โอตรตวา มหาสมททสาคร โอตรนต เต ตตถ มหนตต เวปลลต อาปชชนต กาเยน ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต มหนตต เวปลลต ปาปณาต ธมเมส ฯ

[๓๕๖]กถจ ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย สตต โพชฌงเค ภาเวนโต

สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต มหนตต เวปลลต ปาปณาต ธมเมสต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ธมมวจยสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ วรยสมโพชฌงค ภาเวต ฯ ปตสมโพชฌงค ภาเวต ฯ ปสสทธสมโพชฌงค ภาเวต ฯ สมาธสมโพชฌงค ภาเวต ฯ อเปกขา- สมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต มหนตต เวปลลต ปาปณาต ธมเมสต ฯ

1 ม. เสยยถาป ภกขเว ปพพตราช ฯ

2 ม. กโสพเภ ฯ เอวมปรป ฯ

227

๒. โพชฌงคสงยต ปพพตวรรค ท ๑

หมวนตสตร

ผเจรญโพชฌงคถงความเปนใหญในธรรมทงหลาย

[๓๕๕] ดกรภกษทงหลาย พวกนาคอาศยขนเขาชอหมวนต มกายเตบโต มก�าลงครนกายเตบโต มก�าลงทขนเขานนแลว ยอมลงสบงนอย ครนลงสบงนอยแลว ยอมลงส บงใหญ ครนลงสบงใหญแลว ยอมลงสแมน�านอย ครนลงสแมน�านอยแลว ยอมลงสแมน�าใหญ ครนลงสแมน�าใหญแลว ยอมลงสมหาสมทรสาคร นาคพวกนน ยอมถงความโตใหญทางกายในมหาสมทรสาครนน แมฉนใด ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว เจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ ยอมถงความเปนใหญไพบลย ในธรรมทงหลาย ฉนนนเหมอนกน.

[๓๕๖] ดกรภกษทงหลาย กภกษอาศยศล ตงอย ในศลแลว เจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไร จงถงความเปนใหญไพบลยในธรรมทงหลาย ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ยอมเจรญธรรมวจยสมโพชฌงค ... วรยสมโพชฌงค ... ปตสมโพชฌงค ... ปสสทธสมโพชฌงค ... สมาธ- สมโพชฌงค ... อเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว เจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล จงถงความเปนใหญไพบลยในธรรมทงหลาย.

จบ สตรท ๑

228

[๓๕๗]เสยยถาป ภกขเว อย กาโย อาหารฏตโก อาหาร ปฏจจ ตฏต อนาหาโร

โน ตฏต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ปจ นวรณา อาหารฏตกา อาหาร ปฏจจ ตฏนต อนาหารา โน ตฏนต ฯ

[๓๕๘]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา กามจฉนทสส อปปาทาย

อปปนนสส วา กามจฉนทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว สภนมตต ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา กามจฉนทสส อปปาทาย อปปนนสส วา กามจฉนทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๓๕๙]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา พยาปาทสส อปปาทาย

อปปนนสส วา พยาปาทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว ปฏฆนมตต ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา พยาปาทสส อปปาทาย อปปนนสส วา พยาปาทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๓๖๐]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา ถนมทธสส อปปาทาย

อปปนนสส วา ถนมทธสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว อรต ตนท วชมภตา ภตตสมมโท เจตโส จ ลนตต ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา ถนมทธสส อปปาทาย อปปนนสส วา ถนมทธสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๓๖๑]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส อปปาทาย

อปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว เจตโส อวปสโม ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา อทธจจกก-กจจสส อปปาทาย อปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

229

กายสตร

อาหารของนวรณ๕

[๓๕๗] ดกรภกษทงหลาย กายนมอาหารเปนทตง ด�ารงอยไดเพราะอาศยอาหาร ไมมอาหารด�ารงอยไมได แมฉนใด นวรณ ๕ กมอาหารเปนทตง ด�ารงอยไดเพราะอาศยอาหาร ไมมอาหารด�ารงอยไมได ฉนนนเหมอนกน.

[๓๕๘] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหาร ใหกามฉนททยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ศภนมตมอย การกระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในศภนมตนน นเปนอาหารใหกามฉนททยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญไพบลยยงขน.

[๓๕๙] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหาร ใหพยาบาททยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ปฏฆนมตมอย การกระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในปฏฆนมตนน นเปนอาหารใหพยาบาททยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญไพบลยยงขน.

[๓๖๐] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหาร ใหถนมทธะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ความไมยนด ความเกยจคราน ความบดขเกยจ ความเมาอาหาร ความทใจหดห มอย การกระท�าใหมากซงอโยนโส-มนสการในสงเหลานน นเปนอาหารใหถนมทธะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

[๓๖๑] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหาร ใหอทธจจกกกจจะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ความไมสงบใจมอย การ กระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในความไมสงบใจนน นเปนอาหารใหอทธจจกกกจจะ ทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญไพบลยยงขน.

230

[๓๖๒]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนาย วา วจกจฉาย อปปาทาย อปปนนาย

วา วจกจฉาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว วจกจฉาานยา ธมมา ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนาย วา วจกจฉาย อปปาทาย อปปนนาย วา วจกจฉาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๓๖๓]เสยยถาป ภกขเว อย กาโย อาหารฏตโก อาหาร ปฏจจ ตฏต อนาหาโร โน

ตฏต ฯ เอวเมว โข ภกขเว อเม ปจ นวรณา อาหารฏตกา อาหาร ปฏจจ ตฏนต อนาหารา โน ตฏนต ฯ

[๓๖๔]เสยยถาป ภกขเว อย กาโย อาหารฏตโก อาหาร ปฏจจ ตฏต อนาหาโร โน

ตฏต ฯ เอวเมว โข ภกขเว สตต โพชฌงคา อาหารฏตกา อาหาร ปฏจจ ตฏนต อนาหารา โน ตฏนต ฯ

[๓๖๕]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส อปปาทาย

อปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว สตสม-โพชฌงคฏานยา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๓๖๖]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส อปปา

ทาย อปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว กสลากสลา ธมมา สาวชชานวชชา ธมมา หนปปณตา ธมมา กณหสกกสปปฏภาคา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา ธมมวจย- สมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

231

[๓๖๒] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหารใหวจกจฉาทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายอนเปนทตง แหงวจกจฉามอย การกระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหวจกจฉาทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญไพบลยยงขน.

[๓๖๓] ดกรภกษทงหลาย กายนมอาหารเปนทตง ด�ารงอยไดเพราะอาศยอาหาร ไมมอาหารด�ารงอยไมได แมฉนใด นวรณ ๕ เหลาน กมอาหารเปนทตง ด�ารงอยไดเพราะอาศยอาหาร ไมมอาหารด�ารงอยไมได ฉนนนเหมอนกน.

อาหารของโพชฌงค๗

[๓๖๔] ดกรภกษทงหลาย กายนมอาหารเปนทตง ด�ารงอยไดเพราะอาศยอาหาร ไมมอาหารด�ารงอยไมได แมฉนใด โพชฌงค ๗ กมอาหารเปนทตง ด�ารงอยไดเพราะอาศยอาหาร ไมมอาหารด�ารงอยไมได ฉนนนเหมอนกน.

[๓๖๕] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหารใหสตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตงแหงสตสมโพชฌงค มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหสตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ.

[๓๖๖] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหารใหธรรมวจยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายทเปนกศลและอกศล ทมโทษ และไมมโทษ ทเลวและประณต ทเปนฝายด�าและฝายขาว มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหธรรมวจย- สมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ.

232

[๓๖๗]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส อปปาทาย

อปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว อารพภธาต 1 นกกมธาต ปรกกมธาต ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๓๖๘] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส อปปา

ทาย อปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว ปตสมโพชฌงคฏานยา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๓๖๙]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส อปปาทาย

อปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว กายปสสทธ จตตปสสทธ ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา ปสสทธ- สมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๓๗๐]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส อปปาทาย

อปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว สมาธ- นมตต 2 อพยคคนมตต ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๓๗๑]โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส อปปาทาย

อปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว อเปกขาสมโพชฌงคฏานยา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา อเปกขาสม-โพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ 1 โป. ม. ย. อารมภธาต ฯ

2 ม. ย. สมถนมตต ฯ

233

[๓๖๗] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหารใหวรยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ความรเรม ความพยายาม ความบากบนมอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในสงเหลาน นเปนอาหารใหวรยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ.

[๓๖๘] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหารใหปตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตง แหงปตสมโพชฌงค มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหปตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ.

[๓๖๙] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหารใหปสสทธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ความสงบกาย ความสงบจต มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในความสงบนน นเปนอาหาร ใหปสสทธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ.

[๓๗๐] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหารใหสมาธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย สมาธนมต อพยคคนมต มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในนมตนน นเปนอาหารใหสมาธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ.

[๓๗๑] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลาเปนอาหารใหอเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตง แหงอเบกขาสมโพชฌงค มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหอเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลวใหเจรญบรบรณ.

234

[๓๗๒]เสยยถาป ภกขเว อย กาโย อาหารฏตโก อาหาร ปฏจจ ตฏต อนาหาโร

โน ตฏต ฯ เอวเมว โข ภกขเว อเม สตต โพชฌงคา อาหารฏตกา อาหาร ปฏจจ ตฏนต อนาหารา โน ตฏนตต ฯ

[๓๗๓]เย เต ภกขเว ภกข สลสมปนนา สมาธสมปนนา ปาสมปนนา

วมตตสมปนนา วมตตาณทสสนสมปนนา ทสสนมปห 1 ภกขเว เตส ภกขน พหปการ 2 วทาม สวนมปห ภกขเว เตส ภกขน พหปการ วทาม อปสง- กมนมปห ภกขเว เตส ภกขน พหปการ วทาม ปยรปาสนมปห ภกขเว เตส ภกขน พหปการ วทาม อนสสตมปห ภกขเว เตส ภกขน พหปการ วทาม อนปพพชชมปห ภกขเว เตส ภกขน พหปการ วทาม ฯ ต กสส เหต ฯ ตถา- รปาน ภกขเว ภกขน ธมม สตวา ทวเยน [3] วปกฏโ วหรต กายวปกาเสน จ จตตวปกาเสน จ โส ตถา วปกฏโ วหรนโต ต ธมม อนสสรต อนวตกเกต ฯ

[๓๗๔]ยสม สมเย ภกขเว ภกข ตถา วปกฏโ วหรนโต ต ธมม อนสสรต

อนวตกเกต สตสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต สตสมโพชฌงค ตสม สมเย ภกข ภาเวต สตสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉต โส ตถาสโต วหรนโต ต ธมม ปาย ปวจนต ปวจรต ปรวมสมาปชชต ฯ

[๓๗๕]ยสม สมเย ภกขเว ภกข ตถาสโต วหรนโต ต ธมม ปาย ปวจนต

ปวจรต ปรวมสมาปชชต ธมมวจยสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต ธมมวจยสมโพชฌงค ตสม สมเย ภกข ภาเวต ธมมวจยสมโพชฌงโค ตสม

1 ม. ย. ทสสนมปาห ฯ

2 ม. พหการ ฯ ย. พหการ ฯ เอวมปร ฯ

3 ม. ย. วปกาเสน ฯ

235

[๓๗๒] ดกรภกษทงหลาย กายนมอาหารเปนทตง ด�ารงอยไดเพราะอาศยอาหาร ไมมอาหารด�ารงอยไมได แมฉนใด โพชฌงค ๗ เหลาน กมอาหารเปนทตง ด�ารงอยไดเพราะอาศยอาหาร ไมมอาหารด�ารงอยไมได ฉนนนเหมอนกน.

จบ สตรท ๒

สลสตร

การหลกออก๒วธ

[๓๗๓] ดกรภกษทงหลาย ภกษเหลาใดเปนผถงพรอมดวยศล เปนผถงพรอมดวยสมาธ เปนผถงพรอมดวยปญญา เปนผถงพรอมดวยวมต เปนผถงพรอมดวยวมตญาณทสสนะ การไดเหนภกษเหลานนกด การไดฟงภกษเหลานนกด การเขาไปหาภกษเหลานนกด การเขาไปนงใกลภกษเหลานนกด การระลกถงภกษเหลานนกด การบวชตามภกษเหลานนกด แตละอยางๆ เรากลาววามอปการะมาก ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะวาผทไดฟงธรรมของภกษเหนปานนนแลว ยอมหลกออกอยดวย ๒ วธ คอ หลกออกดวยกาย ๑ หลกออกดวยจต ๑ เธอหลกออกอยอยางนนแลว ยอมระลกถง ยอมตรกถงธรรมนน.

[๓๗๔] ดกรภกษทงหลาย สมยใด ภกษหลกออกอยอยางนนแลว ยอมระลกถง ยอมตรกถงธรรมนน สมยนน สตสมโพชฌงคเปนอนภกษปรารภแลว ภกษยอมชอวาเจรญสตสมโพชฌงค สตสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญบรบรณ เธอมสตอยอยางนน ยอมเลอกเฟน ตรวจตรา ถงความพนจพจารณาธรรมนนดวยปญญา.

[๓๗๕] ดกรภกษทงหลาย สมยใด ภกษมสตอยอยางนน ยอมเลอกเฟน ตรวจตรา ถงความพนจพจารณาธรรมนนดวยปญญา สมยนน ธรรมวจยสมโพชฌงคเปนอนภกษปรารภแลว ภกษยอมชอวาเจรญธรรมวจยสมโพชฌงค ธรรมวจยสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญบรบรณ เมอภกษเลอกเฟน ตรวจตรา พนจพจารณาธรรมนนดวยปญญา ความเพยรอนไมยอหยอนเปนอนภกษปรารภแลว.

236

สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉต ตสส ต ธมม ปาย ปวจนโต ปวจรโต ปรวมสมาปชชโต อารทธ โหต วรย อสลลน ฯ

[๓๗๖]ยสม สมเย ภกขเว ภกขโน ต ธมม ปาย ปวจนโต ปวจรโต ปรวมสมาปชชโต

อารทธ โหต วรย อสลลน ฯ วรยสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต วรยสมโพชฌงค ตสม สมเย ภกข ภาเวต วรยสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉต อารทธวรยสส อปปชชต ปต นรามสา ฯ

[๓๗๗]ยสม สมเย ภกขเว ภกขโน อารทธวรยสส อปปชชต ปต นรามสา ฯ

ปตสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต ปตสมโพชฌงค ตสม สมเย ภกข ภาเวต ปตสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉต ปตมนสส กาโยป ปสสมภต จตตมป ปสสมภต ฯ

[๓๗๘]ยสม สมเย ภกขเว ภกขโน ปตมนสส กาโยป ปสสมภต จตตมป

ปสสมภต ปสสทธสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต ปสสทธ- สมโพชฌงค ตสม สมเย ภกข ภาเวต ปสสทธสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉต ปสสทธกายสส [1] สขโน จตต สมาธยต ฯ

[๓๗๙]ยสม สมเย ภกขเว ภกขโน ปสสทธกายสส สขโน จตต สมาธยต สมาธ-

สมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขเว ภกขโน อารทโธ โหต สมาธสมโพชฌงค ตสม สมเย ภกข ภาเวต สมาธสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉต โส ตถา สมาหต จตต สาธก อชฌเปกขตา โหต ฯ

[๓๘๐]ยสม สมเย ภกขเว ภกข ตถา สมาหต จตต สาธก อชฌเปกขตา โหต

อเปกขาสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน อารทโธ โหต อเปกขาสมโพชฌงค ตสม สมเย ภกข ภาเวต อเปกขาสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภกขโน ภาวนาปารปร คจฉต ฯ

1 ย. สข โหต ฯ

237

[๓๗๖] ดกรภกษทงหลาย สมยใด เมอภกษเลอกเฟน ตรวจตรา พนจพจารณาธรรมนนดวยปญญา ความเพยรอนไมยอหยอน อนภกษปรารภแลว สมยนน วรยสมโพชฌงค เปนอนภกษปรารภแลว ภกษยอมชอวาเจรญวรยสมโพชฌงค วรยสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญบรบรณ ปตทไมมอามส ยอมเกดแกภกษผปรารภความเพยร.

[๓๗๗] ดกรภกษทงหลาย สมยใด ปตทไมมอามสยอมเกดแกภกษ ผปรารภความเพยร สมยนน ปตสมโพชฌงคเปนอนภกษปรารภแลว ภกษยอมชอวาเจรญปตสมโพชฌงค ปตสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญบรบรณ กายกด จตกด ของภกษ ผมใจกอปรดวยปต ยอมสงบระงบ.

[๓๗๘] ดกรภกษทงหลาย สมยใด กายกด จตกด ของภกษผมใจกอปรดวยปต ยอมสงบระงบ สมยนน ปสสทธสมโพชฌงคเปนอนภกษปรารภแลว ภกษยอมชอวา เจรญปสสทธสมโพชฌงค ปสสทธสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญบรบรณ จตของภกษผมกายสงบแลว มความสข ยอมตงมน.

[๓๗๙] ดกรภกษทงหลาย สมยใด จตของภกษผมกายสงบแลว มความสข ยอมตงมน สมยนน สมาธสมโพชฌงคเปนอนภกษปรารภแลว ภกษยอมชอวาเจรญสมาธ-สมโพชฌงค สมาธสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญบรบรณ เธอยอมเปนผเพงดจตทตงมนแลวอยางนนดวยด.

[๓๘๐] ดกรภกษทงหลาย สมยใด ภกษยอมเปนผเพงดจตทตงมนแลว อยางนนดวยด สมยนน อเบกขาสมโพชฌงคเปนอนภกษปรารภแลว ภกษยอมชอวาเจรญอเบกขา สมโพชฌงค อเบกขาสมโพชฌงคของภกษยอมถงความเจรญบรบรณ.

อานสงสการเจรญโพชฌงค

238

[๓๘๑]เอว ภาวเตส โข ภกขเว สตตส โพชฌงเคส เอว พหลกเตส สตต ผลา

สตตานสสา ปาฏกงขา ฯ กตเม สตต ผลา สตตานสสา ฯ

[๓๘๒]ทฏเว ธมเม ปฏกจจ อ อาราเธต โน เจ ทฏเว ธมเม ปฏกจจ

อ อาราเธต อถ มรณกาเล อ อาราเธต ฯ โน เจ ทฏเว ธมเม ปฏกจจ อ อาราเธต โน เจ มรณกาเล อ อาราเธต อถ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อนตราปรนพพาย โหต ฯ โน เจ ทฏเว ธมเม ปฏกจจ อ อาราเธต โน เจ มรณกาเล อ อาราเธต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อนตราปรนพพาย โหต อถ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อปหจจปรนพพาย โหต ฯ โน เจ ทฏเว ธมเม ปฏกจจ อ อาราเธต โน เจ มรณกาเล อ อาราเธต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อนตราปรนพพาย โหต โน เจ ปจนน โอรมมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อปหจจปรนพพาย โหต อถ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อสงขารปรนพพาย โหต ฯ โน เจ ทฏเว ธมเม ปฏกจจ อ อาราเธต โน เจ มรณกาเล อ อาราเธต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อนตราปรนพพาย โหต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อปหจจปรนพพาย โหต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อสงขารปรนพพาย โหต อถ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา สสงขาร- ปรนพพาย โหต ฯ โน เจ ทฏเว ธมเม ปฏกจจ อ อาราเธต โน เจ มรณกาเล อ อาราเธต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อนตราปรนพพาย โหต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อปหจจปรนพพาย โหต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อสงขารปรนพพาย โหต โน เจ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา สสงขารปรนพพาย โหต อถ ปจนน โอรมภาคยาน สโชนาน ปรกขยา อทธโสโต โหต อกนฏคาม ฯ เอว ภาวเตส โข ภกขเว สตตส โพชฌงเคส เอว พหลกเตส อเม สตต ผลา สตตานสสา ปาฏกงขาต ฯ

239

[๓๘๑] ดกรภกษทงหลาย เมอโพชฌงค ๗ อนภกษเจรญแลวอยางน กระท�าใหมากแลวอยางน ผลานสงส ๗ ประการ อนเธอพงหวงได ผลานสงส ๗ ประการเปนไฉน ?

[๓๘๒] คอ (๑) ในปจจบน จะไดบรรลอรหตผลโดยพลน (๒) ในปจจบนไมไดบรรล ทนนจะไดบรรลในเวลาใกลตาย (๓) ถาในปจจบนกไมไดบรรล ในเวลาใกลตาย กไมไดบรรล ทนนจะไดเปนพระอนาคามผอนตราปรนพพาย เพราะสงโยชนเบองต�า ๕ สนไป (๔) ถาในปจจบนกไมไดบรรล ในเวลาใกลตายกไมไดบรรล และไมไดเปน พระอนาคามผอนตราปรพนพพาย เพราะสงโยชนเบองต�า ๕ สนไป ทนนจะไดเปน พระอนาคามผอปหจจปรนพพาย เพราะสงโยชนเบองต�า ๕ สนไป (๕) ถาในปจจบนกไมไดบรรล ในเวลาใกลตายกไมไดบรรล ไมไดเปนพระอนาคามผอนตราปรนพพาย และไมไดเปนพระอนาคามผอปหจจปรนพพาย ทนนจะไดเปนพระอนาคามผอสงขาร- ปรนพพาย เพราะสงโยชนเบองต�า ๕ สนไป (๖) ถาในปจจบนกไมไดบรรล ในเวลา ใกลตายกไมไดบรรล ไมไดเปนพระอนาคามผ อนตราปรนพพาย ไมไดเปน พระอนาคามผ อปหจจปรนพพาย และไมไดเปนพระอนาคามผอสงขารปรนพพาย ทนนจะไดเปนพระอนาคามผอสงขารปรนพพาย เพราะสงโยชนเบองต�า ๕ สนไป (๗) ถาในปจจบนกไมไดบรรล ในเวลาใกลตายกไมไดบรรล ไมไดเปนพระอนาคาม ผ อนตราปรนพพาย ไมไดเปนพระอนาคามผ อปหจจปรนพพาย ไมไดเปน พระอนาคามผอสงขารปรนพพาย และไมไดเปนพระอนาคามผอสงขารปรนพพาย ทนนจะไดเปนพระอนาคามผอทธงโสโตอกนฏฐคาม เพราะสงโยชนเบองต�า ๕ สนไป ดกรภกษทงหลาย เมอโพชฌงค ๗ อนภกษเจรญแลวอยางน กระท�าใหมากแลวอยางน ผลานสงส ๗ ประการเหลาน อนเธอพงหวงได.

จบ สตรท ๓

240

[๓๘๓]เอก สมย อายสมา สารปตโต สาวตถย วหรต เชตวเน อนาถปณฑกสส

อาราเม ฯ ตตร โข อายสมา สารปตโต ภกข อามนเตส อาวโส ภกขเวต ฯ อาวโสต [1] เต ภกข อายสมโต สารปตตสส ปจจสโสส ฯ อายสมา สารปตโต เอตทโวจ สตตเม อาวโส โพชฌงคา ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ธมมวจย- สมโพชฌงโค วรยสมโพชฌงโค ปตสมโพชฌงโค ปสสทธสมโพชฌงโค สมาธ- สมโพชฌงโค อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข อาวโส สตต โพชฌงคา ฯ

[๓๘๔]อเมส ขวาห อาวโส สตตนน โพชฌงคาน เยน เยน โพชฌงเคน อากงขาม

ปพพณหสมย วหรต เตน เตน โพชฌงเคน ปพพณหสมย วหราม เยน เยน โพชฌงเคน อากงขาม มชฌนตกสมย วหรต เตน เตน โพชฌงเคน มชฌนตกสมย วหราม เยน เยน โพชฌงเคน อากงขาม สายณหสมย วหรต เตน เตน โพชฌงเคน สายณหสมย วหราม ฯ

[๓๘๕]สตสมโพชฌงโค อต เจ เม อาวโส โหต อปปมาโณต เม โหต สสมารทโธต

เม โหต ตฏนต [2] ตฏตต ปชานาม สเจป เม จวต อทปปจจยา เม จวตต ปชานาม ฯเปฯ

[๓๘๖]อเปกขาสมโพชฌงโค อต เจ เม อาวโส โหต อปปมาโณต เม โหต

สสมารทโธต เม โหต ตฏนต ตฏตต ปชานาม สเจป เม จวต อทปปจจยา เม จวตต ปชานาม ฯ

[๓๘๗]เสยยถาป อาวโส รโ วา ราชมหามตตสส วา นานารตตาน ทสสาน

ทสสกรณฑโก ปโร อสส โส ย ยเทว ทสสยค อากงเขยย ปพพณหสมย ปารปต ตนตเทว ทสสยค ปพพณหสมย ปารเปยย ย ยเทว ทสสยค อากงเขยย

1 ม. โข ฯ

2 ม. ย. จ น ฯ เอวมปร ฯ

241

วตตสตร

การอยดวยโพชฌงค๗

[๓๘๓] สมยหนง ทานพระสารบตรอย ณ พระวหารเชตวน อารามของทานอนาถบณฑกเศรษฐ ใกลพระนครสาวตถ

ณ ทนนแล ทานพระสารบตรเรยกภกษทงหลายวา ดกรภกษทงหลาย ภกษเหลานนรบค�าทานพระสารบตรแลว

ทานพระสารบตรไดกลาววา ดกรผมอายทงหลาย โพชฌงค ๗ ประการน ๗ ประการเปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ๑ ธมมวจยสมโพชฌงค ๑ วรยสมโพชฌงค ๑ ปตสมโพชฌงค ๑ ปสสทธสมโพชฌงค ๑ สมาธสมโพชฌงค ๑ อเบกขาสมโพชฌงค ๑ ดกรภกษ ทงหลาย โพชฌงค ๗ ประการเปนนแล

[๓๘๔] ดกรผมอายทงหลาย บรรดาโพชฌงค ๗ ประการน เราประสงคจะอยดวยโพชฌงคขอใดๆ ในเวลาเชา

กอยดวยโพชฌงคขอนนๆ ราประสงคจะอยดวยโพชฌงคขอใดๆ ในเวลาเทยง กอยดวยโพชฌงคขอนนๆ เราประสงค

จะอยดวยโพชฌงคขอใดๆ ในเวลาเยน กอยดวยโพชฌงคขอนนๆ.

[๓๘๕] ดกรผมอายทงหลาย ถาสตสมโพชฌงคมอยแกเรา ดงพรรณนามาน เรากรวาสตสมโพชฌงคของเราหาประมาณ

มได อนเราปรารภดแลว สตสมโพชฌงคเมอยงตงอย เรากรวาตงอย ถาแมสตสมโพชฌงคของเราเคลอนไป เรากรวา

เคลอนไป เพราะสงนเปนปจจย.

[๓๘๖] ดกรผมอายทงหลาย ถาอเบกขาสมโพชฌงคมอยแกเรา ดงพรรณนามาน เรากร วาอเบกขาสมโพชฌงค

ของเราหาประมาณมได อนเราปรารภดแลว อเบกขาสมโพชฌงคเมอยงตงอย เรากรวาตงอย ถาแมอเบกขาสมโพชฌงค

ของเราเคลอนไป เรากรวาเคลอนไป เพราะสงนเปนปจจย.

[๓๘๗] ดกรผ มอายทงหลาย หบผาของพระราชาหรอของราชมหาอ�ามาตย เตมดวยผาสตางๆ พระราชาหรอ

ราชมหาอ�ามาตย ประสงคจะนงหมผาชดใดๆ ในเวลาเชา กนงหมผาชดนนๆ ได ประสงคจะนงหมผาชดใดๆ ในเวลา

เทยง กนงหมผาชดนนๆ ได ประสงคจะนงหมผาชดใดๆ ในเวลาเยน กนงหมผาชดนนๆ ได แมฉนใด เรากฉนนน

เหมอนกน บรรดาโพชฌงคทง ๗ น เราประสงคจะอยดวยโพชฌงคขอใดๆ ในเวลาเชา กอยดวยโพชฌงคขอนนๆ

242

มชฌนตกสมย ปารปต ตนตเทว ทสสยค มชฌนตกสมย ปารเปยย ย ยเทว ทสสยค อากงเขยย สายณหสมย ปารปต ตนตเทว ทสสยค สายณหสมย ปารเปยย ฯ เอวเมว โข อห อาวโส อเมส สตตนน โพชฌงคาน เยน เยน โพชฌงเคน อากงขาม ปพพณหสมย วหรต เตน เตน โพชฌงเคน ปพพณหสมย วหราม เยน เยน โพชฌงเคน อากงขาม มชฌนตกสมย วหรต เตน เตน โพชฌงเคน มชฌนตกสมย วหราม เยน เยน โพชฌงเคน อากงขาม สายณหสมย วหรต เตน เตน โพชฌงเคน สายณหสมย วหราม ฯ

[๓๘๘]สตสมโพชฌงโค อต เจ เม อาวโส โหต อปปมาโณต เม โหต สสมารทโธต

เม โหต ตฏนต ตฏตต ปชานาม สเจป เม จวต อทปปจจยา เม จวตต ปชานาม ฯเปฯ

[๓๘๙]อเปกขาสมโพชฌงโค อต เจ เม อาวโส โหต อปปมาโณต เม โหต

สสมารทโธต เม โหต ตฏนต ตฏตต ปชานาม สเจป เม จวต อทปปจจยา เม จวตต ปชานามต ฯ

[๓๙๐]อถ โข อตโร ภกข เยน ภควา เตนปสงกม ฯเปฯ เอกมนต นสนโน

โข โส ภกข ภควนต เอตทโวจ โพชฌงคา โพชฌงคาต ภนเต วจจนต กตตาวตา น โข ภนเต โพชฌงคาต วจจนตต ฯ โพธาย สวตตนตต โข ภกข ตสมา โพชฌงคาต วจจนตต ฯ

[๓๙๑]อธ ภกข ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนส-

สต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ

243

ประสงคจะอยดวยโพชฌงคขอใดๆ ในเวลาเทยง กอย ดวยโพชฌงคขอนนๆ ประสงคจะอยดวยโพชฌงคขอใดๆ

ในเวลาเยน กอยดวยโพชฌงคขอนนๆ.

[๓๘๘] ถาสตสมโพชฌงคมอยแกเรา ดงพรรณนามาน เรากรวาสตสมโพชฌงคของเราหาประมาณมได อนเราปรารภ

ดแลว สตสมโพชฌงคเมอยงตงอย เรากรวาตงอยถาแมสตสมโพชฌงคของเราเคลอนไป เรากรวาเคลอนไป เพราะ

สงนเปนปจจย.

[๓๘๙] ถาอเบกขาสมโพชฌงคมอยแกเรา ดงพรรณนามาน เรากร วาอเบกขาสมโพชฌงคของเราหาประมาณมได

อนเราปรารภดแลว อเบกขาสมโพชฌงคเมอยงตงอย เรากร วาตงอย ถาแมอเบกขาสมโพชฌงคของเราเคลอนไป

เรากรวาเคลอนไป เพราะสงนเปนปจจย.

จบ สตรท ๔

ภกขสตร

ทเรยกวาโพชฌงคเพราะเปนไปเพอตรสร

[๓๙๐] ครงนนแล ภกษรปหนงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ ครนแลว ไดทลถามพระผมพระภาควา

ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวาโพชฌงคๆ ดงน ดวยเหตเพยงเทาไรหนอ ? จงจะเรยกวา โพชฌงค ? พระผมพระภาค

ตรสวา ดกรภกษ ทเรยกวาโพชฌงค เพราะเปนไปเพอตรสร.

[๓๙๑] ดกรภกษ ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ

244

[๓๙๒]อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค-

ปรณาม ฯ

[๓๙๓]ตสสเม สตต โพชฌงเค ภาวยโต กามาสวาป จตต วมจจต ภวาสวาป

จตต วมจจต อวชชาสวาป จตต วมจจต ฯ วมตตสม วมตตมต 1 าณ โหต ฯ ขณา ชาต วสต พรหมจรย กต กรณย นาปร อตถตตายาต ปชานาต ฯ โพธาย สวตตนตต ภกข ตสมา โพชฌงคาต วจจนตต ฯ

[๓๙๔]เอก สมย ภควา สาเกเต วหรต อชนวเน มคทาเย ฯ อถ โข กณฑลโย

ปรพพาชโก เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควตา สทธ สมโมท สมโมทนย กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข กณฑลโย ปรพพาชโก ภควนต เอตทโวจ อหมสม โภ โคตม อารามนยาทปรสาวจโร 2 ตสส มยห โภ โคตม ปจฉาภตต ภตตปาตราสสส อยมาหาโร 3 โหต อาราเมน อาราม อยยาเนน อยยาน อนจงกมาม อนวจราม โส ตตถ ปสสาม เอเก สมณ- พราหมเณ อต วาทปปโมกขานสส เจว กถ กเถนเต อปารมภานสส จ ภวมปน โคตโม กมานสโส วหรตต ฯ วชชาวมตตผลานสโส โข กณฑลย ตถาคโต วหรตต ฯ

[๓๙๕]กตเม ปน โภ โคตม ธมมา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตต ปรปเรนตต ฯ

สตต โข กณฑลย โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตต ปรปเรนตต ฯ กตเม ปน โภ โคตม ธมมา ภาวตา พหลกตา สตต โพชฌงเค ปรปเรนตต ฯ จตตาโร โข กณฑลย สตปฏานา ภาวตา พหลกตา สตต โพชฌงเค ปรปเรนตต ฯ กตเม ปน โภ โคตม ธมมา ภาวตา พหลกตา จตตาโร สตปฏาเน ปรปเรนตต ฯ ตณ

1 โป. ย. วมตตมหต ฯ

2 ม. อารามนสสย ปรสาวจโร ฯ ย. อารามนสาท... ฯ

3 ม. ย. อยมาจาโร ฯ

245

[๓๙๒] ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ

[๓๙๓] เมอภกษนนเจรญโพชฌงค ๗ ประการน จตยอมหลดพนแมจากกามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ เมอจตหลดพนแลว ยอมมญาณหยงรวา หลดพนแลว ยอมรชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรท�า ท�าเสรจแลว กจอนเพอ ความเปนอยางนมไดม ดกรภกษ ทเรยกวาโพชฌงค เพราะเปนไปเพอตรสร ฉะนแล.

จบ สตรท ๕

กณฑลยสตร

ตถาคตมวชชาและวมตเปนผลานสงส

[๓๙๔] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ปาอญชนมฤคทายวน ใกลเมองสาเกต ครงนนแล กณฑลยปรพาชก

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดปราศรยกบพระผมพระภาค ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนไปแลว จงนง ณ

ทควรสวนขางหนง ครนแลว ไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระโคดมผเจรญ ขาพเจาเทยวไปในอาราม เขาไป

สบรษท เมอขาพเจาบรโภคอาหารเชาแลว ในเวลาปจฉาภต ขาพเจาเดนไปเนองๆ เทยวไปเนองๆ สอารามจากอาราม

สอทยานจากอทยาน ณ ทนน ขาพเจาเหนสมณพราหมณพวกหนง ก�าลงกลาวถอยค�ามวาทะและการเปลองวาทะวาดงน

เปนอานสงส และมความขนเคองเปนอานสงส สวนทานพระโคดมมอะไรเปนอานสงสอยเลา ? พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรกณฑลยะ ตถาคตมวชชาและวมตเปนผลานสงสอย.

[๓๙๕] ก. ขาแตทานพระโคดมผเจรญ กธรรมเหลาไหนทบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมยงวชชาและวมตใหบรบรณ ?

พ. ดกรกณฑลยะ โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมยง วชชาและวมตใหบรบรณ. ก. ขาแตทานพระโคดมผเจรญ กธรรมเหลาไหนทบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมยงโพชฌงค ๗ ใหบรบรณ ?

พ. ดกรกณฑลยะ สตปฏฐาน ๔ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมยง โพชฌงค ๗ ใหบรบรณ.

246

โข กณฑลย สจรตาน ภาวตาน พหลกตาน จตตาโร สตปฏาเน ปรปเรนตต ฯ กตเม ปน โภ โคตม ธมมา ภาวตา พหลกตา ตณ สจรตาน ปรปเรนตต ฯ

[๓๙๖]อนทรยสวโร โข กณฑลย ภาวโต พหลกโต ตณ สจรตาน ปรปเรต 1 ฯ กถ

ภาวโต [2] กณฑลย อนทรยสวโร กถ พหลกโต ตณ สจรตาน ปรปเรต 3 ฯ อธ กณฑลย ภกข จกขนา รป ทสวา มนาป นาภชฌายต นาวหสต 4 น ราค ชเนต ตสส โต จ 5 กาโย โหต ต จตต อชฌตต สสณต สวมตต ฯ จกขนา โข ปเนว รป ทสวา อมนาป น มงก โหต อปปตฏตจตโต อาทนนมานโส 6 อพยาปนนเจตโส ตสส โต จ กาโย โหต ต จตต อชฌตต สสณต สวมตต ฯ ปน จปร กณฑลย ภกข โสเตน สทท สตวา ฯเปฯ ฆาเนน คนธ ฆายตวา ฯ ชวหาย รส สายตวา ฯ กาเยน โผฏพพ ผสตวา ฯ มนสา ธมม วาย มนาป นาภชฌายต นาวหสต น ราค ชเนต ตสส โต จ กาโย โหต ต จตต อชฌตต สสณต สวมตต ฯ มนสา โข ปเนว ธมม วาย อมนาป น มงก โหต อปปตฏตจตโต อาทนนมานโส อพยาปนนเจตโส ตสส จ กาโย โหต ต จตต อชฌตต สสณต สวมตต ฯ ยโต โข กณฑลย ภกข จกขนา รป ทสวา มนาปามนาเปส รเปส โต อาทนนมานโส อพยาปนนเจตโส ตสส โต จ กาโย โหต ต จตต อชฌตต สสณต สวมตต ฯ โสเตน สทท สตวา ฯเปฯ ฆาเนน คนธ ฆายตวา ฯ ชวหาย รส สายตวา ฯ กาเยน โผฏพพ ผสตวา ฯ มนสา ธมม วาย มนาปามนาเปส ธมเมส โต จ กาโย โหต ต จตต อชฌตต สสณต สวมตต ฯ เอวมภาวโต โข กณฑลย อนทรยสวโร เอว พหลกโต ตณ สจรตาน ปรปเรต ฯ

1 ม. อตสทโท อตถ ฯ

2 ม. ย. จ ฯ

3 ม. ย. ปรปเรนตต ฯ

4 ม. ย. นาภชฌต นาวหสต ฯ เอวมปร ฯ

5 โป. ย. ว ฯ เอวมปร ฯ

6 ม. ย. อาทน . ฯ เอวมปร ฯ

247

ก. ขาแตทานพระโคดมผเจรญ กธรรมเหลาไหนทบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมยงสตปฏฐาน ๔ ใหบรบรณ ?

พ. ดกรกณฑลยะ สจรต ๓ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมยง สตปฏฐาน ๔ ใหบรบรณ. ก. ขาแตทานพระโคดมผเจรญ กธรรมเหลาไหนทบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมยงสจรต ๓ ใหบรบรณ ?

[๓๙๖] พ. ดกรกณฑลยะ อนทรยสงวรอนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมยงสจรต ๓ ใหบรบรณ อนทรยสงวรอนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางไร จงยงสจรต ๓ ใหบรบรณ ? ดกรกณฑลยะ ภกษในธรรมวนยน เหนรปทชอบใจดวยจกษแลว ยอมไมยนด ไมขงเคยด ไมยงความก�าหนดใหเกด และกายของเธอกคงท จตกคงท มนคงดในภายใน หลดพนดแลว อนง เธอเหนรปทไมชอบใจดวยจกษแลว กไมเกอ ไมมจตตงอยดวยอ�านาจกเลส ไมเสยใจ มจตไมพยาบาท และกายของเธอกคงท จตกคงท มนคงดในภายใน หลดพนดแลว. อกประการหนง ภกษฟงเสยงดวยห ฯลฯ ดมกลนดวยจมก ฯลฯ ลมรส ดวยลน ฯลฯ ถกตองโผฏฐพพะดวยกาย ฯลฯ รธรรมารมณทชอบใจดวยใจแลว ยอมไมยนด ไมขงเคยด ไมยงความก�าหนดใหเกด และกายของเธอกคงท จตกคงท มนคงดในภายใน หลดพนดแลว อนง เธอรธรรมารมณ ทไมชอบใจดวยใจแลว ไมเกอ ไมมจตตงอยดวยอ�านาจกเลส ไมเสยใจ มจตไมพยาบาท และกายของเธอกคงท จตกคงท มนคงดในภายใน หลดพนดแลว. ดกรกณฑลยะ เพราะเหตทภกษเหนรปดวยจกษแลว เปนผคงท ไมเสยใจ มจตไมพยาบาท เพราะรปทงทชอบใจและไมชอบใจ กายของเธอกคงท จตกคงท มนคงดในภายใน หลดพนดแลว ภกษฟงเสยงดวยห ฯลฯ ดมกลนดวยจมก ฯลฯ ลมรสดวยลน ฯลฯ ถกตองโผฏฐพพะดวยกาย ฯลฯ รธรรมารมณดวยใจแลว เปนผคงท ไมเสยใจ มจตไมพยาบาท เพราะธรรมารมณ ทชอบใจและไมชอบใจ และกายของเธอ กคงท จตกคงท มนคงดในภายใน หลดพนดแลว ดกรกณฑลยะ อนทรยสงวร อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว อยางนแล ยอมยงสจรต ๓ ใหบรบรณ.

248

[๓๙๗]กถ ภาวตาน ตาน จ กณฑลย ตณ สจรตาน กถ พหลกตาน จตตาโร

สตปฏาเน ปรปเรนต ฯ อธ กณฑลย ภกข กายทจจรต ปหานาย 1 กายสจรต ภาเวต วจทจจรต ปหานาย วจสจรต ภาเวต มโนทจจรต ปหานาย มโนสจรต ภาเวต ฯ เอว ภาวตาน โข กณฑลย ตณ สจรตาน เอว พหลกตาน จตตาโร สตปฏาเน ปรปเรนต ฯ

[๓๙๘]กถ ภาวตา จ กณฑลย จตตาโร สตปฏานา กถ พหลกตา สตต โพชฌงเค

ปรปเรนต ฯ อธ กณฑลย ภกข กาเย กายานปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส เวทนาส ฯเปฯ จตเต ฯเปฯ ธมเมส ธมมา-นปสส วหรต อาตาป สมปชาโน สตมา วเนยย โลเก อภชฌาโทมนสส ฯ เอว ภาวตา โข กณฑลย จตตาโร สตปฏานา เอว พหลกตา สตต โพชฌงเค ปรปเรนต ฯ

[๓๙๙]กถ ภาวตา จ กณฑลย สตต โพชฌงคา กถ พหลกตา วชชาวมตต

ปรปเรนต ฯ อธ กณฑลย ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข กณฑลย สตต โพชฌงคา เอว พหลกตา วชชาวมตต ปรปเรนตต ฯ

[๔๐๐]เอว วตเต กณฑลโย ปรพพาชโก ภควนต เอตทโวจ อภกกนต โภ โคตม

อภกกนต โภ โคตม เสยยถาป โภ โคตม นกกชชต วา อกกชเชยย ปฏจฉนน วา ววเรยย มฬหสส วา มคค อาจกเขยย อนธกาเร วา เตลปปชโชต ธาเรยย จกขมนโต รปาน ทกขนตต ฯ เอวเมว โข โภตา โคตเมน อเนกปรยาเยน ธมโม ปกาสโต เอสาห ภวนต โคตม สรณ คจฉาม ธมมจ ภกขสงฆจ อปาสก ม ภว โคตโม ธาเรต อชชตคเค ปาณเปต สรณงคตนต ฯ

1 ม. ย. ปหาย ฯ เอวมปร ฯ

249

[๓๙๗] ดกรกณฑลยะ กสจรตเหลานนอนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางไร ยอมยงสตปฏฐาน ๔ ใหบรบรณ ? ภกษในธรรมวนยน เจรญกายสจรตเพอละ กายทจรต เจรญวจสจรตเพอละวจทจรต เจรญมโนสจรตเพอละมโนทจรต สจรต ๓ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว อยางนแล ยอมยงสตปฏฐาน ๔ ใหบรบรณ.

[๓๙๘] ดกรกณฑลยะ สตปฏฐาน ๔ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางไร จงยงโพชฌงค ๗ ใหบรบรณ ? ภกษในธรรมวนยน ยอมพจารณาเหนกายในกาย เนองๆ อย มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก�าจด อภชฌาและโทมนสในโลก เสยได ยอมพจารณาเหนเวทนาในเวทนาเนองๆ อย ฯลฯ ยอมพจารณาเหนจตเนองๆ อย ฯลฯ ยอมพจารณาเหนธรรมในธรรมเนองๆ อย มความเพยร มสมปชญญะ มสต พงก�าจดอภชฌาและโทมนสในโลกเสยได ดกรกณฑลยะ สตปฏฐาน ๔ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางนแล ยอมยงโพชฌงค ๗ ใหบรบรณ.

[๓๙๙] ดกรกณฑลยะ โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางไร ยอมยงวชชาและวมตใหบรบรณ ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขา- สมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกร กณฑลยะ โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางนแล ยอมยงวชชาและวมตใหสมบรณ.

[๔๐๐] เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว กณฑลยปรพาชกไดกราบทลพระผมพระภาควา ขาแตพระโคดมผเจรญ

ภาษตของพระองคแจมแจงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ ภาษตของพระองคแจมแจงนก ทานพระโคดมทรงประกาศธรรม

โดยอเนกปรยาย เปรยบเหมอนบคคลหงายของทคว�า เปดของทปด บอกทางแกคนหลงทาง หรอตามประทปในทมด

ดวยหวงวา ผมจกษจกเหนรปได ฉะนน ขาพระองคขอถงทานพระโคดมกบทงพระธรรมและพระภกษสงฆ วาเปนสรณะ

ขอทานพระโคดม จงทรงจ�าขาพระองควา เปนอบาสกผถงสรณะจนตลอดชวต จ�าเดมแตวนนเปนตนไป.

จบ สตรท ๖

250

[๔๐๑]เสยยถาป ภกขเว กฏาคารสส ยา กาจ โคปานสโย สพพา ตา กฏนนนา

กฏโปณา กฏปพภารา เอวเมว โข ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ

[๔๐๒]กถจ ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค

พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค- ปรณาม ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ

[๔๐๓]เอก สมย อายสมา จ อปวาโณ อายสมา จ สารปตโต 1 โกสมพย วหรนต

โฆสตาราเม ฯ อถ โข อายสมา สารปตโต 2 สายณหสมย ปฏสลลาณา วฏโต เยนายสมา อปวาโณ เตนปสงกม อปสงกมตวา อายสมตา อปวาเณน สทธ สมโมท สมโมทนย กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข อายสมา สารปตโต อายสมนต อปวาณ เอตทโวจ ชาเนยย น โข อาวโส อปวาณ ภกข ปจจตต โยนโสมนสการา เอว สสมารทธา เม สตต โพชฌงคา ผาสวหาราย สวตตนตต ฯ ชาเนยย โข อาวโส สารปตต ภกข ปจจตต โยนโส- มนสการา เอว สสมารทธา เม สตต โพชฌงคา ผาสวหาราย สวตตนตต ฯ 1 โป. อธมตโต ฯ เอวมปร ฯ

2 โป. อธมตโต ฯ เอวมปร ฯ

251

กฏสตร

ผเจรญโพชฌงคยอมนอมไปสนพพาน

[๔๐๑] ดกรภกษทงหลาย กลอนเรอนยอดทงหมด นอมไปสยอด โนมไปสยอด โอนไปสยอด แมฉนใด ภกษเจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน.

[๔๐๒] ดกรภกษทงหลาย เมอภกษเจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไร ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ? ภกษ ในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษเจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน.

จบ สตรท ๗

อปวาณสตร

โพชฌงค๗ทปรารภดแลวยอมอยผาสก

[๔๐๓] สมยหนง ทานพระอปวาณะและทานพระสารบตรอย ณ โฆสตาราม ใกลเมองโกสมพ ครงนน ทานพระสารบตร

ออกจากทพกผอนในเวลาเยนแลว เขาไปหาทานพระอปวาณะถงทอย ไดปราศรยกบทานพระอปวาณะ ครนผานการปราศรย

พอใหระลกถงกนไปแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดถามทานพระอปวาณะวา ทานอปณาวะผมอาย ภกษ

จะพงรหรอไมวา โพชฌงค ๗ อนเราปรารภดแลวอยางน ดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคายเฉพาะตน ยอมเปนไปเพอ

ความอยเปนผาสก ทานพระอปวาณะตอบวา ดกรทานสารบตรผมอาย ภกษพงรไดวา โพชฌงค ๗ อนเราปรารภดแลว

อยางน ดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคายเฉพาะตน ยอมเปนไปเพอความอยเปนผาสก.

252

[๔๐๔]สตสมโพชฌงค โข อาวโส ภกข อารพภมาโน ปชานาต จตตจ เม

สวมตต ถนมทธจ เม สสมหต อทธจจกกกจจจ เม สปปฏวนต อารทธจ เม วรย อฏกตวา มนสกโรม โน จ ลนนต ฯเปฯ

[๔๐๕]อเปกขาสมโพชฌงค อาวโส ภกข อารพภมาโน ปชานาต จตตจ เม

สวมตต ถนมทธจ เม สสมหต อทธจจกกจจจ เม สปปฏวนต อารทธจ เม วรย อฏกตวา มนสกโรม โน จ ลนนต ฯ

[๔๐๖]เอว โข อาวโส สารปตต ภกข ชาเนยย ปจจตต โยนโสมนสการา เอว

สสมารทธา เม สตต โพชฌงคา ผาสวหาราย สวตตนตต ฯ

[๔๐๗]สตตเม ภกขเว โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา อนปปนนา อปปชชนต

นาตร ตถาคตสส ปาตภาวา อรหโต สมมาสมพทธสส ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา อนปปนนา อปปชชนต นาตร ตถาคตสส ปาตภาวา อรหโต สมมาสมพทธสสาต ฯ

253

[๔๐๔] สา. ดกรผมอาย ภกษปรารภสตสมโพชฌงค ยอมรไดหรอวา จตของเราหลดพนดแลว ถนมทธะเราถอน

เสยแลว อทธจจกกกจจะเราก�าจดไดแลว ความเพยรเราปรารภแลว เรากระท�าไวในใจอยางจรงจง มไดยอหยอน ฯลฯ

[๔๐๕] ดกรผมอาย ภกษเจรญอเบกขาสมโพชฌงค ยอมรไดหรอวา จตของเราหลดพนดแลว ถนมทธะเราถอน

เสยแลว อทธจจกกกจจะเราก�าจดไดแลว ความเพยรเราปรารภแลว เรากระท�าไวในใจอยางจรงจง มไดยอหยอน.

[๔๐๖] อ. ดกรทานสารบตรผมอาย ภกษพงรไดอยางนแลวา โพชฌงคอนเราปรารภดแลวอยางน ดวยการกระท�า

ไวในใจโดยแยบคายเฉพาะตน ยอมเปนไปเพอความอยเปนผาสก.

จบ สตรท ๘

อปาทสตรท ๑

โพชฌงค๗ไมเกดนอกจากการปรากฏแหงตถาคต

[๔๐๗] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ ประการน อนภกษเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ทยงไมเกด ยอมเกดขน นอกจากความปรากฏแหงพระตถาคตอรหนต- สมมาสมพทธเจาแลว โพชฌงค ๗ ประการน ยอมไมเกดขน โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอสตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค โพชฌงค ๗ ประการ นแล อนภกษเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ทยงไมเกด ยอมเกดขน นอกจากความปรากฏแหงพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจาแลว โพชฌงค ๗ ประการน ยอมไมเกดขน.

จบ สตรท ๙

254

[๔๐๘]สตตเม ภกขเว โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา อนปปนนา อปปชชนต

นาตร สคตวนยา ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา อนปปนนา อปปชชนต นาตร สคตวนยาต ฯ

ปพพตวคโค ปโม ฯ

ตสสททาน

หมวนต กายสล จ วตต ภกข จ กณฑล กฏ จ อปวาณจ อปปาเท 1 อปเร ทเวต ฯ

1 ม. ย. อปปนนา ฯ

255

อปาทสตรท ๒

โพชฌงค๗ไมเกดนอกวนยของพระสคต

[๔๐๘] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ ประการน อนภกษเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ทยงไมเกด ยอมเกดขน ยอมไมเกดขน นอกวนยของพระสคต โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค โพชฌงค ๗ ประการนแล อนภกษเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ทยงไมเกด ยอมเกดขน ยอมไมเกดขน นอกวนยของพระสคต.

จบ สตรท ๑๐

จบ ปพพตวรรคท ๑

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑ หมวนตสตร ๒. กายสตร ๓. สลสตร ๔. วตตสตร ๕. ภกขสตร ๖. กณฑลยสตร ๗. กฏสตร ๘. อปวาณสตร ๙. อปาทสตรท ๑ ๑๐. อปาทสตรท ๒.

256

คลานวคโค ทตโย

[๔๐๙]เสยยถาป ภกขเว เย เกจ ปาณา จตตาโร อรยาปเถ กปเปนต กาเลน

คมน กาเลน าน กาเลน นสชช กาเลน เสยย สพเพ เต ปว นสสาย ปวย ปตฏาย เอวเมว เต 1 จตตาโร อรยาปเถ กปเปนต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขสล นสสาย สเล ปตฏาย สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ

[๔๑๐] กถจ ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สล นสสาย สเล ปตฏาย สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรตต ฯ

[๔๑๑]สรยสส ภกขเว อทยโต เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท อรณคค

เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน สตตนน โพชฌงคาน อปปาทาย เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท กลยาณมตตตา ฯ กลยาณมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข สตต โพชฌงเค ภาเวสสต สตต โพชฌงเค พหลกรสสตต ฯ

1 ม. ย. เอวเมเต ฯ

257

คลานวรรคท ๒

ปาณปมสตร

อาศยศลเจรญโพชฌงค๗

[๔๐๙] ดกรภกษทงหลาย สตวเหลาใดเหลาหนงส�าเรจอรยาบถ ๔ คอ บางคราวกเดน บางคราวกยน บางคราวกนง บางคราวกนอน สตวเหลานนทงหมด อาศยแผนดน ด�ารงอยบนแผนดน จงส�าเรจอรยาบถ ๔ นน อยางนนแหละ แมฉนใด ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ ฉนนนเหมอนกน.

[๔๑๐] ดกรภกษทงหลาย กภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรม- วนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษอาศยศล ตงอยในศลแลว ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล.

จบ สตรท ๑

สรยปมสตรท ๑

อาศยกลยาณมตรเจรญโพชฌงค๗

[๔๑๑] ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทขนกอน สงทเปนนมต มากอน คอ แสงเงนแสงทอง ฉนใด สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความ บงเกดขนแหงโพชฌงค ๗ แกภกษ คอ ความเปนผมมตรด ฉนนนเหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผ มมตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญโพชฌงค ๗ จกกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗.

258

[๔๑๒] กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ อเปกขา- สมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณมตโต สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรตต ฯ

[๔๑๓] สรยสส ภกขเว อทยโต เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท อรณคค เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน สตตนน โพชฌงคาน อปปาทาย เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท โยนโสมนสกาโร ฯ โยนโสมนสการสมปนนสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข สตต โพชฌงเค ภาเวสสต สตต โพชฌงเค พหลกรสสตต ฯ

[๔๑๔] กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรตต ฯ

259

[๔๑๒] ดกรภกษทงหลาย กภกษผมมตรด ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญ สตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผมมตรด ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมาก ซงโพชฌงค ๗ อยางนแล.

จบ สตรท ๒

สรยปมสตรท ๒

โยนโสมนสการเปนเบองแรกแหงโพชฌงค

[๔๑๓] ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทเกดขนกอน สงทเปนนมต มากอน คอ แสงเงนแสงทอง ฉนใด สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความบงเกดแหงโพชฌงค ๗ แกภกษ คอ การกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ฉนนนเหมอนกน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย พงหวงขอนไดวา จกเจรญโพชฌงค ๗ จกกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗.

[๔๑๔] ดกรภกษทงหลาย กภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจโดยแยบคาย ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยการกระท�าไวในใจ โดยแยบคาย ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล.

จบ สตรท ๓

260

[๔๑๕] เอก สมย ภควา ราชคเห วหรต เวฬวเน กลนทกนวาเป ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสมา มหากสสโป ปปผลคหาย วหรต อาพาธโก ทกขโต พาฬหคลาโน ฯ

[๔๑๖] อถ โข ภควา สายณหสมย ปฏสลลานา วฏโต เยนายสมา มหากสสโป เตนปสงกม อปสงกมตวา ปตเต อาสเน นสท ฯ นสชช โข ภควา อายสมนต มหากสสป เอตทโวจ กจจ เต กสสป ขมนย กจจ ยาปนย กจจ ทกขา เวทนา ปฏกกมนต โน อภกกมนต ฯ ปฏกกโมสาน ปายต โน อภกกโมต ฯ น เม ภนเต ขมนย น ยาปนย พาฬหา เม ทกขา เวทนา อภกกมนต โน ปฏกกมนต อภกกโมสาน ปายต โน ปฏกกโมต ฯ

[๔๑๗]สตตเม กสสป โพชฌงคา มยา สมมทกขาตา ภาวตา พหลกตา อภาย

สมโพธาย นพพานาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ

[๔๑๘]สตสมโพชฌงโค โข กสสป มยา สมมทกขาโต ภาวโต พหลกโต อภาย

สมโพธาย นพพานาย สวตตต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค โข กสสป มยา สมมทกขาโต ภาวโต พหลกโต อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตต ฯ อเม โข กสสป สตต โพชฌงคา มยา สมมทกขาตา ภาวตา พหลกตา อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตนตต ฯ

[๔๑๙]ตคฆ ภควา โพชฌงคา ตคฆ สคต โพชฌงคาต ฯ อทมโวจ ภควา ฯ อตตมโน

อายสมา มหากสสโป ภควโต ภาสต อภนนท ฯ วฏาห 1 จายสมา มหากสสโป ตมหา อาพาธา ตถา ปหโน จายสมโต มหากสสปสส โส อาพาโธ อโหสต ฯ

1 วฏห อตป ปาโ ฯ

261

คลานสตรท ๑

พระมหากสสปหายอาพาธดวยโพชฌงค๗

[๔๑๕] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระวหารเวฬวน กลนทกนวาปสถาน ใกลพระนครราชคฤห กสมยนน

ทานพระมหากสสปอาพาธไมสบาย เปนไขหนก อยทปปผลคหา.

[๔๑๖] ครงนน พระผมพระภาคเสดจออกจากทเรนในเวลาเยน เขาไปหาทานพระมหากสสปถงทอย แลวประทบนง

บนอาสนะทปลาดไว ครนแลวไดตรสถามทานพระมหากสสปวา ดกรกสสป เธอพออดทนไดหรอ พอยงอตภาพใหเปนไปไดหรอ ทกขเวทนาคลายลง ไมก�าเรบขนแลหรอ ความทเลา ยอมปรากฏ ความก�าเรบขนไมปรากฏแลหรอ ? ทานพระมหากสสปกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ

ขาพระองคอดทนไมได ยงอตภาพใหเปนไปไมได ทกขเวทนาของขาพระองคก�าเรบหนก ยงไมคลายไป ความก�าเรบขน

ยอมปรากฏ ความทเลาไมปรากฏ.

[๔๑๗] พ. ดกรกสสป โพชฌงค ๗ เหลาน เรากลาวไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน โพชฌงค ๗ เปนไฉน ?

[๔๑๘] ดกรกสสป สตสมโพชฌงค เรากลาวไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน ฯลฯ อเบกขา- สมโพชฌงค เรากลาวไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไป เพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน ดกรกสสป โพชฌงค ๗ เหลานแล เรากลาวไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน.

[๔๑๙] ทานพระมหากสสปกราบทลวา ขาแตพระผมพระภาค โพชฌงคดนก ขาแตพระสคต โพชฌงคดนก พระผม-

พระภาคไดตรสไวยากรณภาษตนแลว ทานพระมหากสสปปลมใจ ชนชมภาษตของพระผมพระภาค ทานพระมหากสสป

หายจากอาพาธนนแลว และอาพาธนน อนทานพระมหากสสปละไดแลว ดวยประการฉะนแล.

จบ สตรท ๔

262

[๔๒๐]เอก สมย ภควา ราชคเห วหรต เวฬวเน กลนทกนวาเป ฯ เตน โข ปน

สมเยน อายสมา มหาโมคคลลาโน คชฌกเฏ ปพพเต วหรต อาพาธโก ทกขโต พาฬหคลาโน ฯ

[๔๒๑]อถ โข ภควา สายณหสมย ปฏสลลานา วฏโต เยนายสมา มหาโมคคลลาโน

เตนปสงกม อปสงกมตวา ปตเต อาสเน นสท ฯ นสชช โข ภควา อายสมนต มหาโมคคลลาน เอตทโวจ กจจ เต โมคคลลาน ขมนย กจจ ยาปนย กจจ ทกขา เวทนา ปฏกกมนต โน อภกกมนต ฯ ปฏกกโมสาน ปายต โน อภกกโมต ฯ น เม ภนเต ขมนย น ยาปนย พาฬหา เม ทกขา เวทนา อภกกมนต โน ปฏกกมนต ฯ อภกกโมสาน ปายต โน ปฏกกโมต ฯ

[๔๒๒]สตตเม โมคคลลาน โพชฌงคา มยา สมมทกขาตา ภาวตา พหลกตา

อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ

[๔๒๓]สตสมโพชฌงโค โข โมคคลลาน มยา สมมทกขาโต ภาวโต พหลกโต

อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค โข โมคคลลาน มยา สมมทกขาโต ภาวโต พหลกโต อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตต ฯ อเม โข โมคคลลาน สตต โพชฌงคา มยา สมมทกขาตา ภาวตา พหลกตา อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตนตต ฯ

[๔๒๔]ตคฆ ภควา โพชฌงคา ตคฆ สคต โพชฌงคาต ฯ อทมโวจ ภควา ฯ อตตมโน

อายสมา มหาโมคคลลาโน ภควโต ภาสต อภนนท ฯ วฏาห จายสมา มหาโมคคลลาโน ตมหา อาพาธา ตถา ปหโน จายสมโต มหาโมคคลลานสส โส อาพาโธ อโหสต ฯ

263

คลานสตรท ๒

พระมหาโมคคลลานะหายอาพาธดวยโพชฌงค๗

[๔๒๐] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระวหารเวฬวน กลนทกนวาปสถาน ใกลพระนครราชคฤห

กสมยนน ทานพระมหาโมคคลลานะอาพาธ ไมสบาย เปนไขหนก อย ณ ภเขาคชฌกฏ.

[๔๒๑] ครงนน พระผมพระภาคเสดจออกจากทเรนในเวลาเยน เขาไปหาทานพระมหาโมคคลลานะถงทอย แลวประทบนง

บนอาสนะทปลาดไว ครนแลว ไดตรสถามทานพระมหาโมคคลลานะวา ดกรโมคคลลานะ เธอพออด พอทนไดหรอ พอยงอตภาพใหเปนไปไดแลหรอ ทกขเวทนาคลายลง ไมก�าเรบขน แลหรอ ความทเลายอมปรากฏ ความก�าเรบขนไมปรากฏแลหรอ ? ทานพระมหาโมคคลลานะ

กราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคอดทนไมได ยงอตภาพใหเปนไปไมได ทกขเวทนาของขาพระองค

ยอมก�าเรบหนก ยงไมคลายลง ความก�าเรบยอมปรากฏ ความทเลาไมปรากฏ.

[๔๒๒] พ. ดกรโมคคลลานะ โพชฌงค ๗ เหลาน เรากลาวไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน โพชฌงค ๗ เปนไฉน ?

[๔๒๓] ดกรโมคคลลานะ สตสมโพชฌงค เรากลาวไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค เรากลาวไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน ดกรโมคคลลานะ โพชฌงค ๗ เหลานแล เรากลาวไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไป เพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน.

[๔๒๔]ทานพระโมคคลลานะกราบทลวา ขาแตพระผมพระภาค โพชฌงคดนก ขาแตพระสคต โพชฌงคดนก

พระผมพระภาคไดตรสไวยากรณภาษตนแลว ทานพระมหาโมคคลลานะปลมใจ ชนชมภาษตของพระผมพระภาค

ทานพระมหาโมคคลลานะหายจากอาพาธนนแลว และอาพาธนน อนทานพระมหาโมคคลลานะละไดแลว ดวยประการฉะนแล.

จบ สตรท ๕

264

[๔๒๕]เอก สมย ภควา ราชคเห วหรต เวฬวเน กลนทกนวาเป ฯ เตน โข ปน

สมเยน ภควา อาพาธโก โหต ทกขโต พาฬหคลาโน ฯ

[๔๒๖] อถ โข อายสมา มหาจนโท เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนน โข อายสมนต มหาจนท ภควา เอตทโวจ ปฏภนต ต จนท โพชฌงคาต ฯ สตตเม ภนเต โพชฌงคา ภควตา สมมทกขาตา ภาวตา พหลกตา อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ

[๔๒๗]สตสมโพชฌงโค โข ภนเต ภควตา สมมทกขาโต ภาวโต พหลกโต อภาย

สมโพธาย นพพานาย สวตตต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค โข ภนเต ภควตา สมมทกขาโต ภาวโต พหลกโต อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตต ฯ อเม โข ภนเต สตต โพชฌงคา ภควตา สมมทกขาตา ภาวตา พหลกตา อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตนตต ฯ

[๔๒๘] ตคฆ จนท โพชฌงคา ตคฆ จนท โพชฌงคาต ฯ อทมโวจายสมา มหาจนโท 1 สมนโ สตถา อโหส ฯ วฏาห จ ภควา ตมหา อาพาธา ตถา ปหโน จ ภควโต โส อาพาโธ อโหสต ฯ

1 ม. จนโท ฯ

265

คลานสตรท ๓

พระผมพระภาคหายประชวรดวยโพชฌงค๗

[๔๒๕] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ พระวหารเวฬวน กลนทกนวาปสถาน ใกลพระนครราชคฤห กสมยนน

พระผมพระภาคทรงประชวร ไมสบาย เปนไขหนก.

[๔๒๖] ครงนน ทานพระมหาจนทะเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว นง ณ ทควร

สวนขางหนง พระผมพระภาคไดตรสกะทานพระจนทะวา ดกรจนทะ โพชฌงคจงแจมแจงกะเธอ. จ. ขาแตพระองคผเจรญ โพชฌงค ๗ เหลาน พระผมพระภาคตรสไวชอบแลว อนบคคล เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน โพชฌงค ๗ เปนไฉน ?

[๔๒๗] ขาแตพระองคผเจรญ สตสมโพชฌงค พระผมพระภาคตรสไวชอบแลว อนบคคล เจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความร ยง เพอความตรสร เพอนพพาน ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค พระผมพระภาคไดตรสไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน ขาแตพระองคผเจรญ โพชฌงค ๗ เหลานแล พระผมพระภาคตรสไวชอบแลว อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน.

[๔๒๘] ดกรจนทะ โพชฌงคดนก ดกรจนทะ โพชฌงคดนก ทานพระมหาจนทะไดกลาวไวยากรณ-

ภาษตนแลว พระศาสดาทรงพอพระทย พระผมพระภาคทรงหายจากประชวรนน และอาพาธนน อนพระผมพระภาค

ทรงละแลว ดวยประการฉะนแล.

จบ สตรท ๖

266

[๔๒๙] สตตเม ภกขเว โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา อปารา ปารงคมนาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา อปารา ปารงคมนาย สวตตนตต

[1]

[๔๓๐] อปปกา เต มนสเสส เย ชนา ปารคามโน อถาย อตรา ปชา ตรเมวานธาวต ฯ เย จ โข สมมทกขาเต ธมเม ธมมานวตตโน เต ชนา ปารเมสสนต มจจเธยย สทตตร ฯ กณห ธมม วปปหาย สกก ภาเวถ ปณฑโต โอกา อโนกมาคมม วเวเก ยตถ ทรม ฯ ตตราภรตมจเฉยย หตวา กาเม อกจโน ปรโยทเปยย อตตาน จตตเกลเสห ปณฑโต ฯ เยส สมโพธยงเคส สมมา จตต สภาวต อาทานปฏนสสคเค อนปาทาย เย รตา ขณาสวา ชตมนโต เต โลเก ปรนพพตาต ฯ

[๔๓๑]เยส เกสจ ภกขเว สตต โพชฌงคา วรทธา วรทโธ เตส อรโย มคโค

สมมาทกขกขยคาม ฯ เยส เกสจ ภกขเว สตต โพชฌงคา อารทธา อารทโธ

1 ย. อทมโวจ ฯเปฯ

267

ปารคามสตร

เจรญโพชฌงค๗ยอมเปนไปเพอถงฝง

[๔๒๙] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลาน อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอถงฝงจากทมใชฝง โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอถงฝงจากทมใชฝง.

[๔๓๐] ในหมมนษย คนทไปถงฝงมจ�านวนนอย แตหมสตวนอกน ยอมวงไปตามฝงนนเอง สวนชนเหลาใดประพฤตตามธรรม ในธรรมทพระผมพระภาคตรสดแลว ชนเหลานนจกขามบวงมฤตย ซงแสนยากทจะขามได บณฑตพงละธรรมฝายด�าเสย เจรญธรรมฝายขาว ออกจากความอาลย อาศยความ ไมมความอาลยแลว พงละกามเสย เปนผไมมกเลส เปนเครองกงวล ปรารถนาความยนดในวเวก ทสตวยนดไดยาก บณฑต พงช�าระตนใหผองแผว จากเครองเศราหมองจต ชนเหลาใดอบรมจตดแลวโดยชอบในองคเปนเหตตรสร ไมถอมน ยนดแลวในความสละคน ซงความยดถอ ชนเหลานนเปนผสนอาสวะ มความรงเรอง ปรนพพานแลวในโลก.

จบ สตรท ๗

วรทธสตร

โพชฌงค๗ทปรารภผดปรารภถก

[๔๓๑] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ อนบคคลเหลาใดเหลาหนงปรารภผดแลว อรยมรรค อนยงสตวใหถงความสนทกขโดยชอบ เปนอนบคคลเหลานนปรารภผดแลว โพชฌงค ๗ อนบคคลเหลาใดเหลาหนงปรารภถกแลว อรยมรรค อนยงสตวใหถงความ

268

เตส อรโย มคโค สมมาทกขกขยคาม ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ

[๔๓๒]เยส เกสจ ภกขเว อเม สตต โพชฌงคา วรทธา วรทโธ เตส อรโย

มคโค สมมาทกขกขยคาม ฯ เยส เกสจ ภกขเว อเม สตต โพชฌงคา อารทธา อารทโธ เตส อรโย มคโค สมมาทกขกขยคามต ฯ

[๔๓๓] สตตเม ภกขเว โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา อรยา นยยานกา นยยนต ตกกรสส สมมาทกขกขยาย ฯ กตเม สตต สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา อรยา นยยานกา นยยนต ตกกรสส สมมาทกขกขยายาต ฯ

[๔๓๔] สตตเม ภกขเว โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา เอกนตนพพทาย วราคาย นโรธาย อปสมาย อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา

269

สนทกขโดยชอบ เปนอนบคคลเหลานนปรารภถกแลว โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอสตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค.

[๔๓๒] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลาน อนบคคลเหลาใดเหลาหนงปรารภผดแลว อรยมรรค อนยงสตวใหถงความสนทกขโดยชอบ เปนอนบคคลเหลานนปรารภผดแลว โพชฌงค ๗ เหลาน อนบคคลเหลาใดเหลาหนงปรารภถกแลว อรยมรรค อนยงสตว ใหถงความสนทกขโดยชอบ เปนอนบคคลเหลานนปรารภถกแลว.

จบ สตรท ๘

อรยสตร

เจรญโพชฌงค๗ยอมน�าตนออกจากทกข

[๔๓๓] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลาน อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ใหเปนอรยธรรม น�าตนออกจากทกข ยอมน�าไปเพอความสนทกขโดยชอบ แกผกระท�า ซงโพชฌงค ๗ นน โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขา- สมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ใหเปนอรยธรรม น�าตนออกจากทกข ยอมน�าไปเพอความสนทกข โดยชอบ แกผกระท�าซงโพชฌงค ๗ นน.

จบ สตรท ๙

นพพานสตร

เจรญโพชฌงค๗ยอมเปนไปเพอความหนาย

[๔๓๔] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลาน อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความหนายโดยสวนเดยว เพอคลายก�าหนด เพอความดบ เพอความ-สงบระงบ เพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน โพชฌงค ๗ เปนไฉน ?

270

ภาวตา พหลกตา เอกนตนพพทาย วราคาย นโรธาย อปสมาย อภาย สมโพธาย นพพานาย สวตตนตต ฯ

คลานวคโค ทตโย

ตสสททาน

ปาณาสรยปมา 1 เทว คลาเน 2 อปเร ตโย ปารคาม วรทโธ จ อรยา 3 นพพานาย จาต ฯ

1 ม. ปาณสรยปมา ฯ ย. ปาณสรยปมา ฯ

2 ม. ย. คลานา ฯ

3 ม. ย. อรโย ฯ

271

คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความหนาย โดยสวนเดยว เพอคลายก�าหนด เพอความดบ เพอความสงบระงบ เพอความรยง เพอความตรสร เพอนพพาน.

จบ สตรท ๑๐

จบ คลานวรรคท ๒

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ปาณปมสตร ๒. สรยปมสตรท ๑ ๓. สรยปมสตรท ๒ ๔. คลานสตรท ๑ ๕. คลานสตรท ๒ ๖. คลานสตรท ๓ ๗. ปารคามสตร ๘. วรทธสตร ๙. อรยสตร ๑๐. นพพานสตร.

272

อทายวคโค ตตโย

[๔๓๕] อถ โข อตโร ภกข เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข โส ภกข ภควนต เอตทโวจ โพชฌงคา โพชฌงคาต ภนเต วจจนต กตตาวตา น โข ภนเต โพชฌงคาต วจจนตต ฯ สมโพธาย 1 สวตตนตต โข ภกข ตสมา โพชฌงคาต วจจนต ฯ

[๔๓๖] อธ ภกขเว 2 ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ สมโพธาย สวตตนตต โข ภกข ตสมา โพชฌงคาต วจจนตต ฯ

[๔๓๗] สตต โว ภกขเว โพชฌงเค เทสสสาม ต สณาถ ฯ กตเม จ ภกขเว สตต โพชฌงคา ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคาต ฯ

1 ม. ย. โพธาย ฯ เอวมปร ฯ

2 ม. อย ปาโ นตถ ฯ

273

อทายวรรคท ๓

โพธนสตร

ทเรยกวาโพชฌงคเพราะเปนไปเพอตรสร

[๔๓๕] ครงนนแล ภกษรปหนงเขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว นง ณ

ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดทลถามวา ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา โพชฌงค โพชฌงค ดงน ดวยเหตเพยง

เทาไรหนอ จงเรยกวา โพชฌงค ? พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษ ทเรยกวา โพชฌงค เพราะเปนไป เพอตรสร.

[๔๓๖] ดกรภกษ ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษ ทเรยกวาโพชฌงค เพราะเปนไปเพอตรสร ฉะนแล.

จบ สตรท ๑

เทสนาสตร

โพชฌงค๗

[๔๓๗] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงโพชฌงค ๗ แกเธอทงหลาย เธอทงหลาย จงฟงเรองนน กโพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขา- สมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล.

จบ สตรท ๒

274

[๔๓๘] กามราคฏานยาน ภกขเว ธมมาน มนสการพหลการา อนปปนโน เจว กามจฉนโท อปปชชต อปปนโน จ กามจฉนโท ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๓๙] พยาปาทฏานยาน ภกขเว ธมมาน มนสการพหลการา อนปปนโน เจว พยาปาโท อปปชชต อปปนโน จ พยาปาโท ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๔๐] ถนมทธฏานยาน ภกขเว ธมมาน มนสการพหลการา อนปปนนเจว ถนมทธ อปปชชต อปปนนจ ถนมทธ ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๔๑] อทธจจกกกจจฏานยาน ภกขเว ธมมาน มนสการพหลการา อนปปน- นเจว อทธจจกกกจจ อปปชชต อปปนนจ อทธจจกกกจจ ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๔๒] วจกจฉาฏานยาน ภกขเว ธมมาน มนสการพหลการา อนปปนนา เจว วจกจฉา อปปชชต อปปนนา จ วจกจฉา ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๔๓] สตสมโพชฌงคฏานยาน ภกขเว ธมมาน มนสการพหลการา อนปปนโน เจว สตสมโพชฌงโค อปปชชต อปปนโน จ สตสมโพชฌงโค ภาวนาปารปร คจฉต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงคฏานยาน ภกขเว ธมมาน มนสการพหลการา อนปปนโน เจว อเปกขาสมโพชฌงโค อปปชชต อปปนโน จ อเปกขาสมโพชฌงโค ภาวนาปารปร คจฉตต ฯ

275

ฐานยสตร

นวรณ๕เกดเพราะมนสการถงธรรมเปนทตงแหงนวรณ

[๔๓๘] ดกรภกษทงหลาย กามฉนททยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยง เพราะกระท�ามนสการมาก ถงธรรมอนเปนทตงแหงกามราคะ.

[๔๓๙] พยาบาททยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยง เพราะกระท�ามนสการมาก ถงธรรมอนเปนทตงแหงพยาบาท.

[๔๔๐] ถนมทธะทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยง เพราะกระท�ามนสการมาก ถงธรรมอนเปนทตงแหงถนมทธะ.

[๔๔๑] อทธจจกกกจจะทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยง เพราะกระท�ามนสการมาก ถงธรรมอนเปนทตงแหงอทธจจกกกจจะ.

[๔๔๒] วจกจฉาทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยง เพราะกระท�ามนสการมาก ถงธรรมอนเปนทตงแหงวจกจฉา.

[๔๔๓] ดกรภกษทงหลาย สตสมโพชฌงคทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมถงความเจรญไพบลย เพราะกระท�ามนสการมากถงธรรมอนเปนทตงแหงสต- สมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมถงความเจรญไพบลย เพราะกระท�ามนสการมาก ถงธรรมอนเปนทตงแหงอเบกขา-สมโพชฌงค.

จบ สตรท ๓

276

[๔๔๔] อโยนโส ภกขเว มนสกโรโต อนปปนโน เจว กามจฉนโท อปปชชต อปปนโน จ กามจฉนโท ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ อนปปนโน เจว พยาปาโท อปปชชต อปปนโน จ พยาปาโท ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ อนปปนนเจว ถนมทธ อปปชชต อปปนนจ ถนมทธ ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ อนปปนนเจว อทธจจกกกจจ อปปชชต อปปนนจ อทธจจกกกจจ ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ อนปปนนา เจว วจกจฉา อปปชชต อปปนนา จ วจกจฉา ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๔๕] อนปปนโน เจว สตสมโพชฌงโค นปปชชต อปปนโน จ สตสมโพชฌงโค นรชฌต ฯเปฯ อนปปนโน เจว อเปกขาสมโพชฌงโค นปปชชต อปปนโน จ อเปกขาสมโพชฌงโค นรชฌต ฯ

[๔๔๖] โยนโส จ โข ภกขเว มนสกโรโต อนปปนโน เจว กามจฉนโท นปปชชต อปปนโน จ กามจฉนโท ปหยต ฯ อนปปนโน เจว พยาปาโท นปปชชต อปปนโน จ พยาปาโท ปหยต ฯ อนปปนนเจว ถนมทธ นปปชชต อปปนน จ ถนมทธ ปหยต ฯ อนปปนนเจว อทธจจกกกจจ นปปชชต อปปนน จ อทธจจกกกจจ ปหยต ฯ อนปปนนา เจว วจกจฉา นปปชชต อปปนนา จ วจกจฉา ปหยต ฯ

[๔๔๗] อนปปนโน เจว สตสมโพชฌงโค อปปชชต อปปนโน จ สตสมโพชฌงโค ภาวนาปารปร คจฉต ฯเปฯ อนปปนโน เจว อเปกขาสมโพชฌงโค อปปชชต อปปนโน จ อเปกขาสมโพชฌงโค ภาวนาปารปร คจฉตต ฯ

277

อโยนโสสตร

นวรณ๕เกดเพราะมนสการโดยไมแยบคาย

[๔๔๔] ดกรภกษทงหลาย เมอภกษมนสการโดยไมแยบคาย กามฉนทะทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยง พยาบาท ... ถนมทธะ ... อทธจจกกกจจะ ... วจกจฉาทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยง.

[๔๔๕] สตสมโพชฌงคทยงไมเกด ยอมไมเกดขน และทเกดขนแลวยอมดบไป ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด ยอมไมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมดบไป.

[๔๔๖] ดกรภกษทงหลาย เมอภกษมนสการโดยแยบคาย กามฉนทะทยงไมเกด ยอมไมเกดขน และทเกดขนแลว เธอยอมละเสยได พยาบาท ... ถนมทธะ ... อทธจจกกกจจะ ... วจกจฉาทยงไมเกด ยอมไมเกดขน และทเกดขนแลว เธอยอมละเสยได.

[๔๔๗] สตสมโพชฌงคทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมถงความเจรญไพบลยยง ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดขนแลว ยอมถงความเจรญไพบลยยง.

จบ สตรท ๔

278

[๔๔๘] สตต โว ภกขเว อปรหานเย ธมเม เทสสสาม 1 ต สณาถ ฯ กตเม จ ภกขเว สตต อปรหานยา ธมมา ฯ ยทท สตต โพชฌงคา ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข ภกขเว สตต อปรหานยา ธมมาต ฯ

[๔๔๙] โย ภกขเว มคโค ยา ปฏปทา ตณหกขยาย สวตตต ต มคค ต ปฏปท ภาเวถ ฯ กตโม จ ภกขเว มคโค กตมา จ ปฏปทา ตณหกขยาย สวตตต ฯ ยทท สตต โพชฌงคา ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขา- สมโพชฌงโคต ฯ

[๔๕๐] เอว วตเต อายสมา อทาย ภควนต เอตทโวจ กถ ภาวตา น โข ภนเต สตต โพชฌงคา กถ พหลกตา ตณหกขยาย สวตตนตต ฯ อธ อทาย ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต [2] วปล มหคคต อปปมาณ อพยาปชฌ ตสส สตสมโพชฌงค ภาวยโต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต วปล มหคคต อปปมาณ อพยาปชฌ ตณหา ปหยต ฯเปฯ อเปกขา- สมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต วปล มหคคต อปปมาณ อพยาปชฌ ตสส อเปกขาสมโพชฌงค ภาวยโต วเวกนสสต วราคนสสต

1 ม. เทเสสสาม ฯ เอวมปร ฯ

2 ม. โวสสคคปรณาม ฯ เอวมปร ฯ

279

อปรหานยสตร

ธรรมอนไมเปนทตงแหงความเสอม๗

[๔๔๘] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงธรรมอนไมเปนทตงแหงความเสอม ๗ ประการ แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงฟงธรรมนน กธรรมอนไมเปนทตงแหงความเสอม ๗ ประการเปนไฉน ? คอ โพชฌงค ๗ โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สต- สมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย ธรรมอนไมเปนทตง แหงความเสอม ๗ ประการนแล.

จบ สตรท ๕

ขยสตร

ปฏปทาทเปนไปเพอสนตณหาคอโพชฌงค

[๔๔๙] ดกรภกษทงหลาย มรรคาใด ปฏปทาใด ยอมเปนไปเพอความสนตณหา เธอทงหลายจงเจรญมรรคานน ปฏปทานน มรรคาและปฏปทาทเปนไปเพอความสนตณหา เปนไฉน ? คอ โพชฌงค ๗ โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค.

[๔๕๐] เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว ทานพระอทายไดทลถามวา ขาแตพระองคผ เจรญ โพชฌงค ๗

อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางไร ? ยอมเปนไปเพอความสนตณหา.

ดกรอทาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศย วราคะ อาศยนโรธ อนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมความเบยดเบยน เมอภกษนนเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ อนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมความเบยดเบยน ยอมละตณหาได ฯลฯ ยอมเจรญ อเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ ไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมความเบยดเบยน เมอภกษนนเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ อนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได

280

นโรธนสสต วปล มหคคต อปปมาณ อพยาปชฌ ตณหา ปหยต ตณหาย ปหานา กมม ปหยต กมมสส ปหานา ทกข ปหยต ฯ อต โข อทาย ตณหกขยา กมมกขโย กมมกขยา ทกขกขโยต ฯ

[๔๕๑] โย ภกขเว มคโค ยา ปฏปทา ตณหานโรธาย สวตตต ต มคค ต ปฏปท ภาเวถ ฯ กตโม จ ภกขเว มคโค กตมา จ ปฏปทา ตณหานโรธาย สวตตต ฯ ยทท สตต โพชฌงคา ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ

[๔๕๒] กถ ภาวตา จ ภกขเว สตต โพชฌงคา กถ พหลกตา ตณหานโรธาย สวตตนต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว สตต โพชฌงคา เอว พหลกตา ตณหานโรธาย สวตตนตต ฯ

[๔๕๓] นพเพธภาคย โว ภกขเว มคค เทสสสาม ต สณาถ ฯ กตโม จ ภกขเว นพเพธภาคโย มคโค ฯ ยทท สตต สมโพชฌงคา ฯ กตเม สตต ฯ สต- สมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโคต ฯ

281

ไมมความเบยดเบยน ยอมละตณหาได เพราะละตณหาได จงละกรรมได เพราะละกรรมได จงละทกขได ดกรอทาย เพราะสนตณหา จงสนกรรม เพราะสนกรรม จงสนทกข ดวยประการดงนแล.

จบ สตรท ๖

นโรธสตร

ปฏปทาเปนไปเพอดบตณหาคอโพชฌงค

[๔๕๑] ดกรภกษทงหลาย มรรคาใด ปฏปทาใด ยอมเปนไปเพอความดบตณหา เธอทงหลายจงเจรญมรรคานน ปฏปทานน มรรคาและปฏปทาทเปนไปเพอความดบตณหาเปนไฉน ? คอ โพชฌงค ๗ โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอสตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค.

[๔๕๒] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางไร ยอมเปนไปเพอความดบตณหา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางนแล ยอมเปนไปเพอความดบตณหา.

จบ สตรท ๗

นพเพธสตร

มรรคาอนเปนสวนแหงการแทงตลอดคอโพชฌงค

[๔๕๓] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงมรรคาอนเปนสวนแหงการแทงตลอด แกเธอ ทงหลาย เธอทงหลายจงฟงมรรคานน กมรรคาอนเปนสวนแหงการแทงตลอด

282

[๔๕๔] เอว วตเต อายสมา อทาย ภควนต เอตทโวจ กถ ภาวตา น โข ภนเต สตต โพชฌงคา กถ พหลกตา นพเพธาย สวตตนตต ฯ อธ อทาย ภกข สต- สมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต วปล มหคคต อปปมาณ อพยาปชฌ โส สตสมโพชฌงคภาวเตน จตเตน อนพพทธปพพ อปปทาลตปพพ โลภกขนธ นพพชฌต ปทาเลต อนพพทธปพพ อปปทาลตปพพ โทสกขนธ นพพชฌต ปทาเลต อนพพทธปพพ อปปทาลตปพพ โมหกขนธ นพพชฌต ปทาเลต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต วปล มหคคต อปปมาณ อพยาปชฌ โส อเปกขาสมโพชฌงคภาวเตน จตเตน อนพพทธปพพ อปปทาลตปพพ โลภกขนธ นพพชฌต ปทาเลต อนพพทธปพพ อปปทาลตปพพ โทสกขนธ นพพชฌต ปทาเลต อนพพทธปพพ อปปทาลตปพพ โมหกขนธ นพพชฌต ปทาเลต ฯ เอว ภาวตา โข อทาย สตต โพชฌงคา เอว พหลกตา นพเพธาย สวตตนตต ฯ

[๔๕๕] นาห ภกขเว อ เอกธมมป สมนปสสาม โย เอว ภาวโต พหลกโต สโชนยาน ธมมาน ปหานาย สวตตต ยถยท ภกขเว สตต โพชฌงคา ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ

[๔๕๖] กถ ภาวตา จ ภกขเว สตต โพชฌงคา กถ พหลกตา สโชนยาน ธมมาน ปหานาย สวตตนต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต

283

เปนไฉน ? คอ โพชฌงค ๗ โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค.

[๔๕๔] เมอพระผ มพระภาคตรสอยางนแลว ทานพระอทายไดทลถามวา ขาแตพระองคผ เจรญ โพชฌงค ๗

อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางไร ยอมเปนไปเพอความแทงตลอด ?

พ. ดกรอทาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ อนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมความ-เบยดเบยน เธอมจตอนสตสมโพชฌงคอบรมแลว ยอมแทงทะล ยอมท�าลายกองโลภะ ทยงไมเคยแทงทะล ยงไมเคยท�าลายเสยได ยอมแทงทะล ยอมท�าลายกองโทสะ ทยงไมเคยแทงทะล ยงไมเคยท�าลายเสยได ยอมแทงทะล ยอมท�าลายกองโมหะ ทยงไมเคยแทงทะล ยงไมเคยท�าลายเสยได ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ อนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมความเบยดเบยน เธอมจตอนอเบกขาสมโพชฌงคอบรมแลว ยอมแทงทะล ยอมท�าลายกองโลภะ ทยงไมเคยแทงทะล ยงไมเคยท�าลายเสยได ยอมแทงทะล ยอมท�าลาย กองโทสะ ทยงไมเคยแทงทะล ยงไมเคยท�าลายเสยได ยอมแทงทะล ยอมท�าลาย กองโมหะ ทยงไมเคยแทงทะล ยงไมเคยท�าลายเสยได ดกรอทาย โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางนแล ยอมเปนไปเพอความแทงตลอด.

จบ สตรท ๘

เอกธมมสตร

โพชฌงค๗ยอมเปนไปเพอละธรรมเปนทตงสงโยชน

[๔๕๕] ดกรภกษทงหลาย เรายงไมเลงเหนธรรมอนแมขอหนง ทบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอละธรรม อนเปนทตงแหงสงโยชน เหมอนโพชฌงค ๗ นเลย โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค.

[๔๕๖] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางไร จงเปนไปเพอละธรรม อนเปนทตงแหงสงโยชน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรม-

284

วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว สตต โพชฌงคา เอว พหลกตา สโชนยาน ธมมาน ปหานาย สวตตนต ฯ

[๔๕๗] กตเม จ ภกขเว สโชนยา ธมมา ฯ จกข ภกขเว สโชนโย ธมโม เอตเถเต อปปชชนต สโชนวนพนธา อชโฌสานา โสต ฆาน ชวหา สโชนโย ธมโม เอตเถเต อปปชชนต สโชนวนพนธา อชโฌสานา ฯเปฯ มโน สโชนโย ธมโม เอตเถเต อปปชชนต สโชนวนพนธา อชโฌสานา ฯ อเม วจจนต ภกขเว สโชนยา ธมมาต ฯ

[๔๕๘] เอก สมย ภควา สมเภส วหรต เสตกนนาม สมภาน นคโม ฯ อถ โข อายสมา อทาย เยน ภควา เตนปสงกม ฯเปฯ เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข อายสมา อทาย ภควนต เอตทโวจ ฯ

[๔๕๙] อจฉรย ภนเต อพภต 1 ภนเต ยาว พหการาป 2 เม ภนเต ภควต เปมจ คารโว จ หร จ โอตตปปจ อหห ภนเต ปพเพ อาคารกภโต สมาโน อพหกโต อโหส ธมเมน อพหกโต สงเฆน โส ขวาห [3] ภควต เปมจ คารว จ หร จ โอตตปป จ สมปสสมาโน อคารสมา อนคารย ปพพช 4 ตสส เม ภควา ธมม เทเสส อต รป อต รปสส สมทโย อต รปสส อตถงคโม อต เวทนา ฯเปฯ อต สา ฯ อต สงขารา ฯ อต วาณ อต วาณสส สมทโย อต วาณสส อตถงคโมต ฯ

1 ม. ย. อพภต ฯ

2 ม. ย. พหกตจ ฯ

3 ย. ภนเต ฯ

4 ม. ย. ปพพชโต ฯ

285

วนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลวอยางนแล ยอมเปนไปเพอละธรรมอนเปนทตงแหงสงโยชน.

[๔๕๗] ดกรภกษทงหลาย กธรรมเปนทตงแหงสงโยชนเปนไฉน ? จกษเปนธรรมเปนทตงแหงสงโยชน เครองผก เครองจองจ�า คอ สงโยชนเหลานนยอมเกดทจกษน ห ... จมก ... ลน ... 1 ใจ เปนธรรมเปนทตงแหงสงโยชน เครองผก เครองจองจ�า คอ สงโยชนเหลานน ยอมเกดทใจน ดกรภกษทงหลาย เหลาน เรยกวาธรรมเปนทตงแหงสงโยชน.

จบ สตรท ๙

อทายสตร

พระผมพระภาครบรองมรรคทพระอทายไดแลว

[๔๕๘] สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ นคมของชนชาวสมภะ ชอเสตกะในแควนสมภะ ครงนน ทานพระอทาย

เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ ครนแลวไดกราบทลพระผมพระภาควา.

[๔๕๙] ขาแตพระองคผเจรญ นาอศจรรยนกพระเจาขา ไมเคยมมา มขน ความรก ความเคารพ ความละอายใจ

และความเกรงกลวของขาพระองคซงมอยในพระผมพระภาคมากเพยงไร ดวยวา ขาพระองคเมอเปนคฤหสถผครองเรอน

อยในกาลกอน กมไดกระท�าความคนเคยกบพระธรรมมากนก มไดกระท�าความคนเคยกบพระสงฆมากนก ขาพระองคเหน

ความรก ความเคารพ ความละอายใจ ความเกรงกลว ในพระผมพระภาค จงออกบวชเปนบรรพชต พระผมพระภาค

ทรงแสดงธรรมแกขาพระองควา อยางนรป อยางนความเกดแหงรป อยางนความดบแหงรป อยางนเวทนา ... อยางนสญญา ... อยางนสงขาร ... อยางนวญญาณ อยางนความเกดแหงวญญาณ อยางนความดบแหงวญญาณ.

1. บาลเปนอยางน กายหายไป

286

[๔๖๐] โส ขวาห ภนเต สาคารคโต อเมส ปจปาทานกขนธาน อกกชชาวกชช สมปรวตตนโต 1 อท ทกขนต ยถาภต อพภาส อย ทกขสมทโยต ยถาภต อพภาส อย ทกขนโรโธต ยถาภต อพภาส อย ทกขนโรธคามน ปฏปทาต ยถาภต อพภาส ฯ

[๔๖๑] ธมโม จ เม ภนเต อภสเมโต 2 มคโค จ เม ปฏลทโธ โย เม ภาวโต พหลกโต ตถา ตถา วหรนต ตถตตาย อปเนสสต ยถาห ขณา ชาต วสต พรหมจรย กต กรณย นาปร อตถตตายาต ปชานสสาม ฯ สตสมโพชฌงโค เม ภนเต ปฏลทโธ โย เม ภาวโต พหลกโต ตถา ตถา วหรนต ตถตตาย อปเนสสต ยถาห ขณา ชาต วสต พรหมจรย กต กรณย นาปร อตถตตายาต ปชานสสาม ฯเปฯ อเปกขา- สมโพชฌงโค เม ภนเต ปฏลทโธ โย เม ภาวโต พหลกโต ตถา ตถา วหรนต ตถตตาย อปเนสสต ยถาห ขณา ชาต วสต พรหมจรย กต กรณย นาปร อตถตตายาต ปชานสสาม ฯ อย โข เม ภนเต มคโค ปฏลทโธ โย เม ภาวโต พหลกโต ตถา ตถา วหรนต ตถตตาย อปเนสสต ยถาห ขณา ชาต วสต พรหมจรย กต กรณย นาปร อตถตตายาต ปชานสสามต ฯ

[๔๖๒] สาธ สาธ อทาย เอโส ห เต อทาย มคโค ปฏลทโธ โย เต ภาวโต พหลกโต ตถา ตถา วหรนต ตถตตาย อปเนสสต ยถา ตว ขณา ชาต วสต พรหมจรย กต กรณย นาปร อตถตตายาต ปชานสสสต ฯ

อทายวคโค ตตโย ฯ

1 ม. ย. สมปรวตเตนโต ฯ

2 ม. ย. อภสมโต ฯ

287

[๔๖๐] ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคอยในเรอนวาง พจารณาถงความเกดและความเสอมแหงอปาทานขนธ ๕ เหลาน

ไดรตามความเปนจรงวา นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา.

[๔๖๑] ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมทขาพระองคบรรลแลว และมรรคทขาพระองคไดแลวนน อนขาพระองค เจรญแลว กระท�าใหมากแลว จกนอมน�าขาพระองคผอยโดยอาการอยางนนๆ ไป เพอความเปนอยางนน โดยทขาพระองค จกรชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรย อยจบแลว กจทควรท�า ท�าเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม คอ สต- สมโพชฌงค ทขาพระองคไดแลวนน อนขาพระองคเจรญแลว กระท�าใหมากแลว จกนอมน�าขาพระองคผอยโดยอาการอยางนนๆ ไป เพอความเปนอยางนน โดยท ขาพระองค จกรชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรท�า ท�าเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ทขาพระองคไดแลวนน อนขาพระองคเจรญแลว กระท�าใหมากแลว จกนอมน�าขาพระองคผอยโดยอาการนนๆ ไป เพอความเปนอยางนน โดยทขาพระองค จกรชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรท�า ท�าเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม มรรคทขาพระองคไดแลวนแล อนขาพระองคเจรญแลว กระท�าใหมากแลว จกนอมน�าขาพระองคผอยโดยอาการนนๆ ไป เพอความเปนอยางนน โดยทขาพระองค จกรชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรท�า ท�าเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม.

[๔๖๒] พระผมพระภาคตรสวา ดละๆ อทาย มรรคทเธอไดแลวนนแล อนเธอเจรญแลว กระท�าใหมากแลว จกนอมน�าเธอผอยโดยอาการนนๆ ไป เพอความเปนอยางนน โดยทเธอจกรชดวา ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรท�า ท�าเสรจแลว กจอนเพอความเปนอยางนมไดม.

จบ สตรท ๑๐

จบ อทายวรรคท ๓

288

ตสสททาน

โพธนา 1 เทสนาฏานา อโยนโส จาปรหาน 2

ขโย นโรโธ นพเพโธ เอกธมโม อทายนาต ฯ

1 ม. โพธาย ฯ

2 ม. จาปรหาน ฯ

289

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. โพธนสตร ๒. เทสนาสตร ๓. ฐานยสตร ๔. อโยนโสสตร ๕. อปรหานยสตร ๖. ขยสตร ๗. นโรธสตร ๘. นพเพธสตร ๙. เอกธมมสตร ๑๐. อทายสตร.

290

นวรณวคโค จตตโถ

[๔๖๓] เยเกจ ภกขเว ธมมา กสลา กสลภาคยา กสลปกขกา สพเพ เต อปปมา-ทมลกา อปปมาทสโมสรณา อปปมาโท เตส ธมมาน อคคมกขายต ฯ อปปมต- ตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข สตต โพชฌงเค ภาเวสสต สตต โพชฌงเค พหลกรสสตต ฯ

[๔๖๔] กถจ ภกขเว ภกข อปปมตโต สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข อปปมตโต สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรตต ฯ

[๔๖๕] เย เกจ ภกขเว ธมมา กสลา กสลภาคยา กสลปกขกา สพเพ เต โยนโสมนสการมลกา โยนโสมนสการสโมสรณา โยนโสมนสกาโร เตส ธมมาน อคคมกขายต ฯ โยนโสมนสการสมปนนสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข สตต โพชฌงเค ภาเวสสต สตต โพชฌงเค พหลกรสสต ฯ

291

นวรณวรรคท ๔

กสลสตรท ๑

ธรรมทเปนกศลมความไมประมาทเปนมล

[๔๖๓] ดกรภกษทงหลาย ธรรมทเปนกศลเหลาใดเหลาหนง อนเปนไปในสวนแหงกศล เปนไปในฝายแหงกศล ธรรมเหลานนทงหมด มความไมประมาทเปนมล ประชมลงในความไมประมาท ความไมประมาท เรากลาววาเปนยอดของธรรมเหลานน ดกรภกษ ทงหลาย อนภกษผไมประมาทแลว พงหวงขอนไดวา จกเจรญโพชฌงค ๗ จกกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗.

[๔๖๔] ดกรภกษทงหลาย กภกษผไมประมาทแลว ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผไมประมาทแลว ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล.

จบ สตรท ๑

กสลสตรท ๒

ธรรมทเปนกศลมโยนโสมนสการเปนมล

[๔๖๕] ดกรภกษทงหลาย ธรรมทเปนกศลเหลาใดเหลาหนง อนเปนไปในสวนแหงกศล เปนไปในฝายแหงกศล ธรรมเหลานนทงหมด มโยนโสมนสการเปนมล ประชมลงในโยนโสมนสการ โยนโสมนสการ เรากลาววาเปนยอดของธรรมเหลานน ดกรภกษทงหลาย อนภกษผถงพรอมดวยโยนโสมนสการ พงหวงขอนไดวา จกเจรญ โพชฌงค ๗ จกกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗.

292

[๔๖๖] กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรตต ฯ

[๔๖๗] ปจเม ภกขเว ชาตรปสส อปกกเลสา เยห อปกกเลเสห อปกกลฏ ชาตรป น เจว มท โหต น จ กมมนย น จ ปภสสร ปภงค จ น จ สมมา อเปต กมมาย ฯ กตเม ปจ ฯ

[๔๖๘] อโย ภกขเว ชาตรปสส อปกกเลโส เยน อปกกเลเสน อปกกลฏ ชาตรป น เจว มท โหต น จ กมมนย น จ ปภสสร ปภงค จ น จ สมมา อเปต กมมาย ฯ

[๔๖๙] โลห ภกขเว ชาตรปสส อปกกเลโส เยน อปกกเลเสน อปกกลฏ ชาตรป ฯเปฯ

[๔๗๐] ตป ภกขเว ชาตรปสส อปกกเลโส ฯเปฯ

[๔๗๑] สส ภกขเว ชาตรปสส อปกกเลโส ฯเปฯ

[๔๗๒] สชฌ 1 ภกขเว ชาตรปสส อปกกเลโส เยน อปกกเลเสน อปกกลฏ ชาตรป น เจว มท โหต น จ กมมนย น จ ปภสสร ปภงค จ น จ สมมา อเปต กมมาย ฯ

1 ย. สชฌ ฯ

293

[๔๖๖] ดกรภกษทงหลาย กภกษผถงพรอมดวยโยนโสมนสการ ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยโยนโสมนสการ ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมาก ซงโพชฌงค ๗ อยางนแล.

จบ สตรท ๒

อปกเลสสตร

อปกเลสของทอง๕อยาง

[๔๖๗] ดกรภกษทงหลาย อปกเลสของทอง ๕ อยางน เปนเครองท�าทองไมใหออน ไมใหควรแกการงาน ไมใหมสสก ใหเปราะ และใหใชการไมไดด อปกเลส ๕ อยางเปนไฉน ?

[๔๖๘] ดกรภกษทงหลาย เหลกเปนอปกเลสของทอง ท�าทองไมใหออน ไมใหควร แกการงาน ไมใหมสสก ใหเปราะ และใหใชการไมไดด.

[๔๖๙] โลหะ เปนอปกเลสของทอง ท�าทองไมใหออน ฯลฯ.

[๔๗๐] ดบก เปนอปกเลสของทอง ท�าทองไมใหออน ฯลฯ.

[๔๗๑] ตะกว เปนอปกเลสของทอง ท�าทองไมใหออน ฯลฯ.

[๔๗๒] เงน เปนอปกเลสของทอง ท�าทองไมใหออน ไมใหควรแกการงาน ไมใหมสสก ใหเปราะ และใหใชการไมไดด.

294

[๔๗๓] อเม โข ภกขเว ปจ ชาตรปสส อปกกเลสา เยห อปกกเลเสห อปกกลฏ ชาตรป น เจว มท โหต น จ กมมนย น จ ปภสสร ปภงค จ น จ สมมา อเปต กมมาย ฯ

[๔๗๔] เอวเมว โข ภกขเว ปจเม จตตสส อปกกเลสา เยห อปกกเลเสห อปกกลฏ จตต น เจว มท โหต น จ กมมนย น จ ปภสสร ปภงค จ น จ สมมา สมาธยต อาสวาน ขยาย ฯ กตเม ปจ ฯ

[๔๗๕] กามจฉนโท ภกขเว จตตสส อปกกเลโส เยน อปกกเลเสน อปกกลฏ จตต น เจว มท โหต น จ กมมนย น จ ปภสสร ปภงค จ น จ สมมา สมาธยต อาสวาน ขยาย ฯ

[๔๗๖] พยาปาโท ภกขเว จตตสส อปกกเลโส เยน อปกกเลเสน อปกกลฏ จตต น เจว มท โหต น จ กมมนย น จ ปภสสร ปภงค จ น จ สมมา สมาธยต อาสวาน ขยาย ฯเปฯ

[๔๗๗] อเม โข ภกขเว ปจ จตตสส อปกกเลสา เยห อปกกเลเสห อปกกลฏ จตต น เจว มท โหต น จ กมมนย น จ ปภสสร ปภงค จ น จ สมมา สมาธยต อาสวาน ขยายาต ฯ

[๔๗๘] สตตเม ภกขเว โพชฌงคา อนาวรณา อนวรณา เจตโส อนปกกเลสา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ

[๔๗๙] สตสมโพชฌงโค ภกขเว อนาวรโณ อนวรโณ เจตโส อนปกกเลโส ภาวโต พหลกโต วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตต ฯเปฯ

295

[๔๗๓] ดกรภกษทงหลาย อปกเลสของทอง ๕ อยางนแล เปนเครองท�าทองไมใหออน ไมใหควรแกการงาน ไมใหมสสก ใหเปราะ และใหใชการไมไดด.

[๔๗๔] ดกรภกษทงหลาย ฉนนนกเหมอนกนแล อปกเลสของจต ๕ อยางน เปน เครองท�าจตไมใหนมนวล ไมใหควรแกการงาน ไมใหผดผอง ใหเสยไป และไมใหตงมน ดวยด เพอความสนอาสวะ อปกเลส ๕ อยางเปนไฉน ?

[๔๗๕] ดกรภกษทงหลาย กามฉนทะเปนอปกเลสของจต เปนเครองท�าจตไมให นมนวล ไมใหควรแกการงาน ไมใหผดผอง ใหเสยไป และไมใหตงมนดวยดเพอความ สนอาสวะ.

[๔๗๖] พยาบาทเปนอปกเลสของจต เปนเครองท�าจตไมใหนมนวล ไมใหควรแกการงาน ไมใหผดผอง ใหเสยไป และไมใหตงมนดวยด เพอความสนอาสวะ.

[1]

[๔๗๗] ดกรภกษทงหลาย อปกเลสของจต ๕ อยางนแล เปนเครองท�าจตไมใหนมนวล ไมใหควรแกการงาน ไมใหผดผอง ใหเสยไป และไมใหตงมนดวยด เพอความสนอาสวะ.

[๔๗๘] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลาน ไมเปนธรรมกน ไมเปนธรรมหาม ไมเปน อปกเลสของจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอกระท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต โพชฌงค ๗ เปนไฉน ?

[๔๗๙] ดกรภกษทงหลาย สตสมโพชฌงคไมเปนธรรมกน ไมเปนธรรมหาม ไมเปนอปกเลสของจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอกระท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต ฯลฯ.1 ในตนฉบบไมมคาวา ถนมทธะ อทธจจกกกจจะ วจกจฉา ทถกตองควรมคาวา ถนมทธะ อทธจจกกกจจะ วจกจฉา -ผรวบรวม

296

[๔๘๐] อเปกขาสมโพชฌงโค ภกขเว อนาวรโณ อนวรโณ เจตโส อนปกกเลโส ภาวโต พหลกโต วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตต ฯ

[๔๘๑] อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา อนาวรณา อนวรณา เจตโส อนปกกเลสา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตนตต ฯ

[๔๘๒] อโยนโส ภกขเว มนสกโรโต อนปปนโน เจว กามจฉนโท อปปชชต อปปนโน จ กามจฉนโท ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๘๓] อนปปนโน เจว พยาปาโท อปปชชต อปปนโน จ พยาปาโท ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๘๔] อนปปนนเจว ถนมทธ อปปชชต อปปนนจ ถนมทธ ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๘๕] อนปปนนเจว อทธจจกกกจจ อปปชชต อปปนนจ อทธจจกกกจจ ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

297

[๔๘๐] อเบกขาสมโพชฌงค ไมเปนธรรมกน ไมเปนธรรมหาม ฯลฯ ยอมเปนไปเพอกระท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต.

[๔๘๑] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล ไมเปนธรรมกน ไมเปนธรรมหาม ไมเปนอปกเลสของจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอกระท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต.

จบ สตรท ๓

อโยนโสสตร

มนสการโดยไมแยบคายนวรณ๕ยอมเกด

[๔๘๒] ดกรภกษทงหลาย เมอภกษมนสการโดยไมแยบคาย กามฉนทะทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดแลว ยอมเปนไปเพอความไพบลยยงขน ฯลฯ 1

[๔๘๓] พยาบาททยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยงขน.

[๔๘๔] ถนมทธะทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยงขน.

[๔๘๕] อทธจจกกกจจะทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดแลว ยอมเปนไปเพอ ความเจรญไพบลยยงขน.

1 ในตนฉบบเปนเครองหมาย ฯลฯ ทถกตองควรเปน . -ผรวบรวม

298

[๔๘๖] อนปปนนา เจว วจกจฉา อปปชชต อปปนนา จ วจกจฉา ภยโยภาวาย เวปลลาย สวตตต ฯ

[๔๘๗] โยนโส จ โข ภกขเว มนสกโรโต อนปปนโน เจว สตสมโพชฌงโค อปปชชต อปปนโน จ สตสมโพชฌงโค ภาวนาปารปร คจฉต ฯเปฯ

[๔๘๘] อนปปนโน เจว อเปกขาสมโพชฌงโค อปปชชต อปปนโน จ อเปกขา- สมโพชฌงโค ภาวนาปารปร คจฉตต ฯ

[๔๘๙] สตตเม ภกขเว โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา วฑฒยา อปรหานาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา ภาวตา พหลกตา วฑฒยา อปรหานาย สวตตนตต ฯ

299

[๔๘๖] วจกจฉาทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญไพบลยยงขน.

จบ สตรท ๔

โยนโสสตร

มนสการโดยแยบคายยอมเกดโพชฌงค

[๔๘๗] ดกรภกษทงหลาย กเมอภกษมนสการโดยแยบคาย สตสมโพชฌงคทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดแลว ยอมถงความเจรญบรบรณ ฯลฯ.

[๔๘๘] อเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด ยอมเกดขน และทเกดแลว ยอมถงความเจรญบรบรณ.

จบ สตรท ๕

วฑฒสตร

โพชฌงคเปนไปเพอความเจรญ

[๔๘๙] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ น อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญ เพอความไมเสอม โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค โพชฌงค ๗ นแล อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความเจรญ เพอความไมเสอม.

จบ สตรท ๖

300

[๔๙๐] ปจเม ภกขเว อาวรณา นวรณา เจตโส อปกกเลสา ปาย ทพพลกรณา ฯ กตเม ปจ ฯ กามจฉนโท ภกขเว อาวรโณ นวรโณ เจตโส อปกกเลโส ปาย ทพพลกรโณ ฯ พยาปาโท ภกขเว อาวรโณ นวรโณ เจตโส อปกกเลโส ปาย ทพพลกรโณ ฯ ถนมทธ ภกขเว อาวรณ นวรณ เจตโส อปกกเลส ปาย ทพพลกรณ ฯ อทธจจกกกจจ ภกขเว อาวรณ นวรณ เจตโส อปกกเลส ปาย ทพพลกรณ ฯ วจกจฉา ภกขเว อาวรณา นวรณา เจตโส อปกกเลสา ปาย ทพพลกรณา ฯ อเม โข ภกขเว ปจ อาวรณา นวรณา เจตโส อปกกเลสา ปาย ทพพลกรณาต 1 ฯ

[๔๙๑] สตตเม ภกขเว โพชฌงคา อนาวรณา อนวรณา เจตโส อนปกกเลสา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ สต- สมโพชฌงโค ภกขเว อนาวรโณ อนวรโณ เจตโส อนปกกเลโส ภาวโต พหลกโต วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ภกขเว อนาวรโณ อนวรโณ เจตโส อนปกกเลโส ภาวโต พหลกโต วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตต ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา อนาวรณา อนวรณา เจตโส อน- ปกกเลสา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตนตต ฯ

[๔๙๒] ยสม ภกขเว สมเย อรยสาวโก อฏกตวา 2 มนสกตวา สพพเจตโส 3 สมนนาหรตวา โอหตโสโต ธมม สณาต ปจสส 4 นวรณา ตสม สมเย น โหนต สตต โพชฌงคา ตสม สมเย ภาวนาปารปร คจฉนต ฯ

1 ม. ย อตสทโท นตถ ฯ

2 ม. ย. อฏกตวา ฯ เอวมปร ฯ

3 ม. สพพ ... ฯ เอวมปร ฯ

4 ส. ม. ย. อมสส ปจ ฯ เอวมปร ฯ

301

อาวรณานวรณสตร

นวรณ๕เปนอปกเลสของจต

[๔๙๐] ดกรภกษทงหลาย ธรรมเปนเครองกน เปนเครองหาม เปนอปกเลสของจต ท�าปญญาใหทราม ๕ อยางน ๕ อยางเปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย กามฉนทะเปน ธรรมเครองกน เปนธรรมเครองหาม เปนอปกเลสของจต ท�าปญญาใหทราม พยาบาท ... ถนมทธะ ... อทธจจกกกจจะ ... วจกจฉา เปนธรรมเครองกน เปนธรรมเครองหาม เปนอปกเลสของจต ท�าปญญาใหทราม ดกรภกษทงหลาย ธรรม ๕ อยางนแล เปนเครองกน เปนเครองหาม เปนอปกเลสของจต ท�าปญญาใหทราม.

[๔๙๑] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลาน ไมเปนเครองกน ไมเปนเครองหาม ไมเปนอปกเลสของจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอ กระท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ไมเปนเครองกน ไมเปนเครองหาม ไมเปนอปกเลสของจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอกระท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต ฯลฯ อเบกขา-สมโพชฌงค ไมเปนเครองกน ไมเปนเครองหาม ไมเปนอปกเลสของจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอกระท�าใหแจงซงผล คอวชชาและวมต ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ นแล 1 ไมเปนเครองกน ไมเปนเครองหาม ไมเปน อปกเลสของจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอกระท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต.

[๔๙๒] ดกรภกษทงหลาย สมยใด อรยสาวกตงใจ ใสใจ รวมเขาไวดวยใจทงหมด เงยโสตลงฟงธรรม สมยนน นวรณ ๕ ยอมไมมแกเธอ [2] โพชฌงค ๗ ยอมถงความเจรญบรบรณ.

จบ สตรท ๗

1 ในตนฉบบเปนคาวา นแล ทถกตองควรเปน เหลานแล -ผรวบรวม

2 ในตนฉบบตกคาวา สมยนน -ผรวบรวม

302

[๔๙๓] กตมสส 1 ปจ นวรณา ตสม สมเย น โหนต ฯ กามจฉนทนวรณ ตสม สมเย น โหต พยาปาทนวรณ ตสม สมเย น โหต ถนมทธนวรณ ตสม สมเย น โหต อทธจจกกกจจนวรณ ตสม สมเย น โหต วจกจฉานวรณ ตสม สมเย น โหต ฯ ปจสส นวรณา ตสม สมเย น โหนต ฯ

[๔๙๔] กตเม สตต โพชฌงคา ตสม สมเย ภาวนาปารปร คจฉนต ฯ สต- สมโพชฌงโค ตสม สมเย ภาวนาปารปร คจฉต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ตสม สมเย ภาวนาปารปร คจฉต ฯ อเม สตต โพชฌงคา ตสม สมเย ภาวนา- ปารปร คจฉนต ฯ

[๔๙๕] ยสม ภกขเว สมเย อรยสาวโก อฏกตวา มนสกตวา สพพเจตโส สมนนาหรตวา โอหตโสโต ธมม สณาต ปจสส นวรณา ตสม สมเย น โหนต อเม สตต โพชฌงคา ตสม สมเย ภาวนาปารปร คจฉนตต ฯ

[๔๙๖] สนต ภกขเว มหารกขา อนพชา มหากายา รกขาน อชฌารหา 2 เยห รกขา อชฌารฬหา โอภคควภคคา วปปตตา เสนต ฯ

1 ม. ย. กตเม ฯ

2 ย. อชฌารหา ฯ เอวมปร ฯ

303

นวรณาวรณสตร

นวรณ๕โพชฌงค๗

[๔๙๓] ในสมยนน นวรณ ๕ เปนไฉน ? ยอมไมมแกเธอ คอกามฉนทนวรณ ยอมไมม พยาบาทนวรณ ... ถนมทธนวรณ ... อทธจจกกกจจนวรณ ... วจกจฉานวรณ ยอมไมม ในสมยนน นวรณ ๕ ยอมไมมแกเธอ.

[๔๙๔] ในสมยนน โพชฌงค ๗ เปนไฉน ยอมถงความเจรญบรบรณ ? คอ สต- สมโพชฌงค ยอมถงความเจรญบรบรณ ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ยอมถงความเจรญ บรบรณ โพชฌงค ๗ เหลาน ยอมถงความเจรญบรบรณ.

[๔๙๕] ดกรภกษทงหลาย สมยใด อรยสาวกตงใจ ใสใจ รวมเขาไวดวยใจทงหมด เงยโสตลงฟงธรรม สมยนน นวรณ ๕ ยอมไมมแกเธอ [1] โพชฌงค ๗ เหลาน ยอมถงความเจรญบรบรณ.

จบ สตรท ๘

รกขสตร

ธรรมเปนเครองกน๕อยาง

[๔๙๖] ดกรภกษทงหลาย ตนไมใหญ มพชนอย มล�าตนใหญ งอกคลมไมตน 2 ทงหลาย เปนเครองท�าตนไมทมนงอกคลมแลว ใหลมหกกระจดกระจายวบตไป.

1 ในตนฉบบตกคาวา สมยนน -ผรวบรวม

2 ในตนฉบบคาวา ไมตน ทถกตองควรเปน ตนไม -ผรวบรวม

304

[๔๙๗] กตเม จ เต ภกขเว มหารกขา อนพชา มหากายา รกขาน อชฌารหา เยห รกขา อชฌารฬหา โอภคควภคคา วปปตตา เสนต ฯ เสยยถท ฯ อสสตโถ นโครโธ มลกข 1 อทมพโร กจฉโก กปตถโน 2 ฯ อเม โข เต ภกขเว มหารกขา อนพชา มหากายา รกขาน อชฌารหา เยห รกขา อชฌารฬหา โอภคควภคคา วปปตตา เสนต ฯ

[๔๙๘] เอวเมว โข ภกขเว อเธกจโจ กลปตโต ยาทสเก กาเม โอหาย อคารสมา อนคารย ปพพชโต โหต โส ตาทสเกห กาเมห ตโต วา ปาปฏตเรห โอภคค-วภคโค วปปตโต เสต ฯ

[๔๙๙] ปจเม ภกขเว อาวรณา นวรณา เจตโส อชฌารหา ปาย ทพพลกรณา ฯ กตเม ปจ ฯ กามจฉนโท ภกขเว อาวรโณ นวรโณ เจตโส อชฌารโห ปาย ทพพลกรโณ ฯ พยาปาโท ภกขเว อาวรโณ นวรโณ เจตโส อชฌารโห ปาย ทพพลกรโณ ฯ ถนมทธ ภกขเว อาวรณ นวรณ เจตโส อชฌารห ปาย ทพพลกรณ ฯ อทธจจกกกจจ ภกขเว อาวรณ นวรณ เจตโส อชฌารห ปาย ทพพลกรณ ฯ วจกจฉา ภกขเว อาวรณา นวรณา เจตโส อชฌารหา ปาย ทพพลกรณา ฯ อเม โข ภกขเว ปจ อาวรณา นวรณา เจตโส อชฌารหา ปาย ทพพลกรณา ฯ

[๕๐๐] สตตเม ภกขเว โพชฌงคา อนาวรณา อนวรณา เจตโส อนชฌารหา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ภกขเว อนาวรโณ อนวรโณ เจตโส อนชฌารโห ภาวโต พหลกโต วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตต ฯเปฯ อเปกขา ฯเปฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา อนาวรณา อนวรณา เจตโส อนชฌารหา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตนตต ฯ

1 ม. ย. ปลกโข ฯ

2 ย. กปตถโก ฯ

305

[๔๙๗] กตนไมใหญเหลานน ทมพชนอย มล�าตนใหญ ปกคลมตนไมทงหลาย เปนเครองท�าตนไมทมนงอกคลมแลว ใหลมหกกระจดกระจายวบตไปเปนไฉน ? คอ ตนโพธใบ ตนไทร ตนมลกข ตนมะเดอ ตนกจฉกะ ตนมะสง ดกรภกษทงหลาย ตนไมใหญเหลานแล ทมพชนอย มล�าตนใหญ งอกคลมตนไมทงหลาย เปนเครองท�าตนไมทมนงอกคลมแลว ใหลมหกกระจดกระจายวบตไป.

[๔๙๘] ดกรภกษทงหลาย ฉนนนกเหมอนกน กลบตรบางคนในโลกน ละกาม เชนใดแลว ออกบวชเปนบรรพชต กลบตรนน ยอมเปนผเสยหายวบตไป ดวยกามเชนนน หรอทเลวกวานน.

[๔๙๙] ดกรภกษทงหลาย ธรรมอนเปนเครองกน เปนเครองหาม ๕ อยาง ทครอบง�าจต ท�าปญญาใหทราม ๕ อยางเปนไฉน ? คอ กามฉนทะ เปนธรรมเครองกน เปนธรรมเครองหาม ครอบง�าจต ท�าปญญาใหทราม พยาบาท ... ถนมทธะ ... อทธจจ- กกกจจะ ... วจกจฉา เปนธรรมเครองกน เปนธรรมเครองหาม ครอบง�าจต ท�าปญญาใหทราม ดกรภกษทงหลาย ธรรมเปนเครองกน เปนเครองหาม ครอบง�าจต ท�าปญญาใหทราม ๕ อยางเหลานแล.

[๕๐๐] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลาน ไมเปนธรรมกน ไมเปนธรรมหาม ไมครอบง�าจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอท�าใหแจงซงผล คอวชชาและวมต โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ไมเปนธรรมกน ไมเปนธรรมหาม ไมครอบง�าจต อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ไมเปนธรรมกน ... ยอมเปนไปเพอท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล ไมเปนธรรมกน ไมเปนธรรมหาม ไมครอบง�าจต อนบคคลเจรญแลว กระท�า ใหมากแลว ยอมเปนไปเพอท�าใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต.

จบ สตรท ๙

306

[๕๐๑] ปจเม ภกขเว นวรณา อนธกรณา อจกขกรณา อาณกรณา ปา- นโรธยา 1 วฆาตปกขยา อนพพานสวตตนกา ฯ กตเม ปจ ฯ กามจฉนทนวรณ ภกขเว อนธกรณ อจกขกรณ อาณกรณ ปานโรธย 2 วฆาตปกขย อนพพานสวตตนก ฯ พยาปาทนวรณ ภกขเว อนธกรณ ฯเปฯ ถนมทธนวรณ ภกขเว อนธกรณ ฯ อทธจจกกกจจนวรณ ภกขเว อนธกรณ ฯ วจกจฉานวรณ ภกขเว อนธกรณ อจกขกรณ อาณกรณ ปานโรธย วฆาตปกขย อนพพานสวตตนก ฯ อเม [3] ภกขเว ปจ นวรณา อนธกรณา อจกขกรณา อาณกรณา ปานโรธยา วฆาตปกขยา อนพพานสวตตนกา ฯ

[๕๐๒] สตตเม ภกขเว โพชฌงคา จกขกรณา าณกรณา ปาวฑฒยา อวฆาต-ปกขยา นพพานสวตตนกา ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ภกขเว จกขกรโณ าณกรโณ ปาวฑฒโย อวฆาตปกขโย นพพานสวตตนโก ฯเปฯ อเปกขา-สมโพชฌงโค ภกขเว จกขกรโณ าณกรโณ ปาวฑฒโย อวฆาตปกขโย นพพานสวตตนโก ฯ อเม โข ภกขเว สตต โพชฌงคา จกขกรณา าณกรณา ปาวฑฒยา อวฆาตปกขยา นพพานสวตตนกาต ฯ

นวรณวคโค จตตโถ ฯ

1 ย. .. นโรธกา ฯ

2 ย. ... .ธก ฯ

3 ม. ย. โข ฯ

307

นวรณสตร

นวรณท�าใหมด

[๕๐๑] ดกรภกษทงหลาย นวรณ ๕ เหลาน กระท�าใหมด กระท�าไมใหมจกษ กระท�า ไมใหมญาณ เปนทตงแหงความดบปญญา เปนไปในฝกฝายแหงความคบแคน ไมเปนไป เพอนพพาน นวรณ ๕ เปนไฉน ? คอ กามฉนทนวรณ กระท�าใหมด กระท�าไมใหมจกษ กระท�าไมใหมญาณ เปนทตงแหงความดบปญญา เปนไปในฝกฝายแหงความคบแคน ไมเปนไปเพอนพพาน พยาบาทนวรณ ... ถนมทธนวรณ ... อทธจจ- กกกจจนวรณ ... วจกจฉานวรณ กระท�าใหมด กระท�าไมใหมจกษ กระท�าไมให มญาณ เปนทตงแหงความดบปญญา เปนไปในฝกฝายแหงความคบแคน ไมเปนไปเพอนพพาน ดกรภกษทงหลาย นวรณ ๕ เหลานแล กระท�าใหมด กระท�าไมให มจกษ กระท�าไมใหมญาณ เปนทตงแหงความดบปญญา เปนไปในฝกฝายแหง ความคบแคน ไมเปนไปเพอนพพาน.

[๕๐๒] ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลาน กระท�าใหมจกษ กระท�าใหมญาณ เปนทตงแหงความเจรญปญญา ไมเปนไปในฝกฝายแหงความคบแคน เปนไป เพอนพพาน โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค กระท�าใหมจกษ กระท�าใหมญาณ เปนทตงแหงความเจรญปญญา ไมเปนไปในฝกฝายแหงความคบแคน เปนไปเพอนพพาน ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค กระท�าใหมจกษ กระท�าใหมญาณ เปนทตงแหงความเจรญปญญา ไมเปนไปในฝกฝายแหงความคบแคน เปนไปเพอนพพาน ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล กระท�าใหมจกษ กระท�าให มญาณ เปนทตงแหงความเจรญปญญา ไมเปนไปในฝกฝายแหงความคบแคน เปนไปเพอนพพาน.

จบ สตรท ๑๐

จบ นวรณวรรคท ๔

308

ตสสททาน

เทว กสลา กเลโส 1 จ เทว โยนโส จ วฑฒ จ อนาวรณา 2 อปรหาน นวรณาวรณา รกข นวรเณน จ เต ทสาต ฯ

1 ม. ย. กเลสา ฯ

2 ม. อาวรณา นวรณา รกข ฯ ย. อาวรโณ อปรหาน นวรณจ เต ทสาต นวรณวรณรกข ฯ

309

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. กสลสตรท ๑ ๒. กสลสตรท ๒ ๓. อปกเลสสตร ๔. อโยนโสสตร ๕. โยนโสสตร ๖. วฑฒสตร ๗. อาวรณาวนรณสตร ๘. นวรณาวรณสตร ๙. รกขสตร ๑๐. นวรณสตร.

310

จกกวตตวคโค ปจโม

[๕๐๓] สาวตถนทาน ฯ เย ห เกจ ภกขเว อตตมทธาน สมณา วา พราหมณา วา ตสโส วธา ปชหส สพเพ เต สตตนน โพชฌงคาน ภาวตตตา พหลกตตตา ฯ เย ห เกจ ภกขเว อนาคตมทธาน สมณา วา พราหมณา วา ตสโส วธา ปชหสสนต สพเพ เต สตตนน โพชฌงคาน ภาวตตตา พหลกตตตา ฯ เย ห เกจ ภกขเว เอตรห สมณา วา พราหมณา วา ตสโส วธา ปชหนต สพเพ เต สตตนน โพชฌงคาน ภาวตตตา พหลกตตตา ฯ

[๕๐๔] กตเมส สตตนน โพชฌงคาน ฯ สตสมโพชฌงคสส ฯเปฯ อเปกขา- สมโพชฌงคสส เย ห เกจ ภกขเว อตตมทธาน สมณา วา พราหมณา วา ตสโส วธา ปชหส ฯเปฯ ปชหสสนต ฯเปฯ ปชหนต สพเพ เต อเมสเยว สตตนน โพชฌงคาน ภาวตตตา พหลกตตตาต ฯ

[๕๐๕] รโ ภกขเว จกกวตตสส ปาตภาวา สตตนน รตนาน ปาตภาโว โหต ฯ กตเมส สตตนน ฯ จกกรตนสส ปาตภาโว โหต หตถรตนสส ปาตภาโว โหต อสสรตนสส ปาตภาโว โหต มณรตนสส ปาตภาโว โหต อตถรตนสส ปาตภาโว โหต คหปตรตนสส ปาตภาโว โหต ปรณายกรตนสส

311

จกกวตตวรรคท ๕

วธาสตร

ละมานะ๓เพราะโพชฌงค

[๕๐๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย กสมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลาหนงในอดตกาล ละมานะ ๓ อยางไดแลว สมณะหรอพราหมณเหลานนทงหมด ละไดแลวกเพราะโพชฌงค ๗ อนตนเจรญแลว กระท�าใหมากแลว สมณะหรอพราหมณเหลาใด เหลาหนงในอนาคตกาล จกละมานะ ๓ อยางได สมณะหรอพราหมณเหลานนทงหมด จกละได กเพราะโพชฌงค ๗ อนตนเจรญแลว กระท�าใหมากแลว สมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลาหนงในปจจบน ละมานะ ๓ อยางได สมณะหรอพราหมณเหลานนทงหมด ละไดกเพราะโพชฌงค ๗ อนตนเจรญแลว กระท�าใหมากแลว.

[๕๐๔] โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย กสมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ในอดตกาล ละมานะ ๓ อยางไดแลว ... สมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ในอนาคตกาล จกละมานะ ๓ อยางได ... สมณะหรอพราหมณเหลาใดเหลาหนง ในปจจบน ละมานะ ๓ อยางได สมณะหรอพราหมณเหลานนทงหมด ละไดกเพราะโพชฌงค ๗ อนตนเจรญแลว กระท�าใหมากแลว.

จบ สตรท ๑

จกกวตตสตร

รตนะ๗อยาง

[๕๐๕] ดกรภกษทงหลาย เพราะพระเจาจกรพรรดปรากฏ รตนะ ๗ อยางจงปรากฏ รตนะ ๗ อยางเปนไฉน ? คอ จกรแกว ๑ ชางแกว ๑ มาแกว ๑ 1 แกวมณ ๑

1 ในตนฉบบไมพบคาวา มาแกว -ผรวบรวม

312

ปาตภาโว โหต ฯ รโ ภกขเว จกกวตตสส ปาตภาวา อเมส สตตนน รตนาน ปาตภาโว โหต ฯ

[๕๐๖] ตถาคตสส ภกขเว ปาตภาวา อรหโต สมมาสมพทธสส สตตนน โพชฌงครตนาน ปาตภาโว โหต ฯ กตเมส สตตนน โพชฌงครตนาน 1 ฯ สตสมโพชฌงครตนสส ปาตภาโว โหต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงครตนสส ปาตภาโว โหต ฯ ตถาคตสส ภกขเว ปาตภาวา อรหโต สมมาสมพทธสส อเมส สตตนน โพชฌงครตนาน ปาตภาโว โหตต ฯ

[๕๐๗] มารเสนปปมททน โว ภกขเว มคค เทสสสาม ต สณาถ ฯ กตโม จ ภกขเว มารเสนปปมททโน มคโค ฯ ยทท สตต โพชฌงคา ฯ กตเม สตต ฯ สตสมโพชฌงโค ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค ฯ อย ภกขเว มารเสนปปมททโน มคโคต ฯ

[๕๐๘] สาวตถ ฯ อถ โข อตโร ภกข เยน ภควา เตนปสงกม ฯเปฯ เอกมนต นสนโน โข โส ภกข ภควนต เอตทโวจ ทปปโ เอฬมโค ทปปโ เอฬมโคต ภนเต วจจต กตตาวตา น โข ภนเต ทปปโ เอฬมโคต วจจตต ฯ

1 ม. ย. อย ปาโ นตถ ฯ

313

นางแกว ๑ คหบดแกว ๑ ปรณายกแกว ๑ ดกรภกษทงหลาย เพราะพระเจาจกรพรรดปรากฏ รตนะ ๗ อยางเหลานจงปรากฏ.

[๕๐๖] ดกรภกษทงหลาย เพราะพระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจาปรากฏ รตนะ คอ โพชฌงค ๗ จงปรากฏ รตนะ คอ โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? ไดแกรตนะ คอ สต-สมโพชฌงค ฯลฯ รตนะ คอ อเบกขาสมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย เพราะ พระตถาคตอรหนตสมมาสมพทธเจาปรากฏ รตนะ คอ โพชฌงค ๗ เหลานจงปรากฏ.

จบ สตรท ๒

มารสตร

โพชฌงคเปนมรรคาเครองย�ายมาร

[๕๐๗] ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงมรรคาเปนเครองย�ายมารและเสนามารแกเธอ ทงหลาย เธอทงหลายจงตงใจฟงมรรคานน กมรรคาทเปนเครองย�ายมารและเสนามารเปนไฉน ? คอโพชฌงค ๗ โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย นเปนมรรคาเครองย�ายมารและเสนามาร.

จบ สตรท ๓

ทปปญญสตร

เหตทเรยกวาคนโงคนใบ

[๕๐๘] สาวตถนทาน. ครงนนแล ภกษรปหนง เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ฯลฯ ครนแลวไดทลถามพระผม-

พระภาควา ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา คนโง คนใบ คนโง คนใบ ดงน ดวยเหตเพยงเทาไรหนอ จงจะเรยกวา

คนโง คนใบ ?

314

[๕๐๙] สตตนน โข ภกข โพชฌงคาน อภาวตตตา อพหลกตตตา ทปปโ เอฬมโคต วจจต ฯ กตเมส สตตนน ฯ สตสมโพชฌงคสส ฯเปฯ อเปกขา- สมโพชฌงคสส ฯ อเมส โข ภกข สตตนน โพชฌงคาน อภาวตตตา อพหลกตตตา ทปปโ เอฬมโคต วจจตต ฯ

[๕๑๐] สาวตถ ฯ ปวา อเนฬมโค ปวา อเนฬมโคต ภนเต วจจต กตตาวตา น โข ภนเต ปวา อเนฬมโคต วจจตต ฯ

[๕๑๑] สตตนน โข ภกข โพชฌงคาน ภาวตตตา พหลกตตตา ปวา อเนฬมโคต วจจต ฯ กตเมส สตตนน ฯ สตสมโพชฌงคสส ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงคสส ฯ อเมส โข ภกข สตตนน โพชฌงคาน ภาวตตตา พหลกตตตา ปวา อเนฬมโคต วจจตต ฯ

[๕๑๒] สาวตถนทาน ฯ ทฬทโท ทฬทโทต ภนเต วจจต กตตาวตา น โข ภนเต ทฬทโทต วจจตต ฯ

315

[๕๐๙] พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรภกษ ทเรยกวา คนโง คนใบ กเพราะโพชฌงค ๗ อนตนไมเจรญแลว ไมกระท�าใหมากแลว ไมกระท�าใหมากแลว 1 โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ดกรภกษ ทเรยกวา คนโง คนใบ กเพราะโพชฌงค ๗ เหลานแล อนตนไมเจรญแลว ไมกระท�าใหมากแลว.

จบ สตรท ๔

ปญญวาสตร

ดวยเหตเพยงเทาไรจงเรยกวาคนมปญญา

[๕๑๐] สาวตถนทาน. ภ. ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา คนมปญญา ไมใชคนใบ คนมปญญา ไมใชคนใบ ดงน

ดวยเหตเพยงเทาไรหนอ จงจะเรยกวา คนมปญญา ไมใชคนใบ ?

[๕๑๑] พ. ดกรภกษ ทเรยกวา คนมปญญา ไมใชคนใบ กเพราะโพชฌงค ๗ อนตน เจรญแลว กระท�าใหมากแลว โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขาสมโพชฌงค ดกรภกษ ทเรยกวา คนมปญญา ไมใชคนใบ กเพราะโพชฌงค ๗ เหลานแล อนตนเจรญแลว กระท�าใหมากแลว.

จบ สตรท ๕

ทฬททสตร

ดวยเหตเพยงเทาไรจงเรยกวาคนจน

[๕๑๒] สาวตถนทาน. ภ. ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา คนจน คนจน ดงน ดวยเหตเพยงเทาไรหนอ จงเรยกวา

คนจน ?

1 ในตนฉบบประโยค ไมกระทาใหมากแลว เกนมา ๑ ประโยค -ผรวบรวม

316

[๕๑๓] สตตนน โข ภกข โพชฌงคาน อภาวตตตา อพหลกตตตา ทฬทโทต วจจต ฯ กตเมส สตตนน ฯ สตสมโพชฌงคสส ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงคสส ฯ อเมส โข ภกข สตตนน โพชฌงคาน อภาวตตตา อพหลกตตตา ทฬทโทต วจจตต ฯ

[๕๑๔] สาวตถนทาน ฯ อทฬทโท อทฬทโทต ภนเต วจจต กตตาวตา น โข ภนเต อทฬทโทต วจจตต ฯ

[๕๑๕] สตตนน โข ภกข โพชฌงคาน ภาวตตตา พหลกตตตา อทฬทโทต วจจต ฯ กตเมส สตตนน ฯ สตสมโพชฌงคสส ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงคสส ฯ อเมส โข ภกข สตตนน โพชฌงคาน ภาวตตตา พหลกตตตา อทฬทโทต วจจตต ฯ

[๕๑๖] สาวตถนทาน ฯ อาทจจสส ภกขเว อทยโต เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท อรณคค ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกขโน สตตนน โพชฌงคาน อปปาทาย เอต ปพพงคม เอต ปพพนมตต ยทท กลยาณมตตตา ฯ กลยาณมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข สตต โพชฌงเค ภาเวสสต สตต โพชฌงเค พหลกรสสต ฯ

317

[๕๑๓] พ. ดกรภกษ ทเรยกวา คนจน กเพราะโพชฌงค ๗ อนตนไมเจรญแลว ไมกระท�าใหมากแลว โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขา- สมโพชฌงค ดกรภกษทงหลาย ทเรยกวา คนจน กเพราะโพชฌงค ๗ เหลานแล อนตนไมเจรญแลว ไมกระท�าใหมากแลว.

จบ สตรท ๖

อทฬททสตร

ดวยเหตเพยงเทาไรจงเรยกวาคนไมจน

[๕๑๔] สาวตถนทาน. ภ. ขาแตพระองคผเจรญ ทเรยกวา คนไมจน คนไมจน ดงน ดวยเหตเพยงเทาไรหนอ จงเรยกวา

คนไมจน ?

[๕๑๕] พ. ดกรภกษ ทเรยกวา คนไมจน กเพราะโพชฌงค ๗ อนตนเจรญแลว กระท�าใหมากแลว โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอ สตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขา- สมโพชฌงค ดกรภกษ ทเรยกวา คนไมจน กเพราะโพชฌงค ๗ เหลานแล อนตนเจรญแลว กระท�าใหมากแลว.

จบ สตรท ๗

อาทจจสตร

ความเปนผมมตรดเปนเบองตนแหงโพชฌงค

[๕๑๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เมอพระอาทตยจะขน สงทเปนนมตมากอน คอ แสงเงนแสงทอง ฉนใด สงทเปนเบองตน เปนนมตมากอน เพอความบงเกดแหงโพชฌงค ๗ แกภกษ คอ ความเปนผมมตรด ฉนนนกเหมอนกน ดกรภกษ ทงหลาย อนภกษผมมตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญโพชฌงค ๗ จกกระท�าใหมาก ซงโพชฌงค ๗.

318

[๕๑๗] กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณมตโต สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรตต ฯ

[๕๑๘] อชฌตตก ภกขเว องคนต กรตวา นา เอกงคมป สมนปสสาม สตตนน โพชฌงคาน อปปาทาย ยถยท ภกขเว โยนโสมนสกาโร ฯ โยนโสมนสกา- รสมปนนสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข สตต โพชฌงเค ภาเวสสต สตต โพชฌงเค พหลกรสสต ฯ

[๕๑๙] กถจ ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข โยนโสมนสการสมปนโน สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรตต ฯ

319

[๕๑๗] ดกรภกษทงหลาย กภกษผมมตรด ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมาก ซงโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงคอนอาศย วเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงคอนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผมมตรด ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล.

จบ สตรท ๘

องคสตรท ๑

โยนโสมนสการเปนปจจยแหงโพชฌงค

[๕๑๘] ดกรภกษทงหลาย ท�าปจจยภายในใหเปนเหตแลว เรายงไมเลงเหนเหตอน แมอนหนงเพอความบงเกดแหงโพชฌงค ๗ เหมอนกบโยนโสมนสการเลย ดกรภกษ ทงหลาย [1] โยนโสมนสการ พงหวงขอนไดวา จกเจรญโพชฌงค ๗ จกกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗.

[๕๑๙] ดกรภกษทงหลาย กภกษผถงพรอมดวยโยนโสมนสการ ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสต- สมโพชฌงคอนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผถงพรอมดวยโยนโสมนสการ ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล.

จบ สตรท ๙

1 .ในตนฉบบประโยค อนภกษผถงพรอมดวย หายไป -ผรวบรวม

320

[๕๒๐] พาหร ภกขเว องคนต กรตวา นา เอกงคมป สมนปสสาม สตตนน โพชฌงคาน อปปาทาย ยถยท ภกขเว กลยาณมตตตา ฯ กลยาณมตตสเสต ภกขเว ภกขโน ปาฏกงข สตต โพชฌงเค ภาเวสสต สตต โพชฌงเค พหลกรสสต ฯ

[๕๒๑] กถจ ภกขเว ภกข กลยาณมตโต สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค- ปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข กลยาณมตโต สตต โพชฌงเค ภาเวต สตต โพชฌงเค พหลกโรตต ฯ

จกกวตตวคโค ปจโม ฯ

ตสสททาน

วธา จกกวตต มาโร จ ทปปโ ปเวน จ ทฬทโท อทฬทโท จ อาทจโจ องเคน เต ทสาต ฯ

321

องคสตรท ๒

ความเปนผมมตรดเปนปจจยแหงโพชฌงค

[๕๒๐] ดกรภกษทงหลาย ท�าปจจยภายนอกใหเปนเหตแลว เรายงไมเลงเหนเหตอน แมอนหนง เพอความบงเกดขนแหงโพชฌงค ๗ เหมอนความเปนผมมตรดเลย ดกรภกษทงหลาย อนภกษผมมตรด พงหวงขอนไดวา จกเจรญโพชฌงค ๗ จกกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗.

[๕๒๑] ดกรภกษทงหลาย กภกษผมมตรด ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไรเลา ? ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผมมตรด ยอมเจรญโพชฌงค ๗ ยอมกระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล.

จบ สตรท ๑๐

จบ จกกวตตวรรคท ๕

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. วธาสตร ๒. จกกวตตสตร ๓. มารสตร ๔. ทปปญญสตร ๕. ปญญวาสตร ๖. ทฬททสตร ๗. อทฬททสตร ๘. อาทจจสตร ๙. องคสตรท ๑ ๑๐. องคสตรท ๒.

322

โพชฌงคฉฏก ฉฏ

[๕๒๒] สาวตถนทาน ฯ ปจนนจ โว 1 ภกขเว นวรณาน สตตนนจ โพชฌง-คาน อาหารจ อนาหารจ เทเสสสาม ต สณาถ ฯ

[๕๒๓] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา กามจฉนทสส อปปาทาย อปปนนสส วา กามจฉนทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว สภนมตต ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา กามจฉนทสส อปปาทาย อปปนนสส วา กามจฉนทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๕๒๔] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา พยาปาทสส อปปาทาย อปปนนสส วา พยาปาทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว ปฏฆนมตต ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา พยาปาทสส อปปาทาย อปปนนสส วา พยาปาทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๕๒๕] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา ถนมทธสส อปปาทาย อปปนนสส วา ถนมทธสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว อรต ตนท วชมภกา 2 ภตตสมมโท เจตโส จ ลนตต ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา ถนมทธสส อปปาทาย อปปนนสส วา ถนมทธสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๕๒๖] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส อปปาทาย อปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว เจตโส อวปสโม ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา อทธจจ- กกกจจสส อปปาทาย อปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

1 ม. ย. อย ปาโ นตถ ฯ

2 ม. ย. วชมภตา ฯ

323

หมวด ๖ แหงโพชฌงคท ๖

อาหารสตร

อาหารของนวรณ

[๕๒๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย เราจกแสดงอาหารและสงทมใชอาหาร ของนวรณ ๕ และโพชฌงค ๗ แกเธอทงหลาย เธอทงหลายจงตงใจฟงเรองนน.

[๕๒๓] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหกามฉนทะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ศภนมตมอย การกระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในศภนมตนน นเปนอาหารใหกามฉนทะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

[๕๒๔] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหพยาบาททยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ปฏฆนมตมอย การกระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในปฏฆนมตนน นเปนอาหารใหพยาบาททยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

[๕๒๕] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหถนมทธะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ความไมยนด ความเกยจคราน ความบดขเกยจ ความเมาอาหาร ความทใจหดหมอย การกระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในสงเหลานน นเปนอาหารใหถนมทธะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

[๕๒๖] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหอทธจจกกกจจะ ทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ความไมสงบใจ มอย การกระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในความไมสงบใจนน นเปนอาหารใหอทธจจ- กกกจจะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

324

[๕๒๗] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนาย วา วจกจฉาย อปปาทาย อปปนนาย วา วจกจฉาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว วจกจฉฏานยา 1 ธมมา ตตถ อโยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนาย วา วจกจฉาย อปปาทาย อปปนนาย วา วจกจฉาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๕๒๘] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว สตสมโพชฌง- คฏานยา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๒๙] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว กสลากสลา ธมมา สาวชชานวชชา ธมมา หนปปณตา ธมมา กณหสกก- สปปฏภาคา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๓๐] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว อารภธาต นกกมธาต ปรกกมธาต ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๓๑] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว ปต-

1 ม. วจกจฉาฏานยา ฯ

325

[๕๒๗] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหวจกจฉาทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลาย อนเปนทตงแหงวจกจฉามอย การกระท�าใหมากซงอโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหวจกจฉาทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

อาหารของโพชฌงค

[๕๒๘] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหสตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตงแหงสต- สมโพชฌงคมอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหสตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๒๙] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหธมมวจยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายทเปนกศลและอกศล ทมโทษและไมมโทษ ทเลวและประณต ทเปนสวนขางด�าและขางขาว มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหธมมวจย- สมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๓๐] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหวรยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ความรเรม ความพยายาม ความบากบน มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในสงเหลานน นเปนอาหารใหวรยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๓๑] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหปตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตงแหงปต-

326

สมโพชฌงคฏานยา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนป-ปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๓๒] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส อปปา- ทาย อปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว กายปปสสทธ จตตปปสสทธ ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปสสทธ- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๓๓] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว สมาธนมตต อพยคคนมตต ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สมาธ- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๓๔] โก จ ภกขเว อาหาโร อนปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส อปปา-ทาย อปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว อเปกขาสมโพชฌงคฏานยา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมาหาโร อนปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา อเปกขา- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๓๕] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา กามจฉนทสส อปปาทาย อปปนนสส วา กามจฉนทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว อสภนมตต ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา กามจฉนทสส อปปาทาย อปปนนสส วา กามจฉนทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

327

สมโพชฌงค มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหปตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขนหรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๓๒] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหปสสทธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ความสงบกาย ความสงบจต มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในความสงบน นเปนอาหาร ใหปสสทธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลวใหเจรญบรบรณ.

[๕๓๓] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหสมาธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย สมาธนมต อพยคคนมต (นมตร 1 แหงจตอนมอารมณไมฟงซาน) มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในนมตนน นเปนอาหารใหสมาธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๓๔] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา เปนอาหารใหอเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตงแหงอเบกขา-สมโพชฌงค มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นเปนอาหารใหอเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

มใชอาหารของนวรณ

[๕๓๕] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหกามฉนทะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย อศภนมตมอย การกระท�า ใหมากซงโยนโสมนสการในอศภนมตนน นไมเปนอาหารใหกามฉนทะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

1 ในตนฉบบเปนคาวา นมตร ทถกตองควรเปน นมต -ผรวบรวม

328

[๕๓๖] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา พยาปาทสส อปปาทาย อปปนนสส วา พยาปาทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว เจโตวมตต ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา พยาปาทสส อปปาทาย อปปนนสส วา พยาปาทสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๕๓๗] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา ถนมทธสส อปปาทาย อปปนนสส วา ถนมทธสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว อารภธาต นกกมธาต ปรกกมธาต ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา ถนมทธสส อปปาทาย อปปนนสส วา ถนมทธสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๕๓๘] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส อปปาทาย อปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว เจตโส วปสโม ตตถ โยนโสมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา อทธจจ- กกกจจสส อปปาทาย อปปนนสส วา อทธจจกกกจจสส ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๕๓๙] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนาย วา วจกจฉาย อปปาทาย อปปนนาย วา วจกจฉาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ อตถ ภกขเว กสลากสลา ธมมา สาวชชานวชชา ธมมา หนปปณตา ธมมา กณหสกกสปปฏภาคา ธมมา ตตถ โยนโสมนสการ- พหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนาย วา วจกจฉาย อปปาทาย อปปนนาย วา วจกจฉาย ภยโยภาวาย เวปลลาย ฯ

[๕๔๐] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว สตสมโพชฌงคฏานยา ธมมา ตตถ อมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนป-ปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

329

[๕๓๖] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหพยาบาททยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย เจโตวมตมอย การกระท�า ใหมากซงโยนโสมนสการในเจโตวมตนน นไมเปนอาหารใหพยาบาททยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

[๕๓๗] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหถนมทธะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ความรเรม ความพยายาม ความบากบน มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในสงเหลานน นไมเปนอาหารใหถนมทธะ ทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดขนแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

[๕๓๘] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหอทธจจกกกจจะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ความสงบใจมอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในความสงบใจนน นไมเปนอาหารใหอทธจจ- กกกจจะทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

[๕๓๙] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหวจกจฉาทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายทเปนกศลและอกศล ทมโทษและไมมโทษ ทเลวและประณต ทเปนสวนขางด�าและขางขาว มอย การกระท�าใหมากซงโยนโสมนสการในธรรมเหลานน นไมเปนอาหารใหวจกจฉาทยง ไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญไพบลยยงขน.

มใชอาหารของโพชฌงค

[๕๔๐] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหสตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตงแหงสต- สมโพชฌงค มอย การไมกระท�าใหมากซงมนสการในธรรมเหลานน นไมเปนอาหารใหสตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

330

[๕๔๑] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส อปปา-ทาย อปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว กสลากสลา ธมมา สาวชชานวชชา ธมมา หนปปณตา ธมมา กณหสกกสปปฏ- ภาคา ธมมา ตตถ อมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา ธมมวจย- สมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ธมมวจยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๔๒] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว อารพภธาต นกกมธาต ปรกกมธาต ตตถ อมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา วรยสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา วรยสมโพชฌง-คสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๔๓] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว ปต- สมโพชฌงคฏานยา ธมมา ตตถ อมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๔๔] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว กายปปสสทธ จตตปปสสทธ ตตถ อมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา ปสสทธสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา ปสสทธ- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๔๕] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว

331

[๕๔๑] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหธมมวจยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายทเปนกศลและอกศล ทมโทษและไมมโทษ ทเลวและประณต ทเปนสวนขางด�าและขางขาว มอย การไมกระท�าใหมากซงมนสการในธรรมเหลานน นไมเปนอาหารใหธมมวจย- สมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๔๒] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหวรยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ความรเรม ความพยายาม ความบากบน มอย การไมกระท�าใหมากซงมนสการในสงเหลานน นไมเปน อาหารใหวรยสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๔๓] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหปตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตงแหงปตสมโพชฌงค มอย การไมกระท�าใหมากซงมนสการในธรรมเหลานน นไมเปนอาหารใหปตสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๔๔] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหปสสทธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ความสงบกาย ความสงบจต มอย การไมกระท�าใหมากซงมนสการในความสงบนน นไมเปนอาหารใหปสสทธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๔๕] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหสมาธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย สมาธนมต อพยคคนมต

332

สมาธนมตต อพยคคนมตต ตตถ อมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ

[๕๔๖] โก จ ภกขเว อนาหาโร อนปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยา ฯ อตถ ภกขเว อเปกขาสมโพชฌงคฏานยา ธมมา ตตถ อมนสการพหลกาโร อยมนาหาโร อนปปนนสส วา อเปกขาสมโพชฌงคสส อปปาทาย อปปนนสส วา อเปกขา- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ปารปรยาต ฯ

[๕๔๗] อถ โข สมพหลา ภกข ปพพณหสมย นวาเสตวา ปตตจวรมาทาย สาวตถ

ปณฑาย ปาวสส ฯ อถ โข เตส ภกขน เอตทโหส อตปปโค โข ตาว สาวตถย

ปณฑาย จรต ยนนน มย เยน อตตถยาน ปรพพาชกาน อาราโม เตนปสงกเมย-

ยามาต ฯ อถ โข เต ภกข เยน อตตถยาน ปรพพาชกาน อาราโม เตนปสงกมส

อปสงกมตวา เตห อตตถเยห ปรพพาชเกห สทธ สมโมทส สมโมทนย

กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสทส ฯ เอกมนต นสนเน โข เต ภกข

เต อตตถยา ปรพพาชกา เอตทโวจ สมโณ อาวโส โคตโม สาวกาน เอว ธมม

เทเสต เอถ ตเมห ภกขเว ปจ นวรเณ ปหาย เจตโส อปกกเลเส ปาย

ทพพลกรเณ สตต โพชฌงเค ยถาภต ภาเวถาต ฯ มยมป โข อาวโส สาวกาน

เอว ธมม เทเสม เอถ ตเมห อาวโส ปจ นวรเณ ปหาย เจตโส อปกกเลเส

ปาย ทพพลกรเณ สตต โพชฌงเค ยถาภต ภาเวถาต ฯ อธ โน อาวโส โก

วเสโส โก อธปปายโส กนนานากรณ สมณสส วา โคตมสส อมหาก วา ยทท

ธมมเทสนาย วา ธมมเทสน อนสาสนยา วา อนสาสนนต 1 ฯ

1 ม. ย. อนสาสนนต ฯ เอวมปร ฯ

333

มอย การไมกระท�าใหมากซงมนสการในนมตนน นไมเปนอาหารใหสมาธสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

[๕๔๖] ดกรภกษทงหลาย กอะไรเลา ไมเปนอาหารใหอเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ ? ดกรภกษทงหลาย ธรรมทงหลายเปนทตง แหงอเบกขาสมโพชฌงค มอย การไมกระท�าใหมากซงมนสการในธรรมเหลานน นไมเปนอาหารใหอเบกขาสมโพชฌงคทยงไมเกด เกดขน หรอทเกดแลว ใหเจรญบรบรณ.

จบ สตรท ๑

ปรยายสตร

ปรยายนวรณ๕

[๕๔๗] ครงนน ภกษมากรป เวลาเชา นงแลว ถอบาตรและจวรเขาไปบณฑบาตยงพระนครสาวตถ ครงนน ภกษ

เหลานนไดมความด�ารวา เวลานเราจะเทยวไปบณฑบาตในพระนครสาวตถกอน กยงเชานก ถากระไร เราพงเขาไปยง

อารามของพวกอญญเดยรถยปรพาชกเถด ภกษเหลานนจงเขาไปยงอารามของพวกอญญเดยรถยปรพาชก ไดปราศรย

กบพวกอญญเดยรถยปรพาชก ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนไปแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลว

พวกอญญเดยรถยปรพาชกไดกลาวกะภกษเหลานนวา ดกรทานผมอายทงหลาย พระสมณโคดมแสดงธรรมแกสาวกทงหลาย

เหลานวา มาเถด ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงละนวรณ ๕ อนเปนอปกเลสของใจ ทอนก�าลงปญญา แลวเจรญโพชฌงค ๗ ตามเปนจรง ดงน แมพวกเรา กแสดงธรรมแกสาวก

ทงหลายอยางนวา มาเถด ผมอายทงหลาย ทานทงหลายจงละนวรณ ๕ อนเปนอปกเลสของใจ ทอนก�าลงปญญา

แลวเจรญโพชฌงค ๗ ตามเปนจรง ดกรภกษทงหลาย ในการแสดงธรรมของเราน อะไรเปนความแปลกกน อะไรเปนประโยชน

อนยง อะไรเปนความตางกน ระหวางธรรมเทศนาของพวกเรากบธรรมเทศนาของพระสมณโคดม หรออนศาสนของพวกเรา

กบอนศาสนของพระสมณโคดม.

334

[๕๔๘] อถ โข เต ภกข เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน ภาสต เนว อภนนทส นปปฏกโกสส อนภนนทตวา อปปฏกโกสตวา อฏายาสนา ปกกมส ภควโต สนตเก เอตสส ภาสตสส อตถ อาชานสสามาต ฯ

[๕๔๙] อถ โข เต ภกข สาวตถย ปณฑาย จรตวา ปจฉาภตต ปณฑปาตปฏกกนตา เยน ภควา เตนปสงกมส อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสทส ฯ เอกมนต นสนนา โข เต ภกข ภควนต เอตทโวจ อธ มย ภนเต ปพพณหสมย นวาเสตวา ปตตจวรมาทาย สาวตถ ปณฑาย ปวสมห ฯ เตส โน ภนเต อมหาก เอตทโหส อตปปโค โข ตาว สาวตถย ปณฑาย จรต ยนนน มย เยน อตตถยาน ปรพพาชกาน อาราโม เตนปสงกเมยยามาต ฯ อถ โข มย ภนเต เยน อตตถยาน ปรพพาชกาน อาราโม เตนปสงกมมห อปสงกมตวา เตห อตตถเยห ปรพพาชเกห สทธ สมโมทมห สมโมทนย กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสทมห ฯ เอกมนต นสนเน โข อเมห ภนเต เต 1 อตตถยา ปรพพาชกา เอตทโวจ สมโณ อาวโส โคตโม สาวกาน เอว ธมม เทเสต เอถ ตเมห ภกขเว ปจ นวรเณ ปหาย เจตโส อปกกเลเส ปาย ทพพลกรเณ สตต โพชฌงเค ยถาภต ภาเวถาต ฯ มยมป โข อาวโส สาวกาน เอว ธมม เทเสม เอถ ตเมห อาวโส ปจ นวรเณ ปหาย เจตโส อปกกเลเส ปาย ทพพลกรเณ สตต โพชฌงเค ยถาภต ภาเวถาต ฯ อธ โน อาวโส โก วเสโส โก อธปปายโส กนนานากรณ สมณสส วา โคตมสส อมหาก วา ยทท ธมมเทสนาย วา ธมมเทสน อนสาสนยา วา อนสาสนนต ฯ

[๕๕๐] อถ โข มย ภนเต เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน ภาสต เนว อภนนทมห นปปฏกโกสมห อนภนนทตวา อปปฏกโกสตวา อฏายาสนา ปกกมมห ภควโต สนตเก เอตสส ภาสตสส อตถ อาชานสสามาต ฯ

[๕๕๑] เอววาทโน ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอวมสส วจนยา อตถ ปนาวโส ปรยาโย ย ปรยาย อาคมม ปจ นวรณา ทส โหนต สตต โพชฌงคา จตททสาต ฯ เอว ปฏา ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา น เจว สมปายสสนต

1 ย. อย ปาโ นตถ ฯ

335

[๕๔๘] ครงนน ภกษเหลานนไมชนชม ไมคดคานค�าพดของอญญเดยรถยปรพาชกพวกนน ครนแลวลกจากอาสนะหลกไป

ดวยตงใจวา เราทงหลายจกทราบเนอความแหงค�าพดนในส�านกของพระผมพระภาค.

[๕๔๙] ครงนน ภกษเหลานนครนเทยวบณฑบาตในพระนครสาวตถ เวลาปจฉาภตกลบจากบณฑบาตแลว เขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดกราบทลวา ขาแตพระองค

ผเจรญ ขอประทานพระวโรกาส เมอเชาน ขาพระองคทงหลายนงแลว ถอบาตรและจวร ไดเขาไปบณฑบาตยง

พระนครสาวตถ ขาพระองคทงหลายไดมความด�ารวา เวลานกยงเชานก ถากระไร เราพงเขาไปยงอารามของพวก

อญญเดยรถยปรพาชกเถด ล�าดบนน ขาพระองคทงหลายเขาไปยงอารามของพวกอญญเดยรถยปรพาชก ไดปราศรย

กบพวกอญญเดยรถยปรพาชก ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนไปแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง พวกอญญ-

เดยรถยปรพาชกได พดกะขาพระองคทงหลายวา ดกรทานผมอายทงหลาย พระสมณโคดมแสดงธรรมแกสาวกทงหลาย

อยางนวา มาเถด ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงละนวรณ ๕ อนเปอปกเลสของใจ ทอนก�าลงปญญา แลวเจรญโพชฌงค ๗ ตามเปนจรง ดงน แมพวกเรากแสดงธรรมแกสาวก

ทงหลายอยางนวา มาเถด ผมอายทงหลาย ทานทงหลายจงละนวรณ ๕ อนเปนอปกเลสของใจ ทอนก�าลงปญญา แลว

เจรญโพชฌงค ๗ ตามเปนจรง ดกรผมอายทงหลาย ในการแสดงธรรมของเราน อะไรเปนความแปลกกน อะไรเปน

ประโยชนอนยง อะไรเปนความตางกน ของพระสมณโคดมหรอของพวกเรา คอวาธรรมเทศนาของพวกเรา กบธรรม

เทศนาของพระสมณโคดม หรอ อนศาสนของพวกเรากบอนศาสนของพระสมณโคดม.

[๕๕๐] ครงนน ขาพระองคทงหลาย ไมชนชม ไมคดคานค�าพดของอญญเดยรถยปรพาชกเหลานน ครนแลวลกจาก

อาสนะหลกไป ดวยตงใจวา เราทงหลายจกทราบเนอความของค�าพดนในส�านกของพระผมพระภาค.

[๕๕๑] พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษทงหลาย พวกอญญเดยรถยปรพาชกผมวาทะอยางน ควรเปนผอนเธอทงหลาย พงถามอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย กปรยายทนวรณ ๕ อาศยแลวเปน ๑๐ อยาง ทโพชฌงค ๗ อาศยแลวเปน ๑๔ อยาง มอยหรอ ? พวก อญญเดยรถยปรพาชก ถกเธอทงหลายถามอยางนแลว จกแกไมไดเลย และจกถง

336

อตตรจ วฆาต อาปชชสสนต ฯ ต กสส เหต ฯ ยถา ต ภกขเว อวสยสม ฯ นาหนต ภกขเว ปสสาม สเทวเก โลเก สมารเก สพรหมเก สสสมณพราหมณยา ปชาย สเทวมนสสาย โย อเมส ปหาน เวยยากรเณน จตต อาราเธยย อตร ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน วา อโต วา ปน สตวา ฯ

[๕๕๒] กตโม จ ภกขเว ปรยาโย ย ปรยาย อาคมม ปจ นวรณา ทส โหนต ฯ

[๕๕๓] ยทป ภกขเว อชฌตต กามจฉนโท ตทป นวรณ ยทป พหทธา กามจ- ฉนโท ตทป นวรณ กามจฉนทนวรณนต อต หท อทเทส อาคจฉต 1 ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๕๔] ยทป ภกขเว อชฌตต พยาปาโท ตทป นวรณ ยทป พหทธา พยาปาโท ตทป นวรณ พยาปาทนวรณนต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๕๕] ยทป ภกขเว ถน ตทป นวรณ ยทป มทธ ตทป นวรณ ถนมทธ- นวรณนต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๕๖] ยทป ภกขเว อทธจจ ตทป นวรณ ยทป กกกจจ ตทป นวรณ อทธจจ- กกกจจนวรณนต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๕๗] ยทป ภกขเว อชฌตต ธมเมส วจกจฉา ตทป นวรณ ยทป พหทธา ธมเมส วจกจฉา ตทป นวรณ วจกจฉานวรณนต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

1 ม. คจฉต ฯ เอวมปร ฯ

337

ความอดอดอยางยง ขอเปนเพราะเหตไร ? เพราะเปนปญหาทถามในฐานะมใชวสย ดกรภกษทงหลาย เรายงไมแลเหนบคคลในโลก พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตว พรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย ทจะยงจตใหยนดดวยการ แกปญหาเหลาน เวนเสยจากตถาคต สาวกของตถาคต หรอผทฟงจากตถาคตหรอฟงจากสาวกของตถาคต.

[๕๕๒] ดกรภกษทงหลาย กปรยายทนวรณ ๕ อาศยแลวเปน ๑๐ อยาง เปนไฉน ?

[๕๕๓] ดกรภกษทงหลาย แมกามฉนทะในภายใน กเปนนวรณ แมกามฉนทะในภายนอก กเปนนวรณ ค�าวา กามฉนทนวรณ ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน กามฉนทนวรณ นนกเปน ๒ อยาง.

[๕๕๔] ดกรภกษทงหลาย แมพยาบาทในภายใน กเปนนวรณ แมพยาบาทในภายนอก กเปนนวรณ ค�าวา พยาบาทนวรณ ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน พยาบาท-นวรณนน กเปน ๒ อยาง.

[๕๕๕] ดกรภกษทงหลาย แมถนะกเปนนวรณ แมมทธะกเปนนวรณ ค�าวา ถนมทธ-นวรณ ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน ถนมทธนวรณนน กเปน ๒ อยาง.

[๕๕๖] ดกรภกษทงหลาย แมอทธจจะกเปนนวรณ แมกกกจจะกเปนนวรณ ค�าวา อทธจจกกกจจนวรณ ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน อทธจจกกกจจนวรณนน กเปน ๒ อยาง.

[๕๕๗] ดกรภกษทงหลาย แมวจกจฉาในธรรมทงหลายภายใน 1 กเปนนวรณ แมวจกจฉาในธรรมทงหลายในภายนอก กเปนนวรณ ค�าวา วจกจฉานวรณ ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน วจกจฉานวรณนน กเปน ๒ อยาง.

1 ในตนฉบบเปนคาวา ภายใน ทถกตองควรเปน ในภายใน -ผรวบรวม

338

[๕๕๘] อย โข ภกขเว ปรยาโย ย ปรยาย อาคมม ปจ นวรณา ทส โหนต ฯ

[๕๕๙] กตโม จ ภกขเว ปรยาโย ย ปรยาย อาคมม สตต โพชฌงคา จตททส โหนต ฯ

[๕๖๐] ยทป ภกขเว อชฌตต ธมเมส สต ตทป สตสมโพชฌงโค ยทป พหทธา ธมเมส สต ตทป สตสมโพชฌงโค สตสมโพชฌงโคต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๖๑] ยทป ภกขเว อชฌตต ธมเมส ปาย ปวจนต ปรจรต ปรวมสมาปชชต ตทป ธมมวจยสมโพชฌงโค ยทป พหทธา ธมเมส ปาย ปวจนต ปรจรต ปรวมสมาปชชต ตทป ธมมวจยสมโพชฌงโค ธมมวจยสมโพชฌงโคต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๖๒] ยทป ภกขเว กายก วรย ตทป วรยสมโพชฌงโค ยทป เจตสก วรย ตทป วรยสมโพชฌงโค วรยสมโพชฌงโคต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๖๓] ยทป ภกขเว สวตกกสวจารา ปต ตทป ปตสมโพชฌงโค ยทป อวตกกา- วจารา ปต ตทป ปตสมโพชฌงโค ปตสมโพชฌงโคต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๖๔] ยทป ภกขเว กายปปสสทธ ตทป ปสสทธสมโพชฌงโค ยทป จตตป- ปสสทธ ตทป ปสสทธสมโพชฌงโค ปสสทธสมโพชฌงโคต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

339

[๕๕๘] ดกรภกษทงหลาย ปรยายนแล ทนวรณ ๕ อาศยแลวเปน ๑๐ อยางน.

[๕๕๙] ดกรภกษทงหลาย กปรยายทโพชฌงค ๗ อาศยแลวเปน ๑๔ อยาง เปนไฉน ?

[๕๖๐] ดกรภกษทงหลาย แมสตในธรรมทงหลายในภายใน กเปนสตสมโพชฌงค แมสตในธรรมทงหลายในภายนอก กเปนสตสมโพชฌงค ค�าวา สตสมโพชฌงค ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน สตสมโพชฌงคกเปน ๒ อยาง.

[๕๖๑] แมธรรมทงหลายในภายใน ทบคคลเลอกเฟน ตรวจตรา ถงความพนจพจารณา ดวยปญญา กเปนธมมวจยสมโพชฌงค แมธรรมทงหลายในภายนอก ทบคคล เลอกเฟน ตรวจตรา ถงความพนจพจารณาดวยปญญา กเปนธมมวจยสมโพชฌงค ค�าวา ธมมวจยสมโพชฌงค ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน ธมมวจย- สมโพชฌงค กเปน ๒ อยาง.

[๕๖๒] ดกรภกษทงหลาย แมความเพยรทางกาย กเปนวรยสมโพชฌงค แมความเพยรทางจต กเปนวรยสมโพชฌงค ค�าวา วรยสมโพชฌงค ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน วรยสมโพชฌงคกเปน ๒ อยาง.

[๕๖๓] ดกรภกษทงหลาย แมปตทมวตกวจารกเปนปตสมโพชฌงค แมปตทไมมวตก-วจาร กเปนปตสมโพชฌงค ค�าวา ปตสมโพชฌงค ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน ปตสมโพชฌงคกเปน ๒ อยาง.

[๕๖๔] ดกรภกษทงหลาย แมความสงบกาย กเปนปสสทธสมโพชฌงค แมความสงบจตกเปนปสสทธสมโพชฌงค ค�าวา ปสสทธสมโพชฌงค ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน ปสสทธสมโพชฌงคกเปน ๒ อยาง.

340

[๕๖๕] ยทป ภกขเว สวตกโก สวจาโร สมาธ ตทป สมาธสมโพชฌงโค ยทป อวตกโก อวจาโร สมาธ ตทป สมาธสมโพชฌงโค สมาธสมโพชฌงโคต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๖๖] ยทป ภกขเว อชฌตต ธมเมส อเปกขา ตทป อเปกขาสมโพชฌงโค ยทป พหทธา ธมเมส อเปกขา ตทป อเปกขาสมโพชฌงโค อเปกขาสมโพชฌงโคต อต หท อทเทส อาคจฉต ฯ ตทมนาเปต ปรยาเยน ทวย โหต ฯ

[๕๖๗] อย โข ภกขเว ปรยาโย ย ปรยาย อาคมม สตต โพชฌงคา จตททสาต ฯ

[๕๖๘] อถ โข สมพหลา ภกข ปพพณหสมย นวาเสตวา ปตตจวรมาทาย สาวตถ ปณฑาย ปาวสส 1 ฯ (ปรยายสตตสทส) ฯ เอววาทโน ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอวมสส วจนยา ยสม อาวโส สมเย ลน จตต โหต กตเมส ตสม สมเย โพชฌงคาน อกาโล ภาวนาย ฯ กตเมส ตสม สมเย โพชฌงคาน กาโล ภาวนาย ฯ ยสม ปนาวโส สมเย อทธต จตต โหต กตเมส ตสม สมเย โพชฌง-คาน อกาโล ภาวนาย ฯ กตเมส ตสม สมเย โพชฌงคาน กาโล ภาวนายาต ฯ เอว ปฏา ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา น เจว สมปายสสนต อตตรจ วฆาต อาปชชสสนต ฯ ต กสส เหต ฯ ยถา ต ภกขเว อวสยสม ฯ นาหนต ภกขเว ปสสาม สเทวเก โลเก สมารเก สพรหมเก สสสมณพราหมณยา ปชาย สเทวมนสสาย โย อเมส ปหาน เวยยากรเณน จตต อาราเธยย อตร ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน วา อโต วา ปน สตวา ฯ

1 ม. ย. สพพตถ ปวสส ฯ

341

[๕๖๕] ดกรภกษทงหลาย แมสมาธทมวตกวจาร กเปนสมาธสมโพชฌงค แมสมาธทไมม วตกวจาร กเปนสมาธสมโพชฌงค ค�าวา สมาธสมโพชฌงค ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน สมาธสมโพชฌงคกเปน ๒ อยาง.

[๕๖๖] ดกรภกษทงหลาย แมความวางเฉยในธรรมทงหลายในภายใน กเปนอเบกขา-สมโพชฌงค แมความวางเฉยในธรรมทงหลายในภายนอกกเปนอเบกขาสมโพชฌงค ค�าวา อเบกขาสมโพชฌงค ดงน ยอมมาสอเทศ แมโดยปรยายน อเบกขาสมโพชฌงคกเปน ๒ อยาง.

[๕๖๗] ดกรภกษทงหลาย โดยปรยายนแล ทโพชฌงค ๗ อาศยแลวเปน ๑๔ อยาง.

จบ สตรท ๒

อคคสตร

เจรญโพชฌงคตามกาล

[๕๖๘] ครงนน ภกษเปนอนมาก เวลาเชา นงแลว ถอบาตรและจวรเขาไปบณฑบาตยงพระนครสาวตถ (ความตอ

ไปเหมอนปรยายสตรขอ ๕๔๗-๕๕๐) พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษทงหลาย พวกอญญเดยรถยปรพาชกผมวาทะอยางน ควรเปนผอนเธอทงหลายพงถามอยางนวา ดกรผมอาย ทงหลาย สมยใดจตหดห สมยนน มใชกาลเพอเจรญโพชฌงคเหลาไหน เปนกาลเพอเจรญโพชฌงคเหลาไหน ? สมยใด จตฟงซาน สมยนน มใชกาลเพอเจรญโพชฌงค เหลาไหน และเปนกาลเพอเจรญโพชฌงคเหลาไหน ? พวกอญญเดยรถยปรพาชก ถกเธอทงหลายถามอยางนแลว จกแกไมไดเลย และจกถงความอดอดอยางยง ขอเปนเพราะเหตไร ? เพราะเปนปญหาทถามในฐานะมใชวสย ดกรภกษทงหลาย เรายงไมแลเหนบคคลในโลก พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตว พรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย ทจะยงจตใหยนดดวยการแกปญหาเหลาน เวนเสยจากตถาคต สาวกของตถาคต หรอผทฟงจากตถาคต หรอจากสาวก ของตถาคตนน.

342

[๕๖๙] ยสม ปน 1 ภกขเว สมเย ลน จตต โหต อกาโล ตสม สมเย ปสสทธ-สมโพชฌงคสส ภาวนาย อกาโล สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย อกาโล อเปกขา- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ฯ ต กสส เหต ฯ ลน ภกขเว จตต ต เอเตห ธมเมห ทสสมฏาปย โหต ฯ เสยยถาป ภกขเว ปรโส ปรตต อคค อชชาเลตกาโม อสส โส ตตถ อลลาน เจว ตณาน ปกขเปยย อลลาน [2] โคมยาน ปกขเปยย อลลาน กฏาน ปกขเปยย อทกวาตจ ทเทยย ปสกาน 3 จ โอกเรยย ภพโพ น โข โส ปรโส ปรตต อคค อชชาเลตนต ฯ โน เหต ภนเต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ยสม สมเย ลน จตต โหต อกาโล ตสม สมเย ปสสทธสมโพชฌงคสส ภาวนาย อกาโล สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย อกาโล อเปกขาสมโพชฌงคสส ภาวนาย ฯ ต กสส เหต ฯ ลน ภกขเว จตต ต เอเตห ธมเมห 4 ทสสมฏาปย โหต ฯ

[๕๗๐] ยสมจ โข ภกขเว สมเย ลน จตต โหต กาโล ตสม สมเย ธมมวจย- สมโพชฌงคสส ภาวนาย กาโล วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย กาโล ปต- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ฯ ต กสส เหต ฯ ลน ภกขเว จตต ต เอเตห ธมเมห สสมฏาปย โหต ฯ เสยยถาป ภกขเว ปรโส ปรตต อคค อชชาเลตกาโม อสส โส ตตถ สกขาน เจว ตณาน ปกขเปยย สกขาน โคมยาน ปกขเปยย สกขาน กฏาน ปกขเปยย มขวาตจ ทเทยย น จ ปสเกน โอกเรยย ภพโพ น โข โส ปรโส ปรตต อคค อชชาเลตนต 5 ฯ เอว ภนเต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ยสม สมเย ลน จตต โหต กาโล ตสม สมเย ธมมวจยสมโพชฌงคสส ภาวนาย กาโล วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย กาโล ปตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ฯ ต กสส เหต ฯ ลน ภกขเว จตต ต เอเตห ธมเมห สสมฏาปย โหต ฯ

[๕๗๑] ยสม ภกขเว สมเย อทธต จตต โหต อกาโล ตสม สมเย ธมมวจย- สมโพชฌงคสส ภาวนาย อกาโล วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย อกาโล ปต- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ฯ ต กสส เหต ฯ อทธต ภกขเว จตต ต เอเตห

1 ม. ย. ปนสทโท นตถ ฯ

2 ม. จ ฯ เอวมปร ฯ

3 ม. ปสเกน ฯ เอวมปร ฯ

4 คาวา ธมเมห ทถกตองควรเปน ธมเมห -ผรวบรวม

5 ม. อชชาลตนต ฯ

343

[๕๖๙] ดกรภกษทงหลาย กสมยใด จตหดห สมยนน มใชกาลเพอเจรญปสสทธ- สมโพชฌงค มใชกาลเพอเจรญสมาธสมโพชฌงค ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะจตทหดห จตทหดหนนยากทจะใหตงขนไดดวยธรรมเหลานน เปรยบเหมอนบรษตองการ จะกอไฟดวงนอยใหลกโพลง เขาจงใสหญาสด โคมยสด ไมสด พนน�า และโรยฝน ลงในไฟนน บรษนนจะสามารถกอไฟดวงนอยใหลกโพลงขนไดหรอหนอ ? ภ. ไมไดเลย พระเจาขา.

พ. ฉนนนกเหมอนกน ภกษทงหลาย สมยใด จตหดห สมยนน มใชกาลเพอ เจรญปสสทธสมโพชฌงค มใชกาลเพอเจรญสมาธสมโพชฌงค มใชกาลเพอ เจรญอเบกขาสมโพชฌงค ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะจตหดห จตทหดหนนยาก ทจะใหตงขนไดดวยธรรมเหลานน

[๕๗๐] ดกรภกษทงหลาย กสมยใด จตหดห สมยนน เปนกาลเพอเจรญธมมวจย- สมโพชฌงค เปนกาลเพอเจรญวรยสมโพชฌงค เปนกาลเพอเจรญปตสมโพชฌงค ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะจตทหดหนน ใหตงขนไดงายดวยธรรมเหลานน เปรยบเหมอนบรษตองการจะกอไฟดวงนอยใหลกโพลง เขาจงใสหญาแหง โคมยแหง ไมแหง เอาปากเปา และไมโรยฝนในไฟนน บรษนนจะสามารถกอไฟดวงนอยใหลกโพลงขนไดหรอหนอ ? ภ. ได พระเจาขา ฯ

พ. ฉนนนกเหมอนกน ภกษทงหลาย สมยใด จตหดห สมยนน เปนกาลเพอเจรญธมมวจยสมโพชฌงค เปนกาลเพอเจรญวรยสมโพชฌงค เปนกาลเพอเจรญปตสมโพชฌงค ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะจตหดห จตทหดหนน ใหตงขนไดงายดวยธรรมเหลานน.

[๕๗๑] ดกรภกษทงหลาย กสมยใด จตฟงซาน สมยนน มใชกาลเพอเจรญธมมวจย-สมโพชฌงค มใชกาลเพอเจรญวรยสมโพชฌงค มใชกาลเพอเจรญปตสมโพชฌงค ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะจตฟงซาน จตทฟงซานนน ยากทจะใหสงบไดดวยธรรมเหลานน เปรยบเหมอนบรษตองการจะดบไฟกองใหญ เขาจงใสหญาแหง โคมยแหง ไมแหง เอาปากเปา และไมโรยฝนลงไปในกองไฟใหญนน บรษนนจะสามารถดบไฟกองใหญไดหรอหนอ ?

344

ธมเมห ทวปสมย โหต ฯ เสยยถาป ภกขเว ปรโส มหนต อคคกขนธ นพพา- เปตกาโม อสส โส ตตถ สกขาน เจว ตณาน ปกขเปยย สกขาน โคมยาน ปกขเปยย สกขาน กฏาน ปกขเปยย มขวาตจ ทเทยย น จ ปสเกน โอกเรยย ภพโพ น โข โส ปรโส มหนต อคคกขนธ นพพาเปตนต ฯ โน เหต ภนเต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ยสม สมเย อทธต จตต โหต อกาโล ตสม สมเย ธมมวจยสมโพชฌงคสส ภาวนาย อกาโล วรยสมโพชฌงคสส ภาวนาย อกาโล ปตสมโพชฌงคสส ภาวนาย ฯ ต กสส เหต ฯ อทธต ภกขเว จตต ต เอเตห ธมเมห ทวปสมย โหต ฯ

[๕๗๒] ยสมจ โข ภกขเว สมเย อทธต จตต โหต กาโล ตสม สมเย ปสสทธ-สมโพชฌงคสส ภาวนาย กาโล สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย กาโล อเปกขา- สมโพชฌงคสส ภาวนาย ฯ ต กสส เหต อทธต ภกขเว จตต ต เอเตห ธมเมห สวปสมย โหต ฯ เสยยถาป ภกขเว ปรโส มหนต อคคกขนธ นพพาเปตกาโม อสส โส ตตถ อลลาน เจว ตณาน ปกขเปยย อลลาน โคมยาน ปกขเปยย อลลาน กฏาน ปกขปยย อทกวาตจ ทเทยย ปสกาน จ โอกเรยย ภพโพ น โข โส ปรโส มหนต อคคกขนธ นพพาเปตนต ฯ เอว ภนเต ฯ เอวเมว โข ภกขเว ยสม สมเย อทธต จตต โหต กาโล ตสม สมเย ปสสทธสมโพชฌงคสส ภาวนาย กาโล สมาธสมโพชฌงคสส ภาวนาย กาโล อเปกขาสมโพชฌงคสส ภาวนาย ฯ ต กสส เหต ฯ อทธต ภกขเว จตต ต เอเตห ธมเมห สวปสมย โหต ฯ สตจ ขวาห ภกขเว สพพตถก วทามต ฯ

345

ภ. ไมไดเลย พระเจาขา.

พ. ฉนนนกเหมอนกนภกษทงหลาย สมยใด จตฟงซาน สมยนนมใชกาลเพอเจรญธมมวจยสมโพชฌงค มใชกาลเพอเจรญวรยสมโพชฌงค มใชกาลเพอเจรญปต- สมโพชฌงค ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะจตฟงซาน จตทฟงซานนน ยากทจะใหสงบไดดวยธรรมเหลานน.

[๕๗๒] ดกรภกษทงหลาย กสมยใด จตฟงซาน สมยนน เปนกาลเพอเจรญปสสทธ- สมโพชฌงค เปนกาลเพอเจรญสมาธสมโพชฌงค เปนกาลเพอเจรญอเบกขาสมโพชฌงค ขอนนเปนเพราะเหตไร ? เพราะจตฟงซาน จตทฟงซานนน ใหสงบไดงายดวยธรรม เหลานน เปรยบเหมอนบรษตองการจะดบไฟกองใหญ เขาจงใสหญาสด โคมยสด ไมสด พนน�า และโรยฝนลงในกองไฟใหญนน บรษนนจะสามารถดบกองไฟกองใหญนนไดหรอหนอ ? ภ. ได พระเจาขา.

พ. ฉนนนกเหมอนกน ภกษทงหลาย สมยใด จตฟงซาน สมยนนเปนกาลเพอเจรญปสสทธสมโพชฌงค เปนกาลเพอเจรญสมาธสมโพชฌงค เปนกาลเพอเจรญ อเบกขาสมโพชฌงค ขอนนเพราะเหตไร ? เพราะจตฟงซาน จตทฟ งซานนน ใหสงบไดงายดวยธรรมเหลานน ดกรภกษทงหลาย เรากลาววาสตแล มประโยชนในททงปวง.

จบ สตรท ๓

346

[๕๗๓] เอก สมย ภควา โกลเยส วหรต หลททวสนนนาม โกลยาน นคโม ฯ อถ โข สมพหลา ภกข ปพพณหสมย นวาเสตวา ปตตจวรมาทาย หลททวสน ปณฑาย ปาวสส ฯ อถ โข เตส ภกขน เอตทโหส อตปปโค โข ตาว หลทท-วสน ปณฑาย จรต ยนนน มย เยน อตตถยาน ปรพพาชกาน อาราโม เตนปสงกเมยยามาต ฯ

[๕๗๔] อถ โข เต ภกข เยน อตตถยาน ปรพพาชกาน อาราโม เตนปสงกมส อปสงกมตวา เตห อตตถเยห ปรพพาชเกห สทธ สมโมทส สมโมทนย กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสทส ฯ เอกมนต นสนเน โข เต ภกข เต 1 อตตถยา ปรพพาชกา เอตทโวจ ฯ

[๕๗๕] สมโณ อาวโส โคตโม สาวกาน เอว ธมม เทเสต เอถ ตเมห ภกขเว ปจ นวรเณ ปหาย เจตโส อปกกเลเส ปาย ทพพลกรเณ เมตตาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ตถา ทตย ฯ ตถา ตตย ฯ ตถา จตตถ ฯ อต อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก เมตตาสหคเตน เจตสา วปเลน มหคคเตน อปปมาเณน อเวเรน อพยาปชเฌน ผรตวา วหรถ ฯ

[๕๗๖] กรณาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ตถา ทตย ฯ ตถา ตตย ฯ ตถา จตตถ ฯ อต อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก กรณาสหคเตน เจตสา วปเลน มหคคเตน อปปมาเณน อเวเรน อพยาปชเฌน ผรตวา วหรถ ฯ

1 ม อย ปาโ นตถ ฯ

347

เมตตสตร

พรหมวหาร๔

[๕๗๓] สสมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ นคมของชาวโกลยะ ชอ หลททวสนนะ ในโกลยชนบท ครงนนภกษ

หลายรปดวยกน เวลาเชา นงแลว ถอบาตรและจวร เขาไปบณฑบาตยงหลททวสนนนคม ครงนน ภกษเหลานนมความ

ด�ารวา เวลานเราจะเทยวไปบณฑบาตยงหลททวสนนนคมกอน กยงเชานก ถากระไร เราพงเขาไปยงอารามของพวกอญญ-

เดยรถยปรพาชกเถด.

[๕๗๔] ครงนน ภกษเหลานน เขาไปยงอารามของพวกอญญเดยรถยปรพาชก ไดปราศรยกบอญญเดยรถยปรพาชก

เหลานน ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนไปแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง พวกอญญเดยรถยปรพาชกไดพด

กะภกษเหลานนวา

[๕๗๕] ดกรทานผมอายทงหลาย พระสมณโคดมแสดงธรรมแกสาวกทงหลายอยางนวา มาเถด ภกษทงหลาย เธอทงหลายจงละนวรณ ๕ อนเปนอปกเลสของใจ ทอนก�าลงปญญา แลวจงมใจประกอบดวยเมตตา แผไปตลอดทศท ๑ อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกน โดยนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง จงมใจประกอบดวยเมตตาอนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน แผไป ทวโลก ในททกสถาน อนมสตวทกหมเหลาอยเถด.

[๕๗๖] จงมใจประกอบดวยกรณา แผไปตลอดทศท ๑ อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกนโดยนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง จงมใจประกอบดวยกรณาอนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน แผไป ทวโลก ในททกสถาน อนมสตวทกหมเหลาอยเถด.

348

[๕๗๗] มทตาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ตถา ทตย ฯ ตถา ตตย ฯ ตถา จตตถ ฯ อต อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก มทตาสหคเตน เจตสา วปเลน มหคคเตน อปปมาเณน อเวเรน อพยาปชเฌน ผรตวา วหรถ ฯ

[๕๗๘] อเปกขาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ตถา ทตย ฯ ตถา ตตย ฯ ตถา จตตถ ฯ อต อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก อเปกขาสหคเตน เจตสา วปเลน มหคคเตน อปปมาเณน อเวเรน อพยาปชเฌน ผรตวา วหรถาต ฯ

[๕๗๙] มยมป โข อาวโส สาวกาน เอว ธมม เทเสม เอถ ตเมห อาวโส ปจ นวรเณ ปหาย เจตโส อปกกเลเส ปาย ทพพลกรเณ เมตตาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ฯเปฯ

[๕๘๐] อเปกขาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ตถา ทตย ฯ ตถา ตตย ฯ ตถา จตตถ ฯ อต อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก อเปกขาสหคเตน เจตสา วปเลน มหคคเตน อปปมาเณน อเวเรน อพยา-ปชเฌน ผรตวา วหรถาต ฯ

[๕๘๑] อธ โน อาวโส โก วเสโส โก อธปปายโส กนนานากรณ สมณสส วา โคตมสส อมหาก วา ยทท ธมมเทสนาย วา ธมมเทสน อนสาสนยา วา อนสาสนนต ฯ

[๕๘๒] อถ โข เต ภกข เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน ภาสต เนว อภนนทส นปปฏกโกสส อนภนนทตวา อปปฏกโกสตวา อฏายาสนา ปกกมส ภควโต สนตเก เอตสส ภาสตสส อตถ อาชานสสามาต ฯ

349

[๕๗๗] จงมใจประกอบดวยมทตา แผไปตลอดทศท ๑ อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกนโดยนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง จงมใจประกอบดวยมทตาอนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน แผไปทวโลก ในททกสถาน อนมสตวทกหมเหลาอยเถด.

[๕๗๘] จงมใจประกอบดวยอเบกขา แผไปตลอดทศท ๑ อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกนโดยนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง จงมใจประกอบดวยอเบกขาอนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน แผไปทวโลก ในททกสถาน อนมสตวทกหมเหลา อยเถด.

[๕๗๙] ดกรทานผมอายทงหลาย แมพวกเรากแสดงธรรมแกสาวกทงหลายอยางนวา มาเถด ผมอายทงหลาย ทาน

ทงหลายจงละนวรณ ๕ อนเปนอปกเลสของใจ ทอนก�าลงปญญา แลวจงมใจประกอบดวยเมตตา แผไปตลอดทศท ๑

อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔กเหมอนกน ฯลฯ

[๕๘๐] จงมใจประกอบดวยอเบกขา แผไปตลอดทศท ๑ อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกนโดยนยน

ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง จงมใจประกอบดวยอเบกขาอนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมเวร ไมม

ความเบยดเบยน แผไปทวโลก ในททกสถาน อนมสตวทกหมเหลาอยเถด.

[๕๘๑] ดกรผมอายทงหลาย ในการแสดงธรรมของพวกเราน อะไรเปนความแปลกกน อะไรเปนประโยชนอนยง อะไร

เปนความตางกน ของพระสมณโคดมหรอของพวกเรา คอวา ธรรมเทศนาของพวกเรากบธรรมเทศนาของพระสมณโคดม หรอ

อนศาสนของพวกเรากบอนศาสนของพระสมณโคดม.

[๕๘๒] ครงนน ภกษเหลานนไมชนชม ไมคดคานค�าพดของอญญเดยรถยปรพาชกเหลานน ครนแลวลกจากอาสนะ

หลกไป ดวยตงใจวา เราทงหลายจกทราบเนอความแหงค�าพดนในส�านกของพระผมพระภาค.

350

[๕๘๓] อถ โข เต ภกข หลททวสเน ปณฑาย จรตวา ปจฉาภตต ปณฑปาต- ปฏกกนตา เยน ภควา เตนปสงกมส อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสทส ฯ เอกมนต นสนนา โข เต ภกข ภควนต เอตทโวจ ฯ

[๕๘๔] อธ มย ภนเต ปพพณหสมย นวาเสตวา ปตตจวรมาทาย หลททว- สน 1 ปณฑาย ปวสมห ฯ เตส โน ภนเต อมหาก เอตทโหส อตปปโค โข ตาว หลททวสน ปณฑาย จรต ยนนน มย เยน อตตถยาน ปรพพาชกาน อาราโม เตนปสงกเมยยามาต ฯ

[๕๘๕] อถ โข มย ภนเต เยน อตตถยาน ปรพพาชกาน อาราโม เตนป- สงกมมห อปสงกมตวา เตห อตตถเยห ปรพพาชเกห สทธ สมโมทมห สมโมทนย กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสทมห ฯ เอกมนต นสนเน โข อเมห ภนเต เต อตตถยา ปรพพาชกา เอตทโวจ ฯ

[๕๘๖] สมโณ อาวโส โคตโม สาวกาน เอว ธมม เทเสต เอถ ตเมห ภกขเว ปจ นวรเณ ปหาย เจตโส อปกกเลเส ปาย ทพพลกรเณ เมตตาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ฯเปฯ

[๕๘๗] กรณาสหคเตน เจตสา ฯ

[๕๘๘] มทตาสหคเตน เจตสา ฯ

[๕๘๙] อเปกขาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ตถา ทตย ฯ ตถา ตตย ฯ ตถา จตตถ ฯ อต อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก 1 ม. ย. หลททวสเน ฯ เอวมปร ฯ

351

[๕๘๓] ครงนน ภกษเหลานนครนเทยวไปบณฑบาตในหลททวสนนนคม กลบจากบณฑบาตรแลว เขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมแลว นง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดกราบทลพระผมพระภาควา

[๕๘๔] ขาแตพระองคผเจรญ ขอประทานพระวโรกาส เมอเชาน ขาพระองคทงหลายนงแลว ถอบาตรและจวร เขาไป

บณฑบาตยงหลททวสนนนคม ขาพระองคทงหลายไดมความด�ารวา เวลาน เราจะเทยวไปบณฑบาตรยงหลททวสนนนคม

กอนกยงเชานก ถากระไร เราพงเขาไปยงอารามของพวกอญญเดยรถยปรพาชกเถด

[๕๘๕] ล�าดบนน ขาพระองคทงหลายเขาไปยงอารามของพวกอญญเดยรถยปรพาชก ไดปราศรยกบพวกอญญเดยรถย

ปรพาชกเหลานน ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนไปแลวจงนง ณ ทควรสวนขางหนง พวกอญญเดยรถยปรพาชก

ไดพดกะขาพระองคทงหลายวา.

[๕๘๖] ดกรผมอายทงหลาย พระสมณโคดมแสดงธรรมแกสาวกทงหลายอยางนวา มาเถด ภกษทงหลาย เธอทงหลายละนวรณ ๕ อนเปนอปกเลสของใจ ทอนก�าลงปญญา แลวจงมใจ ประกอบดวยเมตตา แผไปตลอดทศท ๑ อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกนโดยนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง จงมใจประกอบดวยเมตตาอนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน แผไป ทวโลก ในททกสถาน อนมสตวทกหมเหลาอยเถด.

[๕๘๗] จงมใจประกอบดวยกรณา ...

[๕๘๘] จงมใจประกอบดวยมทตา ...

[๕๘๙] จงมใจประกอบดวยอเบกขา แผไปตลอดทศท ๑ อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกนโดยนยน ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง จงมใจประกอบดวย

352

อเปกขาสหคเตน เจตสา วปเลน มหคคเตน อปปมาเณน อเวเรน อพยาปชเฌน ผรตวา วหรถาต ฯ

[๕๙๐] มยมป โข อาวโส สาวกาน เอว ธมม เทเสม เอถ ตเมห อาวโส ปจ นวรเณ ปหาย เจตโส อปกกเลเส ปาย ทพพลกรเณ เมตตาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ฯเปฯ

[๕๙๑] กรณาสหคเตน เจตสา ฯ

[๕๙๒] มทตาสหคเตน เจตสา ฯ

[๕๙๓] อเปกขาสหคเตน เจตสา เอก ทส ผรตวา วหรถ ตถา ทตยา ฯ ตถา ตตย ฯ ตถา จตตถ ฯ อต อทธมโธ ตรย สพพธ สพพตตตาย สพพาวนต โลก อเปกขาสหคเตน เจตสา วปเลน มหคคเตน อปปมาเณน อเวเรน อพยาปชเฌน ผรตวา วหรถาต ฯ

[๕๙๔] อธ โน อาวโส โก วเสโส โก อธปปายโส กนนานากรณ สมณสส วา โคตมสส อมหาก วา ยทท ธมมเทสนาย วา ธมมเทสน อนสาสนยา วา อนสาสนนต ฯ

[๕๙๕] อถ โข มย ภนเต เตส อตตถยาน ปรพพาชกาน ภาสต เนว อภนนทมห นปปฏกโกสมห อนภนนทตวา อปปฏกโกสตวา อฏายาสนา ปกกมมห ภควโต สนตเก เอตสส ภาสตสส อตถ อาชานสสามาต ฯ

[๕๙๖] เอววาทโน ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา เอวมสส วจนยา กถ ภาวตา ปนาวโส เมตตา เจโตวมตต กคตกา โหต กมปรมา กมผลา กมปรโย-สานา ฯ กถ ภาวตา ปนาวโส กรณา เจโตวมตต กคตกา โหต กมปรมา กมผลา กมปรโยสานา ฯ กถ ภาวตา ปนาวโส มทตา เจโตวมตต กคตกา โหต กมปรมา

353

อเบกขาอนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมเวร ไมมความเบยดเบยน แผไปทวโลก ในททกสถาน อนมสตวทกหมเหลา อยเถด.

[๕๙๐] ดกรทานผมอายทงหลาย แมพวกเรากแสดงธรรมแกสาวกทงหลายอยางนวา มาเถด ผมอายทงหลายทาน

ทงหลายจงละนวรณ ๕ อนเปนอปกเลสของใจ ทอนก�าลงปญญา แลวจงมใจประกอบดวยเมตตา แผไปตลอดทศท ๑

อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกน ฯลฯ

[๕๙๑] จงมใจประกอบดวยกรณา ...

[๕๙๒] จงมใจประกอบดวยมทตา ...

[๕๙๓] จงมใจประกอบดวยอเบกขา แผไปตลอดทศท ๑ อยเถด ทศท ๒ ทศท ๓ ทศท ๔ กเหมอนกน โดยนยน

ทงเบองบน เบองลาง เบองขวาง จงมใจประกอบดวยอเบกขาอนไพบลย เปนมหรคต หาประมาณมได ไมมเวร ไมม

ความเบยดเบยน แผไปทวโลก ในททกสถาน อนมสตวทกหมเหลา อยเถด.

[๕๙๔] ดกรผมอายทงหลาย ในการแสดงธรรมของพวกเราน อะไรเปนความแปลกกน อะไรเปนประโยชนอนยง อะไร

เปนความตางกน ของพระสมณโคดมของหรอพวกเรา คอวา ธรรมเทศนาของพวกเรากบธรรมเทศนาของพระสมณโคดม

หรออนศาสนของพวกเรากบอนศาสนของพระสมณโคดม.

[๕๙๕] ครงนน ขาพระองคทงหลายไมชนชม ไมคดคานค�าพดของอญญเดยรถยปรพาชกเหลานน ครนแลวลกจากอาสนะ

หลกไป ดวยตงใจวา เราทงหลายจกทราบเนอความแหงค�าพดนในส�านกของพระผมพระภาค.

เมตตเจโตวมต 1มอะไรเปนคต

[๕๙๖] พระผมพระภาคตรสวา ดกรภกษทงหลาย พวกอญญเดยรถยปรพาชกผมวาทะอยางน ควรเปนผอนเธอทงหลายพงถามอยางนวา ดกรผมอายทงหลาย กเมตตาเจโตวมต อนบคคลเจรญแลวอยางไร มอะไรเปนคต มอะไรเปนอยางยง มอะไรเปนผล มอะไร

1 ในตนฉบบเปนคาวา เมตตเจโตวมต ทถกตองควรเปน เมตตาเจโตวมต -ผรวบรวม

354

กมผลา กมปรโยสานา ฯ กถ ภาวตา ปนาวโส อเปกขา เจโตวมตต กคตกา โหต กมปรมา กมผลา กมปรโยสานาต ฯ เอว ปฏา ภกขเว อตตถยา ปรพพาชกา น เจว สมปายสสนต อตตรจ วฆาต อาปชชสสนต ฯ ต กสส เหต ฯ ยถา ต ภกขเว อวสยสม ฯ นาหนต ภกขเว ปสสาม สเทวเก โลเก สมารเก สพรหมเก สสสมณพราหมณยา ปชาย สเทวมนสสาย โย อเมส ปหาน เวยยา- กรเณน จตต อาราเธยย อตร ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน วา อโต วา ปน สตวา ฯ

[๕๙๗] กถ ภาวตา จ ภกขเว เมตตา เจโตวมตต กคตกา โหต กมปรมา กมผลา กมปรโยสานา ฯ อธ ภกขเว ภกข เมตตาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ เมตตาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ โส สเจ อากงขต อปปฏกเล ปฏกลส วหเรยยนต ปฏกลส ตตถ วหรต สเจ อากงขต ปฏกเล อปปฏกลส วหเรยยนต อปปฏกลส ตตถ วหรต สเจ อากงขต อปปฏกเล จ ปฏกเล จ ปฏกลส วหเรยยนต ปฏกลส ตตถ วหรต สเจ อากงขต ปฏกเล จ อปปฏกเล จ อปปฏกลส วหเรยยนต อปปฏกลส ตตถ วหรต สเจ อากงขต อปปฏกลจ ปฏกลจ ตทภย อภนวชเชตวา อเปกขโก วหเรยย สโต สมปชาโนต อเปกขโก [1] ตตถ วหรต สโต สมปชาโน สภ วา โข ปน วโมกข อปสมปชช วหรต ฯ สภปรมาห ภกขเว เมตตาเจโตวมตต วทาม ฯ อธ ปสส ภกขโน อตตรวมตต อปปฏ-วชฌโต ฯ

[๕๙๘] กถ ภาวตา จ ภกขเว กรณา เจโตวมตต กคตกา โหต กมปรมา กมผลา กมปรโยสานา ฯ อธ ภกขเว ภกข กรณาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ กรณาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ โส สเจ อากงขต อปปฏกเล ปฏกลส วหเรยยนต ปฏกลส ตตถ วหรต ฯเปฯ สเจ อากงขต อปปฏกลจ ปฏกลจ ตทภย อภนวชเชตวา อเปกขโก วหเรยย สโต สมปชาโนต อเปกขโก ตตถ วหรต สโต 1 ม. จ ฯ

355

เปนทสด กรณาเจโตวมต ... มทตาเจโตวมต ... อเบกขาเจโตวมต อนบคคลเจรญแลวอยางไร มอะไรเปนคต มอะไรเปนอยางยงมอะไรเปนผล มอะไรเปนทสด พวกอญญเดยรถยปรพาชก ถกเธอทงหลายถามอยางนแลว จกแกไมไดเลย และจกถงความอดอดอยางยง ขอนนเปนพราะเหตไร ? เพราะเปนปญหาทถามในฐานะมใชวสย ดกรภกษทงหลาย เรายงไมแลเหนบคคลในโลก พรอมทงเทวโลก มารโลก พรหมโลก ในหมสตว พรอมทงสมณพราหมณ เทวดาและมนษย ทจะยงจตใหยนดดวยการแกปญหา เหลาน เวนเสยจากตถาคต สาวกของตถาคต หรอผทฟงจากตถาคต หรอฟงจากสาวกของตถาคต.

[๕๙๗] ดกรภกษทงหลาย กเมตตาเจโตวมต อนบคคลเจรญแลวอยางไร มอะไรเปนคต มอะไรเปนอยางยง มอะไรเปนผล มอะไรเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคตดวยเมตตา ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคตดวยเมตตา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ถาเธอหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาปฏกลในสงทไมปฏกลอย เธอกยอมมความส�าคญวาปฏกลในสงทไมปฏกลนนอย ถาหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาไมปฏกลในสงปฏกลอย เธอกยอมมความส�าคญวาไมปฏกลในสงปฏกลนนอย ถาหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาปฏกลในสงทไมปฏกลและสงปฏกลอย เธอกยอมมความส�าคญวาปฏกลในสงไมปฏกลและสงปฏกลนนอย ถาหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาไมปฏกลในสงปฏกลและสงไมปฏกลอย เธอกยอมมความส�าคญวาไมปฏกลในสงปฏกลและในสงไมปฏกลนนอย ถาหวงอยวา เราพงแยกสงไมปฏกลและปฏกลทงสองนนออกเสย แลววางเฉย มสตสมปชญญะอย เธอกยอมวางเฉย มสตสมปชญญะในสงทงสองนนอย หรออกอยางหนง เธอยอมเขาถงสภวโมกขอย ดกรภกษทงหลาย เรากลาวเมตตาเจโตวมตวา มสภวโมกขเปนอยางยง เพราะภกษนนยงไมแทงตลอด วมตอนยวดยงในธรรมวนย ปญญาของเธอจงยงเปนโลกย.

[๕๙๘] ดกรภกษทงหลาย กกรณาเจโตวมต อนบคคลเจรญแลวอยางไร มอะไรเปนคต

มอะไรเปนอยางยง มอะไรเปนผล มอะไรเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคต ดวยกรณา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ถาเธอหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาปฏกลในสงไมปฏกลอย เธอกยอมมความส�าคญวาปฏกลในสงไมปฏกลนนอย ฯลฯ ถาหวงอยวา เราพงแยกสงไมปฏกลและปฏกลทงสองนนออก

356

สมปชาโน สพพโส วา ปน รปสาน สมตกกมา ปฏฆสาน อตถงคมา นานตตสาน อมนสการา อนนโต อากาโสต อากาสานจายตน อปสมปชช วหรต ฯ อากาสานจายตนปรมาห ภกขเว กรณาเจโตวมตต วทาม ฯ อธ ปสส ภกขโน อตตรวมตต อปปฏวชฌโต ฯ

[๕๙๙] กถ ภาวตา จ ภกขเว มทตาเจโตวมตต กคตกา โหต กมปรมา กมผลา กมปรโยสานา ฯ อธ ภกขเว ภกข มทตาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ มทตาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ โส สเจ อากงขต อปปฏกเล ปฏกลส วหเรยยนต ปฏกล- ส ตตถ วหรต ฯเปฯ สเจ อากงขต อปปฏกลจ ปฏกลจ ตทภย อภนวช- เชตวา อเปกขโก วหเรยย สโต สมปชาโนต อเปกขโก ตตถ วหรต สโต สมปชาโน สพพโส วา ปน อากาสานจายตน สมตกกมม อนนต วาณนต วาณจายตน อปสมปชช วหรต ฯ วาณจายตนปรมาห ภกขเว มทตาเจโตวมตต วทาม ฯ อธ ปสส ภกขโน อตตรวมตต อปปฏวชฌโต ฯ

[๖๐๐] กถ ภาวตา จ ภกขเว อเปกขาเจโตวมตต กคตกา โหต กมปรมา กมผลา กมปรโยสานา ฯ อธ ภกขเว ภกข อเปกขาสหคต สตสมโพชฌงค� ภาเวต ฯเปฯ อเปกขาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ โส สเจ อากงขต อปปฏกเล ปฏกลส วหเรยยนต ปฏกลส ตตถ วหรต สเจ อากงขต ปฏกเล อปปฏกลส วหเรยยนต อปปฏกลส ตตถ วหรต สเจ อากงขต อปปฏกเล จ ปฏกเล จ ปฏกลส วหเรยยนต ปฏกลส ตตถ วหรต สเจ อากงขต ปฏกเล จ อปปฏกเล จ อปปฏกลส วหเรยยนต อปปฏกลส ตตถ วหรต สเจ อากงขต อปปฏกลจ ปฏกลจ ตทภย อภนวชเชตวา อเปกขโก วหเรยย สโต สมปชาโนต อเปกขโก ตตถ วหรต สโต สมปชาโน สพพโส วา ปน วา-

357

เสยแลว วางเฉย มสตสมปชญญะอย กยอมวางเฉย มสตสมปชญญะอยในสงทงสองนน หรออกอยางหนง เพราะลวงรปสญญาเสยโดยประการทงปวง เพราะปฏฆสญญาดบไป เพราะไมกระท�าไวในใจซงนานตตสญญา เธอค�านงอยวา อากาศไมมทสด ยอมบรรลอากาสานญจายตนะอย ดกรภกษทงหลาย เรากลาวกรณาเจโตวมตวามอากาสา- นญจายตนะเปนอยางยง เพราะภกษผยงไมแทงตลอดวมตอนยวดยงในธรรมวนยน ปญญาของเธอจงยงเปนโลกย.

[๕๙๙] ดกรภกษทงหลาย กมทตาเจโตวมต อนบคคลเจรญแลวอยางไร มอะไรเปนคต มอะไรเปนอยางยง มอะไรเปนผล มอะไรเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนย น ยอมเจรญสตสมโพชฌงค ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคต ดวยมทตา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ถาเธอหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาปฏกลในสงไมปฏกลอย เธอกยอมมความส�าคญวาปฏกลในสงไมปฏกลนนอย ฯลฯ ถาหวงอยวา เราพงแยกสงไมปฏกลและปฏกลทงสองนน ออกเสยแลว วางเฉย มสตสมปชญญะอย กยอมวางเฉย มสตสมปชญญะในสงทงสองนนอย หรออกอยางหนง เพราะลวงอากาสานญจายตนะเสยโดยประการทงปวง เธอค�านงอยวา วญญาณไมมทสด ยอมบรรลวญญาณญจายตนะอย ดกรภกษทงหลาย เรากลาวมทตาเจโตวมตวา มวญญาณญจายตนะเปนอยางยง เพราะภกษนนยงไม แทงตลอดวมตอนยวดยงในธรรมวนยน ปญญาของเธอจงยงเปนโลกย.

[๖๐๐] ดกรภกษทงหลาย กอเบกขาเจโตวมต อนบคคลเจรญแลวอยางไร มอะไรเปนคต มอะไรเปนอยางยง มอะไรเปนผล มอะไรเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษใน ธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคต ดวยอเบกขา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ถาเธอหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาปฏกลในสงไมปฏกลอย เธอกยอมมความส�าคญวาปฏกลในสงไมปฏกลนนอย ถาหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาไมปฏกลในสงปฏกลอย กยอมมความส�าคญวาไมปฏกลในสงปฏกลนนอย ถาหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาปฏกลในสงไมปฏกลและสงปฏกลอย เธอกยอมมความส�าคญวาปฏกลในสงทไมปฏกลและสงปฏกลนนอย ถาหวงอยวา เราพงมความส�าคญวาไมปฏกลในสงปฏกลและไมปฏกลอย กยอมมความส�าคญวาไมปฏกลในสงปฏกลและในสงไมปฏกลนนอย ถาหวงอยวา เราพงแยกสงไมปฏกลและปฏกลทงสองนนออกเสยแลว วางเฉย มสต สมปชญญะอย กยอมวางเฉย มสตสมปชญญะในสงทงสองนนอย หรออกอยางหนง

358

ณจายตน สมตกกมม นตถ กจต อากจายตน อปสมปชช วหรต ฯ อากจายตนปรมาห ภกขเว อเปกขาเจโตวมตต วทาม ฯ อธ ปสส ภกขโน อตตรวมตต อปปฏวชฌโตต ฯ

[๖๐๑] สาวตถนทาน ฯ อถ โข สคารโว 1 พราหมโณ เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควตา สทธ สมโมท สมโมทนย กถ สาราณย วตสาเรตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข สคารโว พราหมโณ ภควนต เอตทโวจ

[๖๐๒] โก น โข โภ โคตม เหต โก ปจจโย เยเนกทา ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ โก ปน โภ โคตม เหต โก ปจจโย เยเนกทา ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตาต ฯ

[๖๐๓] ยสม โข พราหมณ สมเย กามราคปรยฏเตน เจตสา วหรต กามราค- ปเรเตน อปปนนสส จ กามราคสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต 2 อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๐๔] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต สสฏโ ลาขาย วา หลททยา วา นลยา วา มชฏาย วา ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต นปปชาเนยย น ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย กามราค-

1 ม. ย. สงคารโว ฯ เอวมปร ฯ

2 ม. ย. น ปสสตต น ทสสต ฯ เอวมปร ฯ

359

เพราะลวงวญญาณญจายตนะเสยโดยประการทงปวง เธอค�านงอยวา อะไรนดหนงไมม ยอมบรรลอากญจญญายตนะอย ดกรภกษทงหลาย เรากลาวอเบกขาเจโตวมตวา มอากญจญญายตนะเปนอยางยง เพราะภกษนนยงไมแทงตลอดวมตอนยวดยงใน ธรรมวนยน ปญญาของเธอจงเปนโลกย.

จบ สตรท ๔

สคารวสตร

นวรณเปนปจจยใหมนตไมแจมแจง

[๖๐๑] สาวตถนทาน. ครงนน พราหมณชอวาสคารวะ เขาไปเฝาพระผมพระภาคถงทประทบ ไดปราศรยกบ

พระผมพระภาค ครนผานการปราศรยพอใหระลกถงกนแลว จงนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดทลถามพระผมพระภาควา.

[๖๐๒] ขาแตพระโคดมผเจรญ อะไรหนอเปนเหต เปนปจจย ใหมนตแมทบคคลกระท�าการสาธยายไวนาน ไมแจมแจง

ในบางคราว ไมตองกลาวถงมนตทมไดกระท�าการสาธยาย ขาแตพระโคดมผเจรญ อะไรหนอเปนเหตเปนปจจย ใหมนต

แมทมไดกระท�าการสาธยายเปนเวลานาน กยงแจมแจงในบางคราว ไมตองกลาวถงมนตทกระท�าการสาธยาย

[๖๐๓] พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรพราหมณ สมยใดแล บคคลมใจฟงซานดวยกามราคะ อนกามราคะเหนยวรงไป และไมร ไมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงกามราคะทบงเกดขนแลว ตามความเปนจรง สมยนน เขาไมร ไมเหน แมซงประโยชนตน ตามความเปนจรง แมซงประโยชนบคคลอนตามความเปนจรง แมซงประโยชนทงสองอยาง ตามความเปนจรง มนตแมทกระท�าการสาธยายไวนาน กไมแจมแจงได ไมตองกลาวถง มนตทมไดกระท�าการสาธยาย.

[๖๐๔] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�า ซงระคนดวยสครง สเหลอง สเขยว สแดงออน บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน ไมพงร ไมพงเหนตามความเปนจรงได ฉนใดฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจฟงซานดวย กามราคะ อนกามราคะเหนยวรงไป และไมร ไมเหน อบายเปนเครองสลดออก

360

ปรยฏเตน เจตสา วหรต กามราคปเรเตน อปปนนสส จ กามราคสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ฯเปฯ อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๐๕] ปน จปร พราหมณ ยสม สมเย พยาปาทปรยฏเตน เจตสา วหรต พยาปาทปเรเตน อปปนนสส จ พยาปาทสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ฯเปฯ อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๐๖] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต อคคนา สนตตโต อกกฏโต 1 อสมาทก- ชาโต 2 ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต นปปชา- เนยย น ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย พยาปาทปรยฏเตน เจตสา วหรต พยาปาทปเรเตน อปปนนสส จ พยาปาทสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ตสม สมเย ฯเปฯ อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๐๗] ปน จปร พราหมณ ยสม สมเย ถนมทธปรยฏเตน เจตสา วหรต ถนมทธปเรเตน อปปนนสส จ ถนมทธสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ฯเปฯ อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๐๘] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต เสวาลปณกปรโยนทโธ ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต นปปชาเนยย น ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย ถนมทธปรยฏเตน เจตสา วหรต ถนมทธปเรเตน

1 ม. ปกกถโต ฯ ย. อกกฏโต ฯ

2 ม. ย. อสมทกชาโต ฯ

361

ซงกามราคะทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ในสมยนน เขายอมไมร ไมเหน แมซงประโยชนตนตามความเปนจรง แมซงประโยชนบคคลอนตามความเปนจรง แมซง ประโยชนทงสองนนตามความเปนจรง มนตแมทกระท�าการสาธยายไวนาน กไม แจมแจงได ไมตองกลาวถงมนตทมไดกระท�าการสาธยาย.

[๖๐๕] ดกรพราหมณ อกประการหนง สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยพยาบาท อนพยาบาทเหนยวรงไป และยอมไมร ไมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงพยาบาท ทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ...

[๖๐๖] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�า ซงรอนเพราะไฟเดอดพลาน มไอพลงขน บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน ไมพงร ไมพงเหน ตามความเปนจรงได ฉนใด ฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยพยาบาท อนพยาบาทเหนยวรงไป และไมร ไมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงพยาบาท ทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ...

[๖๐๗] ดกรพราหมณ อกประการหนง สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยถนมทธะ อนถนมทธะเหนยวรงไป ยอมไมร ไมเหน อบายอนเปนเครองสลดออก ซงถนมทธะทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ...

[๖๐๘] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�า อนสาหรายและจอกแหนปกคลมไว บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน ไมพงร ไมพงเหน ตามความเปนจรง ฉนใดฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยถนมทธะ อนถนมทธะเหนยวรงไป และยอมไมร ไมเหน อบายอนเปนเครองสลดออก ซงถนมทธะทบงเกดขนแลว ตามความเปนจรง ...

362

อปปนนสส จ ถนมทธสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ฯเปฯ อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๐๙] ปน จปร พราหมณ ยสม สมเย อทธจจกกกจจปรยฏเตน เจตสา วหรต อทธจจกกกจจปเรเตน อปปนนสส จ อทธจจกกกจจสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ฯเปฯ อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๑๐] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต วาเตรโต จลโต ภงโค 1 อมชาโต ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต นปปชาเนยย น ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย อทธจจกกกจจปรยฏเตน เจตสา วหรต อทธจจกกกจจปเรเตน อปปนนสส จ อทธจจกกกจจสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ฯเปฯ อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๑๑] ปน จปร พราหมณ ยสม สมเย วจกจฉาปรยฏเตน เจตสา วหรต วจกจฉาป- เรเตน อปปนนาย จ วจกจฉาย นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ฯเปฯ อภยต-ถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๑๒] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต อาวโล ลฬโต กลลภโต อนธกาเร นกขตโต ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต นปปชาเนยย น ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย วจกจฉาปรยฏเตน เจตสา วหรต วจกจฉาปเรเตน อปปนนาย จ วจกจฉาย นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต 1 ม. ย. ภนโต ฯ

363

[๖๐๙] ดกรพราหมณ อกประการหนง สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยอทธจจกกกจจะ อนอทธจจกกกจจะเหนยวรงไป และยอมไมร ไมเหน อบายอนเปนเครองสลดออก ซงอทธจจกกกจจะทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ...

[๖๑๐] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�า อนลมพดตองแลว หวนไหว กระเพอม เกดเปนคลน บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน ไมพงร ไมพงเหน ตามความเปนจรง ฉนใดฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยอทธจจ- กกกจจะ อนอทธจจกกกจจะเหนยวรงไป และไมร ไมเหน อบายอนเปนเครองสลดออก ซงอทธจจกกกจจะทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ...

[๖๑๑] ดกรพราหมณ อกประการหนง ในสมยใด บคคลมใจฟงซานดวยวจกจฉา อนวจกจฉาเหนยวรงไป และไมร ไมเหนอบายเปนเครองสลดออก ซงวจกจฉา ทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง สมยนน เขายอมไมร ไมเหน แมซงประโยชนตน ตามความเปนจรง แมซงประโยชนบคคลอนตามความเปนจรง แมซงประโยชน ทงสองอยางตามความเปนจรง มนตแมทกระท�าการสาธยายไวนาน กไมแจมแจงได ไมตองกลาวถงมนตทมไดกระท�าการสาธยาย.

[๖๑๒] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�าทขนมวเปนเปอกตม อนบคคลวางไวในทมด บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน ไมพงร ไมพงเหน ตามความเปนจรง ฉนใดฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยวจกจฉา อนวจกจฉาเหนยวรงไป และยอมไมร ไมเหนอบายเปนเครองสลดออก ซงวจกจฉา

364

อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ปรตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๑๓] อย โข พราหมณ เหต อย ปจจโย เยเนกทา ทฆรตต สชฌายกตาป มนตา นปปฏภนต ปเคว อสชฌายกตา ฯ

[๖๑๔] ยสมจ โข พราหมณ สมเย น กามราคปรยฏเตน เจตสา วหรต น กามราคปเรเตน อปปนนสส จ กามราคสส นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา ฯ

[๖๑๕] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต อสสฏโ ลาขาย วา หลททยา วา นลยา วา มชฏาย วา ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต ปชาเนยย ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย น กามราค- ปรยฏเตน เจตสา วหรต น กามราคปเรเตน อปปนนสส จ กามราคสส นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต ฯเปฯ

[๖๑๖] ปน จปร พราหมณ ยสม สมเย น พยาปาทปรยฏเตน เจตสา วหรต น พยาปาทปเรเตน อปปนนสส จ พยาปาทสส นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ฯ อภยตถมป ฯเปฯ ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา ฯ

[๖๑๗] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต น อคคนา สนตตโต น อกกฏโต น อสมาทกชาโต ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต ปชาเนยย ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย น พยาปาทปรยฏเตน เจตสา วหรต น พยาปาทปเรเตน อปปนนสส จ พยาปาทสส นสสรณ ยถาภต

365

ทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง สมยนนเขายอมไมร ไมเหน แมซงประโยชนตน ตามความเปนจรง แมซงประโยชนบคคลอนตามความเปนจรง แมซงประโยชนทงสองอยาง ตามความเปนจรง มนตทกระท�าการสาธยายไวนาน กไมแจมแจงได ไมตองกลาวถงมนตทมไดกระท�าการสาธยาย.

[๖๑๓] ดกรพราหมณ นแลเปนเหต เปนปจจย ใหมนตแมทกระท�าการสาธยายไวนาน ไมแจมแจงในบางคราว ไมตองกลาวถงมนตทมไดกระท�าการสาธยาย.

[๖๑๔] ดกรพราหมณ สวนสมยใด บคคลมใจไมฟงซานดวยกามราคะ ไมถกกามราคะเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงกามราคะ ทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ในสมยนน เขายอมร ยอมเหน แมซงประโยชนตน ตามความเปนจรง แมซงประโยชนบคคลอนตามความเปนจรง แมซงประโยชน ทงสองอยางตามความเปนจรง มนตแมทมไดกระท�าการสาธยายเปนเวลานาน ยอมแจมแจงได ไมตองกลาวถงมนตทกระท�าการสาธยาย.

[๖๑๕] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�าอนไมระคนดวยสครง สเหลอง สเขยว หรอสแดงออน บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน พงร พงเหน ตามความเปนจรง ฉนใด ฉนนนเหมอนกน สมยใด หากบคคลมใจไมฟงซานดวย กามราคะ ไมถกกามราคะเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงกามราคะทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ฯลฯ

[๖๑๖] ดกรพราหมณ อกประการหนง สมยใดแล บคคลมใจไมฟงซานดวยพยาบาท ไมถกพยาบาทเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงพยาบาททบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ฯลฯ

[๖๑๗] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�าทไมรอนเพราะไฟ ไมเดอดพลาน ไมเกดไอ บรษผ มจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน พงร พงเหน ตามความเปนจรงได ฉนใดฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจไมฟงซานดวย

366

ปชานาต ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ฯ อภยตถมป ฯเปฯ ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา ฯ

[๖๑๘] ปน จปร พราหมณ ยสม สมเย น ถนมทธ ปรยฏเตน เจตสา วหรต น ถนมทธปเรเตน อปปนนสส จ ถนมทธสส นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ฯ อภยตถมป ฯเปฯ ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา

[๖๑๙] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต น เสวาลปณกปรโยนทโธ ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต ปชาเนยย ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย น ถนมทธปรยฏเตน เจตสา วหรต น ถนมทธปเรเตน อปปนนสส จ ถนมทธสส นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ฯ อภยตถมป ฯเปฯ ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา ฯ

[๖๒๐] ปน จปร พราหมณ ยสม สมเย น อทธจจกกกจจปรยฏเตน เจตสา วหรต น อทธจจกกกจจปเรเตน อปปนนสส จ อทธจจกกกจจสส นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ฯ อภยตถมป ฯเปฯ ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา ฯ

[๖๒๑] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต น วาเตรโต น จลโต น ภงโค น อมชาโต ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต ปชาเนยย ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย น อทธจจกกกจจปรยฏเตน เจตสา วหรต น อทธจจกกกจจปเรเตน อปปนนสส จ อทธจจกกกจจสส นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ฯ อภยตถมป ฯเปฯ ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา ฯ

[๖๒๒] ปน จปร พราหมณ ยสม สมเย น วจกจฉาปรยฏเตน เจตสา วหรต น วจกจฉาปเรเตน อปปนนาย จ วจกจฉาย นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต

367

พยาบาท ไมถกพยาบาทเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายอนเปนเครองสลดออก ซงพยาบาททบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ฯลฯ

[๖๑๘] ดกรพราหมณ อกประการหนง สมยใด บคคลมใจไมฟงซานดวยถนมทธะ ไมถกถนมทธะเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงถนมทธะทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ฯลฯ

[๖๑๙] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�า อนสาหรายและจอกแหนไมปกคลมไว บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน พงร พงเหน ตามความเปนจรงได ฉนใดฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจไมฟงซานดวยถนมทธะ ไมถกถนมทธะเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายอนเปนเครองสลดออก ซงถนมทธะทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง ฯลฯ

[๖๒๐] ดกรพราหมณ อกประการหนง สมยใด บคคลมใจไมฟงซานดวยอทธจจกกกจจะ ไมถกอทธจจกกกจจะเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงอทธจจกกกจจะทบงเกดขนแลว ตามความจรง ฯลฯ

[๖๒๑] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�า อนลมไมพดตองแลว ไมหวนไหว ไมกระเพอม ไมเกดเปนคลน บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน พงร พงเหน ตามความเปนจรงได ฉนใดฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจไมฟงซานดวยอทธจจกกกจจะ ไมถกอทธจจกกกจจะเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงอทธจจกกกจจะทบงเกดขนแลว ตามความเปนจรง ฯลฯ

[๖๒๒] ดกรพราหมณ อกประการหนง สมยใด บคคลมใจไมฟงซานดวยวจกจฉา ไมถกวจกจฉาเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงวจกจฉาทบงเกดขนแลว ตามความเปนจรง ฯลฯ

368

อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ฯเปฯ

[๖๒๓] เสยยถาป พราหมณ อทปตโต อจโฉ วปปสนโน อนาวโล อาโลเก นกขตโต ตตถ จกขมา ปรโส สก มขนมตต ปจจเวกขมาโน ยถาภต ปชาเนยย ปสเสยย ฯ เอวเมว โข พราหมณ ยสม สมเย น วจกจฉาปรยฏเตน เจตสา วหรต น วจกจฉาปเรเตน อปปนนาย จ วจกจฉาย นสสรณ ยถาภต ปชานาต ปสสต อตตตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ปรตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต อภยตถมป ตสม สมเย ยถาภต ปชานาต ปสสต ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา ฯ

[๖๒๔] อย โข พราหมณ เหต อย ปจจโย เยเนกทา ทฆรตต อสชฌายกตาป มนตา ปฏภนต ปเคว สชฌายกตา ฯ

[๖๒๕] สตตเมป พราหมณ โพชฌงคา อนาวรณา อนวรณา เจตโส อนปกกเลสา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตนต ฯ กตเม สตต ฯ สต- สมโพชฌงโค โข พราหมณ อนาวรโณ อนวรโณ เจตโส อนปกกเลโส ภาวโต พหลกโต วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงโค โข พราหมณ อนาวรโณ อนวรโณ เจตโส อนปกกเลโส ภาวโต พหลกโต วชชาวมตต- ผลสจฉกรยาย สวตตต ฯ อเม โข พราหมณ สตต โพชฌงคา อนาวรณา อนวรณา เจตโส อนปกกเลสา ภาวตา พหลกตา วชชาวมตตผลสจฉกรยาย สวตตนตต ฯ

[๖๒๖] เอว วตเต สคารโว พราหมโณ ภควนต เอตทโวจ อภกกนต โภ โคตม ฯเปฯ อปาสก ม ภว โคตโม ธาเรต อชชตคเค ปาณเปต สรณงคตนต ฯ

369

[๖๒๓] ดกรพราหมณ เปรยบเหมอนภาชนะใสน�า อนใสสะอาด ไมขนมว อนบคคล วางไวในทแจง บรษผมจกษ เมอมองดเงาหนาของตนในน�านน พงร พงเหน ตามความเปนจรงได ฉนใดฉนนนเหมอนกน สมยใด บคคลมใจไมฟงซานดวยวจกจฉา ไมถกวจกจฉาเหนยวรงไป และยอมร ยอมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงวจกจฉาทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง สมยนน เขายอมร ยอมเหน แมซงประโยชนตนตามความเปนจรง แมซงประโยชนบคคลอนตามความเปนจรง แมซงประโยชน ทงสองอยางตามความเปนจรง มนตแมทมไดกระท�าการสาธยายเปนเวลานาน ยอมแจมแจงได ไมตองกลาวถงมนตทกระท�าการสาธยาย.

[๖๒๔] ดกรพราหมณ นแลเปนเหต เปนปจจย ใหมนตแมทมไดกระท�าการสาธยายเปนเวลานาน กยงแจมแจงไดในบางคราว ไมตองกลาวถงมนตทกระท�าการสาธยาย.

[๖๒๕] ดกรพราหมณ โพชฌงคแมทง ๗ น มใชเปนธรรมกน มใชเปนธรรมหาม ไมเปนอปกเลสของใจ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอกระท�าใหแจง ซงผล คอ วชชาและวมต โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? คอสตสมโพชฌงค ฯลฯ อเบกขา-สมโพชฌงค ดกรพราหมณ โพชฌงค ๗ นแล มใชเปนธรรมกน มใชเปนธรรมหาม ไมเปนอปกเลสของใจ อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอกระท�า ใหแจงซงผล คอ วชชาและวมต.

[๖๒๖] เมอพระผมพระภาคตรสอยางนแลว สคารวพราหมณไดกราบทล พระผมพระภาควา ขาแตพระโคดมผเจรญ

ภาษตของพระองคแจมแจงนก ขาแตพระโคดมผเจรญ ภาษตของพระองคแจมแจงนก ฯลฯ ขอพระโคดมผเจรญ

โปรดทรงจ�าขาพระองค วาเปนอบาสกผถงสรณะตลอดชวต จ�าเดมแตวนนเปนตนไป.

จบ สตรท ๕

370

[๖๒๗] เอวมเม สต เอก สมย ภควา ราชคเห วหรต คชฌกเฏ ปพพเต ฯ อถ โข อภโย ราชกมาโร เยน ภควา เตนปสงกม อปสงกมตวา ภควนต อภวาเทตวา เอกมนต นสท ฯ เอกมนต นสนโน โข อภโย ราชกมาโร ภควนต เอตทโวจ

[๖๒๘] ปรโณ ภนเต กสสโป เอวมาห นตถ เหต นตถ ปจจโย อาณาย อทส-สนาย อเหต อปปจจโย อาณ อทสสน โหต ฯ นตถ เหต นตถ ปจจโย าณาย ทสสนาย อเหต อปปจจโย าณ ทสสน โหตต ฯ อธ ภควา กมาหาต ฯ

[๖๒๙] อตถ ราชกมาร เหต อตถ ปจจโย อาณาย อทสสนาย สเหต สปปจจโย อาณ อทสสน โหต ฯ อตถ ราชกมาร เหต อตถ ปจจโย าณาย ทสสนาย สเหต สปปจจโย าณ ทสสน โหตต ฯ

[๖๓๐] กตโม [1] ภนเต เหต กตโม ปจจโย อาณาย อทสสนาย ฯ กถ สเหต สปปจจโย อาณ อทสสน โหตต ฯ

[๖๓๑] ยสม โข ราชกมาร สมเย กามราคปรยฏเตน เจตสา วหรต กามราคปเรเตน อปปนนสส จ กามราคสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ฯ อยมป โข ราชกมาร เหต อย ปจจโย อาณาย อทสสนาย ฯ เอวมป สเหต สปปจจโย อาณ อทสสน โหต ฯ

[๖๓๒] ปน จปร ราชกมาร ยสม สมเย พยาปาทปรยฏเตน เจตสา วหรต พยาปาทปเรเตน อปปนนสส จ พยาปาทสส นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ฯ อยมป โข ราชกมาร เหต อย ปจจโย อาณาย อทสสนาย ฯ เอวมป สเหต สปปจจโย อาณ อทสสน โหต ฯ

1 ม. ย. ปน ฯ

371

อภยสตร

ความไมรความไมเหนมเหตมปจจย

[๖๒๗] ขาพเจาไดสดบมาแลวอยางน

สมยหนง พระผมพระภาคประทบอย ณ ภเขาคชฌกฏ ใกลพระนครราชคฤห ครงนน อภยราชกมารเขาไปเฝา

พระผมพระภาคถงทประทบ ถวายบงคมพระผมพระภาคแลว ประทบนง ณ ทควรสวนขางหนง ครนแลวไดตรสทลถาม

พระผมพระภาควา

[๖๒๘] ขาแตพระองคผเจรญ ปรณกสสปกลาวอยางนวา เหตไมม ปจจยไมม เพอความไมร เพอความไมเหน

ความไมร ความไมเหน ไมมเหต ไมมปจจย เหตไมม ปจจยไมม เพอความร เพอความเหน ความร ความเหน

ไมมเหต ไมมปจจย ดงน ในเรองน พระผมพระภาคตรสไวอยางไร ?

[๖๒๙] พระผมพระภาคตรสตอบวา ดกรราชกมาร เหตม ปจจยม เพอความไมร เพอความไมเหน ความไมร ความไมเหน มเหต มปจจย เหตม ปจจยม เพอความร เพอความเหน ความร ความเหน มเหต มปจจย.

[๖๓๐] อ. ขาแตพระองคผเจรญ เหตเปนไฉน ปจจยเปนไฉน เพอความไมร เพอความไมเหน ความไมร ความไมเหน

มเหต มปจจย อยางไร ?

[๖๓๑] พ. ดกรราชกมาร สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยกามราคะ อนกามราคะเหนยวรงไป และยอมไมร ไมเหนอบายเปนเครองสลดออก ซงกามราคะทบงเกด ขนแลวตามความเปนจรง แมขอนแล กเปนเหต เปนปจจย เพอความไมร เพอความไมเหน ความไมร ความไมเหน มเหต มปจจย แมดวยประการฉะน.

[๖๓๒] ดกรราชกมาร อกประการหนง สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยพยาบาท ...

372

[๖๓๓] ปน จปร ราชกมาร ยสม สมเย ถนมทธปรยฏเตน เจตสา ฯ

[๖๓๔] อทธจจกกกจจปรยฏเตน เจตสา ฯ

[๖๓๕] วจกจฉาปรยฏเตน เจตสา วหรต วจกจฉาปเรเตน อปปนนาย จ วจกจฉาย นสสรณ ยถาภต นปปชานาต น ปสสต ฯ อยมป โข ราชกมาร เหต อย ปจจโย อาณาย อทสสนาย ฯ เอวมป สเหต สปปจจโย อาณ อทสสน โหตต ฯ

[๖๓๖] โก นามาย ภนเต ธมมปรยาโยต ฯ นวรณา นาเมเต ราชกมาราต ฯ ตคฆ ภควา นวรณา ตคฆ สคต นวรณา เอกเมเกนป โข ภนเต นวรเณน อภภโต ยถาภต นปปชาเนยย น ปสเสยย โก ปน วาโท ปจห นวรเณห ฯ

[๖๓๗] กตโม ปน ภนเต เหต กตโม ปจจโย าณาย ทสสนาย ฯ กถ สเหต สปปจจโย าณ ทสสน โหตต ฯ

[๖๓๘] อธ ราชกมาร ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ โส สตสมโพชฌงค ภาเวต 1 เตน จตเตน ยถาภต ปชานาต ปสสต ฯ อยมป โข ราชกมาร เหต อย ปจจโย าณาย ทสสนาย ฯ เอวมป สเหต สปปจจโย าณ ทสสน โหต ฯ

[๖๓๙] ปน จปร ราชกมาร ภกข ฯเปฯ อเปกขาโสมพชฌงค 2 ภาเวต วเวก- นสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ โส อเปกขาสมโพชฌงค

1 ม. ย. ภาวเตน จตเตน ฯ

2 ในตนฉบบเปนคาวา อเปกขาโสมพชฌงค ทถกตองควรเปน อเปกขาสมโพชฌงค -ผรวบรวม

373

[๖๓๓] ดกรราชกมาร อกประการหนง สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยถนมทธะ ...

[๖๓๔] ดกรราชกมาร อกประการหนง สมยใด บคคลมใจฟ งซานดวยอทธจจ- กกกจจะ ...

[๖๓๕] ดกรราชกมาร อกประการหนง สมยใด บคคลมใจฟงซานดวยวจกจฉา อนวจกจฉาเหนยวรงไป และยอมไมร ไมเหน อบายเปนเครองสลดออก ซงวจกจฉา ทบงเกดขนแลวตามความเปนจรง แมขอน กเปนเหต เปนปจจย เพอความไมร เพอความไมเหน ความไมร ความไมเหน มเหต มปจจย ดวยประการฉะน.

[๖๓๖] อ. ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมปรยายนชออะไร ?

พ. ดกรราชกมาร ธรรมเหลาน ชอนวรณ. อ. ขาแตพระองคผเจรญ นวรณเปนอยางน ขาแตพระสคต นวรณเปนอยางน ขาแตพระองคผเจรญ บคคล

ถกนวรณแมอยางเดยว ครอบง�าแลว ไมพงร ไมพงเหนตามความเปนจรงได จะกลาวไปไยถงการถกนวรณทง ๕ ครอบง�าเลา.

[๖๓๗] อ. ขาแตพระองคผเจรญ กเหตเปนไฉน ปจจยเปนไฉน เพอความร เพอความเหน ความร ความเหน มเหต

มปจจยอยางไร ?

[๖๓๘] พ. ดกรราชกมาร ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ เธอเจรญสตสมโพชฌงคอย ยอมร ยอมเหน ตามความเปนจรงดวยจตนน แมขอนแล กเปนเหต เปนปจจย เพอความร เพอความเหน ความร ความเหน มเหต มปจจย ดวยประการฉะน.

[๖๓๙] ดกรราชกมาร อกประการหนง ฯลฯ ภกษยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ เธอเจรญอเบกขา- สมโพชฌงคอย ยอมร ยอมเหน ตามความเปนจรง ดวยจตนน แมขอนแล กเปนเหต

374

ภาเวต 1 เตน จตเตน ยถาภต ปชานาต ปสสต ฯ อยป โข ราชกมาร เหต อย ปจจโย าณาย ทสสนาย ฯ เอวมป สเหต สปปจจโย าณ ทสสน โหตต ฯ

[๖๔๐] โก นามาย ภนเต ธมมปรยาโยต ฯ โพชฌงคา นาเมเต ราชกมาราต ตคฆ ภควา โพชฌงคา ตคฆ สคต โพชฌงคา เอกเมเกนป โข ภนเต โพชฌงเคน สมนนาคโต ยถาภต ปชาเนยย ปสเสยย โก ปน วาโท สตตห โพชฌงเคห ฯ โยป เม ภนเต คชฌกฏ ปพพต อาโรหนตสส กายกลมโถ จตตกลมโถ โสป เม ปฏปปสสทโธ ธมโม จ เม อภสเมโตต ฯ

อททาน ภวต

อาหาราปรยายคค 2 มตต 3 สคารเวน จ อภโย ปจฉโต ปห คชฌกฏมห ปพพเตต ฯ

โพชฌงคสยตตสส โพชฌงคฉฏก ฉฏ ฯ

1 ม. ย. ภาวเตน จตเตน ฯ

2 ม. อาหาราปรยายมคค ฯ

3 ม. ย. เมตต สงคารเวน จ ฯ

375

เปนปจจย เพอความร เพอความเหน ความร ความเหน มเหต มปจจย ดวยประการน.

[๖๔๐] อ. ขาแตพระองคผเจรญ ธรรมปรยายนชออะไร ?

พ. ดกรราชกมาร ธรรมเหลานชอโพชฌงค. อ. ขาแตพระผมพระภาค โพชฌงคเปนอยางน ขาแตพระสคต โพชฌงคเปนอยางน ขาแตพระองคผเจรญ

บคคลผประกอบดวยโพชฌงคแมอยางเดยว พงร พงเหน ตามความเปนจรงได จะกลาวไปไยถงการทประกอบดวยโพชฌงค

ทง ๗ เลา ขาแตพระองคผเจรญ เมอขาพระองคขนภเขาคชฌกฏ แมความเหนดเหนอยกาย ความเหนดเหนอยใจ

ของขาพระองค กสงบระงบแลว และธรรมอนขาพระองคกไดบรรลแลว.

จบ สตรท ๖

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. อาหารสตร ๒. ปรยายสตร ๓. อคคสตร ๔. เมตตสตร ๕. สคารวสตร ๖. อภยสตร.

จบ หมวด ๖ แหงโพชฌงค โพชฌงคแหงสงยต

376

โพชฌงคสส อานาปานาทเปยยาโล สตตโม

[๖๔๑] สาวตถนทาน ฯ อฏกสา ภกขเว ภาวตา พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสา ฯ กถ ภาวตา จ ภกขเว อฏกสา กถ พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสา ฯ อธ ภกขเว ภกข อฏกสาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯเปฯ อฏก- สาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธ- นสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว อฏกสา เอว พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสาต ฯ

[๖๔๒] สาวตถนทาน ฯ อฏกสาย ภกขเว ภาวตาย พหลกตาย ทวนน ผลาน อตร ผล ปาฏกงข ทฏเว ธมเม อา สต วา อปาทเสเส อนาคามตา ฯ กถ ภาวตาย จ โข ภกขเว อฏกสาย กถ พหลกตาย ทวนน ผลาน อตร ผล ปาฏกงข ทฏเว ธมเม อา สต วา อปาทเสเส อนาคามตา ฯ อธ ภกขเว ภกข อฏกสาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ อเปกขา- สมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตาย โข ภกขเว อฏกสาย เอว พหลกตาย ทวนน ผลาน อตร ผล ปาฏกงข ทฏเว ธมเม อา สต วา อปาทเสเส อนาคามตาต ฯ

[๖๔๓] สาวตถนทาน ฯ อฏกสา ภกขเว ภาวตา พหลกตา มหโต อตถาย สวตตต ฯ กถ ภาวตา จ ภกขเว อฏกสา กถ พหลกตา มหโต อตถาย สวตตต ฯ อธ ภกขเว ภกข อฏกสาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ

377

อานาปานาทเปยยาลท ๗ แหงโพชฌงค

อฏฐกสญญามผล๒อยาง

[๖๔๑] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�า ใหมากแลว จงมผลมาก มอานสงสมาก กอฏฐกสญญาอนบคคลเจรญแลวอยางไร กระท�าใหมากแลวอยางไร จงมผลมาก มอานสงสมาก ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคต ดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลว อยางนแล กระท�าใหมากแลวอยางน ยอมมผลมาก มอานสงสมาก.

[๖๔๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�า ใหมากแลว พงหวงผลได ๒ อยาง อยางใดอยางหนง คอ อรหตผลในปจจบน หรอเมอยงมความยดถอเหลออย จกเปนพระอนาคาม กเมออฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางไร กระท�าใหมากแลวอยางไร พงหวงผลได ๒ อยาง อยางใดอยางหนง คอ อรหตผลในปจจบน หรอเมอยงมความยดถอเหลออย เปนพระอนาคาม ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขา- สมโพชฌงคอนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย เมออฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางนแล กระท�าใหมากแลวอยางน พงหวงผลได ๒ อยาง อยางใดอยางหนง คออรหตผลในปจจบน หรอเมอยงมความยดถอเหลออย เปนพระอนาคาม.

[๖๔๓] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�า ใหมากแลว ยอมเปนไปเพอประโยชนมาก กอฏฐกสญญาอนบคคลเจรญแลวอยางไร กระท�าใหมากแลวอยางไร เปนไปเพอประโยชนมาก ? ดกรภกษทงหลาย ภกษ ในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค

378

อฏกสาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธ-นสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว อฏกสา เอว พหลกตา มหโต อตถาย สวตตตต ฯ

[๖๔๔] สาวตถนทาน ฯ อฏกสา ภกขเว ภาวตา พหลกตา มหโต โยคกเข- มาย สวตตต ฯ กถ ภาวตา จ ภกขเว อฏกสา กถ พหลกตา มหโต โยคกเขมาย สวตตต ฯ อธ ภกขเว ภกข อฏกสาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ อฏกสาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว อฏก-สา เอว พหลกตา มหโต โยคกเขมาย สวตตตต ฯ

[๖๔๕] สาวตถนทาน ฯ อฏกสา ภกขเว ภาวตา พหลกตา มหโต สเวคาย สวตตต ฯ กถ ภาวตา จ ภกขเว อฏกสา กถ พหลกตา มหโต สเวคาย สวตตต ฯ อธ ภกขเว ภกข อฏกสาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ อฏกสาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธ- นสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว อฏกสา เอว พหลกตา มหโต สเวคาย สวตตตต ฯ

[๖๔๖] สาวตถนทาน ฯ อฏกสา ภกขเว ภาวตา พหลกตา มหโต ผาส- วหาราย สวตตต ฯ กถ ภาวตา จ ภกขเว อฏกสา กถ พหลกตา มหโต ผาสวหาราย สวตตต ฯ อธ ภกขเว ภกข อฏกสาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ อฏกสาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว อฏก-สา เอว พหลกตา มหโต ผาสวหาราย สวตตตต ฯ

379

อนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางนแล กระท�าใหมากแลว อยางนแล ยอมเปนไปเพอประโยชนมาก.

[๖๔๔] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�า ใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความเกษมจากโยคะใหญ ? กอฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางไร กระท�าใหมากแลวอยางไร ยอมเปนไปเพอความเกษมจากโยคะใหญ ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคต ดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญาอนบคคลเจรญแลวอยางนแล กระท�าใหมากแลวอยางน ยอมเปนไปเพอความเกษมจากโยคะใหญ.

[๖๔๕] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�า ใหมากแลว ยอมเปนไปเพอความสงเวชมาก กอฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางไร กระท�าใหมากแลวอยางไร ยอมเปนไปเพอความสงเวชมาก ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงคอนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงคอนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางนแล กระท�าใหมากแลว อยางน ยอมเปนไปเพอความสงเวชมาก.

[๖๔๖] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�า ใหมากแลว ยอมเปนไปเพออย เปนผาสกมาก กอฏฐกสญญา อนบคคล เจรญแลวอยางไร กระท�าใหมากแลวอยางไร ยอมเปนไปเพออยเปนผาสกมาก ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคต ดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ เจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคตดวยอฏฐกสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย อฏฐกสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางนแล กระท�าใหมากแลวอยางน ยอมเปนไปเพออยเปนผาสกมาก.

380

[๖๔๗] ปฬวกสา 1 ภกขเว ภาวตา ฯเปฯ

[๖๔๘] วนลกสา ภกขเว ฯ

[๖๔๙] วจฉททกสา ภกขเว ฯ

[๖๕๐] อทธมาตสา 2 ภกขเว ฯ

[๖๕๑] เมตตา ภกขเว ภาวตา ฯ

[๖๕๒] กรณา ภกขเว ภาวตา ฯ

[๖๕๓] มทตา ภกขเว ภาวตา ฯ

[๖๕๔] อเปกขา ภกขเว ภาวตา ฯ

[๖๕๕] อานาปานสสต ภกขเว ภาวตา ฯ [3]

[๖๕๖] อสภสา ภกขเว ภาวตา ฯ

[๖๕๗] มรณสา ภกขเว ภาวตา ฯ

1 โป. ปฬวกสา ฯ

2 ม. ย. อทธมาตกสา ฯ

3 ม. ย. อานาปานวคโค สตตโม ฯ

381

[๖๔๗] ดกรภกษทงหลาย ปฬวกสญญา อนบคคลเจรญแลว. ฯลฯ

[๖๔๘] ดกรภกษทงหลาย วนลกสญญา. ฯลฯ

[๖๔๙] ดกรภกษทงหลาย วจฉททกสญญา. ฯลฯ

[๖๕๐] ดกรภกษทงหลาย อทธมาตกสญญา. ฯลฯ

[๖๕๑] ดกรภกษทงหลาย เมตตา อนบคคลเจรญแลว. ฯลฯ

[๖๕๒] ดกรภกษทงหลาย กรณา อนบคคลเจรญแลว. ฯลฯ

[๖๕๓] ดกรภกษทงหลาย มทตา อนบคคลเจรญแลว. ฯลฯ

[๖๕๔] ดกรภกษทงหลาย อเบกขา อนบคคลเจรญแลว. ฯลฯ

[๖๕๕] ดกรภกษทงหลาย อานาปานสต อนบคคลเจรญแลว. ฯลฯ

[๖๕๖] ดกรภกษทงหลาย อสภสญญา อนบคคลเจรญแลว. ฯลฯ

[๖๕๗] ดกรภกษทงหลาย มรณสญญา อนบคคลเจรญแลว. ฯลฯ

382

[๖๕๘] อาหาเร ปฏกลสา ภกขเว ฯ

[๖๕๙] สพพโลเก อนภรตสา ภกขเว ฯ

[๖๖๐] อนจจสา ภกขเว ฯ

[๖๖๑] อนจเจ ทกขสา ภกขเว ฯ

[๖๖๒] ทกเข อนตตสา ภกขเว ฯ

[๖๖๓] ปหานสา ภกขเว ฯ

[๖๖๔] วราคสา ภกขเว ฯ

[๖๖๕] นโรธสา ภกขเว ภาวตา พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสา ฯ กถ ภาวตา จ ภกขเว นโรธสา กถ พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสา ฯ อธ ภกขเว ภกข นโรธสาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ นโรธสาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว นโรธสา เอว พหลกตา มหปผลา โหต มหานสสาต ฯ

[๖๖๖] นโรธสาย ภกขเว ภาวตาย พหลกตาย ทวนน ผลาน อตร ผล ปาฏกงข ทฏเว ธมเม อา สต วา อปาทเสเส อนาคามตา ฯ กถ ภาวตาย ภกขเว นโรธสาย กถ พหลกตาย ทวนน ผลาน อตร ผล ปาฏกงข ทฏเว ธมเม อา สต วา อปาทเสเส อนาคามตา ฯ อธ ภกขเว ภกข นโรธสาสหคต

383

[๖๕๘] ดกรภกษทงหลาย อาหาเรปฏกลสญญา ฯลฯ

[๖๕๙] ดกรภกษทงหลาย สพพโลเก อนภรตสญญา. ฯลฯ

[๖๖๐] ดกรภกษทงหลาย อนจจสญญา ฯลฯ

[๖๖๑] ดกรภกษทงหลาย อนจเจ ทกขสญญา ฯลฯ

[๖๖๒] ดกรภกษทงหลาย ทกเข อนตตสญญา ฯลฯ

[๖๖๓] ดกรภกษทงหลาย ปหานสญญา ฯลฯ

[๖๖๔] ดกรภกษทงหลาย วราคสญญา ฯลฯ

[๖๖๕] ดกรภกษทงหลาย นโรธสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมมผลมาก มอานสงสมาก กนโรธสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางไร กระท�า ใหมากแลวอยางไร ยอมมผลมาก มอานสงสมาก ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคตดวยนโรธสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคต ดวยนโรธสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย นโรธสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางนแล กระท�าใหมากแลวอยางน ยอมมผลมาก มอานสงสมาก.

[๖๖๖] ดกรภกษทงหลาย เมอนโรธสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว พงหวงผลได ๒ อยาง อยางใดอยางหนง คอ อรหตผลในปจจบน หรอเมอยงม ความยดถอเหลออย เปนพระอนาคาม เมอนโรธสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางไร กระท�าใหมากแลวอยางไร พงหวงผลได ๒ อยาง อยางใดอยางหนง คอ อรหตผล

384

สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ นโรธสาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตาย โข ภกขเว นโรธสาย เอว พหลกตาย ทวนน ผลาน อตร ผล ปาฏกงข ทฏเว ธมเม อา สต วา อปาทเสเส อนาคามตาต ฯ

[๖๖๗] นโรธสา ภกขเว ภาวตา พหลกตา มหโต อตถาย สวตตต ฯ มหโต โยคกเขมาย สวตตต ฯ มหโต สเวคาย สวตตต ฯ มหโต ผาสวหาราย สวตตต ฯ กถ ภาวตา จ ภกขเว นโรธสา กถ พหลกตา มหโต อตถาย สวตตต ฯ มหโต โยคกเขมาย สวตตต ฯ มหโต สเวคาย สวตตต ฯ มหโต ผาสวหาราย สวตตต ฯ อธ ภกขเว ภกข นโรธสาสหคต สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ นโรธ-สาสหคต อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ เอว ภาวตา โข ภกขเว นโรธสา เอว พหลกตา มหโต อตถาย สวตตต ฯ มหโต โยคกเขมาย สวตตต ฯ มหโต สเวคาย สวตตต ฯ มหโต ผาสวหาราย สวตตตต ฯ

[1]

[๖๖๘] เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ กถจ ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคค- ปรณาม ฯ เอว โข ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ (ยาว เอสนา ปาล วตถาเรตพพา) ฯ [2]

1 ม. ย. นโรธวคโค อฏโม ฯ

2 ม. คงคาเปยยาลวคโค นวโม ฯ ย. คงคาเปยยาโล... ฯ

385

ในปจจบน หรอเมอยงมความยดถอเหลออย เปนพระอนาคาม ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคตดวยนโรธสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคตดวยนโรธสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย เมอนโรธสญญาอนบคคลเจรญแลวอยางนแล กระท�าใหมากแลว อยางน พงหวงผลได ๒ อยาง อยางใดอยางหนง คอ อรหตผลในปจจบน หรอ เมอยงมความยดถอเหลออย เปนพระอนาคาม.

[๖๖๗] ดกรภกษทงหลาย นโรธสญญา อนบคคลเจรญแลว กระท�าใหมากแลว ยอมเปนไปเพอประโยชนมาก เพอความเกษมจากโยคะมาก เพอความสงเวชมาก เพออยเปนผาสกมาก กนโรธสญญาอนบคคลเจรญแลวอยางไร กระท�าใหมากแลวอยางไร จงเปนไปเพอประโยชนมาก เพอความเกษมจากโยคะมาก เพอความสงเวชมาก เพออยเปนผาสกมาก ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอม เจรญสตสมโพชฌงค อนสหรคตดวยนโรธสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนสหรคต ดวยนโรธสญญา อาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกร ภกษทงหลาย นโรธสญญา อนบคคลเจรญแลวอยางนแล กระท�าใหมากแลว อยางน ยอมเปนไปเพอประโยชนมาก เพอความเกษมจากโยคะมาก เพอความสงเวชมาก เพออยเปนผาสกมาก.

[๖๖๘] ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปส ทศปราจน ฉนใด ภกษผเจรญโพชฌงค ๗ กยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปส นพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน กภกษผเจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไร ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญ อเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ดกรภกษทงหลาย ภกษผเจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน. (พงขยายความบาลไป

จนกระทงถงการแสวงหา)

386

[๖๖๙] ปจมาน ภกขเว อทธมภาคยาน สโชนาน ฯ กตมาน ปจ ฯ รปราโค อรปราโค มาโน อทธจจ อวชชา ฯ อมาน โข ภกขเว ปจทธมภาคยาน สโชนาน ฯ อเมส โข ภกขเว ปจนน อทธมภาคยาน สโชนาน อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย สตต โพชฌงคา ภาเวตพพา ฯ กตเม สตต ฯ อธ ภกขเว 1 ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ อเปกขา- สมโพชฌงค ภาเวต วเวกนสสต วราคนสสต นโรธนสสต โวสสคคปรณาม ฯ อเมส โข ภกขเว ปจนน อทธมภาคยาน สโชนาน อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย อเม สตต โพชฌงคา ภาเวตพพาต ฯ

[๖๗๐] เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจนปพภารา ฯ เอวเมว โข ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลก-โรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ กถจ ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโร ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนย- ปรโยสานฯ เอว โข ภกขเว ภกข สตต โพชฌงเค ภาเวนโต สตต โพชฌงเค พหลกโรนโต นพพานนนโน โหต นพพานโปโณ นพพานปพภาโรต ฯ (เอว ราค-วนยปรโยสาน ยาว เอสนา ปาล วตถาเรตพพา) ฯ

[๖๗๑] ปจมาน ภกขเว อทธมภาคยาน สโชนาน ฯ กตมาน ปจ ฯ รปราโค อรปราโค มาโน อทธจจ อวชชา ฯ อมาน โข ภกขเว ปจ อทธมภาคยาน สโชนาน ฯ อเมส โข ภกขเว ปจนน อทธมภาคยาน สโชนาน อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย สตต โพชฌงคา ภาเวตพพา ฯ กตเม สตต ฯ อธ ภกขเว ภกข สตสมโพชฌงค ภาเวต ฯเปฯ อเปกขาสมโพชฌงค

1 โป. อย ปาโ น ทสสต ฯ

387

สงโยชน๕

[๖๖๙] ดกรภกษทงหลาย สงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ ประการนนมอย ๕ ประการเปนไฉน ? คอ รปราคะ อรปราคะ มานะ อทธจจะ อวชชา สงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ ประการนแล ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ อนภกษควรเจรญ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละซงสงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ ประการ โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสต- สมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไปในการสละ ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค อนอาศยวเวก อาศยวราคะ อาศยนโรธ นอมไป ในการสละ ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล อนภกษควรเจรญ เพอรยง เพอก�าหนด รเพอความสนไป เพอละซงสงโยชน อนเปนสวนเบองสง ๕ ประการฉะนแล

[๖๗๐] ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปส ทศปราจน หลงไปส ทศปราจน บาไปสทศปราจน ฉนใด ภกษผเจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ กยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ฉนนนเหมอนกน กภกษผเจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางไร ยอมเปนผนอม ไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน ? ดกรภกษทงหลายภกษในธรรมวนยน ยอมเจรญสตสมโพชฌงค มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย ภกษเจรญโพชฌงค ๗ กระท�าใหมากซงโพชฌงค ๗ อยางนแล ยอมเปนผนอมไปสนพพาน โนมไปสนพพาน โอนไปสนพพาน. (พงขยายความบาลตงแตการก�าจดราคะเปนทสดเชนนไปจนถงการแสวงหา)

[๖๗๑] ดกรภกษทงหลาย สงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ ประการ ๕ ประการ เปนไฉน ? คอ รปราคะ อรปราคะ มานะ อทธจจะ อวชชา คอสงโยชนอนเปน สวนเบองสง ๕ ประการนแล ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ อนภกษควรเจรญ เพอร ยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละซงสงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ ประการนแล โพชฌงค ๗ เปนไฉน ? ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยนยอม เจรญสตสมโพชฌงค มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอน

388

ภาเวต ราควนยปรโยสาน โทสวนยปรโยสาน โมหวนยปรโยสานฯ อเมส โข ภกขเว ปจนน อทธมภาคยาน สโชนาน อภาย ปราย ปรกขยาย ปหานาย อเม สตต โพชฌงคา ภาเวตพพาต ฯ (ยถา มคคสยตต วตถาเรตพพ ตถา โพชฌงคสยตต วตถาเรตพพ) ฯ

ตตรททาน

อฏปฬวกวนลก วจฉททก อทธมาเตน ปจม เมตตา กรณา มทตา อเปกขา อานาปาเนน เต ทส ฯ

โพชฌงคสยตตสส อานาปานวคโค สตตโม ฯ

อสภา มรณา อาหาเร ปฏกเลน จ สพพโลเก อนจจทกขอนตต ปหาน วราค� นโรเธน เต ทสาต ฯ

โพชฌงคสยตตสส นโรธวคโค อฏโม ฯ

[๖๗๒] สาวตถนทาน ฯ เสยยถาป ภกขเว คงคา นท ปาจนนนนา ปาจนโปณา ปาจนปพภารา ฯเปฯ ฉ ปาจนโต นนนา ฉ นนนา จ สมททโต เทว เต ฉ ทวาทส โหนต วคโค เตน ปวจจตต ฯ

คงคาเปยยาโล นวโม ฯ

389

ก�าจดโมหะเปนทสด ฯลฯ ยอมเจรญอเบกขาสมโพชฌงค มอนก�าจดราคะเปนทสด มอนก�าจดโทสะเปนทสด มอนก�าจดโมหะเปนทสด ดกรภกษทงหลาย โพชฌงค ๗ เหลานแล อนภกษควรเจรญ เพอรยง เพอก�าหนดร เพอความสนไป เพอละสงโยชนอนเปนสวนเบองสง ๕ ประการนแล. (พงขยายความโพชฌงคสงยตเหมอนมคคสงยต)

เรองในวรรคน คอ

๑. อฏฐกสญญา ๒. ปฬวกสญญา ๓. วนลกสญญา ๔. วจฉททกสญญา ๕. อทธมาตกสญญา ๖. เมตตา ๗. กรณา ๘. มทตา

๙. อเบกขา ๑๐. อานาปานสต.

จบ อานาปานวรรคท ๗ แหงโพชฌงคสงยต

๑. อสภสญญา ๒. มรณสญญา ๓. อาหาเรปฏกลสญญา ๔. สพพโลเกอนภรตสญญา ๕. อนจจสญญา ๖. อนจเจทกขสญญา ๗. ทกเขอนตตสญญา ๘. ปหานสญญา ๙. วราคสญญา ๑๐. นโรธสญญา.

จบ นโรธวรรคท ๘ แหงโพชฌงคสงยต

[๖๗๒] สาวตถนทาน. ดกรภกษทงหลาย แมน�าคงคาไหลไปสทศปราจน หลงไปสทศปราจน บาไปสทศปราจนฉนใด ฯลฯ แมน�าทง ๖ สายไหลไปสทศปราจน แมน�าทง ๖ สายไหลไปสสมทร ทง ๒ อยางๆ ละ ๖ รวมเปน ๑๒ เพราะเหตนนจงเรยกวาวรรค.

จบ คงคาเปยยาลท ๙

390

[๖๗๓] ยาวตา ภกขเว สตตา อปาทา 1 วา ทวปาทา วา จตปปาทา วา พหปปาทา วาต วตถาเรตพพ ฯ

ตถาคต ปท กฏ มล สาเรน 2 วสสก ราชา จนทมสรยา จ 3 วตเถน ทสม ปท ฯ

(อปปมาทวคโค 4 โพชฌงคสยตตสส โพชฌงควเสน วตถาเรตพโพ 5 ) ฯ

โพชฌงคสยตตสส อปปมาทวคโค ทสโม ฯ

[๖๗๔] เสยยถาป ภกขเว เยเกจ พลกรณยา กมมนตา กยรนตต วตถาเรตพพ ฯ

พล พชจ นาโค จ รกขกมเภน 6 สกยา 7 อากาเสน จ เทว เมฆา นาวา อาคนตกา นท 8 ฯ

(พลกรณยวคโค โพชฌงคสยตตสส โพชฌงควเสน วตถาเรตพโพ) ฯ

พลกรณยวคโค เอกาทสโม ฯ

1 ม. ย. อปทา วา ... พหปปทา วา ฯ

2 ย. สาโร จ ... ฯ

3 ย. จสทโท นตถ ฯ

4 ย. อปปมาทวคเค ... วตถาเรตพพ ฯ

5 ย. อปปมาทวคเค ... วตถาเรตพพ ฯ

6 ม. รกโข กมเภน สกยา ฯ เอวมปร ฯ

7 ย. สกยา ฯ

8 ย. อตสทโท อตถ ฯ

391

[๖๗๓] ดกรภกษทงหลาย สตวทไมมเทากด ๒ เทากด ๔ เทากด เทามากกด มประมาณเทาใด พงขยายเนอความอยางทกลาวนเปนตวอยาง.

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. ตถาคตสตร ๒. ปทสต ๓. กฏสตร ๔. มลสตร ๕. สารสตร ๖. วสสกสตร ๗. ราชาสตร ๘. จนทมสตร ๙. สรยสตร ๑๐. วตถสตร. (พงขยายความอปปมาทวรรคดวยสามารถโพชฌงคแหงโพชฌงคสงยต)

จบ อปปมาทวรรคท ๑๐ แหงโพชฌงคสงยต

[๖๗๔] ดกรภกษทงหลาย การงานทจะพงท�าดวยก�าลงอยางใดอยางหนง อนบคคลท�าอย การงานทจะพงท�าดวยก�าลงทงหมดนน อนบคคลอาศยแผนดน ด�ารงอยบนแผนดน จงท�าไดฉนใด. (พงขยายเนอความอยางทกลาวนเปนตวอยาง)

รวมพระสตรทมในวรรคน คอ

๑. พลสตร ๒. พชสตร ๓. นาคสตร ๔. รกขสตร ๕. กมภสตร ๖. สกสตร ๗. อากาสสตร ๘. เมฆสตรท ๑ ๙. เมฆสตรท ๒ ๑๐. นาวาสตร ๑๑. อาคนตกสตร ๑๒. นทสตร (พงขยายความพลกรณยวรรคดวยสามารถโพชฌงคแหงโพชฌงคสงยต)

จบ พลกรณยวรรคท ๑๑