พุทธวจน 3 ก้าวย่าง อย่างพุทธะ -...

กงกลางสน 129.5 มม.

สน 9 มม

สน 9 มม

กงกลางปกหลง กงกลางปกหนา

แนว พทธวจน 25 มม.

แนวเสน หมวดธรรม 38 มม.

แนวเสน กงกลางปกหนา 104.25 มม.

แนวเสนลาง 130 มม.

แนวสนสทอง 12.5 มม.

แนวกงกลางปกหลง 65 มม.

+ทองกลาง

พ ท ธ ว จ นฉบบ ๓

สำ�หรบผตองก�รปฏบตธรรรม ตดตอไดท ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center) โทร.๐๘ ๙๗๙๑ ๐๒๙๙, ๐๘ ๗๕๑๑ ๘๐๑๐

ขอมลธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชนเปนธรรมท�น ลขสทธในตนฉบบนไดรบก�รสงวนไว ไมสงวนสทธในก�รจดทำ�จ�กตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในก�รจดทำ�หรอเผยแผ โปรดใชคว�มละเอยดรอบคอบเพอรกษ�คว�มถกตองของขอมล ขอคำ�ปรกษ�ด�นขอมลในก�รจดทำ�เพอคว�มสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘ ๘๔๙๔ ๘๐๘๓ พทธวจนสม�คม โทร.๐๘ ๑๖๔๗ ๖๐๓๖

มลนธพทธวจน โทร.๐๘ ๑๔๕๗ ๒๓๕๒ คณศรช� โทร.๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑ คณอ�รวรรณ โทร.๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘

ตดต�มก�รเผยแผพระธรรมคำ�สอนต�มหลกพทธวจน โดยพระอ�จ�รยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.buddhakos.org | media.watnapahpong.org | www.watnapp.com | www.buddhawajanafund.org

คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวล� 17.40 น.

พ ท

ธ ว

จ น

กาวยางอยางพทธะ

4 ส 03 Cover NEW-5

เมอ “เธอ” ไมม !

พาหยะ ! เมอใด เธอเหนรปแลว สกวาเหน ไดฟงเสยงแลว สกวาฟง

ไดกลน ลมรส สมผสทางผวกาย กสกวา ดม ลม สมผส

ไดรแจงธรรมารมณ กสกวาไดรแจงแลว

เมอนน “เธอ” จกไมม.

เมอใด “เธอ” ไมมเมอนนเธอกไมปรากฏในโลกน

ไมปรากฏในโลกอนไมปรากฏในระหวางโลกทงสอง นนแหละ คอทสดแหงทกขละ.

-บาล มหา.ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑. , -บาล อ. ข. ๒๕/๘๓/๔๙.


สน 9 มม

สน 9 มม


ในปกหนา ในปกหลง

แนวกงกลาง 85 มม. แนวกงกลาง 85 มม.

วกกล !ผ ใดเหนธรรม ผ นนเหนเรา ผ ใดเหนเรา ผนนเหนธรรม.

-บาล ขนธ. ส. ๑๗/๑๔๖/๒๑๖.

เพราะจตหลดพนแลวจงดารงอย

เพราะดารงอยจงยนดราเรงดวยดเพราะยนดราเรงดวยดจงไมหวาดสะดงเมอไมหวาดสะดง

ยอมปรนพพานเฉพาะตนนนเทยว.

-บาล ขนธ. ส. ๑๗/๕๗/๙๓.

กาวยาง อยางพทธะอานนท ! ธรรมกด วนยกด

ทเราแสดงแลว บญญตแลว แกพวกเธอทงหลายธรรมวนยนน จกเปนศาสดาของพวกเธอทงหลาย

โดยกาลลวงไปแหงเรา.

-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑.

พ ท ธ ว จ น

อานนท ! พวกเธอทงหลายจงมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ

อยาเอาสงอนเปนสรณะเลยจงมธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

อยามสงอนเปนสรณะเลย.

-บาล มหาวาร. ส. ๑๙/๒๑๗/๗๔๐.

พ ท ธ ว จ น

พทธวจนสถาบนรวมกนมงมนศกษา ปฏบต เผยแผคำาของตถาคต

ฉบบ ๓ กาวยางอยางพทธะ

พ ท ธ ว จ น ฉบบ ๓ กาวยางอยางพทธะ

ขอมลธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชน

เปนธรรมท�น

ลขสทธในตนฉบบนไดรบการสงวนไว

ไมสงวนสทธในการจดทำาจากตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ

ในการจดทำาหรอเผยแผ โปรดใชความละเอยดรอบคอบ

เพอรกษาความถกตองของขอมล

ขอคำาปรกษาดานขอมลในการจดทำาเพอความสะดวกและประหยด

ตดตอไดท

มลนธพทธโฆษณ โทรศพท ๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐-๙๔

พทธวจนสมาคม โทรศพท ๐๘ ๑๖๔๗ ๖๐๓๖

มลนธพทธวจน โทรศพท ๐๘ ๑๔๕๗ ๒๓๕๒

คณศรชา โทรศพท ๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑

คณอารวรรณ โทรศพท ๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘

ปทพมพ ๒๕๕๖

ศลปกรรม ปรญญา ปฐวนทรานนท, วชช เสรมสวสดศร,

ณรงคเดช เจรญปาละ

จดทำ�โดย มลนธพทธโฆษณ

(เวบไซต www.buddhakos.org)

สำาหรบผตองการปฏบตธรรรม ตดตอไดท

ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center)

ซอยคลองสตะวนออก ๗๓ หม ๑๕ คลองส อำาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน

โทรศพท ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๖๕๗, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๗๒๑, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๔๗๑

มลนธพทธโฆษณ เลขท ๒๙/๓ หมท ๗ ตำาบลบงทองหลาง อำาเภอลำาลกกา จงหวดปทมธาน ๑๒๑๕๐

โทรศพท /โทรสาร ๐ ๒๕๔๙ ๒๑๗๕ เวบไซต : www.buddhakos.org

คำ�อนโมทน�

ขออนโมทนากบคณะญาตโยมทกทาน ทไดรวมกน สบทอด “พทธวจน” ธรรมะจากพทธโอษฐ และเปนมคคานคา (ผเดนตามมรรค) ตามพระบญญตของพทธองคสมดงพทธประสงค เมอไดศกษาและปฏบตตามแลว หวงเปนยงวาทกคนจะประพฤตตนเปนปฏปจฉาวนตา ปรสา โน อกกาจตวนตา คอมการสอบถาม ทวนถามซงกนและกน ในอรรถะและพยญชนะ ของคำาตถาคต

มประการตางๆ เพอเปดเผยใหแจมแจงในธรรมทงหลาย ทยงไมถกเปดเผย และบรรเทาความสงสยในธรรมทงหลาย อนเปนทตงแหงความสงสยมอยางตางๆ ได.

ดวยการกระทำาอนเปนกศลน ขอใหเปนเหต เปนปจจย ใหผมสวนรวมในการทำาหนงสอเลมน และผทไดอาน ไดศกษา พงเกดปญญา ไดดวงตาเหนธรรม พนทกขในชาตน เทอญ.

ภกขคกฤทธ โสตถผโล

คำ�นำ�

หนงสอ “พทธวจน ฉบบ ก�วย�งอย�งพทธะ” ไดจดทำาขน ดวยปรารภเหตทวา หลายคนยงเหนคำาสอน ของพระผมพระภาคเจาวา เปนสงทยาก หรอเปนสงท ไกลตวเกนไป ทำาใหมนอยคนนกทจะหนมาใสใจศกษาคำาสอน ของพระผมพระภาคเจาอยางจรงจง ทงๆ ทพระองคไดตรส ไวแลววา คำาสอนทพระองคตรสสอนทงหมดนน บรสทธ

บรบรณแลวสนเชง อกทงคำาสอนนน ยงเปนสงทเรยกวา “อก�ลโก” คอใชไดไปตลอด ไมมคำาวาเกาหรอลาสมย และใชไดกบบคคลทกคน อนจะเหนไดจากในสมยพทธกาล ทพทธบรษท ๔ ทงหลายนน มคนจากหลายชาตและวรรณะ นอกจากนพระองคยงไดตรสอกวา บคคลททานตรสสอนนน มตงแต พรหม เทวดา ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ไปจนถงปถชนคนธรรมดาทวไป และทกคนนน เมอนำา คำาสอนของพระองคไปปฏบตแลว กสามารถแกทกขหรอดบทกขใหกบตนเองไดทงสน.

คณะงานธมมะ วดนาปาพง

กนยายน ๒๕๕๔

อกษรยอ

เพอคว�มสะดวกแกผทยงไมเข�ใจเรองอกษรยอ

ทใชหม�ยแทนชอคมภร ซงมอยโดยม�ก

มหาว. ว. มหาวภงค วนยปฎก.ภกขน. ว. ภกขนวภงค วนยปฎก.มหา. ว. มหาวรรค วนยปฎก.จลล. ว. จลวรรค วนยปฎก.ปรวาร. ว. ปรวารวรรค วนยปฎก.ส. ท. สลขนธวรรค ทฆนกาย.มหา. ท. มหาวรรค ทฆนกาย.ปา. ท. ปาฏกวรรค ทฆนกาย.ม. ม. มลปณณาสก มชฌมนกาย.ม. ม. มชฌมปณณาสก มชฌมนกาย.อปร. ม. อปรปณณาสก มชฌมนกาย.สคาถ. สำ. สคาถวรรค สงยตตนกาย.นทาน. สำ. นทานวรรค สงยตตนกาย.ขนธ. สำ. ขนธวารวรรค สงยตตนกาย.สฬา. สำ. สฬายตนวรรค สงยตตนกาย.มหาวาร. สำ. มหาวารวรรค สงยตตนกาย.เอก. อำ. เอกนบาต องคตตรนกาย.ทก. อำ. ทกนบาต องคตตรนกาย.ตก. อำ. ตกนบาต องคตตรนกาย.จตกก. อำ. จตกกนบาต องคตตรนกาย.

ปญจก. อำ. ปญจกนบาต องคตตรนกาย.ฉกก. อำ. ฉกกนบาต องคตตรนกาย.สตตก. อำ. สตตกนบาต องคตตรนกายอฏก. อำ. อฏฐกนบาต องคตตรนกาย. นวก. อำ. นวกนบาต องคตตรนกาย. ทสก. อำ. ทสกนบาต องคตตรนกาย. เอกาทสก. อำ. เอกาทสกนบาต องคตตรนกาย. ข. ข. ขททกปาฐะ ขททกนกาย.ธ. ข. ธรรมบท ขททกนกาย. อ. ข. อทาน ขททกนกาย. อตว. ข. อตวตตกะ ขททกนกาย. สตต. ข. สตตนบาต ขททกนกาย.วมาน. ข. วมานวตถ ขททกนกาย.เปต. ข. เปตวตถ ขททกนกาย. เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.เถร. ข. เถรคาถา ขททกนกาย.ชา. ข. ชาดก ขททกนกาย. มหาน. ข. มหานทเทส ขททกนกาย. จฬน. ข. จฬนทเทส ขททกนกาย.ปฏสม. ข. ปฏสมภทามรรค ขททกนกาย.อปท. ข. อปทาน ขททกนกาย.พทธว. ข. พทธวงส ขททกนกาย.จรยา. ข. จรยาปฎก ขททกนกาย.

ตวอยาง : ๑๔/๑๗๑/๒๔๕ ใหอานวา ไตรปฎกฉบบสยามรฐ เลม ๑๔ หนา ๑๗๑ ขอท ๒๔๕

วธตรวจสอบวา

เปนค�าของพระผมพระภาคเจาหรอไม

ภกษทงหลาย !

ถาภกษในธรรมวนยน จะพงกลาวอยางนวา

ขาพเจาฟงมาแลว ไดรบมาแลวเฉพาะพระพกตร

พระผมพระภาคเจาวา นเปนธรรม นเปนวนยน

เปนคาสอนของพระศาสดา, ดงน,

พวกเธออยาพงรบรอง, อยาพงคดคาน.

เธอก�าหนดเนอความนนใหด

แลวน�าไปสอบสวนในสตร น�าไปเทยบเคยงในวนย,

ถาลงกนไมได เทยบเคยงกนไมได

พงแนใจวานนไมใชค�าของพระผมพระภาคแนนอน

ภกษรปนนจ�ามาผด, พวกเธอพงทงค�าเหลานนเสย;

ถาลงกนได เทยบเคยงกนได

พงแนใจวา นนเปนค�าของพระผมพระภาคเจาแนแลว

ภกษรปนนจ�ามาอยางดแลว, พวกเธอพงรบเอาไว...

ตรสทอานนทเจดย, โภคนคร : มหาปรนพพานสตร, มหา. ท. ๑๐/๑๔๔/๑๑๒.

ส�รบญ

๑ มนษยเปนอนมาก ไดยดถอเอาทพงผดๆ ๑

๒. สตวเกดกลบมาเปนมนษยมนอย ๓

เพราะไมรอรยสจ

๓. การรอรยสจเปนของไมเหลอวสย ๕

พระอรยบคคล จงมปรมาณมาก

๔. ใหพงตน พงธรรม ๘

๕. ผไมหลงเอาสงอนมาเปนแกน ๑๑

๖. จะเกดในตระกลสงหรอตำา ๑๓

กสามารถทำานพพานใหแจงได

๗. รายชอแหงธรรมเปนทตงแหงการขดเกลา ๑๘

๘. ความทกขของเทวดาและมนษยตามธรรมชาต ๒๔

๙. เปนทกขเพราะตดอยในอายตนะ ๒๕

๑๐. ความรสก ทถงกบทำาใหออกผนวช ๒๖

๑๑. การทำาความเพยรแขงกบอนาคตภย ๓๑

๑๒. บทอธษฐานจตเพอทำาความเพยร ๓๗

๑๓. ลำาดบการปฏบตเพอรตามซงสจธรรม ๓๙

๑๔. หลกเกณฑการเลอกสถานทและบคคล ๔๑

ทควรเสพและไมควรเสพ

๑๕. ความเพลนเปนแดนเกดแหงทกข ๔๔

๑๖. อาการเกดแหงทกขโดยสงเขป ๔๕

๑๗. ความดบทกขม เพราะความดบแหงนนท ๔๖

๑๘. ลกษณะแหงจตทหลดพนดวยการละนนท ๔๗

(อกนยหนง)

๑๙. วธทสะดวกสบายเพอการดบของกเลส ๔๘

๒๐. ทงเสยนนแหละกลบจะเปนประโยชน ๕๓

๒๑. อาการเกดดบแหงเวทนา ๕๖

๒๒. ลกษณะหนทางแหงความหมดจด ๕๘

๒๓. ขยายความแหงอรยมรรคมองคแปด ๖๐

๒๔. สมาธทกขนตอน ๖๕

ใชเปนบาทฐานในการเขาวมตตไดทงหมด

๒๕. อรยสจสโดยสงเขป ๗๑

(ทรงแสดงดวยความยดในขนธ ๕)

๒๖. อรยสจ-ปฏจจสมปบาท ๗๕

๒๗. ความเปนโสดาบน ๗๙

ประเสรฐกวาเปนพระเจาจกรพรรด

๒๘. คณสมบตของพระโสดาบน ๘๒

๒๙. ปาฏหารย สาม ๙๑

๓๐. ผอยใกลนพพาน ๙๘

๓๑. ลกษณะแหงอนทรยภาวนาชนเลศ ๑๐๓

๓๒. สนกเลสกแลวกน ไมตองรวาสนไปเทาไร ๑๐๕

๓๓. ตถาคตเปนเพยงผบอก ๑๐๖

จะถงทหมายตองเดนเอาเอง

๓๔. เหตใหไมปรนพพานในปจจบน ๑๐๙

๓๕. หมด “อาหาร” กนพพาน ๑๑๑

๓๖. กฎอทปปจจยตา หรอ หวใจปฏจจสมปบาท ๑๑๔

๓๗. ปฏจจสมปบาท คอ ธรรมอนเปนธรรมชาต ๑๑๕

อาศยกนแลวเกดขน

๓๘. ปญญา สต กบนามรปดบ เพราะวญญาณดบ ๑๑๘

๓๙. นพพานเพราะไมยดถอธรรมทไดบรรล ๑๑๙

๔๐. การปรนพพาน ๑๒๐

๔๑. ผหลดพนไดเพราะไมยดมนถอมน ๑๒๑

๔๒. ธรรมเปนสวนแหงวชชา ๑๒๒

๔๓. คำาชชวนวงวอน ๑๒๓

มนษยเปนอนม�ก

ไดยดถอเอ�ทพงผดๆ

๑

2 พ ท ธ ว จ น

มนษยทงหลายเปนอนมาก ถกความกลวคกคาม

เอาแลว ยอมยดถอเอาภเขาบาง ปาไมทศกดสทธบาง

สวนศกดสทธบาง รกขเจดยบาง วาเปนทพงของตนๆ :

นนไมใชทพงอนทำาความเกษมใหไดเลย, นนไมใชทพง

อนสงสด; ผใดถอเอาสงนนๆ เปนทพงแลว ยอมไมหลดพน

ไปจากทกขทงปวงได.

สวนผใด ทถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

เปนทพงแลว เหนอรยสจทงส ดวยปญญ�อนถกตอง

คอ เหนทกข, เหนเหตเปนเครองใหเกดขนแหงทกข,

เหนคว�มก�วลวงเสยไดซงทกข, และเหนมรรคประกอบ

ดวยองคแปดอนประเสรฐ ซงเปนเครองใหถงคว�มเข�ไป

สงบรำ�งบแหงทกข : นนแหละคอ ทพงอนเกษม, นนคอ

ทพงอนสงสด; ผใดถอเอ�ทพงนนแลว ยอมหลดพน

ไปจ�กทกขทงปวง ไดแท.

ธ. ข. ๒๕/๔๐/๒๔.

3ฉบบ ๓ กาวยางอยางพทธะ

๒สตวเกดกลบม�เปนมนษยมนอย

เพร�ะไมรอรยสจ

ภกษทงหลาย ! เธอทงหลายจะสำาคญความขอน

วาอยางไร : ฝนนดหนงทเราชอนขนดวยปลายเลบนกบ

มหาปฐพน ขางไหนจะมากกวากน ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! มหาปฐพนนแหละเปนดน

ทมากกวา. ฝนนดหนงเทาททรงชอนขนดวยปลายพระนขาน

เปนของมประมาณนอย. ฝนนนเมอนำาเขาไปเทยบกบมหาปฐพ

ยอมไมถงซงการคำานวณได เปรยบเทยบได ไมเขาถงแมซง

กะละภาค (สวนเสยว)”.

ภกษทงหลาย ! อปมานฉนใด อปไมยกฉนนน :

สตวทเกดกลบม�สหมมนษย มนอย; สตวทเกดกลบมา

เปนอยางอนจากหมมนษย มมากกวาโดยแท. ขอนน

เพราะเหตไรเลา ? ภกษทงหลาย ! ขอนน เพร�ะคว�มท

สตวเหล�นนไมเหนอรยสจทงส.


อรยสจส อยางไรเลา ? สอยาง คอ :-

อรยสจคอทกข

อรยสจคอเหตใหเกดขนแหงทกข

อรยสจคอความดบไมเหลอแหงทกข

อรยสจคอทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอ

แหงทกข.

ภกษทงหลาย ! เพราะเหตนน ในเรองน เธอ

พงประกอบโยคกรรม1 อนเปนเครองกระทำ�ใหรว�

“ทกข เปนอยางน, เหตเกดขนแหงทกข เปนอยางน,

ความดบไมเหลอแหงทกข เปนอยางน, ทางดำาเนนใหถง

ความดบไมเหลอแหงทกข เปนอยางน” ดงน.

มหาวาร. ส. ๑๙/๕๗๘/๑๗๕๗.

1. โยคกรรม คอ การกระทำาอยางเปนระบบ.


ก�รรอรยสจเปนของไมเหลอวสย

พระอรยบคคล จงมปรม�ณม�ก

วจฉะ ! ภกษ ผส�วกของเร� บรรลเจโตวมตต

ปญญ�วมตต อนไมมอ�สวะ เพราะความสนไปแหงอาสวะ

ทงหลาย ไดกระทำาใหแจงแลว ดวยปญญาอนยงเอง ใน

ทฏฐธรรมน มอยไมใชรอยเดยว ไมใชสองรอย ไมใช

สามรอย ไมใชสรอย ไมใชหารอย มอยมากกวามาก

โดยแท.

วจฉะ ! ภกษณ ผส�วก�ของเร� บรรลเจโตวมตต

ปญญ�วมตต อนไมมอ�สวะ เพราะความสนไปแหงอาสวะ

ทงหลาย ไดกระทำาใหแจงแลว ดวยปญญาอนยงเอง ใน

ทฏฐธรรมน มอยไมใชรอยเดยว ไมใชสองรอย ไมใช

สามรอย ไมใชสรอย ไมใชหารอย มอยมากกวามาก

โดยแท.

๓


วจฉะ ! อบ�สก ผส�วกของเร� พวกเปน

คฤหสถนงขาว อยประพฤตกบผประพฤตพรหมจรรย,

เปน โอปป�ตกะ (อนาคาม) มปกตปรนพพานในภพท

ไปเกดนน ไมเวยนกลบจากภพนนเปนธรรมดา, เพราะ

ความสนไปแหงสญโญชน มสวนในเบองตำาหาอยาง กม

อยไมใชรอยเดยว ฯลฯ ไมใชหารอย มอยมากกวามาก

โดยแท.

วจฉะ ! อบ�สก ผส�วกของเร� พวกเปน

คฤหสถนงขาว ยงบรโภคกาม เปนผ ทำ�ต�มคำ�สอน

เปนผ สนองโอว�ท มคว�มสงสยอนข�มไดแลว ไมตอง

กลาวดวยความสงสยวา นอะไรๆ เปนผปราศจากความ

ครนคราม ไมใชผตองเชอตามคำาของผอน อยประพฤต

พรหมจรรยในศาสนาของพระศาสดา กมอยไมใชรอยเดยว

ฯลฯ ไมใชหารอย มอยมากกวามากโดยแท.


วจฉะ ! อบ�สก� ผส�วก�ของเร� พวกเปนหญง

คฤหสถนงขาว อยประพฤตกบผประพฤตพรหมจรรย,

เปน โอปป�ตกะ (อนาคาม) มปกตปรนพพานในภพท

ไปเกดนน ไม เวยนกลบจากภพนนเปนธรรมดา,

เพราะความสนไปแหงสญโญชน มสวนในเบองตำา

หาอยาง กมอยไมใชรอยเดยว ฯลฯ ไมใชหารอย มอย

มากกวามากโดยแท.

วจฉะ ! อบ�สก� ผส�วก�ของเร� พวกเปนหญง

คฤหสถนงขาว ยงบรโภคกาม เปนผ ทำ�ต�มคำ�สอน

เปนผ สนองโอว�ท มคว�มสงสยอนข�มไดแลว ไมตอง

กลาวดวยความสงสยวา นอะไรๆ เปนผปราศจากความ

ครนคราม ไมใชผตองเชอตามคำาของผอน อยประพฤต

พรหมจรรยในศาสนาของพระศาสดา กมอยไมใชรอยเดยว

ฯลฯ ไมใชหารอย มอยมากกวามากโดยแท.

ม. ม. ๑๓/๒๕๑-๒๕๔/๒๕๕-๒๕๖.


ใหพงตน พงธรรม

อานนท ! เราไดกลาวเตอนไวกอนแลวมใชหรอ

วา “ความเปนตางๆ ความพลดพราก ความเปนอยางอน

จากของรกของชอบใจทงสน ยอมม; อานนท ! ขอนน

จกไดมาแตไหนเลา : สงใดเกดขนแลว เปนแลว อนปจจย

ปรงแลว มความชำารดไปเปนธรรมดา, สงนนอยาชำารดไปเลย

ดงน; ขอนน ยอมเปนฐานะทมไมได”.

อานนท ! เปรยบเหมอนเมอตนไมใหญ ม

แกนเหลออย สวนใดเกาครำากวาสวนอน สวนนนพง

ยอยยบไปกอน, ขอน ฉนใด; อานนท ! เมอภกษสงฆ

หม ใหญมธรรมเปนแกนสารเหลออย, สารบตร

ปรนพพานไปแลว ฉนนนเหมอนกน. อานนท ! ขอนน

จกไดมาแตไหนเลา : สงใดเกดขนแลว เปนแลว อนปจจย

ปรงแลว มความชำารดไปเปนธรรมดา สงนนอยาชำารดไปเลย

ดงน; ขอนน ยอมเปนฐานะทมไมได.

๔


อานนท !

เพร�ะฉะนน ในเรองน

พวกเธอทงหล�ย จงมตนเปนประทป

มตนเปนสรณะ ไมเอ�สงอนเปนสรณะ;

จงมธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

ไมเอ�สงอนเปนสรณะ.

อานนท ! ภกษ มตนเปนประทป มตนเปน

สรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ, มธรรมเปนประทป

มธรรมเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะนน เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! ภกษในธรรมวนยน

พจ�รณ�เหนก�ยในก�ยเนองๆ อย,

พจ�รณ�เหนเวทน�ในเวทน�ทงหล�ยเนองๆ อย,

พจ�รณ�เหนจตในจตเนองๆ อย,

พจ�รณ�เหนธรรมในธรรมทงหล�ยเนองๆ อย;

มคว�มเพยรเผ�กเลส มคว�มรสกตวทวพรอม

มสต พงกำ�จดอภชฌ�และโทมนสในโลกเสยได.


อานนท ! ภกษอยางนแล ชอวามตนเปน

ประทป มตนเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ; มธรรม

เปนประทป มธรรมเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ

เปนอย.

อานนท !

ในก�ลบดนกด ในก�ลลวงไปแหงเร�กด

ใครกต�มจกตองมตนเปนประทป

มตนเปนสรณะ ไมเอ�สงอนเปนสรณะ;

มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ

ไมเอ�สงอนเปนสรณะ เปนอย.

อานนท !

ภกษพวกใด เปนผใครในสกข�,

ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถ�นะอนเลศทสด.

มหาวาร .ส. ๑๙/๒๑๖-๒๑๗/๗๓๗-๗๔๐.

ตรสแกทานพระอานนท ผเศราสลดในขาวการปรนพพานของทานพระสารบตรซงจนทสามเณรนำามาบอกเลา ทพระอารามเชตวนใกลนครสาวตถ.


ผไมหลงเอ�สงอนม�เปนแกน

ภกษทงหลาย ! พรหมจรรยน มใชมลาภ

สกการะและเสยงเยนยอเปนอานสงส, พรหมจรรยน

มใชมความถงพรอมดวยศลเปนอานสงส, พรหมจรรยน

มใชมความถงพรอมดวยสมาธเปนอานสงส, พรหมจรรยน

มใชมความถงพรอมดวยญาณทสสนะเปนอานสงส.

ภกษทงหลาย ! กเจโตวมตต1 ทไมกำ�เรบอนใด

มอย, พรหมจรรยนม สงนน นนแหละเปนประโยชนท

มงหม�ย เปนแกนส�ร เปนผลสดท�ยของพรหมจรรยแล.

1. เจโตวมตต คอ การบรรลอรหตตผลโดยมนำาหนกของการทำาสมาธมากกวาการกระทำาดานอนๆ. แบบของการหลดพนยงมอยางอนอก เชน สทธาวมตต, ปญญาวมตต เปนตน.

๕


ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนบรษผตองการ

ดวยแกนไม เสาะหาแกนไม เทยวคนหาแกนไม จนถง

ตนไมใหญมแกนแลว ตดเอาแกนถอไปดวยมนใจวา

‘นเปนแกนแท’ ดงน. บรษมตาด เหนคนนนเขาแลว ก

กลาววา “ผเจรญคนน ชางรจกแกน, รจกกระพ, รจก

เปลอกสด, รจกสะเกดแหงตามผวเปลอก, รจกใบออนท

ปลายกง. จรงดงวา ผเจรญคนน ตองการแกนไม เสาะหา

แกนไม เทยวคนหาแกนไม จนถงตนไมใหญมแกนแลว

กตดเอาแกนแทถอไปดวยมนใจวา ‘น เปนแกนแท’ ดงน.

สงทเขาจะตองทำาดวยแกนไม จกสำาเรจประโยชนเปนแท”

ดงน.

ม. ม. ๑๒/๓๗๑-๓๗๓/๓๕๒,๓๕๔.


จะเกดในตระกลสงหรอตำ�

กส�ม�รถทำ�นพพ�นใหแจงได

อานนท ! ในกรณแหง อภช�ต ๖ น คอ :-

คนบางคนมชาตดำา กอใหเกดธรรมดำา ๑,

บางคนมชาตดำา กอใหเกดธรรมขาว ๑,

บางคนมชาตดำา กอใหเกดนพพาน

(ความสนราคะ โทสะ โมหะ) อนเปนธรรมไมดำาไมขาว ๑,

บางคนมชาตขาว กอใหเกดธรรมดำา ๑,

บางคนมชาตขาว กอใหเกดธรรมขาว ๑,

บางคนมชาตขาว กอใหเกดนพพาน

อนเปนธรรมไมดำาไมขาว ๑.

อานนท ! คนมช�ตดำ� กอใหเกดธรรมดำ�

เปนอย�งไรเล� ?

อานนท ! คนบางคนในกรณน เกดในตระกลตำ�

คอ ตระกลจณฑาล ตระกลพราน ตระกลจกสาน ตระกลทำารถ

หรอตระกลเทหยากเยอ ซงเปนคนยากจน มขาวและนำานอย

๖


เปนอยฝดเคอง มอาหารและเครองนงหมหาไดโดยยาก

เขาเปนผมผวพรรณทราม ไมนาด เตยคอม ขโรค ตาบอด

งอย กระจอก มตวตะแคงขาง ไมคอยจะมขาว นำา เครอง

นงหม ยานพาหนะ ดอกไม ของหอม เครองลบไล ทนอน

ทอย และประทปโคมไฟ เขากยง ประพฤตก�ยทจรต

วจทจรต มโนทจรต ครนประพฤตทจรตแลว เบองหนาแต

การตายเพราะการทำาลายแหงกาย ยอมเขาถงอบาย ทคต

วนบาต นรก. อยางนแล อานนท ! เรยกวา คนมชาตดำา

กอใหเกดธรรมดำา.

อานนท ! คนมช�ตดำ� กอใหเกดธรรมข�ว



คอ ตระกลจณฑาล ตระกลพราน ... ฯลฯ ... มอาหาร

และเครองนงหมหาไดโดยยาก มผวพรรณทราม ไมนาด

...ฯลฯ ... ไมคอยจะมขาว นำา ...ฯลฯ ... ประทปโคมไฟ

เขา ประพฤตก�ยสจรต วจสจรต มโนสจรต

ครนประพฤตสจรตแลว เบองหนาแตการตายเพราะ

การทำาลายแหงกาย ยอมเขาถงสคตโลกสวรรค. อยางนแล

อานนท ! เรยกวา คนมชาตดำา กอใหเกดธรรมขาว.


อานนท ! คนมช�ตดำ� กอใหเกดนพพ�น

อนเปนธรรมไมดำ�ไมข�ว เปนอย�งไรเล� ?


คอ ตระกลจณฑาล ตระกลพราน ... ฯลฯ ... มผวพรรณทราม

ไมนาด เตยคอม. เขาปลงผมและหนวด ครองผายอมฝาด

ออกจากเรอน บวชเปนผไมมประโยชนเกยวของดวยเรอน.

เขานน ครนบวชแลวอยางน ละนวรณทงห� อนเปน

เครองเศราหมองจตทำาปญญาใหถอยกำาลงไดแลว มจต

ตงมนดในสตปฏฐ�นทงส ยงโพชฌงคเจดใหเจรญแลว

ต�มทเปนจรง ชอวายอมกอใหเกดนพพานอนเปนธรรม

ไมดำาไมขาว. อยางนแล อานนท ! เรยกวา คนมชาตดำา

กอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดำาไมขาว.

อานนท ! คนมช�ตข�ว กอใหเกดธรรมดำ�


อานนท ! คนบางคนในกรณน เกดในสกลสง

คอ สกลกษตรยมหาศาล สกลพราหมณมหาศาล หรอ

สกลคหบดมหาศาล อนมงคง มทรพยมาก มโภคะมาก

มทองและเงนพอตว มอปกรณแหงทรพยพอตว มทรพย


และขาวเปลอกพอตว เขามรปงาม นาด นาเลอมใส

ประกอบดวยความเกลยงเกลาแหงผวพรรณอยางยง

รำารวยดวยขาว ดวยนำา เครองนงหม ยานพาหนะ ดอกไม

ของหอม เครองลบไล ทนอน ทอย และประทปโคมไฟ

เขา ประพฤตก�ยทจรต วจทจรต มโนทจรต ครน

ประพฤตทจรตแลว เบองหนาแตการตายเพราะการทำาลาย

แหงกาย ยอมเขาถงอบาย ทคต วนบาต นรก. อยางนแล

อานนท ! เรยกวา คนมชาตขาว กอใหเกดธรรมดำา.

อานนท ! คนมช�ตข�ว กอใหเกดธรรมข�ว

เปนอย�งไรเล�?


คอ สกลกษตรยมหาศาล สกลพราหมณมหาศาล ... ฯลฯ ...

มทรพยและขาวเปลอกพอตว มรปงาม ... ฯลฯ ... รำารวย

ดวยขาวดวยนำา ... ฯลฯ ... ประทปโคมไฟ เขา ประพฤต

ก�ยสจรต วจสจรต มโนสจรต ครนประพฤตสจรตแลว

เบองหนาแตการตายเพราะการทำาลายแหงกาย ยอมเขาถง

สคตโลกสวรรค. อยางนแล อานนท ! เรยกวา คนมชาตขาว

กอใหเกดธรรมขาว.


อานนท ! คนช�ตข�ว กอใหเกดนพพ�นอน

เปนธรรมไมดำ�ไมข�ว เปนอย�งไรเล� ?


คอ สกลกษตรยมหาศาล สกลพราหมณมหาศาล ... ฯลฯ ...

มทรพยและขาวเปลอกพอตว มรปงาม ... ฯลฯ ... รำารวย

ดวยขาวดวยนำา ... ฯลฯ ... ประทปโคมไฟ เขาปลงผม

และหนวด ครองผายอมฝาด ออกจากเรอน บวชเปนผ

ไมมประโยชนเกยวของดวยเรอน. เขานน ครนบวชแลว

อยางน ละนวรณทงห� อนเปนเครองเศราหมองใจทำา

ปญญาใหถอยกำาลงไดแลว มจตตงมนดในสตปฏฐ�นทงส

ยงโพชฌงคเจดใหเจรญแลวต�มทเปนจรง ชอวายอม

กอใหเกดนพพานอนเปนธรรมไมดำาไมขาว. อยางนแล

อานนท ! เรยกวา คนมชาตขาว กอใหเกดนพพาน

อนเปนธรรมไมดำาไมขาว.

อานนท ! เหลานแล อภชาต ๖ ชนด.

ฉกก. อ. ๒๒/๔๒๙-๔๓๓/๓๒๘.


ร�ยชอแหงธรรมเปนทตงแหงก�รขดเกล�

จนทะ ! สลเลขธรรม (ความขดเกลา) เปนสงท

เธอทงหลายพงกระทำาในธรรมทงหลายเหลาน กลาวคอ :-

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ เบยดเบยน

เราจกเปนผ ไมเบยดเบยน;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน กระทำ�ป�ณ�ตบ�ต

เราจก เวนข�ดจ�กป�ณ�ตบ�ต;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน กระทำ�อทนน�ท�น

เราจก เวนข�ดจ�กอทนน�ท�น;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน ไมประพฤตพรหมจรรย

เราจกเปนผ ประพฤตพรหมจรรย;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน พดเทจ

เราจก เวนข�ดจ�กก�รพดเทจ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน พดสอเสยด

เราจก เวนข�ดจ�กก�รพดสอเสยด;

๗


ทำาสลเลขะวา เมอผอน พดคำ�หย�บ

เราจก เวนข�ดจ�กก�รพดคำ�หย�บ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน พดเพอเจอ

เราจก เวนข�ดจ�กก�รพดเพอเจอ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน ม�กดวยอภชฌ�

เราจกเปนผ ไมม�กดวยอภชฌ�;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มจตพย�บ�ท

เราจกเปนผ ไมมจตพย�บ�ท;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�ทฏฐ

เราจกเปนผ มสมม�ทฏฐ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�สงกปปะ

เราจกเปนผ มสมม�สงกปปะ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�ว�จ�

เราจกเปนผ มสมม�ว�จ�;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�กมมนตะ

เราจกเปนผ มสมม�กมมนตะ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�อ�ชวะ

เราจกเปนผ มสมม�อ�ชวะ;


ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�ว�ย�มะ

เราจกเปนผ มสมม�ว�ย�มะ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�สต

เราจกเปนผ มสมม�สต;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�สม�ธ

เราจกเปนผ มสมม�สม�ธ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�ญ�ณะ

เราจกเปนผ มสมม�ญ�ณะ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มมจฉ�วมตต

เราจกเปนผ มสมม�วมตต;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มถนมทธะกลมรม

เราจกเปนผ ปร�ศจ�กถนมทธะ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ฟงซ�น

เราจกเปนผ ไมฟงซ�น;

ทำาสลเลขะวา เมอผอน มวจกจฉ�

เราจกเปนผ ข�มพนวจกจฉ�;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ มกโกรธ

เราจกเปนผ ไมมกโกรธ;


ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ผกโกรธ

เราจกเปนผ ไมผกโกรธ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ลบหลคณ

เราจกเปนผ ไมลบหลคณ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ แขงด

เราจกเปนผ ไมแขงด;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ รษย�

เราจกเปนผ ไมรษย�;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ตระหน

เราจกเปนผ ไมตระหน;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ โออวด

เราจกเปนผ ไมโออวด;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ มม�รย�

เราจกเปนผ ไมมม�รย�;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ กระด�ง

เราจกเปนผ ไมกระด�ง;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ดหมนท�น

เราจกเปนผ ไมดหมนท�น;


ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ว�ย�ก

เราจกเปนผ ว�ง�ย;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ มมตรชว

เราจกเปนผ มมตรด;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ประม�ท

เราจกเปนผ ไมประม�ท;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ไมมศรทธ�

เราจกเปนผ มศรทธ�;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ไมมหร

เราจกเปนผ มหร;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ไมมโอตตปปะ

เราจกเปนผ มโอตตปปะ;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ มสตะนอย

เราจกเปนผ มสตะม�ก;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ขเกยจ

เราจกเปนผ ปร�รภคว�มเพยร;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ มสตหลงลม

เราจกเปนผ มสตตงมน;


ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ มปญญ�ทร�ม

เราจกเปนผ ถงพรอมดวยปญญ�;

ทำาสลเลขะวา เมอผอนเปนผ ลบคลำ�ดวยทฏฐของตน,

เปนผยดถออย�งเหนยวแนน,

และเปนผย�กทจะสลดคนซงอป�ท�น

เราจกเปนผ ไมลบคลำ�ดวยทฏฐของตน,

เปนผไมยดถออย�งเหนยวแนน,

และเปนผง�ยทจะสลดคนซงอป�ท�น.

ม. ม. ๑๒/๗๕-๗๘/๑๐๔.


คว�มทกขของเทวด�และมนษยต�มธรรมช�ต

ภกษทงหลาย ! เทวดาและมนษยทงหลาย

มรปเปนทม�ยนด ยนดแลวในรป บนเทงแลวในรป

ยอม อยเปนทกข เพร�ะคว�มแปรปรวน จ�งคล�ย ดบไป

แหงรป.

(ในกรณแหง เสยง กลน รส โผฏฐพพะ และ

ธรรม�รมณ กตรสอยางเดยวกน).

ภกษทงหลาย ! สวนตถาคตอรหนตสมมา-

สมพทธะ รแจงความเกด ความตงอยไมได รสอรอย

โทษและอบายเครองสลดออกแหงรป ตามเปนจรง ไมม

รปเปนทมายนด ไมยนดในรป ไมบนเทงในรป ยงคงอย

เปนสขแมเพราะความแปรปรวน จางคลาย ดบไปแหงรป.


ธรรม�รมณ กตรสอยางเดยวกน).

สฬา. ส. ๑๘/๑๕๙/๒๑๖.

๘


เปนทกขเพร�ะตดอยในอ�ยตนะ

ภกษทงหลาย ! เทวด�และมนษยทงหล�ย

มรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ ธรรม�รมณ เปนท

รนรมยใจ ยนดแลวในรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ

ธรรมารมณ บนเทงดวยรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ

ธรรมารมณ.

ภกษทงหลาย ! เทวด�และมนษยทงหล�ย

ยอมอยเปนทกข เพร�ะคว�มเปลยนแปลง เสอมสล�ย

และคว�มดบไปของรป เสยง กลน รส โผฏฐพพะ

ธรรม�รมณ.

สฬา. ส. ๑๘/๑๖๑/๒๑๘.

๙


คว�มรสก ทถงกบทำ�ใหออกผนวช

ภกษทงหลาย ! ในโลกน ครงกอนแตการตรสร

เมอเรายงไมไดตรสร ยงเปนโพธสตวอย

ตนเองม คว�มเกด เปนธรรมด�อยแลว กยงมวหลง

แสวงห�สงทมคว�มเกด เปนธรรมด�อยนนเอง,

ตนเองม คว�มแก เปนธรรมด�อยแลว กยงมวหลง

แสวงห�สงทมคว�มแก เปนธรรมด�อยนนเอง,

ตนเองม คว�มเจบไข เปนธรรมด�อยแลว กยงมวหลง

แสวงห�สงทมคว�มเจบไข เปนธรรมด�อยนนเอง,

ตนเองม คว�มต�ย เปนธรรมด�อยแลว กยงมวหลง

แสวงห�สงทมคว�มต�ย เปนธรรมด�อยนนเอง,

ตนเองม คว�มโศก เปนธรรมด�อยแลว กยงมวหลง

แสวงห�สงทมคว�มโศก เปนธรรมด�อยนนเอง,

ตนเองม คว�มเศร�หมอง โดยรอบด�น เปนธรรมด�

อยแลว กยงมวหลงแสวงห�สงทมคว�มเศร�หมอง

โดยรอบด�น เปนธรรมด�อยนนเอง อก.

๑๐


ภกษทงหลาย ! กอะไรเลา เปนสงทมความเกด

(เปนตน) ฯลฯ มความเศราหมองโดยรอบดาน (เปนทสด)

เปนธรรมดา ?

ภกษทงหลาย ! บตรและภรรย� มความเกด

เปนธรรมดา ฯลฯ มความเศราหมองโดยรอบดานเปน

ธรรมดา. ท�สหญง ท�สช�ย มความเกดเปนธรรมดา

ฯลฯ มความเศราหมองโดยรอบดานเปนธรรมดา. แพะ

แกะ มความเกดเปนธรรมดา ฯลฯ มความเศราหมอง

โดยรอบดานเปนธรรมดา. ไก สกร มความเกดเปน

ธรรมดา ฯลฯ มความเศราหมองโดยรอบดานเปนธรรมดา.

ช�ง โค ม� ล� มความเกดเปนธรรมดา ฯลฯ มความ

เศราหมองโดยรอบดานเปนธรรมดา. ทองและเงน เปน

สงทมความเกดเปนธรรมดา ฯลฯ มความเศราหมองโดย

รอบดานเปนธรรมดา. สงทมนษยเข�ไปเทดทนเอ�ไว

เหลานแลทชอวา สงทมความเกดเปนธรรมดา ฯลฯ

มความเศราหมองโดยรอบดานเปนธรรมดา ซงคนในโลกน

พากนจมตดอย พากนมวเมาอย พากนสยบอย ใน

สงเหลาน จงทำาใหตนทงทมความเกดเปนธรรมดา ฯลฯ


มความเศราหมองโดยรอบดานเปนธรรมดาอยเองแลว

กยงมวหลงแสวงหา สงทมความเกดเปนธรรมดา ฯลฯ

ทมความเศราหมองโดยรอบดานเปนธรรมดา อยอก.

ภกษทงหลาย ! ความคดอนน ไดเกดขนแกเรา

วา “ทำาไมหนอ เราซงมความเกด ฯลฯ ความเศราหมอง

โดยรอบดาน เปนธรรมดาอยเองแลว จะตองไปมวแสวงหา

สงทมความเกด ฯลฯ ความเศราหมองโดยรอบดานเปน

ธรรมดาอยอก. ไฉนหนอ เราผมความเกด ฯลฯ ความ

เศราหมองโดยรอบดาน เปนธรรมดาอยเองแลว ครน

ไดรสกถงโทษอนตำาทรามของการมความเกด ฯลฯ

ความเศราหมองโดยรอบดานเปนธรรมดานแลว เราพง

แสวงหานพพ�น อนไมมความเกด อนเปนธรรมทเกษม

จากเครองรอยรด ไมมธรรมอนยงกวาเถด”.

ภกษทงหลาย ! เรานนโดยสมยอนอก ยง

หนมเทยว เกสายงดำาจด บรบรณดวยความหนมทกำาลง

เจรญ ยงอยในปฐมวย, เมอมารดาบดาไมปรารถนาดวย

กำาลงพากนรองไหนำาตานองหนาอย, เราไดปลงผมและหนวด

ครองผายอมฝาด ออกจากเรอน บวชเปนผไมมเรอนแลว.


...ภารทวาชะ ! ในโลกน ครงกอนแตการตรสร เมอเรายง

ไมไดตรสร ยงเปนโพธสตวอย, ความคดนเกดมแกเราวา :-

“ฆร�ว�ส คบแคบ เปนท�งม�แหงธล,

สวน บรรพช� เปนโอก�สว�ง;

ผอยครองเรอนจะประพฤตพรหมจรรยให

บรสทธบรบรณโดยสวนเดยว เหมอนสงขทเข�ขดดแลว,

โดยง�ยนนไมได.

ถ�ไฉนเร�พงปลงผมและหนวด ครองผ�ยอมฝ�ด

ออกจ�กเรอน บวชเปนผไมมประโยชนเกยวของดวยเรอน

เถด” ดงน. ...

ม. ม. ๑๒/๓๑๔-๓๑๕/๓๑๖.,

ม. ม. ๑๓/๖๖๙-๖๗๒/๗๓๘.


ก�รทำ�คว�มเพยรแขงกบอน�คตภย

ภกษทงหลาย ! ภยในอน�คตเหล�น มอย

๕ ประก�ร ซงภกษผมองเหนอย ควรแททจะเปนผไม

ประม�ท มคว�มเพยรเผ�กเลส มตนสงไปแลวในก�รทำ�

เชนนน อยตลอดไป, เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรลสง

ทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจงเสยโดยเรว.

ภยในอนาคต ๕ ประการนน คออะไรบางเลา ?

๕ ประการคอ :-

๑. ภกษในกรณน พจารณาเหนชดแจงวา “บดน

เรายงหนม ยงเยาววย ยงรนคะนอง มผมยงดำาสนท ตงอยใน

วยกำาลงเจรญ คอปฐมวย; แตจะมสกคราวหนงท คว�มแก

จะมาถงรางกายน, กคนแกถกความชราครอบงำาแลว

จะมนสการถงคำาสอนของทานผรทงหลายนน ไมทำาไดสะดวก

เลย; และจะเสพเสนาสนะอนเงยบสงดซงเปนปาชฏ ก

๑๑


ไมทำาไดงายๆ เลย. กอนแตสงอนไมเปนทตองการ ไมนาใคร

ไมนาชอบใจ (คอความแก) นน จะมาถงเรา เราจะรบทำา

ความเพยร เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรลสงทยงไมบรรล

เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจงเสยโดยเรว ซงเปนสงท

ทำาใหผถงแลว กจกอยเปนผาสก แมจะแกเฒา” ดงน.

๒. ภกษทงหลาย ! ขออนยงมอก : ภกษพจารณา

เหนชดแจงวา “บดน เรามอาพาธนอย มโรคนอย มไฟธาต

ใหความอบอนสมำาเสมอ ไมเยนนก ไมรอนนก พอปานกลาง

ควรแกการทำาความเพยร; แตจะมสกคราวหนงท คว�ม

เจบไข จะมาถงรางกายน, กคนทเจบไขถกพยาธครอบงำาแลว

จะมนสการถงคำาสอนของทานผรทงหลายนน ไมทำาได

สะดวกเลย; และจะเสพเสนาสนะอนเงยบสงดซงเปนปาชฏ

กไมทำาไดงายๆ เลย. กอนแตสงอนไมเปนทตองการ

ไมนาใคร ไมนาชอบใจ (คอความเจบไข) นน จะมาถงเรา

เราจะรบทำาความเพยร เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรลสง

ทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจงเสยโดยเรว

ซงเปนสงททำาใหผถงแลว กจกอยเปนผาสก แมจะเจบไข”

ดงน.


๓. ภกษทงหลาย ! ขออนยงมอก : ภกษพจารณา

เหนชดแจงวา “บดน ขาวกลางามด บณฑะ (กอนขาว)

หาไดงาย เปนการสะดวกทจะยงชวตใหเปนไป ดวย

ความพยายามแสวงหาบณฑบาต; แตจะมสกคราวหนงท

ภกษ�ห�ย�ก ขาวกลาเสยหาย บณฑะหาไดยาก ไมเปน

การสะดวกทจะยงชวตใหเปนไปดวยความพยายาม

แสวงหาบณฑบาต, เมอภกษาหายาก ทใดภกษาหางาย

คนทงหลายกอพยพกนไป ทนน, เมอเปนเชนนน ความอย

คลกคลปะปนกนในหมคนกจะมขน เมอมการคลกคลปะปน

กนในหมคน จะมนสการถงคำาสอนของทานผรทงหลายนน

ไมทำาไดสะดวกเลย; และจะเสพเสนาสนะอนเงยบสงดซง

เปนปาชฏ กไมทำาไดงายๆ เลย. กอนแตสงอนไมเปนท

ตองการ ไมนาใคร ไมนาชอบใจ (คอภกษาหายาก) นน

จะมาถงเรา เราจะรบทำาความเพยร เพอถงสงทยงไมถง

เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจง

เสยโดยเรว ซงเปนสงททำาใหผถงแลว จกอยเปนผาสก

แมในคราวทเกดทพภกขภย” ดงน.


๔. ภกษทงหลาย ! ขออนยงมอก : ภกษพจารณา

เหนชดแจงวา “บดน คนทงหลายสมครสมานชนบานตอกน

ไมววาทกน เขากนไดดจดงนมผสมกบนำา มองแลกนดวย

สายตาแหงคนทรกใครกน เปนอย; แตจะมสกคราวหนง

ท ภย คอ โจรป�กำ�เรบ ชาวชนบทผขนอยในอาณาจกร

แตกกระจดกระจายแยกยายกนไป, เมอมภยเชนน ทใด

ปลอดภย คนทงหลายกอพยพกนไป ทนน, เมอเปนเชนนน

ความอยคลกคลปะปนกนในหมคนกจะมขน เมอมการอย

คลกคลปะปนกนในหมคน จะมนสการถงคำาสอนของทานผร

ทงหลายนน ไมทำาไดสะดวกเลย; และจะเสพเสนาสนะอน

เงยบสงดซงเปนปาชฏ กไมทำาไดงายๆ เลย. กอนแตสง

อนไมเปนทตองการ ไมนาใคร ไมนาชอบใจ (คอโจรภย) นน

จะมาถงเรา เราจะรบทำาความเพยร เพอถงสงทยงไมถง

เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจง

เสยโดยเรว ซงเปนสงททำาใหผถงแลว จกอยเปนผาสก

แมในคราวทเกดโจรภย” ดงน.


๕. ภกษทงหลาย ! ขออนยงมอก : ภกษพจารณา

เหนชดแจงวา “บดน สงฆสามคคปรองดองกน ไมววาทกน

มอทเทสเดยวกน อยเปนผาสก; แตจะมสกคราวหนงท

สงฆแตกกน, เมอสงฆแตกกนแลว จะมนสการถงคำาสอน

ของทานผรทงหลายนน ไมทำาไดสะดวกเลย; และจะเสพ

เสนาสนะอนเงยบสงดซงเปนปาชฏ กไมทำาไดงายๆ เลย.

กอนแตสงอนไมเปนทตองการ ไมนาใคร ไมนาชอบใจ

(คอสงฆแตกกน) นน จะมาถงเรา เราจะรบทำาความเพยร

เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรลสงทยงไมบรรล เพอทำาใหแจง

สงทยงไมทำาใหแจงเสยโดยเรว ซงเปนสงททำาใหผถงแลว

จกอยเปนผาสก แมในคราวเมอสงฆแตกกน” ดงน.

ภกษทงหลาย ! ภยในอนาคต ๕ ประการ

เหลานแล ซงภกษผมองเหนอย ควรแททจะเปนผไมประมาท

มความเพยรเผากเลส มตนสงไปแลวในการทำาเชนนนอย

ตลอดไป, เพอถงสงทยงไมถง เพอบรรลสงทยงไมบรรล

เพอทำาใหแจงสงทยงไมทำาใหแจงเสยโดยเรว.

ปญจก. อ. ๒๒/๑๑๗-๑๒๑/๗๘.


บทอธษฐ�นจตเพอทำ�คว�มเพยร


เรายงรสกไดอยซงธรรม ๒ อยาง คอ

คว�มไมรจกอมจกพอ (สนโดษ)

ในกศลธรรมทงหล�ย

และ คว�มเปนผไมถอยกลบ (อปปฏว�น)

ในก�รทำ�คว�มเพยร.

ภกษทงหลาย ! เรายอมตงไวซงความเพยร

อนไมถอยกลบ (ดวยการอธษฐานจต) วา

“หนง เอน กระดก จกเหลออย,

เนอและเลอดในสรระจกเหอดแหงไปกต�มท;

ประโยชนใด อนบคคลจะบรรลไดดวยกำ�ลง

ดวยคว�มเพยร ดวยคว�มบ�กบน ของบรษ,

ถ�ยงไมบรรลประโยชนนนแลว

จกหยดคว�มเพยรเสย เปนไมม” ดงน.

๑๒


ภกษทงหลาย ! การตรสรเปนสงทเราถงทบ

แลวดวยความไมประมาท อนตตรโยคกเขมธรรม กเปน

สงทเราถงทบแลวดวยความไมประมาท.

ภกษทงหลาย ! ถาแม พวกเธอ พงตงไว

ซงคว�มเพยรอนไมถอยกลบ (ดวยการอธษฐานจต) วา

“หนง เอน กระดก จกเหลออย, เนอและเลอดในสรระ

จกเหอดแหงไปกตามท; ประโยชนใด อนบคคลจะบรรลได

ดวยกำาลง ดวยความเพยร ดวยความบากบน ของบรษ, ถายง

ไมบรรลประโยชนนนแลว จกหยดความเพยรเสย เปนไมม”

ดงน แลวไซร; ภกษทงหลาย ! พวกเธอ กจกกระทำ�

ใหแจงดวยปญญ�อนยงเอง ซงทสดแหงพรหมจรรย

อนไมมอะไรอนยงกวา อนเปนประโยชนทตองการของกลบตร

ผออกจากเรอน บวชเปนผไมมเรอนโดยชอบ, ไดตอก�ล

ไมน�นในทฏฐธรรม เขาถงแลวแลอย เปนแนนอน.

ทก. อ. ๒๐/๖๔/๒๕๑.


ลำ�ดบก�รปฏบตเพอรต�มซงสจจธรรม

ภกษทงหลาย ! เรายอมไมกลาวการประสบ

ความพอใจในอรหตตผล ดวยการกระทำาอนดบแรกเพยง

อนดบเดยว. ภกษทงหลาย ! กแตวา ก�รประสบคว�ม

พอใจในอรหตตผล ยอมมไดเพร�ะก�รศกษ�โดย

ลำ�ดบ เพร�ะก�รกระทำ�โดยลำ�ดบ เพร�ะก�รปฏบต

โดยลำ�ดบ.

ภกษทงหลาย ! กการประสบความพอใจใน

อรหตตผล ยอมมไดเพราะการศกษาโดยลำาดบ เพราะ

การกระทำาโดยลำาดบ เพราะการปฏบตโดยลำาดบนน เปน

อยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! บรษบคคลในกรณน :

เปนผมศรทธ� เกดขนแลว ยอม เข�ไปห�ผถงอรยสจ

(สปบรษ);

เมอเขาไปหา ยอม เข�ไปนงใกล;

เมอเขาไปนงใกล ยอม เงยโสตลงสดบ;

๑๓


ผเงยโสตลงสดบ ยอม ไดฟงธรรม;

ครนฟงแลว ยอม ทรงจำ�ธรรมไว,

ยอม ใครครวญพจ�รณ�ซงเนอคว�ม

แหงธรรม ทงหลายทตนทรงจำาไว;

เมอเขาใครครวญพจารณา ซงเนอความแหงธรรมนนอย,

ธรรมทงหล�ยยอมทนตอก�รเพงพสจน;

เมอธรรมทนตอการเพงพสจนมอย

ฉนทะ (คว�มพอใจ) ยอมเกด;

ผเกดฉนทะแลว ยอม มอตส�หะ;

ครนมอตสาหะแลว

ยอม พจ�รณ�ห�คว�มสมดลแหงธรรม

ครนพจารณาหาความสมดลแหงธรรมแลว

ยอม ตงตนไวในธรรม นน;

ผมตนสงไปแลวในธรรมนนอย

ยอม กระทำ�ใหแจง ซงบรมสจจดวยนามกาย ดวย,

ยอม เหนแจงแทงตลอด ซงบรมสจจนนดวยปญญา ดวย.

ม. ม. ๑๓/๒๓๓-๒๓๔/๒๓๘.


หลกเกณฑก�รเลอกสถ�นทและบคคล

ทควรเสพ และไมควรเสพ

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เขาไปอาศย

วนปตถ (ปาทบ) แหงใดแหงหนงอย, สตทยงตงขนไมได

กไมตงขนได, จตทยงไมตงมน กไมตงมน, อ�สวะทยงไมสน

กไมถงคว�มสน, และอนตตรโยคกเขมธรรมทยงไมบรรล

กไมบรรล; ทงจวร บณฑบ�ต เสน�สนะ คล�นปจจยเภสช-

บรกข�ร อนบรรพชตพงแสวงห�ม�เพอเปนบรข�รของชวต

กห�ม�ไดโดยย�ก. ภกษทงหลาย ! ภกษนน พจารณา

เหนโดยประจกษดงนแลว ไมวาจะเปนเวลากลางวนหรอ

กลางคน พงหลกไปเสยจ�กวนปตถนน, อย�อยเลย.

ภกษทงหลาย ! อนง ภกษในกรณน เขาไปอาศย

วนปตถ แหงใดแหงหนงอย, สตทยงตงขนไมได กไมตงขนได,

จตทยงไมตงมน กไมตงมน, อาสวะทยงไมสน กไมถงความสน,

และอนตตรโยคกเขมธรรมทยงไมบรรล กไมบรรล;

๑๔


แตวา จวร บณฑบ�ต เสน�สนะ คล�นปจจยเภสชบรกข�ร

อนบรรพชตพงแสวงห�ม�เพอเปนบรข�รของชวตห�ม�ได

โดยไมย�ก. ภกษทงหลาย ! ภกษนน พจารณาเหนโดย

ประจกษดงนแลว คดวา “เราเปนผออกจากเรอนบวช

เพราะเหตแหงจวรกหามได เพราะเหตแหงบณฑบาตก

หามได เพราะเหตแหงเสนาสนะกหามได เพราะเหตแหง

คลานปจจยเภสชบรกขารกหามได”; ครนพจารณาเหน

ดงนแลว ภกษนน พงหลกไปจ�กวนปตถนน, อย�อยเลย.

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน เขาไปอาศย

วนปตถ แหงใดแหงหนงอย, สตทยงตงขนไมได กตง

ขนได, จตทยงไมตงมน กตงมน, อ�สวะทยงไมสน ก

ถงคว�มสน, และอนตตรโยคกเขมธรรมทยงไมบรรล

กบรรล; แตจวร บณฑบ�ต เสน�สนะ คล�นปจจย-

เภสชบรกข�ร อนบรรพชตพงแสวงห�เพอเปนบรข�ร

ของชวตนนห�ม�ไดโดยย�ก. ภกษทงหลาย ! ภกษนน

พจารณาเหนโดยประจกษดงนแลว คดวา “เรามไดออกจาก

เรอนบวช เพราะเหตแหงจวร เพราะเหตแหงบณฑบาต

เพราะเหตแหงเสนาสนะ เพราะเหตแหงคลานปจจย-


เภสชบรกขาร”; ครนพจารณาเหนดงนแลว ภกษนน

พงอยในวนปตถนน, อย�หลกไปเสยเลย.

ภกษทงหลาย ! อนง ภกษในกรณน เขาไปอาศย

วนปตถ แหงใดแหงหนงอย, สตทยงตงขนไมได กตงขนได,

จตทยงไมตงมน กตงมน, อ�สวะทยงไมสน กถงคว�มสน,

และอนตตรโยคกเขมธรรมทยงไมบรรล กบรรล; ทง

จวร บณฑบ�ต เสน�สนะ คล�นปจจยเภสชบรกข�ร

อนบรรพชตพงแสวงห�ม�เพอเปนบรข�รของชวตนน

กห�ไดโดยไมย�ก. ภกษทงหลาย ! ภกษนน พจารณา

เหนโดยประจกษดงนแลว พงอยในวนปตถนน จนตลอดชวต,

อยาหลกไปเสยเลย.

(ในกรณแหงก�รเลอกหมบ�น นคม นคร ชนบท

และบคคล ทควรเสพหรอไมควรเสพ กไดตรสไวโดยหลกเกณฑ

อยางเดยวกน).

ม. ม. ๑๒/๒๑๑-๒๑๘/๒๓๕-๒๔๒.


คว�มเพลนเปนแดนเกดแหงทกข

ปณณะ ! รป ทเหนดวยตากด, เสยง ทฟงดวยหกด,

กลน ทดมดวยจมกกด, รส ทลมดวยลนกด, โผฏฐพพะ

ทสมผสดวยกายกด และธรรมารมณ ทรแจงดวยใจกด,

อนเปนสงทนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ ทยวนตา

ยวนใจใหรก เปนทเขาไปตงอาศยอยแหงความใคร เปน

ทตงแหงความกำาหนดยอมใจ มอย. ภกษยอมเพลดเพลน

ยอมพรำาสรรเสรญ ยอมเมาหมกอย ซงอารมณ มรป

เปนตนนนไซร, เมอภกษนน เพลดเพลน พรำาสรรเสรญ

เมาหมกอย ซงอารมณมรปเปนตนนนอย, นนท (ความเพลน)

ยอมบงเกดขน.

เรากลาววา

เพร�ะคว�มเพลนเปนสมทย (เครองกอขน)

จงเกดมทกขสมทย (ความกอขนแหงทกข), ดงน แล.

อปร. ม. ๑๔/๔๘๐-๔๘๑/๗๕๕.

๑๕


อ�ก�รเกดแหงทกขโดยสงเขป

มคชาละ ! รป ทงหลายทเหนดวยตา อนเปน

รปทนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ เปนทยวยวนชวน

ใหรก เปนทเขาไปตงอาศยอยแหงความใคร เปนทตง

แหงความกำาหนดยอมใจ มอย. ภกษยอมเพลดเพลน

พรำาสรรเสรญ สยบมวเมา ในรปนนไซร; เมอภกษนน

เพลดเพลน พรำาสรรเสรญ สยบมวเมา ในรปนนอย,

นนท (ความเพลน) ยอมเกดขน.

มคชาละ ! เรากลาววา

“คว�มเกดขนแหงทกขมได

เพร�ะคว�มเกดขนแหงนนท” ดงน.

(ในกรณแหง เสยง ทไดยนดวยห, กลน ทดมดวยจมก,

รส ทลมดวยลน, โผฏฐพพะ ทสมผสดวยผวกาย และธรรม�รมณ

ทรแจงดวยใจ กไดตรสไวโดยทำานองเดยวกนกบในกรณแหงรป

ทเหนดวยตา).

สฬา. ส. ๑๘/๔๕/๖๘.

๑๖


คว�มดบทกขม เพร�ะคว�มดบแหงนนท

ปณณะ ! รป ทเหนดวยตากด, เสยง ทฟงดวยหกด,

กลน ทดมดวยจมกกด, รส ทลมดวยลนกด, โผฏฐพพะ

ทสมผสดวยกายกด และธรรมารมณ ทรแจงดวยใจกด,

อนเปนสงทนาปรารถนา นารกใคร นาพอใจ เปนทยวนตา

ยวนใจใหรก เปนทเขาไปตงอาศยอยแหงความใคร เปนทตง

แหงความกำาหนด ยอมใจ มอย. ภกษยอมไมเพลดเพลน

ไมพรำาสรรเสรญ ไมเมาหมก ซงอารมณ มรปเปนตนนน.

เมอภกษไมเพลดเพลน ไมพรำาสรรเสรญ ไมเมาหมก ซง

อารมณมรป เปนตนนนอย, นนท (ความเพลน) ยอมดบไป.

ปณณะ ! เรากลาววา

“คว�มดบไมมเหลอแหงทกขมได

เพร�ะคว�มดบไมเหลอแหงคว�มเพลน” ดงน แล.

อปร. ม. ๑๔/๔๘๑/๗๕๖.

๑๗


ลกษณะแหงจตทหลดพนดวยก�รละนนท (อกนยหนง)

ภกษทงหลาย ! พวกเธอจงกระทำาในใจซง รป

ทงหล�ย โดยแยบคาย และเหนความไมเทยงแหงรปทงหลาย

ใหเหนตามทเปนจรง. ภกษทงหลาย ! ภกษ เมอกระทำา

ในใจซงรปทงหลายโดยแยบคายอย เหนความไมเทยงแหง

รปทงหลาย ตามทเปนจรงอย ยอมเบอหนายแมในรป

ทงหลาย.

เพราะความสนไปแหงนนท จงมความสนไปแหงราคะ;

เพราะความสนไปแหงราคะ จงมความสนไปแหงนนท;

เพร�ะคว�มสนไปแหงนนทและร�คะ

กล�วไดว� จตหลดพนแลวดวยด ดงน.


ธรรม�รมณ กมขอความทกลาวไวอยางเดยวกนกบในกรณแหงรป

ทกลาวไวขางบนน).

สฬา. ส. ๑๘/๑๘๐/๒๔๘.

๑๘


วธทสะดวกสบ�ยเพอก�รดบของกเลส

ภกษทงหลาย ! เราจกแสดงปฏปท�เปนทสบ�ย

แกก�รบรรลนพพ�น แกพวกเธอ. พวกเธอจงฟง จงทำา

ในใจใหด เราจกกลาว.

ภกษทงหลาย ! ปฏปทาเปนทสบายแกการบรรล

นพพานนน เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในกรณน

ยอมเหนซง จกษวา ไมเทยง;

ยอมเหนซง รปทงหลายวา ไมเทยง;

ยอมเหนซง จกขวญญ�ณวา ไมเทยง;

ยอมเหนซง จกขสมผสวา ไมเทยง;

ยอมเหนซง เวทน� อนเปนสข เปนทกข หรอเปน

อทกขมสข ทเกดขนเพราะจกขสมผสเปนปจจยวา ไมเทยง.

(ในกรณแหง โสตะ ฆ�นะ ชวห� ก�ยะ และ มนะ กได

ตรสตอไปดวยขอความอยางเดยวกน ทกตวอกษร ตางกนแตชอ

เทานน).

๑๙


ภกษทงหลาย ! นแล คอปฏปทาเปนทสบาย

แกการบรรลนพพาน นน.

(อก ๒ นยยะไดตรสโดยใชคำาวาทกขงและคำาวาอนตต�

แทนคำาวาไมเทยง สวนตวอกษรอนๆ นนเหมอนเดมทกประการ).

สฬา. ส. ๑๘/๑๖๗/๒๓๒.

(อกนยหนง)

ภกษทงหลาย ! เราจกแสดง ปฏปท�เปนทสบ�ย

แกก�รบรรลนพพ�น แกเธอทงหลาย. พวกเธอจงฟง

จงทำาในใจใหด เราจกกลาว.

ภกษทงหลาย ! ปฏปทาเปนท สบายแกการ

บรรลนพพานนน เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! พวกเธอจะสำาคญความขอนวา

อยางไร ?

จกษ เทยงหรอไมเทยง ?

“ไมเทยง พระเจาขา !”.

สงใดไมเทยง, สงนนเปนทกขหรอเปนสขเลา ?

“เปนทกข พระเจาขา !”.


สงใดไมเทยง เปนทกขมความแปรปรวนไปเปน

ธรรมดา, ควรหรอหนอทจะตามเหนสงนนวา “นนของเรา

(เอตำ มม), นนเปนเรา (เอโสหมสม), นนเปนอตตาของเรา

(เอโส เม อตตา)” ดงน ?

“ไมควรตามเหนอยางนน พระเจาขา !”.

(ตอไปไดตรสถามและภกษทลตอบ เกยวกบ รป ...

จกขวญญ�ณ ... จกขสมผส ... จกขสมผสสช�เวทน�, ซงม

ขอความอยางเดยวกนกบในกรณแหงจกษนนทกประการ ตางกน

แตชอเทานน).


อรยสาวกผมก�รสดบ เมอเหนอยอยางน

ยอมเบอหน�ยแมในจกษ

ยอมเบอหนายแมในรป

ยอมเบอหนายแมในจกขวญญ�ณ

ยอมเบอหนายแมในจกขสมผส

ยอมเบอหนายแมในเวทน�

อนเปนสข เปนทกข หรอเปนอทกขมสข


ทเกดเพราะจกขสมผสเปนปจจย;

เมอเบอหนาย ยอม คล�ยกำ�หนด;

เพราะคลายกำาหนด ยอม หลดพน;

เมอหลดพนแลว ยอม มญ�ณหยงร วาหลดพนแลว.

อรยสาวกนน ยอม รชด วา

“ชาตสนแลว พรหมจรรยอยจบแลว

กจทควรทำาไดทำาสำาเรจแลว

กจอนทจะตองทำาเพอความเปนอยางน มไดมอก”.

ภกษทงหลาย ! นแล คอปฏปทาเปนทสบาย

แกการบรรลนพพาน นน.

(ในกรณแหงอ�ยตนกธรรมหมวดโสตะ ฆ�นะ ชวห�

ก�ยะ และมนะ กไดตรสตอไปอก โดยนยอยางเดยวกนกบในกรณ

แหงอายตนกธรรมหมวดจกษน).

สฬา. ส. ๑๘/๑๖๙/๒๓๕.

๒๐ทงเสยนนแหละ

กลบจะเปนประโยชน



สงใด ไมใชของเธอ, สงนน เธอจงละมนเสย;

สงนน อนเธอละเสยแลว

จกเปนไปเพอประโยชนและคว�มสขแกเธอ.

ภกษทงหลาย ! อะไรเลา ทไมใชของเธอ ?

ภกษทงหลาย ! จกษ ไมใชของเธอ เธอจงละ

มนเสย; จกษนน อนเธอละเสยแลว จกเปนไปเพอ

ประโยชนและความสขแกเธอ

(ในกรณแหง โสตะ ฆ�นะ ชวห� ก�ยะ และ มโน

กไดตรสตอไปดวยขอความอยางเดยวกน).

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอน อะไรๆ ใน

แควนน ทเปนหญา เปนไม เปนกงไม เปนใบไม ทคนเขา

ขนไปทง หรอ เผาเสย หรอทำาตามปจจย; พวกเธอรสก

อยางนบางหรอไมวา คนเขาขนเราไป หรอเผาเรา หรอ

ทำาแกเราตามปจจยของเขา ?

“ไมรสกอยางนนเลย พระเจาขา !”.


เพราะเหตไรเลา ?

“ขาแตพระองคผเจรญ ! เพราะเหตวา ความรสกวาตวตน

(อตตา) ของตน (อตตนยา) ของขาพระองคไมมในสงเหลานน

พระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน :

จกษ...โสตะ...ฆ�นะ...ชวห�...ก�ยะ...มโน ไมใชของเธอ

เธอจงละมนเสย

สงเหล�นน อนเธอละเสยแลว

จกเปนไปเพอประโยชนและคว�มสขแกเธอ แล.

สฬา. ส. ๑๘/๑๖๑/๒๑๙.


อ�ก�รเกดดบแหงเวทน�

ภกษทงหลาย ! เวทนา ๓ อยางเหลาน

เกดมาจากผสสะ มผสสะเปนมล

มผสสะเปนเหต มผสสะเปนปจจย.

๓ อยางเหลาไหนเลา ? ๓ อยางคอ :-

สขเวทน�, ทกขเวทน�, อทกขมสขเวทน�.

ภกษทงหลาย ! เพราะ อ�ศยผสสะอนเปนทตง

แหงสขเวทน� สขเวทน�ยอมเกดขน; เพราะ คว�มดบ

แหงผสสะ อนเปนทตงแหงสขเวทน� นน สขเวทน� อน

เกดขนเปนเพราะอาศยผสสะอนเปนทตงแหงสขเวทนานน

ยอมดบไป ยอมระงบไป.

(ในกรณแหง ทกขเวทน� และ อทกขมสขเวทน� กได

ตรสไวดวยถอยคำามนยยะอยางเดยวกน).

๒๑


ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอน เมอไมสไฟ

สองอนสกน กเกดคว�มรอนและเกดไฟ, เมอไมสไฟ

สองอนแยกกน คว�มรอนกดบไปสงบไป.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน :

เวทน�ทงส�มน ซงเกดจ�กผสสะ

มผสสะเปนมล มผสสะเปนเหต มผสสะเปนปจจย

อ�ศยผสสะแลวยอมเกดขน, ยอมดบไปเพร�ะผสสะดบ,

ดงนแล.

สฬา. ส. ๑๘/๒๖๖-๒๖๗/๓๘๙-๓๙๐.


ลกษณะหนท�งแหงคว�มหมดจด

ท�งมองคแปด

เปนท�งอนประเสรฐกว�ท�งทงหล�ย.

บทแหงอรยสจส ประเสรฐกว�บททงหล�ย.

วร�คธรรม ประเสรฐกว�ธรรมทงหล�ย.

ผมพทธจกษ ประเสรฐกว�สตวสองเท�ทงหล�ย.

นแหละ ท�งเพอคว�มหมดจดแหงทสสนะ ท�งอนมไดม.

เธอทงหล�ย

จงเดนต�มท�งนน อนเปนทหลงแหงม�ร;

เธอทงหล�ย

เดนต�มท�งนนแลว จกกระทำ�ทสดแหงทกขได.

ท�ง เร�บอกแลวแกเธอทงหล�ย

เพอก�รรจกก�รถอนซงลกศร;

คว�มเพยรเปนกจ อนเธอทงหล�ยพงกระทำ�

ตถ�คตทงหล�ยเปนเพยงผบอก

ผมงปฏบตแลว ยอมพนจ�กเครองผกแหงม�ร.

๒๒


เมอใด บคคลเหนดวยปญญ�ว�

“สงข�รทงหล�ยทงปวง ไมเทยง”;

เมอนน เข�ยอมเบอหน�ยในสงทเปนทกข :

นนแหละ เปนท�งแหงคว�มหมดจด.


“สงข�รทงหล�ยทงปวง เปนทกข”;




“ธรรมทงหล�ยทงปวง เปนอนตต�”;



ธ. ข. ๒๕/๕๑-๕๓/๓๐.


ขย�ยคว�มแหงอรยมรรคมองคแปด

ภกษทงหลาย ! กอรยสจคอหนทางเปนเครอง

ใหถงความดบไมเหลอแหงทกขนน เปนอยางไรเลา ? คอ

หนทางอนประกอบดวยองคแปด อนประเสรฐนเอง,

องคแปดคอ ความเหนชอบ ความดำารชอบ วาจาชอบ

การงานชอบ อาชวะชอบ ความเพยรชอบ ความระลกชอบ

ความตงใจมนชอบ.

ภกษทงหลาย ! คว�มเหนชอบ เปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! คว�มรใน ทกข, ความรใน เหต

ใหเกดทกข, ความรใน คว�มดบไมเหลอแหงทกข, ความรใน

หนท�งเปนเครองใหถงคว�มดบไมเหลอแหงทกข อนใด,

นเราเรยกวา สมมาทฏฐ.

ภกษทงหลาย ! คว�มดำ�รชอบ เปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ก�รละทงคว�มคดในท�งก�ม,

การละทงความคดใน ท�งพย�บ�ท, การละทงความคดใน

ท�งเบยดเบยน, นเราเรยกวา สมมาสงกปปะ.

๒๓


ภกษทงหลาย ! ว�จ�ชอบ เปนอย�งไรเล� ?

ภกษทงหลาย ! ก�รเวนจ�ก ก�รพดเทจ, การ

เวนจาก ก�รพดยใหแตกกน, การเวนจาก ก�รพดหย�บ,

การเวนจาก ก�รพดเพอเจอ, นเราเรยกวา สมมาวาจา.

ภกษทงหลาย ! ก�รง�นชอบ เปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ก�รเวนจ�กก�รฆ�สตว, การ

เวนจาก ก�รถอเอ�สงของทเจ�ของไมไดให, การ

เวนจาก ก�รประพฤตผดในก�มทงหล�ย, นเราเรยกวา

สมมากมมนตะ.

ภกษทงหลาย ! อ�ชวะชอบ เปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! อร ยสาวกในศาสนาน ละ

มจฉ�ชพเสย สำ�เรจคว�มเปนอยดวยสมม�ชพ,

นเราเรยกวา สมมาอาชวะ.

ภกษทงหลาย ! คว�มเพยรชอบ เปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในศาสนาน ยอมปลก

ความพอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร

ยอมประคองจต ยอมตงจตไว เพอคว�มไมบงเกดขน

แหงอกศลธรรมทงหล�ยอนล�มก ทยงไมไดบงเกด;


ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร

ยอมประคองจต ยอมตงจตไว เพอก�รละเสยซงอกศลธรรม

ทงหล�ยอนเปนบ�ป ทบงเกดขนแลว; ยอมปลกความพอใจ

ยอมพยายาม ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต

ยอมตงจตไว เพอก�รบงเกดขนแหงกศลธรรมทงหล�ย

ทยงไมไดบงเกด; ยอมปลกความพอใจ ยอมพยายาม

ยอมปรารภความเพยร ยอมประคองจต ยอมตงจตไว

เพอความยงยน ความไมเลอะเลอน ความงอกงามยงขน

ความไพบลย ความเจรญ คว�มเตมรอบแหงกศลธรรม

ทงหล�ย ทบงเกดขนแลว, นเราเรยกวา สมมาวายามะ.

ภกษทงหลาย ! คว�มระลกชอบ เปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในศาสนาน เปนผมปกต

พจ�รณ� เหนก�ยในก�ย อย, มความเพยรเครองเผาบาป

มความรสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความ

ไมพอใจในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณา เหนเวทน�

ในเวทน�ทงหล�ย อย, มความเพยรเครองเผาบาป มความ

รสกตวทวพรอม มสต นำาความพอใจและความไมพอใจ

ในโลกออกเสยได; เปนผมปกตพจารณา เหนจตในจต อย,


มความเพยรเครองเผาบาป มความรสกตวทวพรอม มสต

นำาความพอใจและความไมพอใจในโลกออกเสยได; เปน

ผมปกตพจารณา เหนธรรมในธรรมทงหล�ย อย, มความ

เพยรเครองเผาบาป มความรสกตวทวพรอม มสต นำาความ

พอใจและความไมพอใจในโลกออกเสยได, นเราเรยกวา

สมมาสต.

ภกษทงหลาย ! คว�มตงใจมนชอบ เปนอย�งไร ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในศาสนาน เพราะสงด

จากกามทงหลาย เพราะสงดจากอกศลธรรมทงหลาย

ยอมเข�ถง ฌ�นทหนง อนมวตกวจาร มปตและสข อนเกด

แตวเวก แลวแลอย; เพราะวตกวจารรำางบลง, เธอเขาถง

ฌ�นทสอง อนเปนเครองผองใสแหงใจในภายใน ใหสมาธ

เปนธรรมอนเอกผดขน ไมมวตกไมมวจาร มแตปตและสข

อนเกดแตสมาธแลวแลอย; เพราะปตจางหายไป, เธอเปน

ผเพงเฉยอยได มสต มความรสกตวทวพรอม และได

เสวยสขดวยนามกาย, ยอมเขาถง ฌ�นทส�ม อนเปน

ฌานทพระอรยเจาทงหลายกลาวสรรเสรญผไดบรรลวา

“เปนผเฉยอยได มสต มความรสกตวทวพรอม” แลวแลอย.


เพราะละสขและทกขเสยได และเพราะความดบหายแหง

โสมนสและโทมนสในกาลกอน, เธอยอมเขาถง ฌ�นทส

อนไมทกขและไมสข มแตสตอนบรสทธเพราะอเบกขา

แลวแลอย, นเราเรยกวา สมมาสมาธ.

ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา อรยสจคอหนทาง

เปนเครองใหถงความดบไมเหลอแหงทกข.

มหา. ท. ๑๐/๓๔๓-๓๔๕/๒๙๙.


สม�ธทกขนตอนใชเปนบ�ทฐ�น

ในก�รเข�วมตตไดทงหมด

ภกษทงหลาย ! เรากลาวความสนอาสวะ

เพราะอาศยปฐมฌานบาง;

เพราะอาศยทตยฌานบาง;

เพราะอาศยตตยฌานบาง;

เพราะอาศยจตตถฌานบาง;

เพราะอาศยอากาสานญจายตนะบาง;

เพราะอาศยวญญาณญจาตยนะบาง;

เพราะอาศยอากญจญญายตนะบาง;

เพราะอาศยเนวสญญานาสญญายตนะบาง;

เพราะอาศยสญญาเวทยตนโรธบาง.

๒๔


ภกษทงหลาย ! คำ�ทเร�กล�วแลวว�

“ภกษทงหล�ย ! เร�กล�วคว�มสนอ�สวะ เพร�ะ

อ�ศยปฐมฌ�นบ�ง” ดงนนน เร�อ�ศยอะไรกล�วเล� ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณน ภกษสงดจ�กก�ม

สงดจ�กอกศลธรรม เข�ถงปฐมฌ�น อนมวตกวจ�ร

มปตและสขอนเกดจ�กวเวก แลวแลอย. ในปฐมฌ�นนน

มธรรมคอ รป เวทน� สญญ� สงข�ร วญญ�ณ; เธอนน

ต�มเหนซงธรรมเหล�นน โดยคว�มเปนของไมเทยง

โดยคว�มเปนทกข เปนโรค เปนหวฝ เปนลกศร เปน

คว�มย�กลำ�บ�ก เปนอ�พ�ธ เปนดงผอน เปนของ

แตกสล�ย เปนของว�ง เปนของไมใชตน. เธอดำารงจต

ดวยธรรมเหลานน แลวจงนอมจตไปสอมตธาตดวยการ

กำาหนดวา “นนสงบระงบ นนประณต : นนคอธรรมชาต

เปนทสงบระงบแหงสงขารทงปวง เปนทสลดคนซงอปธทงปวง

เปนทสนไปแหงตณหา เปนความจางคลาย เปนความดบ

เปนนพพาน” ดงน. เธอดำารงอยในวปสสนาญาณ ม

ปฐมฌานเปนบาทนน ยอมถง คว�มสนไปแหงอ�สวะ;

ถาไมถงความสนไปแหงอาสวะ กเปน โอปป�ตกะ อนาคาม


ผปรนพพานในภพนน มการไมเวยนกลบจากโลกนน

เปนธรรมดา เพราะความสนไปแหงสงโยชนมในเบองตำา

หาประการ และเพราะอำานาจแหง ธมมราคะ ธมมนนท

นนๆ นนเอง.

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนนายขมงธน

หรอลกมอของเขา ประกอบการฝกอยกะรปหนคนท

ทำาดวยหญาบาง กะรปหนดนบาง; สมยตอมา เขากเปน

นายขมงธนผยงไกล ยงเรว ทำาลายหมพลอนใหญได.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ทภกษสงดจาก

กาม สงดจากอกศลธรรม เขาถงปฐมฌาน อนมวตกวจาร

มปตและสขอนเกดจากวเวก แลวแลอย ดงน. ภกษทงหลาย !

ขอทเรากลาวแลววา “ภกษทงหลาย ! เรากลาวความสนอาสวะ

เพราะอาศยปฐมฌานบาง” ดงนนน เราอาศยความขอน

กลาวแลว.

(ในกรณแหงการสนอาสวะ เพราะอาศย ทตยฌ�น บาง

เพราะอาศย ตตยฌ�น บาง เพราะอาศย จตตถฌ�น บาง

กมคำาอธบายทตรสไวโดยทำานองเดยวกนกบในกรณแหงปฐมฌาน

ขางบนนทกตวอกษรทงในสวนอปไมยและสวนอปมา ผดกนแต

ชอแหงฌานเทานน).


ภกษทงหลาย ! คำ�ทเร�กล�วแลวว�

“ภกษทงหล�ย ! เร�กล�วคว�มสนอ�สวะ เพร�ะ

อ�ศยอ�ก�ส�นญจ�ยตนะ บ�ง” ดงนนน เร�อ�ศย

อะไรกล�วเล� ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณน ภกษเพร�ะก�วลวง

รปสญญ�เสยได โดยประก�รทงปวง เพร�ะคว�มดบไป

แหงปฏฆสญญ� เพร�ะก�รไมทำ�ไวในใจซงน�นตตสญญ�

จงเข�ถงอ�ก�ส�นญจ�ยตนะ อนมก�รทำ�ในใจว� “อ�ก�ศ

ไมมทสด” ดงน แลวแลอย. ในอ�ก�ส�นญจ�ยตนะนน

มธรรมคอ เวทน� สญญ� สงข�ร วญญ�ณ (ทกำาลงทำา

หนาทอย);1 เธอนน ต�มเหนซงธรรมเหล�นน โดยคว�ม

เปนของไมเทยง โดยคว�มเปนทกข เปนโรค เปนหวฝ

เปนลกศร เปนคว�มย�กลำ�บ�ก เปนอ�พ�ธ เปนดงผอน

เปนของแตกสล�ย เปนของว�ง เปนของไมใชตน.

เธอดำารงจตดวยธรรม (คอขนธเพยงส) เหลานน แลว

จงนอมจตไปสอมตธาตดวยการกำาหนดวา “นนสงบระงบ

1. ผศกษาพงสงเกตใหเหนวา ตงแต ฌาณ ๑-๔ มขนธครบหาสวนใน อ�ก�ส�นญจ�ยตนะ ถง อ�กญจญญ�ยตนะนน มขนธเพยงส คอ ขาดรปขนธไป.


นนประณต : นนคอธรรมชาต เปนทสงบระงบแหงสงขาร

ทงปวง เปนทสลดคนซงอปธทงปวง เปนทสนไปแหงตณหา

เปนความจางคลาย เปนความดบ เปนนพพาน” ดงน.

เธอดำารงอยในวปสสนาญาณ มอากาสานญจายตะเปน

บาทนน ยอมถง คว�มสนไปแหงอ�สวะ; ถาไมถง

ความสนไปแหงอาสวะ กเปน โอปป�ตกะ อนาคามผ

ปรนพพานในภพนน มการไมเวยนกลบจากโลกนนเปน

ธรรมดา เพราะความสนไปแหงสงโยชน มในเบองตำาหา

ประการ และเพราะอำานาจแหง ธมมราคะ ธมมนนท

นนๆ นนเอง.

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนนายขมงธน

หรอลกมอของเขา ประกอบการฝกอยกะรปหนคนท

ทำาดวยหญาบาง กะรปหนดนบาง; สมยตอมา เขากเปน

นายขมงธนผยงไกล ยงเรว ทำาลายหมพลอนใหญได.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ทภกษเพราะ

กาวลวงซงรปสญญาเสยได โดยประการทงปวง เพราะ

ความดบไปแหงปฏฆสญญา เพราะการไมทำาไวในใจซง

นานตตสญญา จงเขาถงอากาสานญจายตนะ อนมการทำา


ในใจวา “อากาศไมมทสด” ดงน แลวแลอย. ภกษทงหลาย !

ขอทเรากลาวแลววา “ภกษทงหลาย ! เรากลาวความสน

อาสวะ เพราะอาศยอากาสานญจายตนะบาง” ดงนนน

เราอาศยความขอนกลาวแลว.(ในกรณแหงการสนอาสวะ เพราะอาศยวญญ�ณญจ�ยตนะ

บาง เพราะอาศย อ�กญจญญ�ยตนะบาง กมคำาอธบายทตรสไว

โดยทำานองเดยวกนกบในกรณแหงอากาสานญจายตนะขางบนน

ทกตวอกษรทงในสวนอปไมยและสวนอปมา ผดกนแตชอแหง

สมาบตเทานน).

ภกษทงหลาย ! ดวยเหตดงกลาวมานแล เปน

อนกลาวไดวาสญญาสมาบตมประมาณเทาใด อญญ�ปฏเวธ

(การแทงตลอดอรหตตผล) กมประมาณเทานน.

ภกษทงหลาย ! สวนวา อ�ยตนะอก ๒ ประก�ร

กลาวคอ เนวสญญ�น�สญญ�ยตนสม�บต และ สญญ�-

เวทยตนโรธ ซงอาศยสญญาสมาบต เหลานน นนเรา

กลาววา เปนสงทฌายภกษผฉลาดในการเขาสมาบต

ฉลาดในการออกจากสมาบต จะพงเขาสมาบต ออกจาก

สมาบต แลวกลาววาเปนอะไรไดเองโดยชอบ ดงน.

นวก. อ. ๒๓/๔๓๘-๔๔๔/๒๔๐.

อรยสจสโดยสงเขป

(ทรงแสดงดวยคว�มยดในขนธ ๕)

๒๕


ภกษทงหลาย ! ความจรงอนประเสรฐมสอยาง

เหลาน, สอยางเหลาไหนเลา ? สอยาง คอ :-

ความจรงอนประเสรฐ คอ ทกข,

ความจรงอนประเสรฐ คอ เหตใหเกดทกข,

ความจรงอนประเสรฐ คอ ความดบไมเหลอของทกข,

และความจรงอนประเสรฐ คอ ทางดำาเนนใหถง

ความดบไมเหลอของทกข.

ภกษทงหลาย ! คว�มจรงอนประเสรฐคอทกข

เปนอยางไรเลา ? คำาตอบ คอ

ขนธอนเปนทตงแหงคว�มยดมนถอมนห�อย�ง.

หาอยางนนอะไรเลา ? หาอยาง คอ

ขนธอนเปนทตงแหงความยดมนถอมน ไดแก

รป เวทน� สญญ� สงข�ร และวญญ�ณ.

ภกษทงหลาย ! อนนเรากลาววา

ความจรงอนประเสรฐ คอ ทกข.


ภกษทงหลาย ! คว�มจรงอนประเสรฐคอเหต

ใหเกดทกข เปนอยางไรเลา ?

คอ ตณห�อนใดนทเปนเครองนำ�ใหมก�รเกดอก

อนประกอบดวยความกำาหนด เพราะอำานาจความเพลน

มกทำาใหเพลดเพลนยงในอารมณนนๆ ไดแก ตณหาในกาม,

ตณหาในความมความเปน, ตณหาในความไมมไมเปน.


ความจรงอนประเสรฐ คอ เหตใหเกดทกข.

ภกษทงหลาย ! คว�มจรงอนประเสรฐคอ

คว�มดบไมเหลอของทกข เปนอยางไรเลา ?

คอ คว�มดบสนทเพร�ะคว�มจ�งคล�ยดบไปโดย

ไมเหลอของตณห�นน ความสละลงเสย ความสลดทงไป

ความปลอยวาง ความไมอาลยถงซงตณหา นนเอง อนใด.


ความจรงอนประเสรฐ คอ

ความดบไมเหลอของทกข.


ภกษทงหลาย ! คว�มจรงอนประเสรฐคอ

ท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบไมเหลอของทกข เปนอยางไรเลา ?

คอ หนท�งอนประเสรฐประกอบดวยองค ๘

นนเอง, ไดแกสงเหลานคอความเหนชอบ ความดำารชอบ;

การพดจาชอบ การทำางานชอบ การเลยงชวตชอบ;

ความพากเพยรชอบ ความระลกชอบ ความตงใจมนชอบ.


ความจรงอนประเสรฐ คอ

ทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอของทกข.


เหลานแลคอความจรงอนประเสรฐสอยาง.

ภกษทงหลาย ! เพร�ะเหตนนในกรณน

พวกเธอพงทำ�คว�มเพยรเพอใหรต�มเปนจรงว�

“นเปนทกข,

นเปนเหตใหเกดขนของทกข,

นเปนความดบไมเหลอของทกข,

นเปนทางดำาเนนใหถงความดบไมเหลอของทกข”

ดงนเถด.มหาวาร. ส. ๑๙/๕๓๔-๕/๑๖๗๘-๑๖๘๓.


อรยสจ-ปฏจจสมปบ�ท


ทกขอรยสจ เปนอยางไรเลา ?

แมความเกด กเปนทกข,

แมความแก กเปนทกข,

แมความตาย กเปนทกข,

แมโสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย

กเปนทกข,

การประสบกบสงไมเปนทรก เปนทกข,

ความพลดพรากจากสงเปนทรก เปนทกข,

ปรารถนาสงใดแลวไมไดสงนน นนกเปนทกข :

กลาวโดยยอ ปญจปาทานกขนธทงหลาย เปนทกข.

ภกษทงหลาย ! นเรากลาววา ทกขอรยสจ.

๒๖



ทกขสมทยอรยสจ เปนอยางไรเลา ?

เพราะมอวชชาเปนปจจย จงมสงขารทงหลาย;

เพราะมสงขารเปนปจจย จงมวญญาณ;

เพราะมวญญาณเปนปจจย จงมนามรป;

เพราะมนามรปเปนปจจย จงมสฬายตนะ;

เพราะมสฬายตนะเปนปจจย จงมผสสะ;

เพราะมผสสะเปนปจจย จงมเวทนา;

เพราะมเวทนาเปนปจจย จงมตณหา;

เพราะมตณหาเปนปจจย จงมอปาทาน;

เพราะมอปาทานเปนปจจย จงมภพ;

เพราะมภพเปนปจจย จงมชาต;

เพราะมชาตเปนปจจย,

ชรามรณะ โสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย

จงเกดขนครบถวน :

ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม

ดวยอาการอยางน.

ภกษทงหลาย ! นเรากลาววา

ทกขสมทยอรยสจ.



ทกขนโรธอรยสจ เปนอยางไรเลา?

เพร�ะคว�มจ�งคล�ยดบไปโดย

ไมเหลอแหงอวชช�นนนนเทยว จงมความดบแหงสงขาร;

เพร�ะมคว�มดบแหงสงข�ร จงมความดบแหงวญญาณ;

เพร�ะมคว�มดบแหงวญญ�ณ จงมความดบแหงนามรป;

เพร�ะมคว�มดบแหงน�มรป จงมความดบแหงสฬายตนะ;

เพร�ะมคว�มดบแหงสฬ�ยตนะ จงมความดบแหงผสสะ;

เพร�ะมคว�มดบแหงผสสะ จงมความดบแหงเวทนา;

เพร�ะมคว�มดบแหงเวทน� จงมความดบแหงตณหา;

เพร�ะมคว�มดบแหงตณห� จงมความดบแหงอปาทาน;

เพร�ะมคว�มดบแหงอป�ท�น จงมความดบแหงภพ;

เพร�ะมคว�มดบแหงภพ จงมความดบแหงชาต;

เพร�ะมคว�มดบแหงช�ต นนแล,


จงดบสน :

ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน.


ทกขนโรธอรยสจ.



ทกขนโรธค�มนปฏปท�อรยสจ เปนอยางไรเลา ?

มรรคอนประเสรฐ ประกอบดวยองค ๘ ประการน

นนเอง, กลาวคอ สมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ; สมมาวาจา

สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ; สมมาวายามะ สมมาสต

สมมาสมาธ.


ทกขนโรธค�มนปฏปท�อรยสจ.


ธรรมอนเราแสดงแลววา “เหลาน คออรยสจ

ทงหลาย ๔ ประการ” ดงน เปนธรรมอนสมณพราหมณ

ผรทงหลายขมขไมได ทำาใหเศราหมองไมได ตเตยนไมได

คดงางไมได ดงน อนใด อนเรากลาวแลว; ขอนน เรากลาว

หมายถงขอความน, ดงน แล.

ตก. อ. ๒๐/๒๒๒-๒๒๘/๕๐๑.

คว�มเปนโสด�บน

ประเสรฐกว�เปนพระเจ�จกรพรรด

๒๗


ภกษทงหลาย ! แมพระเจาจกรพรรด ไดครอง

ความเปนใหญยงแหงทวปทงส เบองหนาจากการตาย

เพราะรางกายแตกดบ อาจไดเขาถงสคตโลกสวรรค เปน

สหายอยรวมกบเหลาเทวดาชนดาวดงส ถกแวดลอม

อยดวยหมนางอปษรในสวนนนทวน ทาวเธอเปนผ

เอบอมเพยบพรอมดวยกามคณทงหาอนเปนของทพย

อยางนกตาม, แตกระนน ทาวเธอกยง รอดพนไปไมได

จ�กนรก จากกำาเนดเดรจฉาน จากวสยแหงเปรต และ

จากอบาย ทคต วนบาต.

ภกษทงหลาย ! สวนอรยสาวกในธรรมวนยน

แมเปนผยงอตตภ�พใหพอเปนไปดวยคำ�ข�วทไดม�

จ�กบณฑบ�ตดวยปลแขงของตนเอง พนก�ยดวยก�ร

นงหมผ�ปอนๆ ไมมช�ย, ห�กแตว�เปนผประกอบ

พรอมแลว ดวยธรรม ๔ ประก�ร เธอกยงส�ม�รถ

รอดพนเสยได จ�กนรก จากกำาเนดเดรจฉาน จากวสย

แหงเปรต และจากอบาย ทคต วนบาต.


ภกษทงหลาย ! ธรรม ๔ ประการนนเปนไฉน ?

๔ ประการ คอ อรยสาวกในธรรมวนยน

เปนผประกอบพรอมแลว ดวยความเลอมใส

อนหยงลงมน ไมหวนไหว ในองคพระพทธเจา...

ในองคพระธรรม...

ในองคพระสงฆ...

เปนผประกอบพรอมแลว ดวยศลทงหลาย ชนด

เปนทพอใจของเหลาอรยเจา ฯลฯ ดงน.

ภกษทงหลาย ! ระหวางการไดทวปทงส กบ

การไดธรรม ๔ ประการนนน การไดทวปทงสมคาไมถง

เสยวทสบหก ของการไดธรรม ๔ ประการน เลย.

มหาวาร. ส. ๑๙/๔๒๘–๔๒๙/๑๔๑๑-๑๔๑๓.


คณสมบตของพระโสด�บน

คหบด !

ในก�ลใด ภยเวรห�ประก�ร อนอรยส�วก

ทำ�ใหสงบรำ�งบไดแลว ดวย, อรยส�วกประกอบพรอม

แลวดวยโสต�ปตตยงคะส ดวย, อรยญ�ยธรรมเปน

ธรรมทอรยส�วกเหนแลวดวยด แทงตลอดแลวดวยด

ดวยปญญ� ดวย;

ในก�ลนน อรยส�วกนน เมอหวงอยกพย�กรณ

ตนดวยตน นนแหละ ว� “เร�เปนผมนรกสนแลว มกำ�เนด

เดรจฉ�นสนแลว มเปรตวสยสนแลว มอบ�ย ทคต

วนบ�ตสนแลว, เร�เปนผถงแลวซงกระแส (แหงนพพ�น)

มคว�มไมตกตำ�เปนธรรมด� เปนผเทยงแทตอนพพ�น

มก�รตรสรพรอมเปนเบองหน�” ดงน.

๒๘


คหบด ! ภยเวร ๕ ประก�ร เหลาไหนเลา

อนอรยสาวกทำาใหสงบรำางบไดแลว ?

(๑) คหบด ! บคคลผ ฆ�สตวอยเปนปกต

ยอมประสบภยเวรใดในทฏฐธรรม (ปจจบน) บาง, ยอม

ประสบภยเวรใดในสมปรายก (ในเวลาถดมา) บาง, ยอม

เสวยทกขโทมนสแหงจตบาง, เพราะปาณาตบาตเปน

ปจจย; ภยเวรนนๆ เปนสงทอรยสาวกผเวนขาดแลวจาก

ปาณาตบาต ทำาใหสงบรำางบไดแลว.

(๒) คหบด ! บคคลผ ถอเอ�สงของทเข�

ไมไดใหอยเปนปกต ยอมประสบภยเวรใดในทฏฐธรรม

บาง, ยอมประสบภยเวรใดในสมปรายกบาง, ยอมเสวย

ทกขโทมนสแหงจตบาง, เพราะอทนนาทานเปนปจจย;

ภยเวรนนๆ เปนสงทอรยสาวกผเวนขาดแลวจากอทนนาทาน

ทำาใหสงบรำางบไดแลว.

(๓) คหบด ! บคคลผ ประพฤตผดในก�ม

ทงหล�ยอยเปนปกต ยอมประสบภยเวรใดในทฏฐธรรม

บาง, ยอมประสบภยเวรใดในสมปรายกบาง, ยอมเสวย


ทกขโทมนสแหงจตบาง, เพราะกาเมสมจฉาจารเปน

ปจจย; ภยเวรนนๆ เปนสงทอรยสาวกผเวนขาดแลว

จากกาเมสมจฉาจาร ทำาใหสงบรำางบไดแลว.

(๔) คหบด ! บคคลผ กล�วคำ�เทจอยเปนปกต

ยอมประสบภยเวรใดในทฏฐธรรมบาง, ยอมประสบภยเวรใด

ในสมปรายกบาง, ยอมเสวยทกขโทมนสแหงจตบาง,

เพราะมสาวาทเปนปจจย; ภยเวรนนๆ เปนสงทอรยสาวก

ผเวนขาดแลวจากมสาวาท ทำาใหสงบรำางบไดแลว.

(๕) คหบด ! บคคลผ ดมสร�และเมรยเปน

ทตงของคว�มประม�ทอยเปนปกต ยอมประสบภยเวรใด

ในทฏฐธรรมบาง, ยอมประสบภยเวรใดในสมปรายกบาง,

ยอมเสวยทกขโทมนสแหงจตบาง, เพราะสราเมรยปานะ

เปนปจจย; ภยเวรนนๆ เปนสงทอรยสาวกผเวนขาดแลว

จากสราเมรยปานะ ทำาใหสงบรำางบไดแลว.

คหบด ! ภยเวร ๕ ประการเหลานแล อน

อรยสาวกทำาใหสงบรำางบไดแลว.

.... .... .... ....


คหบด ! อรยสาวก เปนผประกอบพรอมแลว

ดวยองคแหงโสด�บน ๔ ประก�ร เหลาไหนเลา ?

(๑) คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปน

ผประกอบพรอมแลว ดวยคว�มเลอมใสอนหยงลงมน

ไมหวนไหว ในพระพทธเจ� (พทธอเวจจปปสาท) วา

“เพราะเหตอยางนๆ พระผมพระภาคเจานน เปนผไกล

จากกเลส ตรสรชอบไดโดยพระองคเอง เปนผถงพรอม

ดวยวชชาและจรณะ เปนผไปแลวดวยด เปนผรโลกอยาง

แจมแจง เปนผสามารถฝกคนทควรฝกได อยางไมมใคร

ยงกวา เปนครของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนผร

ผตน ผเบกบานดวยธรรม เปนผมความจำาเรญ จำาแนก

ธรรมสงสอนสตว” ดงน.

(๒) คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปน


ไมหวนไหว ในพระธรรม (ธมมอเวจจปปสาท) วา

“พระธรรม เปนสงทพระผมพระภาคเจา ตรสไวดแลว

เปนสงทผศกษาและปฏบตพงเหนไดดวยตนเอง เปน

สงทปฏบตได และใหผลได ไมจำากดกาล เปนสงทควร


กลาวกะผอนวาทานจงมาดเถด เปนสงทควรนอมเขามา

ใสตว เปนสงทผรกรไดเฉพาะตน” ดงน.

(๓) คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปน


ไมหวนไหว ในพระสงฆ (สงฆอเวจจปปสาท) วา

“สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา เปนผปฏบตดแลว

เปนผปฏบตตรงแลว เปนผปฏบตเพอรธรรมเปนเครองออก

จากทกขแลว เปนผปฏบตสมควรแลว ไดแกบคคลเหลาน

คอ คแหงบรษสค นบเรยงตวไดแปดบรษ นนแหละคอ

สงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา เปนสงฆควรแกสกการะ

ทเขานำามาบชา เปนสงฆควรแกสกการะทเขาจดไวตอนรบ

เปนสงฆควรรบทกษณาทาน เปนสงฆทบคคลทวไป จะ

พงทำาอญชล เปนสงฆทเปนนาบญของโลก ไมมนาบญอน

ยงกวา” ดงน.

(๔) คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน เปนผ

ประกอบพรอมแลว ดวยศลทงหล�ยในลกษณะเปนทพอใจ

ของพระอรยเจ� (อรยกนตศล) : เปนศลทไมขาด


ไมทะล ไมดาง ไมพรอย เปนศลทเปนไทจากตณหา

วญญชนสรรเสรญ ไมถกทฏฐลบคลำา เปนศลทเปนไป

พรอมเพอสมาธ ดงน.

คหบด ! อรยสาวก เปนผประกอบพรอมแลว

ดวยองคแหงโสดาบน ๔ ประการ เหลานแล.

.... .... .... ....

คหบด ! ก อรยญ�ยธรรม เปนสงทอรยสาวก

เหนแลวดวยด แทงตลอดแลวดวยด ดวยปญญา เปน

อยางไรเลา ?

คหบด ! อรยสาวกในธรรมวนยน ยอม ทำ�ไว

ในใจโดยแยบค�ยเปนอย�งด ซงปฏจจสมปบ�ทนนเทยว

ดงนวา “เพราะสงนม สงนจงม; เพราะความเกดขน

แหงสงน สงนจงเกดขน. เพราะสงนไมม สงนจงไมม;

เพราะความดบไปแหงสงน สงนจงดบไป : ขอนไดแก


สงเหลานคอ เพราะมอวชชาเปนปจจย จงมสงขารทงหลาย;

เพราะมสงขารเปนปจจย จงมวญญาณ; ... ฯลฯ ... ฯลฯ

... ฯลฯ ... เพราะมชาตเปนปจจย, ชรามรณะ โสกะ

ปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย จงเกดขนครบถวน :

ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการ

อยางน.

เพราะความจางคลายดบไปไมเหลอแหงอวชชา

นนนนเทยว, จงมความดบแหงสงขาร; เพราะมความดบ

แหงสงขาร จงมความดบแหงวญญาณ; ... ฯลฯ ... ฯลฯ

... ฯลฯ ... เพราะมความดบแหงชาตนนแล ชรามรณะ

โสกะปรเทวะทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย จงดบสน :

ความดบลงแหงกองทกขทงสนน ยอมม ดวยอาการอยางน”.

คหบด ! อรยญายธรรมนแล เปนสงทอรยสาวก

เหนแลวดวยด แทงตลอดแลวดวยด ดวยปญญา.

.... .... .... ....


คหบด !

ในกาลใดแล ภยเวร ๕ ประก�รเหลาน เปนสง

ทอรยสาวกทำาใหสงบรำ�งบไดแลว ดวย, อรยสาวก เปน

ผประกอบพรอมแลวดวยโสต�ปตตยงคะสเหลาน ดวย,

อรยญ�ยธรรมน เปนธรรมอนอรยสาวกเหนแลวดวยด

แทงตลอดแลวดวยด ดวยปญญ� ดวย;

ในก�ลนน อรยส�วกนน ปร�รถน�อย

กพย�กรณตนดวยตนนนแหละว�

“เร�เปนผมนรกสนแลว

มกำ�เนดเดรจฉ�นสนแลว

มเปรตวสยสนแลว

มอบ�ย ทคต วนบ�ตสนแลว,

เร�เปนผถงแลวซงกระแส (แหงนพพ�น)

มธรรมอนไมตกตำ�เปนธรรมด�

เปนผเทยงแทตอนพพ�น

มก�รตรสรพรอมเปนเบองหน�” ดงน แล.

นทาน. ส. ๑๖/๘๒-๘๕/๑๕๑-๑๕๕.


ป�ฏห�รย ส�ม

เกวฏฏะ ! นปาฏหารยสามอยาง ทเราไดทำา

ใหแจงดวยปญญาอนยงเอง แลวประกาศใหผอนรได.

๓ อยางอะไรเลา ? ๓ อยาง คอ :-

๑. อทธป�ฏห�รย

๒. อ�เทสน�ป�ฏห�รย

๓. อนศ�สนป�ฏห�รย

(๑) เกวฏฏะ !

อทธป�ฏห�รยนน เปนอย�งไรเล� ?

เกวฏฏะ ! ภกษในกรณน กระทำาอทธวธม

ประการตางๆ : ผเดยวแปลงรปเปนหลายคน, หลายคน

เปนคนเดยว, ทำาทกำาบงใหเปนทแจง ทำาทแจงใหเปนท

กำาบง, ไปไดไมขดของ ผานทะลฝา ทะลกำาแพง ทะลภเขา

๒๙


ดจไปในอากาศวางๆ, ผดขนและดำารงอยในแผนดนได

เหมอนในนำา, เดนไปไดเหนอนำาเหมอนเดนบนแผนดน,

ไปไดในอากาศเหมอนนกมปก ทงทยงนงสมาธคบลลงก,

ลบคลำาดวงจนทรและดวงอาทตยอนมฤทธอานภาพมาก

ไดดวยฝามอ และแสดงอำานาจทางกายเปนไปตลอดถง

พรหมโลกได. เกวฏฏะ ! กลบตรผมศรทธาเลอมใสได

เหนการแสดงนนแลว เขาบอกเลาแกกลบตรอนบางคน

ทไมศรทธาเลอมใสวานาอศจรรยนก. กลบตรผไมมศรทธา

เลอมใสนน กจะพงตอบวา วชาชอคนธาร1 มอย ภกษนน

แสดงอทธวธดวยวชานนเทานน. เกวฏฏะ ! ทานจะเขาใจ

วาอยางไร : กคนไมเชอ ไมเลอมใส ยอมกลาวตอบผเชอ

ผเลอมใสไดอยางนน มใชหรอ ?

“พงตอบได พระเจาขา !”.

เกวฏฏะ !

เร�เหนโทษในก�รแสดงอทธป�ฏห�รย ดงนแล

จงอดอด ขยะแขยง เกลยดชง ตออทธป�ฏห�รย.

1. คนธาร ชอมนต แตงโดยฤษมนามคนธาระ, อกความหมายหนงหมายถงคำาแปลวาในแควนคนธาระ.


(๒) เกวฏฏะ !

อ�เทสน�ป�ฏห�รยนน เปนอย�งไรเล� ?

เกวฏฏะ ! ภกษในกรณน ยอมทายจต ทาย

ความรสกของจต ทายความตรก ทายความตรอง ของสตว

เหลาอน ของบคคลเหลาอนได วา ใจของทานเชนน

ใจของทานมประการน ใจของทานมดวยอาการอยางน.

... ฯลฯ ... กลบตรผไมเชอ ไมเลอมใส ยอมคานกลบตร

ผเชอ ผเลอมใส วา วชาชอมณกา มอย ภกษนน

กลาวทายใจไดเชนนนๆ กดวยวชานน (หาใชมปาฏหารยไม),

เกวฏฏะ ! ทานจะเขาใจวาอยางไร : กคนไมเชอ ไมเลอมใส

ยอมกลาวตอบผเชอผเลอมใสไดอยางนน มใชหรอ ?

“พงตอบได พระเจาขา !”.

เกวฏฏะ !

เร�เหนโทษในก�รแสดงอ�เทสน�ป�ฏห�รย

ดงนแลจงอดอด ขยะแขยง เกลยดชง ตออ�เทสน�

ป�ฏห�รย.


(๓) เกวฏฏะ !

อนศ�สนป�ฏห�รยนน เปนอย�งไรเล� ?

เกวฏฏะ ! ภกษ ในกรณน ยอมส งสอนว า

“ทานจงตรกอยางนๆ อยาตรกอยางนนๆ, จงทำาไวในใจ

อยางนๆ อยาทำาไวในใจอยางนนๆ, จงละสงน จงเขาถง

สงนๆ แลวแลอย” ดงน. เกวฏฏะ ! นเราเรยกวา

อนศาสนปาฏหารย.

เกวฏฏะ ! ขออนยงมอก : ตถาคตเกดขนใน

โลกน เปนพระอรหนตตรสรชอบเอง สมบรณดวยวชชา

และจรณะ ดำาเนนไปด รแจงโลก เปนสารถฝกคนควร

ฝกไดอยางไมมใครยงกวา เปนครของเทวดาและมนษย

เปนผเบกบานแลว จำาแนกธรรมสงสอนสตว. ตถาคตนน

ทำาใหแจงซงโลกน กบทงเทวดา มาร พรหม หมสตว

พรอมท งสมณพราหมณ เทวดาพรอมท งมนษย

ดวยปญญาอนยงเองแลว สอนผอนใหรแจงตาม.

ตถาคตนนแสดงธรรมไพเราะในเบองตน–ทามกลาง–ทสด,

ประกาศพรหมจรรยพรอมทงอรรถะและพยญชนะ

บรสทธบรบรณสนเชง. คหบดหรอบตรคหบดหรอผเกดใน


ตระกลใดตระกลหนงในภายหลงกด ไดฟงธรรมนนแลว

เกดศรทธาในตถาคต. เขาผประกอบดวยศรทธา ยอม

พจารณาเหนวา “ฆราวาสคบแคบ เปนทางมาแหงธล,

บรรพชาเปนโอกาสวาง; การทคนอยครองเรอนจะประพฤต

พรหมจรรยใหบรสทธบรบรณโดยสวนเดยว เหมอนสงขท

เขาขดแลวนน ไมทำาไดโดยงาย. ถากระไร เราจะปลงผม

และหนวด ครองผากาสายะ ออกจากเรอน บวชเปนผไม

เกยวของดวยเรอนเถด”, ดงน. โดยสมยอนตอมา เขา

ละกองสมบตนอยใหญและวงศญาตนอยใหญ ปลงผมและ

หนวด ออกจากเรอน บวชเปนผไมเกยวของดวยเรอนแลว.

ภกษนน ผบวชแลวอยางน สำารวมแลวดวยความสำารวม

ในปาตโมกข ถงพรอมดวยมรรยาทและโคจร, มปกต

เหนเปนภยในโทษทงหลาย แมวาเปนโทษเลกนอย สมาทาน

ศกษาอยในสกขาบททงหลาย, ประกอบแลวดวยกายกรรม

วจกรรมอนเปนกศล, มอาชวะบรสทธ, ถงพรอมดวยศล,

มทวารอนคมครองแลวในอนทรยทงหลาย, ประกอบดวย

สตสมปชญญะ, มความสนโดษ.


เกวฏฏะ ! ภกษถงพรอมดวยศล เปนอยางไรเลา ?

เกวฏฏะ ! ภกษในธรรมวนยน ละการทำาสตว

มชวตใหตกลวงไป เปนผเวนขาดจากปาณาตบาต วาง

ทอนไมและศสตราเสยแลว มความละอาย ถงความเอนด

กรณา หวงประโยชนเกอกลแกสตวทงหลายทงปวงอย.

เกวฏฏะ ! นเราเรยกวา อนศาสนปาฏหารย. ...

เกวฏฏะ ! ภกษนน ครนจตต งมนบรสทธ

ผองใส ไมมกเลส ปราศจากอปกเลส เปนธรรมชาต

ออนโยนควรแกการงาน ตงอยไดอยางไมหวนไหว เชนนแลว,

เธอกนอมจตไปเฉพาะตออาสวกขยญาณ. เธอยอมรชด

ตามทเปนจรงวา “นทกข, นเหตใหเกดขนแหงทกข,

นคว�มดบไมเหลอแหงทกข, นท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบ

ไมเหลอแหงทกข”; และรชดตามทเปนจรงวา “เหล�น

อ�สวะ, นเหตเกดขนแหงอ�สวะ, นคว�มดบไมเหลอ

แหงอ�สวะ, นท�งดำ�เนนใหถงคว�มดบไมเหลอแหง

อ�สวะ”. เมอเธอรอยอยางนเหนอยอยางน จตกพนจาก

กามาสวะ ภวาสวะ อวชชาสวะ. ครนจตหลดพนแลว


กเกดญาณหยงรวา “จตพนแลว”. เธอรชดวา “ชาตสน

แลว พรหมจรรยอยจบแลว กจทควรทำาไดทำาสำาเรจแลว

กจอนทจะตองทำาเพอความเปนอยางน มไดมอก” ดงน.

เกวฏฏะ ! เปรยบเหมอนหวงนำาใสทไหลเขา

ไมขนมว, คนมจกษดยนอยบนฝงในทนน, เขาเหนหอย

ตางๆ บาง กรวดและหนบาง ฝงปลาบาง อนหยดอย

และวายไปในหวงนำานน, เขาจะสำาเหนยกใจอยางนวา

“หวงนำานใส ไมขนเลย หอย กอนกรวด ปลาทงหลาย

เหลาน หยดอยบาง วายไปบาง ในหวงนำานน” ดงน;

ฉนใดกฉนนน. เกวฏฏะ ! นเราเรยกวา อนศาสนปาฏหารย.

เกวฏฏะ ! เหลานแล ปาฏหารย ๓ อยาง ทเรา

ไดทำาใหแจงดวยปญญาอนยงเอง แลวประกาศใหผอน

รตามดวย.

ส. ท. ๙/๒๗๓–๒๗๗/๓๓๙–๓๔๒.


ผอยใกลนพพ�น


ภกษ เมอประกอบพรอมดวยธรรมสอยางแลว

ไมอาจทจะเสอมเสย มแตจะอยใกลนพพานอยางเดยว.

ธรรมสอยางอะไรบางเลา ?

ธรรมสอยาง

คอ ภกษในธรรมวนยน

เปนผสมบรณดวยศล,

เปนผคมครองทว�รในอนทรยทงหล�ย,

เปนผรประม�ณในโภชนะ,

เปนผต�มประกอบในช�ครยธรรมอยเนองนจ.

๓๐


ภกษทงหลาย ! ภกษ เปนผสมบรณดวยศล

เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในธรรมวนยน เปนผมศล,

มการสำารวมดวยปาตโมกขสงวร, มมรรยาทและโคจร

สมบรณอย, เปนผเหนภยในโทษทงหลาย แมเลกนอย,

สมาทานศกษาอยในสกขาบททงหลาย. ภกษทงหลาย !

ภกษอยางนชอวา เปนผสมบรณดวยศล.

ภกษทงหลาย ! ภกษ เปนผคมครองทว�รใน

อนทรยทงหล�ย เปนอยางไรเลา?

ภกษทงหลาย ! ภกษในธรรมวนยน ไดเหนรป

ดวยตา, ไดฟงเสยงดวยห, ไดดมกลนดวยจมก, ไดลมรส

ดวยลน, ไดสมผสโผฏฐพพะดวยกาย และไดรธรรมารมณ

ดวยใจแลว กไมรวบถอเอาทงหมด และไมแยกถอเอา

เปนสวนๆ1 สงทเปนบาปอกศล คออภชฌาและโทมนส

1. คอการไมรวบถอเอาผสสะทงหมด เปนตวเรา ของเรา หรอ ไมแยกถอแตละสวน ขององคประกอบผสสะวา เปนตวเรา ของเรา (สำาหรบผเดนมรรค

ในระดบผสสะ), และการไมถอเอาเปนอารมณสำาหรบยนดยนราย ทงโดย

สวนรวม และสวนปลกยอย ของอารมณนนๆ (สำาหรบผเดนมรรคในระดบเวทนา).


มกไหลไปตามภกษผไมสำารวม ตา ห จมก ลน กาย ใจ

เพราะการไมสำารวมอนทรยใดเปนเหต, เธอกปฏบตเพอ

ปดกนอนทรยนนไว, เธอรกษาและถงความสำารวม ตา ห

จมก ลน กาย และใจ. ภกษทงหลาย ! ภกษอยางนชอวา

เปนผคมครองทวารในอนทรยทงหลาย.

ภกษทงหลาย ! ภกษ เปนผรประม�ณใน

โภชนะ เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภกษในธรรมวนยน พจารณา

โดยแยบคายแลวจงฉนอาหาร, ไมฉนเพอเลน ไมฉนเพอ

มวเมา ไมฉนเพอประดบ ไมฉนเพอตกแตง, แตฉนเพยง

เพอใหกายนตงอยได เพอใหชวตเปนไป เพอปองกน

ความลำาบาก เพออนเคราะหพรหมจรรย โดยกำาหนดรวา

“เราจะกำาจดเวทนาเกา (คอหว) เสยแลว ไมทำาเวทนาใหม

(คออมจนอดอด) ใหเกดขน, ความทอายดำาเนนไปได ความ

ไมมโทษเพราะอาหาร และความอยผาสกสำาราญจะมแกเรา”

ดงน. ภกษทงหลาย ! ภกษอยางนชอวา เปนผรประมาณ

ในโภชนะ.


ภกษทงหลาย ! ภกษ เปนผต�มประกอบใน

ช�ครยธรรมอยเนองนจ เปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ภ กษ ในธรรมวน ยน ย อม

ชำาระจตใหหมดจดสนเชงจากกเลสทกนจต ดวยการเดน

จงกรม ดวยการนง ตลอดวนยนคำาไปจนสนยามแรก

แหงราตร, ครนยามกลางแหงราตร ยอมสำาเรจการนอน

อยางราชสห (คอ) ตะแคงขางขวา เทาเหลอมเทา

มสตสมปชญญะในการลกขน, ครนยามสดทายแหงราตร

กลบลกขนแลว กชำาระจตใหหมดจดสนเชงจากกเลสทกนจต

ดวยการเดนจงกรม และดวยการนงอก. ภกษทงหลาย !

ภกษอยางนชอวา เปนผตามประกอบในชาครยธรรมอย

เนองนจ.

ภกษทงหลาย ! ภกษ เมอประกอบพรอมดวย

ธรรมสอย�งเหล�นแลว ไมอ�จทจะเสอมเสย มแตจะ

อยใกลนพพ�นอย�งเดยวแล.

จตกก. อ. ๒๑/๕๐-๕๒/๓๗.


ลกษณะแหงอนทรยภ�วน�ชนเลศ

อานนท !

อนทรยภ�วน�ชนเลศ (อนตตรา อนทรยภาวนา)

ในอรยวนย เปนอยางไรเลา ?

อานนท ! ในกรณน อ�รมณอนเปนทชอบใจ-

ไมเปนทชอบใจ-เปนทชอบใจและไมเปนทชอบใจ

เกดขนแกภกษ เพร�ะเหนรปดวยต�. ภกษนนรชดอย�งน

ว� “อารมณทเกดขนแลวแกเราน เปนสงทมปจจย ปรงแตง

(สงขต) เปนของหยาบๆ (โอฬารก) เปนสงทอาศยเหตปจจย

เกดขน (ปฏจจ สมปปนน); แตมสงโนนซงรำางบและประณต,

กลาวคอ อเบกขา” ดงน. (เมอรชดอยางน) อารมณ

อนเปนทชอบใจ-ไมเปนทชอบใจ-เปนทชอบใจและ

ไมเปนทชอบใจ อนบงเกดขนแกภกษนน ยอมดบไป

อเบกขายงคงดำารงอย.

๓๑


อานนท ! อ�รมณอนเปนทชอบใจ-ไมเปนท

ชอบใจ-เปนทชอบใจและไมเปนทชอบใจ อนบงเกดขนแลว

แกภกษนน ยอมดบไปเรวเหมอนก�รกะพรบต�ของคน

สวนอเบกข�ยงคงเหลออย.

อานนท !

นแล เร�เรยกว� อนทรยภ�วน�ชนเลศในอรยวนย

ในกรณแหง รปทรแจงดวยจกษ.

(ในกรณแหง เสยงทรแจงดวยโสตะ กลนทรแจงดวย

ฆ�นะ รสทรแจงดวยชวห� โผฏฐพพะทรแจงดวยผวก�ย และ

ธรรม�รมณทรแจงดวยใจ กไดตรสไวโดยหลกเกณฑอยางเดยวกน;

ตางกนแตอปมาแหงความเรวในการดบแหงอารมณนนๆ, เชน

ในกรณแหงเสยงเปรยบดวยความเรวแหง ก�รดดนวมอ เปนตน).

อปร. ม. ๑๔/๕๔๑-๕๔๕/๘๕๖-๘๖๑.

(เรองทควรดประกอบดวยกบบทน อยในบทท ๓๙ หนา ๑๑๙ เรอง นพพาน

เพราะไมยดถอธรรมทไดบรรล).


สนกเลสกแลวกน

ไมตองรว�สนไปเท�ไร

ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนรอยนวมอหรอ

รอยนวหวแมมอ ยอมปรากฏอยทดามเครองมอของพวก

ชางไม หรอลกมอของพวกชางไม แตเขากไมมความรวา

ดามเครองมอของเรา วนนสกไปเทาน วานนสกไปเทาน

วนอนๆ สกไปเทานๆ คงรแตวามนสกไปๆ เทานน,

นฉนใด; ภกษทงหลาย ! เมอภกษต�มประกอบภ�วน�

อย กไมรอย�งนว� วนนอ�สวะของเร�สนไปเท�น

ว�นนสนไปเท�น วนอนๆ สนไปเท�นๆ รแตเพยงว�

สนไปในเมอมนสนไปๆ เท�นน, ฉนใดกฉนนน.

สตตก. อ. ๒๓/๑๒๗-๑๒๙/๖๘.

๓๒


ตถ�คตเปนเพยงผบอก

จะถงทหม�ยตองเดนเอ�เอง

“กสาวกของพระโคดมผเจรญ เมอพระโคดมกลาวสอน

พรำาสอนอยอยางน ทกๆ รปไดบรรลนพพานอนเปนผลสำาเรจ

ถงทสดอยางยงหรอ ? หรอวาไมไดบรรล ?”.

พราหมณผหนงทลถาม พระผมพระภาค.

พราหมณ ! สาวกของเรา แมเรากลาวสอน

พรำาสอนอยอยางน นอยพวกทไดบรรลนพพาน อนเปน

ผลสำาเรจถงทสดอยางยง, บางพวกไมไดบรรล.

“พระโคดมผเจรญ ! อะไรเลาเปนเหต อะไรเลาเปน

ปจจย, ทพระนพพานกยงตงอย, หนทางทยงสตวใหถงนพพาน

กยงตงอย. พระโคดมผชกชวน (เพอดำาเนนไป) กยงตงอย,

ทำาไมนอยพวกทบรรล และบางพวกไมบรรล ?”.

๓๓


พราหมณ ! เราจกยอนถามทานในเรองน,

ทานจงตอบตามควร. ทานเปนผชำาชองในหนทางไปส

เมองราชคฤหมใชหรอ ? มบรษผจะไปเมองราชคฤห

เขามาหาและกลาวกบทานวา “ทานผเจรญ ! ขาพเจา

ปรารถนาจะไปเมองราชคฤห ขอทานจงชบอกทางไป

เมองราชคฤห แกขาพเจาเถด” ดงน; ทานกจะกลาวกะ

บรษผนนวา “มาซทาน ทางนไปเมองราชคฤห ไปไดครหนง

จกพบบานชอโนน แลวจกเหนนคมชอโนน จกเหนสวนและ

ปาอนนารนรมย จกเหนภมภาคอนนารนรมย สระโบกขรณอน

นารนรมยของเมองราชคฤห” ดงน. บรษนนอนทานพรำาบอก

พรำาชใหอยางน กยงถอเอาทางผด กลบหลงตรงกนขามไป,

สวนบรษอกคนหนง ไปถงเมองราชคฤหไดโดยสวสด.

พราหมณเอย ! อะไรเลาเปนเหต อะไรเลาเปนปจจย

ทเมองราชคฤหกยงตงอย ทานผชบอกกยงตงอย แตทำาไม

บรษผหนงกลบหลงผดทาง สวนบรษอกผหนงไปถงเมอง

ราชคฤหไดโดยสวสด ?

“พระโคดมผเจรญ ! ในเรองน ขาพเจาจกทำาอยางไรไดเลา,

เพราะขาพเจาเปนแตเพยงผบอกทางเทานน”.


พราหมณ ! ฉนใดกฉนนนแล, ทพระนพพาน

กยงตงอย ทางเปนเครองถงพระนพพาน กยงตงอย เรา

ผชกชวนกยงตงอย; แตสาวกแมเรากลาวสอนพรำาสอน

อยอยางน นอยพวกทไดบรรลนพพานอนเปนผลสำาเรจ

ถงทสดอยางยง, บางพวกไมไดบรรล.

พราหมณ ! ในเรองน เราจกทำาอยางไรไดเลา,

เพราะเร�เปนแตเพยงผบอกท�งเทานน.

อปร. ม. ๑๔/๘๕-๘๗/๑๐๑-๑๐๓.


เหตใหไมปรนพพ�นในปจจบน

“ขาแตพระองคผเจรญ ! อะไรหนอเปนเหต อะไรหนอ

เปนปจจย ททำาใหสตวบางพวกในโลกน ไมปรนพพานในทฏฐธรรม

(ปจจบน) ?”.

ทานผเปนจอมเทพ ! รป ทงหลาย ทจะพงรได

ดวยจกษ มอย, เปนรปทนาปรารถนา นาใคร นาพอใจ

มลกษณะนารก เปนทเขาไปตงอาศยแหงความใคร เปน

ทตงแหงความกำาหนด. ถาวา ภกษยอมเพลดเพลน พรำา

สรรเสรญ เมาหมกอย ซงรปนนแลวไซร; เมอภกษนน

เพลดเพลน พรำาสรรเสรญ เมาหมกซงรปนนอย, วญญาณ

นน เปนวญญาณอนตณหาในอารมณคอรป อาศยแลว

วญญาณนนคออปาทาน.1

1. ในทนหมายถงวญญาณทรสกตอความเพลน และความมวเมาในรปนน ไมใชจกขวญญาณทเหนรปตามธรรมดา.

๓๔


ทานผเปนจอมเทพ ! ภกษผ มอป�ท�น ยอม

ไมปรนพพ�น.

[ในกรณแหง เสยง ทจะพงรสกดวยโสตะ กลน ทจะพง

รสกดวยฆานะ รส ทจะพงรสกดวยชวหา สมผสท�งก�ย ทจะพง

รสกดวยกายะ (ผวกายทวไป) และธรรม�รมณ ทจะพงรสกดวยมนะ

กไดตรสไวดวยขอความทำานองเดยวกนกบในกรณแหงรปทจะพง

รไดดวยจกษ ขางบนนน].

ทานผเปนจอมเทพ ! นแลเปนเหต นเปนปจจย

ททำาใหสตวบางพวกในโลกน ไมปรนพพานในทฏฐธรรม

(ปจจบน).

สฬา. ส. ๑๘/๑๒๘/๑๗๘.


หมด “อ�ห�ร” กนพพ�น

ภกษทงหลาย ! ถาไมมราคะ ไมมนนท ไมม

ตณหา ใน อ�ห�รคอคำ�ข�ว กด ใน อ�ห�รคอผสสะ

กด ใน อ�ห�รคอมโนสญเจตน� กด ใน อ�ห�รคอ

วญญ�ณ กด แลวไซร, วญญาณกเปนสงทตงอยไมได

เจรญงอกงามอยไมไดในสงนนๆ. วญญาณตงอยไมได

เจรญงอกงามอยไมไดในทใด, การกาวลงแหงนามรป

ยอมไมมในทนน; การกาวลงแหงนามรป ไมมในทใด,

ความเจรญแหงสงขารทงหลาย ยอมไมมในทนน; ความเจรญ

แหงสงขารทงหลาย ไมมในทใด, การบงเกดในภพใหม

ตอไป ยอมไมมในทนน; การบงเกดในภพใหมตอไป

ไมมในทใด, ชาตชราและมรณะตอไป ยอมไมมในทนน;

ชาตชราและมรณะตอไป ไมมในทใด, ภกษทงหลาย !

เราเรยก “ท” นนวาเปน “ทไมโศก ไมมธล และไมม

คว�มคบแคน” ดงน.

๓๕


ภกษทงหลาย ! เปรยบเหมอนเรอนยอดหรอ

ศาลาเรอนยอด ทตงอยทางทศเหนอหรอใตกตาม เปน

เรอนมหนาตางทางทศตะวนออก. ครนดวงอาทตยขนมา

แสงสวางแหงดวงอาทตยสองเขาไปทางชองหนาตางแลว

จกตงอยทสวนไหนแหงเรอนนนเลา ?“ขาแตพระองคผเจรญ ! แสงสวางแหงดวงอาทตย

จกปรากฏทฝาเรอนขางในดานทศตะวนตก พระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! ถาฝาเรอนทางทศตะวนตก

ไมมเลา แสงแหงดวงอาทตยนน จกปรากฏอยทไหน ? “ขาแตพระองคผเจรญ ! แสงสวางแหงดวงอาทตยนน

จกปรากฏทพนดน พระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! ถาพนดนไมมเลา แสงสวางแหง

ดวงอาทตยนน จกปรากฏทไหน ?“ขาแตพระองคผเจรญ ! แสงสวางแหงดวงอาทตยนน

จกปรากฏในนำาพระเจาขา !”.

ภกษทงหลาย ! ถานำาไมมเลา แสงสวางแหง

ดวงอาทตยนน จกปรากฏทไหนอก ?“ขาแตพระองคผเจรญ ! แสงสวางแหงดวงอาทตยนน

ยอมเปนสงทไมปรากฏแลว พระเจาขา !”.


ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนนแล :

ถาไมมราคะ ไมมนนท ไมมตณหา ในอาหารคอ

คำาขาวกด ในอาหารคอผสสะกด ในอาหารคอมโนสญเจตนา

กด ในอาหารคอวญญาณกด แลวไซร, วญญาณกเปนสง

ทตงอยไมได เจรญงอกงามอยไมได ในอาหารคอคำาขาว

เปนตนนนๆ.

วญญาณตงอยไมได เจรญงอกงามอยไมไดในทใด,

การกาวลงแหงนามรป ยอมไมมในทนน;

การกาวลงแหงนามรป ไมมในทใด, ความเจรญ

แหงสงขารทงหลาย ยอมไมมในทนน;

ความเจรญแหงสงขารทงหลาย ไมมในทใด,

การบงเกดในภพใหมตอไป ยอมไมมในทนน;

การบงเกดในภพใหมตอไป ไมมในทใด, ชาตชรา

และมรณะตอไป ยอมไมมในทนน;

ชาตชรามรณะตอไป ไมมในทใด, ภกษทงหลาย !

เราเรยก “ท” นน วาเปน “ทไมโศก ไมมธล และไมม

ความคบแคน” ดงน.

นทาน. ส. ๑๖/๑๒๔-๑๒๖/๒๔๘-๒๔๙.


กฎอทปปจจยต� หรอ หวใจปฏจจสมปบ�ท

อมสม สต อทำ โหต

เมอสงน ม สงน ยอมม

อมสสปปาทา อทำ อปปชชต

เพร�ะคว�มเกดขนแหงสงน สงนจงเกดขน

อมสม อสต อทำ นโหต

เมอสงน ไมม สงน ยอมไมม

อมสส นโรธา อทำ นรชฌต

เพร�ะคว�มดบไปแหงสงน สงน จงดบไป

ม. ม. ๑๓/๓๕๔-๓๕๖/๓๗๑.

นทาน. ส. ๑๖/๘๔/๑๕๔, ...ฯลฯ...

๓๖


ปฏจจสมปบ�ท คอ ธรรมอนเปนธรรมช�ต

อ�ศยกนแลวเกดขน

ภกษทงหลาย ! อะไรเลาทเรยกวา ปฏจจสมปบาท ?

ภกษทงหลาย ! :

เพราะมอวชชา เปนปจจย จงม สงขารทงหลาย;

เพราะมสงขาร เปนปจจย จงม วญญาณ;

เพราะมวญญาณ เปนปจจย จงม นามรป;

เพราะมนามรป เปนปจจย จงม สฬายตนะ;

เพราะมสฬายตนะ เปนปจจย จงม ผสสะ;

เพราะมผสสะ เปนปจจย จงม เวทนา;

เพราะมเวทนา เปนปจจย จงม ตณหา;

เพราะมตณหา เปนปจจย จงม อปาทาน;

เพราะมอปาทาน เปนปจจย จงม ภพ;

เพราะมภพ เปนปจจย จงม ชาต;

เพราะมชาต เปนปจจย, ชรามรณะโสกะปรเทวะ

ทกขะโทมนสอปายาสทงหลาย จงเกดขนครบถวน :

๓๗


ความเกดขนพรอมแหงกองทกขทงสนน

ยอมมดวยอาการอยางน.

ภกษทงหลาย ! นเรยกวา ปฏจจสมปบาท.

เพราะความจางคลายดบไปโดยไมเหลอแหงอวชชานน

นนเทยว,

จงมความดบแหงสงขาร;

เพราะมความดบแหงสงขาร

จงมความดบแหงวญญาณ;

เพราะมความดบแหงวญญาณ

จงมความดบแหงนามรป;

เพราะมความดบแหงนามรป

จงมความดบแหงสฬายตนะ;

เพราะมความดบแหงสฬายตนะ

จงมความดบแหงผสสะ;

เพราะมความดบแหงผสสะ

จงมความดบแหงเวทนา;


เพราะมความดบแหงเวทนา

จงมความดบแหงตณหา;

เพราะมความดบแหงตณหา

จงมความดบแหงอปาทาน;

เพราะมความดบแหงอปาทาน

จงมความดบแหงภพ;

เพราะมความดบแหงภพ

จงมความดบแหงชาต;

เพราะมความดบแหงชาต นนแล


จงดบสน :

ความดบลงแหงกองทกขทงสนน

ยอมม ดวยอาการอยางน ดงน.

นทาน. ส. ๑๖/๑/๑.


ปญญ� สต กบน�มรปดบ เพร�ะวญญ�ณดบ

“ขาแตพระองคผนรทกข !

ขาพระองคกราบทลถามแลว

ขอพระองคจงตรสบอกธรรมนน คอ

ปญญาและสตกบนามรป แกขาพระองคเถด;

ปญญาและสตกบนามรปนน จะดบไปทไหน ?”.

อชตะ !

ทานถามปญหานนขอใด

เราจะแกปญหา ขอนนแกทาน :

น�มและรป ยอมดบไมเหลอในทใด,

ปญญ�และสตกบน�มรปนน กยอมดบไปในทนน,

เพร�ะคว�มดบไปแหงวญญ�ณ แล.

สตต. ข. ๒๕/๕๓๐-๕๓๑/๔๒๕.

จฬน. ข. ๓๐/๒๐-๒๑/๘๐,๘๕.

๓๘


นพพ�นเพร�ะไมยดถอธรรมทไดบรรล

อานนท ! สวนภกษบางรปในธรรมว นยน

เปนผปฏบตอยางนนแลว ยอมไดเฉพาะซงอเบกขา วา

“ถ�ไมควรม และไมพงมแกเร�, กตองไมมแกเร�;

สงใดมอย สงใดมแลว, เร�จะละสงนนเสย” ดงน.

ภกษ (บางรป) นน ยอมไมเพลดเพลน ไมพรำาสรรเสรญ

ไมเมาหมกอย ซงอเบกขานน, เมอไมเพลดเพลน

ไมพรำาสรรเสรญ ไมเมาหมกอย ซงอเบกขานน,

วญญาณของเธอกไมเปนธรรมชาตอาศยซงอเบกขานน

ไมมอเบกขานนเปนอปาทาน.

อานนท !

ภกษผไมมอป�ท�น ยอมปรนพพ�นแล.

อปร. ม. ๑๔/๗๙/๙๑.

๓๙


ก�รปรนพพ�น

สตวทงปวง ทงทเปนคนหนม คนแก, ทงทเปน

คนพาลและบณฑต, ทงทมงม และยากจน ลวนแตม

ความตายเปนทไปถงในเบองหนา. เปรยบเหมอนภาชนะดน

ทชางหมอปนแลว ทงเลกและใหญ ทงทสกแลวและยงดบ

ลวนแตมการแตกทำาลายเปนทสด ฉนใด; ชวตแหงสตว

ทงหลายกมความตายเปนเบองหนา ฉนนน.

วยของเรา แกหงอมแลว ชวตของเรารบหรแลว,

เราจกละพวกเธอไป. สรณะของตวเองเราไดทำาไวแลว.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอจงเปนผไมประม�ท

มสต มศล เปนอย�งด มคว�มดำ�รอนตงไวแลวดวยด

ต�มรกษ�ซงจตของตนเถด.

ในธรรมวนยน, ภกษใดเปนผไมประม�ทแลว

จกละช�ตสงส�ร ทำ�ทสดแหงทกขได.

มหา. ท. ๑๐/๑๔๑-๑๔๒/๑๐๘.

๔๐


ผหลดพนไดเพร�ะไมยดมนถอมน

ในกาลไหนๆ ทานเหลาใด

เหนภยในคว�มยดถอ

อนเปนตวเหตใหเกดและใหตายแลว

เลกยดมน ถอมน หลดพนไปได

เพราะอาศยนพพาน

อนเปนธรรมทสนไปแหงความเกดความตาย;

เหลาทานผเชนนน

ยอมประสบคว�มสข

ลพระนพพ�นอนเปนธรรมเกษม

เปนผดบเยนได ในปจจบนนเอง

ลวงเวรลวงภยทกอยางเสยได

และกาวลวงเสยได ซงความทกขทงปวง.

อปร. ม. ๑๔/๓๔๖-๓๔๗/๕๒๕.

๔๑


ธรรมเปนสวนแหงวช�

ภกษทงหลาย ! ธรรม ๒ อยางเหลาน เปน

สวนแหงวชชา มอย. ๒ อยาง อะไรเลา ? ๒ อยาง คอ

สมถะและวปสสน�.


สมถะ เมออบรมแลว จะไดประโยชนอะไร ?

อบรมแลว จตจะเจรญ.

จตเจรญแลว จะไดประโยชนอะไร ?

เจรญแลว จะละร�คะได.


วปสสน�เลา เมอเจรญแลว จะไดประโยชนอะไร ?

เจรญแลว ปญญ�จะเจรญ.

ปญญ�เจรญแลว จะไดประโยชนอะไร ?

เจรญแลว จะละอวชช�ได แล.

ทก. อ. ๒๐/๗๗-๗๘/๒๗๕.

๔๒


คำ�ชชวนวงวอน

ภกษทงหล�ย ! โยคกรรม อนเธอพงกระทำ� เพอใหรว�

“นทกข นเหตใหเกดทกข นคว�มดบสนทแหงทกข

นท�งใหถงคว�มดบสนทแหงทกข”.

นพพ�น เร�ไดแสดงแลว,

ท�งใหถงนพพ�น เร�กไดแสดงแลว แกเธอทงหล�ย.

กจใด ทศ�สด�ผเอนด แสวงห�ประโยชนเกอกล

อ�ศยคว�มเอนดแลว จะพงทำ�แกส�วกทงหล�ย,

กจนน เร�ไดทำ�แลวแกพวกเธอ.

นน โคนไม; นน เรอนว�ง.

พวกเธอจงเพยรเผ�กเลส, อย�ไดประม�ท,

อย�เปนผทตองรอนใจ ในภ�ยหลงเลย.

นแหละ ว�จ�เครองพรำ�สอนของเร� แกเธอทงหล�ย.

มหาวาร. ส. ๑๑/๔๑๓/๑๖๕๔.,

สฬา. ส. ๑๘/๔๕๒/๗๔๑.

๔๓

ขอนอบนอมแด

ตถาคตอรหนตสมมาสมพทธะ พระองคนนดวยเศยรเกลา

(สาวกตถาคต)คณะงานธมมะวดนาปาพง

(กลมอาสาสมครพทธวจน-หมวดธรรม)

END.indd 1 19/5/2557 8:11

มลนธพทธโฆษณ

มลนธแหงมหาชนชาวพทธ ผซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

เรมจากชาวพทธกลมเลกๆกลมหนงไดมโอกาสมาฟงธรรมบรรยายจากทานพระอาจารยคกฤทธโสตถผโลทเนนการน�าพทธวจน(ธรรมวนยจากพทธโอษฐทพระพทธองคทรงยนยนวาทรงตรสไวดแลวบรสทธบรบรณสนเชงทงเนอความและพยญชนะ)มาใชในการถายทอดบอกสอนซงเปนรปแบบการแสดงธรรมทตรงตามพทธบญญตตามท ทรงรบสงแกพระอรหนต ๖๐ รปแรกทปาอสปตนมฤคทายวนในการประกาศพระสท ธรรม และเปนลกษณะเฉพาะทภกษในครงพทธกาลใชเปนมาตรฐานเดยว

หลกพทธวจนนไดเขามาตอบค�าถามตอความลงเลสงสยไดเขามาสรางความชดเจน ตอความพราเลอนสบสน ในขอธรรมตางๆ ทมอยในสงคมชาวพทธซงทงหมดน เปนผลจากสาเหตเดยวคอการไมใชค�าของพระพทธเจาเปนตวตงตนในการศกษาเลาเรยน

ดวยศรทธาอยางไมหวนไหวตอองคสมมาสมพทธะ ในฐานะพระศาสดาทานพระอาจารยคกฤทธไดประกาศอยางเปนทางการวา“อาตมาไมมค�าสอนของตวเอง”และใชเวลาทมอย ไปกบการรบสนองพทธประสงค ดวยการโฆษณาพทธวจนเพอความตงมนแหงพระสทธรรมและความประสานเปนหนงเดยวของชาวพทธ

เมอกลบมาใชหลกพทธวจนเหมอนทเคยเปนในครงพทธกาลสงทเกดขนคอความชดเจนสอดคลองลงตว ในความรความเขาใจ ไมวาในแงของหลกธรรมตลอดจนมรรควธทตรง และสามารถน�าไปใชปฏบตใหเกดผล รเหนประจกษไดจรงดวยตนเองทนท ดวยเหตนชาวพทธทเหนคณคาในค�าของพระพทธเจาจงขยายตวมากขนเรอยๆ เกดเปน “กระแสพทธวจน”ซงเปนพลงเงยบทก�าลงจะกลายเปนคลนลกใหมในการกลบไปใชระบบการเรยนรพระสทธรรมเหมอนดงครงพทธกาล

END.indd 2 19/5/2557 8:11

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงนเพราะจ�านวนของผทสนใจเหนความส�าคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรว ประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตทพระศาสดาบญญตไว อนเปนธรรมวนยทออกจากพระโอษฐของตถาคตโดยตรงการเผยแผพทธวจนทผานมาจงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามไดเมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพไดมาจ�านวนเทาไหรกทยอยแจกไปตามทมเทานนเมอมมากแจกไปเมอหมดกคอหมด

เนองจากวา หนาทในการด�ารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจ�ากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความส�าคญของพทธวจนจงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธโสตถผโลท�าอยแลวนนคอการน�าพทธวจนมาเผยแพรโฆษณาโดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยนจดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการด�าเนนการตางๆ ทงหมดอยในรปแบบทโปรงใสเปดเผยและเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

ส�าหรบผทเหนความส�าคญของพทธวจนและมความประสงคทจะด�ารงพระสทธรรมใหตงมนดวยวธของพระพทธเจาสามารถสนบสนนการด�าเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เขามาใสใจศกษาพทธวจน และน�าไปใชปฏบตดวยตนเองเมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการท�าความเขาใจ โดยใชค�าของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน น�าไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผลและเชอมโยงเปนหนงเดยวกระทงไดผลตามจรงท�าใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน“พทธโฆษณ”แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมหาชนชาวพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

END.indd 3 19/5/2557 8:11

ดวยการขยายตวของกระแสพทธวจนน สอธรรมทเปนพทธวจน ไมวาจะเปนหนงสอ หรอซด ซงแจกฟรแกญาตโยมเรมมไมพอเพยงในการแจก ทงนเพราะจ�านวนของผทสนใจเหนความส�าคญของพทธวจน ไดขยายตวมากขนอยางรวดเรว ประกอบกบวาทานพระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล เครงครดในขอวตรปฏบตทพระศาสดาบญญตไว อนเปนธรรมวนยทออกจากพระโอษฐของตถาคตโดยตรงการเผยแผพทธวจนทผานมาจงเปนไปในลกษณะสนโดษตามมตามไดเมอมโยมมาปวารณาเปนเจาภาพในการจดพมพไดมาจ�านวนเทาไหรกทยอยแจกไปตามทมเทานนเมอมมากแจกไปเมอหมดกคอหมด

เนองจากวา หนาทในการด�ารงพระสทธรรมใหตงมนสบไป ไมไดผกจ�ากดอยแตเพยงพทธสาวกในฐานะของสงฆเทานน ฆราวาสกลมหนงซงเหนความส�าคญของพทธวจนจงรวมตวกนเขามาชวยขยายผลในสงททานพระอาจารยคกฤทธโสตถผโลท�าอยแลวนนคอการน�าพทธวจนมาเผยแพรโฆษณาโดยพจารณาตดสนใจจดทะเบยนจดตงเปนมลนธอยางถกตองตามกฏหมาย เพอใหการด�าเนนการตางๆ ทงหมดอยในรปแบบทโปรงใสเปดเผยและเปดกวางตอสาธารณชนชาวพทธทวไป

ส�าหรบผทเหนความส�าคญของพทธวจนและมความประสงคทจะด�ารงพระสทธรรมใหตงมนดวยวธของพระพทธเจาสามารถสนบสนนการด�าเนนการตรงนไดดวยวธงายๆ นนคอ เขามาใสใจศกษาพทธวจน และน�าไปใชปฏบตดวยตนเองเมอรประจกษ เหนไดดวยตนแลว วามรรควธทไดจากการท�าความเขาใจ โดยใชค�าของพระพทธเจาเปนตวตงตนนน น�าไปสความเหนทถกตอง ในหลกธรรมอนสอดคลองเปนเหตเปนผลและเชอมโยงเปนหนงเดยวกระทงไดผลตามจรงท�าใหเกดมจตศรทธา ในการชวยเผยแพรขยายสอพทธวจน เพยงเทาน คณกคอหนงหนวยในขบวน“พทธโฆษณ”แลว

นคอเจตนารมณของมลนธพทธโฆษณ นนคอเปนมลนธแหงมหาชนชาวพทธ ซงชดเจน และมนคงในพทธวจน

END.indd 3 19/5/2557 8:11

ผทสนใจรบสอธรรมทเปนพทธวจนเพอไปใชศกษาสวนตว หรอน�าไปแจกเปนธรรมทานแกพอแมพนองญาตหรอเพอน

สามารถมารบไดฟรทวดนาปาพง หรอตามทพระอาจารยคกฤทธไดรบนมนตไปแสดงธรรมนอกสถานท

ส�าหรบรายละเอยดกจธรรมตางๆภายใตเครอขายพทธวจนโดยวดนาปาพง คนหาขอมลไดจาก

www.buddhakos.org หรอ www.watnapp.com

หากมความจ�านงทจะรบไปแจกเปนธรรมทานในจ�านวนหลายสบชดขอความกรณาแจงความจ�านงไดท

มลนธพทธโฆษณประสานงานและเผยแผ:เลขท๒๙/๓หมท๗

ถนนเลยบคลอง๑๐ฝงตะวนออกต�าบลบงทองหลางอ�าเภอล�าลกกาจงหวดปทมธาน๑๒๑๕๐

โทรศพท๐๘๒๒๒๒๕๗๙๐-๙๔,๐๘๕๐๕๘๖๘๘๘,๐๘๑๕๑๓๑๖๑๑โทรสาร๐๒๑๕๙๐๕๒๕-๖

เวบไซต:www.buddhakos.orgอเมล:[email protected]

สนบสนนการเผยแผพทธวจนไดท ชอบญช “มลนธพทธโฆษณ” ธนาคารไทยพาณชย สาขา คลอง ๑๐ (ธญบร)

ประเภท บญชออมทรพย เลขทบญช ๓๑๘-๒-๔๗๔๖๑-๐

END.indd 4 21/5/2557 7:39

ขอกราบขอบพระคณแด พระอาจารยคกฤทธ โสตถผโล และคณะสงฆวดนาปาพง

ทกรณาใหค�าปรกษาในการจดท�าหนงสอเลมน

ตดตามการเผยแผพระธรรมค�าสอนตามหลกพทธวจน

โดยพระอาจารยคกฤทธโสตถผโลไดท

เวบไซต• http://www.watnapp.com:หนงสอและสอธรรมะบนอนเทอรเนต• http://media.watnapahpong.org:ศนยบรการมลตมเดยวดนาปาพง• http://www.buddha-net.com:เครอขายพทธวจน• http://etipitaka.com:โปรแกรมตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน• http://www.watnapahpong.com:เวบไซตวดนาปาพง• http://www.buddhakos.org:มลนธพทธโฆษณ• http://www.buddhawajanafund.org:มลนธพทธวจน• http://www.ratana5.com:พทธวจนสมาคม• http://www.buddhawajana-training.com:ศนยปฏบตพทธวจน• http://www.buddhawaj.org:ฐานขอมลพระสตรออนไลน,เสยงอานพทธวจน• http://www.buddhaoat.org:กลมผสนบสนนการเผยแผพทธวจน

ดาวนโหลดโปรแกรมตรวจหาและเทยบเคยงพทธวจน (E-Tipitaka) ส�าหรบคอมพวเตอร •ระบบปฏบตการWindows,Macintosh,Linux http://etipitaka.com/downloadหรอรบแผนโปรแกรมไดทวดนาปาพง

ส�าหรบโทรศพทเคลอนทและแทบเลต• ระบบปฏบตการAndroid ดาวนโหลดไดทPlayStoreโดยพมพค�าวาพทธวจนหรอe-tipitaka• ระบบปฏบตการiOS(ส�าหรบiPad,iPhone,iPod) ดาวนโหลดไดทAppStoreโดยพมพค�าวาพทธวจนหรอe-tipitaka

ดาวนโหลดโปรแกรมพทธวจน (Buddhawajana)เฉพาะส�าหรบโทรศพทเคลอนทและแทบเลต• ระบบปฏบตการAndroid ดาวนโหลดไดทGooglePlayStoreโดยพมพค�าวาพทธวจนหรอbuddhawajana• ระบบปฏบตการiOS(ส�าหรบiPad,iPhone,iPod) ดาวนโหลดไดทAppStoreโดยพมพค�าวาพทธวจนหรอbuddhawajana

วทย• คลนส.ว.พ.FM๙๑.๐MHzทกวนพระเวลา๑๗.๔๐น.

END.indd 5 21/5/2557 7:39

บรรณานกรม

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ (บาลสยามรฐ)

พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง (ไทยสยามรฐ)

หนงสอธรรมโฆษณ ชดจากพระโอษฐ (ผลงานแปลพทธวจนโดยทานพทธทาสภกขในนามกองต�าราคณะธรรมทาน)

รวมจดท�าโดยคณะงานธมมะวดนาปาพง(กลมอาสาสมครพทธวจนหมวดธรรม),คณะศษยวดนาปาพง,

กลมศษยตถาคต,กลมสมณะศากยะปตตยะ,กลมธรรมะสขาว,กลมพทธบรษทศากยบตร,กลมพทธโอษฐ,กลมชวนมวนธรรม,กลมละนนท,กลมพนกงานตอนรบบนเครองบนบรษทการบนไทย,

กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตหาดใหญ,มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราชส�านกงานการศกษาตอเนอง,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ(องครกษ)ชมรมวศวกรความรเพอสงคม,ชมรมพทธวจนอดรธาน,ชมรมธรรมปรดา,ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารส�านกเลขาธการนายกรฐมนตร,

กองอ�านวยการสถานพกผอนกรมพลาธการทหารบก(บางป),บจก.สยามคโบตาคอรปอเรชน,บจก.ดาตาโปรดกส,บจก.3Mประเทศไทย,บจก.บางไทรไฟเบอรบอรด,บจก.เอนอซโทคนอเลกทรอนกส(ประเทศไทย),บจก.สยามรกษ,บจก.เซเวนสเตปส,บจก.เมคเทค,บจก.ไดเวอรสเคมคอลส,

บจก.หางพระจนทรโอสถ,บจก.สมสขสหภทรสตลล,บจก.ทองแปน,บจก.สมายคอนเทนเนอรอตสาหกรรม,บจก.อ.ซ.ท.ซสเตม,บจก.อ.ซ.ท.เอนจเนยรง,บจก.อ.ซ.ท.ซพพลาย,บจก.อ.ซ.ทอนเตอรเนชนแนล,บจก.อ.ซ.ท.โปรเฟสชนแนล,

บจก.คอรโดมาอนเตอรเนชนแนล,บมจ.ณศาศร,หจก.อนเตอรคด,สถานกายภาพบ�าบดคดดคลนค,รานตนมะขามชางทอง,รานเสบยงบญ,บานเมตตาเรสซเดนท,บานพทธวจน

END.indd 6 21/5/2557 7:39

บรรณานกรม

พระไตรปฎกฉบบสยามรฐ (บาลสยามรฐ)

พระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง (ไทยสยามรฐ)

หนงสอธรรมโฆษณ ชดจากพระโอษฐ (ผลงานแปลพทธวจนโดยทานพทธทาสภกขในนามกองต�าราคณะธรรมทาน)

รวมจดท�าโดยคณะงานธมมะวดนาปาพง(กลมอาสาสมครพทธวจนหมวดธรรม),คณะศษยวดนาปาพง,

กลมศษยตถาคต,กลมสมณะศากยะปตตยะ,กลมธรรมะสขาว,กลมพทธบรษทศากยบตร,กลมพทธโอษฐ,กลมชวนมวนธรรม,กลมละนนท,กลมพนกงานตอนรบบนเครองบนบรษทการบนไทย,

กลมมหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขตหาดใหญ,มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราชส�านกงานการศกษาตอเนอง,

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ(องครกษ)ชมรมวศวกรความรเพอสงคม,ชมรมพทธวจนอดรธาน,ชมรมธรรมปรดา,ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารส�านกเลขาธการนายกรฐมนตร,

กองอ�านวยการสถานพกผอนกรมพลาธการทหารบก(บางป),บจก.สยามคโบตาคอรปอเรชน,บจก.ดาตาโปรดกส,บจก.3Mประเทศไทย,บจก.บางไทรไฟเบอรบอรด,บจก.เอนอซโทคนอเลกทรอนกส(ประเทศไทย),บจก.สยามรกษ,บจก.เซเวนสเตปส,บจก.เมคเทค,บจก.ไดเวอรสเคมคอลส,

บจก.หางพระจนทรโอสถ,บจก.สมสขสหภทรสตลล,บจก.ทองแปน,บจก.สมายคอนเทนเนอรอตสาหกรรม,บจก.อ.ซ.ท.ซสเตม,บจก.อ.ซ.ท.เอนจเนยรง,บจก.อ.ซ.ท.ซพพลาย,บจก.อ.ซ.ทอนเตอรเนชนแนล,บจก.อ.ซ.ท.โปรเฟสชนแนล,

บจก.คอรโดมาอนเตอรเนชนแนล,บมจ.ณศาศร,หจก.อนเตอรคด,สถานกายภาพบ�าบดคดดคลนค,รานตนมะขามชางทอง,รานเสบยงบญ,บานเมตตาเรสซเดนท,บานพทธวจน

END.indd 6 21/5/2557 7:39

โทรศพท๐๘

๑๕๑

๓๑๖๑

๑,

๐๘๒๒๒๒๕๗๙๐-๔,

๐๘๘๔๙

๔๘๐

๘๓,

๐๘๖๕๕

๒๒๔๕

๙

ลงสะพานคลอง๑๐

เลยวซายคอสะพาน

ลงสะพานคลอง๑๐ไปยเทรนแ

รกมา

แลวเลยวซายกอนขนสะพาน

แนวทวสน

วดนาปาพง

แผนท

วดนา

ปาพง

END.indd 7 21/5/2557 7:39

ผานมา ๒,๕๐๐ กวาป ค�าสอนทางพระพทธศาสนาเกดความหลากหลายมากขน มส�านกตางๆ มากมาย ซงแตละหมคณะกมความเหนของตน หามาตรฐานไมได แมจะกลาวในเรองเดยวกนทงนไมใชเพราะค�าสอนของพระพทธเจาไมสมบรณ แลวเราควรเชอและปฏบตตามใคร ?ลองพจารณาหาค�าตอบงายๆ ไดจาก ๑๐ พระสตร ซงพระตถาคตทรงเตอนเอาไวแลวตรสบอกวธปองกนและแกไขเหตเสอมแหงธรรมเหลาน. ขอเชญมาตอบตวเองกนเถอะวา ถงเวลาแลวหรอยง ? ทพทธบรษทจะมมาตรฐานเพยงหนงเดยว คอ “พทธวจน” ธรรมวนยจากองคพระสงฆบดาอนวญญชนพงปฏบตและรตามไดเฉพาะตน ดงน.

พระสตรของความส�าคญทชาวพทธตองศกษาแตค�าสอนจากพระพทธเจาเทานน

๑.พระองคทรงสามารถก�าหนดสมาธเมอจะพดทกถอยค�าจงไมผดพลาด-บาล ม. ม. ๑๒/๔๕๘/๔๓๐.

อคคเวสนะ ! เรานนหรอ จ�าเดมแตเรมแสดง กระทงค�าสดทายแหงการกลาวเรองนนๆ ยอมตงไวซงจตในสมาธนมตอนเปนภายในโดยแทใหจตด�ารงอยใหจตตงมนอยกระท�าใหมจตเปนเอก ดงเชนทคนทงหลาย เคยไดยนวาเรากระท�าอยเปนประจ�า ดงน.

๑๐

END.indd 8 19/5/2557 8:11

ผานมา ๒,๕๐๐ กวาป ค�าสอนทางพระพทธศาสนาเกดความหลากหลายมากขน มส�านกตางๆ มากมาย ซงแตละหมคณะกมความเหนของตน หามาตรฐานไมได แมจะกลาวในเรองเดยวกนทงนไมใชเพราะค�าสอนของพระพทธเจาไมสมบรณ แลวเราควรเชอและปฏบตตามใคร ?ลองพจารณาหาค�าตอบงายๆ ไดจาก ๑๐ พระสตร ซงพระตถาคตทรงเตอนเอาไวแลวตรสบอกวธปองกนและแกไขเหตเสอมแหงธรรมเหลาน. ขอเชญมาตอบตวเองกนเถอะวา ถงเวลาแลวหรอยง ? ทพทธบรษทจะมมาตรฐานเพยงหนงเดยว คอ “พทธวจน” ธรรมวนยจากองคพระสงฆบดาอนวญญชนพงปฏบตและรตามไดเฉพาะตน ดงน.

พระสตรของความส�าคญทชาวพทธตองศกษาแตค�าสอนจากพระพทธเจาเทานน

๑.พระองคทรงสามารถก�าหนดสมาธเมอจะพดทกถอยค�าจงไมผดพลาด-บาล ม. ม. ๑๒/๔๕๘/๔๓๐.

อคคเวสนะ ! เรานนหรอ จ�าเดมแตเรมแสดง กระทงค�าสดทายแหงการกลาวเรองนนๆ ยอมตงไวซงจตในสมาธนมตอนเปนภายในโดยแทใหจตด�ารงอยใหจตตงมนอยกระท�าใหมจตเปนเอก ดงเชนทคนทงหลาย เคยไดยนวาเรากระท�าอยเปนประจ�า ดงน.

๑๐

END.indd 8 19/5/2557 8:11

อ

๒.แตละค�าพดเปนอกาลโกคอถกตองตรงจรงไมจ�ากดกาลเวลา-บาล ม. ม. ๑๒/๔๘๕/๔๕๑.

ภกษทงหลาย ! พวกเธอทงหลายเปนผทเราน�าไปแลวดวยธรรมน อนเปนธรรมทบคคลจะพงเหนไดดวยตนเอง(สนทฏโก) เปนธรรมใหผลไมจ�ากดกาล(อกาลโก) เปนธรรมทควรเรยกกนมาด(เอหปสสโก) ควรนอมเขามาใสตว(โอปนยโก) อนวญญชนจะพงรไดเฉพาะตน(ปจจตต� เวทตพโพ วญญห).

๓.ค�าพดทพดมาทงหมดนบแตวนตรสรนนสอดรบไมขดแยงกน-บาล อตว. ข. ๒๕/๓๒๑/๒๙๓.

ภกษทงหลาย ! นบตงแตราตร ทตถาคตไดตรสรอนตตรสมมา- สมโพธญาณ จนกระทงถงราตรทตถาคตปรนพพานดวยอนปาทเสส นพพานธาต ตลอดเวลาระหวางนน ตถาคตไดกลาวสอน พร�าสอน แสดงออก ซงถอยค�าใด ถอยค�าเหลานนทงหมด ยอมเขากนไดโดยประการเดยวทงสนไมแยงกนเปนประการอนเลย.

๔.ทรงบอกเหตแหงความอนตรธานของค�าสอนเปรยบดวยกลองศก-บาล นทาน. ส. ๑๖/๓๑๑/๖๗๒-๓.

ภกษทงหลาย ! เรองนเคยมมาแลว กลองศกของกษตรยพวกทสารหะ เรยกวา อานกะ มอย เมอกลองอานกะน มแผลแตกหรอล พวกกษตรยทสารหะไดหาเนอไมอนท�าเปนลม เสรมลงในรอยแตกของกลองนน (ทกคราวไป). ภกษทงหลาย ! เมอเชอมปะเขาหลายครงหลายคราวเชนนนนานเขากถงสมยหนง ซงเนอไมเดมของตวกลองหมดสนไป เหลออยแตเนอไมทท�าเสรมเขาใหมเทานน.

ภกษทงหลาย ! ฉนใดกฉนนน ในกาลยดยาวฝายอนาคต จกมภกษ ทงหลาย สตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานน

END.indd 9 19/5/2557 8:11

มากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด จกไมเงยหฟง จกไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวนสตตนตะเหลาใดทนกกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�า สตตนตะทนกกวแตงขนใหมเหลานนมากลาวอย เธอจกฟงดวยด จกเงยหฟง จกตงจต เพอจะรทวถง และจกส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยนไป.

ภกษทงหลาย ! ความอนตรธานของสตตนตะเหลานน ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา จกมไดดวยอาการอยางน แล.

๕. ทรงก�าชบใหศกษาปฏบตเฉพาะจากค�าของพระองคเทานน อยาฟงคนอน

-บาล ทก. อ. ๒๐/๙๑-๙๒/๒๙๒.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษบรษทในกรณน สตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

ภกษทงหลาย ! สวนสตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอจะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน จงพากนเลาเรยน ไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา “ขอนเปนอยางไร มความหมายกนย” ดงน ดวยการท�าดงน เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได ธรรมทยงไมปรากฏ เธอกท�าใหปรากฏได ความสงสยในธรรมหลายประการ ทนาสงสย เธอกบรรเทาลงได.

END.indd 10 19/5/2557 8:11

มากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด จกไมเงยหฟง จกไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวนสตตนตะเหลาใดทนกกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�า สตตนตะทนกกวแตงขนใหมเหลานนมากลาวอย เธอจกฟงดวยด จกเงยหฟง จกตงจต เพอจะรทวถง และจกส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยนไป.

ภกษทงหลาย ! ความอนตรธานของสตตนตะเหลานน ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา จกมไดดวยอาการอยางน แล.

๕. ทรงก�าชบใหศกษาปฏบตเฉพาะจากค�าของพระองคเทานน อยาฟงคนอน

-บาล ทก. อ. ๒๐/๙๑-๙๒/๒๙๒.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษบรษทในกรณน สตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอจกไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมตงจตเพอจะรทวถง และจกไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

ภกษทงหลาย ! สวนสตตนตะเหลาใด ทเปนค�าของตถาคต เปนขอความลก มความหมายซง เปนชนโลกตตระ วาเฉพาะดวยเรองสญญตา เมอมผน�าสตตนตะเหลานนมากลาวอย เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมตงจตเพอจะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน จงพากนเลาเรยน ไตถาม ทวนถามแกกนและกนอยวา “ขอนเปนอยางไร มความหมายกนย” ดงน ดวยการท�าดงน เธอยอมเปดธรรมทถกปดไวได ธรรมทยงไมปรากฏ เธอกท�าใหปรากฏได ความสงสยในธรรมหลายประการ ทนาสงสย เธอกบรรเทาลงได.

END.indd 10 19/5/2557 8:11

ภกษทงหลาย ! บรษทชออกกาจตวนตาปรสาโนปฏปจฉาวนตาเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณนคอ ภกษทงหลายในบรษทใด เมอสตตนตะ ทงหลาย อนเปนตถาคตภาษต(ตถาคตภาสตา) อนลกซง(คมภรา) มอรรถอนลกซง(คมภรตถา) เปนโลกตตระ(โลกตตรา) ประกอบดวยเรองสญญตา(สญญตปฏส�ยตตา) อนบคคลน�ามากลาวอย กไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมเขาไปตงจตเพอจะรทวถง และไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน.

สวนสตตนตะเหลาใด ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก เมอมผน�าสตตนตะเหลานมากลาวอย

พวกเธอยอมฟงดวยด เงยหฟง ตงจตเพอจะรทวถง และส�าคญไปวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน พวกเธอเลาเรยนธรรมอนกวแตงใหมนนแลว กไมสอบถามซงกนและกน ไมท�าใหเปดเผยแจมแจงออกมาวา ขอนพยญชนะเปนอยางไร อรรถเปนอยางไร ดงน เธอเหลานน เปดเผยสงทยงไมเปดเผยไมได ไมหงายของทคว�าอยใหหงายขนได ไมบรรเทา ความสงสยในธรรมทงหลายอนเปนทตงแหงความสงสยมอยางตางๆ ได.ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา อกกาจตวนตาปรสาโนปฏปจฉาวนตา.

ภกษทงหลาย ! บรษทชอปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตาเปนอยางไรเลา ?

ภกษทงหลาย ! ในกรณนคอ ภกษทงหลายในบรษทใด เมอสตตนตะ ทงหลาย ทกวแตงขนใหม เปนค�ารอยกรองประเภทกาพยกลอน มอกษรสละสลวย มพยญชนะอนวจตร เปนเรองนอกแนว เปนค�ากลาวของสาวก อนบคคลน�ามากลาวอย กไมฟงดวยด ไมเงยหฟง ไมเขาไปตงจตเพอจะ รทวถง และไมส�าคญวาเปนสงทตนควรศกษาเลาเรยน สวน สตตนตะเหลาใดอนเปนตถาคตภาษตอนลกซงมอรรถอนลกซงเปนโลกตตระประกอบดวยเรองสญญตาเมอมผน�าสตตนตะเหลานมากลาวอยพวก

END.indd 11 19/5/2557 8:11

เธอยอมฟงดวยด ยอมเงยหฟง ยอมเขาไปตงจตเพอจะรทวถง และยอมส�าคญวาเปนสงทควรศกษาเลาเรยน พวกเธอเลาเรยนธรรมทเปนตถาคตภาษตนนแลว กสอบถามซงกนและกน ท�าใหเปดเผยแจมแจงออกมาวา ขอนพยญชนะเปนอยางไร อรรถะเปนอยางไร ดงน เธอเหลานน เปดเผยสงทยงไมเปดเผยได หงายของทคว�าอยใหหงายขนได บรรเทาความสงสยในธรรมทงหลายอนเปนทตงแหงความสงสยมอยางตางๆ ได.ภกษทงหลาย ! นเราเรยกวา ปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตา.

ภกษทงหลาย ! เหลานแลบรษท ๒ จ�าพวกนน. ภกษทงหลาย ! บรษททเลศในบรรดาบรษททงสองพวกนนคอบรษทปฏปจฉาวนตาปรสาโนอกกาจตวนตา(บรษททอาศยการสอบสวนทบทวนกนเอาเอง เปนเครองน�าไป ไมอาศยความเชอจากบคคลภายนอกเปนเครองน�าไป) แล.

๖.ทรงหามบญญตเพมหรอตดทอนสงทบญญตไว-บาล มหา. ท. ๑๐/๙๐/๗๐.

ภกษทงหลาย ! ภกษทงหลาย จกไมบญญตสงทไมเคยบญญตจกไมเพกถอนสงทบญญตไวแลวจกสมาทานศกษาในสกขาบททบญญตไวแลวอยางเครงครดอยเพยงใด ความเจรญกเปนสงทภกษทงหลายหวงได ไมมความเสอมเลย อยเพยงนน.

๗.ส�านกเสมอวาตนเองเปนเพยงผเดนตามพระองคเทานน ถงแมจะเปนอรหนตผเลศทางปญญากตาม

-บาล ขนธ. ส. ๑๗/๘๒/๑๒๖.

ภกษทงหลาย ! ตถาคตผอรหนตสมมาสมพทธะไดท�ามรรคทยงไมเกดใหเกดขนไดท�ามรรคทยงไมมใครรใหมคนร ไดท�ามรรคทยงไมมใครกลาวใหเปนมรรคทกลาวกนแลวตถาคตเปนผรมรรค(มคคญญ) เปนผรแจงมรรค(มคควท) เปนผฉลาดในมรรค(มคคโกวโท). ภกษทงหลาย ! สวนสาวกทงหลายในกาลนเปนผเดนตามมรรค(มคคานคา)เปนผตามมาในภายหลง.

END.indd 12 19/5/2557 8:11

ภกษทงหลาย ! นแล เปนความผดแผกแตกตางกน เปนความมงหมาย ทแตกตางกน เปนเครองกระท�าใหแตกตางกน ระหวางตถาคตผอรหนต-สมมาสมพทธะ กบภกษผปญญาวมตต.

๘.ตรสไววาใหทรงจ�าบทพยญชนะและค�าอธบายอยางถกตอง พรอมขยนถายทอดบอกสอนกนตอไป

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๑๙๗/๑๖๐.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษในธรรมวนยนเลาเรยนสตรอนถอกนมาถกดวยบทพยญชนะทใชกนถกความหมายแหงบทพยญชนะทใชกนกถกยอมมนยอนถกตองเชนนน.ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทหนง ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยไดไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

ภกษทงหลาย ! พวกภกษเหลาใด เปนพหสต คลองแคลว ในหลกพระพทธวจน ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา(แมบท)พวกภกษเหลานนเอาใจใสบอกสอนเนอความแหงสตรทงหลายแกคนอนๆ เมอทานเหลานน ลวงลบไป สตรทงหลาย กไมขาดผเปนมลราก(อาจารย) มทอาศยสบกนไป. ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทสาม ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

*** ในทนยกมา ๒ นยยะ จาก ๔ นยยะ ของมลเหตสประการ ทท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป

๙.ทรงบอกวธแกไขความผดเพยนในค�าสอน-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๔๔/๑๑๓-๖.

๑. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ผมอาย ! ขาพเจา ไดสดบรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๒. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมสงฆอยพรอมดวยพระเถระ พรอมดวยปาโมกข ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

END.indd 13 19/5/2557 8:11

ภกษทงหลาย ! นแล เปนความผดแผกแตกตางกน เปนความมงหมาย ทแตกตางกน เปนเครองกระท�าใหแตกตางกน ระหวางตถาคตผอรหนต-สมมาสมพทธะ กบภกษผปญญาวมตต.

๘.ตรสไววาใหทรงจ�าบทพยญชนะและค�าอธบายอยางถกตอง พรอมขยนถายทอดบอกสอนกนตอไป

-บาล จตกก. อ. ๒๑/๑๙๗/๑๖๐.

ภกษทงหลาย ! พวกภกษในธรรมวนยนเลาเรยนสตรอนถอกนมาถกดวยบทพยญชนะทใชกนถกความหมายแหงบทพยญชนะทใชกนกถกยอมมนยอนถกตองเชนนน.ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทหนง ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยไดไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

ภกษทงหลาย ! พวกภกษเหลาใด เปนพหสต คลองแคลว ในหลกพระพทธวจน ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา(แมบท)พวกภกษเหลานนเอาใจใสบอกสอนเนอความแหงสตรทงหลายแกคนอนๆ เมอทานเหลานน ลวงลบไป สตรทงหลาย กไมขาดผเปนมลราก(อาจารย) มทอาศยสบกนไป. ภกษทงหลาย ! นเปน มลกรณทสาม ซงท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป...

*** ในทนยกมา ๒ นยยะ จาก ๔ นยยะ ของมลเหตสประการ ทท�าใหพระสทธรรมตงอยได ไมเลอะเลอนจนเสอมสญไป

๙.ทรงบอกวธแกไขความผดเพยนในค�าสอน-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๔๔/๑๑๓-๖.

๑. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ผมอาย ! ขาพเจา ไดสดบรบมาเฉพาะพระพกตรพระผมพระภาควา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๒. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมสงฆอยพรอมดวยพระเถระ พรอมดวยปาโมกข ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาสงฆนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

END.indd 13 19/5/2557 8:11

๓. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมภกษผเปนเถระอยจ�านวนมาก เปนพหสต เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาพระเถระเหลานนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

๔. (หากม) ภกษในธรรมวนยนกลาวอยางนวา ในอาวาสชอโนนมภกษผเปนเถระอยรปหนง เปนพหสต เรยนคมภร ทรงธรรม ทรงวนย ทรงมาตกา ขาพเจาไดสดบมาเฉพาะหนาพระเถระรปนนวา “นเปนธรรม นเปนวนย นเปนค�าสอนของพระศาสดา”...

เธอทงหลายยงไมพงชนชม ยงไมพงคดคานค�ากลาวของผนน พงเรยน บทและพยญชนะเหลานนใหด แลวพงสอบสวนลงในพระสตร เทยบเคยงดในวนย

ถาบทและพยญชนะเหลานนสอบลงในสตรกไมไดเทยบเขาในวนยกไมได พงลงสนนษฐานวา “นมใชพระด�ารสของพระผมพระภาคพระองคนนแนนอน และภกษนรบมาผด” เธอทงหลายพงทงค�านนเสย

ถาบทและพยญชนะเหลานนสอบลงในสตรกไดเทยบเขาในวนยกไดพงลงสนนษฐานวา“นเปนพระด�ารสของพระผมพระภาคพระองคนนแนนอนและภกษนนรบมาดวยด”เธอทงหลายพงจ�ามหาปเทส...นไว.

๑๐.ทรงตรสแกพระอานนท ใหใชธรรมวนยทตรสไวเปนศาสดาแทนตอไป

-บาล มหา. ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑.

-บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

-บาล มหาวาร. ส. ๑๙/๒๑๗/๗๔๐.

อานนท ! ความคดอาจมแกพวกเธออยางนวา ‘ธรรมวนยของพวกเรามพระศาสดาลวงลบไปเสยแลว พวกเราไมมพระศาสดา’ ดงน. อานนท ! พวกเธออยาคดอยางนน. อานนท ! ธรรมกดวนยกดทเราแสดงแลว บญญตแลว แกพวกเธอทงหลาย ธรรมวนยนน จกเปนศาสดาของพวกเธอทงหลายโดยกาลลวงไปแหงเรา.

END.indd 14 19/5/2557 8:11

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ เปนอย. อานนท!ภกษพวกใด เปนผใครในสกขา ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถานะอนเลศทสดแล.

อานนท ! ความขาดสญแหงกลยาณวตรน มในยคแหงบรษใด บรษนนชอวา เปนบรษคนสดทายแหงบรษทงหลาย... เราขอกลาวย�ากะเธอวา... เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย.

เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย

-บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

END.indd 15 19/5/2557 8:11

อานนท ! ในกาลบดนกด ในกาลลวงไปแหงเรากด ใครกตาม จกตองมตนเปนประทป มตนเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ มธรรมเปนประทป มธรรมเปนสรณะ ไมเอาสงอนเปนสรณะ เปนอย. อานนท!ภกษพวกใด เปนผใครในสกขา ภกษพวกนน จกเปนผอยในสถานะอนเลศทสดแล.

อานนท ! ความขาดสญแหงกลยาณวตรน มในยคแหงบรษใด บรษนนชอวา เปนบรษคนสดทายแหงบรษทงหลาย... เราขอกลาวย�ากะเธอวา... เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย.

เธอทงหลายอยาเปนบรษคนสดทายของเราเลย

-บาล ม. ม. ๑๓/๔๒๗/๔๖๓.

END.indd 15 19/5/2557 8:11

13 14 15 16

-

...

-

-

ฆราวาสชนเลศ

-

-

-

-

-

END.indd 16 19/5/2557 8:11

13 14 15 16

-

...

-

-


-

-

-

-

-

END.indd 16 19/5/2557 8:11

13 14 15 16

-

...

-

-


-

-

-

-

-

END.indd 17 19/5/2557 8:12


สน 9 มม

สน 9 มม


ในปกหนา ในปกหลง

แนวกงกลาง 85 มม. แนวกงกลาง 85 มม.

วกกล !ผ ใดเหนธรรม ผ นนเหนเรา ผ ใดเหนเรา ผนนเหนธรรม.

-บาล ขนธ. ส. ๑๗/๑๔๖/๒๑๖.

เพราะจตหลดพนแลวจงดารงอย

เพราะดารงอยจงยนดราเรงดวยดเพราะยนดราเรงดวยดจงไมหวาดสะดงเมอไมหวาดสะดง

ยอมปรนพพานเฉพาะตนนนเทยว.

-บาล ขนธ. ส. ๑๗/๕๗/๙๓.


สน 9 มม

สน 9 มม


แนวเสน กงกลางปกหนา 104.25 มม.

แนวเสนลาง 130 มม.

แนวกงกลางปกหลง 65 มม.

+ทองกลาง

พ ท ธ ว จ นฉบบ ๓

สำ�หรบผตองก�รปฏบตธรรรม ตดตอไดท ศนยปฏบตพทธวจน (Buddhawajana Training Center) โทรศพท ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๖๕๗, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๗๒๑, ๐๙ ๒๙๑๒ ๓๔๗๑

ขอมลธรรมะน จดทำ�เพอประโยชนท�งก�รศกษ�สส�ธ�รณชนเปนธรรมท�น ลขสทธในตนฉบบนไดรบก�รสงวนไว ไมสงวนสทธในก�รจดทำ�จ�กตนฉบบเพอเผยแผในทกกรณ ในก�รจดทำ�หรอเผยแผ โปรดใชคว�มละเอยดรอบคอบเพอรกษ�คว�มถกตองของขอมล ขอคำ�ปรกษ�ด�นขอมลในก�รจดทำ�เพอคว�มสะดวกและประหยด ตดตอไดท มลนธพทธโฆษณ โทร.๐๘ ๒๒๒๒ ๕๗๙๐ - ๙๔ พทธวจนสม�คม โทร.๐๘ ๑๖๔๗ ๖๐๓๖

มลนธพทธวจน โทร.๐๘ ๑๔๕๗ ๒๓๕๒ คณศรช� โทร.๐๘ ๑๕๑๓ ๑๖๑๑ คณอ�รวรรณ โทร.๐๘ ๕๐๕๘ ๖๘๘๘

ตดต�มก�รเผยแผพระธรรมคำ�สอนต�มหลกพทธวจน โดยพระอ�จ�รยคกฤทธ โสตถผโล ไดท www.buddhakos.org | media.watnapahpong.org | www.watnapp.com | www.buddhawajanafund.org

คลน ส.ว.พ. FM 91.0 MHz ทกวนพระ เวล� 17.40 น.

พ ท

ธ ว

จ น

กาวยางอยางพทธะ

4 ส 03 Cover NEW-5

เมอ “เธอ” ไมม !

พาหยะ ! เมอใด เธอเหนรปแลว สกวาเหน ไดฟงเสยงแลว สกวาฟง

ไดกลน ลมรส สมผสทางผวกาย กสกวา ดม ลม สมผส

ไดรแจงธรรมารมณ กสกวาไดรแจงแลว

เมอนน “เธอ” จกไมม.

เมอใด “เธอ” ไมมเมอนนเธอกไมปรากฏในโลกน

ไมปรากฏในโลกอนไมปรากฏในระหวางโลกทงสอง นนแหละ คอทสดแหงทกขละ.

-บาล มหา.ท. ๑๐/๑๗๘/๑๔๑. , -บาล อ. ข. ๒๕/๘๓/๔๙.

พุทธวจน 3 ก้าวย่าง อย่างพุทธะ -...

Documents

Transcript of พุทธวจน 3 ก้าวย่าง อย่างพุทธะ -...