YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK : ERKEN TANI KOYMA VE

DEĞERLENDİRME

YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK

Yaygın Gelişimsel Bozukluk; birden fazla

bozukluğu içeren kategorinin genel adıdır.

Otizm; yaygın gelişimsel bozukluk yelpazesi içinde yer alan bir bozukluktur.

YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK YELPAZESİ

Otizm Asperger Sendromu Çocukluk Disintegratif Bozukluk Rett Sendromu

Yaygın Gelişimsel Bozukluk- Hiçbir Sınıflamaya Girmeyen (PDD-NOS:

Bu tanı çocuk belli bir teşhis alamadığı, fakat pek çok alanda gelişim bozukluğu gösterdiği zaman söz konusudur)

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

OTİZM:Nöro-gelişimsel bir

bozukluktur. Kaynağı psikolojik değildir.

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

3 ALANDA BELİRTİLERSosyal etkileşimde bozulmadil gelişiminde önemli gecikme ve

sapma

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları

Başlangıcı 36 aydan öncedir.

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Erkek/kız oranı ~4/1

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Prevalans: YGB için ~1/250 Otizm için ~1/500Türkiye: ?

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Belirtilerin (semptomların) varlığına göre tanı konur.

Tanı koymada medikal testler/lab. tetkikleri yoktur.

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Komorbidite Mental Retardasyon % 75 Epilepsi %25-50 Hiperaktivite Öğrenme Bozukluğu (Çoğunda görülür)

Psikiyatrik bozukluklar Davranış bozuklukları Fragile X sendromu

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

İlaç kullanımı ek semptomlara yöneliktir.

Otizmin bilinen medikal bir tedavisi yoktur.

Tedavi=EĞİTİM

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Birçok vakada bilinen tek bir sebep yoktur.

Etiolojik Araştırmalar:Genetik nedenlerYapısal NedenlerGebelik, doğum öncesi ve sonrası

nedenler

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Otistik bireyin kardeşinde otizme rastlanma riski ~%8

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Otistik kardeşi olan bireylerin %20-40’ında dil ve sosyal etkileşim alanında zorluklar gözlenir.

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

2 yaşında Yaygın Gelişimsel Bozukluk spektrumunda olduğu düşünülen çocukların %86’sı 9 yaşına geldiklerinde YGB spektrumunda yer alırlar (tanı almışlardır).

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Çoğu vakalar 3 yaşından

sonra tanı alırlar.

OTİZM İLE İLGİLİ GERÇEKLER

Otizmin ilk belirtiler 12. aydan önce fark edilebilir.

3 TEMEL ALANDA GÖZLENEN BELİRTİLER

3 TEMEL ALAN

Sosyal Etkileşim İletişim (Dil Gelişimi) Sınırlı İlgi ve yineleyici davranışlar

Otizm tanısı alan çocuklar; her 3 alanda, değişik derecelerde sorun yaşarlar.

SOSYAL ETKİLEŞİM

Etrafındaki kişilerin farkında olmama Karşılıklı etkileşime girmede zorluklar Akranları ile yaş düzeyine uygun ilişkiler kuramama

ve sürdürememe

Sevinç, ilgi ve başarılarını diğer insanlarla paylaşamama

Tek başına kalmayı tercih etme Karşılıklı oyun becerilerinin yaşa uygun

düzeyde olmaması

DİL GELİŞİMİ VE İLETİŞİM

Konuşmada gecikme veya konuşmanın hiç gelişmemesi

Sözel olmayan iletişimde zorluklar Tekrarlayıcı konuşma

Konuşmanın hızı, tonlaması ve ritminde bozukluk

Amaçsız konuşma, dili işlevsel olarak kullanmama

DİL GELİŞİMİ VE İLETİŞİMDE TEMEL BECERİLER

Sözel olmayan iletişim becerileriTaklit becerileri

Normal gelişimde, bebekliğin ilk 2 yılında bu beceriler doğal olarak gelişir.

Ancak otizmi olan çocuklarda her iki alanda da sorunlar yaşanır.

SÖZEL OLMAYAN İLETİŞİM

- Karşılıklı etkileşim becerileri: göz kontağı kurma, ce-e oyununda sıra alma

- Ortak dikkat becerileri: ilgilendiği bir objeyi parmağı ile işaret ederek annenin dikkatini çekmeye çalışma

TAKLİT BECERİLERİ

bay bay yapma, öpücük gönderme, “tel sarar “ gibi sosyal oyunlar,bebeğe mama verme, bebeği ayağında sallama, arabayı yerde sürme , arabayı garaja park etme, “anne gibi” yerleri süpürme,

“baba gibi” traş olma

Normal gelişim gösteren çocuklar bu becerileri çok erken yaşlarda kendiliğinden kazanmaya başlarlar.Otizmi olan çocuklar bu alanda önemli zorluklar yaşarlar.

SINIRLI VE YİNELEYİCİ DAVRANIŞ VE İLGİLER

Değişikliğe aşırı tepki Bazı eşyaların asıl işlevi yerine parçaları ile

uğraşma (örneğin arabanın tekerlerini döndürme gibi)

Takıntılı davranışlar Sallanma, dönme, el çırpma gibi tekrarlayıcı

beden hareketleri

GENETİK NEDENLER

Birden fazla genin etkisi

Kardeşlerde görülme riski: ~% 8

İkiz çalışmaları: MZ ikizler: ~%90’a kadar ulaşan sonuçlar.

GEBELİK VE DOĞUM KOMPLİKASYONLARI

Bulgular tutarlı değil.

Otistik çocuklarda genel olarak doğum komplikasyonları yüksek bulunmuştur.

Hangi tür komplikasyonların etkili olduğu henüz bilinmemektedir.

YAPISAL NEDENLER

Araştırma sonuçları: medial-temporal lobe,cerebral cortex bölgelerinde farklılıklar bazı çalışmalarda bulunmuş ancak sonuçlar tutarlı değil.

Anormal beyin gelişimi: otizmi olan çocukların beyin gelişimlerinin kontrol grubundan farklı olduğu bildirilmiştir.

Beyin bağışıklık sisteminin aktivasyonu ile ilgili çalışmalar bildirilmiştir. Sonuçlar tutarlı değildir.

TANI KOYMA VE TEDAVİ

OTİZM/YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK TANISI NASIL KONUR?

Aile görüşmesi ve gözlem (oyun,karşılıklı etkileşim, iletişim, akademik, ince-kaba motor becerilerin gözlendiği en az 2 değerlendirme görüşmesi)

Gelişimsel değerlendirme (Gelişim Değerlendirme Ölçeklerinin uygulanması ve çocuğun gelişiminin akranları ile karşılaştırılarak değerlendirilmesi)

DSM-IV (Diagnostic Statistical Manual) Diğer tanı koyma ölçekleri

(CARS,ADI,ADOS) İşitme testi,nörolojik değerlendirme

OTİZMİN TEDAVİSİ:ERKEN VE YOĞUN EĞİTİM

Otizm yaşam boyu süren bir bozukluktur.

Ancak erken tanı konması ve erken tedaviye başlanması, bireyin olumlu yönde gelişmesini, topluma uyum sağlamasını kolaylaştırır.

Kesin tedavisi henüz bulunmamıştır.

Erken müdahele programları:IQ düzeyini ortalama 20 puan arttırabilir.

Hastalık süreci belirtileri

Zeka düzeyi

Ek belirtilerin (epileptik nöbetler, hiperaktivite, davranış sorunları gibi) olmaması

Sözel beceriler

Taklit becerisi+ortak dikkatin gelişmekte olması

Otistik belirtilerin ağırlığı ve sayısı/yaygınlığı

ERKEN İPUÇLARI

Ortak Dikkat: Sağlıklı bebeklerde 9. aydan itibaren gelişmeye başlar.

“Mış gibi oyun”:1 yaşından itibaren gözlenir.

CHAT (Checklist for Autism in Toddlers) ve MCHAT (Modified Checklist for Autism in Toddlers) 18 aylık bebeklerde “ortak dikkat “ ve “mış gibi oyun” becerilerinin gelişimini değerlendiren otizm erken tarama ölçekleridir.

DİĞER ÖNEMLİ İPUÇLARI

Konuşmanın gelişmemesi Adı ile seslenildiğinde bakmama Uygun zamanlarda göz kontağı kurmama

Oyuncak dışındaki eşyalarla ve aktivitelerle takıntılı uğraş,oyuncakla ilgilenmeme,

Baş baş yapma gibi taklit ile öğrenilen sosyal davranışları göstermeme,

Teşekkürler

Ferdi ÖZTÜRK