YAYGIN GELMSEL BOZUKLUK(OTZM SPEKTRUM BOZUKLUU)veOTSTK BOZUKLUK

STEPHEN WLTSHRE KMDR?Stephen Wiltshire detayl boyama sanatsdr. O izim iin zel yetenee sahip biridir.Geree yakn, bazen ksa bir sre iinde grdklerini rahatlkla resmedebilmektedir.

2006 ylnda sanat dnyasna katklarndan dolay MBE ile dllendirildi.almalar tm dnyada beeni ve takdir edilmektedir.

Stephen, Londra'da 24 Nisan 1974 tarihinde dodu. O sessiz bir ocuktu, ve dier insanlar ile sosyal ilikisi yoktu. Yanda,otistik tans kondu. Hi dil geliimi yoktu ve tamamen kendi dnyasnda yayordu.Be yanda, resim yapma kabiliyeti fark edildiinde Stephen Londra'da ki Queensmill Okuluna gnderildi.Ksa srede evresi ile izim dili ile iletiim kurmaya balad ilk olarak hayvanlar, daha sonra Londra otobsleri, ve sonunda binalar.Bu izimler, ustaca bir perspektif, bir tuhaf stil ve doutan kabiliyeti olduunu gsterdi.

Sekiz yandaki Stephen hayali olarak Cityscapes izimleri yapmaya balad.Ayrca bu zamanda klasik Amerikan arabalarnn resimleri saplant oldu ve o byk Londra sembollerini en detayl ekilde resimlemeye balad.Queensmill Okulu retmenleri onu geici olarak sanattan uzaklatrarak konumaya tevik etmeye alt. Stephen nce sesler ve sonunda ilk kelimeyi karmay baardilk kelimesi-kat oldu.

Dokuz yanda tamamen konumay rendi.1987 ylnda BBC QED program, 'Foolish Wise Ones', Stephen'in artc yeteneklerini program yaptStephen Sir Hugh Casson tarafndan Kraliyet Akademisi (eski bakan),ngiltere'de en iyi ocuk sanat olarak onu ilan etti .

Stephen almalar bundan sonra dnya apnda birok televizyon programlarnn konusu oldu.Hakknda bir ok kitap yazld.Kendinin nc kitab Yzen ehirler (1991) Sunday Times Bestseller Listesinde bir numara oldu.

Bu arada Stephen'n eserleri sanat mekanlarnda sk sk sergileniyordu. 2001 ylnda baka bir BBC belgesele daha konu oldu, ve Londra zerinde uan bir helikopterden ehrin zerinde uarak,detayl ve mkemmel drt adet kubak resimlerini lekli olarak izdi.izimlerinde 12 tarihi yer ve 200 bina aslna uygun resmedilmiti.nsan doasn zorlayan bu yetenei ile baard bu ayrntl almalar tm dnyada yank buldu.

Ekim ve Kasm 2003'te,binlerce sanatsever Londra'da ilk byk retrospektif izimlerini grmek iin akn etti. Sergi 1983-2003 yllar arasnda, 20 yllk dnemde, Stephen's izimleri, resimleri ve basklar 150 eserden oluuyordu.Tokyo zerinde ksa bir helikopter gezintisinden sonra.10 metre uzunluunda, ehrin artc ayrntl panoramik grnts izdi.O zamandan beri dev canvasses stnde Roma, Hong Kong, Frankfurt, Madrid, Dubai, Kuds ve Londra resimleri izmeye devam etti.Serisinin son izim manevi evi, New York tur.

Stephen bir OTSTN doru ynde alaca eitim ile neler yapabileceine iyi bir rnektir.

OTSTK BOZUKLUKOtistik Birey Kimdir?Sosyal etkileim,Szel ve szel olmayan iletiim,lgi ve etkinliklerdeki snrll,erken ocukluk dneminde (0-3ya) ortaya kan ve bu zellikleri nedeniyle zel eitim ile destek eitim hizmetlerine ihtiyac olan birey olarak tanmlanmaktadr (.H.Y. 2006).

OTZMN TARHESO amaszca glyor, parmaklarn havaya kaldrarak kalplam hareketler yapyordu. Kafasn oradan oraya sallayp ayn ses tonuyla bir eyler mrldanyordu. Bunu byk bir keyifle yapyordu. Bir odaya konulduunda, insanlar hi nemsemeyip sallanyor, nesnelere yneliyordu. Onun hareketini nleyecek her adm ve eli kzgnca itiyordu.

Bu aklama Kannern 1938 ylnda gzlemledii Donald adndaki bir otistie aittir.Otizmin ne zaman ortaya kt, ne zaman aratrlmaya baland, tam olarak belli deildir. Yaplan aratrmalar sonucu ve eldeki verilere gre; yukarda da bahsedildii gibi, Leo Kanner otizmi tanmlayp adlandrmtr.

ZELLKLERDier ocuklarla iliki kurmakta zorluk

Objeleri kendi etrafnda evirmek

Hereyin ayn olmasn istemek, rutin yaama ballk, deiikliklere ar tepki vermek

Srekli ayn oyunlar oynamak

Uygunsuz ve sebepsiz glmek ve alamak

Tehlikeye kar duyarszlk

Seslere kar ar duyarllk ya da ar duyarszlk

Gz temasnn ok az ya da hi olmamas

Objelere gereksiz yere balanmak

Acya kar duyarszlk

ihtiyalarn belirtmekte zorlanmak. Konumak yerine hareketlerle ihtiyalarn belirtmeye almak

Ekolali (Cevap vermek yerine, kendisine sylenenleri aynen tekrar etmek)

Ar hareketlilik ya da ar hareketsizlik

Yalnz kalmay tercih etmek

Motor hareketgeliiminde dzensizlik. (Topa vuramaz ama kpleri st ste dizer)

Normal renme metodlarna kar duyarszlk

Bir sebep olmadan strese girmek, znt duymak

Temastan, kucaa alnmaktan ya da sevilmekten holanmamak

Fazla grltye maruz kaldmda sallanmak ve kendi etrafmda dnmek dnyaya kar kapanmann yollar olurdu.leri geri sallanmak beni sakinletirirdi.Bu bamllk yapan bir uyuturucu almak gibiydi; ne kadar sallansam daha fazla yapmak isterdim.Annem ve retmenlerim dnyayla tekrar temas edebilmem iin beni durdururlard.Kendi etrafmda dnmekten de holanrdm ve nadiren bam dnerdi. Durduumda odann etrafmda dnn izlemekten zevk alrdm.

Birka kii bir arada iyi vakit geirirken konuma ve kahkahalarn bir ritim izlediini gzlemledim.Hep birlikte glyorlar ve ardndan bir sonraki glme evresine kadar sessizce konuuyorlar.Bu ritme uymakta daima zorlanmmdr ve genellikle yaptm hatay anlamadan sohbetleri blerim.Sorun ritmi takip edemememdir.Benim gl duygusal balarm insanlardan ok mekanlarla ilgilidir.

Einstein Einstein, hafif otizm ya da asperger sendromu tayan bir yetikinin zelliklerinin ouna sahipti :Einsteinin konferanslarnn dank bazen anlalmaz olduu,Genel ilkeler ile verdii baz rnekler arasnda bant kuramad,rencilerinin ounlukla kafalarn kartrd,Giyim tarz ve san genelde toplumun beklentilerine uymad, vb

Vincent Van GoghVincent Van Goghun resimlerinden youn duygusallk ve zeka fkrr;ancak , ocukluk ve genliinde otistik zellikler sergilemitir.Einstein gibi Van Gogh da bir yetenek belirtisi gstermemiti.

Biyograflar onun tuhaf insanlara uzak bir ocuk olarak tanmlar.Tarlalarda yalnz dolamaktan holanr ve sk sk huysuzluk nbetleri geirirdi.Yirmi yedi yana dek sanatsal yeteneklerinin farkna varmamt.Kariyerine balamadan nce Asperger sendromu tayan bir yetikinin pek ok zelliine sahipti. Anlay kt ve bakmsz bir hali vardr.

Sinirli ve trpl bir sesle, dinleyicilerin ilgisine ve rahatna dikkat etmeksizin kendine hitap eder gibi konuurdu.Van Gogh varoluu iin bir anlam aryordu ve bu resimle ilgilenmesindeki nedenlerden biriydi.

Otizmin NedenleriOtizmin nedeni henz tam olarak tespit edilememitir. Fakat otizmin anne babalarn ocuklarna yaptklar kt eylerden dolay ortaya kmad kesin olarak sylenebilir. Otizmin tek bir nedeni yoktur. Pek ok nedeni olduu artk bilinmektedir.

Otizmin NedenleriGenetik Nedenler (tek gen deil bir ok gen)Beyinsel levlerdeki Bozukluk MRI ile;Beyincik,Frontal Lob,(n lop) Temporal Lop,(yan lop) farkllklar. Daha az hcre ve hcreler aras daha az etkileim grlmtr.)

Otizm erkeklerde kzlara oranla 4 kat daha fazla grlr fakat genelde kzlarda daha ar seyreder. Otistik bireylerin % 70inde zihinsel yetersizlik grlmektedir. % 30u normal ve bu %30luk dilimin %10u stn zekaya sahiptirler.

YGB iin ~1/250Otizm iin ~1/500Trkiye: ?Otistik bireyin kardeinde otizme rastlanma riski ~%8Otistik kardei olan bireylerin %20-40nda dil ve sosyal etkileim alannda zorluklar gzlenir.

Otizme Erken Tan Nasl Konur?Otizmin kesin tans iin kullanlan belirli bir yntem yoktur. Gzleme dayanarak ve aileden alnan bilgilere gre tan konur. Belirtilerin tamamnn bir ocukta grlmesi art deildir. Otistik ocuklar bu davranlar hafiften ara deien llerde ve deiik kombinasyonlarda sergileyebilirler.

Belirtilerin bazlar zaman iinde kaybolup, bazlar da yine zaman iinde ortaya kabilirler.Bu iaretlerden biri yada birkann ortaya kmas ocuun ocuk psikiyatristleri ve ocuk nrologlar tarafndan deerlendirilmesini gerektirir.

Otizmde Erken Tannn nemiOtizm tans genelde 3 yandan itibaren kesin olarak konmaktadr. Fakat yaplan almalar otizmin 18 aydan itibaren tannmasn olas klmtr.Otizmin uyarc iaretlerinden birinin bile ortaya kmas ocuun bu alanda uzman kiilerce deerlendirilmesini gerektirir. Bu belirtiler unlardr;

OTZMN BELRTLERkinci ayda hibir dinleme ve gz temasnn olmamas4-5. aylarda anne-babaya neeli ses yada glckle karlk vermemek8-9. aylarda karlkl iletiim kuramamakaret etmek yerine yetikinin elini kullanarak gstermek, iaret edilen yere bakmamak,

12. ayda en az iki kelime ile iletiim kuramama, anne-babann yz ifadelerini yada sesini taklit edememek16. ayda problem zmeye ynelik karmak ilemler yapamamakki yanda taklit oyunu oynamamak36-48 ay arasnda kim, nerede, niin sorularna cevap verememekKazanlm becerilerin kaybedilmesi

Otizmin Tedavisi Var Mdr?Otizmin bugn iin bilinen tek tedavisi zel eitimdir. zel eitimin amac ocuun ihtiyalarna ynelik olarak planlanm programlarla, ocuun geliimsel olarak mmkn olduunca akranlar dzeyine ulamasn salamaktr.

Otizme Elik Eden Durumlar1- Zihinsel Yetersizlik 2- Dikkat Bozukluklar 3- Epilepsi 4- renme sorunlar 5- Hiperaktivite 6- Tikler 7-Efektif Mutizm 8- Taknt

9- Korkular10- Psikiyatrik Bozukluklar 11- Yeme Sorunlar12- Uyku Bozukluklar13- Duyu Sorunlar14- fke Nbetleri15- Saldrganlk 16- Motivasyon ve Dikkat Problemleri 18- Di Gcrdatma (Bruksizm)

Dier Yaygn Geliimsel BozukluklarRett Sendromu

ocukluk a Desintegratif Bozukluk

Asperger Sendromu

Baka Trl Adlandrlamayan Yaygn Geliimsel Bozukluk / Atipik Otizm

ETM ORTAMLARIKaynatrmazel Eitim SnfOtistik ocuklar Eitim Merkezi (OEM)Otistik ocuklar Eitim Merkezi

1. Kaynatrma: Kaynatrma, zel eitim gerektiren ocuklarn eitimlerini normal geliim gsteren ocuklarn devam ettii resmi veya zel okullarda srdrmeleridir.

2. zel Eitim Snf: Resmi ve zel okullarn bnyesinde zel eitim gerektiren renciler iin alan snflardr. Otizmli ocuklar iin alan snflar en fazla 4 kii olmaldr.

3. Otistik ocuklar Eitim Merkezi (OEM): Zorunlu retim anda olup normal ilkretim programlarna devam edemeyecek durumda olan otistik ocuklar iin alan merkezlerdir. Bu merkezlerde st ya snr 14tr.

4. Otistik ocuklar Eitim Merkezi: lkretimini tamamlayan, genel ve Mesleki ortaretim programlarna devam edemeyecek durumda olan ve 21 yandan gn almam otizmli bireyler otistik ocuklar i eitim merkezlerine devam edebilirler. Bu merkezlerde, akademik bilgi ve becerilerin yannda i eitimi uygulamalar da yer alr.

RETMENLERE NERLERUygulamal Davran Analizi yntemlerini inceleyerek uygulaynz.Doal Balamda Dil retimi yntemini inceleyerek kullann.Dikkat younlatrma almalar yapnzTaklit becerilerini gelitiriniz.

stekte bulunma becerilerini retiniz.Ynergelere uyma becerilerini retiniz.Nesnelerle oynama becerilerini retiniz.Bakalaryla oynama becerilerini retiniz. Snfta izelgeler gelitirerek kullann.Sprizlerden kann.

Mmkn olduunca nceden duyurulmam deiiklikler yapmayn.Gnlk proram rutinlere dntrerek yaplandrn.Serbest oyun zamanlarnda otistik bireylerin gereksinimlerini bilin.Uygun olmayan davranlarda her renciye tutarl davrann.

Dorudan net,ksa ve ak ynergeler verinletiimde sadece szel olmayan ipular kullanmaktan kannKiisel zamirleri dikkatli kullannrencinin tepki davranlarnn uygunluuna ynelik tepki ve dntler verin.Uygun davranlarn muhakkak grn ve ona syleyinrencinin yapabilecekleri,baarabilecekleri ile balayn

Ynergeleri, grsel (resimli kartlar),mzikten ve dokunsal desteklerle anlaml hale getirinSomut rnekler kullanmay tercih edinProblem davranlar iin davran analizi yapn(D.ncesi,davran,D.sonras,skl,younluu)Bir iki arkada ile oynamay ya da oyuna nasl dahil olacan ona retin (onu kabul eden akranndan balanabilir)