Wszystko co powinieneś wiedzieć o udarach

Funkcjonowanie mózgu: lewa i prawa półkula

• Mózg dzieli się na prawą i lewą półkulę oraz pień. Półkule są wyspecjalizowane w różnych funkcjach – lewa zarządza prawą częścią ciała, a prawa – lewą. Oprócz tego lewa półkula odpowiada za mowę, pisanie, czytanie, operowanie cyframi, logiczne myślenie. Prawa zaś za wyobraźnię, rozpoznawanie kształtów, orientację w przestrzeni. Półkule współpracują ze sobą, choć zwykle lewa dominuje nad prawą. Gdy zajdzie taka potrzeba, np. po udarze mózgu, jedna może przejąć część funkcji drugiej.

• Udar mózgu - nikt się nie spodziewa jego nadejścia. Udar powstaje na skutek zaburzeń krążenia mózgowego. W jakim stopniu zmieni on nasze dotychczasowe życie, zależy w znacznym stopniu od tego, jak szybko zostanie podjęte leczenie neurologiczne. Jest to uszkodzenie tkanki mózgowej spowodowane upośledzeniem krążenia krwi w pewnym obszarze mózgu, w skutek zakrzepu czy zatoru tętnic mózgowej lub peknięcia naczynia krwionośnego (wylew krwi do mózgu)

Udar mózgu (ang. stroke)

Udary mózgu stanowią:• drugą co do częstości

przyczynę śmierci osób dorosłych w krajach rozwiniętych gospodarczo

• główny powód trwałej niepełnosprawności osób dorosłych na świecie.

• najczęstszą przyczynę inwalidztwa w Polsce, rocznie dotyka koło 60 tysięcy osób.

Udary mózgu są główną Udary mózgu są główną przyczynąprzyczyną

• umieralności• trwałej niesprawności• otępienia• depresji

• olbrzymich wydatków

Mity Rzeczywistość

• Udarom mózgu nie można zapobiegać

• Nie ma skutecznych metod leczenia udaru

• Udar występuje tylko u ludzi starszych

• "Atak" dotyczy tylko serca

• Objawy udaru ustępują wkrótce po wystąpieniu

• Prewencja udarów jest bardzo skuteczna

• Udar mózgu wymaga natychmiastowego leczenia

• Udar występuje nie tylko

w starczym wieku

• Udar to "atak mózgu"

• Zdrowienie po udarze może trwać przez resztę życie

Typy udarów: • Niedokrwienne (ok.80%)

– Spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych naczyniach szyjnych i mózgowych (ok.30%)

– Spowodowane zmianami w małych tętnicach mózgowych (ok.20%)– Spowodowane zatorem (ok.30%)

• Krwotoczne (ok.20%)– Krwotoki śródmózgowe (ok.15%)– Krwotoki podpajęczynówkowe (ok.5%)

1. Zwężona lub zatkana tętnica odcina dopływ krwi do zaopatrywanego przez nią obszaru mózgu, co może się dokonywać stopniowo (nawet przez 1-2 dni)

2. Jeśli komórki nerwowe sa niedotlenione dłużej niż przez kilka minut, zaczynają obumierać i dochodzi do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu, obszar zniszczeń może się poszerzać, jeśli udarowi towarzyszy obrzęk mózgu

3. W miejscu udaru powstaje stan zapalny, martwa tkanka jest usuwana. Około 20 proc. Pacjentów umiera w szpitalu w ciągu kilku dni, śmiertelność rośnie wraz z wiekiem.

1. Krew wydostająca się z pękniętego naczynia niszczy tkankę nerwową i ściska dalej położone obszary mózgu – nagły początek choroby, objawy szybko narastają

2. Gdy krew przedostaje się do komór mózgu powoduje powstanie zakrzepów, podnosi ciśnienie śródczaszkowe i wywołuje ostre wodogłowie co może doprowadzić do wtórnych krwotoków

3. Po pewnym czasie układ odpornościowy usuwa krew i martwą tkankę. Udar krwotoczny z reguły wywołuje mniejsze zniszczenia niż niedokrwienny, a chory może w dużym stopniu odzyskać sprawność

Test FASTTest FAST co to takiego? Jest to metoda dzięki której każdy jest w stanie rozpoznać

udar w ciągu minuty! Trafność to aż 80%, a więc warto zapamiętać raz na zawsze jego wykonanie!

• F (od ang. face, czyli twarz) – poproś by osoba u której podejrzewasz udar się uśmiechnęła, jeżeli występuje opadanie kącika ust – coś jest nie tak

• A (od ang. arm, czyli ręka) – poproś by osoba podniosła obie ręce do góry – jeżeli jedna lub obie ręce opadają – coś jest nie tak

• S (od ang. speech, czyli mowa) – powtórzy by osoba powtórzyła za Tobą krótkie zdanie np. lubię kolor zielony – jeżeli wypowie to niewyraźnie, bełkotliwie, będzie miał zmienioną mowę albo nie zrozumie czego od niej żądasz albo zwyczajnie nie będzie w stanie powtórzyć – coś jest nie tak

• T (od ang. time, czyli czas) – jeżeli podczas wykonywania powyższych czynności zauważyłeś choć jedno zaburzenie, natychmiast dzwoń na pogotowie, opisz objawy, opowiedz o teście. Natychmiast bo każda minuta opóźnienia skutkuje obumieraniem coraz większej ilości komórek nerwowych. W międzyczasie zapisz godzinę wystąpienia pierwszych objawów.

Profilaktyka udaru mózgu: obniż ciśnienie krwi

• Istnieje bezpośredni i nie budzący wątpliwości związek między nadciśnieniem tętniczym a udarami mózgu (niedokrwiennym i krwotocznym). Na szczęście nadciśnienie można skutecznie leczyć. Często wystarczy tylko zmienić dietę i zacząć się ruszać.

• Ciśnienie nie powinno przekraczać wartości 140/90. Obniżenie ciśnienia zmniejsza ryzyko udarów o ponad 40 proc. Regularne przyjmowanie leków obniżających ciśnienie tętnicze pozwala zmniejszyć ryzyko o kolejne 25 - 30 proc.

Profilaktyka udaru mózgu: zrzuć nadwagę

• Dowiedziono, że kobiety, u których obwód pasa przekroczył 81 cm, mają o 60 proc. większe szanse na rozwój nadciśnienia, a tym samym rośnie ryzyko udaru mózgu. To samo dotyczy panów, którzy w pasie mają więcej niż 101 cm.

• Każdy zrzucony kilogram przybliża cię do zdrowia. Nie stosuj cudownych diet ani tabletek odchudzających, ale ogranicz liczbę zjadanych kalorii. Zrezygnuj z białego pieczywa, słodyczy. Jedz mniej słono i pikantnie.

Profilaktyka udaru mózgu: trzymaj cukier na uwięzi

• Chorzy na cukrzycę są bardziej narażeni na udary mózgu, ponieważ ta choroba sama w sobie uszkadza naczynia krwionośne.

• Nowoczesne metody leczenia cukrzycy umożliwiają utrzymanie cukru w normie, można więc nie dopuścić do groźnych naczyniowych powikłań i uniknąć udaru.

Profilaktyka udaru mózgu: unikaj stresu

• Wiemy, że stres wyniszcza organizm, ale nie walczymy z nim skutecznie. Pod wpływem stresu wytwarza się nadmiar adrenaliny. Ta sprawia, że do mięśni, także serca, napływa więcej krwi. Szybko podnosi się ciśnienie tętnicze, a to - zwłaszcza gdy trwa długo - bardzo źle oddziałuje na naczynia krwionośne.

• Im mniej stresu, tym więcej zdrowia. Naucz się z nim skutecznie walczyć. Pomoże spacer przed snem, spotkanie z przyjaciółmi lub wypad do kina. Broń swojego wolnego czasu. Przede wszystkim nie pracuj w wolne dni i korzystaj z urlopu.

Profilaktyka udaru mózgu: alkohol pij z umiarem

• Lekarze zgodnie twierdzą, że nadużywanie alkoholu poważnie zwiększa ryzyko wystąpienia udaru krwotocznego.

• Jeśli twój organizm pracuje bez zarzutów - możesz sobie pozwolić (nawet raz dziennie) na butelkę piwa, kieliszek wina czy 1 drinka. Jeżeli coś szwankuje (np. wątroba, nerki), każda dawka alkoholu pogarsza ogólny stan zdrowia.

Profilaktyka udaru mózgu: nie pal• Palenie jest bezpośrednią przyczyną zawału serca i udaru mózgu,

ponieważ niszczy ścianki naczyń i zwiększa krzepliwość krwi. Nikotyna obkurcza naczynia, co grozi nad-ciśnieniem. Gdy palimy, z cząsteczkami hemoglobiny (jej rolą jest rozprowadzanie tlenu po organizmie) łączą się cząsteczki tlenku węgla i mózg otrzymuje mniej tlenu, niż potrzebuje.

• Im szybciej rzucisz palenie, tym większe masz szanse na uniknięcie choroby. Wypalanie 10 papierosów dziennie przez dłuższy czas zwiększa ryzyko udaru i niedokrwiennej choroby serca o ok. 100 proc.

Udar cieplny

• Słońce na ogół kojarzy się z wakacyjną sielanką, relaksem i pozytywną energią. Jeśli sielanka zamienia się w piekło, a intensywna temperatura powoduje u Ciebie dezorientację, nudności i intensywny ból głowy – uważaj, możesz mieć udar słoneczny! Czasem mogą to być także sygnały alarmujące o udarze mózgu. Ten pierwszy nazywany jest „letnim zabójcą”, zaś drugi chorobą cywilizacyjną, która zbiera śmiertelne żniwo wśród coraz młodszych Polaków.

Uważaj na upały

• Wysoka temperatura to wciąż lekceważona przez ludzi przyczyna wielu dolegliwości, a nawet zgonu. Według raportu Światowej Organizacji Meteorologicznej w latach 2000-2010 najwięcej zgonów nastąpiło na skutek fali upałów, które nawiedziły nasz kontynent. Najbardziej morderczy okres to rok 2003, kiedy to w Europie w wyniku udarów cieplnych zginęło ok. 35 tys. osób. Z kolei amerykańska instytucja zajmująca się środowiskiem - Earth Policy Institute podaje, że liczba ofiar mogła sięgnąć nawet 52 tysięcy. Podobne upały nie miały miejsca w Europie w ciągu ostatnich 500 lat.

Udar cieplny• inaczej porażenie cieplne to efekt przegrzania organizmu. Z kolei

udar słoneczny to węższe pojęcie, które dotyczy ściśle przegrzania na skutek zbyt długiego przebywania na słońcu. Promienie słoneczne padające na skórę głowy powodują przekrwienie mózgu i opon mózgowych. Intensywne słońce doprowadza do zaburzeń mechanizmów ośrodka termoregulacji, zaburzeń gospodarki elektrolitowej i odwodnienia organizmu. Udar słoneczny może nas zaatakować podczas np. zbyt długiego plażowania, zaś cieplny podczas przebywania w dusznym aucie, które stoi w korku

UDAR CIEPLNY/SŁONECZNY

• Szczególnie narażone są osoby: o jasnej karnacji skóry przebywające na słońcu bez nakrycia głowy nie przyjmujące odpowiedniej ilości płynów będące pod wpływem alkoholu podczas intensywnego wysiłku fizycznego cierpiące na cukrzycę, choroby serca, otyłe przyjmujące leki moczopędne, przeciwhistaminowe,

antydepresyjne, rozszerzające naczynia krwionośne dzieci i osoby starsze

• OBJAWY: gorąca, sucha, zaczerwieniona

skóra nudności i wymioty bóle i zawroty głowy osłabienie lub wyczerpanie zaburzenia świadomości i

przytomności zaburzenia oddychania przyspieszone tętno gorączka, dreszcze lub

drgawki zatrzymanie krążenia

• POSTĘPOWANIE: Przeprowadź do zacienionego miejsca zastosuj chłodne okłady, szczególnie na głowę i szyję podaj doustnie chłodne płyny możesz zastosować chłodną kąpiel rozmawiaj z poszkodowanym, zwracaj uwagę czy nie występują problemy z oddychaniem w przypadku zatrzymania oddechu rozpocznij resuscytację pamiętaj o wezwaniu pomocy

• Na szczęście ryzyko udaru cieplnego oraz udaru słonecznego można znacznie zmniejszyć, unikając sytuacji, które powodują przegrzanie i nasłonecznienie oraz nawadniając regularnie organizm. Szczególnie powinni uważać ludzie osłabieni, w podeszłym wieku oraz dzieci. Oznak porażenia cieplnego nie powinno się lekceważyć tym bardziej, że niektóre z nich mogą przypominać objawy wylewu krwi do mózgu.

PrzygotowałaMagdalena Pliszek