Post on 26-Sep-2019
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve
Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
Mehmet ATASEVER Mayıs , 2015
2
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
Sunum Planı A- Giriş 3 B- Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2002-2013 Dönemi) 4 C- Finansmanı Sağlayanlara Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi ) 10 D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi) 17 E- Fonksiyonlarına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi) 28 F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi) 31 G- Sağlık Harcamaları Analizi (2002-2013 Dönemi) 41 H- Değerlendirme ve Sonuç 45
3
A- Giriş
“Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013
Dönemi” kitabında, söz konusu dönemde sağlık harcamalarında meydana gelen
gelişmeleri ayrıntılı olarak incelenmek amacıyla kapsamlı bir çalışma yapılmıştır.
TÜİK’in finansman kaynağı ve hizmet fonksiyonlarına göre yayınlamış olduğu sağlık
harcamaları, Türkiye Sağlık Sistemine daha uygun olduğu düşünülen ve pratik işleyişini
daha iyi anlatan; finansmanı sağlayanlar, hizmet sunucuları, hizmet fonksiyonları ve sağlık
harcamalarının niteliğine göre dört farklı şekilde sınıflandırılmıştır.
Sağlık harcamalarındaki gelişmelerin daha iyi anlaşılması için 2002 yılı temel kıstas olarak
değerlendirilmiştir. Bu çalışmayla 2002-2013 döneminde izlenen sağlık politikalarının
etkileri incelenerek, sonuçları analiz edilmiş ve bu hususla ilgili resmin tamamına, farklı
perspektiflerden bakılarak bu konuda çalışma yürütenlere yol göstermeye çalışılmıştır.
4
B- Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2002-2013 Dönemi)
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
5
B- Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2002-2013 Dönemi)
Sağlık Harcamalarının Gelişimi
Türkiye’de 2002-2013 döneminde sağlık harcamaları nominal olarak 3,5 kat civarında, reel olarak ise 0,6 kat artmıştır.
Yıllar TL 2013 Yılı
Fiyatlarıyla, TL
2002 18.774 52.289
2003 24.279 53.980
2004 30.021 61.461
2005 35.359 66.917
2006 44.069 76.097
2007 50.904 80.823
2008 57.740 83.007
2009 57.911 78.355
2010 61.678 76.866
2011 68.607 80.306
2012 74.189 79.748
2013 84.390 84.390
2002-2013 Artış (Kat)
3,5 0,6
Milyon TL
6
Yıllar İtibariyle Sağlık Harcamaları ve GSYH İçindeki Payı
2002-2013 yıllarındaki sağlık hizmetlerinde yaşanan gelişmelere rağmen sağlık harcamalarının Gayri Safi Yurt İçi Hasıla içindeki payı (%5,4) değişmemiştir
Milyon TL % 1
8.7
74
24
.27
9
30
.02
1
35
.35
9
44
.06
9
50
.90
4
57
.74
0
57
.91
1
61
.67
8
68
.60
7
74
.18
9
84
.39
0
5,4 5,3 5,4 5,4 5,8
6,0 6,1 6,1
5,6 5,3 5,2
5,4
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
80.000
90.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Sağlık Harcamaları, Milyon TL Sağlık Harcamalarının GSYİH İçindeki Payı (%)
B- Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2002-2013 Dönemi)
7
Kamu ve Özel Sağlık Harcamalarının Toplam Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%)
2002 yılında toplam sağlık harcamalarının %70,7’si kamu tarafından finanse edilirken bu oran 2013 yılında %78,5’e çıkmıştır.
Milyon TL
70,7 71,9
71,2 67,8 68,3
67,8 73,0
81,0 78,6 79,6
79,2 78,5
29,3
28,1
28,8 32,2
31,7
32,2
27,0 19,0
21,4
20,4
20,8
21,5
0
15.000
30.000
45.000
60.000
75.000
90.000
2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 2 0 1 0 2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3
Kamu Sağlık Harcamalarının Payı Özel Sağlık Harcamalarının Payı
24
.27
9
30
.02
1
35
.35
9 44
.06
9
50
.90
4
57
.91
1
61
.67
8
68
.60
7
74
.18
9 84
.39
0
B- Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2002-2013 Dönemi)
8
Kişi Başı Sağlık Harcamasının Gelişimi
Türkiye’de 2002-2013 döneminde kişi başı sağlık harcamaları nominal olarak %2,9 kat artarken bu artış reel olarak 0,4 kattır.
Yıllar TL 2013 Yılı
Fiyatlarıyla, TL
2002 284 792
2003 363 808
2004 444 909
2005 517 978
2006 636 1.098
2007 726 1.152
2008 813 1.168
2009 804 1.088
2010 843 1.051
2011 924 1.082
2012 987 1.061
2013 1.110 1.110
2002-2013 Artış (Kat)
2,90 0,40
B- Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2002-2013 Dönemi)
9
Kişi Başı Sağlık Harcamasının Gelişimi
2002-2013 döneminde kişi başı sağlık harcaması nominal olarak %290, reel olarak ise %40 oranında artmıştır.
Kişi Başı Sağlık Harcamaları (2013) Değişim Oranı (2002-2013, %)
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Kişi Başı Kamu Sağlık Harcaması
201 261 316 351 435 492 593 651 663 735 782 871
Kişi Başı Özel Sağlık Harcaması 83 102 128 166 201 233 219 153 180 189 205 239
Toplam 284 363 444 517 636 726 813 804 843 924 987 1.110
B- Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2002-2013 Dönemi)
10
C- Finansmanı Sağlayanlara Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
70,7 71,9 71,2 67,8 68,3 67,8
73,0
81,0 78,6 79,6 79,2 78,5
29,3 28,1 28,8 32,2 31,7 32,2
27,0
19,0 21,4 20,4 20,8 21,5
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Kamu Sağlık Harcaması Özel Sağlık Harcaması
11
C- Finansmanı Sağlayanlara Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Kamu ve Özel Sağlık Harcamalarının Gelişimi
%
2002 yılında sağlık harcamalarının %70,7’sini kamu karşılarken bu oran 2013 yılında %78,5’e yükselmiştir.
Milyon TL
Yıllar Kamu Sağlık Harcaması
Özel Sağlık Harcaması
Toplam Sağlık
Harcaması
2002 13.270 5.504 18.774
2003 17.462 6.817 24.279
2004 21.389 8.632 30.021
2005 23.987 11.372 35.359
2006 30.116 13.953 44.069
2007 34.530 16.374 50.904
2008 42.159 15.580 57.740
2009 46.890 11.021 57.911
2010 48.482 13.196 61.678
2011 54.580 14.028 68.607
2012 58.785 15.404 74.189
2013 66.228 18.162 84.390
Kamu ve Özel Sağlık Harcamalarının Sağlık Harcamaları İçindeki Payı
12
Kamu Sağlık Harcamalarının Gelişimi ve Toplam Sağlık Harcamaları İçindeki Payı
2002-2013 dönemi, sağlık harcamalarının finansmanını sağlayanlar açısından yapısal değişiklerin yaşandığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde sosyal güvenlik kurumları birleştirilmiş, devlet memurları ve yeşil kartlıların ödemeleri SGK'ya devredilmiştir. SGK’nın, sağlığın finansmanı için ayırdığı kaynak nominal olarak %516, reel olarak ise %121 oranında artmıştır.
Not: Tutarlar milyon TL’dir.
100 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2002-
2013 Artış (Kat)
Sosyal Güvenlik Kurumları
Tutar 7.631 10.662 13.231 14.000 17.667 19.697 25.346 28.277 30.695 34.937 41.630 46.993
5,2
% 40,6 43,9 44,1 39,6 40,1 38,7 43,9 48,8 49,8 50,9 56,1 55,7
Merkezi Yönetim
Tutar 5.283 6.317 7.659 9.520 11.766 13.966 15.948 17.946 17.209 19.086 16.493 18.425
2,5
% 28,1 26,0 25,5 26,9 26,7 27,4 27,6 31,0 27,9 27,8 22,2 21,8
Yerel Yönetimler ve Diğer Kamu Kurumları
Tutar 356 482 500 467 683 867 865 667 577 557 662 810
1,3
% 1,9 2,0 1,7 1,3 1,6 1,7 1,5 1,2 0,9 0,8 0,9 1,0
Kamu Sağlık Harcamaları
Tutar 13.270 17.462 21.389 23.987 30.116 34.530 42.159 46.890 48.482 54.580 58.785 66.228
4,0
% 70,7 71,9 71,2 67,8 68,3 67,8 73,0 81,0 78,6 79,6 79,2 78,5
C- Finansmanı Sağlayanlara Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
13
Kamu Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2013 Yılı Fiyatlarıyla)
C- Finansmanı Sağlayanlara Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
21.253
46.993
14.714
18.425
991 810 0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
50.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Sosyal Güvenlik Merkezi Yönetim Yerel Yönetim
Milyon TL
14
Özel Sağlık Harcamalarının Gelişimi ve Toplam Sağlık Harcamaları İçindeki Payı
2002-2013 döneminde özel sektörün sağlığın finansmanı için ayırdığı kaynak nominal olarak % 230, reel olarak ise %18 artarak 18 Milyar TL’yi geçmiştir. Toplam sağlık harcamaları içinde özel sektörün payı ise %29,3’den %21,5’e düşmüştür.
Not: Tutarlar milyon TL’dir.
100 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2002-
2013 Artış (Kat)
Cepten Harcamalar Tutar 3.725 4.482 5.775 8.049 9.684 11.105 10.036 8.142 10.062 10.590 11.750 14.156
2,8 % 19,8 18,5 19,2 22,8 22,0 21,8 17,4 14,1 16,3 15,4 15,8 16,8
Diğer Özel Sağlık Harcamaları Tutar 1.779 2.335 2.856 3.323 4.269 5.269 5.545 2.879 3.134 3.438 3.654 4.006
1,3 % 9,5 9,6 9,5 9,4 9,7 10,4 9,6 5,0 5,1 5,0 4,9 4,7
Özel Sektör Sağlık Harcamaları Tutar 5.504 6.817 8.632 11.372 13.953 16.374 15.580 11.021 13.196 14.028 15.404 18.162
2,3 % 29,3 28,1 28,8 32,2 31,7 32,2 27,0 19,0 21,4 20,4 20,8 21,5
C- Finansmanı Sağlayanlara Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
15
10.375
14.156
4.955 4.006
0
2.000
4.000
6.000
8.000
10.000
12.000
14.000
16.000
18.000
20.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Cepten Harcamalar Diğer Özel Sağlık Harcamaları
C- Finansmanı Sağlayanlara Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Özel Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2013 Yılı Fiyatlarıyla)
Milyon TL
16
Cepten Yapılan Sağlık Harcamaları
Sağlık hizmeti finansmanı için cepten yapılan ödemelerin sağlık harcamaları içindeki payı %19,8’den %16,8’e gerilemiştir.
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2002-2013 Artış (Kat)
Cepten Harcamalar (Milyon TL) 3.725 4.482 5.775 8.049 9.684 11.105 10.036 8.142 10.062 10.590 11.750 14.156
2,8 Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%) 19,8 18,5 19,2 22,8 22,0 21,8 17,4 14,1 16,3 15,4 15,8 16,8
%
C- Finansmanı Sağlayanlara Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
19,8 18,5
19,2
22,8 22,0 21,8
17,4
14,1
16,3 15,4 15,8
16,8
0
5
10
15
20
25
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
17
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
18
Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamalarının Gelişimi
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Serbest eczanelerin sağlık harcamaları içindeki payı %37’den %23,7’ye kadar gerilemiş, üniversitelerin sağlık tesislerinin payında önemli bir değişiklik olmamış iken, Sağlık Bakanlığının payı (SSK sağlık tesisleri dâhil) %29,5’ten %44,7’ye çıkmıştır.
Not: Tutarlar milyon TL’dir.
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2002-2013 Artış (Kat)
Sağlık Bakanlığı Tesisleri (SSK Sağlık Tesisi Harcamaları dahil)
Tutar 5.536 7.546 9.528 10.462 14.372 16.862 19.328 20.884 23.905 26.976 32.673 37.755 5,8
% 29,5 31,1 31,7 29,6 32,6 33,1 33,5 36,1 38,8 39,3 44,0 44,7
Üniversite Sağlık Tesisleri Tutar 1.578 2.033 2.526 2.804 3.408 4.113 4.848 5.100 5.920 6.690 6.612 7.469
3,7 % 8,4 8,4 8,4 7,9 7,7 8,1 8,4 8,8 9,6 9,8 8,9 8,9
Özel Sağlık Tesisleri Tutar 3.214 4.152 4.793 6.547 8.468 11.034 12.242 9.460 9.898 12.006 14.396 15.903
3,9 % 17,1 17,1 16,0 18,5 19,2 21,7 21,2 16,3 16,0 17,5 19,4 18,8
Serbest Eczaneler Tutar 6.955 8.610 9.993 11.413 13.553 14.654 16.454 19.405 18.790 19.662 17.677 20.042
1,9 % 37,0 35,5 33,3 32,3 30,8 28,8 28,5 33,5 30,5 28,7 23,8 23,7
Diğer Tutar 1.491 1.938 3.180 4.133 4.268 4.242 4.868 3.061 3.165 3.274 2.831 3.221
1,2 % 7,9 8,0 10,6 11,7 9,7 8,3 8,4 5,3 5,1 4,8 3,8 3,8
Toplam Tutar 18.774 24.279 30.021 35.359 44.069 50.904 57.740 57.911 61.678 68.607 74.189 84.390
3,5 % 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
19
Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2013 Yılı Fiyatlarıyla)
15.418
37.755
4.395
7.469 8.951
15.903
19.371 20.042
4.154 3.221
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Sağlık Bakanlığı Tesisleri * Üniversite Sağlık Tesisleri Özel Sağlık Tesisleri Serbest Eczaneler Diğer
* 2005 yılına kadar SSK Sağlık Tesislerine Yapılan Harcamalar dahil edilmiştir.
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Milyon TL
20
Sağlık Bakanlığı Finansmanının Gelişimi
2002-2013 döneminde Sağlık Bakanlığı’na bağlı sağlık tesislerine ayrılan kaynağın GSYİH içindeki payı %1,6’dan %2,4’e çıkmıştır.
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2002-2013 Artış (Kat)
Tutar (Milyon TL) 5.536 7.546 9.528 10.462 14.372 16.862 19.328 20.884 23.905 26.976 32.673 37.755 5,8
Tutar (2013 yılı Fiyatlarıyla Milyon TL) 15.418 16.777 19.506 19.800 24.817 26.772 27.786 28.257 29.791 31.576 35.121 37.755 1,4
Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%) 29,5 31,1 31,7 29,6 32,6 33,1 33,5 36,1 38,8 39,3 44,0 44,7
GSYİH İçindeki Payı (%) 1,6 1,7 1,7 1,6 1,9 2,0 2,0 2,2 2,2 2,1 2,3 2,4
Milyon TL %
5.5
36
7.5
46
9.5
28
10
.46
2
14
.37
2
16
.86
2
19
.32
8
20
.88
4
23
.90
5
26
.97
6
32
.67
3
37
.75
5 1,6 1,7 1,7 1,6
1,9 2,0 2,0
2,2 2,2 2,1
2,3 2,4
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
0
10.000
20.000
30.000
40.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Tutar GSYİH İçindeki Payı (%)
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
21
Sağlık Bakanlığı Finansmanının Gelişimi
Sağlık Bakanlığı finansmanını etkileyen faktörlerden bazıları şunlardır: • SSK hastanelerinin devri,
• Performansa bağlı ek ödeme sisteminin uygulanması,
• Hizmete erişimin kolaylaşması,
• Hastanelerde kalite ve verimliliğin önemsenmesi,
• Tam gün yasası uygulaması,
• Global bütçe uygulamasına geçilmesi,
• Aile hekimliğine geçilmesi.
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
22
Aile Hekimliğine Geçiş Takvimi
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
23
Aile Hekimliği Hizmetleri İçin Ayrılan Finansman
Aile hekimliği hizmetleri finansmanı için ayrılan kaynağın sağlık harcamaları içindeki payı 2013 yılında %4,71 oranında gerçekleşmiştir.
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Tutar (Milyon TL) 2 19 242 466 792 1.388 3.138 3.570 3.973
Tutar (2013 yılı Fiyatlarıyla) 3 33 384 669 1.072 1.730 3.673 3.838 3.973
Aile Hekimliği Harcamalarının Toplam Sağlık Harcamaları İçerisindeki Payı (%)
0,01 0,04 0,48 0,81 1,37 2,25 4,57 4,81 4,71
0,01 0,04
0,48 0,81
1,37
2,25
4,57 4,81 4,71
0
1
2
3
4
5
6
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Aile Hekimliği Hacamalarının Toplam Sağlık Harcamaları İçerisindeki Payı (%)
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
24
Sağlıkta Dönüşüm Programı ile Sağlık Bakanlığı’nda Başlatılan Başlıca İşletmecilik Uygulamaları - 1
• Tek Düzen Muhasebe Sisteminin Uygulanması
• Performansa Bağlı Ek Ödeme Sisteminin Uygulanması
• Hizmet Alım Uygulamalarının Yaygınlaştırılması
• İşletme Yöneticilerinin Yetkilerinin Genişletilmesi
• Sağlık Bilgi Sistemlerinin Bütün İşletmelere Yaygınlaştırılması
• Hastanelerde Kalite ve Verimliliğin Önemsenmesi
• Döner Sermayeli İşletmelerde Bütçe Disiplininin Sağlanması
Kitapta aşağıda yer alan uygulamalar ile ilgili detaylı bilgiler yer almaktadır:
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
25
Sağlıkta Dönüşüm Programı ile Sağlık Bakanlığı’nda Başlatılan Başlıca İşletmecilik Uygulamaları - 2
• Global Bütçe Uygulamasına Geçilmesi
• Yöneticiler İçin Performans Uygulamaları
• Hizmet Alımında Çalıştırılabilecek İşçi Sayısının Tespitinin Dinamik ve Gerçekçi Kriterlere
Bağlanması
• Hizmet Alımlarında Yüklenicilere Verilecek Kar Oranının Sınırlandırılması
• Hizmet Alımında Çalıştırılan İşçilere Öngörülecek Ücretlerin Standart Hale Getirilmesi
• Malzeme Kaynakları Yönetim Sistemi Uygulamaları (MKYS)
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
26
Sağlıkta Dönüşüm Programı ile Sağlık Bakanlığı’nda Başlatılan Başlıca İşletmecilik Uygulamaları - 3
• Azami Stok Miktarı (ASM) Uygulaması
• Stok Fazlası ve İhtiyaç Fazlası Stok İşlemleri
• İl Düzeyinde Stok Koordinasyon Ekiplerinin ve İl Stok Havuzlarının Oluşturulması
• Satın Alma Yönetimi İşlemleri
• İşletmelerin Finansal Risk Yönetim Esaslarına Göre Yönetilmesi
• İç Kontrol Sisteminin Oluşturulması
• Saha Koordinatörlüğü Sistemi ile İzleme ve Değerlendirmenin Etkin Şekilde Yapılması
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
27
Serbest Eczaneler Finansmanının Gelişimi
2002 yılında 699 milyon kutu ilaç kullanılırken 2013 yılında bu sayı %174 artarak 1.913 kutuya çıkmıştır. İlaç sektörüne yönelik gerçekleştirilen politikalar neticesinde ilaç kullanımındaki bu artışa rağmen ilaç harcamalarında sadece %3,5’lik bir artış yaşanmıştır.
İlaç Kutu Sayısı (Milyon Adet) Toplam ilaç Harcaması * (Milyon TL)
2002 2013 2002 2013
699 1.913 19.371 20.042
* 2013 Yılı Fiyatlarıyla
% %
D- Hizmet Sunucularına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
174
0
30
60
90
120
150
180
210
İlaç Kutu Sayısı
3,5
0,0
20,0
40,0
60,0
80,0
100,0
Toplam ilaç Harcaması *
28
E- Fonksiyonlarına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
29
Fonksiyonlarına Göre Sağlık Harcamalarının Gelişimi
E- Fonksiyonlarına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
2002-2013 döneminde en dikkat çekici artış nominal olarak 24,3 kat, reel olarak ise 8,1 kat ile 112 acil sağlık hizmetlerine ayrılan kaynaklarda görülmektedir.
Not: Tutarlar milyon TL’dir.
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2002-2013 Artış (Kat)
Halk Sağlığı ve Aile Hekimliği Hizmetleri
Tutar 885 1.162 1.600 1.953 2.389 2.635 3.095 3.840 4.346 5.127 6.286 7.444 7,4
% 4,7 4,8 5,3 5,5 5,4 5,2 5,4 6,6 7,0 7,5 8,5 8,8
112 Acil Sağlık Hizmetleri Tutar 62 124 169 220 357 479 641 801 1.055 1.268 1.503 1.555
24,3 % 0,3 0,5 0,6 0,6 0,8 0,9 1,1 1,4 1,7 1,8 2,0 1,8
Hastane Hizmetleri Tutar 7.946 10.782 12.874 14.634 19.890 24.688 28.119 25.551 28.629 32.831 38.417 43.368
4,5 % 42,3 44,4 42,9 41,4 45,1 48,5 48,7 44,1 46,4 47,9 51,8 51,4
Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri Tutar 896 940 1.281 1.955 2.218 2.549 2.614 3.078 3.320 3.961 4.366 4.510
4,0 % 4,8 3,9 4,3 5,5 5,0 5,0 4,5 5,3 5,4 5,8 5,9 5,3
Perakende İlaç Hizmetleri Tutar 6.955 8.610 9.993 11.413 13.553 14.654 16.454 19.405 18.790 19.662 17.677 20.042
1,9 % 37,0 35,5 33,3 32,3 30,8 28,8 28,5 33,5 30,5 28,7 23,8 23,7
Yönetim Hizmetleri Tutar 540 723 923 1.052 1.393 1.657 1.949 2.174 2.372 2.484 3.109 4.251
6,9 % 2,9 3,0 3,1 3,0 3,2 3,3 3,4 3,8 3,8 3,6 4,2 5,0
Diğer Sağlık Hizmetleri Tutar 1.491 1.938 3.180 4.133 4.268 4.242 4.868 3.061 3.165 3.274 2.831 3.221
1,2 % 7,9 8,0 10,6 11,7 9,7 8,3 8,4 5,3 5,1 4,8 3,8 3,8
Toplam Sağlık Harcamaları Tutar 18.774 24.279 30.021 35.359 44.069 50.904 57.740 57.911 61.678 68.607 74.189 84.390
3,5 % 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
30
Fonksiyonlarına Göre Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2013 Yılı Fiyatlarıyla)
2.464
7.444
171
1.555
22.131
43.368
2.496
4.510
19.371 20.042
1.503
4.251 4.154
3.221
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
35.000
40.000
45.000
50.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Halk Sağlığı ve Aile Hekimliği Hizmetleri 112 Acil Sağlık Hizmetleri Hastane Hizmetleri
Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri Perakende İlaç Hizmetleri Yönetim Hizmetleri
Diğer Sağlık Hizmetleri
Milyon TL
E- Fonksiyonlarına Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
31
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
32
Niteliğine Göre Sağlık Harcamalarının Gelişimi
Cari sağlık harcamalarının sağlık harcamaları içindeki payı azalmış, yatırım harcamalarının payı ise artmıştır. 2002 yılında %2,4 olan sağlık harcamaları içindeki yatırım harcamalarının payı, özel sektör sağlık yatırımlarının zirve yaptığı 2008 yılında yaklaşık %9,4‘e kadar yükselmiş 2013 yılında ise %5,6 olarak gerçekleşmiştir.
%
97,6 97,5 95,3 94,2 92,9 91,3 90,6 95,5 95,0 95,3 94,7 94,4
2,4 2,5 4,7 5,8 7,1 8,7 9,4 4,5 5,0 4,7 5,3 5,6
0
20
40
60
80
100
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Cari Sağlık Harcaması Yatırım Harcaması
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
33
Niteliğine Göre Sağlık Harcamalarının Gelişimi (2013 Yılı Fiyatlarıyla)
Cari sağlık harcamalarının sağlık harcamaları içindeki payı azalmış, yatırım harcamalarının payı ise artmıştır. 2002 yılında %2,4 olan sağlık harcamaları içindeki yatırım harcamalarının payı, özel sektör sağlık yatırımlarının zirve yaptığı 2008 yılında yaklaşık %9,4‘e kadar yükselmiş 2013 yılında ise %5,6 olarak gerçekleşmiştir.
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Milyon TL
51.056
79.702
1.234 4.688
0
15.000
30.000
45.000
60.000
75.000
90.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Cari Sağlık Harcamaları Yatırım Harcamaları
34
Personel İçin Ayrılan Kaynakların Gelişimi
Personel harcamalarının sağlık harcamaları içindeki oranı 2002 yılında %23,7 iken 2013 yılında %35,1’e yükselmiştir.
Milyon TL %
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2002-2013 Artış (Kat)
Tutar (Milyon TL) 4.446 6.485 7.878 8.729 11.318 14.081 15.540 15.386 16.554 21.008 25.449 29.579 5,7
Tutar (2013 yılı Fiyatlarıyla Milyon TL) 12.382 14.417 16.129 16.520 19.543 22.356 22.341 20.817 20.631 24.590 27.356 29.579 1,4
Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%) 23,7 26,7 26,2 24,7 25,7 27,7 26,9 26,6 26,8 30,6 34,3 35,1
GSYİH İçindeki Payı (%) 1,3 1,4 1,4 1,3 1,5 1,7 1,6 1,6 1,5 1,6 1,8 1,9
4.4
46
6.4
85
7.8
78
8.7
29
11
.31
8
14
.08
1
15
.54
0
15
.38
6
16
.55
4
21
.00
8
25
.44
9
29
.57
9
1,3 1,4 1,4 1,3
1,5 1,7 1,6 1,6
1,5 1,6
1,8 1,9
0,0
0,4
0,8
1,2
1,6
2,0
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Tutar GSYİH İçindeki Payı (%)
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
35
Personel Sayısının Değişimi
2002 yılında 367 bin civarında olan Türkiye sağlık personeli sayısı 2013 yılında %65 artış ile 607 bin civarına çıkarılmıştır.
Sağlık Personeli 2002 2013
Uzman Hekim 45.457 73.886
Pratisyen Hekim 30.900 38.572
Asistan Hekim 15.592 21.317
Diş Hekimi 16.371 22.295
Eczacı 22.289 27.012
Hemşire 72.393 139.544
Ebe 41.479 53.427
Diğer Sağlık Personeli 50.106 134.488
Diğer Personel 72.543 96.253
Toplam Personel Sayısı 367.130 606.794
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
Not: Hizmet alım personeli dahil edilmemiştir.
36
Hizmet Alımları İçin Ayrılan Kaynakların Gelişimi
2002 yılında Sağlık Bakanlığı’nda hizmet alımıyla 11 bin civarında kişi çalışıyorken bu sayı 2013 yılında 130 bin civarına yükselmiştir.
Milyon TL %
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2002-2013 Artış (Kat)
Tutar (Milyon TL) 921 1.236 1.532 2.057 2.939 3.770 3.809 4.308 5.181 5.364 6.399 7.021 6,6
Tutar (2013 yılı Fiyatlarıyla Milyon TL) 2.564 2.747 3.137 3.892 5.075 5.986 5.475 5.828 6.457 6.278 6.878 7.021 1,7
Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%) 4,9 5,1 5,1 5,8 6,7 7,4 6,6 7,4 8,4 7,8 8,6 8,3
GSYİH İçindeki Payı (%) 0,3 0,3 0,3 0,3 0,4 0,4 0,4 0,5 0,5 0,4 0,5 0,4
92
1
1.2
36
1.5
32
2.0
57
2.9
39
3.7
70
3.8
09
4.3
08
5.1
81
5.3
64
6.3
99
7.0
21
0,3 0,3 0,3 0,3
0,4
0,4
0,4
0,5 0,5
0,4 0,5 0,4
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
8.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Tutar GSYİH İçindeki Payı (%)
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
37
İlaç Hizmetleri İçin Ayrılan Kaynakların Gelişimi
2002 yılında ilaç harcamalarının (yatan hasta dahil) sağlık harcamaları içindeki payı %38,8 iken 2013 yılında %25,9’a düşürülmüştür.
Milyon TL %
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2002-2013 Artış (Kat)
Tutar (Milyon TL) 7.290 9.003 10.384 11.918 14.271 15.546 17.673 21.122 20.612 21.334 19.941 21.885 2,0
Tutar (2013 yılı Fiyatlarıyla Milyon TL) 20.304 20.016 21.259 22.555 24.643 24.683 25.406 28.578 25.688 24.972 21.435 21.885 0,1
Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%) 38,8 37,1 34,6 33,7 32,4 30,5 30,6 36,5 33,4 31,1 26,9 25,9
GSYİH İçindeki Payı (%) 2,1 2,0 1,9 1,8 1,9 1,8 1,9 2,2 1,9 1,6 1,4 1,4
7.2
90
9.0
03
10
.38
4
11
.91
8
14
.27
1
15
.54
6
17
.67
3
21
.12
2
20
.61
2
21
.33
4
19
.94
1
21
.88
5
2,1 2,0
1,9 1,8 1,9 1,8 1,9
2,2
1,9
1,6
1,4 1,4
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
0
5.000
10.000
15.000
20.000
25.000
30.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Tutar GSYİH İçindeki Payı (%)
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
38
Tıbbi Malzemeler İçin Ayrılan Kaynakların Gelişimi
2002-2013 döneminde tıbbi malzeme harcamalarının sağlık harcamaları içindeki payı %8,3’ten %6,5’e düşmüştür.
Milyon TL % 1
.55
5
1.9
38
2.3
33
2.7
23
2.4
23
2.7
12
3.0
14
3.2
09
3.4
76
3.8
12
4.6
47
5.5
00
0,4 0,4 0,4 0,4
0,3 0,3 0,3 0,3 0,3
0,3 0,3 0,4
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Tutar GSYİH İçindeki Payı (%)
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2002-2013 Artış (Kat)
Tutar (Milyon TL) 1.555 1.938 2.333 2.723 2.423 2.712 3.014 3.209 3.476 3.812 4.647 5.500 2,5
Tutar (2013 yılı Fiyatlarıyla Milyon TL) 4.331 4.309 4.776 5.153 4.184 4.305 4.333 4.341 4.332 4.462 4.995 5.500 0,3
Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%) 8,3 8,0 7,8 7,7 5,5 5,3 5,2 5,5 5,6 5,6 6,3 6,5
GSYİH İçindeki Payı (%) 0,4 0,4 0,4 0,4 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,4
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
39
Tıbbi Tetkik Hizmetleri İçin Ayrılan Kaynakların Gelişimi
2002-2013 döneminde tıbbi tetkik giderleri reel olarak %250 civarında artmış, sağlık harcamaları içindeki payı %1,8’den %4,0’a yükselmiştir.
Milyon TL %
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2002-2013 Artış (Kat)
Tutar (Milyon TL) 340 484 585 700 830 1.212 1.845 2.086 2.422 2.681 3.056 3.339 8,8
Tutar (2013 yılı Fiyatlarıyla Milyon TL)
947 1.075 1.197 1.325 1.433 1.925 2.652 2.822 3.018 3.138 3.285 3.339 2,5
Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%)
1,8 2,0 1,9 2,0 1,9 2,4 3,2 3,6 3,9 3,9 4,1 4,0
GSYİH İçindeki Payı (%) 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2
34
0
48
4
58
5
70
0
83
0
1.2
12
1.8
45
2.0
86
2.4
22
2.6
81
3.0
56
3.3
39
0,10 0,11 0,10 0,11 0,11
0,14
0,19 0,22 0,22
0,21 0,22 0,21
0,00
0,10
0,20
0,30
0
500
1.000
1.500
2.000
2.500
3.000
3.500
4.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Tutar GSYİH İçindeki Payı (%)
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
40
Sağlık Yatırımları İçin Ayrılan Kaynakların Gelişimi
2002-2013 döneminde sağlık yatırımları için ayrılan kaynağın GSYH içindeki payı %0,1’den %0,3’e yükselmiştir.
Milyon TL % 4
43
60
3
1.4
05
2.0
67
3.1
20
4.4
09
5.4
20
2.6
16
3.0
54
3.2
36
3.9
01
4.6
88
0,1 0,1
0,3
0,3
0,4
0,5 0,6
0,3 0,3 0,2
0,3 0,3
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0
2.000
4.000
6.000
8.000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Tutar GSYİH İçindeki Payı (%)
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
2002-2013 Artış (Kat)
Tutar (Milyon TL) 443 603 1.405 2.067 3.120 4.409 5.420 2.616 3.054 3.236 3.901 4.688 9,6
Tutar (2013 yılı Fiyatlarıyla Milyon TL) 1.234 1.341 2.876 3.912 5.388 7.000 7.792 3.540 3.806 3.788 4.193 4.688 2,8
Sağlık Harcamaları İçindeki Payı (%) 2,4 2,5 4,7 5,8 7,1 8,7 9,4 4,5 5,0 4,7 5,3 5,6
GSYİH İçindeki Payı (%) 0,1 0,1 0,3 0,3 0,4 0,5 0,6 0,3 0,3 0,2 0,3 0,3
F- Niteliğine Göre Sağlık Harcamaları (2002-2013 Dönemi)
41
G- Sağlık Harcamaları Analizi (2002-2013 Dönemi)
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
42
Sağlık Harcamalarının GSYİH İçerisindeki Payı (%)
G- Sağlık Harcamaları Analizi (2002-2013 Dönemi)
10,5
9,0
8,8
12
10,2
9,2
2002 2013
8,4
5,5
5,4
9,0
5,9
5,4 TÜRKİYE
Üst-Orta Gelir Grubu
Avrupa Bölgesi
Dünya
Avrupa Birliği
Üst Gelir Grubu
Ülkemiz, Üst-Orta gelir grubu ülkeler arasında yer almakta olup, sağlığa ayrılan pay bu grup ortalamasının altında kalmaktadır. 2002-2013 döneminde Türkiye’de sağlık harcamalarının GSYİH içerisindeki oranı değişmemiştir.
43
Sağlık Harcamaları ve GSYH Karşılaştırılması
Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programının uygulandığı 2002-2013 döneminde GSYH artışı ile sağlık harcamaları artışı paralel bir şekilde gerçekleşmiştir. Bu dönemde GSYH harcamalarındaki artış %347 iken sağlık harcamalarındaki artış %350 olmuştur.
Milyon TL Milyon TL
G- Sağlık Harcamaları Analizi (2002-2013 Dönemi)
44
Sağlık Harcamalarının Faiz Dışı Kamu Harcamaları ve Vergi Gelirleri İle Karşılaştırılması
2002-2013 döneminde sağlık hizmetlerinde yaşanan gelişmeler göz önüne alındığında ve faiz dışı kamu harcamaları ve vergi gelirlerindeki artış oranı incelendiğinde bu durum finansal sürdürülebilirlik açısından olumludur.
Milyon TL Milyon TL Milyon TL Milyon TL
G- Sağlık Harcamaları Analizi (2002-2013 Dönemi)
45
H- Değerlendirme ve Sonuç
Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Finansmanı ve Sağlık Harcamalarının Analizi 2002-2013 Dönemi
Doğumda Beklenen Yaşam Süresi (Yıl)
2000 2013
76
71
72
66
72,5 (2002)
80
74
76
70
76,9 TÜRKİYE
Dünya
DSÖ Avrupa Bölgesi
Orta-Üst Gelir Grubu
Üst Gelir Grubu
Kaynak: TÜİK, WHO Global Health Observatory Database, Sağlık İstatistikleri Yıllığı
H- Değerlendirme ve Sonuç
Türkiye ile aynı gelir grubunda olan ülkelerde doğumda beklenen yaşan süresi 2000-2013 yılları arasında 3 yıl uzarken ülkemizde bu artış 4,4 yıl olmuştur.
Bebek Ölüm Hızı (1.000 Canlı Doğumda)
2000 2013
8
30
18
53
31,5
5
16
10
35
7,8 TÜRKİYE
Dünya
DSÖ Avrupa Bölgesi
Orta-Üst Gelir Grubu
Üst Gelir Grubu
Kaynak: WHO World Health Statistics 2014, WHO Global Health Observatory Database
H- Değerlendirme ve Sonuç
2000-2013 döneminde ülkemiz ile aynı gelir grubunda olan ülkelerde bebek ölümleri %47 azaltılabilmiştir. Türkiye’de bu oran %75 olmuştur.
Anne Ölüm Oranı (100.000 Canlı Doğumda)
2000 2013
18
93
29
330
64 (2002)
17
57
17
210
15,9 TÜRKİYE
Dünya
DSÖ Avrupa Bölgesi
Orta-Üst Gelir Grubu
Üst Gelir Grubu
Kaynak: WHO World Health Statistics 2014, WHO Global Health Observatory Database
H- Değerlendirme ve Sonuç
2000-2013 döneminde ülkemiz ile aynı gelir grubunda olan ülkelerde anne ölümleri %39 azaltılabilmiştir. Türkiye’de bu oran %75 olmuştur.
Sağlık Harcamaları İçerisinde Kamunun Payı (%)
2000 2012
59,3
47,2
74,2
56,3
70,7*
61,3
56,2
73,9
58,8
78,5** TÜRKİYE
Dünya
DSÖ Avrupa Bölgesi
Orta-Üst Gelir Grubu
Üst Gelir Grubu
Kaynak: WHO World Health Statistics 2014, OECD Health Data 2013 *2002 ** 2013
71,9* 72,3 OECD
H- Değerlendirme ve Sonuç
2002-2013 döneminde sağlık harcamaları içerisinde kamunun payı diğer ülkelere kıyasla daha yüksek oranda artmıştır.
50
Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet (%)
H- Değerlendirme ve Sonuç
2003-2013 yılları arasında yürütülen Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı ile Türkiye sağlık sistemi finansman yapısından, hizmet anlayışına, vatandaşın beklentisinden, personel davranışlarına, ayrılan kaynak miktarından, finansal sürdürülebilirliğe kadar oldukça farklı bir yere gelmiştir. Bu program ile Türkiye'de önemli bir dönüşüm yaşanmıştır.
39,5
46,9
55,3 52,3
66,5 63,4 65,1
73,0 75,9 74,8 74,7
0
20
40
60
80
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
51
H- Değerlendirme ve Sonuç
Sağlık Hizmetlerinden Memnuniyet (%) ve Kişi Başı Sağlık Harcaması, (SGP USD, 2013)
Kişi başı sağlık harcaması Türkiye’ye yakın olan Bulgaristan’da sağlık hizmetlerinden memnuniyet oranı Türkiye’nin üçte biri (%28) kadardır. Sağlık hizmetlerinden memnuniyet oranı Türkiye’ye yakın olan Çek Cumhuriyeti’nin (%70) kişi başı sağlık harcaması (2.077 SGP USD) Türkiye’nin 2 katının üzerindedir.
52
İlginize Teşekkür Ederim.
Çalışmanın Tamamına http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/ adresinden veya www.mehmetatasever.com adresinden ulaşabilirsiniz.