TÜRK DİLİNİN TARİHİ TÜRK DİLİNİN TARİHİ DÖNEMLERİDÖNEMLERİ

1. Altay Dil Birliği Dönemi:1. Altay Dil Birliği Dönemi: Türkçenin Türkçenin Altay dillerinden (Moğolca, Mançuca, Altay dillerinden (Moğolca, Mançuca, Tunguzca, Korece, Japonca) henüz ayrılmadığı Tunguzca, Korece, Japonca) henüz ayrılmadığı karanlık bir dönem olarak değerlendirilir. karanlık bir dönem olarak değerlendirilir.

2. En Eski Türkçe Dönemi:2. En Eski Türkçe Dönemi:

Türkçenin bağımsız bir dil olarak ana Türkçenin bağımsız bir dil olarak ana Altaycadan ayrıldığı dönem olarak kabul Altaycadan ayrıldığı dönem olarak kabul edilmektedir. edilmektedir.

3. İlk Türkçe Dönemi:3. İlk Türkçe Dönemi:

Hun, Avar, Hazar, Bulgar dillerinin Türkçeden Hun, Avar, Hazar, Bulgar dillerinin Türkçeden henüz ayrılmadığı dönem olarak gösterilir. henüz ayrılmadığı dönem olarak gösterilir.

Türkçenin karanlık çağlarına ait Türkçenin karanlık çağlarına ait dönemleri ana hatlarıyla bu şekildedir. dönemleri ana hatlarıyla bu şekildedir. Bundan sonraki dönemlere ait metinler, Bundan sonraki dönemlere ait metinler, yazılı kaynaklar olduğu için dilimizin tarihî yazılı kaynaklar olduğu için dilimizin tarihî gelişimi sağlıklı bir şekilde gelişimi sağlıklı bir şekilde izlenebilmektedir. Türkçenin metinlerle izlenebilmektedir. Türkçenin metinlerle takip edilebilen bu dönemleri sırasıyla takip edilebilen bu dönemleri sırasıyla şöyledir: şöyledir:

1.1. ESKİ TÜRKÇE DÖNEMİ ESKİ TÜRKÇE DÖNEMİ (6.–13. yüzyıllar arası)(6.–13. yüzyıllar arası)

Türkçenin belgelerle takip edilen ilk dönemi Türkçenin belgelerle takip edilen ilk dönemi olup 13. yüzyıla kadar olan zamanı içine alır. olup 13. yüzyıla kadar olan zamanı içine alır. Türkçenin bütün dönemleri hesaba katıldığında hem Türkçenin bütün dönemleri hesaba katıldığında hem ses ve biçim bilgisi hem de söz varlığı bakımından en ses ve biçim bilgisi hem de söz varlığı bakımından en saf ve duru dönemidir. Dilin gramer özelliklerini, saf ve duru dönemidir. Dilin gramer özelliklerini, tarihî gelişimini tespit için düzenli ve bol metinlerin tarihî gelişimini tespit için düzenli ve bol metinlerin olduğu bu dönemde bütün Türkler, Türkçenin bu ilk olduğu bu dönemde bütün Türkler, Türkçenin bu ilk yazı dilini kullanmışlardır. Eski Türkçe dönemine ait yazı dilini kullanmışlardır. Eski Türkçe dönemine ait metinler; Köktürk, Uygur ve Karahanlı metinleri metinler; Köktürk, Uygur ve Karahanlı metinleri olarak üç grupta toplanır: olarak üç grupta toplanır:

a) Köktürk metinleri a) Köktürk metinleri

Köktürklerin kendi icadı olan Köktürk alfabesiyle Köktürklerin kendi icadı olan Köktürk alfabesiyle taşlar (bengü taşlar) üzerine yazılan metinlerdir. Bir kısmı taşlar (bengü taşlar) üzerine yazılan metinlerdir. Bir kısmı çeşitli albüm ve dergilerde tanıtılan, bir kısmı ise henüz çeşitli albüm ve dergilerde tanıtılan, bir kısmı ise henüz yayınlanmamış irili ufaklı bu metinlerin sayısı 250’den yayınlanmamış irili ufaklı bu metinlerin sayısı 250’den fazladır. Bengü taşların en meşhurları Kül Tigin, Bilge Kağan, fazladır. Bengü taşların en meşhurları Kül Tigin, Bilge Kağan, Tonyukuk adına diktirilen ve Köktürk Yazıtları (Orhun Tonyukuk adına diktirilen ve Köktürk Yazıtları (Orhun Abideleri) adıyla bilinenlerdir. Metin itibariyle daha uzun ve Abideleri) adıyla bilinenlerdir. Metin itibariyle daha uzun ve kapsamlı olan bu yazıtlar dışında Köktürk çağına ait diğer kapsamlı olan bu yazıtlar dışında Köktürk çağına ait diğer bengü taşlar şunlardır: Çoyrın, Hoytu Tamir, Nalayha, Talas, bengü taşlar şunlardır: Çoyrın, Hoytu Tamir, Nalayha, Talas, Hangiday, İhe-Nûr, Köl İç Çor (İhe-Huşotu), İşbara Tamgan Hangiday, İhe-Nûr, Köl İç Çor (İhe-Huşotu), İşbara Tamgan Tarkan (Ongin), Altun Tamgan Tarkan (İhe-Aşete), Mahan Tarkan (Ongin), Altun Tamgan Tarkan (İhe-Aşete), Mahan Kağan (Bugut). Kağan (Bugut).

Bunlardan “Çoyrın bengü taşının 687-692 yılları Bunlardan “Çoyrın bengü taşının 687-692 yılları arasında dikildiği tahmin edilmektedir. Eğer bu arasında dikildiği tahmin edilmektedir. Eğer bu tahmin doğruysa, altı satırlık bu taş, Türkçe tahmin doğruysa, altı satırlık bu taş, Türkçe yazılmış olan ve Köktürk harflerinin kullanılmış yazılmış olan ve Köktürk harflerinin kullanılmış bulunduğu ilk metin olmaktadır.” Ancak son bulunduğu ilk metin olmaktadır.” Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar dikkatlerin yeni bir yıllarda yapılan araştırmalar dikkatlerin yeni bir malzeme üzerinde toplanmasına sebep olmuştur: malzeme üzerinde toplanmasına sebep olmuştur: Kazakistanda Kazakistanda EsikEsik kurganından çıkan bakır tas kurganından çıkan bakır tas üzerindeki Köktürk işaretli kısa yazının okunuşu üzerindeki Köktürk işaretli kısa yazının okunuşu doğrulanırsa Türk yazı dilinin belgeleri Çoyrın doğrulanırsa Türk yazı dilinin belgeleri Çoyrın bengü taşından 1200 yıl kadar daha önceye bengü taşından 1200 yıl kadar daha önceye gidecek demektir. gidecek demektir.

b) Uygur metinleri b) Uygur metinleri

Köktürk devleti yıkıldıktan sonra tarih sahnesinde Köktürk devleti yıkıldıktan sonra tarih sahnesinde Uygurları görürüz. Yeni bir din arayışıyla Budizm’i Uygurları görürüz. Yeni bir din arayışıyla Budizm’i benimseyen Uygurlar, Uygur yazısı ve Mani, Brahmi benimseyen Uygurlar, Uygur yazısı ve Mani, Brahmi yazılarıyla taş ve kâğıt üzerine yazılmış çeşitli yazılarıyla taş ve kâğıt üzerine yazılmış çeşitli metinlerle kütük basması eserler bırakmışlardır. Doğu metinlerle kütük basması eserler bırakmışlardır. Doğu Türkistan’daki kazılarda ortaya çıkarılan yüzlerce Türkistan’daki kazılarda ortaya çıkarılan yüzlerce sandık eserin çoğu, dinî nitelikli olmakla beraber sandık eserin çoğu, dinî nitelikli olmakla beraber aralarında tıp, falcılık, astronomi ve şiirle ilgili aralarında tıp, falcılık, astronomi ve şiirle ilgili olanlar da vardır. En önemlileri şunlardır: olanlar da vardır. En önemlileri şunlardır:

    Sekiz Yükmek Sekiz Yükmek (Sekiz Yığın): Çinceden (Sekiz Yığın): Çinceden çevrilen Sekiz Yükmek’te Burkancılığa ait çevrilen Sekiz Yükmek’te Burkancılığa ait dinî-ahlâkî inanışlar ve bazı pratik bilgiler dinî-ahlâkî inanışlar ve bazı pratik bilgiler vardır. Uygurlar arasında çok yayılan bu eser; vardır. Uygurlar arasında çok yayılan bu eser; kısa cümleleriyle, içten anlatımı ve zengin söz kısa cümleleriyle, içten anlatımı ve zengin söz varlığıyla dikkati çeker. varlığıyla dikkati çeker.

      Altun Yaruk Altun Yaruk (Altın Işık): Sıngku Seli Tutung (Altın Işık): Sıngku Seli Tutung tarafından Çinceden Uygurcaya çevrilen en tarafından Çinceden Uygurcaya çevrilen en hacimli hacimli sudursudurdur. Burkancılığın temellerini, dur. Burkancılığın temellerini, felsefesini ve Buda’nın menkıbelerini içerir. felsefesini ve Buda’nın menkıbelerini içerir. Bunlardan en meşhurları Bunlardan en meşhurları Şehzade ile Aç Pars Şehzade ile Aç Pars Hikâyesi Hikâyesi (Açlıktan ölmek üzere olan parsı (Açlıktan ölmek üzere olan parsı kurtarmak için kendini feda eden şehzadenin kurtarmak için kendini feda eden şehzadenin hikâyesi), hikâyesi), Dantipali BeğDantipali Beğ hikâyesi (Maiyetindeki hikâyesi (Maiyetindeki geyikleri kurtarmak için kendini feda eden geyikleri kurtarmak için kendini feda eden ggeyikler beğieyikler beğini Dantipali Beğ öldürür ve korkunç ni Dantipali Beğ öldürür ve korkunç alevler de Dantipali Beğ’i yutar.) ve alevler de Dantipali Beğ’i yutar.) ve Çaştani BeğÇaştani Beğ hikâyesi (Ülkesindeki insanlara hastalık ve bela hikâyesi (Ülkesindeki insanlara hastalık ve bela getiren şeytanlarla Çaştani Beğ’in mücadelesi)dir. getiren şeytanlarla Çaştani Beğ’in mücadelesi)dir.

Irk BitigIrk Bitig (Fal Kitabı): Köktürk yazısıyla (Fal Kitabı): Köktürk yazısıyla yazılmış bir fal kitabıdır. Her biri ayrı fal yazılmış bir fal kitabıdır. Her biri ayrı fal olarak yazılan 65 paragraftan oluşur. Çeşitli olarak yazılan 65 paragraftan oluşur. Çeşitli inanışlar ve masal unsurlarının bulunduğu inanışlar ve masal unsurlarının bulunduğu kitapta günlük dile ait pek çok kelime de kitapta günlük dile ait pek çok kelime de vardır. vardır.

      Kalyanamkara ve Papamkara HikâyesiKalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi (İyi Düşünceli Şehzade ile Kötü Düşünceli (İyi Düşünceli Şehzade ile Kötü Düşünceli Şehzade): Burkancılığa ait bir menkıbenin Şehzade): Burkancılığa ait bir menkıbenin hikâyesidir: İyi düşünceli şehzadenin bütün hikâyesidir: İyi düşünceli şehzadenin bütün canlılara yardım etmek ve canlıların canlılara yardım etmek ve canlıların birbirlerini öldürmelerini engellemek için birbirlerini öldürmelerini engellemek için bir mücevheri elde etmek üzere yaptığı bir mücevheri elde etmek üzere yaptığı maceralı yolculuk anlatılır. maceralı yolculuk anlatılır.

c) Karahanlı metinleri c) Karahanlı metinleri

·       ·       Kutadgu Bilig Kutadgu Bilig (Mutluluk Bilgisi)(Mutluluk Bilgisi):: Yusuf Has Hâcib, Yusuf Has Hâcib, 1069-1070 yılında 6645 beyit olarak yazdığı bu eserinde 1069-1070 yılında 6645 beyit olarak yazdığı bu eserinde devlet, adalet, insan devlet, adalet, insan veve aklı aklı temsil eden dört sembolik kişiyi temsil eden dört sembolik kişiyi birbirleriyle konuşturarak insanlara iki cihanda mesut olmanın birbirleriyle konuşturarak insanlara iki cihanda mesut olmanın yolunu göstermiştir. Siyasetname niteliğindeki eserde, ideal yolunu göstermiştir. Siyasetname niteliğindeki eserde, ideal bireylerden oluşan bir toplum ve devlet göz önünde bireylerden oluşan bir toplum ve devlet göz önünde canlandırılmıştır. Millî kültürle İslâm kültürünün ustalıkla canlandırılmıştır. Millî kültürle İslâm kültürünün ustalıkla birleştirildiği bu eser Tabgaç Buğra Karahan’ın iltifatına birleştirildiği bu eser Tabgaç Buğra Karahan’ın iltifatına mazhar olmuş ve yazarına da Has Hâciplik unvanını mazhar olmuş ve yazarına da Has Hâciplik unvanını kazandırmıştır. Kutadgu Bilig, İslâmlığın etkisindeki Türk kazandırmıştır. Kutadgu Bilig, İslâmlığın etkisindeki Türk edebiyatının ilk ürünüdür. Dil ve edebiyat tarihi yanında kültür edebiyatının ilk ürünüdür. Dil ve edebiyat tarihi yanında kültür tarihi bakımından da en önemli kaynaklardan biridir. tarihi bakımından da en önemli kaynaklardan biridir.

    Dîvânü Lûgati’t-Türk:Dîvânü Lûgati’t-Türk: Araplara Türkçeyi öğretmek ve Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türk dilinin üstünlüğünü göstermek amacıyla Kaşgarlı Türk dilinin üstünlüğünü göstermek amacıyla Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072’de yazılmaya başlanan ve 1077 Mahmud tarafından 1072’de yazılmaya başlanan ve 1077 yılında halife Ebü’l Kasım Abdullah’a sunulan bu eser, yılında halife Ebü’l Kasım Abdullah’a sunulan bu eser, ansiklopedik bir Türk dili sözlüğüdür. Kaşgarlı Mahmud, ansiklopedik bir Türk dili sözlüğüdür. Kaşgarlı Mahmud, Türkçeden Arapçaya sözlük tertibinde hazırladığı eserinde Türkçeden Arapçaya sözlük tertibinde hazırladığı eserinde madde başı kelimeleri açıklarken kendi derlediği madde başı kelimeleri açıklarken kendi derlediği deyimlerden, savlardan (atasözleri), koşuklardan deyimlerden, savlardan (atasözleri), koşuklardan (koşmalar) örnekler de vermiştir. Aynı zamanda, halk (koşmalar) örnekler de vermiştir. Aynı zamanda, halk edebiyatının ilk ürünleri de ilk defa böyle bir eserde edebiyatının ilk ürünleri de ilk defa böyle bir eserde derlenmiştir. Türk toplum hayatından örneklerin de derlenmiştir. Türk toplum hayatından örneklerin de bulunduğu Dîvânü Lûgati’t-Türk, 11. yüzyıl Orta Asya bulunduğu Dîvânü Lûgati’t-Türk, 11. yüzyıl Orta Asya Türk dünyasının en sağlam dil mirası olmasının yanında Türk dünyasının en sağlam dil mirası olmasının yanında Türk kültürü ve medeniyetinin eşsiz kaynaklarından Türk kültürü ve medeniyetinin eşsiz kaynaklarından biridir. biridir.

      Atabetü’l-Hakayık Atabetü’l-Hakayık (Gerçeklerin Eşiği)(Gerçeklerin Eşiği): : Dinî ve tasavvufî konuların anlatıldığı bu Dinî ve tasavvufî konuların anlatıldığı bu eserin Edib Ahmet tarafından 12. yüzyılın eserin Edib Ahmet tarafından 12. yüzyılın başlarında yazıldığı tahmin edilmektedir. başlarında yazıldığı tahmin edilmektedir. Kitapta; bilginin yararı, cahilliğin zararı, Kitapta; bilginin yararı, cahilliğin zararı, dili tutmanın önemi, cimriliğin kötülüğü, dili tutmanın önemi, cimriliğin kötülüğü, cömertliğin iyiliği, alçak gönüllüğünün cömertliğin iyiliği, alçak gönüllüğünün güzelliği, kibrin kötülüğü gibi konular güzelliği, kibrin kötülüğü gibi konular işlenmiştir. Eser bu bakımdan öğretici bir işlenmiştir. Eser bu bakımdan öğretici bir özelliğe sahiptir. özelliğe sahiptir.

    Divân-ı Hikmet: Divân-ı Hikmet: Hoca Ahmet Yesevî’nin Hoca Ahmet Yesevî’nin şiirlerine şiirlerine hikmethikmet, bu şiirlerin toplandığı , bu şiirlerin toplandığı defterlere defterlere Divân-ı HikmetDivân-ı Hikmet denmektedir. Bu denmektedir. Bu eserdeki şiirlerin hepsi, Hoca Ahmet eserdeki şiirlerin hepsi, Hoca Ahmet Yesevî’ye ait değildir. Kitapta, öğretici Yesevî’ye ait değildir. Kitapta, öğretici yönü ağır basan manzumeler vardır. Hoca yönü ağır basan manzumeler vardır. Hoca Ahmet Yesevî, Türklerin İslâmı daha iyi Ahmet Yesevî, Türklerin İslâmı daha iyi tanımalarına hizmet etmiş, yaşadığı tanımalarına hizmet etmiş, yaşadığı dönemde birleştirci bir rol üstlenmiş, Hacı dönemde birleştirci bir rol üstlenmiş, Hacı Bektâşı Velilerin Yunus Emrelerin, Bektâşı Velilerin Yunus Emrelerin, Mahdum Kuluların yetişmesine vesile Mahdum Kuluların yetişmesine vesile olmuştur. olmuştur.

2. ORTA TÜRKÇE DÖNEMİ 2. ORTA TÜRKÇE DÖNEMİ (13.–15. (13.–15. yüzyıllar arası)yüzyıllar arası)

Eski Türkçeyle yeni Türkçeyi birbirine bağlayan geçiş Eski Türkçeyle yeni Türkçeyi birbirine bağlayan geçiş dönemidir. Bu dönemde bütün Orta Asya’da kullanılan dönemidir. Bu dönemde bütün Orta Asya’da kullanılan Türkçeye, Türkçeye, Ortak Türkçe, Müşterek Orta Asya Türkçesi Ortak Türkçe, Müşterek Orta Asya Türkçesi adları adları da verilmiştir. “Orta-Asya Türk dünyası, XII. yüzyılda da verilmiştir. “Orta-Asya Türk dünyası, XII. yüzyılda başlayan bazı kaynaşma, karışma ve ayrışmaların sonucu başlayan bazı kaynaşma, karışma ve ayrışmaların sonucu olarak, yavaş yavaş Türk dilinin genel yapısında birtakım olarak, yavaş yavaş Türk dilinin genel yapısında birtakım değişme ve gelişmelere sahne olmuştur. Bu değişme ve değişme ve gelişmelere sahne olmuştur. Bu değişme ve gelişmeler yeni yazı dillerinin oluşmasına ortam hazırlamıştır. gelişmeler yeni yazı dillerinin oluşmasına ortam hazırlamıştır. Böyle bir oluşum ve dallanmaya beşiklik eden asıl bölge Böyle bir oluşum ve dallanmaya beşiklik eden asıl bölge HarezmHarezm bölgesidir. bölgesidir.

Bu bölge, dil tarihimizde, bir yandan Karahanlı Bu bölge, dil tarihimizde, bir yandan Karahanlı Türkçesi ile Harezm Türkçesini birbirine bağlayan Türkçesi ile Harezm Türkçesini birbirine bağlayan bir köprü vazifesi görürken, bir yandan da Eski bir köprü vazifesi görürken, bir yandan da Eski Türkçenin yeni şartlar altında devamını sağlayan Türkçenin yeni şartlar altında devamını sağlayan ve Doğu Türkçesini başlatan Çağataycanın ve Doğu Türkçesini başlatan Çağataycanın oluşmasına ortam hazırlamıştır. Edebî gelenek oluşmasına ortam hazırlamıştır. Edebî gelenek bakımından, Harezm’in kuzeyindeki Altınordu-bakımından, Harezm’in kuzeyindeki Altınordu-Kıpçak Türkçesi de Harezm Türkçesine dayandığı Kıpçak Türkçesi de Harezm Türkçesine dayandığı için bölgenin için bölgenin KıpçakKıpçak Türkçesinin ayrı bir kol Türkçesinin ayrı bir kol hâline gelişinde de büyük katkısı vardır. Horasan hâline gelişinde de büyük katkısı vardır. Horasan ve İran’dan batıya doğru yol alarak XIII. yüzyılda ve İran’dan batıya doğru yol alarak XIII. yüzyılda Oğuz Türkçesi temelinde yeni bir kol oluşturan Oğuz Türkçesi temelinde yeni bir kol oluşturan Türk yazı dilinin ilk belirtileri ve filizlenmesi de Türk yazı dilinin ilk belirtileri ve filizlenmesi de yine bu bölgede başlamıştır denebilir. yine bu bölgede başlamıştır denebilir.

Görülüyor ki, Harezm bölgesinde kurulup Görülüyor ki, Harezm bölgesinde kurulup gelişmiş olan Harezm Türkçesi, XIII. yüzyıla gelişmiş olan Harezm Türkçesi, XIII. yüzyıla kadar biribirinin devamı niteliğinde tek kol kadar biribirinin devamı niteliğinde tek kol hâlinde ilerleyen Türk yazı dilinin hâlinde ilerleyen Türk yazı dilinin Çağatay, Oğuz Çağatay, Oğuz ve ve Kıpçak Kıpçak temelinde yeni dallanmalarına temelinde yeni dallanmalarına kaynaklık etmiştir. Bu dallanmanın gerekli kıldığı kaynaklık etmiştir. Bu dallanmanın gerekli kıldığı şartlara elverişli bir ortam hazırlamıştır... Esasen şartlara elverişli bir ortam hazırlamıştır... Esasen bu devir Türkçesine bu devir Türkçesine Orta TürkçeOrta Türkçe denmesinin denmesinin sebebi de Eski Türkçe ile Yeni Türk dili kolları sebebi de Eski Türkçe ile Yeni Türk dili kolları arasında bir geçiş devresi niteliği taşımasındandır. arasında bir geçiş devresi niteliği taşımasındandır. Bu bakımdan Türk dili tarihindeki yeri önemlidir Bu bakımdan Türk dili tarihindeki yeri önemlidir

Türk dili ve Türk kültüründe önemli değişmelerin Türk dili ve Türk kültüründe önemli değişmelerin olduğu bu dönem, Harezm Türkçesi ile temsil olduğu bu dönem, Harezm Türkçesi ile temsil edilir. Harezm Türkçesi, 13. ve 14. yüzyıllarda edilir. Harezm Türkçesi, 13. ve 14. yüzyıllarda Batı Türkistandaki yazı diline verilen isimdir. Batı Türkistandaki yazı diline verilen isimdir. Edebî gelenekler bakımından Karahanlı Edebî gelenekler bakımından Karahanlı Türkçesine dayanan bu yazı dili, Oğuz ve Kıpçak Türkçesine dayanan bu yazı dili, Oğuz ve Kıpçak lehçelerinden de etkilenmiştir.lehçelerinden de etkilenmiştir.

Karahanlı Türkçesinden Çağatay Türkçesine geçiş Karahanlı Türkçesinden Çağatay Türkçesine geçiş olarak değerlendirilen bu dönemde, dil tarihi olarak değerlendirilen bu dönemde, dil tarihi bakımından önemli eserler yazılmıştır. Bu bakımından önemli eserler yazılmıştır. Bu dönemin dil yadigârlarını Harezm Türkçesi ve dönemin dil yadigârlarını Harezm Türkçesi ve Kıpçak Türkçesi olmak üzere iki grupta Kıpçak Türkçesi olmak üzere iki grupta değerlendirmek de mümkündür.değerlendirmek de mümkündür.

3. YENİ TÜRKÇE DÖNEMİ 3. YENİ TÜRKÇE DÖNEMİ (15.–20. yüzyıllar arası)(15.–20. yüzyıllar arası)

Orta Türkçe dönemindeki Türk lehçelerinin, Orta Türkçe dönemindeki Türk lehçelerinin, edebiyatlarının gelişerek devam ettiği edebiyatlarının gelişerek devam ettiği dönemdir. Bu dönemi, dil bilgisi yapısı dönemdir. Bu dönemi, dil bilgisi yapısı bakımından belli farklılıklar olmakla birlikte bakımından belli farklılıklar olmakla birlikte Orta Türkçe Dönemi’nden kesin çizgilerle Orta Türkçe Dönemi’nden kesin çizgilerle ayırmak pek mümkün değildir. Ancak ayırmak pek mümkün değildir. Ancak Türkçenin dış etkiler sebebiyle bazı Türkçenin dış etkiler sebebiyle bazı değişikliklere uğradığı zamanlar bu dönem değişikliklere uğradığı zamanlar bu dönem içinde değerlendirilebilir. içinde değerlendirilebilir.

Bu dönemde bir tarafta Orhun, Uygur, Karahanlı Bu dönemde bir tarafta Orhun, Uygur, Karahanlı Türkçeleri, Harezm Türkçesi ve onun devamı Türkçeleri, Harezm Türkçesi ve onun devamı niteliğinde olan ve geçmişteki ses ve yapı bilgisi niteliğinde olan ve geçmişteki ses ve yapı bilgisi özelliklerini koruyan Çağatay Türkçesi gelişmesinini özelliklerini koruyan Çağatay Türkçesi gelişmesinini sürdürürken diğer tarafta Anadolu Selçuklularıyla sürdürürken diğer tarafta Anadolu Selçuklularıyla birlikte Oğuz ağzı yazı dili olmaya başlamış ve kısa birlikte Oğuz ağzı yazı dili olmaya başlamış ve kısa sürede büyük gelişmeler göstererek Türkçeninin sürede büyük gelişmeler göstererek Türkçeninin ikinci büyük, edebî yazı dili olmuştur. ikinci büyük, edebî yazı dili olmuştur.

Milâttan önceki yüzyıllarda Hazar ve Milâttan önceki yüzyıllarda Hazar ve Karadeniz’in kuzeyinden Avrupa içlerine Karadeniz’in kuzeyinden Avrupa içlerine kadar uzanan Türk göçleri, milâttan sonraki kadar uzanan Türk göçleri, milâttan sonraki yüzyıllarda da devam ederek 15. yüzyıla yüzyıllarda da devam ederek 15. yüzyıla kadar sürmüştür. Bu göçlerle birlikte kadar sürmüştür. Bu göçlerle birlikte birtakım siyasî gelişmeler de yaşanmış, yeni birtakım siyasî gelişmeler de yaşanmış, yeni kültür merkezleri kurulmaya başlamış, Türk kültür merkezleri kurulmaya başlamış, Türk yazı dilinde dallanmalar ortaya çıkmış, yazı dilinde dallanmalar ortaya çıkmış, Kuzey-Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesi Kuzey-Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesi denen lehçeler grubu teşekkül etmiştir. denen lehçeler grubu teşekkül etmiştir.

4. MODERN TÜRKÇE DÖNEMİ4. MODERN TÜRKÇE DÖNEMİ

20. yüzyıldan itibaren bugünü de içine alan 20. yüzyıldan itibaren bugünü de içine alan bütün Türk bölgelerinde devam eden bütün Türk bölgelerinde devam eden Türkçedir. Geçmişte olduğu gibi bugün de çok Türkçedir. Geçmişte olduğu gibi bugün de çok geniş bir alanda oldukça hareketli bir görünüm geniş bir alanda oldukça hareketli bir görünüm arz eden Türkçe, günümüzde yirmiye yakın arz eden Türkçe, günümüzde yirmiye yakın yazı diliyle varlığını devam ettirmektedir. yazı diliyle varlığını devam ettirmektedir.