Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
-
Upload
samet-arslan -
Category
Economy & Finance
-
view
2.874 -
download
20
description
Transcript of Tüketi̇ci̇ teori̇si̇
MİKRO İKTİSAT
PROF. DR. HARUN TERZİ
Copyright by hterzi
Karadeniz Teknik Üniversitesi İİBF-İktisat Bölümü
MİKRO İKTİSATTA TEMEL KAVRAMLAR
Ceteris Paribus: Diğer şartlar sabit varsayımı
Mutadis Mutandis: Tüm şartlar değişken
Tümdengelim: İktisadi olayları genelden özele doğru incelemek
Tümevarım: İktisadi olayları özelden genele doğru incelemek
Marjinal analiz: İktisadi düşünme tarzının temelinde marjinal analiz yatar. Sabit şartlar varsayımı değiştiğinde oluşan yeni durumunincelenmesinde marjinal analiz yöntemi kullanılır
Fırsat (Alternatif=opportunist) maliyet: Bir şey elde ederken bir başka şeyden vazgeçmek zorunda kalınması
Laissez-faire Laissez Passer : Birakınız Yapsınlar-Bırakınız Geçsinler
Sentezci analiz: Tümevarım ve tümdengelim birlikte kullanılarak iktisadi olayları açıklayan teoriler üretilir.
SAYIŞTAY-2008111. Aşağıdakilerden hangisi iktisatçıları ilgilendiren mikro bir konudur?A) İşsizlik B) Dış ticaret açığı C) Üretimin maksimizasyonu D) Bütçe açığıE) Enflasyon
C) Üretimin maksimizasyonu
TÜKETİCİNİN ÖZELLİKLERİ
Tüketici Rasyoneldir(Akılcıdır) Tüketici Tutarlıdır
Tüketicinin Tercihleri Geçişkendir
Rasyonel tüketicinin tercihleri tutarlı ve geçişkendir.
A>B B>C ise A>C dir
Tüketici Homoeconomicustur (iktisadi insan)
Tüketici Faydacıdır
Tüketici Hedonisttir
Tüketici kolay olanı zora tercih eder
(En az emek kanunu)
Tüketici rahatı sever zoru sevmez
Moral Hazard (Ahlaki Çöküntü/Tehlike) sözleşmenin taraflarından birisinin, diğer taraf aleyhine sözleşmeden yararlanacak biçimde, davranışını değiştirmesi durumunda ortaya çıkan sorun. Örneğin yangına karşı evini sigorta eden eve sahibinin yangını önlemede daha az dikkatli davranması, sağlık sigortası olan bir kimsenin ilaç kullanımı konusunda savurganca hareket etmesi
İşçi-İşveren ilişkisi Sabit ücret-prime dayalı ücret
Devlet-Memur-Vatandaş ilişkisi
Bilgi Asimetrisi Sorunu
Principal-Agent Problem (Asıl-Vekil Sorunu)
Monitoring Cost (Gözetleme Maliyeti)
16. yüzyılın başlarından 19. yüzyılın ilk yıllarına kadarki 300 senelik bir dönemi kapsayan Merkantilizm Jean Bodin (1530-1596)
Merkantilizm; ticaretle uğraşmak, bir mal satmak anlamına gelmektedir. İthalatı kısıtlayıp, ihracatı teşvik ederek güçlü ve zengin bir devlet inşa etmeyi amaçlayan iktisadî milliyetçiliktir. Değerli madenlerden altın ve gümüşü elde etmek, ihracatı artırmak ithalatı kısmak esastır. Sömürgecilik anlayışına dayanır.
Nüfusu arttırmak Para miktarını çoğaltıp ticareti geliştimek Fiyat yükselmeleriyle dışarıya mal satışından daha fazla kazanç sağlayan tüccarlara daha fazla para kazandırmak
Merkantilistler, emperyalizm, sömürgecilik yapma, sömürgelerden ucuz hammadde sağlama oraya mamül madde satma içerde nüfusu arttırarak iş gücünü bol tutma az ücret verme, gibi yollara başvurmuşlardır
Fizyokrasi, insan toplumlarının tabii kanunla yönetilmesi. 18. yüzyılda, Fransa'da gelişen bir okul mensupları, "fizyokratlar" diye tanımlanır. Okulun önde gelen temsilcisi Dr. Francois Quesnay ve “Ekonomik Tablo” adlı eseridir (1758)Fizyokrasi, tarımı ihmal eden Merkantilizme karşı bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Merkatilizm, ticari kapitalizmin ve yeni gelişen mutlak monarşilerin iktisadi düşünce sistemini yansıtmaktaydı. Fizyokrasi ise girişimci çiftçiyi, büyük ölçekte üretim yapacak tarımsal üreticiyi ön plana çıkarmak isteyen bir öğretiydi. Bu dönemde tarımsal alanda önemli yenilik ve değişiklikler gerçekleşmişti.
Laissez faire, laissez passer!” (Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler!)
Tek vergi olmalı ve vergi sadece tarımdan alınmalı
Özel mülkiyet korunmalıFizyokratlar, cemiyeti dört kategoriye ayırmaktadır: Birinci ve en önemli kategori, toprak sâhipleri, yâni aristokratlardır. İkinci kategori çiftçiler, üçüncü kategori tüccar ve sanatkârlar, dördüncü kategori de işçiler ve köylülerdir
Fizyokratların görüşleri ancak yirmi yıl kadar etkili olmuş, 1776'da Adam Smith'in ünlü, "Ulusların Zenginliğinin Nedenleri ve İçeriği Hakkında Araştırma" kitabının yayınlanması ile önemini yitirmiştir
Adam Smith
1723-1790)
Modern İktisatın Kurucusu İskoç ekonomist
1776-Ulusların ZenginliğiTam Rekabet, Serbest Ticaret Görünmez El "laissez-faire Fizyokratların tersine toprak yerine insan emeğini servetin kaynağı olarak görür ve işbölümünün önemini vurgularTümleme Yanılgısı: Birey için iyi olan toplum için de iyidir.
Alfred Marshall
1842-1924
Modern Mikro İktisadın Kurucusu
1890-İktisadın İlkeleri
Arz-talep, Tüketici Rantı, Üretici Rantı-Esneklik
Piyasa dönemi-Kısa dönem-uzun dönem,
Kısmi Denge analizi
Klasik İktisat
1. Marshall’ın iktisat teorisine yapmış olduğu temel metodolojik katkı aşağıdakilerden hangisidir?A) Nakdi maliyet ve reel maliyet ayrımıB) Rant benzeri kavramıC) Tüketici artığıD) Kısmi denge analiziE) Alternatif maliyetKPSS-2002
D) Kısmi denge analizi
FAYDA: Malların ve hizmetlerin insan ihtiyaçlarını karşılama özelliğine denir.Bir tüketici bir malı kullandığında ondan fayda elde eder. Bir malı satın alan tüketici aslında o malın faydasını satın alır. Bu fayda kıtlıkla birlikte o malın değerini belirler
TOPLAM FAYDA: Bir malın tüketilmesi sonucu elde edilen tatmindir.
MARJİNAL FAYDA: Tüketilen mal miktarının bir birim değiştirilmesiyle toplam faydada meydana gelen değişmedir.
Carl Menger
1840-1921
Avusturyalı iktisatçı. Avusturya iktisat ekolünün kurucusu olarak tanınır. Marijinal fayda kuramıyla değer kuramının geliştirilmesine katkıda bulunmuştur.Menger iktisadi olguları bireylerin davranışına indirgeyerek değer kuramını bu temelde geliştirdi. Örneğin, bir malın değişim değerinin o malın kullanım değeriyle, yani tüketiciye sağladığı tatminle açıklanabileceğini öne sürdü.
KPSS 20101. Tüketici dengesinin bütün malların marjinalfaydalarının birbirine eşit olduğunda gerçekleşeceğiniileri süren iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) William Stanley JevonsB) Leon WalrasC) Alfred MarshallD) Carl MengerE) Wilfredo Pareto
D) Carl Menger
Nassau William Senior
(1790 - 1864)
Jules Dupuit (1804 – 1866)
MARJİNAL FAYDA TEORİSİ
Jules Dupuit
Tüketici rantını nispi fayda olarak tanımlamıştır. Bir köprüden geçen bireylerin toplam refahının maksimum olması için köprüden geçişin ücretsiz olması gerekir. Azalan Marjinal Fayda Eğrisi-Relative Utility (Nispi Fayda)
Nassau William Senior:
Talebi belirleyen en önemli faktör malın marjinal faydasıdır.
1. Genel denge analizini gerçekleştiren iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir?A) Walras B) Marshall C) SmithD) Pareto E) CournotKPSS-2005
Léon Walras
1834-1910
Fransız Neo Klasik (yeni kalsik) iktisatçı, Marjinal Değer Teorisinin kurucusu
Genel Denge Analizinin ve Matematik okul diye anılan Lozan Okulu'nun kurucusudur.
Walras, Fransız olmakla birlikte Lozan'da ün kazanmıştır. Çözümlemelerini matematiksel fonksiyon ve denklemler sistemi ile açıklayan Walras, tüketilen mal miktarı ile sağlanan fayda arasındaki ters ilişkiyi yorumlarken, faydanın mal miktarının azalan bir fonksiyonu olduğunu açıklamıştır.
2. Aşağıdakilerden hangisi klasik iktisatçılardan biri değildir? A) L. Walras B) A. Smith C) D. Ricardo D) J.S. Mill E) K. MarxKPSS-2007
A) Walras
A) L. Walras
67. Petrol ürünlerinden alınan özel tüketim vergilerininbütün sanayi kolları ile girdi piyasalarını nasıletkilediğini inceleyen bir iktisatçının yaptığı iktisadianaliz türü aşağıdakilerden hangisidir?A) Sanayi dengesi analiziB) Statik analizC) Karşılaştırmalı statik analizD) Genel denge analiziE) Kısmi denge analizi
2009-İÇ DENETÇİ
D) Genel denge analizi
Kaynaklar (üretim faktörleri):
Mal ve hizmet üretiminde kullanılan herşey
Üretim fonksiyonu Q=f(L, K, E, T, D)
Üretim fonksiyonu girdiler ile çıktılar arasındaki ilişkiyi gösterir
Q: Quantity: üretim
L: Labor: İşgücü
E: Enerji
T: Teknoloji
D: Doğal kaynaklar, toprak, madenler vb.
İKTİSADIN AMACI KAYNAKLARI TAM VE ETKİN KULLANMAKTIR
71. Aşağıdakilerden hangisi bir üretim faktörü değildir?A) Emek B) Sermaye C) ÜrünD) Girişimci E) Doğal kaynaklar
Maliye Bakanlığı İç Denetçi Aday Belirleme Sınavı 12 Temmuz 2009
21. Aşağıdakilerden hangisi üretim faktörü değildir?A) Sermaye B) Para C) GirişimcilikD) Emek E) Toprak
19 Temmuz 2008 Halk Bankası Sınavı
A) C) Ürün
B) Para
• Firmalar– Mal-Hizmet Üretir-Satar– Üretim Faktörlerini Satınalır-Kiralar
• Hanehalkı(Tüketiciler)– Mal-Hizmet Satınalır– Üretim Faktörlerini Kiralar-Satar
• Devlet– Mal-Hizmet Üretir-Satar-Satınalır– Üretim Faktörlerini Satınalır-Kiralar– Vergi alır-sübvanse uygular
İktisadi Birimlerİktisadi sistemde hanehalkı (tüketici), firmalar, devlet ve dış alem olmak üzere dört önemli iktisadi birim vardır.Hanehalkı (Tüketici)Firmalar (Üreticiler)DevletDış Alem
İnsan gereksinimlerinin sonsuz ancak kaynakların kıt olması iktisat biliminde en önemli sorun olarak kabul edildiğinden iktisat bir tercih ve kıtlık bilimi olarak da adlandırılır.
İktisat üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetlerini ve de tüketici davranışlarının sadece iktisadi yönünü inceleyen sosyal bir bilimdir. İktisadi olayları ve sorunları inceleyerek iktisadi yasaları ve ilkeleri belirlemeye çalışır. Bu yönüyle de iktisat analitik bir bilimdir.
İktisadi büyüme, ülkenin üretim kapasitesinin artması demektir.
Mikro iktisat firma veya tüketiciyle ilgilenir. Küçük resme bakar. Bireylerin iktisadi ilişkileri üzerinde yoğunlaşır. Bu bakımdan mikro iktisat, firma ve tüketicilerin gereksinimleriyle, tercihleriyle ve harcamalarıyla ilgilenmektedir. Tüketicinin faydasını, firmanın karını maksimum yapmaya yönelik davranışları ele alır
Makro iktisat bir bütün olarak ulusal iktisadi olaylarla ilgilenir. Bir mal ya da hizmetin üretimi yerine, tüm mal ve hizmetlerin üretimine odaklanır. Bir malın fiyatı yerine, tüm mal ve hizmet fiyatlarının ortalamasıyla ilgilenmektedir. Bu bakımdan tüm firma ve bireyleri ilgilendiren; işsizlik, üretim, enflasyon, milli gelir, istihdam ve kamu harcamaları gibi konular makro iktisadın ilgi alanına girer.
POZİTİF İKTİSAT VE NORMATİF İKTİSATSosyal bir bilim olmasına rağmen iktisadi olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkilerini incelemeyi amaçlayan iktisat, pozitif bir bilim dalıdır. Analizlerinde objektif ve bilimsel ilkeleri esas alan iktisat, ne, nedir, ne olacaktır? ne olmuştur? nasıl olmaktadır? gibi soruların cevaplarını, toplumun geleneklerini ve değer yargılarını dikkate almadan belirlemeye çalışır. Örneğin; para arzı artarsa enflasyon artar ve büyüme hızı artarsa toplumsal refah artar gibi ifadeler, pozitif iktisat için örnek gösterilebilir.
Normatif iktisat ise, toplumun geleneklerini ve değer yargılarını dikkate alarak toplumsal refahın artırılması için ne olması gerektiğini belirlemeye çalışır. Bu bakımdan iktisadi olaylarıanaliz ederken daha çok ne olmalıydı, ne olsaydı şeklinde değer yargılarını dikkate almaktadır. Örneğin; sosyal yardımlar ve asgari ücret artırılmalıdır, işsizlere sosyal güvence sağlanmalıdır, kimsesizler devlet güvencesine alınmalıdır gibi ifadeler normatif iktisada örnek gösterilebilir
Üretim, “malların faydasını artırmak ya da faydalı hizmetlerde bulunmaktır”. İktisadi anlamda hizmet de bir üretim faaliyetidir. Bu bakımdan berberin, mühendisin, muhasebecinin ve doktorun hizmetleri de üretim olarak kabul edilir. Üretim dört farklı şekilde yapılabilir:
Şekil değişikliği ile Yer değişikliği ile:Zaman değişikliği ile Mülkiyet değişikliği ile:
Gereksinimleri dolaylı ya da doğrudan karşılayan nesneler, mal olarak kabul edilir. İnsanların arzu ettiği her şey maldır. Çünkü, gereksinim duyulan şeyler arzu edilir. Gereksinimleri karşılayan bazı şeyler, daha önce de belirtildiği üzere elle tutulup gözle görülmezler. Maddi görünümleri olmayan bu tür şeylere hizmet denir
• İKTİSADİ MALLAR
a- Tüketim malı-Yatırım (sermaye) malı
Tüketim malları (dayanıklı-dayanıksız)
b-Normal mal-normal olmayan mal (Giffen mal-Veblen mal)
c- Üstün mal-fakir(adi,bayağı, düşük, inferior) mal
d-Çok zorunlu-zorunlu-zorunlu olmayan mallar
e-Kamu malları-merit mallar
SAYIŞTAY-2008
113. Tüketicinin geliri artarken bir mala olan talep artıyorsa o mal
nasıl bir maldır?
A) Normal mal B) Tüketim malı C) İkame malı
D) Serbest mal E) Düşük mal
Gelir arttığında talebi artan mallar NORMAL-ÜSTÜN mallardır.
A) Normal mal
İktisadi Mallar Tüketim malları, insan ihtiyaçlarını doğrudan karşılamak için üretilmiş mallardır. Bu tip mallar, nihai mallar olarak da tanımlanır. Saat, elbise, buzdolabı ve otomobil tüketim mallarına dayanıklı mallar; bir ya da birkaç kez kullanılabilen tebeşir, toner, parfüm, ekmek ve sakız gibi tüketim mallarına dayanıksız mallar denir.
Tamamlayıcı, ikame ve ilişkisiz mallar
Çay-şeker, oje-aseton, sigara-çakmak gibi mallara tamamlayıcı mallar denir. Tamamlayıcı mallardan birinin fiyatı değiştiğinde; diğerinin talebi de fiyatla ters yönde değişir. İki mal, şehir suyu-damacana su, çay-kahve, kırmızı et-beyaz et örneklerinde olduğu gibi birbirlerinin yerine rahatlıkla kullanılabiliyorsa; bu tip mallara da ikame (rakip) mallar denir. Tebeşir-dolma kalem, çay-benzin ve tüp-sandalye gibi malların birbirleriyle hiç bir ilişkisi bulunmamaktadır. Bu tip mallar, ilişkisiz mallar olarak kabul edilirler.
Çok zorunlu, zorunlu ve zorunlu olmayan mallar İlaç çok zorunlu,Ekmek, tüp, telefon, şeker ve akaryakıt zorunlu malDondurma, çikolata, sakız ve tiyatro zorunlu olmayan mallar.Gazete, kibrit, sabun diş fırçası gibi çok zorunlu olmayan, ancak tüketicinin yaşam konforunu arttıran ve tüketici geliri içinde fazla bir paya sahip olmayan mallar kültürel mallar; mücevherat takılar, marka gözlük ve saat gibi zorunlu olmayan mallara lüks mallar denir.
Normal Mallar
Bir malın fiyatı arttığında (azaldığında) talep miktarı azalıyorsa (artıyorsa) normal maldır.
P Q veya P Q (P: price=fiyat, Q: quantity=miktar)
Normal olmayan mallar (Giffen ve Veblen Mallar)
Bir malın fiyatı arttığında (azaldığında) talep miktarı artıyorsa
(azalıyorsa) normal olmayan (Giffen veya Veblen) maldır. P Q veya P Q
• Giffen Paradoksu(çelişkisi) Giffen mal aynı zamanda fakir maldır. Ama her fakir mal Giffen mal değildir.
• Veblen mal lüks ve gösterişli maldır
Üstün ve Aşağı Mallar
Tüketicinin geliri (I: income veya M: money income) arttığında talebi artan, geliri azaldığında talebi azalan mallar üstün mallardır.
I Q veya I Q
Tüketicinin geliri arttığında talebi azalan, geliri azaldığında talebi artan mallar aşağı mallardır.
I Q veya I Q
(fakir, düşük, bayağı, adi, inferior) mallar
Fakir Mal-Üstün Mal
Kamusal Mallar-Merit MallarDevlet tarafından sokak ve caddelerin aydınlatılması ile temizlenmesi gibi toplumun faydası ve ihtiyaçları için sağlanan mal ve hizmetlere kamusal mallar denilmektedir. Hiç kimse, kamusal mal ve hizmetlerden faydalanma konusunda engellenemez.
Merit mallar firmalar tarafından genellikle toplumun ihtiyaç duyduğundan daha az miktarda üretilen; eğitim, sağlık, elektrik enerjisi, iletişim ve güvenlik gibi toplumsal fayda sağlayan mal ve hizmetlerden oluşur. Tek başına firmalar tarafından üretilmesi toplumun ihtiyacını karşılamayacağından, devlet merit malların üretmek zorundadır.
Gereksinimlerin Özellikleri
Gereksinimler peşpeşe karşılanırsa şiddeti azalır
Gereksinimler sonsuzdur
Gereksinimler şiddet dereceleri yönünden farklıdır
Gereksinimler tatmin edildikçe şiddetlerini kaybeder
Gereksinimler farklı zamanlarda tatmin edilirse şiddet dereceleri artar
Gereksinimleri karşılayan mal ve hizmetler ikame edilebilir
Gereksinimlerin Çeşitleri
Zorunlu olmayan (Takı, jöle, sakız, dergi)
Zorunlu olan (ekmek, elektrik, tüp)
Çok zorunlu olan (ilaç, su)
Alıcıların ve satıcıların bir araya geldiği ve alışveriş işlemini gerçekleştirdikleri ortama piyasa denir.
Malların gereksinimleri karşılama özelliğine fayda denir.
Gereksinimleri karşılama gücü yüksek olan malın faydası da yüksektir.
Değer iktisadi mal ve hizmetlere verilen nispi önemdir.
Değer, kullanım ve değişim değeri olmak üzere ikiye ayrılır. Kullanım değeri, kişisel bir değerlendirme olup, kişilerin çeşitli mallara verdiği nispi önemi temsil eder. Bu nedenle de kişiden kişiye değişmektedir.
Değişim değeri mal ya da hizmet karşılığında elde edilebilecek bir başka mal ya da hizmet miktarının ölçüsüdür. İktisadi yönden önemli olan değişim değeridir.
Herhangi bir mal ya da hizmetin parasal değerine fiyat denir. Her mal ve hizmetin değeri, para birimi ile belirlenir ve böylece fiyat oluşur.Üretime katılma karşılığında elde edilen mal ya da hizmetlerin para ile ifade edilen değerlerine gelir denir.
Vilfredo Pareto (1848-1923)
• Modern Refah Ekonomisinin Kurucusu• Pareto Kriteri “Pareto Optimum”
– Maximum refah = Hiçbir bireyi kötü yapmadan bir başka bireyi iyi yapmak mümkün değildir
Pareto kriteri, “kaynak veya mal dağılımında yapılacak bir değişikliğin, hiç bir bireye zarar vermeden en az bir bireyin durumunu iyileştirmesi” mümkünse, pareto optimumumun olmadığını ifade eder. Bu durumda kaynak veya mal dağıtımı yeniden yapılarak toplumsal refahın artırılması mümkündür. Pareto optimumunun sağlanmadığı durumda kaynakların yeniden dağıtımı sayesinde pareto optimumuna ulaşma imkanı vardır.
Sir Robert Giffen (1837 -1910) İskoç İstatistikçi ve iktisatçı
Giffen (ve FAKİR) Mal (Giffen Paradoksu)
Giffen ve Veblen malların talep doğrusu pozitif eğimlidir
Thorstein Bunde Veblen, (1857– 1929) Norveç Asıllı Amerikalı
Sosyolog ve İktisatçı. Veblen mallarda tüketici malın fiziksel
faydasından çok psikolojik (gösteriş amaçlı) faydasını önemser. Bu
tür mallara snop mallar da denir.
P
Q
aP1
Q1
P2
Q2
Talep Doğrusu
b
Giffen-Veblen Mallarda Talep Doğrusu Pozitif Eğimli
P
Q
D: Demand: Talep
P1
Q1
aP2
b
Q2
Fiyat Arttı
Talep Miktarı Arttı
Patates hem fakir hem de Giffen maldır.
Tüm giffen mallar fakir maldır ama her fakir mal Giffen mal değildir.
Reyban gözlük, Rolex saat hem lüks hem de Veblen maldır
Giffen-Veblen mallar talep kanununa aykırı mallardır.
Normal ve Fakir Mallarda Talep Doğrusu Negatif Eğimli
P
Q
D: Demand: Talep
P2
Q1
a
P1
b
Q2
Fiyat Azaldı
Talep Miktarı Arttı
GİFFEN MAL (PATATES)
İrlanda Tarihi‘nin en önemli olaylarından biri olan İrlanda Açlığı, Büyük Kıtlık veya Patates Kıtlığı (1845-1850) diye de adlandırılan İrlanda patatesinin zehirlenmesi sonucu ortaya çıkan büyük afette yaklaşık 1 milyon İrlandalı hayatını kaybetmiş ve yaklaşık 2 milyon İrlandalı da çoğunlukla Amerika‘ya göç ederek ülkeyi terk etmiştir
MİKRO İKTİSAT TEMEL KAVRAMLAR
İktisat bireylerin iktisadi tercihlerini nasıl yaptığını açıklamaya çalışır. İktisat, mal ve hizmetlerin üretimi, tüketimi ve değişimiyle ilgilenir.
Genel kabul gören tanımına göre iktisat; “sınırsız insan gereksinimlerini sınırlı kaynaklarla karşılamaya çalışan bir bilim dalıdır”.
İster tüketici ister üretici olsun, evrensel özelliklere sahip bireyi iktisadi insan (homoeconomicus) olarak tanımlayan iktisat, insanın iktisadi davranışlarını analiz eder. İktisat bilimi, insanın iktisadi faaliyetleri serbest, rasyonel ve tutarlı bir şekilde gerçekleştirerek kendi faydasını veya karını maksimize etmeyi amaçladığını varsaymaktadır
İktisat üretim, tüketim ve dağıtım faaliyetlerini ve de tüketici davranışlarının sadece iktisadi yönünü inceleyen sosyal bir bilimdir. İktisadi olayları ve sorunları inceleyerek iktisadi yasaları ve ilkeleri belirlemeye çalışır. Bu yönüyle de iktisat analitik bir bilimdir.
PİYASA EKONOMİSİ
piyasalar
ÜRETİCİLERSATICILAR
TÜKETİCİLER
DIŞA KAPALI EKONOMİDE MAL VE PARA AKIŞI
Copyright © 2004 South-Western
HARCAMA
Mal ve HizmetAlımı
GELİR
Mal veHizmetSatışı
İşgücü, Toprak,Sermaye
GELİR
= FAKTÖR VE MAL AKIŞI
= PARA AKIŞI
ÜretimFaktörleri
Ücret, RantKar ve Faiz
FİRMALAR•Mal-Hizmer•Üretir-Satar•Faktör Satınalır-•Kiralar
•Mal-Hizmet Satınalır
•Üretim Faktörlerini Satar-Kiralar
HANEHALKI
•Hanehalkı Satar•Firma Satınalır
ÜRETİM FAKTÖRLERİ PİYASASI
•Firmalar SatıcıHanehalkı Alıcı
MAL-HİZMET
PİYASASI
KAPALI EKONOMİDE PARA-MAL AKIŞI
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖRPİYASASI
MALPİYASASI
FİRMALAR HANEHALKI
(KAYNAK)FAKTÖRPİYASASI
Kaynaklar (Faktör)
Girdiler
MALPİYASASI
KAPALI EKONOMİDE PARA-MAL AKIŞI
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖRPİYASASI
Faktörler Girdiler
MALİYET TL GELİR TL
GOODS &GOODS &SERVICESSERVICES
GOODS &GOODS &SERVICESSERVICES
MALPİYASASI
KAPALI EKONOMİDE PARA-MAL AKIŞI
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖRPİYASASI
FAKTÖRLER GİRDİLER
HARCAMA GELİR TL
MALPİYASASI
MALHİZMET
MALHİZMET
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖRPİYASASI
FAKTÖRLER GİRDİLER
MALİYET TL GELİR TL
MALPİYASASI
MAL VEHİZMETLER
MAL VE HİZMETLER
TÜKETİM TLGELİR TL
FİRMALAR HANEHALKI
FAKTÖRPİYASASI
KAYNAKLAR GİRDİLER
MALİYET TL GELİR TL
MALPİYASASI
MAL VEHİZMETLER
MAL VEHİZMETLER
TÜKETİM TLGELİR TL
PARA AKIMI TERS YÖNÜNDE
MAL-FAKTÖR AKIMI
SAAT YÖNÜNDE
EN TEMEL İKTİSADİ SORUN KIT KAYNAKLAR-KITLIK
HER TOPLUMUN KARŞILAŞTIĞI 3 TEMEL SORU:
Ne, Ne kadar, Ne Zaman Üretilmeli: Üretim kaynaklarının kıt Serbest piyasa sisteminde neyin, ne kadar ve ne zaman üretileceği; tüketicilerin talepleri tarafından belirlenir. Nasıl ve Nerede Üretilmeli:Serbest piyasa koşullarında nasıl ve nerede üretileceği sorusu üreticiler tarafından cevaplandırılmaktadır.Kim İçin Üretilmeli: Geliri yani parası olan mal ve hizmetleri satın alarak tüketirler. Gelir dağılımı da üretim faktörlerinin üretime yaptıkları katkı ölçüsünde mili gelirden aldıkları paya göre değişecektir. İşveren, işgücü, sermaye ve toprağın; milli gelirden aldığı paylara; sırasıyla kar, ücret, faiz ve rant denir.
19 Temmuz 2008 Halk Bankası Sınavı15. Bir girişimcinin faaliyetleri sonucunda milli gelirden aldığı paya ne ad verilir?A) Faiz B) Rant C) Ücret D) Kar E) Kira
Production Possibilities CurveÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ
TAM KULLANIM-İSTİHDAMETKİN KULLANIMALTERNATİF MALİYETEKONOMİK KALKINMA-BÜYÜME
• TAM KULLANIM=TAM İSTİHDAM• K, L N, T, E, TAM ÇALIŞIR• HERKESİN ÇALIŞMASI• ETKİN KULLANIM• HERKESİN YETENEK-BECERİSİNE UYGUN
BİR İŞTE ÇALIŞMASI
• Tüm kaynakların tam istihdam seviyesinde kullanılmasına tam kullanım denir. Veri kaynak ve teknoloji altında üretebilecek en yüksek çıktıya ulaşıldığında etkinlik sağlanır. Kaynakların tam kullanımı kadar etkin kullanımı da önemlidir.
• Tam kullanım, etkin kullanımı garanti etmez. Kaynakların kullanım yerlerinin değiştirilmesi suretiyle üretimi artırmak mümkünse; kaynakların etkin kullanımı sağlanmamış demektir.
• ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ (DÖNÜŞÜM EĞRİSİ)• BİR EKONOMİDE-ÜLKEDE • TÜM KAYNAKLARIN • TAM KULLANILMASI DURUMUNDA ÜRETİLEBİLECEK• MAKSİMUM MAL-HİZMET MİKTARINI GÖSTEREN EĞRİDİR• EKONOMİNİN ÜRETİM KAPASİTESİNİ GÖSTERİR
Y
X
Dışbükey
İçbükey
İçbükey ve dışbükey eğriler negatif eğimlidir
Y
X
=Y/X
a
b
=Y/X
Orijine dışbükey eğrinin eğimi sol yukarıdan sağ aşağıya gittikçe azalır. Azalan Fırsat Maliyet
Y
X
a
b
Orijine içbükey eğrinin eğimi sol yukarıdan sağ aşağıya gittikçe artar. Artan fırsat maliyet
=Y/X =Y/X
Artan Fırsat Maliyet
1 Dönüm patates ekmeye uygun arazide toplam 160 kg ürün yetişir. Patatesin
1 kg=1 TL ise toplam gelir=160 TL
10 10 10 10
10 10 10 10
10 10 10 10
10 10 10 10
Patates ekilmesi gereken bu araziye kg fiyatı=5 TL olan soğan ekilirse verim
düşer. Daha çok soğan ekilirse daha çok patates üretiminden vazgeçilir.
10-10kg patates=
10 kg soğan
10-20 kg patates=
10 kg soğan
10-30 kg patates=
10 kg soğan
-50 kg patates
+30 kg soğan
Patatesten 50 TL kayıp
Soğandan 150 TL kazanç
Net kazanç 100 TL
Y MALI
Y XMALI
X Y/XALTERNATİF
MALİYET
80 - 0 -
79 1 1 1 1
77 2 2 1 2
74 3 3 1 3
70 4 4 1 4
65 5 5 1 5
60 6 6 1 6
54 7 7 1 7
ÜRETİM OLANAKLARI EĞRİSİ VE ARTAN FIRSAT MALİYET
Y
X
1413121110 9 8 7 6 5 4 3 2 1
1 2 3 4 5 6 7 8
U
Eksik istihdamTam istihdam
Y
X
1413121110 9 8 7 6 5 4 3 2 1
1 2 3 4 5 6 7 8
U
U: Eksik istihdam
Daha çok Y (X)
Ekonomik Büyüme1 – Kaynakların
artması 2 – Kaynakların
kalitesinin artması 3 – Teknolojik gelişme
Ekonomik Büyüme
Y
X
1413121110 9 8 7 6 5 4 3 2 1
1 2 3 4 5 6 7 8
A’
B’
C’
D’
E’
Üretim Olanakları Eğrisi
ÜretimOlanaklarıEğrisi
A
B
C
X MALI
2,200
600
1,000
3000 700
2,000
3,000
1,000
Y MALI
D
E2,000
700
2,100
7500
4,000
3,000
1,000
A
Y MALI
X MALI
E
20
700
30
100
A
Y MALI
X MALI
25
90 120
EKONOMİK BÜYÜME-KALKINMA
40
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
AB
C
D
E
F
10
2 3 4 5 6
Y malı X malı
A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5
Üretim Olanakları Eğrisi
X MalıY
M
alı
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
AB
C
D
E
F
10
2 3 4 5 6
Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5
Kazanılan 1 X malı
Kaybedilen 1 Y malı
A’dan B’ye giderken 1 X için 1 Y’den vazgeçildi
Üretim Olanakları Eğrisi
Y
Mal
ıX Malı
Y ve X farklı mallar Üretimlerinde farklı kaynakların kullanılması gereklidir
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
AB
C
D
E
F
10
2 3 4 5 6
Vazgeçilen 2 Y
1 X malının fırsat maliyeti 2 Y malı
Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5
Kazanılan 1 X malı
Y
Mal
ıX MalıX Malı
Üretim Olanakları Eğrisi
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
AB
C
D
E
F
10
2 3 4 5 6
Üretim Olanakları Eğrisi
Y
Mal
ı
Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5
X Malı
Vazgeçilen 3 Y
Kazanılan 1 X malı
1 X malının fırsat maliyeti 3 Y malı
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
AB
C
D
E
F
10
2 3 4 5 6
Y
Mal
ı
Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5
X Malı
Üretim Olanakları EğrisiVazgeçilen 4 Y
Kazanılan 1 X malı
1 X malının fırsat maliyeti 4 Y malı
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
AB
C
D
E
F
10
2 3 4 5 6
Y
Mal
ı
Y Malı X Malı A 15 0 B 14 1 C 12 2 D 9 3 E 5 4 F 0 5
X Malı
Üretim Olanakları EğrisiVazgeçilen 5 Y
Kazanılan 1 X malı
1 X malının fırsat maliyeti 5 Y malı
ÜOE ÜZERİNDEKİ TÜM NOKTALAR TAM KULLANIMI GÖSTERİR
ANCAK BU NOKTALARDAN SADECE 1 TANESİ ETKİN KULLANIMDIR.
G NOKTASI EKSİK KULLANIMI GÖSTERİR
H NOKTASI İSE MEVCUT KAYNAKLARLA ULAŞILAMAZ NOKTADIR
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
AB
C
D
E
F
10
2 3 4 5 6
G
H
ÜOE ÜZERİNDEKİ HANGİ NOKTAYI TÜKETİCİLER İSTİYORSA O NOKTA
ETKİN KULLANIMI GÖSTERİR
Y
Mal
ı
X Malı
Units of guns
16
14
12
10
8
6
4
2
AB
C
D
E
F
10
2 3 4 5 6
G
H
G: EN İYİ EKONOMİLERİN OLDUĞU YER
İ: RESESYON-DURGUN EKONOMİLERİN OLDUĞU YER
J: DEPRESYON EKONOMİLERİN OLDUĞU YER
Y
Mal
ı
X Malı
İ
J
EKONOMİK KALKINMA-BÜYÜME VE ÜOE(PPC)
KALKINMAKTA OLAN ÜLKELER İÇİN KALKINMA
GELİŞMİŞ ÜLKELER İÇİN BÜYÜME 1 32
Units of guns
15
10
5
0
PPC 1
PPC 2
PPC 3
5 10 15
Y
Mal
ı
X Malı
ÜLKE A ÜLKE B
Ülke A’da Az büyüme
Units of consumer goods
25
20
15
10
5
0
PPC 2001
PPC 1991
A.
Units of consumer goods
25
20
15
10
5
0
PPC 2001
PPC 1991
B
B.
5 10 15 5 10 15
A
Ser
may
e M
alı
Ser
may
e M
alı
Tüketim Malı Tüketim Malı
Ülke B’de Çok büyüme
95.Aşağıdaki şekle göre, başlangıçta A noktasında olan bir ekonomide ortaya çıkacak bir ekonomik krizin sonucunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir?A) Ekonominin üretim olanakları artacağından D noktasına gelinir.B) Ekonominin üretim olanakları azalacağından C noktasına gelinir.C) Ekonominin üretim olanaklarında bir değişme olmayacağından B noktasına gelinir.D) Ekonominin üretim olanaklarının artıp azalması hakkında bir şey söylenemeyeceğinden hangi noktaya gelineceği önceden bilinmez.E) Ekonominin üretim olanakları önce azalır, sonra da artar; dolayısıyla önce C noktasına sonra da D noktasına gelinir.
KİK-2009
a
b
dc
Köm
ür
Giysi
B)
Üretim olanakları eğrisi üzerindeki a noktası için
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?A) Üretim maksimumdurB) Aşırı istihdam vardırC) Etkin üretim yokturD) İşsizlik vardırE) Atıl kapasite vardır
A Malı
B Malı
a
A) Üretim maksimumdur
Üretim olanakları eğrisi üzerinde a noktasına ulaştıktan sonra daha fazla X malı üretmenin yolu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Y malı üretimine daha fazla kaynak ayırmakB) X malının fiyatını ucuzlatmakC) Y malı üretimini arttırmakD) Y malının fiyatını arttırmakE) Y malı üretimini azaltmak
X Malı
Y Malı
a
E) Y malı üretimini azaltmak
X1
Y1
95.Yukarıdaki şekle göre, başlangıçta A noktasında olan bir ekonomide ortaya çıkacak bir ekonomik krizin sonucunda aşağıdakilerden hangisi gerçekleşir?A) Ekonominin üretim olanakları artacağından D noktasına gelinir.B) Ekonominin üretim olanakları azalacağından C noktasına gelinir.C) Ekonominin üretim olanaklarında bir değişme olmayacağından B noktasına gelinir.D) Ekonominin üretim olanaklarının artıp azalması hakkında bir şey söylenemeyeceğinden hangi noktaya gelineceği önceden bilinmez.E) Ekonominin üretim olanakları önce azalır, sonra da artar; dolayısıyla önce C noktasına sonra da D noktasına gelinir.
KİK-2009
a
b
dc
Köm
ür
Giysi
B)
Üretim olanakları eğrisi üzerinde a noktasından b noktasına gitmenin alternatif maliyeti nedir?
A) 2 Y malıB) 0 X malıC) 3 X malıD) 6 Y malıE) 5 X malı
Y Malı
X
Malı
c
B) 0 X malı
4
5
b
6
2
a
KPSS 2002
Aşağıdakilerden hangisi üretim olanakları eğrisinin sağa
doğru kaymasına yol açar?
A) Tüketici talebinin ciddi ölçüde ve aniden artması
B) Kaynakların bir malın üretiminden diğerine kaydırılması
C) Okuma-yazma oranının yükselmesi
D) Toplam nüfusun azalması
E) Aktif işgücünün azalması
Üretim olanakları eğrisinin sağa doğru kayması ekonomik büyüme
anlamına gelir. Bunun için, aktif nüfusun artması, yeni hammadde
kaynakla rının bulunması, vasıflı işgücü sayısının artması, yeni üretim
teknoloji ve yöntemlerinin gelişmesi veya keşfi gibi gelişmeler olması
gerekir. Bu ne denle, okuma-yazma oranının yükselmesi vasıf lı işgücünün
artışını ifade eder ve eğrinin sağa kaymasına yol açar.
C) Okuma-yazma oranının yükselmesi
TALEP TEORİSİTalep kavramı, tüketicilerin belirli bir dönemde ve belli bir fiyat seviyesinde satın almak istedikleri mal veya hizmet miktarını ifade eder. Talep ile istek ve arzu kavramları arasındaki en önemli ayırım, talebin satın alma gücü ile destekleniyor olmasıdır. Daha basit bir ifadeyle, istek ve arzuların satın alma gücü ile desteklenmesi, talep olarak adlandırılır.
Talep yasası, herhangi bir maldan talep edilen miktar ile malın fiyatı arasında ters yönlü bir ilişki olduğunu ifade eder. Yani; malın fiyatı arttıkça ondan talep edilen miktar azalmakta; fiyatının azalması durumunda artmaktadır. Bu ilişkinin nedeni, malın fiyatındaki değişmenin neden olduğu ikame ve reel gelir etkileridir.
BİR MALIN TALEBİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR?
P-MALIN KENDİ FİYATI
M(I)-Tüketicinin Geliri
Diğer Malların Fiyatları
Tamamlayıcı Malların Fiyatları
ise normal mal
ise normal olmayan (Giffen-Veblen) mal
-+
+ ise normal-üstün mal
- ise fakir-düşük-inferior-adi mal
-+ Rakip Malların Fiyatları
BİR MALIN TALEBİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR?
Reklamlar-Tercihler
Gelecekte Beklenen Fiyatlar
Tüketicilerin-Alıcıların Sayısı
Vergiler
Sübvanseler (Negatif Vergi)
Mevduat Faiz Oranları
+
+
+
--
+
Talep Denklemi Q=f(P)
PQ 10200 Ters Talep Denklemi P=f(Q)
20010 QP
10200
Q
P
10200
Q
P
Q,P 10020
Talep Denklemi P=f(Q)
PQ 200
Ters Talep Denklemi
QP 200
Talep Denklemi
P,Q 50200
Ters Talep Denklemi
QP 2400
Statik Hareket
Talep Miktarı Değişti
Dinamik Hareket
Talep Değişti
P
Q
a
D
b
P
Q
a
D
b
D’
38. Son on yılda tekstil ürünlerinde önemliölçüde fiyat artışına karşın halkın her yılsatın aldığı tekstil ürünü miktarı da artmıştır.Bu durumla ilgili aşağıdaki ifadelerdenhangisi doğrudur?
A) Tekstil ürünleri arz eğrisi sola kaymıştır.B) Tekstil ürünleri talep eğrisi sağa kaymıştır.C) Tekstil ürünleri talep eğrisi sola kaymıştır.D) Tekstil ürünlerinde talep kanunu çalışmamaktadır.E) Tekstil ürünleri arz eğrisi sağa kaymıştır.
Halk Bankası Sınavı-2009
P
Q
S0
D0
ab
D1
c
p0
p1
q0q1 q2
B)
Talep Doğrusu (Marshall Talep Doğrusu, Tazmin Edilmemiş Talep Doğrusu)
P
Q
D: Talep
P2
Q1
a
P1
b
Q2
Fiyat AzaldıTalep Miktarı Arttı
İkame (nispi fiyat) etkisi
Reel gelir etkisi
Azalan marjinal fayda
MU
Q
MU: Marjinal Fayda
MU2
Q1
a
MU1
b
Q2
MU: Marjinal Fayda Eğrisi
MU=P
MARJİNAL FAYDA EĞRİSİ=BİREYSEL TALEP EĞRİSİ
KPSS 2002
11.Mal fiyatları ve tüketici geliri yönünden,herhangi bir mal için sıradan
(Marshallcı) talep fonksiyonu ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
doğrudur?
A) İkinci dereceden homojen
B) Birinci dereceden homojen
C) Doğrusal homojen
D) Sıfırına dereceden homojen
E) Homojenlik özelliği göstermez
Talep denklemi sıfırıncı dereceden homojendir. Gelir ve fiyatlar
aynı oranda değişirse talep değişmez. (Ceteris-Paribus varsayımında)
SAYIŞTAY 2008112. Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep miktarında (TALEBİNDE)artışa yol açmaz?A) Ülke nüfusunun büyümesiB) Zevk ve tercihlerin mal lehine gelişmesiC) İkame malın fiyatının yükselmesiD) Tüketici gelir düzeyinin artmasıE) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi
E) Tamamlayıcı malın Fiyatı yükselirse malın kendi talebi azalır ve talep doğrusu orijine kayar
P
Q
DD
a bP1
Q1 Q2
Nüfusun artması
Zevk-tercihlerin artması
Gelirin artması
İkame malın fiyatının artmasıb
P
Q
DD
aP1
Q2 Q1
SAYIŞTAY 2008116. Bir piyasadaki tüketiciler malın fiyatının gelecekteartacağı beklentisi içindelerse bu mala olan talepnasıl değişir?A) Bugünkü talep azalır.B) Bugünkü talep artar.C) Talep, bugün ve gelecekte aynı kalır.D) Talep gelecekte artar.E) Talep gelecekte azalır.
B) Bugünkü talep artar.
Talep Doğrusunda Kayma
Talep doğrusu, talebi fiyat dışında etkileyen faktörlerin sabit kalması varsayımı altında, fiyat ile talep edilen miktar arasındaki ters yönlü ilişkiyi yansıtmaktadır. Malın kendi fiyatı dışında talebi etkileyen faktörler, aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Tüketicinin parasal geliriTamamlayıcı ve ikame malların fiyatlarıTüketicinin beklentileri, zevk ve tercihleri ile tüketicilerin kompozisyonuVergi ve sübvanselerNüfus (alıcıların sayısı)Mevduat faiz oranları
Bu faktörlerin her birindeki değişme, talep doğrusunun yer değiştirmesine neden olur. Talep artışı, talep doğrusunun sağa kayması demektir. Bu durumda tüketiciler, her bir fiyat karşılığında öncesine kıyasla daha fazla miktarda satın alma arzusu ve gücündedirler. Talep azalışı talep doğrusunun sola kayması anlamına gelmekte olup; her bir fiyat karşılı
P
1Q
Bireysel Talep Doğrularının Yatay Toplamları ile Piyasa Talep Eğrisi
Elde Edilir.
1D
P
2Q2D
3
3 2
P
Q
D
5
Toplam TalepBireysel Talep
Tüketici A Tüketici B Tüketici A+B
P
Qo
$5
4
3
2
1
P QD
54321
1020355580
D
10 20 30 40 50 60 70 80
Talep Eğrisi
P
Qo
5
4
3
2
1
P QD
54321
D
10 20 30 40 50 60 70 80
D’Talep
Kayması
Talep miktarında
artış1020355580
30406080 +
P
Qo
5
4
3
2
1
P QD
54321
1020355580
D
10 20 30 40 50 60 70 80
-- 10204060
D’
Talep
Kayması
Talep miktarında
azalma
MiktarMiktar
Fiy
at
Fiy
at
D1
D2
Talep MiktarıTalep MiktarıArzaldıArzaldı
Talep Talep MiktarıMiktarıArttıArttı
D0
TalepTalep
ArttıArttı
TalepTalep AzaldıAzaldı
Talepte Değişme-Talep Miktarında DeğişmeDinamik Değişme Statik Değişme
KPSS-20013. Aşağıdakilerden hangisi A malının talep eğrisinin sola doğru kaymasına neden olur?A) A malını tüketen insanların sayısının artmasına yol açan bir nüfus artışB) A normal bir mal ise, tüketici gelirinin artmasıC) Tamamlayıcı mal olan C’nin fiyatının düşmesiD) İkame mal olan B’nin fiyatının yükselmesiE) A düşük bir mal ise, tüketici gelirinin artması
E) A düşük bir mal ise, tüketici gelirinin artması
P
Q
D
D’
38. Son on yılda tekstil ürünlerinde önemliölçüde fiyat artışına karşın halkın her yılsatın aldığı tekstil ürünü miktarı da artmıştır.Bu durumla ilgili aşağıdaki ifadelerdenhangisi doğrudur?
A) Tekstil ürünleri arz eğrisi sola kaymıştır.B) Tekstil ürünleri talep eğrisi sağa kaymıştır.C) Tekstil ürünleri talep eğrisi sola kaymıştır.D) Tekstil ürünlerinde talep kanunu çalışmamaktadır.E) Tekstil ürünleri arz eğrisi sağa kaymıştır.
Halk Bankası Sınavı-2009
P
Q
S0
D0
ab
D1
c
p0
p1
q0q1 q2
B)
SAYIŞTAY 2003Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep eğrisinde kaymaya neden olmaz?A) Tüketici gelirinin değişmesiB) Tüketicinin zevk ve tercihlerinin değişmeziC) Rakip malların fiyatlarının değişmesiD) Malın fiyatının değişmesiE) Beklentilerin değişmesi
D) Malın fiyatının değişmesi
Tüketici Rantı-Kazancı-Artığı-Refahı
Ödemeye razı olduğunuz fiyat 5 TL
Fiyat
Miktar
5 TL
1
Piyasa denge fiyatı 3 TL
3 TL2 TL
Tüketici artığı 2 TL
Fiyat
Q
5
1
1. dondurma ile 2. dondurmanın değeri aynı mı?
2
4
Azalan Marjinal Fayda Eğrisi
Talep Eğrisi
3
21
1. Dondurmaya 5 TL
2. Dondurmaya 4 TL ödemeye istekliyim.
Dondurmanın fiyatı 3 TL D
P
Q
3
3
e
6
0 6
5
1 2
4
2
1
0
Marjinal Fayda Doğrusu J. DupuitTalep Doğrusu= Alfred MarshallMarshall Talep DoğrusuTazmin veya Telafi edilmemiş Talep Doğrusu
ARZ S=SUPPLYARTAN MARJİNAL MALİYET EĞRİSİ
1
2
2
1
0
Qd=6-P PW=PS=ÜRETİCİ RANTI=KAZANCI=ARTIĞI=REFAHIBÖLÜNEBİLİR MALDA PW:4.5 YTBÖLÜNEMEZ MALDA PW:3 YTL
TALEP D=DEMANDAZALAN MARJİNALFAYDA
TÜKETİCİ RANTI VE TALEP DOĞRUSU
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
510152025303540455055
$P
QD
P = $25
Tüketici Rantı= 105
7. A tüketicisinin bir mal için ödemeye istekli olduğu miktar 50 TL, B tüketicisinin 45 TL, C tüketicisinin ise 40 TL’dir. Malın fiyatı 40 TL olduğuna göre üç tüketicinin toplam tüketici artığı kaç TL’dir?
A) 15 B) 40 C) 85 D) 95 E) 135
KPSS-2009 A) 15
fig
Tüketicinin Toplam
Harcaması
Tüketicinin Toplam
HarcamasıMU
P1
Q1O
MU, P
Q
Tüketicinin Toplam Harcaması
Tüketicinin Toplam
Harcaması
Tüketicinin Toplam
HarcamasıMU
TüketiciRantıTüketiciRantıP1
Q1
MU, P
QO
TÜKETİCİ RANTI
KPSS 2003
4. A'nın ete yönelik talebi D(p) = 100 -P denklemiyle gösterilmek-
tedir. Etin fiyatı 75 ise, A'nın net tüketici arttığı kaç olur?
A) 25 B) 156,25 C) 312,5 D) 625 E) 1250
P
Q
100
100
75
25
a25
25
D(P)=100-P D(75) = 100-75 = 25 (25x25)/2 =312.5 (CEVAP C)
Tüketici Rantı-Artığı
KPSS 2006
7.X malının fiyatı 3 YTL'den 2 YTL'ye düşünce tüketici A'nın talep ettiği
miktar 10 birimden 14 birime yükselmiştir.
Buna göre, tüketici fazlasındaki değişme kaç YTL dir?
A) 10 B)12 C)16 D) 18 E) 22
P
Q
TALEP
3
10
a
b2
14
Tüketici Rantındaki değişme
1(10)+[(1(4)/2]=10+2=12 YTL
B)12
MU = D
MU, P
QO Q1
P1
aQ1 de P1 = MU
MU Eğrisi ve Bireysel Talep Eğrisi
MU
P1
Q1
MU, P
QO
TÜKETİCİNİN TOPLAM FAYDASI
Tüketicinin ToplamFaydası
Tüketicinin ToplamFaydası
Sir John R. Hicks
1904-1989
1972-Nobel Ödülü
Hicks Talep Eğrisi (Telafi Edilmiş-Tazmin Edilmiş
Talep Eğrisi)
Marshall Talep Eğrisi
(Telafi Edilmemiş Talep Eğrisi)
Tazmin edilmemiş Talep Eğrisi1842-1924
Bir malın fiyatı azaldığında tüketici 2 nedenle satın aldığı miktarı artırır:
1-Reel geliri artan tüketici reel gelir etkisiyle daha çok alır
2-Ucuzlayan mal diğer malın fiyatı karşısında nispi olarak ucuzladığından meydana gelen ikame etkisi (nispi fiyat etkisi) ile tüketici daha çok alır
P
Q
D (marshall)
D (hicks)
İE GE
a
bc
Hicks talep eğrisi sadece ikame etkisini gösterirken
Marşhal talep eğrisi hem ikame hem de reel gelir etkisini gösterir
TE= GE + İE +
(ab)
+ +
(cb) (ac)
4
2
2 8?
Hicks etkisi=İkame etkisi
TE=Toplam fiyat etkisi
İE=İkame etkisi (nispi fiyat etkisi)
5. Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Giffen malı söz konusu olduğunda pozitif eğimlidir.B) Sadece ikame etkisini yansıtır.C) Sadece gelir etkisini yansıtır.D) Düşük mallarda alışılmış talep eğrisi ile çakışır.E) Eğrinin üzerinde bir noktadan diğerine geçildiğinde, reel gelir değişir.
KPSS-2006
B) Telafi edilmiş talep eğrisi (Hicks talep eğrisi) sadece
ikame etkisinin fonksiyonudur.
KPSS 2004
7. Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili olarak aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Giffen mallarında pozitif eğimlidir.
B) Daima negatif eğimlidir.
C) Sadece gelir etkisini yansıtır.
D) Gelir ve ikame etkileri toplamını yansıtır.
E) Talebin fiyat esnekliğinin her noktada sıfır olduğu bir eğridir.
B) Daima negatif eğimlidir.
Px
NORMAL-ÜSTÜN MAL
Px TE GE İE
Y
X — — —(-) (+) — +
Y
X
Px
+(-) (+) TE GE İE
+ +-+
GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL
Px TE GE İE
Y
X + + —— — +
Y
X
Px
—+
TE GE İE
— +-+
AŞAĞI-FAKİR-İNFERİOR MAL
Px TE GE İE
Y
X — + —(-) (+) — +
Y
X
Px
+(-) (+)
TE GE İE
— +-+
NORMAL-ÜSTÜN MAL
Gelir TE GE İE
Y
X — — 0— — 0
Y
X
Gelir
++
TE GE İE
+ 00+
Px
İE(-)
İE(+)
NORMAL-ÜSTÜN MAL
Px TE GE İE
Y
X — — —(-) (+) — +
Y
X
Px
+(-) (+) TE GE İE
+ +-+
Px İE(-) Px İE(+)
FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF)
İLİŞKİLİDİR
Px GE(-) Px GE(+)
FİYAT-GELİR ETKİSİ TERS (NEGATİF)
İLİŞKİLİDİR
NORMAL MALLARIN TALEP
DOĞRUSU NEGATİF EĞİMLİDİR
P
Q
D: Demand: Talep
P2
Q1
a
P1
b
Q2
Fiyat Azaldı
Talep Miktarı Arttı
GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL
Px TE GE İE
Y
X + + —— — +
Y
X
Px
—+
TE GE İE
— +-+
Px İE(-) Px İE(+)
FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF)
İLİŞKİLİDİR
Px GE(+) Px GE(-)
FİYAT-REEL GELİR ETKİSİ POZİTİF
İLİŞKİLİDİR
REEL GELİR ETKİSİ İKAME
ETKİSİNDEN HER ZAMAN BÜYÜKTÜR
GİFFEN(DÜŞÜK)-VEBLEN MALLARIN
TALEP DOĞRUSU POZİTİF EĞİMLİDİR
P
Q
D: Demand: Talep
P1
Q1
aP2
b
Q2
AŞAĞI-FAKİR-İNFERİOR MAL
Px TE GE İE
Y
X — + —(-) (+) — +
Y
X
Px
+(-) (+)
TE GE İE
— +-+
Px İE(-) Px İE(+)
FİYAT-İKAME ETKİSİ TERS (NEGATİF)
İLİŞKİLİDİR
Px GE(+) Px GE(-)
FİYAT-GELİR ETKİSİ POZİTİF İLİŞKİLİDİR
REEL GELİR ETKİSİ İKAME
ETKİSİNDEN HER ZAMAN KÜÇÜKTÜR
FAKİR MALIN TALEP DOĞRUSU
NORMAL MALLAR GİBİ NEGATİF
EĞİMLİDİR
P
Q
D: Demand: Talep
P2
Q1
a
P1
b
Q2
Fiyat Azaldı
Talep Miktarı Arttı
FAKİR-İNFERİOR MAL
Gelir TE GE İE
Y
X — — 0+ + 0
Y
X
Gelir
+-
TE GE İE
+ 00-
Y FAKİR-İNFERİOR MAL
X NORMAL-ÜSTÜN MAL
KAYMAKAMLIK 2011 (s.130)
I. Düşük bir maldır.
II. İkame ve gelir etkilerinin yönleri birbirine terstir.
III. Mutlak değer cinsinden, ikame etkisi gelir etkisinden büyüktür.
Pozitif eğimli talep eğrisi olan bir mal için yukarıdaki ifadelerden hangileri
doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
GİFFEN(FAKİR) –VEBLEN (LÜKS) MAL
Px TE GE İE
X + + —
X
Px
— TE GE İE
— +
Pozitif eğimli talep doğrusuna sahip düşük malın reel gelir ve ikame
etkileri ters yöndedir ve reel gelir etkisi ikame etkisinden büyüktür.
C) I ve II
8. Düşük bir mal için gelir ve ikame etkilerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi doğrudur?A) İkame etkisinin değeri sıfırdır ve toplam etkinin tamamı gelir etkisinden oluşurB) İki etki göreli büyüklüklerine bağlı olarak aynı yönde veya ters yönde olabilirC) İki etki daima birbirini tam olarak yok ederD) İki etkinin yönü birbirine terstirE) İki etkinin yönü aynıdır
D) İki etkinin yönü birbirine terstir
KPSS-2005
KPSS-2005
Fiyatı değişen malda meydana gelen ikame etkisi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?A) Herzaman negatiftirB) Herzaman pozitiftirC) Normal mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftirD) Giffen mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftirE) Fakir mallarda pozitif, normal mallarda negatiftir
A) Herzaman negatiftir
4. Düşük bir malın gelir etkisi nasıldır?A) Pozitiftir B) SıfırdırC) Negatiftir D) SonsuzdurE) Pozitif, sıfır veya negatif olabilir
KPSS-2008
A) Pozitiftir
5. Malın fiyatındaki bir azalmanın ortaya çıkaracağı gelir etkisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Malın tüketilen miktarında daima bir artışa neden olur. B) Düşük mal olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur. C) Giffen malı olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur. D) Normal mal olması durumunda malın tüketilen miktarında bir artışa neden olur. E) Fiyatta bir azalma olduğunda ikame etkisiyle aynı yönde bir etki olur.
KPSS-2007
D
Y FAKİR-İNFERİOR MAL
Gelir TE GE İE
Y
X — — 0+ + 0
Y
X
Gelir
+—
TE GE İE
+ 00—
13. Slutsky denklemi aşağıdakilerden hangisinin matematiksel gösterimidir?A) Fayda fonksiyonununB) Gelirin marjinal faydasınıC) Talep eğrisiniD) Gelir genişleme yolunuE) İkame ve gelir etkilerini
117. Slutsky denklemi matematiksel olarak aşağıdakilerden hangisini temsil eder?A) Fayda fonksiyonunuB) Parasal gelirin marjinal faydasınıC) Faydanın marjinal maliyetiniD) Gelir ve ikame etkileriniE) Talep fonksiyonunu
SAYIŞTAY-2006
D) Gelir ve ikame etkilerini
KMS-2001 E) İkame ve gelir etkilerini
KAYMAKAMLIK 2010
130.
I. Tüm Giffen malları için mutlak değer olarak ikame etkisi gelir etkisinden
daha büyüktür.
II. Tüm düşük mallar için mutlak değer olarak ikame etkisi gelir etkisinden
daha büyüktür.
III. Giffen tipi olmayan tüm düşük mallar için mutlak değer olarak ikame
etkisi gelir etkisinden daha büyüktür.
Yukarıdaki ifadelerden hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
B) Yalnız III
119. Bir Giffen malıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır.B) İkame etkisinin gelir etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır.C) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu bir maldır.D) İkame etkisinin gelir etkisinden daha büyük olduğu normal bir maldır.E) Giffen malı, gelir ve ikame etkilerinin hangisinin büyük olduğundan bağımsız olarak normal veya düşük bir mal olabilir.
KAYMAKAMLIK -2006
111. Bir Giffen malı için aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?A) Tüketicinin geliri artarsa, mala olan talep artarB) Tüketicinin geliri azalırsa, mala olan talep değişmezC) Fiyatı artarsa, mala olan talep artarD) Fiyatı azalırsa, mala olan talep artarE) Fiyatı azalırsa ve tüketicinin geliri artarsa mala olan talep artar
ZIRAAT BANKASI MÜFETTİŞLİK-2008
C) Fiyatı artarsa, mala olan talep artar
A) Gelir etkisinin ikame etkisinden daha büyük olduğu düşük bir maldır.
113. Düşük mal ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Talep eğrisi her zaman pozitif eğilimlidir.B) Gelir etkisi ile ikame etkisinin yönleri aynıdır.C) Gelir esnekliğinin işareti negatiftir.D) Giffen malı olarak da adlandırılır.E) Engel eğrisi çizilemez.
2007 KAYMAKAMLIK
C) Gelir esnekliğinin işareti negatiftir.
Düşük mal: Gelir artınca talebi azalan, gelir azaldığında talebi
azalan mallar düşük mallardır. Bu tür malların gelir-talep
esnekliği negatiftir.
Talepteki % değişme
Gelirdeki % değişmeEsneklik (e)=
%Q
%I=
8. Düşük bir mal için gelir ve ikame etkilerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi doğrudur?A) İkame etkisinin değeri sıfırdır ve toplam etkinin tamamı gelir etkisinden oluşurB) İki etki göreli büyüklüklerine bağlı olarak aynı yönde veya ters yönde olabilirC) İki etki daima birbirini tam olarak yok ederD) İki etkinin yönü birbirine terstirE) İki etkinin yönü aynıdır
D) İki etkinin yönü birbirine terstir
KPSS-2005
Fiyatı değişen malda meydana gelen ikame etkisi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?A) Herzaman negatiftirB) Herzaman pozitiftirC) Normal mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftirD) Giffen mallarda pozitif, fakir mallarda negatiftirE) Fakir mallarda pozitif, normal mallarda negatiftir
A) Herzaman negatiftir
KAYMAKAMLIK-2007
115. Bir talep eğrisinin eğimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
doğrudur?
A) Talep eğrisinin eğimi aynı zamanda fiyat esnekliğini de gösterir.
B) Talep eğrisinin eğimi, fiyat esnekliğinin tersini verir.
C) Talep eğrisinin eğimi fiyat değişikliklerinin talepte ortaya çıkardığı
Yüzde değişmeyi gösterirken, esneklik mutlak değişmeyi gösterir.
D) Talep eğrisinin eğimi, talep miktarının fiyat değişmelerine gösterdiği
duyarlılığın bir ölçüsüdür.
E) Talep eğrisinin eğimi her zaman negatif olduğu halde, fiyat esnekliği her
zaman pozitif olur.
C) Talep eğrisinin eğimi fiyat değişikliklerinin talepte ortaya çıkardığı
yüzde değişmeyi gösterirken, esneklik mutlak değişmeyi gösterir.
KPSS 2005
5.Telafi edilmiş talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Giffen malı söz konusu olduğunda pozitif eğimlidir.
B) Sadece ikame etkisini yansıtır.
C) Sadece gelir etkisini yansıtır.
D) Düşük mallarda alışılmış talep eğrisi ile çakışır.
E) Eğrinin üzerinde bir noktadan diğerine geçildiğinde, reel gelir değişir.
Telafi edilmiş talep eğrisi, harcama minimizasyonundan elde edilen
Hicksgil Talep eğrisidir. Burada sadece ikame etkisine yer verilir. Bu
nedenle de daima negatif eğimlidir. (Cevap B)
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Gereksinimin şiddeti
İkame olanağı
Mala yapılan harcamanın tüketicinin gelirindeki payı, %
Zaman
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİBir malın talebinin kendi fiyatındaki değişme karşısında gösterdiği duyarlılığa talebin fiyat esnekliği denir.
Gereksinimin şiddeti artarsa esneklik azalır
İkame olanağı artarsa esneklik artar
Mala yapılan harcamanın tüketicinin gelirindeki payı, %
fazla ise esneklik artar
Zaman geçtikçe tüketicilerin talep esnekliği artar
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
(fQdx ;Px I, ,Py
TALEP DENKLEMİ
V, S, R, Z, ),,,,Pb
;Px- Normal mal
+ Normal olmayan mal (Giffen-Veblen)
I,- Fakir mal
+ Üstün mal
,Py- Tamamlayıcı mal
+ İkame mal
V, -
S, +
R, +
Z, +
,Pb+
a
Talep Esnekliği
Fiyat
Miktar
20
12
450
200
x
xD P%
Q%
-%50
%200
) (fQdx xP PQ 20
b
20
16c
4
d8
c’den d’ye harekette fiyat-talep esnekliği nedir?
Q
P
dP
dQD 4
416
1
X normal maldır
Talep Esnekliği ve Talep Denklemi
Fiyat
Miktar
D
10
100
1100
1010
Q
P
dP
dQ
Q
P
P
Q
PQ 10200
a
200
20
Talep doğrusunun tam orta noktasında fiyat-talep esnekliği= 1 Birim esnek
Ters Talep Denklemi
Q,P 10020
KPSS-200111. Bir malın talep denklemi Q=120-2P olarak verildiğinde, malın fiyatı 10 TL ise talebin fiyat esnekliği kaçtır?A) -20B) -1C) -0.2D) 0E)
C) -0.2
P
Q
60
120
TALEP
10
100
Q
P
P
Qe
20051
10020
10010
2 ,e
KPSS 2005
3. Kivi talebinin Q=200-4P olduğu bir durumda, kivinin fiyatı 10
ise talebin fiyat esnekliği kaçtır?
A)-∞ B)-4 C) -2 D)-0,50 E) -0,25
a
Fiyat
Miktar
25
160
b
200
c10
c’de fiyat-talep esnekliği nedir? Q
P
dP
dQD
25041
16040
16010
4 ,
E) 0,25
X normal ve zorunlu maldır
Gelir-Talep Esnekliği
Geliri %40 artan tüketici 100 TL’den 140 TL’ye çıkan geliri ile, talebi de 1 adetten 2 adete çıkıyorsa gelir-talep esnekliği 2.5 dir.
Fiyat
Miktar
5
1
D
,...,, yxx PIPDQ
2
+
5.240
100%
%
I
xI I
Q
100%
D’
Üstün mal
-Fakir mal
Q
I
I
Q
I%
Q% xxI
e>0 olduğundan üstün maldır
a b
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
NOKTA FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
Talepteki % değişme
Fiyattaki % değişme
(Nokta Esnekliği)= xQ
P
P
Q
Esneklik (ep)=%Q
%P=
Taleple fiyat arasında ters orantılı bir ilişki olduğu için talebin fiyat esnekliği negatiftir.
NOKTA FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
Talep denklemi Qd=8-P
0 1 2 3 4 5 6 7 8
8
7
6
Q
P
P=0 Q=8 Q=0 P=8
5
4
3
2
1
P=4 Q=4
a
P=2 Q=6
b
P=-2 Q=2
e=
e=
P
-2
Q
2
x
x
P
4
Q
4= -1
-1=1 Fiyat-talep esnekliği=1 (birim esnek)
e=
e=
%P
-50
%Q
50= -1
%50
%50
ORTALAMA (YAY) FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
(Yay Esnekliği)= xQ
P
(P1+P2)/2
(Q1+Q2)/2
0 1 2 3 4 5 6 7 8
8
7
6
Q
P
5
4
3
2
1
a
bc
Talep denklemi Qd=8-P
P=4 Q=4 P=2 Q=6
P=-2 Q=2
e=-22
x6/2
10/2= -1
-0.6=0.6 Fiyat-talep esnekliği inelastiktir
e=-10
6= -0.6
FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
0 1 2 3 4 5 6 7 8
8
7
6
Q
P
5
4
3
2
1
a e=1
b e=0
c
e>1
e<1
e=
P
Q tablet
ay
Talep
30
a10
20 b
Talep esnekliği=0
5. X malının, talep denklemi P = 10 – 0,2Q ve arz denklemi P = 2 + 0,2Q
seklinde ise denge fiyatı kaçtır?
A) 2
B) 4
C) 6
D) 7
E) 9
C) 6
Talep P=10-0,2Q
Talep Q=50-5P
Arz P=2+0,2Q
Arz Q=-10+5P
Talep=Arz
50-5P=-10+5P
60=10P P=6
KMS-200110. Sıfır eğime sahip olan talep eğrisinin fiyat esnekliği nasıldır? A) SıfırB) Düşük esnekC) Birim esnekD) Yüksek esnekE) Sonsuz esnek
E) Sonsuz esnek
P
Q
SIFIR EĞİMLİ TALEP
KPSS-20024. Bir malın fiyatında meydana gelen, %10'luk bir artış talep edilen miktarı %25 oranında azaltıyorsa bu malın talep esnekliği nasıldır?A) Sıfır B) Düşük esnek C) Birim esnek D) Esnek E) Sonsuz esnek
D) Esnek
e=P
Qx
P
Qe=
e=
%P
10
%Q
-25= -2,5
= -2,5>1 esnek talep
e=0 ise çok zorunlu mallar Zorunlu ilaçlar, su
0<e<1 ise zorunlu mallar Ekmek, tüp, elektrik
1<e< ise zorunlu olmayan
mallar (lüks-kültürel)
Ziynet eşyası, kozmetik ürünler, gazete, kitap
P
Q
Talep10 Talep
esnekliği=
BİRİM ESNEK TALEP 1PQP
Q1
P
Q
BİRİM ESNEK TALEP DOĞRUSU ÜZERİNDE ESNEKLİK HER NOKTASINDA=1 DİR.
PQ
1
KPSS 2004
9. Talep miktarı (q) ile fiyatı (p) arasındaki ilişki, şeklinde
verilen bir mal için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Malın fiyatı yükselirse, mala yapılan toplam harcama artar.
B) Malın fiyatı yükselirse, mala yapılan toplam harcama azalır.
C) Malın fiyatı düşerse, mala yapılan toplam harcama artar.
D) Malın fiyatı düşerse, mala yapılan toplam harcama değişmez.
E) Mala yapılan toplam harcamadaki değişim malın o anki fiyatına bağlıdır.
18 PQ
Birim esneklikte fiyat ister artsın isterse azalsın toplam harcama değişmez.
(Cevap D)
18 PQ talep denkleminde esneklik katsayısı daima P'nin kuvvetine eşittir.
Bu talep denkleminde esneklik=-1, birim esnektir.
PQ
81 Fiyat ile talep miktarı arasında negatif
ilişki vardır
Esneklik Katsayısı
Fiyat Artıyorsa
Fiyat Azalıyorsa
EsnekseHarcama
AzalırHarcama
Artar
Esnek Değilse
Harcama Artar
Harcama Azalır
Birim Esnekse
Harcama Değişmez
Harcama Değişmez
Esneklik ile Harcamalar Arasındaki İlişkiler
Talebin fiyat esneklik katsayısı ile tüketici harcamaları arasında çok önemli
ilişkiler vardır. Talep fiyat değişmeleri karşısında esnekse; fiyat değişmeleri
ile tüketici harcamaları arasında ters yönlü bir ilişki vardır. Ancak, talep fiyat
değişmeleri karşısında esnek değilse; bu defa fiyat değişmeleri ile tüketici
harcamaları arasında doğru yönlü bir ilişki ortaya çıkacaktır. Son olarak,
talep fiyat değişmeleri karşısında birim esnekse; tüketici harcamaları fiyat
değişmelerinden hiç etkilenmeyecektir. Yapılan bu açıklamalar, aşağıdaki
tablo yardımıyla daha açık bir şekilde gösterilebilir:
Gelir-Talep EsnekliğiGelir artınca normal-üstün malların talebi artar
Gelir azalınca normal-üstün malların talebi azalır
Talepteki % değişme
Gelirdeki % değişme
(Nokta Esnekliği)= xQ
I
I
Q
Esneklik (e)=%Q
%I=
Taleple gelir arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu için talebin gelir esnekliği pozitiftir.
NOKTA GELİR-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
Gelir
Q
Gelir-Talep (Engel) Doğrusu
10
a100
200b
14
I=100 Q=10 I=200 Q=14
I=100 Q=4
e=
e=
I
100
Q
4
x
x
I
100
Q
10 = 0.4
Gelir-talep esnekliği inelastiktir.
0.4>0 olduğundan üstün maldır.
e=
e=
%I
100
%Q
40= 0.4
NOKTA GELİR-TALEP ESNEKLİĞİ (e)
Gelir
Q
Gelir-Talep (Engel) Doğrusu
5
a100
200 b
10
I=100 Q=10 I=200 Q=5
I=100 Q=-5
e=
e=
I
100
Q
-5
x
x
I
100
Q
10 = -0.5
Gelir-talep esnekliği negatiftir
-0.5<0 olduğundan fakir maldır.
e=
e=
%I
100
%Q
-50= -0.5
Christian Lorenz Ernst Engel (1821–1896) Alman İstatistikçi
Tüketicinin gelirindeki bir değişme, satın aldığı mal miktarlarının değişmesine yol açmaktadır. Engel eğrisi, bir tüketicinin belirli bir süre içerisinde farklı gelir düzeylerinde bir maldan satın alabileceği mal miktarlarını gösterir. Diğer bir ifadeyle, en-gel eğrisi, tüketicinin bir mala yaptığı harcama ile geliri arasındaki ilişkiyi göstermektedir
Engel Kanunlarına göre, gelir esneklilerinin gıda harcamaları için inelastik (e<1); barınma-konut harcamaları için (e=1);giyim için birim elastik (e=1) yada elastik (e>1); lüks mallar için elastik (e>1) olması beklenir. Saplık harcamalarının gelir-talep esnekliği >1
Engel eğrileri kullanılarak hesaplanan gelir esnekliklerine göre; esnekliği birden küçük mallar (e<1) zorunlu mallar, esnekliği birden büyük mallar (e>1) lüks mallar kabul edilmektedir
FARKLI ENGEL EĞRİLERİ
Gelir
Talep
Harcama
Tüketim
Gelir-Talep esnekliği (e) e=0 çok zorunlu
Engel Eğrisi=
Gelir-Talep Eğrisi
Gelir
Gelir-Talep esnekliği (e) 0<e<1 zorunlu
Gelir
Gelir-Talep esnekliği (e) e> 1
Lüks-kültürel
Talep
Harcama
Tüketim
Talep
Harcama
Tüketim
14. Engel eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Orijinden çıkan bir doğruysa, talebin gelir esnekliği her noktada 1’dir.B) Miktar eksenine dik bir doğruysa, talebin gelir esnekliği sonsuzdur.C) Gelir eksenini kesen pozitif eğimli bir doğruysa, talebin gelir esnekliği 1’den küçüktür.D) Fiyat eksenini kesen pozitif eğimli bir doğruysa, talebin gelir esnekliği 1’den küçüktür.E) Lüks mallarda negatif eğimlidir.KPSS-2006
Gelir
Tüketim
Engel Eğrisi
100
10
a
200
20
b
Tüketim fonksiyonu Engel denklemi: Q=0,10Gelir
e=%I
%Qe=
%100
%100=1
A) Orijinden çıkan bir doğruysa, talebin gelir esnekliği her noktada 1’dir.
Gelir
Q
Engel
Eğrisi
10
10
a20
30
b
Engel denklemi:
Q=-10+Gelir
e=%I
%Qe=
%100
%200=2
40
Gelir
Q
Engel
Eğrisi
10
10
a20
20
b
Engel denklemi:
Q=10+Gelir
e=%I
%Qe=
%100
%50=0,5
40
30
a
ZIRAAT 2007
2. Bir Giffen malına ait Engel eğrisinin şekli nasıldır?
A) Eğimi sıfır olan bir eğridir
B) Pozitif eğimli bir doğrudur
C) Pozitif eğimli dışbükey bir eğridir
D) Pozitif eğimli içbükey bir eğridir
E) Negatif eğimli bir eğridir
E) Negatif eğimli bir eğridir
Giffen mal aynı zamanda fakir maldır
GE
LİR
MİKTAR
ENGEL (GELİR-TALEP) EĞRİSİ
b
KAYMAKAMLIK 2010
131. Pozitif eğimli bir Engel eğrisi üzerinde yukarıya
doğru hareket edilmesiyle aşağıdakilerden hangisi aynı anlama gelir?
A) Kayıtsızlık eğrilerinin pozitif eğimli olması
B) Kayıtsızlık eğrilerinin kesişmesi
C) Bütçe doğrusunun yatay ekseni kestiği nokta
sabit kalırken dikey ekseni kestiği noktanın yer değiştirmesi
D) Bütçe doğrusunun dikey ekseni kestiği nokta
sabit kalırken yatay ekseni kestiği noktanın yer değiştirmesi
E) Bütçe doğrusunun paralel olarak kayması
E) Bütçe doğrusunun paralel olarak kayması
2010 Kaymakamlık Sınavında 160 sorudan 129-152 arası sorular (24 soru
%15) iktisattan 8-mikro 8- makro-para 8 -Türkiye Ekonomisi
2011 Kaymakamlık Sınavında 160 sorudan 129-152 arası sorular (24 soru
%15) iktisattan 8-mikro 8- makro-para 8 -Türkiye Ekonomisi
Tamamlayıcı Mallar (Çay-Şeker)
Çay Şeker
P
Q
P
Q
D D
2 a
10
4
1
a
20
b
Pç Qç
Çay fiyatı düştü çayın talep miktarı arttı
Statik hareket
D’
b
2
Pş sabit Qş
Şeker fiyatı sabit
Şekerin talebi arttı
Dinamik hareket
Çapraz fiyat-talep esnekliği -2Ç
Ç
P%
Q%e
2
50%100%
1
ş
ç
ç
ş
Q
P
P
Qe
2
1
2
1
1
Çapraz fiyat-talep esnekliği – ise çay-şeker
tamamlayıcı, 2 ise ilişkinin büyüklüğünü gösterir
Fiyat-talep esnekliği -2
%50
%100%100
İkame(Rakip) Mallar (Cola-Pepsi)
Cola Pepsi
P
Q
P
Q
D D
2 a
2
2
2
a
6
b
Pc Qc
Cola fiyatı düştü Colanın talep miktarı arttı
Statik hareketD’
b
1
Pp sabit Qp
Pepsi fiyatı sabit
Pepsi talebi azaldı
Dinamik hareket
Çapraz fiyat-talep esnekliği=1,6
C
P
P%Q%
e 6,1
50%80%
1
p
c
c
p
Q
P
P
Qe
6,1
10
2
1
8
Çapraz fiyat-talep esnekliği + ise cola-pepsi
ikame, 1,6 ise ilişkinin büyüklüğünü gösterir
ÇAPRAZ FİYAT-TALEP ESNEKLİĞİRAKİP-İKAMA MALLAR
Cola-Pepsi
Simit-Kır Pidesi
Mandalina-Portakal
TAMAMLAYICI MALLAR
Çay-Şeker
Oje-Aseton
Gömlek-Kravat
Yazıcı-PC
Web Camera-PC
İLİŞKİSİZ MALLAR
Çorap-Sakız
e=%P(pepsi)
%Q(cola) Ppepsi Qpepsi Qcola>0
e=%P(çay)
%Q(şeker)<0 Pçay Qçay
Qşeker
e=%P(çorap)
%Q(sakız)=0 Bağımsız mallar
-Bir malın talebi, ikame ve tamamlayıcı malların fiyatlarının da etkisi altındadır.
-Bu etkinin derecesi çapraz esneklik katsayısı ile ölçülür.
- Bir malın talebinin diğer malların fiyatlarındaki değişmeye karşı gösterdiği tepkiye çapraz esneklik denir.
KPSS-20023. Otomobil ile benzin nasıl mallardır?A) Tamamlayıcı mallar B) kame malları C)Bağımsız mallarD) Zorunlu mallar E) Düşük mallar
A) Tamamlayıcı mallar
KPSS-2001
7. Ayakkabı ile tükenmezkalem nasıl mallardır?A) İkame mallarıB) Tamamlayıcı mallarC) Bağımsız mallarD) Düşük mallarE) Lüks mallar
C) Bağımsız mallar
4. Gazoz ve kolanın tam ikame mallar olduğu bir durumda, kolanın talep eğrisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Negatif eğimlidir ve fiyat esnekliği yüksektir.B) Negatif eğimlidir ve fiyat esnekliği sıfırdır.C) Miktar eksenine paraleldir ve sonsuz esnekliğe sahiptir.D) Miktar eksenine paraleldir ve sıfır esnekliğe sahiptir.E) Fiyat eksenine paraleldir ve sıfır esnekliğe sahiptir.
KPSS-2009
P
Q
TALEP
Esneklik=
C)
Tam ikame malların fiyatları aynıdır.
Mallardan birinin fiyatı düşerse diğer
mal talep edilmez. İkame malların
satılması için tek fiyat vardır.
KPSS-20016. L ve M tamamlayıcı mallar ise, L’nin fiyatı arttığında aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi beklenir?A) L’nin satışlarının artmasıB) M’nin satışlarında ve fiyatında hiçbir değişiklik olmamasıC) M’nin satışlarının artmasıD) M’nin satışlarının azalmasıE) M’nin fiyatının azalması
Tamamlayıcı mallar birlikte kullanılan mallardır.
L’nin fiyatı artarsa L’nin talep miktarı azalır, L’nin
tamamlayıcısı olan M’nin de talebi azalır.
M’nin talebinin azalması demek M’nin talep doğrusu
paralel sola-orijine kayması demektir.
M’nin talebinde dinamik hareket, L’nin talebinde statik hareket meydana gelir
D) M’nin satışlarının azalması
ARZ KANUNU
• Fiyat artarsa P …Arz Miktarı Artar Q
• Fiyat azalırsa P … …Arz Miktarı Azalır Q
ARZ TEORİSİ
Arz kavramı, üreticilerin belirli bir zaman aralığında belirli
bir fiyattan satma arzusunda ve gücünde oldukları mal ve
hizmet miktarını ifade eder.. Arz yasası herhangi bir
maldan arz edilen miktar ile malın fiyatı arasındaki doğru
yönlü ilişkiyi ifade eder. Yani, bir malın fiyatı arttıkça
satıcıların arz ettikleri miktar artmakta; fiyatın
Azalması durumunda azalmaktadır.
Dondurmacının bir dondurmayı satmaya istekli olacağı fiyat kaç TL dir? Bu fiyatı belirleyen hangi faktörlerdir?
1 adet dondurmayı satmaya istekli olacağınız dondurmanın marjinal maliyeti 2 TL ise asgari fiyatı da 2 TL olacaktır.
P
Q
5
1
Dondurmanın piyasa fiyatı 5 TL
2
31 dondurmanın marjinal maliyeti 3, piyasa fiyatı 5 ise üretici rantı 3 TL dir
Toplam Maliyet-Total Cost
Marjinal Maliyet-Marginal Cost
Sabit Maliyet-Fixed Cost
Ortalama Maliyet-Average Cost
Dondurma satmanın sabit maliyeti 100 TL olsun. Sabit maliyet üretim miktarından etkilenmez.
Miktar
Q
Toplam Maliyet
TC
Marjinal Maliyet
MC
Ortalama Maliyet
AC
0 100
1 102 2 102
2 105 3 52.50
3 109 4 36.33
4 114 5 28.50
Üretim artıkça Marjinal Maliyet artıyor
Fiyat
Q
5
1
ÜRETİCİ RANTI-KAZANCI-REFAHI VE ARZ VE MARJİNAL MALİYET-MC DOĞRUSU
Üretim miktarı arttıkça marjinal Maliyet –MC artar
MC doğrusu aynı zamanda arz-S doğrusudur.
2
3
2
3
Piyasa fiyatı 5 TL ise 2 adet dondurma satılır
2 tane dondurma tanesi 5 liradan satılırken üretici rantı 5 TL olur
2
Fiyat
Q
2
1
ARZ DOĞRUSU VE ARZIN ESNEKLİĞİ
+
,..., xxs MCPSQ
250
100
%
%
s
x
ss P
Q
3
2
100%
50%
Fiyat
Miktar1
Marjinal Maliyet-MC artarsa arz miktarı azalır. Arzın Maliyet esnekliği aşağıdaki gibi hesaplanır:
-
,..., xxs MCPSQ
150
50
%
%
MC
x
sMC MC
Q
3
2
-50%
MC %50 artarsa 1 birim arzın fiyatı 2 TL’den 3 TL’ye çıkar
2
a
S
S’
b
P
1Q
1SP
2Q
2S
5
4 2
P
Q
S
6
$10
Piyasa ArzıBireysek Arz
Bireysel Arz Doğrularının Yatay Toplamı ile Piyasa Arz Doğrusu Elde Edilir
Üretici A Üretici B Üretici A+B
SP
Qo
$5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
54321
60503520 5
P QS
SP
Qo
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
$54321
60503520 5
P QS
Arz Kayması
SP
Qo
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
$54321
60503520 5
P QS
8070604530
S’Arz
Arttı
Arz Miktarı
Arttı
ARZ KAYMASI
SP
Qo
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
$54321
60503520 5
P QS
CORN
Arzın
Azalması?
SP
Qo
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 60 70 80
$54321
60503520 5
P QS
S’
453020 0 --
Arz
Azaldı
Arz Miktarı
Azaldı
Arzda Değişme-Arz Miktarında Değişme
MiktarMiktar
Fiy
at
Fiy
at SS00SS00 SS11
SS22
ArzdaArzda
ArtmaArtmaAzalmaAzalma
ArzdaArzda
ArzArzMiktarındaMiktarındaArtmaArtma
ArzArzMiktarındaMiktarındaAzalmaAzalma
SAYIŞTAY-2008
112. Aşağıdakilerden hangisi bir malın talep miktarında artışa
yol açmaz?
A) Ülke nüfusunun büyümesi
B) Zevk ve tercihlerin mal lehine gelişmesi
C) İkame malın fiyatının yükselmesi
D) Tüketici gelir düzeyinin artması
E) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi
Tamamlayıcı malın fiyatı artarsa diğer malın talebi azalır ve talep
doğrusu sola kayar
E) Tamamlayıcı malın fiyatının yükselmesi
ARZIN BELİRLEYİCİLERİ
Fiyat+
Teknoloji+
Sübvanse+
Vergi-
Diğer malların fiyatları-
Fiyat beklentileri+
Üreticilerin Sayısı+
Üretim faktörlerinin fiyatları-
Arzın fiyat esnekliği, üreticilerin ya da satıcıların fiyat
değişmeleri karşısında gösterecekleri tepkinin
derecesini ölçmeye yarayan özel bir göstergedir. Arzın
fiyat esnekliği, bir malın arz edilen miktarındaki yüzde
değişmenin, o malın fiyatındaki yüzde değişmeye oranı
Arzın Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler
• Kapasite Kullanımı
• Zaman
• Maliyetlerin seyri
• Malın stoklana
ARZ ESNEKLİĞİ (e)
Arzdaki % değişme
Fiyattaki % değişme
(Nokta Esnekliği)= xQ
P
P
Q
Esneklik (ep)=%Q
%P=
Arz ile fiyat arasında pozitif bir ilişki olduğu için arzın fiyat esnekliği pozitiftir.
P
Q0
P
Q0
P
Q0
S
S
S
es= 0 es= es= 1
Çok kısa-Piyasa-Dönemi
P
Q0
P
Q0
P
Q0
S S S
es>1 es= 0 es<1Fiyat eksenini kesen
arz doğrusu
Qs=-2+20P
Fiyat eksenine paralel arz doğrusu
Qs=20
Miktar eksenini kesen arz doğrusu
Qs=20+2P
ARZ DOĞRUSU VE ÜRETİCİ RANTI
P = 60
0
P
270
Üretici Rantı
60
10
Üretici Rantı PW = 6750S
Q
KPSS 2008
6. Piyasa arz eğrisinin p = 20+y fonksiyonuna eşit olduğu bir
durumda, piyasa fiyatı 40 ise üretici artığı kaç olur?
A) 50 B) 100 C) 150 D) 200 E) 400
P
Y=Q
20
Arz
-20 0
40
20
a
b c
Üretici artığı=abc alanı
Üretici artığı=[20(20]/2
Üretici artığı=400/2=200
D) 200
KAYMAKAMLIK-2009131. Bir arz-talep diyagramı üzerinde üretici artığınıaşağıdakilerden hangisi gösterir?A) Arz eğrisinin dikey ekseni kestiği noktaB) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz ile talep eğrilerinin arasında kalan alanC) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisiyledenge fiyat doğrusu arasında kalan alanD) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisininaltında kalan alanE) Denge üretim düzeyinin solunda ve talep eğrisininaltında kalan alan
C) Denge üretim düzeyinin solunda ve arz eğrisiyledenge fiyat doğrusu arasında kalan alan
• PİYASA DENGESİ
Denge, arz ve talep edilen miktarların birbirlerine eşit olması anlamına
gelir. Arz ve talep doğrularının kesiştikleri noktada, piyasa dengesi
gerçekleşir. Piyasa denge noktasında oluşan fiyata denge fiyatı;
miktara denge miktarı denir. Denge fiyatı, arz ve talep edilen miktarları
birbirlerine eşit kılan fiyattır.
Belirli bir dönem için talep edilen miktar, arz edilen miktardan az ise arz
fazlası; arz edilen miktar, talep edilen miktardan az ise bu kez de talep
fazlası ortaya çıkar.
Ds QQ
Denge fiyatı piyasayı temizleyen fiyattır. Arz-Talep fazlası veya noksanlığı olmaz.
Fiyat
Miktar
4
100
D
SFiyat yüksekse arz fazlası olur
Fiyat düşükse talep fazlası olur
20025
117
SP
Qo
5
4
3
2
1
2 4 6 8 10 12 14 16
P QD
$54321
2,0004,0007,000
11,00016,000
$54321
12,00010,000
7,0004,0001,000
D
P QS
TALEP ARZ
Kıtlık
DENGE FİYATI
Fazlalık
ARZ VE TALEP
Qo
D1
S1S2
P
Q1Q2
P1
P2
Arz Sola Kayarsa
Qo
D1
S1
P
Q1 Q2
P1
P2
D2
Talep Sağa Kayarsa
QoD2
P
Q1 Q2
P1
P2D1
Araz Artarken Talep Azalırsa
S2S1
Qo
D1
P
Q1 Q2
P2
P1
D2
Arz Azalırken Talep Artarsa
S1S2
Qo
D1
P
Q1 Q2
P1
D2
Talep Artarken Arz Artarsa
S2S1
a
KPSS-20014. Aşağıdaki durumlardan hangisinin denge fiyatına olan etkisi belirsizdir?
P
Q
S
DD
S
b
c
S
A) Talebin ve arzın artması
B) Talebin düşmesi ve arzın sabit kalması
C) Talebin artması ve arzın düşmesi
D) Arzın artması ve talebin düşmesi
E) Talebin artması ve arzın sabit kalması
a
P
Q
S
D
D
S
bP
P P
A)
B)
C)
D)
E)
P P P Q
P Q
P P P Q
P Q Q Q
P Q
A) Talebin ve arzın artması
KPSS 2002
7. Bir malın denge fiyatı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A) Talep artar ve arz azalırsa, denge fiyatı yükselir.
B) Arz artar ve talep azalırsa, denge fiyatı düşer.
C) Talep azalır ve arz sabit kalırsa, denge fiyatı düşer.
D) Arz azalır ve talep sabit kalırsa denge fiyatı yükselir.
E)Talep azalır ve arz artarsa, denge fiyatı yükselir.
E) Talep azalır ve arz artarsa, denge fiyatı yükselir.
SAYIŞTAY-2008
118. Dana eti piyasası dengede iken deli dana hastalığının yaygın olduğu
inancı denge fiyatını nasıl etkiler?
A) Arz miktarı artacağından piyasa fiyatı düşer
B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
C) Arz miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar
D) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar
E) Talep ve arz etkilenmeyeceğinden piyasa fiyatı değişmez
P
Q
S
D
P1
Q1
Deli dana hastalığı et talebini
azaltır, talep doğrusu orijine
kaydırır.
a
bP2
Q2
B) Talep miktarı (TALEP) düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
KPSS 2002
6. Bir mala ait arz eğrisinin sağa doğru kayması durumunda aşağıdakilerden hangisi meydana gelir?
A) Toplam gelir düşer
B) Toplam gelir artar
C) Talep eğrisi esnekse toplam gelir artar.
D) Talep eğrisi esnek değilse toplam gelir artar.
E) Arz eğrisi esnek değilse toplam gelir artar.
P
Q
D
S
P
Q
S1
a
b
C) Talep eğrisi esnekse
toplam gelir artar.
Arz eğrisi sağa kayarsa piyasa fiyatı düşer ve
talep esnekse talep miktarı çok artar ve satıcı
sürümden kazanarak satış gelirini artırır.
toplam gelir artar.
SAYIŞTAY-2008
117. Bir piyasadaki arz fazlasının piyasaya dışarıdan bir müdahale
olmadan ortadan kalkabilmesi için aşağıdakilerden hangisinin
gerçekleşmesi gerekir?
A) Malın fiyatının düşmesi
B) Malın fiyatının artması
C) Malın fiyatı sabit kalırken üretim maliyetlerinin düşmesi
D) Malın fiyatı sabit kalırken talep edilen miktarın düşmesi
E) Malın fiyatı sabit kalırken tüketicilerin gelirlerinin azalması
A) Malın fiyatının düşmesi
SAYIŞTAY-2008
118. Dana eti piyasası dengede iken deli dana hastalığının yaygın
olduğu inancı denge fiyatını nasıl etkiler?
A) Arz miktarı artacağından piyasa fiyatı düşer
B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
C) Arz miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar
D) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı artar
E) Talep ve arz etkilenmeyeceğinden piyasa fiyatı değişmez
B) Talep miktarı düşeceğinden piyasa fiyatı düşer
Qo
D
P
Q1 Q2
Şehir Stadyumunda Maç Bilet Fiyatı Düşerse
S
P1
P2
TalepFazlası
Limit fiyat
Denge Fiyatı
Qo
D
P
Q1Q2
S
P2
P1
Arz FazlasıLimit Fiyat
Denge Fiyatı
Şehir Stadyumunda Maç Bilet Fiyatı Düşerse
Serbest Mallar
Qo
D
P
Q1 Q2
Arz Talepten Büyükse Fiyat Oluşmaz
S
Arz Fazlası
Qo
DP
Q4Q3
S
Kıtlık
FiyatınOluşması
Serbest Malların Ekonomik Mala Donüşmesi
Qo
D
P
Q1
Denge Fiyatı ve Tüketici Refahı
Denge Fiyatı = $8P1
Tüketici Refahı (Artığı)Rantı, Fazlası
Qo
P
Q1
P1
S
D
Üretici Rantı
Tüketici Rantı
Denge Fiyatı ve Üretici-Tüketici Rantları
KARARLI-KARARSIZ DENGE
KARARLI-KARARSIZ DENGE
aa
PP
pp
Kararlı Denge
D
KARARLI DENGE VE KARARSIZ DENGE
Fiyat artarsa arz miktarı artar-talep miktarı azalır
S
S
D
P’
Talep Arz
Arz Fazlası
QsQsQdQd
aa
PP
PP
Kararlı Denge
D
KARARLI DENGE VE KARARSIZ DENGE
Fiyat azalırsa arz miktarı azalır-talep miktarı artar
S
SD
P’
Arz Talep
talep Fazlası
QdQdQsQs
KPSS-2003 9.Marshall yaklaşımına göre, piyasa dengesinin istikrarlı olabilmesi için aşağıdakilerden hangisi gerekli koşuldur? A) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını azaltmasıB) Fiyat yükselmesinin talep fazlasını arttırmasıC) Talep fazlasının sıfır olmasıD) Arz artışının talep fazlasını azaltmasıE) Arz artışının talep fazlasını artırması
aa
PP
PP
a: Kararlı Denge
DS
SD
P’
Arz Talep
talep Fazlası
QdQdQsQs
S’
bb
b: Kararlı Denge
D) Arz artışının talep fazlasını azaltması
SAYIŞTAY-2008
117. Bir piyasadaki arz fazlasının piyasaya dışarıdan bir müdahale olmadan
ortadan kalkabilmesi için aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesi gerekir?
A) Malın fiyatının düşmesi
B) Malın fiyatının artması
C) Malın fiyatı sabit kalırken üretim maliyetlerinin düşmesi
D) Malın fiyatı sabit kalırken talep edilen miktarın düşmesi
E) Malın fiyatı sabit kalırken tüketicilerin gelirlerinin azalması
A) Malın fiyatının düşmesi
P
Q
S
D
Q1
P1
a
b
S1
Q2
P2
Q3
FİYATIN OLUŞMAMASI
PQs 40
0
P
Q QSatıcının razı olduğu en düşük fiyat
alıcının razı olduğu en yüksek fiyattandaha yüksek.
Arz o kadar bol ki fiyat sıfır olduğundabile arzın tamamı talep edilmemekte
S
S
D
D
P
Q
S
D
Arzı Bol Olan Serbest MalTüketicilerin Alamayacağı
Kadar Pahalı Mal
40
20PQd
D20P=20 Q=0
P=40 Q=0
Fiyatın oluşması için talebin artması ve/veya fiyatın düşmesi gerekir
0 Q
D
D
P
Q
SD
40
D
20
Fiyatın oluşması için talebin artması ve/veya arzın azalması gerekir
P
DÖNEM ANALİZLERİ ve ARZ
P`P
P`
P
P`
a` a`a aO Q
P
O Q
P
OQ
P
D`
D`
D
DS
D`
D`
D
DS
D`
D`
D
D
S
S
Çok Kısa Dönem
(Piyasa Dönemi)
Kısa Dönem Uzun Dönem
Tarım Sektöründe Arz Yapısı Tarım Sektöründe Arz Yapısı Tarım ürünleri piyasası diğer ürün piyasalarından farklı (dengesiz):
Tarım ürünlerinde fiyat belirsizliğine neden olan belli başlı faktörler:
-Tarım ürünleri büyük ölçüde doğal koşulların ve iklimin etkisi altında
-Tarım ürünlerine ve özellikle gıda ürünlerine talebin gelir ve fiyat esnekliği düşük (Tüketicinin geliri artsa da veya bu malların fiyatı düşse de, talep edilen miktarlarda büyük değişme olmuyor)
- Bu nedenle fiyat oluşumunda arz cephesi önemli rol oynuyor, ancak arz da doğal koşullara bağlı.
-Tarımda teknik yenilikler ve bu yeniliklerin uygulanması sınırlı(yeni makine alımı-yeni teknoloji)
c
b
a
King Kanunu
(Bolluk Paradoksu)
Gregory King
(1648-1712)
Ürün kaybı Fiyat artışı
%10 %30
%20 %80
BOL ÜRÜN AZ KAZANÇ-AZ ÜRÜN ÇOK KAZANÇ
D
S (1701)S (1700)S (1701)
Q
P
30 60 80
50
20
1203600
3000
1600
114. Buğday için talebin fiyat esnekliğinin 1’den küçük olduğu bilindiğinegöre, bir kuraklık sonucunda buğday arz eğrisi sola kayarsa buğdayüreticilerinin toplam hasılatı nasıl değişir?A) AzalırB) ArtarC) Talep eğrisi de sola kayacağı için değişmezD) Arz esnekliğinin eğimine bağlı olarak azalabilir veya artabilirE) Halkın buğday tüketiminde bir değişiklik olmayacağı için değişmez
2007 KAYMAKAMLIK SINAVI
KİNG KANUNU yıldan yıla üretilen tarımsal ürün (patates, soğan, buğday, pirinç, arpa, mısır, fasulye …) üreten çiftçilerin gelirlerindeki dalgalanmayı açıklar.
Tarımsal ürünlerin talebi inelastiktir ve bu ürünlerin arzı önemli ölçüde iklim koşullarına bağlıdır. Yıl itibariyle tarımsal ürünlerin arz esnekliği sıfırdır.
Teknolojik gelişmeler ve devlet müdahalesi King kanunun olumsuz etkilerini azaltmaktadır.
B) Artar
Sürekli Azalan Dalgalanma (arz esnekliği < talep esnekliği)
O Q
P
D
D’
St=f(Pt-1)
P2
q2
P3
q3
P4
P0
P1
P2
P3
P4
1 2 3 4 5 Yıl
P0
q0
P1
q1
Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) TeoremiTarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi
Fiyatlar arz ve talep yerine bazen idari otorite tarafından belirlenebilir.
Hükümetler fiyatlara müdahale edip bir tavan fiyat tayin edebilirler.
Böyle bir müdahale piyasada reaksiyona yol açar;
(aksiyon-reaksiyon) Karaborsa Karaborsa Fiyatı
Bazen de hükümet malın satılabileceği minimum fiyatı taban fiyat olarak belirleyerek üreticiyi korumak ister
Devlet Müdahalesi: Tavan ve Taban Fiyatlar
D
O Q
P D’ S
P0
q0
P1
q1
P0
P1
P2
P3
1 2 3 4 5 Yıl
P2
q2
P3
q3
Sürekli Artan Dalgalanma (arz esnekliği > talep esnekliği)
Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) TeoremiTarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi
Fiyatlar arz ve talep yerine bazen idari otorite tarafından belirlenebilir.
Hükümetler fiyatlara müdahale edip bir tavan fiyat tayin edebilirler.
Böyle bir müdahale piyasada reaksiyona yol açar;
(aksiyon-reaksiyon) Karaborsa Karaborsa Fiyatı
Bazen de hükümet malın satılabileceği minimum fiyatı taban fiyat olarak belirleyerek üreticiyi korumak ister
Devlet Müdahalesi: Tavan ve Taban Fiyatlar
O Q
P
P0
q0
P1
q1
D
D’ S
P0
P1
P2
P3
1 2 3 4 5 Yıl
Tarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) TeoremiTarım Sektöründe Örümcek Ağı (COBWEB) Teoremi
Sürekli Dalgalanma (arz esnekliği=talep esnekliği)
P
Q
S
D
Q=10
CWP= 10
Talep Fonksiyonu: Qd=20-Px Arz Fonksiyonu: Qs=Px
20
20
P : 10 $Q : 10 adet/kgCW : 50 TLPW : 50 TLSW : 100 TL
QS=QD
QS=QD 20-P=P 20=2P P=10 Q=10
PW
e
TalepArz
TAVAN FİYAT VE KARABORSA OLUŞUMUP
Q
S
D
10
10
20
20
P : 5 TLQ : 5 adet/kgCW : 62,5 TLPW : 12,5 TLSW : 75 TLDWL=25
5 15
5Tavan Fiyat
D’
S’
15
DWL=Ekonomiye
müdahalenin
neden olduğu
refah kaybı
132. Herhangi bir piyasadaki talep fazlasını ortadan kaldırmak ve piyasanın etkinliğini bozmamak için hükûmet hangi politikayı uygulamalıdır?A) Söz konusu mal için miktar tayınlamasına giderek fiyatı yükseltmelidir.B) Tüketimden alınan vergileri azaltarak fiyatların düşmesini sağlamalıdır.C) Firmalardan alınan vergileri azaltarak arzın artmasını sağlamalıdır.D) Fiyat kontrollerini benimseyerek fiyatı düşürmelidir.E) Piyasada ortaya çıkan fiyat artışı talep fazlasını ortadan kaldıracağından herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur.
2009 KAYMAKAMLIK
E) Piyasada ortaya çıkan fiyat artışı talep fazlasını ortadan kaldıracağından herhangi bir şey yapmaya gerek yoktur
ArzTalep
TABAN FİYAT VE DESTEKLEME ALIMI
FİYAT VE ALMA GARANTİSİP
Q (Ton)
S
D
10
10
20
20
P : 15 TLQ : 15 adet/kgCW : 12,5 TLPW : 112,5 TLSW : 125 TLDWL=25
5 15
Taban Fiyat 15
Arz fazlası: 10 Ton
KMS-200114. Hükümet bir malın fiyatını, piyasadaki denge fiyatının üstüne çıkacak şekilde kontrol ediyorsa, aşağıdakilerden hangisi söz konusudur?A) Bazı tüketiciler kazançlı çıkarB) Hem tüketiciler, hem de üreticiler kazançlı çıkarC) Tüm tüketiciler kazançlı çıkarD) Bazı üreticiler ürünlerini satacak alıcı bulabilirlerE) Hiç kimse kazançlı çıkmaz
Devlet fiyatı artırıyor ama alım garantisi vermiyor
D) Bazı üreticiler ürünlerini satacak alıcı bulabilirler
FAYDA FONKSİYONU VE MARJİNAL FAYDA
U(Y,X) = Y1/2 x2
25050 XY,MU ,y
COBB-DOUGLAS FAYDA FONKSİYONU
Y
UMUy
212 /X XYMU X
UMUX
2Q2Q30TU Toplam fayda fonksiyonundaQ=2 ise marjinal fayda (MU) nedir?
Q
UMU
=30-4Q =30-4(2)=22
Faydanın ölçülüp ölçülemeyeceği konusunda, iki temel görüş vardır. Bunlardan birisi faydanın ölçülebileceğine dair olan "Kardinal Fayda Teorisi" diğeri ise faydanın ölçülemeyeceği yalnızca kıyaslama yapılabileceğine dair olan "Ordinal Fayda Teorisi" dir.
TÜKETİCİ TEORİSİ VE TÜKETİCİ DENGESİ
• KARDİNAL ANALİZ
• ORDİNAL ANALİZ
KARDİNAL FAYDA TEORİSİ
Kardinal fayda yaklaşımını benimseyen iktisatçılara göre fayda birim olarak ölçülebilir kabul edilmektedir. Yani herhangi bir mal ya da hizmetin sağladığı fayda birim olarak ölçülebilmektedir ve bu fayda birimine "Util" ya da "Utilon" adı verilmektedir. Örnek vermek gerekirse, iki ayrı malın faydaları;
1 adet elma = 5 fayda birimi (Util veya Utilon)1 adet armut = 3 fayda birimi (Util veya Utilon)
şeklinde ifade edilebilir.
Kardinal İktisatçılar
Fayda ölçülebilir
H. Gossen
Jules Dupuit
Jeremy Bentham
William Stanley Jevons -1871
Carl Menger-1871
Leon Walras-1874
Ordinal İktisatçılar
Faydan ölçülemez
Francis Edgeworth-1881
Giovanni B. Antonelli-1886
Irwing Fisher -1892
John Richard Hicks ve
Roy D. Allen- 1930
Hermann Heinrich Gossen (1810 -1858)Azalan Marjinal Fayda KanunuGossen kanunu-1: Tüketim miktarı artan malın marjinal faydası azalır
x
x
y
y
P
MU
P
MU
x
y
x
y
P
P
MU
MU
Gossen kanunu-3: Ekonomik değeri olan her şey kıttır
Gossen kanunu-2: Tüketici toplam faydasını maksimum
yapmak için aşağıdaki eşitliği sağlar. Bu eşitliğe
Kardinal (Eşmarjinal) Denge denir
AZALAN MARJİNAL FAYDA TEORİSİ
Toplam fayda, bir mal ya da mal demetinin tüketilmesi neticesinde elde edilen tatmindir. Marjinal fayda ise, bu mal ya da mal demetinin son biriminin kişiye sağlamış olduğu tatmin seviyesidir. Bu nedenle "marjinal" kavramı bir bakış açısı ya da bir yaklaşım olayıdır. Mesela bir sürahi suyun içinden alınan bir bardak su bir marjinalliği ifade ettiği gibi bir bardak su içinden alınan bir yudum su da marjinal bir kavramdır. Bu nedenle herhangi bir maldan (A malı) satın alan ya da kullanan tüketicinin fayda fonksiyonu
U=f(Q) ise Marjinal fayda; MU= TU / Q
MU : Marjinal Fayda
Ua : A malından sağlanan toplam faydadaki değişim
Qa : A malının tüketilen miktarındaki değişim
Tüketici bir maldan tüketimini devamlı artırırsa sağlayacağı toplam fayda,
tüketilen mal miktarı ile birlikte artmaya başlar. Tüketicinin tatminini maksimumlaştırdığı noktada toplam fayda eğrisi de maksimum olur ve azalmaya başlar. Marjinal fayda ise başlangıçtan itibaren giderek azalır ve doyma noktasında sıfır olur. Daha sonra negatif değer kazanır.
65. Veri bir piyasa fiyatında, tüketici davranışı ile ilgiliaşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Her zaman faydasını maksimize edecek tüketimi yapmaya çalışır.B) Her zaman faydasını maksimize edecek mal miktarını satın alabilir.C) Hiçbir zaman faydasını maksimize edecek mal miktarını satın alamaz.D) Faydasını maksimize etmek için mal fiyatları düşünceye kadar bekler.E) Satıcılar tarafından aldatılacağından faydasını hiçbir zaman maksimize edemez.
2009-İÇ DENETÇİ
A) Her zaman faydasını maksimize edecek tüketimi yapmaya çalışır.
KPSS-20043. Tüketici denge koşulu aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir? (MU= Marjinal fayda ve P=Fiyat) A) MUa/Pa > MUb/Pb B) MUa/Pa < MUb/Pb C) MUa/Pa = MUb/Pb D) MUa/Pa = MUb/Pa E) MUa/Pb > MUb/Pa
C) MUa/Pa = MUb/Pb
KPSS-20096. Kayıtsızlık eğrileri orijine göre kesin olarak dışbükey olan bir tüketicinin dondurma ve pasta tüketimine harcamak üzere 20 TL’si bulunmaktadır. Dondurmanın fiyatı 2 TL, pastanın fiyatı ise 4 TL’dir. Aşağıdakilerden hangisi bu tüketici için fayda maksimizasyonu sağlayan bir dondurma ve pasta bileşimidir? Dondurma PastaA) 2 4B) 4 4C) 5 0D) 6 3E) 9 0
DONDURMAYA HARCAMA=P*Q=2(2)=4
PASTAYA HARCAMA=P*Q=4(4)=16
TOPLAM HARCAMA=16+4=20
A) 2 4
TÜKETİCİ GELİRİNİN TAMAMINI HARCAR
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 1 2 3 4 5 6
Burcu’nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
Paket TU(util)
0123456
07
1113141413
Fa
yda
(u
til)
Paket çikolata (günlük)
TU
A
B
CD E
F
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
0 1 2 3 4 5 6
Paket TU(util)
0123456
07
1113141413
MU(util)
-74210
-1
Fa
yda
(u
til)
Paket çikolata (günlük)
TU
MU
Burcu’nun çikolata tüketiminden sağladığı fayda (günlük)
A
B
CD
E
MU = ∆TU / ∆Q
2008 MALİYE BAKANLIĞI MALİ HİZ. UZM. YRD.
10. Sabah içtiği 5. fincan kahvenin marjinal faydası sıfır olan bir birey
ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Bu bireyin sabahları içtiği kahve için olan talep eğrisi, 5 birimden sonra pozitif
eğimli hâle gelecektir
B) Bir malın her fazladan bir biriminin tüketimi pozitif marjinal fayda sağladığı için bu
durum mümkün değildir
C) Fiyat sıfır iken, bu bireyin sabahları içtiği kahveye olan talep eğrisi,
miktar eksenini 5 birimde kesmektedir
D) Bu birey, bir sabahta 5 fincan kahve tüketerek faydasını maksimize eder
E) Bu birey, bir sabahta faydasını maksimize edebilmek için 5 birimden
fazla kahve tüketmelidir
P=
MU
TALEP=MU
Q
50
P=MU=0 olduğunda Q=5
C) Fiyat sıfır iken, bu bireyin sabahları
içtiği kahveye olan talep eğrisi,
miktar eksenini 5 birimde kesmektedir
Marjinal Fayda
Qx 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
TUx 0 7 13 18 22 25 27 28 28 27
7MUx 6 5 4 3 2 1 0 -1
TOPLAM VE MARJİNAL FAYDA
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
0 1 2 3 4
mU = 10
mU = 5
mU = 3
mU = 1
Q 0 1 2 3 4
TU 0 10 15 18 19
MU 0 10 5 3 1
3
5
10
0
2
4
6
8
10
12
0 1 2 3 4
Marjinal fayda sürekli azalır
Azalan Marjinal fayda
NEGATİF EĞİMLİ SÜREKLİ AZALAN MARJİNAL FAYDA EĞRİSİ
ÖRNEK
X ve Y adlı iki mal tüketiyoruz
X’in Marjinal Faydası 8 Birim MUx
Y’nin Marjinal Faydası 4 Birim MUy
Px = 2 TL ( X Malının Fiyatı )
Py = 2 TL ( Y malının Fiyatı)
MUx
Px >MUy
Pyyani
8
2>
4
2=
4 2
1 1>
Tüketicimiz X malı için harcadığı son lira karşılığında 4 birimlik ek fayda elde
etmiştir. Y malı için harcadığı son lira karşılığında 2 birimlik fayda artışı elde
etmiştir. Rasyonel tüketicimiz; Y malı için harcamış olduğu son lirayı X malı
alımında kullanarak ve 2 birimlik fayda azalışına karşılık 4 birimlik fayda
kazanacaktır. Net kazanç 2 birim faydadır.
Tüketici daha çok X, daha az Y malı tüketerek toplam faydasını maksimum yapacak ve dengeye gelecektir.
DEĞER KAVRAMI
DEĞER: Mal ve hizmetlere verilen nispi önem.
FİYAT. Mal ve hizmetin değerinin parayla ifadesi
KULLANIM DEĞERİ: Subjektiftir. Kullananan kişiye göre
değişir
DEĞİŞİM DEĞERİ:Objektiftir. Kullananan kişiye göre
Değişmez 1kg muz=2 kg elma ise muz elmadan 2 kat
pahalıdır
DEĞER KAVRAMI
Bir malın değerini ne belirler?
İnsan hayatı için önemi mi?
Maliyeti mi?
Az veya çok olması mı?
Mala harcanan insan emeği mi? (Karl Marx)
Görülmez el (Adam Smith)
ARZ ve TALEP( Alfred Marshall)
DEĞER PARADOKSU
Hangisi daha değerli su mu yoksa elmas mı?
MUs
MUe
Qs Qe
MUs
MUe
qs =qe
MUe
MUs
MUe
Çok suyun toplam faydası çok marjinal faydası azdır
Az elmasın toplam faydası az marjinal faydası çoktur
Az elmas çok sudan daha değerlidir
qe
KPSS 2004
1. Marjinalist devrim ile ilgili aşağıdaki ifadeler den hangisi doğrudur?
A) Azalan marjinal fayda ilkesine dayalı bir kıymet teorisi ortaya konulmuştur.
B) Azalan kâr oranları ilkesine dayalı tarihsel bir gelişme ortaya koymuştur.
C) Oligopolist, monopolist, düopolist gibi tam rekabetçi olmayan piyasaları iktisat incelemesine taşımıştır.
D) Ölçeğe göre sabit getiri ilkesine dayalı bir düşünceyi yansıtır.
E) Bir ülkenin ticaret fazlası oluşturma çabalarının, tarımsal ürünlere talebi azaltarak ulusal zenginliği olumsuz yönde etkileyeceği öne sürülmüştür.
Marjinal devrimin en önemli etkisi, azalan marjinal fayda ilkesine dayalı bir kıymet
(değer) teorisi ortaya konulmuş olmasıdır. İktisat lileratüründe değer paradoksu
veya elmas -su paradoksu tartışması bu konuyu açıklar. Adam Smithe göre bir
malın değerini toplam faydası belirlerken marjinalist yaklaşımda bir malın değerini
marjinal faydası belirler. (Cevap A)
KPSS-20061. İngiliz iktisatçı A. Marshall, değer kuramını ve üretim maliyeti kuramınıbirleştirerek, arz ve talebin eşanlı olarak piyasa denge fiyatını ve miktarınıbelirlediğini açıklamıştır. Bu bağlamda Marshall’ın “Elmas-Su” paradoksunuçözmesinin altındaki temel mekanizma aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tüketici artığı ve üretici artığıB) İçsel ve dışsal ekonomilerC) Azalan marjinal fayda ve artan marjinal maliyetlerD) Gelir ve ikame etkilerine dayalı Marshallcı talep eğrisiE) Kısmi denge ve genel denge analizi
C) Azalan marjinal fayda ve artan marjinal maliyetler
Halk Bankası Sınavı-2009Yandaki tablo bir tuketicinin A ve Bmalından elde ettiği toplam faydayıgostermektedir. Tuketicinin bu iki malaayırdığı toplam butce 10 TL , A malının fiyatı 2 TL ve B malının fiyatı 1 TL ise tuketiciye faydamaksimizasyonu sağlayan A ve B malıtuketim bileşimi aşağıdakilerden hangisidir? A Malı B MalıA) 4 birim 2 birimB) 5 birim 0 birimC) 3 birim 4 birimD) 2 birim 6 birimE) 1 birim 8 birim
B
B
A
A
P
MU
P
MU
1201
120
2
240
A) 4 birim 2 birim
KPSS 2004
A tüketicisi X, Y ve Z malından bir tüketim sepeti oluşturarak dengeye
ulaşmıştır. Tüketicinin X ve Y malından elde etmiş olduğu marjinal fayda
sırasıyla 14 ve 8 birimdir. Y ve Z malının fiyatı ise sırasıyla 4 ve 8 dir.
Buna göre, X malının fiyatı (Px) ise tüketicinin Z malından elde
etmiş olduğu marjinal fayda (MUZ) kaçtır?
Px MUZ
A) 7 16
B) 7 14
C) 4 14
D) 5 10
E) 14 4
TÜKETİCİ DENGESİ
z
z
y
y
x
x
P
MU
P
MU
P
MU
84814 z
x
MU
P
?PX 7 ?PZ 16A) 7 16
KAYMAKAMLIK-2007
117. Tüketici dengesi üzerinde bulunmayan bir öğrenci tüketici dengesinin
gerektirdiğinden daha fazla film seyretmekte, buna karşılık daha az kitap
okumaktadır. Bu öğrenci tüketici dengesine doğru hareket ettikçe
filmlerden ve kitaplardan elde ettiği marjinal faydalar nasıl değişir? (MF:
Marjinal fayda)
MF (Filmler) MF (Kitap)
A) Azalır Azalır
B) Artar Azalır
C) Azalır Artar
D) Artar Artar
E) Değişmez Değişmez
Öğrenci tüketici dengesine ulaşabilmesi için daha az film
seyredecek ve daha çok kitap okuyacaktır.
Öğrenci tüketici dengesine ulaşabilmesi için daha az film seyredecek ve film
seyretmenin marjinal faydası artacak ve daha çok kitap okurken okmanın
marjinal faydası azalacaktır
B) Artar Azalır
ORDİNAL FAYDA TEORİSİ
Ordinal Fayda Teorisi, faydanın ölçülemeyeceği prensibine dayanır. Buna göre, fayda yalnızca kıyaslanabilir. Bir birim A malının sağlamış olduğu fayda bir değer alınarak ölçülemez. Bu kişiden kişiye değiştiği gibi yer ve zamana göre de değişir. Bu noktada kişi A malından sağladığı faydayı, diğer mallardan sağlayacağı faydayla kıyaslayarak karara varır. Bu durum farksızlık analizi (kayıtsızlık analizi) ile açıklanır.
ORDNAL FAYDA TEORİSİ VE KAYITSIZLIK EĞRİLERİ
TÜKETİCİYE AYNI FAYDAYI SAĞLAYAN FARKLI MAL BİLEŞİMLERİNİ
GÖSTEREN EĞRİYE KAYITSIZLIK (FARKSIZLIK) EĞRİSİ DENİR
KAYITSIZLIK EĞRİLERİNİNÖZELLİKLERİ
NEGATİF EĞİMLİ ORİJİNE
GÖRE DIŞBÜKEYDİR
(Sınırlı ikamenin olduğu mallarda)
Y
X
NEGATİF EĞİMLİ DOĞRUDUR
(Tam ikamenin olduğu mallarda)
Y
X
L (LEONTİEF) ŞEKLİNDE KAYITSIZLIK EĞRİSİ (Tam tamamlayıcı mallarda)
U=min{Y, X}
Y
X
U
Wassily Leontief
(1905-1999)
1973 Nobel Ödülü
TAM TAMAMLAYICI MALLAR ve LEONTİEF FAYDA FONKSİYONU
Y
X
45o
c’de min{X,Y} = 3
1 2 3
12
3
b’de min{X,Y} = 2
a’da min{X,Y} = 1
U(X,Y) = min{X,Y}
U1 U2 U3
d
d’da min{X,Y} = 1
ab
c
MRS-Marjinal İkame Oranı sıfıdır
Ayakkabının sağ teki ve sol teki
Tam tamamlayıcı mallarda kayıtsızlık eğrisi L şeklindedir
DIŞBÜKEY KAYITSIZLIK EĞRİLERİNİN ÖZELLİKLERİ
Y
X
U
KAYITSIZLIK EĞRİLERİ KESİŞMEZ (BİRBİRLERİNE TEĞET OLABİLİR)
KAYITSIZLIK EĞRİSİNİN EĞİMİNE MARJİNAL İKAME ORANI (MRS) DENİR
KAYITSIZLIK EĞRİLERİ ORİJİNDEN UZKLAŞTIKÇA TOPLAM FAYDA ARTAR
KAYITSIZLIK EĞRİLERİ NEGATİF EĞİMLİDİR
KAYITSIZLIK EĞRİLERİ ÜZERİNDE TOPLAM FAYDA AYNI AMA MALLARIN
MARJİNAL FAYDALARI FARKLIDIR
Farksızlık Eğrilerinin Özellikleri• Farksızlık eğrileri negatif eğimli eğrilerdir.
Y
X
U=YX=24
a24
1
(24,1)
b12
2
(12,2)
Tüketici a ve b noktlarında aynı toplam faydayı elde ettiğinden a ve b tercihlerinde farksızdır
0 xy MU.XMU.YU
y
xyx MU
MU
X
YMRS
KPSS 2005
5.Tüketicinin bir birim daha çok x malı tüketmek için vazgeçmesi
gereken y malı miktarım veren değişim oranı, aşağıdakilerden
hangisine eşittir?
(Px: x malının fiyatı, MUx: x malının marjinal faydası,
Py:y malının fiyatı, MUy:y malının marjinal faydasıdır.)
Tüketicinin bir birim daha fazla X malı tüketmek için vazgeçmesi
gereken Y malı miktarını gösteren oranı, marjinal ikame oranı
(MRS)'dir. MRS, farksızlık eğrisinin eğimine ve aynı zamanda malların
marjinal faydaları oranına eşittir. (C)
A) Y
X
P
P B)
x
y
P
P C)
y
X
MU
MUD)
x
y
MU
MUE)
xy
yx
MUP
MUP
y
xyx MU
MU
X
YMRS
KAYMAKAMLIK 2010
129. Tüketicinin fayda fonksiyonu U(X,Y) = X0,5 Y 0,25 ise ve tüketici,
mallardan X=2 ve Y=6 birim tüketiyorsa X’in Y için marjinal ikame oranı
(MRS X,Y) kaçtır?
A) 1/12 B) 1/6 C) 2 D) 6 E) 12D) 6
Y
XMRSXY
YUXU
MRSXY
50750
25050
25050
,,
,,
XY XY,
YX,MRS
62622
25050
)(
X
Y
X,
Y,MRSXY
U=aX+bY fayda fonksiyonunun marjinal ikame oranı (MRSyx) nedir?A) b/a B) 1 C) a D) b E) a+b
X
YMRSyx
XUYU
MRSYX
a
bMRSYX
A) b/a
U(X, Y)=XY+X2 fayda fonksiyonunda Y=2 ve X=1 ise MRSyx nedir?A) 5 B) 2 C) 0.25 D) 4 E) 3
C) 0.25
XUYU
MRSYX
XY
XMRSYX 2
25041
1221
,)(
MRSYX
Farksızlık Eğrilerinin Özellikleri
Farksızlık eğrileri, orijinden uzaklaştıkça temsil ettikleri
fayda düzeyi de artmaktadır.
Y
X
U1
a
b
U2
c
d
U2>U1
Tüketici U2’yi U1’e
tercih eder
FARKSIZLIK HARİTASI (PAFTASI)
Farksızlık Eğrilerinin Özellikleri
Farksızlık eğrileri birbirlerini kesmezler.
Y
X
U1
a
U2
8
8
a’da U1U2
bc
12
3 7
c ve b’de U1>U2
9 16
de
e ve d’de U2>U1
6Tercihleri rasyonel ve
tutarlı ve geçişken olan
tüketicinin kayıtsızlık
eğrileri kesişmez ama
birbirlerine teğet olabilir.
2008 MALİYE BAKANLIĞI MALİ HİZ. UZM. YRD.
9. Kayıtsızlık eğrilerinin orijine göre kesin dışbükey olmalarının
nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tüketici tercihlerinin geçişliliği varsayımı
B) Tüketici tercihlerinin monoton olduğu varsayımı
C) Tüketici tercihlerinin tam olduğu varsayımı
D) Azalan marjinal ikame oranı varsayımı
E) Tüketilen malların normal mallar olması
D) Azalan marjinal ikame oranı varsayımı
KAYMAKAMLIK-2006116. Kayıtsızlık eğrilerinin kesiştiği noktada aşağıdakilerden hangisi söz konusudur?A) Tüketici, faydasını minimize etmektedir.B) Azalan marjinal ikame oranı varsayımı ihlal edilmektedir.C) Azalan marjinal fayda varsayımı ihlal edilmektedir.D) Kayıtsızlık eğrileri orijine göre dışbükey değillerdir.E) Geçişlilik varsayımı ihlal edilmektedir.
Rasyonel tüketicinin tercihleri tutarlı ve geçişkendir.
A>B B>C ise A>C dir
E) Geçişlilik varsayımı ihlal edilmektedir.
Farksızlık Eğrilerinin Özellikleri
Farksızlık eğrileri, orijine göre dışbükeydirler. Bu özellik, tüketicinin bir
maldan giderek daha az tüketmesi durumunda, aynı tatmin düzeyini
sürdürebilmesi için diğer maldan giderek daha fazla tüketmek zorunda
kalmasından dolayı ortaya çıkmaktadır (Azalan Marjinal Fayda Yasası).
Marjinal İkame Oranı (MRS)
Farksızlık eğrisinin eğimine marjinal ikame oranı denir. Bu oran,
tüketicinin tüketmekte olduğu mallardan yalnızca birinin miktarını
değiştirmesi durumunda; aynı fayda seviyesini sürdürebilmesi için
diğerinin miktarında yapması gereken değişimi gösterir.
TAM İKAME MALLAR
5
5
9
9
13
13
X
Y
Y + X = 5
Y + X = 9
Y + X = 13
DOĞRUSAL VE PARALEL KAYITSIZLIK EĞRİLERİ
U(Y,X) = Y + X
MRS-Marjinal İkame Oranı sabittir
Tam ikame mallarda kayıtsızlık eğrisi
negatif eğimli doğru şeklindedir
FAYDA FONKSİYONLARI
Y
X
u
U=X-Y (X iyi, Y kötü mal)Y
X
uU=Y-X (Y iyi, X kötü mal)
Y
X
u
U=X (Sadece X malını tercih eden
tüketicinin kayıtsızlık eğrisi)
Y
X
u
U=Y (Sadece Y malını tercih eden
tüketicinin kayıtsızlık eğrisi)
X faydalı, Y nötr mal
Y faydalı, X nötr mal
Y
X
Y ve X
iyi mal
Y kötü
X iyi mal
Y ve X
Kötü mal
Y iyi
X kötü mal
FAYDA FONKSİYONLARI VE KAYITSIZLIK EĞRİLERİ
U=YX (Cobb-Douglas fayda fonksiyonu)
Y
Xu
Dışbükey kayıtsızlık eğrisi Y ve X arasında sınırlı ve azalan ikame vardır.
Y ve X iyi mal
Azalan MRS, marjinal ikame oranı
PAUL DOUGLAS (1892-1976)
CHARLES W. COBB.
FAYDA FONKSİYONLARI VE KAYITSIZLIK EĞRİLERİ
Y
Xu
U=Y+X (Y ve X tam ikame)
Kağıt para-madeni para
Cola-Pepsi
Y
Xu
Y ve X kötü mal (sigara, alkol)
İçbükey kayıtsızlık eğrisi
SAYIŞTAY 2007Fayda fonksiyonu U= X+Y şeklinde olan bir tüketicinin optimal tercihini yansıtan denge noktasıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Dengede her zaman marjinal ikame oranı malların fiyatlarının oranına eşit olur.B) Tüketicinin faydasını maksimize edebilmesi için malların fiyatlarının oranı kayıtsızlık eğrisinineğiminden küçük olmalıdır.C) Tüketicinin faydasını maksimize edebilmesi için malların fiyatlarının oranı kayıtsızlık eğrisinineğiminden büyük olmalıdır.D) Malların fiyatlarına bağlı olarak tüketici sadece X veya sadece Y malı tüketir.E) Malların fiyatlarına bağlı olarak tüketici sadece X, sadece Y veya her iki maldan tüketebilir.
Fayda fonksiyonunda Y ve X malları tam ikamedir. Bu durumda tüketici fiyata bakar. Fiyat aynı ise Y veya X farketmez, fiyat farklıysa tüketici ucuz olanı alır.
E) Malların fiyatlarına bağlı olarak tüketici sadece X, sadece Y veya her iki maldan tüketebilir.
ZIRAAT BANKASI 2007
1. Aşağıdaki fayda fonksiyonlarından hangisi X ve Y mallarının tam ikame mallar olduğunu gösterir?
A) U=X+Y B) U=XY C) U=Y1/2 X1/2
D) U=Y2 X2 E) U=min{x, y}
A) U=X+Y
KPSS 20103. Tam ikame olan X ve Y mallarının kayıtsızlık eğrileriiçin aşağıdakilerden hangisi geçerli değildir?A) GeçişlilikB) TamlıkC) MonotonlukD) Azalan marjinal ikame oranıE) Kayıtsızlık eğrilerinin eğiminin sabit olması
D) Azalan marjinal ikame oranı
Y
X
Tam ikame mallarda kayıtsızlık eğrisi negatif eğimli bir doğrudur. Bu doğrunun eğimi sabittir.
X
YMRSyx
KAYMAKAMLIK-2008
8. X ve Y malları için tüketicinin fayda fonksiyonu U=X şeklinde ise
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Y malı kötüdür
B) X ve Y malları tamamlayıcı mallardır
C) X ve Y malları tam ikame mallardır
D) X malının yatay eksende yer aldığı bir grafik üzerinde tüketicinin kayıtsızlık eğrileri pozitif eğimli doğrular şeklindedir
E) X malının yatay eksende yer aldığı bir grafik üzerinde tüketicinin kayıtsızlık eğrileri dikeydir
Y
x
U=xX İYİ MAL, Y NÖTR MAL
E) X malının yatay eksende yer aldığı bir grafik üzerinde tüketicinin kayıtsızlık eğrileri dikeydir
KAYMAKAMLIK-2007118. Kayıtsızlık eğrilerinin orijine göre içbükey olması durumunda tüketici dengesiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Mallardan sadece biri tüketilir.B) Malların hiçbiri tüketilmez.C) Her iki mal da tüketilir.D) Bütçe doğrusunun eğimine bağlı olarak mallardan biri veya her ikisi de tüketilebilir.E) Denge, kayıtsızlık eğrisinin bütçe doğrusuna teğet olduğu noktada oluşur.
A) Mallardan sadece biri tüketilir.
Y ve X kötü maldır. Tüketici iki kötü malı kullanmak yerineZorda kaldığında sadece bir tanesini kullanmaya tercih eder.
U=aY+bX şeklindeki bir fayda fonksiyonu için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?A) Kayıtsızlık eğrisi üzerinde artan ikame oranı vardırB) Y ve X ilişkisiz mallardırC) Kayıtsızlık eğrisi üzerinde azalan ikame oranı vardırD) Y ve X tam tamamlayıcı mallardırE) Y ve X tam ikame mallardır E) Y ve X tam ikame mallardır
Tam ikame mallar olan Y ve X için fayda fonksiyonu aşağıdakilerden hangisidir?A) U=Y+X B) U=Y2+X2 C) U=YXD) U=min{Y, X} E) U=aY-bX
A) U=Y+X
Balık (Y) yemenin faydalı sigara (X) içmenin zararlı olduğuna inanantüketicinin fayda fonksiyonu aşağıdakilerden hangisidir?A) U=Y-X B) U=YX C) U=Y+XD) U=Y/X E) U=Y+X2
Fayda fonksiyonu U=f(Y, X)=YX ise marjinal ikame oranı MRSyx nedir?A) 1 B) Y/X C) Y D) X/Y E) X
D) X/Y
A) U=Y-X
X ve Y mallarını tüketen bir tüketici için fayda fonksiyonu
U(X,Y) = (XY)1/2 şeklinde ise marjinal ikame oranı nedir?
Marjinal İkame Oranı- MRS nedir?
XUYU
X
YMRSyx
Y
X
YX,
XY,
MU
MUMRS
,,
,,
X
yyx
5050
5050
5050
KAYMAKAMLIK-2007
4. İki mal için tüketiciye ait fayda fonksiyonu U=(YX)1/2 ise, X’in marjinal
faydası ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Negatiftir
B) Tüketilen X malı miktarı arttıkça azalmaz
C) Tüketilen Y malı miktarı arttıkça artar
D) Tüketilen Y malı miktarından etkilenmez
E) Tüketilen X malı miktarından etkilenmez
C) Tüketilen Y malı miktarı arttıkça artar
2
1
2
1
X YX2
1MU
2
1
2
1
X
X
Y2
1
MU 2
1
2
1
YXU
KPSS 2010
4. X ve Y mallarını tüketen bir tüketici için fayda fonksiyonu
U(X,Y) = (XY)1/2 şeklinde ise X malının marjinal faydasıyla ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Pozitif olamaz.
B) X malı tüketimi arttıkça azalmaz.
C) Daha fazla Y malı tüketildikçe artar.
D) Tüketilen Y malı miktarından bağımsızdır.
E) Tüketilen X malı miktarından bağımsızdır.
C) Daha fazla Y malı tüketildikçe artar.
Y
X
YX,
XY,
MU
MUMRS
,,
,,
X
yyx
5050
5050
5050
505050 ,,x YX,
X
UMU
50
5050,
,
x X
Y,MU
0
10
20
30
0 10 206
26
7
Y M
alı
Tük
etim
i
X Malı Tüketimi
a
bY = 4
X = 1
MRS = 4
MRS = Y/X
a’dan b’ye giderken Y azaldı, X arttı ama toplam fayda değişmedi
-Y.MUy+X.MUx=0
y
xyx MU
MU
X
YMRS
0
10
20
30
0 10 20
a
b
Y M
alı
Tü
keti
mi
X Malı Tüketimi
26
6 7
d
Y = 4
X = 1
Y = 1
X = 1
MRS = 1
MRS = 4
13 14
9
c
MRS = Y/X
MRS sürekli azalma eğilimindedir
a
BÜTÇE DOĞRUSU: BELİRLİ BİR GELİRE SAHİP TÜKETİCİNİN FİYATLAR
SABİTKEN İKİ MALDAN SATIN ALABİLECEĞİ FARKLI MAL BİLEŞİMLERİNİ
GÖSTEREN BİR DOĞRUDUR. BÜTÇE DOĞRUSUNA FİYAT DOĞRUSU
VEYA REEL SATINALMA GÜCÜ
DOĞRUSU DA DENİRY
X
30
3015
GELİR=I=M=60 Px=2 Py=2
a 260
yP
M
b
b 260
yP
M
Bütçe doğrusu
c15
=-1
122
260260
y
x
P
P
Bütçe doğrusunun eğimi malların fiyatlarının birbirine oranına eşittir
d
ef
TÜKETİCİ DENGESİ (Kayıtsızlık Eğrisi ve Bütçe Doğrusu) M=60 Px=2 Py=2
a
Y
X
30
3015
b
c15
=-1
Tüketici Dengesi (c)
y
x
y
xyx MU
MU
P
P
X
YMRS
y
xyx MU
MU
2
2
15
15MRS
Denge noktasında tüketicinin bütçe doğrusunun eğimi kayıtsızlık eğrisinin eğimine eşittir
Gelir=Harcama
Y.PX.PM yx BÜTÇE DENKLEMİ
KPSS 2007
3.İki mallı bir ekonomide fiyatlar ve tüketicinin geliri iki kat
arttığında bütçe doğrusunda meydana gelecek değişiklikle ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Bütçe doğrusunun eksenleri kestiği değer lerde bir artış olur.
B) Bütçe doğrusunun eksenleri kestiği değer lerde bir azalma olur.
C) Bütçe doğrusunun eğimi azalabilir veya artabilir.
D) Bütçe doğrusunda herhangi bir değişiklik olmaz.
E) Bütçe doğrusunda meydana gelecek deği şikliği bilebilmek için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.
D) Bütçe doğrusunda herhangi bir değişiklik olmaz.
I. FiyatlarII. GelirIII. Tüketicinin tercihleriIV. Marjinal ikame oranı114. Yukarıdakilerden hangileri bir tüketicinin eldeedebileceği fayda düzeyini sınırlar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IID) III ve IV E) II, III ve IV
SAYIŞTAY-2008
Fayda fonksiyonu U=YXY ve X mallarının miktarlarına bağlıdır.Tüketicinin faydasını maksimum yapan Y ve X mallarından ne kadar alabileceğiTüketicinin gelirine ve malların fiyatlarına bağlıdır.
C) I ve II
TÜKETİCİ DENGESİ M=120 Px=2 Py=2
Y
X
u1
30
30
a
15
15
Tüketici Dengesi (b)
y
xyx MU
MU
2
2
30
30MRS
b
u2
60
60
Gelir-Tüketim Eğrisi
TE
TE
Y
X
Gelir
+ 15+ 15
TE = GE + İE
+ 00+
Y ve X normal-üstün mallardır
TÜKETİCİ DENGESİ M=40 Px=4 Py=2 M=80Y
X
u120
10
a
2
16
Tüketici Dengesi (b)y
xyx MU
MU
2
4
15
30MRS
b
u2
20
40
Gelir-Tüketim Eğrisi
TE
TE
Y
X
Gelir
+ 13- 6
TE GE İE
+ 13 00- 6
Y fakir ve X normal-üstün mallardır
15
10
Nominal gelirde artış
KAYMAKAMLIK-2006
130. İki mal tüketen bir tüketici için gelir-tüketim eğrisinegatif eğimli ise bu mallarla ilgili aşağıdaki ifadelerdenhangisi doğrudur?A) Her iki mal da düşük maldır.B) Her iki mal da normal maldır.C) Her iki mal da Giffen tipi düşük maldır.D) Mallardan biri normal diğeri düşük maldır.E) Malların normal veya düşük mal olup olmadıkları konusunda bir şey söylenemez.
D)
40
Örnek. M=20 Px=Py=1 iken
gelir M=40 olsun (c.p.),
Y fakir ve X normal malY
X
a20
b
20
c
10
10
U1
40
U2
d
Gelir-Tüketim Eğrisi
Gelir
X
20
10
40
20
35
5
20
Gelir
Y5 10
40
X normal-üstün mal
Engel doğrusu pozitif eğimli
M=40
Fakir malın gelir-talep doğrusu
Negatif eğimlidir
TÜKETİCİ DENGESİ
M=40 Px=4 Py=2 M=80
Y
X
u1
20
10
a
5
b
u2
40
Gelir-Tüketim Eğrisi
10
Nominal gelirde artış
Tüketici Dengesi (b)
y
xyx MU
MUMRS
24
1020
Y
X
Gelir
+ 5+10
TE GE İE
+ 5 00+10
20
Gelir-Tüketim Eğrisi pozitif eğimli olduğundan Y ve X normalüstün maldır
20
Örnek. M=20 Px=Py=1 iken
gelir M=40 olsun (c.p.),
Y ve X normal malY
X
a20
b
20
c
10
10
U1
40
40
U2
d
Gelir-Tüketim Eğrisi
Gelir
GelirX
Y
20
10
10
40
20
20
40
Gelir-talep doğruları
Pozitif eğimlidir
Y ve X normal-üstün
mallardır
10
Y
X
15
1510
a
b
c
d
X ve Y üstün mal
X üstün Y fakir
Y üstün X fakir
5
5
U1
U2
U3
U4
Gelir M=20 Px=Py=2
Gelir M=30 Px=Py=2
Gelir %50 arttı
KAYMAKAMLIK-2006118. X ve Y malları üstün mallar ise gelirde bir artış olduğunda ilgili gelir-tüketim eğrisinin şekli nasıl olur?A) Negatif eğimli B) Pozitif eğimli C) Yatay D) Dikey E) U şeklinde
B) Pozitif eğimli
113. Düşük mal ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A) Talep eğrisi her zaman pozitif eğilimlidir.B) Gelir etkisi ile ikame etkisinin yönleri aynıdır.C) Gelir esnekliğinin işareti negatiftir.D) Giffen malı olarak da adlandırılır.E) Engel eğrisi çizilemez.
2007 KAYMAKAMLIK
C) Gelir esnekliğinin işareti negatiftir.Düşük malın Engel eğrisi
Gelir
TL
Q
a
10
1000
500
20
b
0250100
%
%
Gelir%
Talep%e
130. İki mal tüketen bir tüketici için gelir-tüketim eğrisi negatif eğimli ise bu mallarla ilgili aşağıdaki ifadelerdenhangisi doğrudur?A) Her iki mal da düşük maldır.B) Her iki mal da normal maldır.C) Her iki mal da Giffen tipi düşük maldır.D) Mallardan biri normal diğeri düşük maldır.E) Malların normal veya düşük mal olup Olmadıkları konusunda bir şey söylenemez.
KAYMAKAMLIK-2008
Y
X
u1
u2a
b
Gelir artığında Y’nin
talebi azaldı, X’in talebi arttı
Y fakir, X normal mal
Gelir-tüketim eğrisiD)
X ve Y mallarını tüketen bir tüketici başlangıçtaa noktasında dengedeyken gelirinde bir artış meydana gelmiş ve yeni denge noktası b olarak gerçekleşmiştir.
129. X ve Y mallarıyla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) X düşük bir maldır.B) Y düşük bir maldır.C) Hem X hem de Y düşük mallardır.D) X ve Y düşük mal değildir.E) X ve Y’nin düşük mal olup olmadığının söylenebilmesi için fiyatları bilinmelidir.
KAYMAKAMLIK-2009
Y
X
u1
u2a
b
B) Y düşük bir maldır.
Gelir artığında Y’nin
Talebi azaldı, X’in talebi arttı
Y fakir, X normal mal
3. X ve Y mallarını tüketen bir tüketici başlangıçtaa noktasında dengedeyken gelirinde bir artış meydana gelmiş ve yeni denge noktası b olarak gerçekleşmiştir.
X ve Y mallarına ait Engel eğrileri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?A)X malının engel eğrisi pozitif, Y malının engel eğrisi negatif eğimlidirB) X’in engel eğrisi negatif, Y’nin engel eğrisi pozitif eğimlidirC) Her iki malın engel eğrisi negatif eğimlidirD) Her iki malın engel eğrisi pozitif eğimlidirE) Verilen bilgilerle Engel eğrilerine ilişkin bir kanıya varılamaz
KAYMAKAMLIK-2009
Y
X
u1
u2a
b
A)X malının engel eğrisi pozitif, Y malının engel eğrisi negatif eğimlidir
Gelir artığında Y’nin
Talebi azaldı, X’in talebi arttı
Y fakir, X normal mal
KPSS-2007
4. X malının miktarı yatay eksende iken gelir tüketim doğrusu dikey ise X malının gelir talep esnekliği nedir?
A) -2
B) -1
C) 0
D) 1
E) 2
Y
X
a
b
Gelir-tüketim doğrusu
C) Sıfırdır
Y
Bir malın fiyatında değişme ve tüketici dengesinde değişme M=60 Px=2 Py=2
a
X
30
3015
b
c15
=-1
y
xyx MU
MUMRS
22
1515
U1
C’dePx=1
60
=-0,5
d10
40
U2
y
xyx MU
MUMRS
21
4020
d’de
Fiyat-Tüketim Doğrusu
Y ve X kame mallardır
8. Yatay eksende gıda, dikey eksende de giyecek ve gıdanın fiyatı giyeceğinkine göre yükselmişse bütçe doğrusu nasıl değişir?A) Daha yatay hale gelir.B) Daha dik hale gelir.C) Dışarıya doğru kayarD) Orijine doğru kayar.E) Fiyatlarda gelir arasındaki ilişkiye bağlı olarak, daha dik veya daha yatay hale gelir
KPSS-2002
Giyecek
Gıda
a
u1
B) Daha dik hale gelir.
KPSS 200212.Ali, fiyatı 2 TL olan X malından 100 birim ve fiyatı 4 TL olan Y
malından 50 birim tüketmektedir. X malının fiyatı 5 TL'ye ve Y
malının fiyatı da 8 TL'ye çıkarsa, aynı miktarda X ve Y malı satın
alabilmesi için Ali'nin geliri kaç TL artmalıdır?
A) 350 B) 500 C) 600 D) 700 E) 1050
2x100 + 4x50 = M1 =400
Ali’nin Bütçe Denklemi Y.PX.PM yx
5x100 + 8x50 = M2= 900
Ali’nin geliri 900-400=500 TL artmalıdır. (Cevap B)
Y
X
X
I=100 Px=4 Py=4
Px
25
25
15
10
a
y
xyx MU
MU
4
4
10
10MRS
(a)u1
10
4 a
DM
8
34 50
b
34
b2
TE
TE
u2
Fiyat-Tüketim Eğrisi
Marshall Talep Doğrusu
y
xyx MU
MU
4
2
34
17MRS
(b)
Px=2
Y
X
Px
+ 24
- 7 TE GE İE
+ +-+
Y
X
20
4020
a
b
c
dX ve Y tamamlayıcı mal
X ve Y
ikame mal
Y normal
X Giffen-Veblen
10
10
U1
U2
U3
U4
Gelir M=40 Px=2 Py=2
Gelir M=40 Px=1 Py=2
Px %50 ucuzladı
8
16
5
3016
12
Bir malın fiyat-talep eğrisi aşağıdakilerden hangisi kullanılarak elde edilebilir?A) Bütçe doğrusu B) Gelir-tüketim eğrisiC) Kayıtsızlık eğrisi D) Engel eğrisi
E) Fiyat-tüketim eğrisiE) Fiyat-tüketim eğrisi
7. Aşağıdakilerden hangisi fiyat-tüketim eğrisi üzerindeki her nokta için doğrudur?A) Fayda düzeyi sabittir B) Malların tüketim fiyatları sabittirC) Gelirin tamamı harcanır, ancak fayda maksimize edilemezD) Fayda maksimize edilir, ancak gelirin tamamı harcanmazE) Fayda maksimize edilir ve gelirin tamamı harcanır
KPSS-2005
E) Fayda maksimize edilir ve gelirin tamamı harcanır
KPSS 2006
4.Fiyat-tüketim eğrisi miktar eksenine dik bir doğru ise, talebin
fiyat esnekliği hangi değeri alır?
A) Sonsuzdur. B) 1’den büyüktür.
C) Birdir. D) 1’den küçüktür. E) Sıfırdır
Y
X
a
b
Fiyat-Tüketim Doğrusu
X çok zorunlu maldır ve talep esnekliği sıfırdır
KPSS 2003
11.Fiyat-tüketim eğrisi pozitif eğimli ise talebin fiyat esnekliği için
aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) 1 'den küçüktür. B) 1'den büyüktür.
C) 1 'e eşittir. D) Sıfırdır. E)Sonsuzdur.
M=20 Px=Py=2Y
X10
10
a
U1
Px=4
5
5
4
4
Fiyat-Tüketim
Doğrusu
X’in nokta fiyat-talep esnekliği
Q
P
P
Qe
2052
21
,e
e=-0,2=0,2<1
A) 1 'den küçüktür.
Y
X
X
I=100 Px=4 Py=4
Px
25
25
15
10
a
u1
10
4 a
DM
8
34 50
b
34
b2
TE
TE
u2
Hicks Talep Doğrusu
Px=2 Hicks Yaklaşımı
Y
X
Px
+ 24
- 7 TE GE İE
+ +-+
c?
a) U=YX=15x10=150
b) U=8x34=272
c) U=YX=150
TE=ab
İE=ac
GE=cb
c
DH
?
Y
X
I=100 Px=4 Py=425
25
15
10
a
u1
8
34 50
bTE
TE
u2
Px=2 SLUTSKY Yaklaşımı
Y
X
Px
+ 24
- 7 TE GE İE
+ +-+
c?
a) U=YX=15x10=150
b) U=8x34=272
c) U=YX>150
TE=ab
İE=ac
GE=cb
u3
?
HICKS yönteminde amaç tüketiciyi başlangıçtaki toplam fayda seviyesine götürmektedir.
SLUTSKY yönteminde amaç tüketiciyi başlangıçtaki satınalma gücüne geri götürmektir.
Y
X
I=80 Px=2 Py=420
12
9
16
bu1
22 40
a
TE
TE
u2 Fiyat-Tüketim Eğrisi
Px=5
5
c
?
?
Y ve X tamamlayıcı mallar
İEGE
İE
GE
HİCKS YÖNTEMİ:
Tüketiciyi aynı fada seviyesinde tutmak
Y
X
Px
- 10- 4 TE GE İE
- -+-
Tüketici a ve c noktalarında aynı toplam faydaya sahip olduğundan tazmin edilmiştir
KAYMAKAMLIK-2007
7. İkame etkisini ölçmek için aşağıdakilerden hangisi yapılır?
A) Gelir sabit tutulur ve yeni bir kayıtsızlık eğrisine geçilir
B) Gelir sabit tutulur ve orijinal kayıtsızlık eğrisi üzerinde kalınır
C) Fiyatlar sabit tutulur ve yeni bir kayıtsızlık eğrisine geçilir
D) Fiyatlar sabit tutulur ve orijinal kayıtsızlık eğrisi üzerinde kalınır
E) Hem gelir hem de fiyatlar sabit tutulur ancak yeni bir kayıtsızlık eğrisine geçilir
B) Gelir sabit tutulur ve orijinal kayıtsızlık eğrisi üzerinde kalınır
Hicks yöntemine göre
Y
X
I=80 Px=2 Py=420
12
9
16
b u1
22 40
a
TE
TE
u2 Fiyat-Tüketim Eğrisi
Px=5
5
c
?
?
Y ve X tamamlayıcı mallar
İEGE
İE
GE
SLUTSKY YÖNTEMİ:
Tüketiciyi aynı reel gelir seviyesinde tutmak
Y
X
Px
- 10- 4 TE GE İE
- -+-
u3
Tüketicinin eski reel satınalma gücüne ulaşabilmesi için 146 TL’ye ihtiyacı vardır
Telafi-Tazmin
Edilmiş Bütçe doğrusu
D Marshall Talep
Y
X
X
Px
X1 X2
u1
u2
a
b
a
Giffen X malının fiyatı artarsa talep miktarı artar
P2
P1
GİFFEN –VEBLEN MAL
Px TE GE İE
Y
X + + —— — +
TE
TE
b
Fayda fonksiyonu U=XY olan tüketicinin başlangıçta geliri I=80, Px=4 ve Py=1 iken X’in fiyatı Px=1 olduğunda Hicks ve Slutsky yöntemlerine göre aşağıdakilerden hangisi doğru değildir?
A) Slutsky ve Hicks yöntemlerinde X’deki ikame etkilerinin büyüklüğü farklıdırB) Slutsky ve Hicks yöntemlerinde X’deki toplam etkinin işareti pozitiftirC) Slutsky ve Hicks yöntemlerinde X’deki ikame etkilerinin işaretleri negatiftirD) Slutsky ve Hicks yöntemlerinde X’deki toplam etkinin büyüklüğü farklıdır E) Slutsky ve Hicks yöntemlerinde X için reel gelir etkilerinin işaretleri pozitiftir
D) Slutsky ve Hicks yöntemlerinde X’deki toplam etkinin büyüklüğü farklıdır
Köşe çözümde tüketici
sadece X’i tercih eder.
X
Y U2U1 U3
A
A’da fayda maksimum
MRS>Px/Py
İyi, kötü ve nötr mal
QSU
FA
YD
A
FAYDA FONKSİYONU
Suİyi mal
Su kötü mal
Q1
Q1’in yakınında bir miktar su nötr maldır
Fayda fonksiyonu U=4YX, geliri I=40 TL olan tüketici
Px=1 ve Py=2 ise tüketici dengesinde mal hangi mal bileşimini tüketir?
x
yyx MU
MUMRS
Y
X
Y4
X4MRSyx
x
y
x
yyx P
P
MU
MUMRS
21
2
P
P
x
y 1
2
Y
XMRSyx X=2Y Y=0,5X
Bütçe denklemi I=PxX+PyY 40=1(2Y)+2Y
40=1X+2Y
40=4Y
Fayda maksimizasyonu ile bulunan Y ve X miktarı fayda fonksiyonuna yerleştirerek tüketicinin toplam faydası (dolaylı fayda fonksiyonu) bulunur.
Y=10 X=20
U=2YX U=2(10)(20)=400 util
Fayda fonksiyonu U=XY, geliri I=10 olan tüketici Px=Py=1 ise tüketici dengesinde X malının miktarı nedir?A) 2 B) 3 C) 5 D) 6 E) 4C) 5
yP
Y
X
0
Lagranç fonksiyonu L= YX + (I-PXX-PyY)
Y
LX 0
xPX
LY 0
x
y
P
P
LI XPYP xy
yx YPXP XP
PY
y
x
Px=Py=1 X=Y
10=2X10-(1)Y-(1)X=0
X=5 Y=5 U=YX=(5)(5)=25
Tüketici Y ve X mallarında 5’er adet tüketerek 25 birim toplam fayda sağlayacak dengeye ulaşacaktır.
KPSS 2010
5. Bütçe doğrusunun yatay ekseni kestiği noktayla ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Bütçe doğrusunun eğimini verir.
B) Mallar arasındaki ikame oranını gösterir.
C) Yatay eksendeki malın marjinal faydasını gösterir.
D) Gelirin marjinal faydasını sıfır yapan mal demetini gösterir.
E) Gelirin tamamı yatay eksendeki mal için harcandığında bu maldan
alınabilecek miktarı gösterir.
Örnek. Gelir 30 TL Px=Py=1
aY
X
30
3015
b
c15
E) Gelirin tamamı yatay eksendeki
mal için harcandığında bu maldan
alınabilecek miktarı gösterir.
0
Fayda maksimizasyonu Max U=YX Kısıtlayıcı I=Py.Y+Px.X
Lagranç fonksiyonu
Fayda fonksiyonu U=XY Tüketicinin geliri I=10 Px= Py=1 Y=? ve X=?
L= YX + (I-PXX-PyY)
LI
XPYP xy
yx YPXP XP
PY
y
x
0XPXP
PPI x
y
xy
xP2
IX
yP2
IY
Y ve X mallarının Marshall talep fonksiyonu
XP
PY
y
x
Marshall talep fonksiyonları tüketicinin fayda fonksiyonuna yerleştirilerek dolaylı fayda fonksiyonu bulunur:
Fayda fonksiyonu U=XY
yx P
I
P
IU
22 xyPP
IU
4
2
xyPP
IU
2
X
1
1
Harcama minimizasyonu Kısıtlayıcı U=25=YXI=10=Py.Y+Px.X
Lagranç fonksiyonu
Fayda fonksiyonu U=XY Tüketicinin geliri I=10 Px= Py=1
Min L= Y+X + (25-XY)
Y
L1
YX
L1
Y
X
LXY25
Px=Py=1 X=Y
25=XX25=YX
X=5 Y=5
U=YX=(5)(5)=25
Tüketici 10 TL ile Y ve X mallarında 5’er adet tüketerek 25 birim toplam fayda sağlayacak dengeye ulaşacaktır.
U=25 birim fayda elde etmek isteyen tüketici Y ve X’den ne kadar alır?
=0
=0
=0 25=X2
yP
Y
X
0
Fayda maksimizasyonu Max U=YX Kısıtlayıcı I=Py.Y+Px.X
Lagranç fonksiyonu
Fayda fonksiyonu U=XY Tüketicinin geliri I Px ve Py Y=? ve X=?
L= YX + (I-PXX-PyY)
Y
LX 0
xPX
LY 0
x
y
P
P
LI XPYP xy
yx YPXP XP
PY
y
x
0XPXP
PPI x
y
xy
xP2
IX
yP2
IY Y ve X mallarının Marshall talep
fonksiyonu
4
Y
X
0
Fayda maksimizasyonu
X=4Y
Max U=YX Kısıtlayıcı I=Py.Y+Px.X
Lagranç fonksiyonu
Fayda fonksiyonu U=XY Tüketicinin geliri I=80 Px=1 ve Py=4 Y=? ve X=?
L= YX + (80-X-4Y)
Y
LX 0
X
LY 0
4
L80 XY4
Y=0.25X
80-4(0.25X)-X=0
80-2X=0 X=40 Y=10
Tüketici dengesinde Y=10 ve X=40 birimToplam FaydaU=XY=40(10)=400Util fayda
X
Y
X
0
Harcama minimizasyonu
X=4Y
Min=4Y+X Kısıtlayıcı U=400=YX
Lagranç fonksiyonu
Fayda fonksiyonu U=XY Tüketicinin geliri I=80 Px=1 ve Py=4
L= 4Y+X+ (400-XY)
Y
L4 0
YX
L1 0
4
L400 XY
Y=0.25X
400-X(0.25X)=0
400-0.25X2=0 0.25X2=400 X2=1600
Tüketici dengesinde Y=10 ve X=40 birimToplam FaydaU=XY=40(10)=400Util fayda
U=YX=400 util fayda sağlayacak Y ve X mal bileşimi nedir?
X=40
KPSS 2004
10.X ve Y malı tüketen bir tüketicinin fayda fonksiyonu aşağıda verilmiştir.
31
21
10 YX)Y,X(U
X malının fiyatı 2, Y malının fiyatı 4,tüketicinin geliri 270 ise,
tüketicinin elde edeceği maksimum fayda değeri kaç olur?
A) 140 B) 160 C) 270 D) 300 E) 640
C) 270
31
21
10 YXU Y.PX.PM yx Fayda Fonksiyonu Harcama fonksiyonu
2xP 4yP 270IM
KPSS 2004
S. 10
31
21
10 YXU
Y.PX.PM yx
Fayda Fonksiyonu
Harcama fonksiyonu
2xP
4yP270IM
)YX(YXL 4227010 31
21
025 31
21
YXX
U
04310 3
221
YXY
U
25 3
121
YX
4310 3
221
YX
42
310
5
32
21
31
21
YX
YX42
3105
X
Y
YX 20320
YX 3
0432270
Y)Y(
U
31
21
10 YXU 31
21
278110 )()(U 270278110 3 U
Y=27 X=81 C) 270
+ = 1XP
XI
*YP
YI
*
Örnek: Fayda fonksiyonu 2
1
2
1
XYU
Tüketicinin bütçesi (harcaması)=M=1200 TL
Y malının fiyatı X malının fiyatı3Py 6Px
Faydayı maksimum yapan Y=? ve X=? Kısa Yöntem
yP
MY
XYU
2003
600
3
1200x50.0Y
xP
MX
100
6
600
6
)1200(50.0X
42. Yukarıdaki grafik bir mala ilişkin piyasayı göstermektedir. Devlet söz konusu mal icin satış vergisi uygulanmasına karar verirse, hickimsenin olmayan kayıp miktarı kac TL dir?A) 40B) 30C) 20D) 10E) 5
HALK BANKASI 2009
D) 10
Hazine uzmanlık-2007
YX)X,Y(U 2Fayda fonksiyonu 4yP 2xP 16)I(Gelir
Y ve X malları için Marshall Talep fonksiyonları nedir?
Max U=YX Bütçe Kısıtı I=Px.X+Py.Y
Lagranç Fonksiyonu: L=2YX+(16-2X-4Y)
022
YX
U
042
XY
U
04216
YX
U
4
2
2
2
X
Y
2
4
Y
X2
Y
XYX 2
042216 Y)Y( 0816 Y Y816 2Y 4X
YXU 2 16422 ))((U
Marshall Talep Fonksiyonları X =4 Y=2
Toplam Fayda U=16
Toplam Fayda U=2YX=16
Hazine uzmanlık-2007
YX)X,Y(U 2Fayda fonksiyonu 4yP 2xP 16)I(Gelir
Y ve X malları için Hicks Talep fonksiyonları nedir?
Fayda kısıtı U=2YX=16Minimizasyon I=Px.X+Py.Y
Lagranç Fonksiyonu: L=2X+4Y+(16-2YX)
022
YX
U
024
XY
U
0216
YX
U
X
Y
2
2
4
2
2
4
Y
X2
Y
XYX 2
02216 )Y(Y 0416 2 Y 2416 Y 44
162 Y 2Y
042216 ))((
Marshall Talep Fonksiyonları X =4 Y=2 Toplam Fayda U=16
Toplam Fayda U=2YX=16
4X
16 TL geliri olan tüketici Px=2 ve Py=4 TL iken U=16 birim fayda sağlamak isterse X ve Y mallarından kaç adet almalıdır?
Hicks Talep Fonksiyonu X =4 Y=2
Hazine uzmanlık-2007
YX)X,Y(U 2Fayda fonksiyonu 4yP 2xP 16)I(Gelir
Y ve X malları için Hicks talep fonksiyonları nedir?
Tüketici dengesinde Y ve X mallarından kaç birim tüketilir?
Tüketici dengesinde toplam fayda nedir?
TÜKETİCİ DENGESİ M=60 Px=2 Py=1
Y
X
u1
60
30
a
15
30
Tüketici Dengesi
y
x
y
xyx MU
MU
P
P
X
YMRS
y
xyx MU
MU
1
2
15
30MRS
TÜKETİCİ DENGESİ M=60 Px=2 Py=1 Px=1
Y
X
u1
60
30
a
15
30
Tüketici Dengesi (b)
1MU
MU
1
1
40
40MRS
y
xyx
60
20
40
bu2
TE
TE
Fiyat-Tüketim Eğrisi
Y
X
Px
+ 25
- 10 TE GE İE
+ +-+
Y ve X ikame mallardır
BİR MALIN FİYATINDA DEĞİŞME VE TÜKETİCİ DENGESİM=100 Px=5 Py=5
Px=2
Y
X
a
u1
10
10
20
20 50
b
u2
4
40
Fiyat-Tüketim eğrisi
Px
X10
5 a
b DM
40
2
Bir malın talep denklemi aşağıdaki gibidir.
21
4/Q
P fiyat P=2 iken fiyat-talep esnekliği nedir?
PQ / 421 2
2
421 /Q 221 /Q Q=4 P=2
2
24
P
)(Q
Esneklik Formülü:
Q
P
dP
dQe 3162 P)(
dP
dQe
216 PQ
332 P 3
32
P
Q
P
dP
dQe
4
2
2
323)(
e 4
2
8
32e 2
32
64e
Fiyat-talep esnekliği negatif olduğundan normal maldır ve normal malın
fiyat-talep eğrisi negatif eğimlidir.
21
4/Q
P
P ve Q arasında
negatif ilişki vardır
KAYMAKAMLIK 2011
129. Tercihleri U(X, Y) = 10X + 5Y fayda fonksiyonu ile temsil edilen bir
tüketici, 10 birim X malı ve 9 birim Y malı tüketmektedir.
Tüketicinin X malı tüketimi 1’e düşerse tam olarak eski refah
düzeyinde kalabilmesi için kaç birim Y malı tüketmesi gerekir?
A) 16 B) 27 C) 32 D) 37 E) 43
U(X, Y) = 10X + 5Y Y=9 X=10 U(X, Y) = 10(10) + 5(9)
U(X, Y) = 100 + 45 U=145 Y=? X=1 U(X, Y) = 10(1) + 5Y=145
10 + 5Y=145 5Y=135 5Y=135 Y=27 B) 27