Sutas Ahir Planlama

7/31/2019 Sutas Ahir Planlama

1/26

ST HAYVANCILIIETM MERKEZ YAYINLARI

HAYVANCILIK SERS : 4YETTRC BROR

ST SIIRI AHIRLARININPLANLANMASI

Prof. Dr. smet ARICIYrd. Do. Dr. Ercan MEKAra. Gr. Erkan YASLIOLU

U.. Ziraat FakltesiTarmsal Yaplar ve Sulama Blm

1. GR

lkemiz st sr iletmelerinin en nemli sorunlarndan biri ahrlarn yapmdr. reticilerimizou zaman pahal damzlk hayvan almakta, beslemeye yeterince zen gstermekte, hastalklarakar duyarl davranmakta, ancak salkl ahr yapmna gerekli zeni gstermemektedir. Halbukiverimli ve salkl hayvanlarn modern ahrlarda barnma zorunluluklar vardr.

Hayvancla barnaklarn yapm ile balanr. Barnak salkl olursa baarans artar. Tersineilkel ve yanl yaplrsa sorun reticinin ba belas olur. Hatal barnaklarn sonradandzeltilmesi ok zor ya da imkanszdr.

Gelimi lkelerde planl ve salkl barnak, reticinin altyaps, retimin sigortasdr. retimin

dzgn bir biimde yap

lmas

n

n salanmas

ve ucuzlat

lmas

nda ilk dnlen konu modernbarnak yapmdr. St srlar iin planl ve uygun ahr yapm olduka nemlidir. nkiletmenin deerli ve hassas olan hayvanlarn belli bir disiplin altnda uzun sreli barndrmak,gerekli olan bir ok ilemi belli bir dzen ierisinde gerekletirmek zorunluluu vardr. Ahr

planlamas denilince sadece salr ineklerin barnaca yap dnlmemelidir. letme birbtn olarak ele alnmal salr inek ahr yannda, buza, dana, dve ve kuru ineklerinbarnaca ahrlar ile ot, silaj, kat-sv gbre depolar, eitli koruma yaplar iletme sahibi yada alacak iinin barnaca evin de birlikte dnlmesi gerekir.

Balangta planlanan sr byklnn ilerde deiebilecei mutlaka ele alnmaldr. Bunedenle st sr ahr planlamasna balanrken nce lekli bir yerleim plan yaplmal, bu

plan zerinde neyin nerede olacana bu tesislerin ilerde nasl byyebileceine ve iletme iin

1


2/26

alt yap ve ulamn nasl karlanacana karar verilmelidir. Yerleim plan ve yerleim planzerinde dnlen yaplardan hangilerinin ncelikle yaplacana ve nasl bir ahr sistemi inaedileceine karar verilirken uzman kiilere danlmal, plan ve projelerinin zel zenlehazrlatlmas salanmaldr.

St srcl iletmelerinde inek adedinin belli bir saynn zerinde olmas arzu edilir. AvrupaTopluluunda iletmelerin salr inek adedi 40 olarak hedeflenmitir. lkemizde de bu triletmelerin ticari iletmelere dntrlmesi, rnein inek saysnn en az 20'ye karlmashedeflenmelidir. Bylece iletmelerde modern sam yerinin kurulmas ve modern ahrsistemlerinin yaplmas mmkn olacaktr. Balangta inek says az olsa bile ileridekigelimeler dikkate alnarak en az 20 salr inee gre ahrlar planlanmal, bylece iletmeleringelimelerinde teknoloji kullanlmasna olanak yaratlmaldr.

Uygun st sr ahrlar planlanr ve yaplrken;1. Barnacak hayvanlarn temiz hava, scaklk ve nem gibi evre isteklerinin en iyi biimdekarlamasna,2. Hayvanlarn yaam tarzna ve davranlarna uygun olmasna,3. Ahr ierisinde esas olan yemleme sam, gbre temizlii ile dier bakm ilerine ynelikilerin kolayca yaplmasna ve igc gereksinimin en aza indirilmesine,4. Ahr ve elemanlarnn yapm maliyetinin ucuz olmasna,5. Ahr ierisinde sr ynetiminin kolay yaplmasna,6. Ahr tipinin mekanizasyon ve teknoloji uygulamasna yatkn olmasna zel zengsterilmelidir.

2. AVLU YERLEM PLANININ HAZIRLANMASI

St sr iletmelerinin baars hereyden nce dzenli bir iletme avlusundagerekletirilebilir. Bir st srcl iletmesinin kurulmasnda gelecekteki ve gnmzdekigelimeler dikkate alnarak uygun bir yer seimi ilk adm oluturur. Ama, uzun yllar sorunsuzhizmet veren, iletmeciliin kolaylkla yerine getirildii, az igcnn kullanld, gelecektekigelimelere olanak salayan bir iletmenin kurulmasdr.

St sr iletmesinin kurulmasna karar verilmeden nce baz konular incelemek vedeerlendirmekte yarar vardr. ncelikle, sadece varolan hayvan says ve olanaklar dikkatealnmamaldr.

Mevcut iletme avlusunun durumu, yeni gelimeler ve dzenlemeler iin uygun mudur? Yeniyaplacak binalarn ve modern bir tesisin yer gereksinimi orada karlanabilecek midir? Avluierisinde ara hareketini salayacak yeterli yol ve alan mevcut mudur? Gelecek yllardayapmay dndnz yaplar iin yeterli alannz var m? Komu iletmelerdeki geneleilimler st sr yetitiricilii yapmanz iin elverili midir? Bu sorularn yantlar olumlu isemevcut iletmede genilemeniz ya da yeni binalar planlamanz mmkndr. Aksi takdirde, ayr

bir alanda yeni bir iletme avlusu yeri seilmesi zorunluluu doacaktr.

Gncel gelimeler erevesinde yeni yatrmclar st srcl iletmesi kurmak isteyebilirler.Bu durumda ncelikle iletmenin kurulaca yerin yeniden seilmesi ve planlanmas

2


3/26

zorunluluu vardr. nk hayvansal faaliyetler belirli bir iletme avlusu zerinde yaplr.letme avlusu yerleim planlamasna yer seimi ile balanlr.

letme yerleim yeri seilirken, gznnde tutulacak en nemli faktrlerden biri seilecek yerin

arazi durumudur. Arazinin iletme merkezi ile olan ilikisi, drenaj sorunu, toprak zellikleri,ulam, elektrik ve su temini gibi alt yap sorunlarnn kolay zlebilmesi, rzgar durumu,gnendan yeterli yararlanlabilme durumu, ortaya kacak atklarn uzaklatrlmas,tesislerin doal evreye uyumu ve yarataca evresel sorunlar gznnde tutulmaldr.

Seilen yerleim alannn yrtlecek st srcl faaliyetine uygun biimde dzenlenmesigerekir.

letme avlusunda binalar dzenlenirken, yaplarn birbirleriyle olan uyumuna zengsterilmelidir. Ahr, yem depolama yaplar (silo, kuru ot deposu vb.) gbre deposu, sam yeri

birbirinden ayrlamayan bir btn oluturur. Ahr ve dier yaplarn avlu ierisinde uygun birekilde dzenlenmesiyle, en az dzeyde igc kullanm salanr, etkili rzgar yn dikkatealndndan doal havalandrma istenildii gibi yaplabilir, sinek ve koku zellikle konutlarazarar vermez. Binalar dzenlenirken iftlik grnne dikkat edilmeli, kirlilik, koku, fazlatrafik yaratan gbre, silaj, ot, yem hazrlama niteleri iletme giri yerine gre ters yneyerletirilmeli, sam yeri ise stn kolay alnabilecei biimde dzenlenmelidir. letme binalardzenlenirken iletme ii ulam ksa ve kolay olmal, iftlik atk ve yzey sular kolayuzaklatrlabilmelidir.

mar Kanunu'na gre tarmsal iletmelerin planlanmasnda birtakm farkl dzenlemelermevcuttur. Bayndrlk ve skan Bakanlnn uygulamalar, 1985 ylnda karlan 3194 sayl

imar kanunu ve belediye ve mcavir alan s

n

rlar

iinde ve d

nda plan

bulunmayan alanlardauygulanacak imar ynetmelii dorultusunda yaplmaktadr.3194 sayl kanunun 27. maddesi ve ilgili ynetmeliin 57. maddesinde ky ve mezralarnyerleik alanlarnda kurulmas dnlen bina ve yeniden ina edilecek yerleimlerde uuygulamay esas tutmutur: "Belediye ve mcavir alanlar dnda ky nfusuna kaytl ve kydesrekli oturanlarn ky yerleik alanlar civarnda ve mezrada yaptraca konut, hayvanclk vetarmsal amal yaplar iin inaat ve iskan ruhsat aranmaz. Ancak, yapnn Fen ve Salkkurallarna uygun olmas ve muhtarlktan izin alnmas gerekir" denmektedir.

Ynetmeliin 58. maddesinde ise "57. madde de bulunan yaplar dndaki ruhsata tabi yaplarninaat ve yap kullanm izni, valiliklerce ve yeminli serbest mimar ve mhendis brolarnca

verilir" denmektedir.

zetle, yap kullanm izni ky snr ierisinde kalan alanlarda ky muhtarndan, belediye vemcavir alan snrlarnda ise belediyeden, belediye ve mcavir alan snrlar dnda iseBayndrlk ve skan Mdrlklerinden alnmak zorundadr.

3. ST SIIRI AHIRLARI

Ahr, hayvanlarn salkl ve yksek st verimi salayaca, yem datm, gbre temizlii,sam ve dier bakm ilerinin kolaylkla yrtlebilecei bir mekan olup, st sriletmelerinin can damardr. Bu nedenle, ahrlarn planlanmasna byk zen gsterilmelidir.

3


4/26

klim etmenleri, hayvan organizmasn eitli ynlerden etkilediinden barnaklarn yapmndanemi byk olmaktadr. Bu nedenle, blge iklim koullar iyice incelenerek hayvan sal veverimi zerindeki olumsuz etkileri ekonomik snrlar ierisinde giderebilecek barnak tipleri

zerinde durulmaldr. Hayvan verimine etkili olan en nemli evre koullar; scaklk, balnem, ortam havasnn bileimi, havalandrma kapasitesi, hava akm hz ve aydnlatmadr.

Scaklk, hayvanlarn fizyolojik etkinlikleri, salk ve verimleri ile barnakta alan iilerinsal ynnden en nemli evre kouludur. St srlar iin evre scakl geni snrlarierisinde deimektedir. Bu snr, srlarn barndklar ahrlarn kapal ve ak olmasna greayrcalk gsterir. Kapal ahrlarda 10-15C aras en uygun scaklk deeridir. Zorunludurumlarda bu deer +7C'ye kadar inebilir. Daha dk scaklklar, ahr ierisinde nemyounlamasn artrmas ve uygun olmayan bir alma ortam yaratmas nedeniyle istenmez.Srlarn ak ahrlarda barndrlmalar durumunda scakln 0C'nin altna dmesi byk birsorun yaratmaz. Ancak, dikkat edilmesi gereken nokta; ani scaklk deiimlerinin sr salve verimi zerine yapaca olumsuz etkilerle karlalmasdr. Sr yetitiriciliinde, nemlievre koullarndan bir dieri de bal nemdir. Bal nemin srlar zerine olan etkisiniscaklkla birlikte dnmek gerekir. Srlar souk ve nemli havadan, souk ve kuru havayagre daha fazla rahatsz olmaktadr.Bu nedenle, 10-15C'lik scaklk snrlarnda bal nem %70-80 alnabilir. Yksek scaklk ve bal nem hayvanlarda yem yeme isteini azaltacandanhayvan veriminde byk oranda dler kaydeedilecektir. Iyi bir havalandrma sistemininkurulmas, gerektiinde soutma sistemiyle ortam scaklnn drlmesi ve iyi bir yapyaltmyla bu sorun giderilebilir.

Ahrlarda uygun evre koulunun yaratlmasnda, iklim durumuna bal olarak yap

elemanlarndan kaybolan s miktarn azaltc nlemlerin yannda, yeterli havalandrmayaplmas zorunludur. Havalandrma ile barnak ierisinde bulunan scak ve kirli hava daratlmakta, hayvanlarn yaam ve verimini srdrebilmesi iin gerekli oksijen salanmakta vezararl gazlar, istenmeyen kokular ve havada bulunan zararllar uzaklatrlabilmektedir. Ayrca,nem dzeyi de ayarlanabilmektedir.

Ahrlarda salanmas gereken iklim koullarndan bir dieri de ktr. Aydnlatma doal ya dayapay yoldan gerekletirilebilir. Aydnlatma ile yemleme ve i kolaylnn salanmasamalanr. Doal ktan yararlanmak iin ahr duvarlarna eit aralklarla pencereler yerletirilir.Doal aydnlatmada pencere yzeyinin hesabnda blgenin iklim koullar dikkate alnmaldr.ounlukla ahr tabannn 1/15-1/20'si geniliindeki pencere yzeyi yeterli aydnlatmay salar.Souk blgelerde bu oran 1/25'e kadar drlebilir. Yapay aydnlatmada elektrik amplleri veflouresans lambalar kullanlmaktadr. Yapay aydnlatmada 100 lux'lk birkiddeti yeterlikabul edilir. Bunun iin ahr tabannn 1 m2'sine 25-30 watt'lkk kayna nerilir.

St sr ahrlar, blgenin iklim koullar ve iletmecilik anlayna bal olarak 3 farkl tipteplanlanabilmektedir:1) Bal Durakl Ahrlar2) Serbest Ak Ahrlar3) Serbest Durakl Ahrlar

4


5/26

3.1. Bal Durakl Ahrlar

Bal durakl ahrlar, kk kapasiteli iletmelerde ya da srdeki hayvanlarn st verim vekalitesinin yksek olmas durumunda bireysel bakm ve gzlemlerin daha iyi yaplabilmesiamacyla kullanlan barnaklardr. Bu ahr sisteminde, hayvanlarn dinlenme, yemlenme vesam ilemleri duraklarda yaplmaktadr, dolaysyla hayvan bana daha az alana ihtiyaduyulur. Scak, kuru ve iyi bir havalandrmaya sahip bal durakl ahr sisteminde ineklerin

bakm zenli ve kolaylkla yaplabilir. Ahrlarda temiz bir ortam yaratlabilmesi iin yeterlihacmin yaratlmas(ahr ykseklii yeterli olmal) ve iyi bir havalandrma sistemininoluturulmas gerekir.

Bal durakl ahrlarda duraklar, hayvan saysna bal olmak zere tek sral, ift sral veyaikiden fazla sral yaplabilir. Hayvan says 10'dan az ise tek sral uygundur. Dier durumlar,hayvan says, mekanizasyon durumu, istenilen genilik ve uzunlua gre deiiklikgstermekle birlikte en yaygn kullanlan ift sral olandr.

ki sral ahrlar, hayvanlarn yznn birbirine dnk olarak, ya da yzleri duvara dnkolacak biimde planlanr. Bu farkllk, yem datm ve gbre temizleme mekanizasyonunagre belirlenir. Hayvan saysnn az olmas durumunda youn igcn, gbre temizlii vesam oluturduundan (igc zamannn yaklak % 60-65'i) ve ahr i duvarlarnn gbretemizlenmesi srasnda kirlenme olasl nedeniyle ineklerin da bakacak biimdedzenlenmesi daha uygundur. Hayvan saysnn fazla olduu ahrlarda yem datm mutlakmekanizasyon gerektirdiinden ve ahr geniliini azaltmak amalandndan ie bakan

dzenleme sistemin planlanmas

daha uygundur. Bu dzenleme, gbre temizliinde

zgaral

sistem kullanld durumlarda da geerlidir.

Bal durakl ahrlarn istenilen biimde kullanlabilmesi iin, ahr tabann oluturan btnelemanlarn uygun biimde dzenlenmesi gerekir. Ahr taban, yemlik yolu, yemlik, durak,idrar kanal ve servis yolu olmak zere 5 blmden oluur(ekil 1). Ahr tabanna ilikin birkesit grnekil 2'de grlmektedir.

3.1.1. Yemlik Yolu

Yemlik yolu, yem datmnda ve yemliklerin temizliinde kullanlan ksmdr. Yemlik yolu

genilii, yem datmnn elle ya da mekanik aralarla yaplmasna bal olarak deiir. En azgenilik 75-100 cm olmak zere, traktr ve benzeri aralarn kullanld durumlarda 240-350cm arasnda olabilir. Yemlik yolu taban betondan yaplmal ve traktr ile rmorkun yknedayanabilecek biimde yeterli kalnlkta olmaldr.

3.1.2. Yemlikler

Yemlikler, 50-70 cm geniliinde, duraktan 20 cm ykseklikte ve 10 cm geniliinde betonblme ile ayrlan bir blmdr. Hayvanlarn rahat yem almn salayan, kolaylkla temizlenenve anmaya kar direnli malzeme kullanmyla oluturulan yemlikler, hayvan sal veiletmecilik ynnden olumlu sonular verir. Yemlikler, yemlik yoluyla birlikte dz

5


6/26

dzenlenebilecei gibi ineklerin yem yemelerini kolaylatracak biimde dairesel yada yaykesitli yaplabilir.

ekil 1. Bal durakl, zgaral ahr taban plan.

50

28

90

20%1-2 Eim %1-2 Eim

Cidagu yksekliinden 3-4 cm

ekil 2. Bal durakl bir ahra ilikin kesit grn

3.1.3. Duraklar

Duraklar, ahr taban dzenlemesinde en nemli elemanlardr. Duraklarn ekli ve boyutlar,srlarn rkna, yana, arlna ve uygulanacak durak dzenleme biimine bal olarak

belirlenir. nekler, hemen hemen tm zamann duraklarda geirir. Bu da gsteriyor ki, baarlbir st srclnda iyi verim alabilmek iin duraklarn dzenlenmesine zel nem vermekgerekir. Durakekli ve boyutu belirlenirken hayvan davranlarnn (yemleme, yatma, kalkma,

idrar ve dklarn yapma) dikkate alnmas gerekir. neklerin duraklarda rahat hareket

6


7/26

edebilmeleri, temiz ve kuru kalabilmeleri, meme ve bacak yaralanmas grlmemesi, yanduraklardaki hayvanlar rahatsz etmemeleri iin durak uzunluk ve geniliklerinin uygun biimde

boyutlandrlmas gerekir.

Duraklarn uzunluklar blgenin iklim koulu, hayvann ya ve arl, gbre temizlemesisteminin zelliine bal olarak 150-175 cm arasnda olmaldr. Durak uzunluunun 200 cm vezeri olduu uzun durak sistemi de eitli yerlerde uygulanmakla birlikte, ahr boyutlarnartrmas, altlk ihtiyacnn fazlal, ineklerde zellikle meme kirliliinin ska grlmesinedeniyle nerilmemektedir. Uzun duraklarda, gbrenin durak zerine dmesini engellemekamacyla dk voltajl elektrik kablo sistemi kullanlabilir. Bu sistem ineklerin idrar ve dksnyaparken gsterdii doal harekete bal olarak dzenlenir( ekil 2).

Durak genilikleri yine hayvan rkna, ya ve arlna ve balama sisteminin zelliine grebelirlenir ve uygulamada 110-115 cm genilik nerilir. Bu boyutlardan daha geni olanduraklarda inekler duraklara paralel veya apraz olarak yatar ve dier inekleri rahatsz edebilirya da idrar ve dksn duraklara yaparak kirlenmelere yol aabilir. Dar olan duraklarda iseinekler skabilir ve bunun sonucunda eitli yaralanmalarla karlalabilir.

Durak uzunluk ve genilikleri hayvan rk, ya ve canl arla gre izelge 1 ve izelge 2'deverilen llerde boyutlandrlabilir.

nekleri duraklarnda birbirinden ayran, durak blmeleri metal boru kullanlarak deiikbiimlerde dzenlenebilir.

izelge 1. eitli st inei rklarna gre durak boyutlar

Durak Boyutlar (cm)Sr IrkGenilik Uzunluk

HolsteinJerseyYerli Irklar

105-120100-105105-120

150-170135-150140-160

izelge 2. Hayvan arlna gre durak boyutlar(Dk voltajl elektrik kablo sistemiKullanmnda)

Durak Boyutlar (cm)Hayvan Arl

Genilik Uzunluk500 kg ve alt600 kg700 kg ve st

120125150

165-175175-180

200

Duraklarn taban, hayvanlarn duru ve yatnda rahatlk ve durak temizliini salamakamacyla nden geriye doru % 1-2 eim verilerek dzenlenmelidir. Durak taban, yaygn olarak

beton kullanlarak yaplr, ancak yaltm salayan zel malzemeler de (taban tulas)kullanlabilir.

7


8/26

Bal durakl ahrlarda hayvanlarn scak ve kuru kalmalarn salamak amacyla altlk malzemekullanm gerekir. Genellikle sap ve saman yaygn kullanlan altlk malzemesidir. Ancak, bumalzemenin pahal olmas ve fazlaca igc gerektirmesi baka alternatiflere ynelmeyigerektirir. rnein, son yllarda kauuk kullanm yaygnlamaya balamtr.

Bal durakl ahrlarda ineklerin su gereksinimi karlamak amacyla her iki duraa hizmetedecek biimde, durak n yzeyinden 50 cm yukarda otomatik suluklar tesis edilmelidir.Suluklarn bakmna zen gsterilmeli, bulac hastala sahip hayvanlar duraklardan ayrarakdier hayvanlara bulamas nlenmelidir.

3.1.4. drar Kanal

drar kanal, idrar, gbre ve temizleme suyunun belirli bir sre topland ya da iletildiiblmdr ve gbre iletim sistemine bal olarak belirlenir. drar kanal genilii, elle ya damekanik temizlemeye bal olarak en az 30 cm, mekanik kreyici sistemler kullanlyorsa en az60-80 cm alnmaldr. Kanal derinlii en az 20 cm olmak zere, gbre temizleme sk aralklarlayaplmyorsa 40 cm alnabilmektedir. Izgara tabanl sistemlerde ise, durak uzunluu ksaltlarakgbrenin zgara iine dmesi salanr, zgara genilii 80-100 cm, kanal derinlii de 80-100 cmalnabilir.

3.1.5. Servis Yolu

Servis yolu, ahr temizlii, sam, altlk malzemenin serilmesi, hayvanlarn duraklara giri veklar amacyla kullanlan blmdr. Servis yolu genilii, ahr ii dzenleme biimi, gbretemizlemede traktr ya da dier mekanik ara kullanm, sr bykl gibi zelliklere bal

olarak tek sral ahrlarda 120-150 cm, iki sral ahrlarda 150-250 cm arasnda alnabilir. Servisyolunda boyuna ve idrar kanalna doru % 1-2 arasnda bir eim verilmesi temizlik ilemlerinikolaylatrr.

3.2. Serbest Ak Ahrlar

Serbest ak ahrlar, ineklere serbeste hareket etme olanann tannd bir ahr sistemidir.Hayvanlarn souk iklim koullarndan ok fazla etkilenmedii bilinen bir gerektir. Ilmaniklimlerdeki salr inekler iin dk scaklklar olduka nemsizdir. nekler iin kritikscaklk -25C'ye kadar debilmektedir. Bu nedenle, st srclnda tamamen kapal, arve pahal ahrlar yerine daha hafif, maliyeti dk, ak ahrlar seilmektedir. Bu ahrlar

hayvanlarn doal davranlarna da uygundur.

Bu sistemin en yaygn uygulamas; taraf kapal gney veya douya bakan bir cephesi ak,hayvanlarn yalardan korunmas iin zeri uygun bir at ile rtlm barnaklaryaplmasdr. Bu tr ahrlarn st srclnda kullanlmasn engelleyen en nemli etmenayr bir sam nitesinin oluturulmas zorunluluudur. Bu ahrlar inaat maliyeti ve igckullanm asndan bal durakl ahrlara gre daha uygundur. Ancak inaat maliyetiynnden ekonomik olabilmesi iin inek saysnn en az 20 olmas gerekir. Daha az saydainee sahip iletmeler iin maliyeti yksek ayr bir sam nitesi ina etmek ekonomikolmayacaktr.

8


9/26

Bilindii gibi klasik bal durakl ahrlarda en fazla zaman alan ve yaplmas zor olan i gbretemizliidir. Ak serbest ahrlarda gbre ahr ierisinde biriktirilir ve ylda bir veya bir kakez temizlenebilir. Bylece gbre temizlii iin harcanan zaman ve i gc azalacaktr. Samiinin ayr bir sam nitesinde yaplmas ve hayvanlarn yem yemelerinin kolaylatrlm

olmas nedeniyle de igcnden tasarruf salanr. Bu sistemin dier yararlar, hayvansaysndaki arta kolayca uyum salamas, daha iyi kalitede ve fazla miktarda gbre eldeedilmesi ve yangna, depreme kar srnn gvenliinin daha kolay salanabilmesisralanabilir.

Bu tr ahrlarn olumsuz yn ise yataklk gereksiniminin ok fazla olmasdr. Yataklk olarakkullanlacak sap miktar sr bana gnlk yaklak 5-6 kg'dr. Kullanlan sap miktar, k

barndrma sresinin uzunluu, sap kalitesi ve yerleim sklna baldr. Ahra gnlk olarakaltlk ilavesi yaplmal ve ideal koullarda srlarn sabah samndan sonra altl yenilenmiyani taze altla sahip ahra geri dnmesine olanak tannmaldr.

Serbest ak ahrlar dinlenme yeri, gezinme yeri, yemleme yeri, sam yeri ve st odas olmakzere 4 niteden olumaktadr(ekil 3).

ekil 3. Bir serbest-ak ahr taban plan

3.2.1. Dinlenme Yeri

Srlarn yatt, tabanna altlk serilmi, zeri at ile kapl blmdr. Hayvanlar rzgar,yamur, kar ve gne gibi olumsuz d hava koullarndan korumak iin taraf kapal, douveya gneye bakan cephesi ak olarak yaplrlar.

Dinlenme yeri taban, maliyeti dk olan toprak malzemeden olabilir. Ancak, gbre

temizliinde kolaylk salamas asndan beton malzeme tercih edilmektedir. Tabanda beton

9


10/26

kullanlmas durumunda tabana gezinme yerine doru eim verilmelidir. Dinlenme yerindenormal koullarda gnlk altlk kullanlmaktadr. Altln az kullanlmas durumunda,hijyenik koullarn ktlemesi, hayvan rahatlnn azalmas, meme kirliliinin ve buna balolarak da eitli meme hastalklarnn artmas gibi sorunlar ortaya kmaktadr.

Dinlenme yerinde biriken altlk ve gbrenin ykseklii hayvanlarn ahrda kalma srelerinebal olarak deiir. Bu ykseklik 50-100 cm arasnda olabilir. Serbest ahrlarda yan duvarykseklii, souk blgelerde 2.50-2.75 m, lman iklime sahip blgeler ile scak blgelerde2.75-4.00 m olmaldr.

Dinlenme yerinin hayvanlarn sal asndan kuru olmasna zen gsterilmelidir. Bunedenle, zellikle yan fazla olduu yerlerde dinlenme yerinin drenaj koullarnniyiletirilmesi ynnden ahr taban, gezinme yerinden 20-25 cm daha yksekte olmaldr.Bylece, ya sularnn gezinme yerinden dinlenme yerine girmesi nlenmi olur. Dinlenmeyerinde hayvan bana 5-7 m2'lik bir alan ayrlmaldr.

Dinlenme yerinde veya dinlenme yerine ekli olarak buza ve dana blmeleri, hasta hayvanblmesi, doum blmesi gibi zel blmeler dnlebilir.

3.2.2. Gezinme Yeri

Gezinme yeri, dinlenme alann ak cephesi nnde hayvanlarn temiz hava ve gnetenyararlanmalar ve rahata gezinebilmeleri iin ayrlan ksmdr. Bu alan souk rzgarlardankorunmu olmaldr. Temizlik asndan gezinti yeri tabannn beton olmas tercihedilmektedir. Taban toprak olursa yalar ve hayvanlarn idrar ve gbresinin etkisiyle amur

oluumu ve buna bal olarak da hayvanlarda ar kirlenme ortaya kacaktr.

Gezinme yeri tabanna d tarafa doru % 2-3'lk bir eim verilmelidir ve ya sularnnuygun bir biimde uzaklatrlmasna olanak yaratlmaldr. Gezinme yeri traktr vekreyicinin kullanmna olanak tanyacak lde geni olmal ve uygun ekilde blnmelidir.Bylece birka gnde bir yaplacak gbre temizleme ii kolayca gerekleebilir. Gezinmeyerinde hayvan bana ayrlacak alan en az dinlenme yerindeki alan kadar olmaldr. Ancak,inek bana 9 m2'nin zerinde yer ayrlmas daha olumlu sonular vermektedir.

Suluklarn gezinme yerine yerletirilme yerleri de olduka nemlidir. Kirlenme olumamasiin suluklar dinlenme yerinden yeterince uzak olmal ve yemleme, altlk ilavesi veya kreme

esnasnda kirlenebilecei ya da zarar grebilecei yerlere ve bu ileri nleyecek biimdeyerletirilmemelidir. Suluklar otomatik suluk veya su tank biiminde olabilir. Otomatik sulukkullanlmas durumunda her 25 inek iin 1 otomatik suluk hesaplanmaldr. Suluklarnyaplnda yrenin iklim durumu ve donma sorunu gznnde tutulmaldr.

3.2.3. Yemleme Yeri

Bu sistemde yemleme yeri, gezinme yerine bitiik yerletirilmi yemliklerde yaplr.Yemlikler, genellikle gezinme yerinin n tarafna yerletirilir. Yemin yalarn etkisiyleslanmasn ve zarar grmesini nlemek iin yemliklerin zeri bir at ile rtlr. atnngeni yaplmas halinde yazn hayvanlar yem yerken gneten de korunmu olurlar.

10


11/26

Gezinme yeri tercihan betonla kaplanr. Yemlik yerinin en az bir hayvan boyu kadar olanblmne gezinme yerine doru % 9 eim verilmelidir. neklerin buralarda uzun srekalmalar ve yatmalar, bylece bu ksmlarn ar kirlenmesi nlenmi olur.

Yemlikler, farkl malzemeden eitli ekillerde yaplabilmektedir. Ancak, en ok tercih edilenyemlikler beton yemliklerdir. Yemlik taban doal zemine oturabilecei gibi daha yksekte deolabilir.

Yemleme genilii ineklerin yararlanma durumuna gre deimektedir. Eer ineklerintamamnn ayn anda yemlenmesi dnlyorsa her inek iin 60-75 cm yemleme geniliihesaplanmaldr. Yem, yemliklerde srekli olarak bulunduruluyor ve inekler istedikleri zamanyem yiyebiliyorlarsa 30-40 cm yemleme genilii yeterlidir.

3.2.4. Sam Yeri ve St Odas

Serbest ak ahrlarda mutlaka ayr bir sam yeri ve st odasna gereksinim vardr. Samyeri ve st odasna ilikin bilgiler serbest durakl ahrlar blmnde verildiinden buradaayrca anlatlmayacaktr.

3.3. Serbest Durakl Ahrlar

Uzun deneme ve aratrmalarn sonucunda bal durakl ahrlarla, ak-serbest ahrlarn olumluynleri ele alnarak gelitirilen bir ahr tipidir. Bu ahrlar daha da gelitirilerek, d havaortamnn ahr iinde oluturulduu souk ahr tipine dntrlmtr. Bu ahrlar, gelimilkelerde son yllarda tercih edilen rakipsiz ahreklidir.

Uygun planlanan ve projelenen souk ahrlarda hayvanlar hem normal ve doal yaamlarnsrdrebilmekte ve salkl olmakta hem de yapm maliyeti olduka ucuzlatlmakta,mekanizasyon ve teknoloji kullanmna yatkn olduu iin iler kolaylatrlmakta, iletmedeiilik olduka azaltlmakta ve retim maliyeti drlmektedir. Bu tr ahrlarda bir igc ile50-60 inee baklabilmektedir.

Serbest-Durakl ahr, lkemizin her tarafnda uygulanabilir. Ancak srdeki inek saysnn 20'ninzerinde olmas gerekmektedir. Bylece modern sam yerinin yaplmas olana yaratlm olur.

letmecilikte baar iyi bir projelemeye ve kaliteli bir inaata baldr. Ahr ve nitelerinin

uzmanlarca planlanmas ve projelenmesi gerekir. nekler bu ahr tipinde, inek saysna balolarak dzenlenen duraklarda dinlenirler.

Serbest durakl ahrlar ak ya da kapal planlanabilir. Her iki ahrda souk ahr karekterindeyaplabilir. Bu ahrlarda ahr yap elemanlar hafif yap tarznda, en basit yap malzemesi ileyaltma gerek kalmakszn oluturulur. Bylece inaat masraf azaltlr. Kapal ahr tipinde iyi

bir havalandrma dzeni ile k ve yaz ahr ii iklim ortam yaratlr.

Serbest durakl ahrlar, en az 20 inee sahip iletmeler iin nerilebilir. nk, bu ahrlaaadaki faydalar salanmaktadr:

11


12/26

a. gc Ynnden Faydalar

1. Yapeklinin igc kullanmn kolaylatrmas2. younluunun azalmas3. Kaza, yangn ve deprem riskinin az olmas4. alma zaman gereksinimin azaltlmas

b. naat ve Teknik Ynden Faydalar1. naat maliyetini drmek mmkndr.2. Eski binalarn kullanlmasna uygundur.3. letme sahibi kendi igc olanaklarn kullanabilir.

c. Hayvan Sal ve Davran Ynnden Faydalar1. Ahr ierisinde fonksiyonlar ayrld iin bireysel alanlarn iyi dzenlenebilmesi mmkndr.2. neklerde az yaralanma meydana gelir.3. neklerin doal yaamna uygun barnma vardr.4. Meme kontrolleri daha iyi yaplabilir.5. Uygun ahr ii iklimi kolay ayarlanabilir.

letmelere bu ahr tipi nerilirken baz koullara uyulmas zorunluluu vardr:

a. naat ve Teknik Ynden Zorunluluklar1. naat yatrm en fazla bal durakl ahrlar kadar olmaldr.

2. letmede gelime ve byme yava yava olmaldr.3. Sam yeri iin yatrm ok yksek tutulmamaldr.

b. gc Ynnden Zorunluluklar1. gc gereksinimi bal durakl ahra gre mutlaka azaltlmaldr.2. yi bir dzenleme ile sam ii kolay hale getirilmelidir.3. Gbre temizleme, yemleme ve dier iler kolay yaplr biime getirilmelidir.

c. Sr Ynetimi Asndan Zorunluluklar1. Sr biiminde barnma ekli oluturulmaldr.2. Bireysel alanlar iyi bir biimde dzenlenmelidir.

3. neklerin bireysel kontrolne olanak yaratlmaldr.Serbest durakl ahrlar eitli biimde dzenlenebilir.

3.3.1. Kapal ve souk ahrlar

Ahr elemanlarnn tm kapal alan ierisindedir. nekler serbest durumda olduu iin ahrdasrekli ak olan havalandrma aklklar vardr. Bu nedenle, ahr ii iklim deerleri d havaortamna yakndr. Bu ahrlara souk ahr denmektedir. Ahr iinde devaml temiz hava akmvardr. Bu ahr tr gelimi lkelerde son yllarda yaygn olarak kullanlmaktadr(ekil 4).

12


13/26

ekil 4. Bir souk ahrn taban plan.

Bu ahrlarda yaltm malzemesine gerek yoktur. Basit yap malzemesi kullanld iin hafif yaptarzndadr. Maliyet ucuz olabilmektedir.

3.3.2. Ksmen ak, darda gezinme yeri olmayan ahrlar

Bu ahrlarda duraklar, gezinme yerleri ve yemliklerin st kapaldr. Ancak yemlik yolu dardaolabilir. Ahrn n yzeyi ak yaplr. Ahrda srekli temiz hava egemendir. Sam yeri ahra

balantl biimde dzenlenir(ekil 5).

ekil 5. Ksmen ak, darda gezinme yeri olmayan bir ahrn taban plan.

13


14/26

3.3.3. Ak, darda gezinme yeri olan ahrlar

Bu sistemde sadece duraklarn bulunduu ksmn zeri kapaldr. nekler darda bulunangezinme yerlerinde gezinir ve orada bulunan yemliklerde yemleri yerler(ekil 6 ).

ekil 6. Ak, darda gezinme yeri olan bir ahr taban plan.

3.3.4. Kapal, scak ahrlar

Bu sistemde ahr elemanlar kapal ahrda bulunur. Ahr havalandrma sistemi arzuedildii zaman alr. Ahrda k ve yaz iklim koullarnn ayarlanabilmesi iin duvar ve atdayaltm malzemesine gereksinim vardr. Ahr scaktr, inaat maliyeti yksektir. Son yllardakullanmndan vazgeilmektedir(ekil 7 ).

14


15/26

ekil 7. Kapal ve scak ahr taban plan.

3.3.5. Ahr Elemanlar

Serbest durakl ahrlarn belli bal elemanlar, duraklar, gezinme yerleri, yemlik ve yemlik yoluile sam yerinden oluur.

3.3.5.1. Duraklar

Serbest durakl ahrlarda duraklar, ineklerin istedikleri zaman gelip dinlenebilecei yerlerdir.Duraklar planlanrken, hayvanlarn huzurla dinlenebilmesine, ahr iinde iyi bir trafikolumasna, temizleme iinin rahat ve kolay yaplabilmesine zen gsterilmelidir(ekil 8 ).

ekil 8. Serbest durak kesiti.

Duraklar ukur ve dz yaplabilir. ayet altlk kullanlacaksa ukur, altlk kullanlmyacaksa dzyaplabilir. Durak tabannda yaltm yaplmas altlk kullanmn olduka azaltabilir. Durak tabanmalzemesi olarak birok alternatif bulunmaktadr. Bakm dzenli yaplan sktrlm toprakdurak taban, iyi bir alternatiftir. Bu tip durak taban, sktrlm ar bnyeli kil ya da kire ta

15


16/26

ile birlikte kullanlabilir. Toprak durak taban, duraklarda dinlenen inekler iin iyi bir yastkgrevini grrken, duraklara giri klarda ayaklarnn temiz olmasn salar. Ayrca, iyisktrlm bir toprak durak taban dier durak alternatifleriyle birlikte kullanlabilmektedir.Buna karlk, belirli bir sre kullanldnda anmalar olur ve dzenli bir bakm gerektirir.

Temiz kum, serbest duraklar iin mkemmel bir taban ve yataklk malzemesidir. Iyi sktrlmtoprak taban zerindeki 15-20 cm kalnlndaki kum tabakas iyi bir yastk grevistlenmesinin yansra drenaj salar ve mastitis gibi meme hastalklarna neden olan bakterileringeliimini kstlar.

Bir dier durak taban alternatifi, kauuk taban malzemesinin beton zemin zerine ya daierisine oturtulacak biimde kullanmdr. Kauuk taban malzemesi altlk gereksiniminiazaltmas ve scak bir ortam yaratmas nedeniyle tercih edilmemektedir.

Saylan bu alternatifler dnda bez rtl durak taban ve otomobil lastii kullanlarak yaplandurak taban dzenlemeleri uygulanabilmektedir.

Duraklara verilecek boyutlar ineklerin cinsine, ayakta duru, yat-kalk pozisyonu ile idrar vedk yaparken gsterdii hareket tarzna bal olarak deiir (izelge 3) Ahra alnacak inekrknn mutlaka bilinmesi gerekir.

izelge 3. Serbest durak boyutlar

Durak Boyutlar (cm)Hayvann Ya ve Arl Genilik Uzunluk Ykseklik

Buzalar

6 Hafta-4 Ay5-7 Ay

Dana ve Dve

8 Ay-Douma Kadar

Srlar

450 kg

550 kg635 kg725 kg

6075

90

110

115120120

135150

170

200-210

215215-230230-240

70-8090

90-100

100-110

110110

110-120

Planlanacak durak says inek saysna baldr. Byk iletmelerde durak says % 10 oranndaaz tutulabilir. nk aratrmalarda, ineklerin btnnn gece bile ayn anda duraklardadinlenmedii grlmtr.

16


17/26

3.3.5.2. Servis yollar-gezinme yerleri

Serbest durakl ahrlarda duraklara, suluklara, yemliklere, sam yerine gidi-geliler servisyollar kanal ile olmaktadr. nekler dinlenmedikleri zamanda bu yollar gezinti yeri olarak

kullanr.

Servis yollar ve gezinme yerlerinin boyutlandrlmasnda gbre kreme sistemleri gznndetutulur. ki durak arasndaki servis yollar traktrle temizlemede en az 2.4-3.0 m, yemliklerleduraklar arasndaki yerler ise 3.20 m olmaldr.

Servis yollar ve gezinme yerlerinin taban eimi ahr uzunluuna bal olarak deiir. ok uzunahrlarda taban dz yaplrken, ksa ahrlarda % 1-2 boyuna ve enine eim verilebilir.

Servis yollar taban duraklardan 20-25 cm, yemlik duvarndan 30-50 cm aada yaplr.Bylece krenen gbrenin duraklara ve yemliklere akmas nlenmi olur(Resim 1).

Resim 1. Kapal-souk bir ahrda servis yolu ve duraklarn grn.

Gbre kremenin traktrle yaplmas durumunda traktr girii ve k kolay olabilecek biimdekap sisteminin oluturulmas gerekir.

Servis yollar ve gezinti yeri taban beton yada scak asfaltla kaplanabilir. Scak asfalt, ineklereyrme rahatl ve emniyeti salamas ve anan yzeylerin bakmnn daha kolay yaplabilmesi

17


18/26


19/26

Yemliklere ayrma nitesi (kilitleme sistemi) yaplr (ekil 10). Bylece ineklerin yem yerkenbirbirlerini rahatsz etmesi nlenmi, ineklerin kontrol altnda tutulmas, zaman zamanyakalanmas, a ve suni tohumlama yaplmas kolaylam olur.

ekil 9. Bir yemlik kesiti.

Yemlik yolu yemin yemliklere datlmasn salayan yerdir. Genilii kullanlan yem datmekipmanlarna bal olarak deiir. Ancak rmorkl traktrn ya da yem datm makinalarnnkolayca girebilecei ve yemliklere yakn yemin kirletilmiyecei bir geniliin verilmesi gerekir.ayet birka gnn yemi yemlik yoluna dklecekse bu genilik dahada artrlmaldr. Yemlikyolu genilii; yemlik genilikleri hari en az 2.50 m alnmaldr. Toplam genilik ift ynlyemlemede 3.90 m, tek ynl yemlemede 3.10 m alnmas gerekir. Yemlik yolunun zamanzaman temizlenmesi mmkn olmaldr.

ekil 10. Kilitleme sistemi detay.

3.3.5.4. Sam Yeri

19


20/26

Serbest durakl ahrlarda sam, zel dzenlenmi sam merkezinde yaplr. Sam yeri ahr

planlamasna balanrken belirlenir. Sam yeri seilirken, ahrdan ineklerin kolayca gidipgelmeleri, salan ineklerin dierleriyle karmamalar, sam yerinin ilerde bytlebilecei

gznnde tutulmaldr. Sam yeri, ahr ierisinde dzenlenebilecei gibi ahra bitiik dedzenlenebilir. Sam yeri, ahr ierisindeki dier ileri, rnein yemlemeyi, gbre temizlemeyiineklerin sam yerine ulamn engellememelidir.

Samdan kan ineklerin yemlik yerlerine ya da suluklara kolay ulamalar istenir. nksamdan sonra inekler yem yeme ya da su imek istemektedir.

Sam yerinin kapasitesi salr inek saysna baldr. Sam yeri, kk iletmelerde hersamn 1.5 saat, byk iletmelerde 2-3 saati gememesini salayacak biimde planlanr.

Sam merkezinin ve donatsnn balang yatrm olduka fazladr. O nedenle modler sistemdnlmelidir. Kk iletmelerde sam yeri ayn zamanda kesif yemin kontroll verileceiyer olabilir. Sam yerinin dzenlenii ve boyutlar sam elemanlarn reten firmalarla birlikte

belirlenmelidir.

Serbest durakl ahrlarda sam merkezi igcnde byk tasarruf ve kolaylk salarken,ineklerin bireysel kontrol ve hijyenik st elde edilmesine de olanak salar(ekil 11).

Byk srlerde salacak ineklerin gruplar halinde birbirlerine karmalarn da nlemek iinsamdan nce bekleme yerlerine alnr. Kk iletmelerde ise uygun dzenleme ile servisyollar bekleme yeri olarak kullanlabilir. Bekleme yeri ile sam yerinin taban ineklere yrme

emniyeti yaratacak biimde olmaldr. En iyi zeminlerden biri scak asfalttr.

ekil 11. Balksrt sam sistemi.

4. DER YAPILARIN PLANLANMASI

20


21/26

4.1. Di naklar

amzlk hayvanlarnn retimotansiyeline ve salna uygun barnak planlanmasna baldr.

.1.1. Buza-Dana Ahrlar

rmapleri bulunmaktadr. Bunlar, geleneksel ve yeni sistemler olarak iki ana gruba ayrabiliriz.

n yaratmaktadr. Bu sisteminzellikle byk srlerde farkl biimde dzenlenmesi gerekir.

k havada barnmalarmkndr. Buzalar ilk gnlerde bireysel barndrlmaldr(ekil 12).

er Hayvan Bar

Buza ve dveler, st sr iletmelerinin gelecekteki sr yapsn oluturur. Damzlk

hayvanlar, srnn en iyisi, genetik olarak daha nceki hayvanlara gre en gls olmal dr.Bunun baars, iyi bir slah programn izlemenin yan sra d

p4Sr yetitiriciliinin ekonomik baars, byk oranda buza kayplarnn azlna baldr.Buza yaamnn ilk 4 ay en kritik dnemdir. Dnyadaki ortalama buza lm oran, solunumyolu enfeksiyonu ve ishale bal olarak %10-11 arasnda deimektedir. Kayp orannnazaltlmas iin, buzalara uygun evre koullarnn salanmas gerekir. Bu amala buza

barnaklarnn planlanmasna nem verilmelidir. Buzalara uygulanan bir takm barndtiGeleneksel barnma, scak ahrlar eklinde dzenlenmekte, ahr ierisinde yeterli havalandrma

bulunmadndan koku, mikrop sorunu ve s birikimi grlmektedir. Genellikle bal duraklkk iletmelerin ahr sisteminde buzalar, salr ineklerle birlikte ayn ortamda

barndrlmaktadr. Bu durum hastalklarla mcadelede soruBuzalar d hava koullarna kolaylkla uyum salayabilir. O nedenle am

ekil 12. Bireysel buza kulbesi kesiti.

21


22/26


23/26

Salr, kuru inek ve dvelerin ayaklaryla hastalk tamalarn nlemek amacyla, 2 m uzunluk,1 m genilik, 0.15 m derinliinde ayak banyoluu kullanlmaldr. Tanabilir ayakanyoluklarnn temizlii, sabit beton banyoluklarndan daha kolay olduundan tercih edilebilir.

.2. Gbre Depolama Yaplar

u hesaba katlrsa, gbremizlii ve depolamann ne kadar nemli olduu ortaya kacaktr.

anik kreyicilerle, zgara tabanleminde ve basnl su uygulamas ile yaplan temizlemelerdir.

osunda depolanr. drar ise, kat gbreden ayr olarak idrar kanalndan idrarr.

dr. Aksi halde ineklerde ayak hastalklar artmaktadr.

boyunun ksa olduuistemlerde uygulanabilir. Aksi halde halat kopmalar sorunu ortaya kar.

cinin ulaamad yol kesime ve bitim yerlerinin temizliinin ellemektedir.

b

4Hayvanclk iletmelerinde yaygn olarak gbrenin temizlenmesi, uzaklatrlmas, depolanmasve araziye datm fazla nemsenmemektedir. Oysa ahr ii temizlii, hayvanlarn meme veayak hastalklar ile solunum yolu hastalklarna yakalanmalarn engelleyen nemli birelemandr. Gbrenin ahr iinden uzaklatrlmas, uygun planlama ve tasarmla igcgereksinimini en az dzeyde tutacak biimde ve kolay olmaldr. Yaklak 600 kg arlndaki

bir st srnn gnlk gbre retimi 0.05 m3 ya da 50 kg olduteSt srcl iletmelerinde verimli ve salkl bir retim iin gbrenin gnlk olarak ahrdanuzaklatrlmas gerekir. Gbre kat, sv ya da kark birekilde temizlenebilir. Bu, ahr sistemive taban dzenlemesi ve gbre iletim sistemiyle yakndan ilgilidir. Gbre temizliinde 3 farklsistem yaygn olarak kullanlmaktadr. Bunlar; traktr ve mekzGbrenin kat olarak elde edildii yntemde, ahr iinden mekanik dzenlerle karlan katgbre, gbre depukuruna iletili

Traktr nne ya da arkasna monte edilen kreyici ile ahrlarn temizlii ve gbrenintoplanmas, serbest durakl ve serbest ak ahrlarn temizliinde tercih edilen bir yntemdir.Temizlik srasnda ineklerin yaralanmalarn ve stresini engellemek amacyla hayvanlarn

bulunduklar yerden uzaklatrlmasnda yarar vardr. Kreyici ucu kauuk ile kaplanrsa,kreyici zemin yzeyini andrmaz ve mkemmel bir temizlik salanr. Gnlk en az 2-3 kezkreme yaplmalMekanik kreyiciler, bir zincir ya da halat araclyla hareket eden, bal durakl ve serbestdurakl ahrlarda kullanlabilen bir temizleme sistemidir. Bu sistem ahrs

Mekanik kreyicilerin temizlik srasnda yava hareket etmeleri, zellikle serbest duraklahrlarda inekleri strese sokmaz ve yaralanma riskini azaltr. Mekanik kreyiciler ile istenilensklkta gbre temizlii yaplabilir. Bylece, srlarn temiz olmas ve ayak hastalklarnayakalanmas riski azalmaktadr. Bununla birlikte, zincir ve halat kopmalarylakarlalabilmekte, kreyiyaplmas gerekIzgara tabanl ahrlar, bal durakl ve serbest durakl sistemlerde uygulanan bir taban dzenlemeve gbre iletim sistemidir. Gbre, ineklerin ayaklar vastasyla gbre kanalna dmektedir.Zemin zerinde gbre ve idrar birikimi olmadndan, srlarn ayaklar temiz kalmakta, samyerine gidi gelilerde daha az gbre tanmakta, dolaysyla temizlik daha kolay

23


24/26

yaplabilmektedir. Bu sistemler gelimi lkelerde ok yaygn olarak kullanlmaktadr. Izgaraaltna yaplan zel ve doal gbre iletim sistemi; gbrenin akclk zellii ve yaratt basnyardm ile kendiliinden gbre deposuna akn salamakta, bylece gbre kreme sorunu,iilik ve alet-makina kullanm ortadan kalkmaktadr. Koku olay da olduka azaldndan ahr

inde temiz bir hava egemen olmaktadr.

zla miktarda su kullanm, byk kapasiteli havuz ve gbre depolama yaps gerektirmektedir.

ayr depolanmaktadr. Oysa, sv haldeki gbre kark biimde depolanmaktadr

ekil 13. Bir sv gbre deposu.

Ayn zamanda, silaj sznt suyunun gbre deposuna aktarlma durumu, doal ya sularnn

iBasnl su ile gbre temizleme sistemi, gezinti alanlarnn ve duraklarn temizliinde zeminyzeyini andrmadan ve hayvanlar ahr ierisinde iken uygulanabilen bir yntemdir. Ancak,faSt sr iletmelerinde ve evresinde yer alt ve yerst su kaynaklarnn kirlenmesininnlenmesi, pis koku ve sinek oluumunun kontrol altnda tutulmasnda gbre depolamannnemi byktr. Ahr ii gbre temizleme zelliine gre farkl depolama ekilleri

bulunmaktadr. Gbre temizleme, kat gbre elde edilmesine ynelik ise gbrenin kat ve svksmlar ayr(ekil 13).

Sv gbre, dorudan ahr tabannda biriktirilerek ya da ahr dndaki betonarme depolamayaplarnda, toprak havuzlarda veya zemin seviyesinin zerinde yer alan silolardadepolanabilmektedir. Sv gbre deposunun kapasitesi, hayvan gbre veriminin yan sra hayvansays ve depolama sresine bal olarak belirlenir. Bu kapasite gnlk inek bana 0.05 m3 olup,ahr ve dier yaplar basnl su ile temizleniyorsa depolama hacmi bunun 2 kat alnmaldr.

24


25/26

zellikle st ak gbre depolarnda toplanma durumu ve yazn yksek scaklklarda oluacakbuharlama hesaba katlmaldr. Sv gbre en az 90 gn olmak zere 1 yla kadar depolanabilir.

Izgara tabanl ahrlarn taban, ayn zamanda gbre depolama yeri olarak kullanlabilir.

Ykseklii 2.4 m olarak alnan kanal, yaklak 200 gn boyunca hayvan gbresini, samnitesinden gelen suyu, hatta ahr dndan gelen ve darda depolanmas istenmeyen atklarndepolanmasn salamaktadr.

Sv gbre depolar, alak ve yksek silolar eklinde dzenlenebilir. Alak silolar zeminseviyesinin altnda, yksek silolar ise zemin st seviyesinde betonarme olarak ina edilir.

Sv gbre silolar, n depolamal ve pompal yksek silolar olmak zere 2 farkl ekildeplanlanabilir. n depolamal sistemde gbre 5-10 gn sreyle geici olarak biriktirilir. Bu sresonunda sv gbre ana depoya pompalanr( ekil 13).

Kat gbre deposu, yklemeye uygun, doal drenaj yollar dnda ve su kaynaklarndan uzakolacak biimde yerletirilir. Gbre arazide kullanlncaya kadar depolarda kalabilir. Bu sre 6 ayya da daha uzun olabilir. Depolama kapasitesi belirlenirken bir st inei iin altlk dahil 50-70kg gnlk gbre verimi olduu dikkate alnr.

4.3. Yem Depolama Yaplar

Yem depolar, iletmede retilen ya da dardan satn alnan yemin hayvanlarn gereksinimduyduu dneme kadar saklanmasn salayan yaplardr.

Bir st srcl iletmesinde, ineklerin hem yaama pay ihtiyacn karlama hem de stverimini artrmada kullanlacak en uygun kaba yem silajdr.

Silajn depolanmasnda eitli yntemler uygulanr. Bunlar, yksek silolarda depolama, alak veplastik silolarda depolama ve balyalar biiminde depolamadr.

Yksek silolar, yatrm masrafnn yksek oluu, youn ve zel makine kullanm gerektirmesinedeniyle byk iletmeler dnda planlanmas uygun grlmemektedir.

Alak ve yatay silolar en yaygn uygulanan silo tipidir. Yatay silolarn taban beton, yan duvarlar

ta duvar yada betonarme olarak dzenlenebilir ve ykseklii 1.80-2.00 m alnabilir. Silouzunluu en az 12 m, genilii en az 3.5 m olmaldr. Siloya genilik verilirken iletmedekihayvan says esas alnr. Silajn bozulmamas iin gnlk 25 cm uzunluunda bir silo hacminintketilmesi gerekir. Bu nedenle silo genilii iyi ayarlanmaldr.

Silaj deposunun iki u kenar, ak biimde dzenlenebilecei gibi, arka yzeyi kapal olabilir.Silo taban, silaj suyunun depodan uzaklatrlmas iin % 1-2 eimli yaplr. (ekil 14)Silaj depolanma hacminin belirlenmesinde, silajlk malzemenin birim hacim arl1.55 ton/m alnabilir.

25


26/26

ekil 14. Bir silaj depolama yapsnn grn.

Kuru ot, buday, arpa sap ve saman gibi kaba yemlerinin depolanmasnda, basit ve ekonomik,ayni zamanda yemin kolaylkla alnmas ve zarar grmesini nleyecek bir planlamannyaplmas gerekir. Kaba yem deposu, yksek, st beik atyla rtl ve etraf ak, basit biryap tarznda dzenlenebilir. Kaba yem deposu ykseklii 5 m alnabilir. Depo hacminin

belirlenmesinde, yonca kuru otunun balyal halde birim hacim arl 6 ton/m, buday ve arpasap ve saman iin 14 ton/m alnabilir.

5. YARARLANILAN KAYNAKLAR

ALKAN, Z. 1973. Ahr Planlamasnn Teknik Esaslar, A.. Ziraat Fakltesi Yaynlar No:189,Erzurum.ANONIM, 1991. Handbuch Landwirtschaftliche Betriebslehre, Heinze GmbH, Celle.ARICI, . 1982. Krsal Toplu Yerleim ve letme Avlularnn Dzenlenmesi. A.. Ziraat Fak.2. Dergisi, Cilt: 13, Say: 3-4. Erzurum.BALABAN, A. ve E. EN 1988. Tarmsal Yaplar. A.. Ziraat Fakltesi Yaynlar: 1083, DersKitab: 311, Ankara.KTBL, 1990. Beispielhafte Milchviehlaufstaelle bis 40 Kuhplaetze, KTBL-Schrift N.343,KTBL-Schriftenvertrieb im Landw. verlag GmbH-Mnster-Hiltrup.KTBL, 1990. Laufstaelle fr kleine Milchviehbestaende, KTBL Arbeitspapier N.151,Darmstadt.

LINDLEY, J. ve J. WHITAKER 1996. Agricultural Buildings and Structures. ASAE, USA.OLGUN, M. 1991. Tarmsal naat ve Hayvan Barnaklar. T.C. Ziraat Bankas TeknikElemanlar Eitimi Ders Notu. T.C. Ziraat Bankas Eitim ve Organizasyon Md. Ankara.MEK, E. 1996. Byk Damzlk St Sr letmesi Optimum Tasarm zerine BirAratrma(Doktora Tezi). U.. Fen Bil. Enstitts, Bursa.WATHES, C.M. ve D.R. CHARLES 1994. Livestock Housing. CAB INTERNATIONAL,Wallingford Oxon OX10 8DE. UK.

26

Sutas Ahir Planlama

Documents

Transcript of Sutas Ahir Planlama