SUSTAINABLE ECONOMIC MANAGEMENT: A CASE STUDY OF … B1... · ความรู้...

163

การประชมวชาการราชภฏรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาต ครงท 1 “รฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร ในศตวรรษท 21”

การจดการเศรษฐกจอยางยงยน กรณศกษาวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม

SUSTAINABLE ECONOMIC MANAGEMENT: A CASE STUDY OF COMMUNITY ENTERPRISE OF MAHASAWAT SUBDISTRICT GROUP,

PHUTTHAMONTHON DISTRICT, NAKHONPATHOM PROVINCE

รองศาสตราจารย เพญศร ฉรนง ฤทธชาต อนโสม

รชฎา จวาลย อาจารยประจ า วทยาลยนวตกรรมการจดการ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลรตนโกสนทร

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอ (1) ศกษาการด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด และ (2) ศกษาแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด วธด าเนนการวจยเปนการวจยเชงคณภาพ ศกษาขอมลจากเอกสาร แนวคดทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ และเกบขอมลดวยวธการสงเกตการณ และการสมภาษณเชงลกจากผใหขอมลส าคญ จ านวน 17 คน จากหนวยงานทเกยวของในระดบต าบล ระดบหมบานและชมชน วเคราะหขอมลโดยการน าขอมลทไดรบมาประมวลรวบรวมจดเรยงหมวดหม จดระบบและระเบยบเชอมโยงความสมพนธระหวางแนวคด เพอน าไปสการแปลหรออธบายความหมายของตวแปรตางๆ ทมนยส าคญตอจดการเศรษฐกจอยางยงยนของวสาหกจชมชน ผลการวจยพบวา (1) การด าเนนงานดานการจดการ พบวาการขาดการมสวนรวม เนองจากกลมเกดจากการรวมตวกนอยางหลวมๆ โดยผน าด าเนนการเปนหลก ดานการเงนพบวา การระดมเงนทนเงนออมนอย สมาชกยงตองการขอรบสนบสนนจากแหลงสนเชอ เนองจากขาดแคลนทนส าหรบท านา ดานการผลตพบวามตงเปาหมายการผลตซงขนกบค าสงซอและตลาดในชมชนเปนสวนใหญ มแกนน าคนเดมท ากจกรรม และดานการตลาดพบวา น าผลตภณฑขาวไรซเบอรร และขาวหอมปทมธาน ไปขายทตลาด 3 แหง คอ โรงพยาบาลศรราช มหาวทยาลยศลปากร และมหาวทยาลยมหดล และ (2) แนวทางทเหมาะสม ในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนต าบลเกษตรกรมหาสวสด ประกอบดวย 6 แนวทาง ไดแก การพฒนาดานการตลาด การพฒนาดานระบบบญชและการเงน การพฒนาดานการออกแบบผลตภณฑ การพฒนาการผลต การลดตนทนการผลต และการพฒนาดานการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

ค าส าคญ : การจดการ เศรษฐกจ ความยงยน Abstract

164


This research is aimed (1) to study the operation of the community enterprise of Mahasawat Subdistrict Group and (2) to study appropriate approaches to sustainable economic management of Mahasawat Subdistrict Group. The qualitative research methodology was utilized by study data from related documents, concepts, theories and research. Data collection by observation and in-depth interviews with key informants from related organizations at the district level, village and community level, and members of Mahasawat Subdistrict Group total of 17 people. The data analysis started with the organization of categories with related concepts in order to lead to the interpretation of various factors implying toward sustainable economic management. The research found that (1) The Operations of management found the lack of participation, because the group was formed by a loose aggregation and operate by the leaders; financial found the less raising funds and saving, members also needed to obtain support from credit sources because due to the shortage of capital; production found the production targeted and dependent on orders and markets in the community by the same leader; and marketing found that the riceberry and thai pathumthani fragrant rice is sold at 3 markets include Siriraj Hospital, Silpakorn University and Mahidol University and (2) The appropriate approaches to sustainable economic management of Mahasawat Subdistrict Group consisted of 6 approaches; (1) Marketing Development; (2) Accounting and Financial Development; (3) Product Design Development; (4) Production Development; (5) Cost Reduction; and (6) Information Technology Development.

Keywords: Management Community Enterprise Sustainable

1. บทน า ในชวงหลายปทผานมา ประเทศไทยไดเผชญกบวกฤตเศรษฐกจหลายครง ท าใหรฐบาลในแต

ละยคสมยตางกมแนวความคด ทจะหาวธท าใหประเทศสามารถก าหนดยทธศาสตรของประเทศ ใหมความสามารถในการแขงขนทสงขน สอดคลองกบการเปลยนแปลงของเศรษฐกจโลก รฐบาลไทยทผานๆ มา จงก าหนดกรอบยทธศาสตรการพฒนาเศรษฐกจ โดยมองภาพของเศรษฐกจอยางเปนระบบ และมเปาหมายทจะรกษาไวซงการเตบโตของเศรษฐกจอยางมคณภาพและเสถยรภาพ เนนความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจระดบฐานราก และการสรางความเชอมโยงเศรษฐกจภายในประเทศกบเศรษฐกจโลก อยางรเทาทนภายในระบบเศรษฐกจแบบเสร ดวยความเชอมนวาสงคมไทยยงมศกยภาพ และสามารถพฒนาขนมาได รฐบาลจงหาทางทจะสรางรายไดใหกบประชาชนและประเทศชาต ทงนตองหาทางเปลยนมมมองในชมชนใหเหนวาสงทตนมอยนน คอ ทรพยสนทมราคาสามารถเพมรายได หากรจกการจดการกบทรพยสนนนอยางชาญฉลาด

165


แนวทางการพฒนาวสาหกจชมชน เปนแนวทางหนงทจะชวยแกปญหาความยากจนของประชาชนและเปนแนวทางทสรางเศรษฐกจ สงคม และชมชนใหมความยงยน เพราะเปนการสงเสรมใหชมชนรจกใชทรพยากรทองถน ท าใหพวกเขาสามารถพงพาตนเองในระยะยาวไดอยางมนคง ซงกลมงานพฒนาวสาหกจเกษตรชมชน กรมสงเสรมการเกษตร (2549) ไดอธบายความหมายของวสาหกจชมชนไววา วสาหกจชมชน (SMCE หรอ Small and Micro Community Enterprise) หมายถง กจการของชมชนทเกยวกบการผลตสนคา การใหบรการหรออนๆ ทด าเนนการโดยคณะบคคลทมความผกพน มวถชวตรวมกนและรวมตวกนประกอบกจการดงกลาว ไมวาจะเปนนตบคคลในรปแบบใด หรอไมเปนนตบคคล เพอสรางรายไดและเพอการพงพาตนเองของครอบครว ชมชน และระหวางชมชน หรอกลาวโดยสรปกคอ การประกอบการเพอการจดการทนของชมชนอยางสรางสรรคเพอการพงตนเอง ซงทนของชมชนนน กจะหมายรวมถงทรพยากร ผลผลตทางการเกษตร ความร ภมปญญา วฒนธรรม ประเพณของทองถน

จงหวดนครปฐม มพนทเกษตรกรรม ทงสน 760,337.75 ไร คดเปนรอยละ 56.1 ของพนททงหมด การเกษตรกรรมเปนสาขาการผลตทส าคญของจงหวดนครปฐม ประชากรสวนใหญรอยละ 23.44 ประกอบอาชพเกษตรกรรม มพนทการเกษตรกรรมทงสน 818,378.25 ไร คดเปนรอยละ 60.39 ของพนททงจงหวด อาชพเกษตรกรรมทส าคญ ไดแก การท านา ท าไร ท าสวนผลไม และการเลยงสตว ระบบการเกษตรในจงหวดนครปฐม จดเปนเขตเกษตรกาวหนา เพราะมระบบชลประทานทด โดยอาศยแหลงน าจากลมแมน าเจาพระยา ทาจน และแมกลอง ประกอบกบเกษตรกรจงหวดนครปฐมมศกยภาพสง สามารถเรยนรวทยาการแบบใหมๆ และมการใชเทคโนโลยในภาคการเกษตรทพฒนามากขนระดบหนง พชเศรษฐกจทท ารายไดใหจงหวด ไดแก ขาว ออย ไมผล พชผกตางๆ และไมดอกไมประดบ การเกษตรกรรมของจงหวดนครปฐม มความเปนไปไดสงตอการวางแผนจดระบบการผลต เพอเชอมโยงการสงออก พชเศรษฐกจทส าคญของจงหวดนครปฐม คอ ขาว จงหวดนครปฐม มการท านาปละ 2 ครง คอ ขาวนาปและขาวนาปรง โดยขาวนาปเปนขาวเพาะปลกในชวงเดอนพฤษภาคม-ตลาคม และจะเกบเกยวในชวงเดอนสงหาคม–มกราคม สวนขาวนาปรงเปนขาวทเพาะปลกในชวงเดอนพฤศจกายน-เมษายน และจะเกบเกยวใน ชวงเดอนกมภาพนธ-สงหาคม แตเนองจากจงหวดนครปฐมมระบบชลประทานทสมบรณ จงสามารถปลกขาวไดตอเนองเกอบตลอดป (กลมงานขอมลสารสนเทศและการสอสาร ส านกงานจงหวดนครปฐม, ออนไลน 2559)

จากการทกลมวสาหกจชมชนไดรบการสนบสนนจากภาครฐบาล กอใหเกดการพฒนาปจจยตางๆ ทสงผลใหชมชนมการพฒนาตนเองอยางตอเนอง รวมทงวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด ทไดยนใบค ารองขอจดทะเบยนวสาหกจชมชน เมอวนท 29 มนาคม พ.ศ. 2560 โดยนายชยศร หลนเลศผล เปนผยนแบบค าขอจดทะเบยน มกจการทด าเนนการจ านวน 1 กจการ เปนประเภทการผลตพช ไดแก ขาวอนทรย ขาว GAP ฝรง ไมผล กลวยหอม ซงการผลตขาวอนทรย เปนระบบการผลตขาวทไมใชสารเคมทางการเกษตรทกชนด เปนตนวาปยเคม สารควบคมการเจรญเตบโต สารควบคมและก าจดวชพช สารปองกนก าจดโรค แมลงและสตวศตรขาว ตลอดจนสารเคมทใชรมเพอปองกนก าจดแมลงศตรขาวในโรงเกบ การผลตขาวอนทรยนอกจากจะท าใหไดผลผลตขาวทมคณภาพสงและปลอดภยจากสารพษแลว ยงเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและเปนการพฒนาการเกษตรแบบ

166


ยงยนอกดวย ส าหรบการผลตขาว GAP (Good Agriculture Practices เรยกยอๆ วา GAP) หมายถง แนวทางในการท าการเกษตร เพอใหไดผลผลตทมคณภาพด ตรงตามมาตรฐานทก าหนด ไดผลผลตสงคมคาการลงทน และกระบวนการผลตจะตองปลอดภยตอเกษตรกรและผบรโภค มการใชทรพยากรทเกดประโยชนสงสด เกดความยงยนทางการเกษตรและไมท าใหเกดมลพษตอสงแวดลอม

ในการสรางเศรษฐกจชมชนทองถนใหประสบความส าเรจนน จะตองมกลไกส าคญ ไดแก 1) ตองท าความเขาใจรวมกน เพอสรางความเขาใจรวมกน สอความหมายไดตรงกน จงจะน าไปสแนวปฏบตทเปนเอกภาพและมประสทธภาพ 2) ความหมายและวธด าเนนการตองชดเจน ทงในลกษณะการประกอบการ การเปนเจาของ และเปาหมายในการด าเนนการ ตองเปนของชมชนและเพอชมชน 3) นโยบายตองชดเจน โดยจะตองสรางเศรษฐกจชมชนใหเปนกลไกการสรางฐานรากของระบบเศรษฐกจ และตองก าหนดใหเปนนโยบายระดบชาต 4) ตองสรางมาตรการและกฎเกณฑตางๆ เมอเปนนโยบายแหงรฐแลวจะตองมมาตรการ กฎเกณฑ แผนงาน และวธปฏบตการใหบรรลนโยบายนน และ 5) ตองมงบประมาณสนบสนน เพอจะท าใหเกดการด าเนนงานตามแผนปฏบตการ จงตองมงบประมาณสนบสนน รวมทงตองมองคกรทตองปฏบตงาน ตลอดจนมกลไกในการบรหารจดการใหเกดประสทธผล ดงนน ในการท าวจยเรองการสรางเศรษฐกจชมชนอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม คณะผวจยจงใหความสนใจทจะท าการศกษาในประเดนการด าเนนงานของวสาหกจชมชน ทกอใหเกดการพฒนาเศรษฐกจชมชนพงตนเอง ของกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม เพอจะใชเปนขอมลเบองตนในการวางแผนพฒนาและปรบปรง ในการสงเสรมเศรษฐกจชมชน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม ใหมประสทธภาพและประสทธผลมากยงขน รวมทงสงผลใหเกดการพฒนาเศรษฐกจแบบยงยน และน าไปสการเปนชมชนเขมแขงตอไป

2. วตถประสงคในการวจย

1. เพอศกษาการด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม

2. เพอศกษาแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม

3. ประโยชนของการวจย

ผลสรปทไดจากการวจยเรองการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม สามารถใชเปนขอมลเบองตนในการวางแผนพฒนาและปรบปรง ในการสงเสรมเศรษฐกจชมชน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสว สด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม ใหมประสทธภาพและประสทธผลมากยงขน รวมทงสงผลใหเกดการพฒนาเศรษฐกจแบบยงยน และน าไปสการเปนชมชนเขมแขงตอไป และสามารถน าผลการวจยไปใชในการพฒนาการเรยนการสอนในรายวชาทเกยวของกบหลกสตรตางๆ ของสถาบนอดมศกษา และน าเสนอ

167


หรอตพมพผลงานวจยเพอเผยแพรความรสชมชน และวงการวชาการทงระดบชาตและนานาชาตตอไป

4. ขอบเขตการวจย

1) ขอบเขตดานเนอหา ผวจยไดน าแนวคดทฤษฎการบรหารจดการมาใชประกอบการวเคราะหการด าเนนงานของวสาหกจชมชนกล มต าบลมหาสวสด โดยแบงออกเปน 4 ดาน คอ กจกรรมหรอการด าเนนงานในดานการจดการ ดานการเงน ดานการผลต และดานการตลาด เพอศกษาหาแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม

2) ขอบเขตดานหนวยวเคราะหและกลมผใหขอมลส าคญ จ านวน 17 คน แบงเปน 2.1 หนวยงานทเกยวของในระดบต าบล จ านวน 5 คน 2.2 หนวยงานทเกยวของในระดบหมบานและชมชน จ านวน 4 คน 2.3 สมาชกวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด จ านวน 8 คน

3) ขอบเขตดานพนท ไดแก พนทต าบลมหาสวสด จงหวดนครปฐม 4) ขอบเขตดานระยะเวลา ในการวจยครงน ใชเวลาในการศกษาเอกสาร ลงพนทภาคสนาม

และวเคราะห สรปผลเปนเวลารวม 7 เดอน 5. วธด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยศกษาคนควาขอมลจากเอกสารตางๆ ทเกยวของ ทงเอกสารทางวชาการ งานวจย ดษฎนพนธ และบทความตางๆ ตลอดจนศกษารวบรวม ขอเสนอแนะจากผทเกยวของกบการบรหารจดการวสาหกจชมชนต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม จากหนวยงานทเกยวของในระดบต าบล ระดบหมบานและชมชน นอกจากนผศกษาใชวธการศกษาเชงคณภาพแบบก าหนดพนทศกษา เปนวธการศกษาเฉพาะกรณ (Case Study) โดยเลอกศกษาวสาหกจชมชนต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม เปนกรณศกษา คณะผวจยก าหนดวธด าเนนการวจย สรปไดดงน

1. ผใหขอมลส าคญ (Key Informants) ผใหขอมลส าคญ ในการวจยครงนเปนผทเกยวของกบการบรหารจดการวสาหกจชมชนต าบล

มหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม จากหนวยงานทเกยวของในระดบต าบล ระดบหมบานและชมชน ดงน

1.1 เจาหนาทภาครฐ จ านวน 7 คน ประกอบดวย นายกองคการบรหารสวนต าบลมหาสวสด ปลดองคการบรหารสวนต าบลมหาสวสด หวหนาสวนสวสดการสงคม เจาหนาทพฒนาชมชน ก านน และผใหญบานหม 3 ซงเปนผใหการสงเสรมและสนบสนนวสาหกจชมชนต าบลมหาสวสด

1.2 พระสงฆวดสวรรนาราม จ านวน 1 รป ซงมผทมบทบาทดานการพฒนาชวตในชมชน โดยการใหความรเกยวกบการด าเนนชวตตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา และการด ารงชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

168


1.3 ประธานและสมาชกวสาหกจชมชนต าบลมหาสวสด จ านวน 9 คน บคคลเหลานเปนผทปฏบตงานในวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐมโดยตรง เปนการประกอบการโดยชมชนทมสมาชกในชมชนเปนเจาของ ปจจยการผลตทงดานการผลต การคา และการเงน และตองการใชปจจยการผลตนใหเกดดอกผลทงทางเศรษฐกจและสงคม

2. เครองมอทใชในการวจย 2.1 การวเคราะหเอกสาร เพอเกบรวบรวมขอมลประเภทเอกสารและงานวจยทเกยวกบเศรษฐกจชมชน การบรหารจดการองคกรชมชน และปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

2.2 แบบสมภาษณ เปนแบบสมภาษณเชงลก เพอศกษาการด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด โดยแบงออกเปน 4 ดาน คอ กจกรรมหรอการด าเนนงานในดานการจดการ ดานการเงน ดานการผลต และดานการตลาด และเพอศกษาหาแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด อ าเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม ในแตละประเดนเปดกวางใหแสดงความเหน เพอใหไดขอมล ทหลากหลายและลกพอทจะน ามาสรปประมวลผล ลกษณะประเดนสมภาษณเปนแบบปลายเปด แบงเปน 1) ค าถามเกยวกบการด าเนนงานของวสาหกจชมชนดานการจดการ 2) ค าถามเกยวกบการด าเนนงานของวสาหกจชมชนดานการเงน 3) ค าถามเกยวกบการด าเนนงานของวสาหกจชมชนดานการผลต และ 4) ค าถามเกยวกบการด าเนนงานของวสาหกจชมชนดานการตลาด และ 5) แนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด 3. การตรวจสอบความถกตองของขอมล คณะผวจยด าเนนการตรวจสอบความถกตองของขอมล โดยใชเทคนคการตรวจสอบ สามเสา (Triangulation) ชนดตางวธ (Method Triangulation) ซงเปนการตรวจสอบขอมลมากกวาหนง วธ เพอตรวจสอบยนยนขอมลซงกนและกน เรมตนดวยการวเคราะหเอกสารแลวจงสมภาษณ และวเคราะหเอกสารตรวจสอบประเดนส าคญจากการสมภาษณเชงลก เมอสามารถเชอมโยงขอมลอยาง เปนระบบแลว จงน าขอมลทงหมดทไดรบการตรวจสอบอยางเปนระบบเปนไปตามขนตอนการตรวจสอบอกครงกบแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ 4. วธการวเคราะหขอมล

การวจยครงน ผวจยใชวธการวเคราะหขอมลและน าเสนอขอมลในการศกษา ดงน 4.1 ผวจยด าเนนการวเคราะหขอมลทไดจากการศกษาคนควาจากเอกสาร และงานวจยท

เกยวของ จากการสมภาษณรายบคคล การสนทนากลม และการสงเกตแบบไมมสวนรวม และไดวเคราะหขอมลดวยวธการวเคราะหเชงเนอหา (Content Analysis) เพอแนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด

4.2 ผวจยไดด าเนนการน าเสนอขอมลดวยวธการพรรณนาวเคราะห (Descriptive Analysis) เปนหลก โดยน าขอมลมาเรยบเรยงและจ าแนกอยางเปนระบบ จากนนน ามาตความ เชอมโยงความสมพนธและสรางขอสรปจากขอมลตางๆ ทรวบรวมได

169


6. สรปผลการวจย 1. การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด

1.1 ดานการจดการ การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดดานการจดการ พบวามลกษณะการ

ด าเนนงานในรปแบบของครอบครว กลาวคอ นายชยศร หลนเลศผล ด าเนนการดวยตนเองตงแตกระบวนการผลต การจ าหนายสผบรโภคดวยตนเอง จงท าใหลดตนทนของคาแรง และใชสารสมนไพรทท าขนเองในการก าจดศตรพช ซงเปนการชวยลดตนทนในการผลต และผลก าไรทไดเพยงพอทจะน ามาใชจายในครวเรอน ท าใหตนเองประสบความส าเรจตามแนวทางของเศรษฐกจพอเพยง เนนคณภาพของสนคามากกวาปรมาณ และรกษาสมดลของระบบนเวศ เพอเปนตวอยางใหแกสมาชกในกลมและคนในต าบล ดงนน การด าเนนกจการในการผลตขาวไรซเบอรร และขาวหอมปทมธาน จงเปนของครอบครวของนายชยศร หลนเลศผล และผลประโยชนจากการด าเนนการทงหมดจะเปนของครอบครวนายชยศร หลนเลศผล การรวมกลมพบวาไมไดด าเนนการในลกษณะทเปนกลมอยางแทจรง โดยสมาชกกลมไดแตเขามาสงเกตการณ แตยงไมกลาเขามาลงทนหรอมสวนรวมใดๆ กบวสาหกจชมชนทจดตงขน สมาชกกลมไมสนใจในการผลตขาวไรซเบอรร และขาวหอมปทมธาน เนองจากสมาชกไมเนนคณภาพ แตอยากไดผลผลตทมปรมาณมากๆ จงยงไมตดสนใจรวมท า ดงนนการบรหารจดการจงขาดการมสวนรวม เนองจากกลมเกดจากการรวมตวกนอยางหลวมๆ โดยผน าด าเนนการเปนหลก ผน าผกขาด สมาชกไมคอยมสวนรวม และยงไมคอยใหความรวมมอกบผน าเทาทควร ขาดเวทแลกเปลยนเรยนร ขาดการประชมพบปะอยางตอเนองสม าเสมอ สวนใหญเปนการปรกษาหารอกนเองอยางไมเปนทางการภายในกลม

ภาพท 1 ทงนาขาวไรซเบอร ของคณชยศร หลนเลศผล

1.2 ดานการเงน การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดดานการเงน พบวาการด าเนนกจการ

ในการผลตขาวไรซเบอรร และขาวหอมปทมธาน เปนของครอบครวของนายชยศร หลนเลศผล ดงนนผลประโยชนจากการด าเนนการทงหมดจะเปนของครอบครวนายชยศร หลนเลศผล นอกจากนยง

170


พบวามการระดมเงนทน เงนออมนอย สมาชกยงตองการขอรบสนบสนนจากแหลงสนเชอ เนองจากขาดแคลนทนส าหรบท านา ทงคาพนธขาวปลก ปย ยาฆาแมลง ยาฆาหญา และใชในชวตประจ าวน เพราะการท านาแตละรอบตองใชเวลาประมาณ 3-4 เดอน แลวแตชนดพนธขาว กวาจะไดผลผลต เงนทนส ารองทจะน ามาใชในการผลต และในการใชชวตประจ าวนมกจะไมพอเพยง และขาดแคลนอยเสมอ การไปขอสนเชอจากแหลงเงนทนของรฐ อยางเชนธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร หรอแมแตสหกรณการเกษตร กมกจะใหสนเชอไมมากนก รายละสามถงหาหมนบาท สงสดไมเกนหนงแสนบาท ในกรณทไมมหลกทรพย และใชสมาชกกลมเกษตรกรดวยกน ค าประกนกนเอง แตถามหลกทรพยค าประกนกใหตามหลกทรพย เลยตองไปกหนนอกระบบ ซงมกจะคดดอกเบยในอตราทสงเกนกวากฎหมายก าหนด เปนเหตใหมหนสนเพมพนเปนดนพอกหางหม ใชหนไปเปนสบๆ ปกยงไมมวนหมด

1.3 ดานการผลต การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดดานการผลต พบวาครอบครวนายชย

ศร หลนเลศผล เปนคนด าเนนการทงหมด เรมตงแตการปลกขาว การเกบเกยว การตาก ซงมการวดความชนของขาว การบรรจ และการจดจ าหนาย มตงเปาหมายการผลตซงขนกบค าสงซอและตลาดในชมชนเปนสวนใหญ มแกนน าคนเดมท ากจกรรม การกระจายงานยงนอยอย ไมคอยมขอตกลงรวมในการท ากจกรรมรวมกน โดยครอบครวของนายชยศร หลนเลศผล มพนทปลกขาวไรซเบอร จ านวน 6 ไร ขาวหอมประทม จ านวน 5 ไร และปลกพชอนๆ เชน ฝรง กลวย มะนาว มะมวง ทหวไรปลายนาของตนเอง รวมทงมการเลยงเปด เลยงปลา ในพนทของตน โดยผลผลตทไดจะจ าหนายเองตามตลาดนด และบางสวนมลกกลมมาซอไปกนเอง การขายขาวไรซเบอรรใหไดราคาจะตองสและจ าหนายเอง สวนของราคาขาวไรซเบอรรเดมในชวง 1-2 ปทผานมา ราคากโลกรมละ 100 บาทขนไป แตในปทผานมาราคาเรมลดลง เนองจากมปลกกนมากทงในภาคกลาง และภาคเหนอ ผลผลตออกมามาก ตดราคากนเอง ท าใหปจจบนราคาเรมลดลงอยท 80-90 บาท

ภาพท 2 ผลตภณฑขาวไรซเบอรในบรรจภณฑ

1.4 ดานการตลาด การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดดานการตลาด พบวาครอบครวนาย

ชยศร หลนเลศผล เปนคนด าเนนการทงหมด เรมตงแตการปลกขาว การเกบเกยว การตาก ซงมการ

171


การจดการเศรษฐกจอยาง

ยงยน

การพฒนาดานการตลาด

การพฒนาดานระบบบญชและการเงน

การพฒนาดานการออกแบบผลตภณฑ

การพฒนา การผลต

การลดตนทนการผลต

การพฒนาดานการใชเทคโนโลยสารสนเทศ

วดความชนของขาว การบรรจ และการจดจ าหนาย โดยน ามาแพคขาย 2 แบบ คอ ขาวไรซเบอรร ท ซลปดปากถงแบบสญญากาศ ราคากโลกรมละ 80 บาท ถาเปนถงหนงยางรด ราคากโลกรมละ 70 บาท โดยน าผลตภณฑขาวไรซเบอรร และขาวกลองเพอสขภาพ (ขาวหอมปทมธาน) ไปขายทตลาดนด 3 แหง คอ โรงพยาบาลศรราช มหาวทยาลยศลปากร มหาวทยาลยมหดล ซงนายชยศร หลนเลศผล พอใจกบตลาดทวางจ าหนายสนคาในปจจบน เพราะถาผลผลตมเยอะกจะเนนกจะไปเนนหาตลาด แตตอนนเนนท าแคพอขายได

2. แนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนต าบลเกษตรกรมหาสวสด

คณะผวจยท าการสมภาษณเชงลกเจาหนาทภาครฐ ซงเปนผใหการสงเสรมและสนบสนนวสาหกจชมชนต าบลมหาสวสด จ านวน 7 คน และพระสงฆวดสวรรนาราม ซงมผทมบทบาทดานการพฒนาชวตในชมชน โดยการใหความรเกยวกบการด าเนนชวตตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา และการด ารงชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง โดยสามารถสรปแนวทางทเหมาะสม ในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนต าบลเกษตรกรมหาสวสดได 6 แนวทาง ดงแสดงในรปภาพท 3

ภาพท 3 แนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน

ของวสาหกจชมชนต าบลเกษตรกรมหาสวสด

172


7. อภปรายผล 1. การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด

1.1 การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดดานการจดการ พบวามลกษณะการด าเนนงานในรปแบบของครอบครว โดยมนายชยศร หลนเลศผล ด าเนนการดวยตนเองตงแตกระบวนการผลต การจ าหนายสผบรโภคดวยตนเอง จงท าใหลดตนทนของคาแรง และใชสารสมนไพรทท าขนเองในการก าจดศตรพช ซงเปนการชวยลดตนทนในการผลต และผลก าไรทไดเพยงพอทจะน ามาใชจายในครวเรอน ท าใหตนเองประสบความส าเรจตามแนวทางของเศรษฐกจพอเพยง ทเนนคณภาพของสนคามากกวาปรมาณ และรกษาสมดลของระบบนเวศ เพอเปนตวอยางใหแกสมาชกในกลมและคนในต าบล ซงสอดคลองกบกรมการพฒนาชมชน (2543, หนา 23-24) ทอธบายถงหลกเศรษฐกจพอเพยงระดบครอบครว วาเปนความสามารถในการด ารงชวตอยางไมเดอดรอน ม ความเปนอยอยางพอประมาณตามฐานะ ตามอตภาพ และทส าคญไมหลงใหลตามกระแสวตถนยม มอสรภาพในการประกอบอาชพ เดนทางสายกลาง ท ากจกรรมทเหมาะสมกบตนเอง และสามารถพงพาตนเองได สอดคลองกบงานวจยของจรพร มหาอนทร , ฐตนนท พงษคะเชนทร และอรณ พงวฒนานกล (2554) ทท าการวจยเรองการด าเนนงานของกลมวสาหกจชมชน ผลตภณฑผาและเครองแตงกาย จงหวดปทมธาน พบวาปญหาการด าเนนงานของกลมผประกอบการกลมวสาหกจชมชนผลตภณฑผาและเครองแตงกาย จงหวดปทมธานสวนใหญ เกดจากผประกอบการไมมความรความช านาญในการบรหารจดการ นอกจากนผน ากลมมกบรหารงานเพยงล าพง เนองจากไมมความรความช านาญในดานการบรหารจดการ และสอดคลองกบงานวจยของ สกญญา อธปอนนต และคณะ (2550) ทท าการวจยเรองกลยทธการพฒนาวสาหกจชมชนเพอการพงตนเอง ประจ าป 2550 ผลการวจยพบวาบรบทชมชนและสถานการณวสาหกจชมชน คนในชมชนประกอบอาชพเกษตรเปนหลก มการรวมตวแบบหลวมๆ สมาชกไมคอยมสวนรวม มเพยงผน าและแกนน าด าเนนการเปนหลก

1.2 การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดดานการเงน พบวาการด าเนนกจการในการผลตขาวไรซเบอรร และขาวหอมปทมธาน เปนของครอบครวของนายชยศร หลนเลศผล ดงนน ผลประโยชนจากการด าเนนการทงหมดจะเปนของครอบครวนายชยศร หลนเลศผล นอกจากนยงพบวามการระดมเงนทน เงนออมนอย สมาชกยงตองการขอรบสนบสนนจากแหลงสนเชอ เนองจากขาดแคลนทนส าหรบท านา ทงคาพนธขาวปลก ปย ยาฆาแมลง ยาฆาหญา และใชในชวตประจ าวน เพราะการท านาแตละรอบตองใชเวลาประมาณ 3-4 เดอน แลวแตชนดพนธขาว กวาจะไดผลผลต เงนทนส ารองทจะน ามาใชในการผลต และในการใชชวตประจ าวนมกจะไมพอเพยง และขาดแคลนอยเสมอ การไปขอสนเชอจากแหลงเงนทนของรฐ อยางเชนธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร หรอแมแตสหกรณการเกษตร กมกจะใหสนเชอไมมากนก รายละสามถงหาหมนบาท สงสดไมเกนหนงแสนบาท ในกรณทไมมหลกทรพย และใชสมาชกกลมเกษตรกรดวยกน ค าประกนกนเอง แตถามหลกทรพยค าประกนกใหตามหลกทรพย เลยตองไปกหนนอกระบบ ซงมกจะคดดอกเบยในอตราทสงเกนกวากฎหมายก าหนด เปนเหตใหมหนสนเพมพนเปนดนพอกหางหม ใชหนไปเปนสบๆ ปกยงไมมวนหมด สอดคลองกบธนยมย เจยรกล (2557) ทศกษาปญหาและแนวทางการปรบตวของ OTOP เพอพรอมรบการเปด AEC พบวาปญหาทส าคญของ OTOP ไดแก ปญหา

173


ดานการเงนและแหลงเงนทนต า เนองจากผประกอบการยงขาดทกษะการบรหารการเงนและบญช ไมมระบบบนทกบญชทถกตอง และไมมการบนทกรายรบรายจายของตนเอง ท าใหผประกอบการ OTOP สวนใหญไมรตนทนทแทจรงของตนเอง เมอก าหนดตนทนตวเองไมได จงตงราคาสนคาตนเองไมถก ขายดแตไมไดก าไร และ OTOP สวนใหญมขนาดเลก ไมสามารถหาแหลงเงนทนตนทนต า เพอการลงทนดวยตนเองได จงตองการความชวยเหลอและสนบสนนจากภาครฐ และสถาบนการเงนตางๆ OTOP มกประสบปญหาการขอกเงนจากสถาบนการเงนเพอมาลงทนหรอขยายการลงทน หรอเปนเงนทนหมนเวยน ทงนเนองจากไมมความรดานการเงนและบญช ขาดการท าบญชอยางเปนระบบ ไมมความรดานตนทนและจดคมทน (Breakeven Point) และขาดหลกทรพยค าประกนเงนก ท าใหตองพงพาเงนกนอกระบบ และตองจายดอกเบยในอตราทสง

1.3 การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดดานการผลต พบวาครอบครวนายชยศร หลนเลศผล เปนคนด าเนนการทงหมด เรมตงแตการปลกขาว การเกบเกยว การตาก ซงมการวดความชนของขาว การบรรจ และการจดจ าหนาย มตงเปาหมายการผลตซงขนกบค าสงซอและตลาดในชมชนเปนสวนใหญ มแกนน าคนเดมท ากจกรรม การกระจายงานยงนอยอย ไมคอยมขอตกลงรวมในการท ากจกรรมรวมกน โดยครอบครวของนายชยศร หลนเลศผล มพนทปลกข าวไรซเบอร จ านวน 6 ไร ขาวหอมประทม จ านวน 5 ไร และปลกพชอนๆ เชน ฝรง กลวย มะนาว มะมวง ทหวไรปลายนาของตนเอง รวมทงมการเลยงเปด เลยงปลา ในพนทของตน เพอเปนการท าเกษตรผสมผสานตามวถเศรษฐกจพอเพยง ส าหรบคณชยศร หลนเลศผล คดวาตนเองนนประสบความส าเรจแลว เพราะไดบรโภคขาวปลอดสารเคมและพชผกอนๆ จากทนาของตนเอง และยงมรายไดจากการน าผลผลตตางๆ ของตนเองทไดน าไปจ าหนายเอง จนสามารถมเงนไปช าระหนทกยมมาจากธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร และในปจจบนไมมการสรางหนใหมเพม สอดคลองกบงานวจยของ อภชย พนธเสน และคณะ (2546, หนา 18) ทไดมการศกษาธรกจขนาดกลางและขนาดยอม จ านวน 296 แหง จากอตสาหกรรมประเภทตางๆ ทด าเนนกจกรรมทางธรกจตามแนวเศรษฐกจพอเพยง พบวามขนาดการผลตทเหมาะสม สอดคลองกบความสามารถในการบรหารจดการ และไมโลภเกนไป และไมเนนก าไรในระยะสน

1.4 การด าเนนงานของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดดานการตลาด พบวาครอบครวนายชยศร หลนเลศผล เปนคนด าเนนการทงหมด เรมตงแตการปลกขาว การเกบเกยว การตาก ซงมการวดความชนของขาว การบรรจ และการจดจ าหนาย โดยน ามาแพคขาย 2 แบบ คอ ขาวไรซเบอรร ท ซลปดปากถงแบบสญญากาศ ราคากโลกรมละ 80 บาท ถาเปนถงหนงยางรด ราคากโลกรมละ 70 บาท โดยน าผลตภณฑขาวไรซเบอรร และขาวกลองเพอสขภาพ (ขาวหอมปทมธาน) ไปขายทตลาดนด 3 แหง คอ โรงพยาบาลศรราช มหาวทยาลยศลปากร มหาวทยาลยมหดล ซงนายชยศร หลนเลศผล พอใจกบตลาดทวางจ าหนายสนคาในปจจบน เพราะถาผลผลตมเยอะกจะไปเนนหาตลาด แตตอนนเนนท าแคพอขายได

สอดคลองกบงานวจยของพวงเกษร วงศอนพรกล (2553) ทท าการวจยเรองแนวทางการพฒนาดานการตลาดของวสาหกจชมชน กรณศกษาวสาหกจชมชน กลมแมบานวดจนทรพฒนา หมท 7 ต าบลวดจนทร อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก ผลการวจยพบวาสภาพปญหาดานการตลาดทส าคญ

http://202.28.199.21/tdc/basic.php?query=%BE%C7%A7%E0%A1%C9%C3%20%20%C7%A7%C8%EC%CD%B9%D8%BE%C3%A1%D9%C5&field=1003&institute_code=0&option=showindex_creator&doc_type=0

174


คอ ปญหาการบรรจภณฑยงขาดการพฒนารปแบบทเปนเอกลกษณ การตงราคายงไมเปนไปตามมาตรฐานสากล แหลงจ าหนายยงมยอดขายนอย และขาดการประชาสมพนธผลตภณฑอยางตอเนอง สวนแนวทางการพฒนาดานการตลาด ควรก าหนดแนวทางดานผลตภณฑ โดยปรบปรงรปลกษณการบรรจสนคาใหเปนเอกลกษณและปองกนสนคาหาย ดานราคาจ าหนาย ก าหนดราคาโดยมสวนลดตามยอดสงซอ และใหพอคาปลกก าหนดราคาไดเอง ดานการจดจ าหนาย น าสนคาไปจ าหนายตามงานแสดงสนคาทหนวยงานราชการและเอกชนจดขน ฝากขายตามเครอขายวสาหกจชมชนและสถานเสรมความงาม และดานการสงเสรมการขาย โดยน าสนคาไปจดแสดง การจ าหนายตรง การใหขาวเกยวกบสนคา การจดท าแผนพบ ปายโฆษณา และประชาสมพนธทางวทยชมชน หนงสอพมพทองถน และอนเทอรเนต

2. แนวทางทเหมาะสมในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนต าบลเกษตรกรมหาสวสด

จากการสมภาษณเชงลกผใหการสงเสรมและสนบสนนวสาหกจชมชนต าบลมหาสวสด และผมผทมบทบาทดานการพฒนาชวตในชมชน โดยการใหความรเกยวกบการด าเนนชวตตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา และการด ารงชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยง สามารถสรปแนวทางทเหมาะสม ในการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนต าบลเกษตรกรมหาสวสดได 6 แนวทาง ไดแก 1) การพฒนาดานการตลาด วสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด จะตองเปลยนวธการผลตจากการผลตน าการตลาด มาเปนการตลาดน าการผลต กลาวคอกอนทจะผลตอะไรผประกอบการวสาหกจชมชนจะตองศกษากอนวา สนคาทจะผลตเปนทตองการของผบรโภคหรอไม ผลตแลวกลมผบรโภคคอใคร ผบรโภคชอบผลตภณฑแบบไหน และผลตแลวจะไปขายทไหน เปนตน 2) การพฒนาดานระบบบญชและการเงน ถงแมวสาหกจชมชนเกอบทกแหงจะไดรบการอบรมความรดานการท าบญช รายรบ รายจาย แตกมวสาหกจจ านวนหนงเทานนทสามารถจดท าบญชดงกลาวได มกลมวสาหกจชมชนจ านวนมาก รวมทงวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด ไมรรายรบ รายจายทแทจรง หรอไมรตนทนการผลตทแทจรง 3) การพฒนาดานการออกแบบผลตภณฑ หนวยงานภาครฐ โดยเฉพาะส านกงานเกษตร จงหวดจะตองเปนผประสานงานหรอสอกลางระหวางวสาหกจชมชนในพนทกบสถาบนการศกษา เพอใหสถาบนการศกษาทมการเรยนการสอนในสาขาวชาการออกแบบ มาเปนผชวยออกแบบ ผลตภณฑใหวสาหกจชมชน โดยน ากรณศกษาการออกแบบผลตภณฑของแตละวสาหกจชมชน เปนกรณศกษาแกนกศกษาในสถาบนการศกษา หรอการทสถาบนการศกษาสามารถใหความรดานการออกแบบผลตภณฑ และการใหค าปรกษาโดยไมคดคาใชจาย ซงจะท าใหวสาหกจชมชนสามารถ พฒนาตนเองในดานการออกแบบผลตภณฑไดตอไป 4) การพฒนาการผลต วสาหกจชมชนตองใชวตถดบทตนเองมในทองถน เพอน ามาใชในการผลต นอกจากนนตองพฒนาความเขาใจดานการอนรกษทรพยากรทน ามาใชเปนวตถดบในการผลตดวยเชนกน การพฒนาฝมอแรงงานจ าตองมการอบรมทกษะสมาชกวสาหกจทเขามาท างานใหม ใหมทกษะความสามารถกอนทจะท าการผลตสนคา 5) การลดตนทนการผลต เปนหวใจส าคญของการผลตสนคาและบรการเพอการแขงขน ดงนนผวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสด จะตองเนนการใชวตถดบทมในทองถนของตนเอง เพอจะไดไมตองมตนทนการจดซอวตถดบเพอการผลต การอนรกษและธ ารงรกษาไวซ งวตถดบซงเปน

175


ทรพยากรธรรมชาตดวยการปลกทดแทน และไมใชทรพยากรมากเกนไปจนกระทงทรพยากรธรรมชาตไมสามารถฟนฟตนเองได นอกจากนนปญหาทพบเปนสวนมากของวสาหกจชมชนทใชทกษะฝมอแรงงานในการผลตคอ ปญหาตนทนแรงงาน วธการแกปญหาน วสาหกจชมชนจะตองเปลยนวธการจายคาแรงจากการจายคาแรงเปนรายวน เปลยนมาจายคาแรงสมาชกผผลตสนคาเปนรายชน 6) การพฒนาดานการใชเทคโนโลยสารสนเทศ การพฒนาดานนมความส าคญไมนอย อาทเชน การใชเทคโนโลยสารสนเทศเพอการตลาด การโฆษณาและประชาสมพนธสนคา โดยผานสอออนไลนตางๆ เชน เวปไซดของหนวยงานราชการ หรอการสรางเวปไซดเพอประชาสมพนธสนคาและเพอการจ าหนายสนคาดวยตนเอง เปนตน

สอดคลองกบผลงานวจยของ สกญญา อธปอนนต และคณะ (2550) ทท าการวจยเรองกลยทธการพฒนาวสาหกจชมชนเพอการพงตนเอง ประจ าป 2550 กระบวนการพฒนาวสาหกจชมชนเพอการพงตนเองทเหมาะสม แบงเปน (1) ดานการพฒนาการบรหารจดการองคกร ไดแก การทบทวนและปรบปรงโครงสราง องคกร บทบาทหนาท กฎระเบยบ ขอตกลงรวม การจดระบบขอมล การท าบญช การพฒนาผน าและสมาชก การพฒนาการบรหารจดการแบบมสวนรวม การสรางคนรนใหม การประชมพบปะอยางตอเนอง (2) ดานการพฒนาผลตภณฑ กจกรรม ไดแก การศกษาและวเคราะหขอมลดานการผลต จดท าแผนพฒนาการผลตใหสอดคลองกบศกยภาพของพนทและความตองการตลาด คนหาผร รวบรวมภมปญญา องคความร พฒนากระบวนการผลตและแปรรปเพอใหไดคณภาพมาตรฐาน ลดตนทนการผลต เพมประสทธภาพ และรกษา สงแวดลอม พฒนาบรรจภณฑและจดระบบควบคมคณภาพมาตรฐาน (3) ดานการพฒนาการตลาด ไดแก การศกษาและวเคราะหขอมลดานการตลาด จดท าแผนพฒนาการตลาด ส ารวจตลาด ทดสอบผลตภณฑ ขยายชองทางการตลาด สงเสรมการขาย สรางความมนใจและประชาสมพนธ (4) ดานการพฒนาเครอขาย ไดแก การศกษาและจดท าฐานขอมลเครอขาย จดท าแผนบรณาการ ก าหนดบทบาท ขอตกลงรวม การจดกระบวนการเรยนร เชน การจดเวทเรยนร ศกษาดงาน ท าแปลงเรยนร ทดสอบและพฒนาวางแผนการผลต และการตลาด และสอดคลองกบผลงานวจยของจรพร มหาอนทร , ฐตนนท พงษคะเชนทร และอรณ พงวฒนานกล (2554) ทท าการวจยเรองการด าเนนงานของกลมวสาหกจชมชนผลตภณฑผาและเครองแตงกาย จงหวดปทมธาน พบวาภาครฐควรใหการสนบสนนกจกรรมการด าเนนงานของกลมผประกอบการอยางตอเนอง ไมวาจะเปนดานเงนทน ความรในดานการบรหารจดการ การพฒนาผลตภณฑ การสงเสรมการตลาด และการประชาสมพนธ สวนดานผประกอบการวสาหกจชมชน ควรมการวางแผนการตลาด การจดท าแผนธรกจ และส ารวจความตองการของลกคา ซงจะสงผลใหการด าเนนงานผลตสนคากลมวสาหกจชมชน มคณภาพมมาตรฐานผลตภณฑทสามารถสงออกจ าหนายยงตลาดตางประเทศและสามารถอยไดอยางยงยน 8. ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะการน าผลการวจยไปใช

1.1 การพฒนาดานการจดการ พบวาถงวสาหกจชมชนขาดความรดานการท าบญชรายรบ รายจาย เนองจากเพงกอตง จงท าใหไมรรายรบ-รายจายทแทจรง หรอไมรตนทนการผลตท

176


แทจรง ดงนน หนวยงานภาครฐนอกจากจะจดอบรมแลว ควรมการตรวจบญชจากภาครฐอยเสมอ เพอใหวสาหกจชมชนไดจดท าบญชรายรบ-รายจาย และสามารถบรหารงานการเงนไดตามความเปนจรง และจะท าใหสามารถค านวณรายรบ-รายจาย และตนทนการผลตทแทจรงไดตอไป

1.2 การพฒนาดานการผลต พบวาวสาหกจชมชนมตงเปาหมายการผลต ซงขนกบค าสงซอและตลาดในชมชนเปนสวนใหญ มแกนน าคนเดมท ากจกรรม การกระจายงานยงนอยอย ไมคอยมขอตกลงรวมในการท ากจกรรมรวมกน ดงนน วสาหกจชมชนควรท าการศกษาและวเคราะหขอมลดานการผลต เพอวางแผนและจดท าแผนพฒนาการผลต ใหสอดคลองกบศกยภาพของพนทและความตองการตลาด เชอมโยงแบบครบวงจร การคนหาผร รวบรวมภมปญญา องคความร จดเวทเรยนรเรองการพฒนาดานการผลตและแปรรป ประสานเครอขาย เชอมโยงแลกเปลยนเรยนร ศกษาดงาน ตอยอดภมปญญาทองถนเพอสรางผลตภณฑทมเอกลกษณเดนและพฒนาดานการผลต เชน กระบวนการผลตและแปรรปเพอใหไดคณภาพมาตรฐาน ลดตนทนการผลต เพมประสทธภาพและรกษาสงแวดลอม มการพฒนาบรรจภณฑและจดระบบควบคมคณภาพมาตรฐาน

1.3 การพฒนาการตลาด พบวาวสาหกจชมชนมปญหาดานการตลาดมาก ดงนนสมาชกจะตองเปลยนวธการผลตจากการผลตน าการตลาด มาเปนการตลาดน าการผลต กลาวคอกอนทจะผลตอะไร สมาชกวสาหกจชมชนจะตองศกษากอนวาสนคาทจะผลตเปนทตองการของผบรโภคหรอไม ผลตแลวกลมผบรโภคคอใคร ผบรโภคชอบผลตภณฑแบบไหน และผลตแลวจะไปขายทไหน เปนตน หนวยงานภาครฐ ควรจะเขามามบทบาทดานนเพมมากขน โดยอาศยความรวมมอเชงบรณาการกบองคกรปกครองสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด และองคการบรหารสวนต าบล ในการจดหาสถานทแสดงสนคาอยางถาวรส าหรบวสาหกจชมชน โดยใหวสาหกจชมชนสามารถน าสนคาของตนมาแสดงไดโดยไมเสยคาใชจาย และหนวยงานภาครฐควรจะเขามามบทบาทในการเปนตวกลางระหวางวสาหกจชมชนกบผบรโภคเพมมากขน

1.4 การพฒนาดานการเงน พบวาวสาหกจชมชนขาดเงนลงทนเพอพฒนากจการ เพราะถงแมการจดทะเบยนรวมกลมเปนวสาหกจชมชนแลวท จะสามารถขอสนเชอจากสถาบนการเงนได แตวสาหกจชมชนยงไมไดขอสนเชอดงกลาว เพราะการขอสนเชอจากสถาบนการเงน สมาชกในวสาหกจชมชนจะตองรวมกนเปนผค าประกนใหแกวสาหกจชมชนในการขอสนเชอ แตสมาชกโดยสวนมากจะไมอยากเปนผค าประกนใหแกวสาหกจชมชน ดวยสาเหตหลายประการ เชน ไมอยากรบผดชอบถาวสาหกจผอนสงไมได หรอการขอสนเชอจากสถาบนการเงนมาแลว มกจะไมไดน ามาใชในกจการของวสาหกจชมชน แตสมาชกมกจะน าไปแบงกนเพอใชเปนการสวนตว ดงนนวสาหกจชมชนควรบรหารทนใหงอกเงยและการใชเงนคน โดยเนนการระดมทนของสมาชกในกลมมากกวาพงแหลงเงนทนจากภายนอกชมชน

1.5 การพฒนาดานการมสวนรวม พบวาสมาชกไมรสกในการเปนเจาของกลม และขาดระเบยบขอบงคบทเปนแนวทางทชดเจนในการด าเนนการกลม เหนไดจากปญหาทเกดขนคอ ทางกลมมโครงสรางในรปแบบคณะกรรมการทสมบรณ แตในการปฏบตจรงๆ นน มคนด าเนนการเพยงไมกคน สมาชกทเขามาท ากจกรรมมวตถประสงคเพยงแคไดรบเงนกลบไป เนนเงนเปนตวตง ดงนนควรมการสงเสรมใหคนในชมชนนนตองมความรวมมอรวมใจกนจดการองคกรชมชน และเครอขาย

177


สามารถพงพาอาศยกน รวมกนจดการทรพยากร ผลผลตตางๆ แบงกนผลตและรวมกนบรโภค เปนชมชนพงตนเองได ท าใหเกดการบรหารจดการในรปแบบคณะกรรมการทแทจรง กระตนใหสมาชกมสวนรวมในการคด ตดสนใจ ด าเนนการ รบผลประโยชน และประเมนผลความส าเรจในกจกรรมทกลมไดท า ไมใชปลอยใหคนใดคนหนงเปนผท าและรบรเพยงผเดยว จดสรรผลประโยชนทไดในรปแบบตวเงนรวมกนเปนเงนออมเพอเปนกองทนชมชน แบงปนเพอเปนสาธารณะประโยชนของสมาชกและคนในชมชน

2 ขอเสนอแนะการวจยครงตอไป 2.1 ควรวจยและพฒนาสรางเครอขายของกลมวสาหกจชมชนกบกลมอนๆ และองคกร

ทสนบสนนเพอความรวมมอและเชอมโยงกจกรรมตางๆ ในการพฒนาการรปแบบการบรหารจดการกลม ใหสามารถเปนชมชนพงตนเองได โดยขยายผลสชมชนอนตอไป

2.2 ควรท าการวจยในเชงปรมาณ เพอใหทราบถงผลโดยรวมดานกจกรรมหรอการด าเนน งานในดานการจดการ ดานการเงน ดานการผลต และดานการตลาด ประสทธภาพและประสทธผลดานการด าเนนงาน

3) ควรมการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เพอพฒนาความรความสามารถของสมาชกเกยวกบกลยทธการพฒนาการจดการเศรษฐกจอยางยงยน ของวสาหกจชมชนกลมต าบลมหาสวสดตอไป

9. บรรณานกรม กรมการพฒนาชมชน. (2543). รปแบบการด าเนนงานเชงธรกจของกลมอาชพพฒนาชมชน. กรงเทพฯ: เพาเวอร พรนท. กลมงานขอมลสารสนเทศและการสอสาร ส านกงานจงหวดนครปฐม. (2559). เกยวกบจงหวด นครปฐม. [ออนไลน] วนทคนขอมล 13 กนยายน 2560 จาก www.nakhonpathom.go.th จรพร มหาอนทร, ฐตนนท พงษคะเชนทร และอรณ พงวฒนานกล. (2554). การด าเนนงานและการ สงเสรมศกยภาพของวสาหกจชมชน กรณศกษากลมวสาหกจชมชนผลตภณฑผาและเครอง แตงกาย จงหวดปทมธาน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร. ธนยมย เจยรกล. (มกราคม-มถนายน 2557). ปญหาและแนวทางการปรบตวของ OTOP เพอพรอม รบการ เปด AEC. วารสารนกบรหาร. ปท 34 ฉบบท 1 หนา 177-191. พวงเกษร วงศอนพรกล. (2553). แนวทางการพฒนาดานการตลาดของวสาหกจชมชน : กรณศกษา วสาหกจชมชน กลมแมบานวดจนทรพฒนา หมท 7 ต าบลวดจนทร อ าเภอเมอง จงหวด พษณโลก. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลย ราชภฏพบลสงคราม. สกญญา อธปอนนต และคณะ. (2550). กลยทธการพฒนาวสาหกจชมชนเพอการพงตนเอง ประจ าป 2550. กรงเทพฯ: กรมสงเสรมการเกษตร.

http://www.nakhonpathom.go.th/

http://202.28.199.21/tdc/basic.php?query=%BE%C7%A7%E0%A1%C9%C3%20%20%C7%A7%C8%EC%CD%B9%D8%BE%C3%A1%D9%C5&field=1003&institute_code=0&option=showindex_creator&doc_type=0

http://catalog-lib.psru.ac.th/ULIB6/searching.php?MAUTHOR=%20%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%A0%E0%B8%B1%E0%B8%8F%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%20%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B8%B2.

http://catalog-lib.psru.ac.th/ULIB6/searching.php?MAUTHOR=%20%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%A0%E0%B8%B1%E0%B8%8F%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%20%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B8%B2.

178


สภางค จนทวานช. (2552). การวเคราะหขอมลในการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. อภชย พนธเสน และคณะ. (2546). สงเคราะหองคความรเศรษฐกจพอเพยง. (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

179


ขอสงเกตวาดวยศพท “นโยบาย” และ “นโยบายสาธารณะ” : วาทกรรมสถาปนาในบรบทสยาม

Some Remarks on words “Policy” and “Public policy”: The Institutionalized Discourse in Siam Context.

ธนชชนม ธนาธป-ปรพฒน

นกวชาการอสระ

บทคดยอ

บทความนศกษาเกยวกบขอสงเกตวาดวยศพท “นโยบาย” และ “นโยบายสาธารณะ” เพอใหไดขอสงเกตทางวชาการทจะน าไปสการวจยสรางขอสรปเชงประวตศาสตร นโยบายในอนาคต จากการศกษาพบวา “นโยบาย” และ “นโยบายสาธารณะ” ในบรบทสยาม ค าวา “สาธารณะ” เรมเปนท รบรอยางนอยก ในสมยรชกาลท 4 จากแนวคดเรองมหาชนนกรสโมสรสมมต โดยพระมหากษตรยใสพระทยสงทเรยกมตของมหาชนอยางมนยส าคญ กระนน การรบรทการมอยของสาธารณะดงกลาวมความแตกตางไปจากความหมายทางนรกตประวตของ PUBLIC ขณะทศพท “นโยบาย” เรมเปนทรบรอยางนอยกในสมยรชกาลท 5 จากค าวารฏฐาภปาลโนบาย กระนน กเปนอบายหรอวธการปกครองเสยมากกวา ซงแตกตางจากนรกตประวตของ POLICY เชนกน ท าใหวเคราะหไดวา “นโยบาย” และ “นโยบายสาธารณะ” เปนวาทกรรมสถาปนาทยงคงหางเหนจากส านกและความรสกของประชาชนอย และเปนหนงในเหตผลทกอใหเกดปญหาเกยวกบการมสวนรวมทางการเมองแมจะมความตนตวทางการเมองแลวกตามในปจจบน

ค าส าคญ: นโยบาย นโยบายสาธารณะ วาทกรรม บรบทสยาม

Abstract This article studies and remarked about history of words: Policy and Public Policy that leads to develop the policy history argument in further. In this article provides Policy and Public Policy in Siam context following: “Public” first evidences in King Rama IV reign in his Anekachonnikorn Samosornsommut approach and significantly in his interested in Vox Populi. However, the meaning and the formation of meaning of a word “Public” was distinct. Similarly, a word “Public Policy” first evidences in King Rama V reign in a word “Ratthapipalanoby” but in the meaning of the path to rule his kingdom that distinct from a word “Public Policy” too. It can imply the words “Policy” and “Public Policy” as the institutionalized discourse is so

180


far from conscious and understanding that probably the one of the problems about the lack of people participation, even controversy with their political awareness.

Keyword: Policy Public Policy Discourse Siam context 1. สวนน า

ความขดแยงทางการเมองในสงคมไทยซงคอยๆ กอรปขนภายหลงป พ.ศ. 2540 นน ยงคงมความเคลอนไหวอยางตอเนองมาเปนระยะเวลานานกวา 20 ปแลว โดยลกษณาการแหงความขดแยงดงกลาว แสดงออกในรปของความขดแยงทางความคดทมตอปรากฏการณทางนโยบาย ซงหมายถง การใชอ านาจของรฐบาลกด หรอการแสดงออกในรปของขอเรยกรอง (demand) ในนามของประชาชนบางกลมตอระบบทางการเมองกด หรอกลายเปนสงทมากกวาขอเรยกรองในรปแบบของการประทวงและการชมนมกนเพอเรยกรองหรอตอตานกด แมกระทงการรฐประหารระบอบประชาธปไตยในรอบ 20 ปนถง 2 ครงกด แนนอนวา ความรนแรงของเหตการณทกลายพนธมาเปนความสบสนอลหมาน จนเปนเหตใหมประชาชนมากมายตองบาดเจบและสญเสยชวตนน เปนสงทแตละกลมอทธพลกลบอางวาไมตองการจะใหเกดขน ในเมอปรากฏการณดงกลาวยงคงเปนปญหาทไมมค าตอบ อยางนอยทสดกไมมค าตอบทนาพอใจส าหรบทกคขดแยง แลวสงคมไทยไดเรยนรและสงเกตเหนรองรอยอะไรบางทอยเบองหลงวงวนแหงความขดแยงนน ทชดเจนทสดประการหนง คอ การปรแตกของเอกภาพทางความหมายวาดวยค าศพททางรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร ในฐานะทค าศพทเหลานถกใชและผลตซ าผานการปราศรยบนเวทชมนม รวมถง ผานสอสารมวลชนของแตละคขดแยง ไมวาจะเปน การใหสมภาษณของคณะรฐประหาร เจาหนาทรฐ นกวชาการ หรอแมกระทง มวลชนแตละฝกฝายในโลกออนไลน ทงหมดน สะทอนใหเหนถงความแตกตางหลากหลายของรากฐานแหงความเขาใจทอาจเปนเพยงเรองของมโนทศน (concept) หรอในระดบทใหญกวาอยางกรอบแนวความคด (approach) หรอทกวางขวางกวานนอยางกระบวนทศน (paradigm) เพราะความแตกตางดงกลาวนมผลอยางยงตอการตดสนใจอนจะสงผลกระทบตอสงคมไทยทงทางตรงและทางออม มากไปกวานน การใหความหมายทแตกตางกนยอมท าใหเกดชดของวาทกรรมซงจะกอใหเกดปฏบตการแหงอ านาจทแตกตางกน กลาวคอ แตละชดของวาทกรรมยอมมธรรมชาตเบยดแทรก แกงแยง และกดทบ วาทกรรมอนอยตลอดเวลา นาสงเกตวา ปรากฏการณดงกลาวเปนการตดแบงกระแสแหงการไหลเวยนขององคความรดานรฐศาสตร และรฐประศาสนศาสตรในประเทศไทยใหมภาวะแบบอตวสย (subjectivity) เพมมากขน เหตวานบตงแตสยามในฐานะรฐซงไดกลายเปนรฐประชาชาตเปนตนมา ลวนแตไดรบอทธพลจากวถคดแบบตะวนตก (westernization) ทมงหวงจะชวยสยามเกดความศวไลซทงสน ดงนน สยามจงรบเอากระบวนทศนสมยใหม (modernization) ทมลกษณะแบบวตถวสย (objectivity) ในรปของการกลายเปนเรองทมเหตผล (Rationalization) หรอมความเปนวทยาศาสตร ซงใชขบเคลอนสยามในทกๆ ดาน โดยความรเรมใหวทยาการตะวนตกเขามามอทธพลส าคญน กอใหเกดการไหลเวยนของกระบวนทศนสมยใหมในสยาม ทสงผานมาถงประเทศไทยภายหลงการเปลยนแปลงการปกครองดวย แมกระทงหลายคนตงขอสงเกตวาความรทาง

181


รฐศาสตร เปนตน ประชาธปไตยยงลาหลง (แตกในจงหวะทคขนานไปกบววฒนาการของแนวศกษารฐศาสตรในประเทศตะวนตกดวย เชน แนวศกษารฐศาสตรส านกพฤตกรรมศาสตร (behavioralism) ซงไดรบความนยมอยางกวางขวางในประเทศสหรฐอเมรกา อนมรากฐานความเชอมนทยนอยบนความคดเชงปรมาณ ภายใตความเชอเรองความแมนตรงของวธวทยาทองอาศยหลกการทางสถต ยกตวอยางเชน นกวชาการทางรฐศาสตรยอมตองรจกงานวชาการระดบต านานของเดวด อสตน (David Easton: 1917-2014) เกยวกบทฤษฎระบบ ตลอดจนหลกการทมลกษณะอยางวทยาศาสตรของเขา (Easton, 1957, p. 384) ดงนน สถาบนทน าเขาความรเหลานเขามา เพอมาผลตทรพยากรบคคลของประเทศไทย ไมวาจะเปน สถาบนทางการทหาร , สถาบนทางการศกษาในระดบตางๆ จงมความคนชนกบลกษณะแบบวตถวสย (objectivity) และยงถกท าใหเปนเรองเดยวกบ “วนยและหลกวชา”(order and discipline) อกดวย อาศยการสงเสรมอยางเตมทโดยอ านาจรฐเพอความมนคงแหงรฐเอง สภาวะผกขาดทางความคดทจะกดกนความแตกตางหลากหลาย ยอมเกดขนตามธรรมชาตอยางไมไดตงใจและหลกเลยงไมได ถงแมวาความเคลอนไหวของกลมนกคดจากทวปยโรปภายหลงทศวรรษท 1970 เชน งานเขยนของฟโกลต (Michel Foucault: 1926-1984) เปนตน จะสามารถเขยาและสนสะเทอนโลกวชาการใหคอยๆ เปลยนกระบวนทศนไปสกระบวนทศนแบบหลงสมยใหม (post-modern) ไดบางแลวกตาม แตส าหรบประเทศไทยกตองยอมรบความจรงวา กระแสลมแหงการเปลยนแปลงทวาน ยงไมเคลอนทเขามาในประเทศไทยในระดบการน าไปสการปฏบตดวยซ า แตอยางนอยกถกรบเขามาในลกษณะของขอกฎหมายทถกเขยนขน ภายใตกระบวนทศนแบบหลงสมยใหมเปนเรองๆ ไปในฐานะสวนเสรมของโครงสราง ตามความสนใจของนกวชาการผน าความคดเขามาน าเสนอ เชน แนวคดสตรนยม หรอชมชนนยม เปนตน อาจเปนไปไดวา เพราะกระบวนทศนแบบหลงสมยใหมยงไมใชสงทจะเขามาแทนทกระบวนทศนแบบสมยใหมไดอยางเตมรปแบบ ในระดบโครงสรางชนดทจะสงผลกระทบตอการปฏบตการ เพราะแมแตในระดบนานาชาตเองสภาวะหลงสมยใหมกยงคงเปนประเดนรวมสมยทก าลงถกอภปรายอยในขณะน เชน การเคลอนไหวของกลม Perestroika ในแวดวงนกวชาการดานรฐศาสตร (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร , 2558, หนา 83-98) ถงกระนนความทประเทศไทยมการเปดพนทแสดงออกทางความคดนอยมากเปนทนเดม สงคมไทยจงไมคนชนเอาเสยเลยกบความแตกตางหลากหลายของการใหความหมายในระดบสาธารณะ ทยงมากขนในระยะ 20 ปทผานมาน สงผลใหประเทศไทยคอยๆ ประสบกบความปรแตกของเอกภาพทางความหมายอยางเปนทนาสงเกตในรอบ 10 ปทผานมา จนท าใหมผลผลตออกมาเปนการน าศพททางการเมองทใชกนอยางแพรหลาย ไมวาจะเปนอ ามาตยาธปไตย , ทนนยมสามานย เปนตน ทามกลางปรากฏการณทางการเมองทประชาชนดเหมอนจะมความตนตวทางการเมอง (political awareness) มากขน จนถงกบแบงขวแบงขางและพรอมจะประทษรายกนทงทางวาจาและรางกายถงเพยงน สะทอนใหเหนถงสงตอความหมายของค าศพททางรฐศาสตร และรฐประศาสนศาสตรตามแนวคดเฉพาะกลมของตน ทยงถกผลตซ าอยางไรขดจ ากดภายใตการใหความชวยเหลอของเทคโนโลยททนสมย ทงในลกษณะของวาทะหรอในลกษณะของความคดเหนทวพากษวจารณดวย ยกตวอยางเชนค าวา “ประชาธปไตย”

182


เกยวกบค าวา “ประชาธปไตย” กดงเชนท ชญานทต ศภชลาศย (2554, หนา 260-261) อภปรายวา ประชาธปไตยทพวกเขาก าลงพดถงกนทวๆ ไป (democracy as-they-talk-in-general) อาจแตกตางกบความเขาใจประชาธปไตยทเราก าลงจะพดกน (democracy as-we-talk) ดงนน ชญานทตเลอกทจะน าเสนอศพทบญญตใหม เพอพดถงประชาธปไตยในทศนะของเขามากกวาทจะอธบายประชาธปไตย ภายใตตวสะกดภาษาไทยหรอองกฤษเดม (เขาทดลองใชค าวา Demoskratos) ซงปรากฏการณระดบชาตทตอกย าใหเหนถงความส าคญของการใชค าศพททางรฐศาสตร และรฐประศาสนศาสตรในลกษณะเดยวกนน กเพงอยในความสนใจของสงคมไทยไมนาน เชน เหตการณท บวรศกด อวรรณโณ อดตประธานกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ (ป พ.ศ. 2558) เสนอทจะใชค าวา “พลเมอง” แทนทค าวา “ประชาชน” ในรางรฐธรรมนญฉบบทเขาเปนประธาน โดยมองวาการประกาศใหประชาชน (subject) กลายเปนพลเรอน (citizen) เปนการยกระดบทางความหมาย (ส านกขาวอศราและไทยโพสต, 2558) ซงกมเสยงคดคานออกมาจากนกวชาการเชนกน เปนตน ลขต ธรเวคน (ขาวไทยพบเอส, 2559) ทมองวา การใชค าใหมโดยคาดหวงวาจะใหเกดการเปลยนแปลงในมโนทศนยงไมมเหตผลทดเพยงพอ ความคดเหนทแตกตางกนระหวางศาสตราจารยทางกฎหมายกบศาสตราจารยทางรฐศาสตรน สะทอนใหเหนถงความเขาใจทมตอค าศพททางรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรทแตกตางกน จงค าทจะถกสถาปนา (institutionalize) อาศยพธกรรมของอ านาจรฐยงเปนเรองทไมควรถกมองขาม ทงนการค านงถงบรบททแตกตางกนระหวางประเทศไทยกบประเทศตะวนตกกควรเปนเรองทควรจะพจารณาเชนเดยวกน (ธรยทธ บญม, 2555) ขออภปรายขางตนไมวาจะเปนค าวา “ประชาธปไตย”หรอ “ประชาชนพลเมอง” จะเหนวา ยงไมมการใหขอสงเกตทมากเพยงพอวา ทงสองสงถกอภปรายอยางคราวๆ วา แตกตางกนอยางไร แตมไดอภปรายวาความแตกตางดงกลาวนนเปนผลมาจากสงใด และจะสงผลใหเกดปรากฏการณใด เพราะเมอน ากรณขางตนมาเทยบเคยงกบปรากฏการณในสาขาวชารฐประศาสนศาสตร “นโยบาย” ในฐานะทเปนผลผลต (output) จากกระบวนการทางการเมองจะใหผลลพธ (outcome), ผลกระทบ (impact) และผลสมฤทธ (result) ตามมาและมอทธพลกบสงแวดลอมของระบบโดยตรง โดยอาจปรากฏในรปของรฐธรรมนญ, กฎหมาย, แผนยทธศาสตร หรอแมกระทงนโยบายอยางไมเปนทางการกได แตปญหาพนฐานทสดทควรแกการวเคราะหสบตอไป นนคอ ความเขาใจทมตอ “นโยบาย” (policy) หรอ “นโยบายสาธารณะ” (public policy) เปนอยางไร ค านามทสรางขนใหมน เดนทางมาอยางไรและตงแตเมอใดในประวตศาสตรการปกครองของสยาม/ไทย เพราะแนนอนวาทกสงมไดปรากฏขนจากอากาศ 2. สวนเนอหา 2.1 ประวตยอของค าวา “นโยบาย/นโยบายสาธารณะ” ในภาษาตระกลอนโดยโรเปยน นกวชาการยอมรจกศพท “นโยบาย” จากค าภาษาองกฤษวา “POLICY” และถาหากสบคนลงไปจนถงตนค าทยงคงรป “P” นน POLICY มาจากภาษากรกโบราณวา โปลเตย (politeía : πολιτεία) (Lemon, 1783) ซงเปนค านามเอกพจนแสดงความเปนเจาของ (genitive) แปลวา (กฎ) ของนครรฐ ในต าราภาษาไทยบางเลม เชน จรโชค วระสย, สรพล ราชภณฑารกษ และสรพนธ

183


ทบสวรรณ (2551, หนา 35) อางถง politeía ในรปค านามเอกพจน ภาคประธาน (nominative case) โดยจะแปลค าดงกลาวนวา รฐธรรมนญ (politia) ดงนน POLICY ในแงน จงมความหมายวา “กฎ” และถาหากสงเกตตอไป อกษรกรกซงเปนตวสะกดค าวา politeía คลายคลงกบค านามกรก ทบรรดานกปรชญาการเมองสมยนนคนตาเปนอยางด นนคอ ค าวา πολιτικά หรอชอหนงสอโปลตกส (Politics) ของอารสโตเตล และในหนงสอโปลตกสนน กยงมตวอยางประโยคทใชค าวานโยบายในรปของรฐธรรมนญดวย เชน ใน 1337a กลาววา “การศกษาของเยาวชนตองอยในความสนใจของรฐและผมอ านาจออกกฎหมาย ซงการละเลยในเรองนยอมเปนอนตรายตอรฐและรฐธรรมนญของพวกเขาเอง” (Newman, 1902, p. 449) จากขอสงเกตน POLICY มความหมายสมพนธโดยตรงกบนครรฐ (polis) ทวา POLICY ในภาษาองกฤษ กลบมไดยมมาจากภาษากรกไปโดยตรง ผปกครองชาวองกฤษยมค านผานทางภาษาฝรงเศสโบราณวา policie อยางนอยทสดกเอกสารบางฉบบของพระเจาเฮนรท 8 ในป ค.ศ. 1521 (หรอกอนหนานน) ยงพบการสะกด POLICY แบบททบศพทจากภาษาฝรงเศสอย ขณะทภาษาฝรงเศสสมยใหมจะเรยกนโยบายวา politiques ซงกลบกนวาค านคอ การเมองในภาษาองกฤษโบราณ อกทางหนงภาษาฝรงเศสวา policie ยงกลายเปนค าวา police ซงแปลวา “ต ารวจ” (โปลศ) นนเอง ค าอธบายของ Dempsey & Forst (2014, p.3) ท าใหอนมานไดวา ต ารวจ กฎหมาย และเมองนน เปนเรองเดยวกน กลาวคอ เปนผบงคบใชกฎหมายและดแลเมอง (law enforcement and civil administration) ซงถามองในมมน จะเหนวา POLICY เปนเครองมอส าหรบบรหารจดการบานเมอง ทงทเปนลายลกษณอกษรอยาง policie, นามธรรมอยาง politics และรปธรรมอยาง police แต POLICY สมยโบราณนนยงเปนคนละเรองกบ PUBLIC POLICY เพราะนโยบายทกษตรยมพระบรมราชานญาต ไมวาทางการคาหรอการเมองไมจ าเปนตองรบใชจดมงหมายสาธารณะ ไวทและโนตสไตน (White & Notestein, 1915, p. 389) ใชค าวา PUBLIC POLICY ในการแปลมหากฎบตร (Magna Carta, 1215) จากภาษาลาตน โดยใชค านแทนค าวา legem regni ในขอ 42 อนหมายถง กฎหมายของราชอาณาจกร (law of kingdom) หรอหากถอเอาค าแปลอยางเปนทางการของหอสมดแหงชาตองกฤษ จะใชค าวากฎหมายของแผนดน (law of the land) ขอทนาสงเกตคอ ตนฉบบภาษาลาตนของมหากฎบตรนน ไมปรากฏค าลาตนทแปลวาสาธารณะ (publice) ในขอ 42 หากแตค าวา publice กลบปรากฏในขอ 61 ในบรบทของความเปนอสระ บางทอาจจะสรปไดงายวางานแปลในป ค.ศ. 1915 ดงกลาวแปลผด แตถาหากผแปลจงใจถอดความเชนนนแลว กยงนาสงสยวา เหตใดจงแปลเชนนน เมอพจารณาขอ 42 แหงมหากฎบตรอยางถถวน จะพบวามศพท utilitatem regni (ผลประโยชนแหงราชอาณาจกร) ซงเปนไปไดทจะแปลรวบความวา “นโยบายสาธารณะ” ทงนค าแปลดงกลาวดเหมอนจะเปนหลกฐานหรอรองรอยของอทธพล จากส านกคดอรรถประโยชนนยม (utilitarianism) กระนน กคงกลาวไดวา “สทธสาธารณะและเสรภาพ” (publice et libere) แมจะมรองรอยเพยงเลกนอยแตกกอรปขนตงแตป ค.ศ. 1215 แลว

184


ภาพ 1 เอกสารมหากฎบตรแสดงขอความ (1) utilitatem regni (2) legem regni ทมา ธนชชนม, 2561 (ตดมาจากมหากฎบตร Magna Carta)

ภาพ 2 เอกสารมหากฎบตรแสดงขอความ “suo cum ipsis et nos publice et libere” ทมา ธนชชนม, 2561 (ตดมาจากมหากฎบตร Magna Carta)

สงเกตไดวา POLICY ในแงของนรกตประวต ลวนแตมความสมพนธและเกยวของกบรฐและการเมองทงสน จนเมอส านกคดอรรถประโยชนนยมและแนวคดเรองพนทสาธารณะ เรมเปนทนยมในโลก PUBLIC POLICY หรอนโยบายสาธารณะกไดปรากฏตวเปนศพทใหม และพรอมดวยกระแสเสรนยมประชาธปไตยเปนภาพแทน

ในอกดานหนง เมอพจารณาศพทค าเดยวกนนจากรากศพทภาษาอนโดยโร เปยนฝงตะวนออก ไดแก ออารยธรรมอนเดยซง POLICY ถกถอดความในภาษาไทยวา “นโยบาย” และเปน

185


ค ายมจากตางประเทศ ทนาสงเกตคอ ผบญญตศพทนตองมความรภาษาสนสฤตแตกฉานดวย กลาวคอ ในภาษาสนสฤตถอยค าทจะพอเทยบเคยงกบค าวา POLICY ไดนน เปนค าทมความหมายวา “กฎ” ไดแก นต (เพศหญง) และนย (เพศชาย) ทวาค าวา “นต” ถกใชแพรหลายแลว เชน การมอยของหนงสอราชนต (แนวทางความประพฤตของผปกครองแผนดน) สงเกตวา “นต”ม หมายความอยางกวางๆ วา เปนแนวทางแหงความประพฤต แตถาหากพจารณาตามหลกนรกตศาสตรแลว “นต” แปลวา การน า ทงยงมรากเดยวกบค าวา “นายก” ซงแปลวาผน าอกดวย (พระพรหมคณาภรณ , 2553, หนา 2) จงกลาวไดวา “นย” ทแสดงเพศชายเปนค าทมนยการน า ทงน ผยมศพทนมาบญญตในภาษาไทยยงก าหนดใหเปนการน าทประกอบดวยอบายดวย เขาใจวาอบายน ามาจากภาษาบาลวา อปาย ทแปลวาแนวทางเชนกน (แตภาษาสนสฤตมค านเชนเดยวกนในความหมายทเกยวกบทางคอ ubhaya แปลวา สองทาง) หากแปลตามศพทในจงควรแปลวา แนวทางแหงการน า หรอ วธการปกครองนนเอง สงเกตวา ความสมพนธของรากภาษาแมจะอยในตระกลเดยวกน หากแตมพฒนาการของการกลายเปนค าศพททแตกตางกน โดย “นย+อปาย” ในโลกตะวนออกกลบมความหมายรวมกบค าศพททบงความหมายถงการน า ซงหมายถงการตองมผถกน า ขณะท POLICY แหงโลกตะวนตกมความหมายรวมกบค าศพททบงความหมายถง ความเปนเมอง (Polis, ประ) และการเมอง (Politics) แตทงความหมายทโลกตะวนตกและตะวนออกมรวมกนอย นนคอ “ความเปนกฎหมาย” สะทอนใหเหนถงฉนทานมตทจะรางและยอมรบขอตกลงกนของแตละชมชนทางการเมอง สวนจะมภาพของการมผถกปกครองหรอไมนนกอกเรองหนง เพราะการทประชาชนเลอกใครสกคนหนงมาปกครองโดยอาศยมตของพวกเขา หรอ การทใครสกคนหนงลกขนมาใชอ านาจบงคบปกครองทแปลวา มผถกปกครอง กเปนสงทมความแตกตางกนโดยเนอหาอยางนอยกตงแตสมยของอารสโตเตลแลว ดงนน การปรากฏตวและเดนทางของศพทเดยวกน ในภาษาตระกลเดยวกนแตคนละซกโลกและวฒนธรรมจงมความนาสนใจอยางยง เชน ค าถามวาแตละค าถกใชไปในบรบททแตกตางและสมพนธกนอยางไร 2.2 “นโยบาย/นโยบายสาธารณะ” ปรากฏตวอยางไรในบรบทของสยามและประเทศไทย ภาษาไทยมพฒนาการมาจากตระกลภาษาไท-กะได ซงมลกษณะไวยากรณหรอหนวยค าทคอนขางเรยบงาย ดงนน เทคโนโลยแหงอ านาจ เปนตน ชดค าศพททชนชนปกครองจะน ามาใชในฐานะนวตกรรมยอมน าเขามาจากออารยธรรมอนเดย-ขอมทใหญกวา (และขอมเคยเปนผปกครองเดม) ท าใหภาษาบาลสนสกฤตใหก าเนดศพททถกใช และไหลเวยนอยในรฐละแวกนมาเปนเวลาชานาน แตรองรอยของการปรากฏเปนค าวา “นโยบาย” หรอ “นโยบายสาธารณะ” กลบมไดยาวนานเชนนน ดวยวาโลกตะวนออกมค าอนใชอยกอนดงทอภปรายไปขางตน เพราะแมกระทงตนเคาเดมจากอนเดย ค าวา “นโยบาย” กมไดถกนยาม เนองจากวา ศพททเปนเทคโนโลยแหงอ านาจมค าวา “กฎ” ในรปค านามเพศหญงวา “นต” เปนตวขบเคลอนขอตกลงของสงคม อนสะทอนใหเหนถงรากวฒนธรรมโบราณทผหญงเขามามสวนรวมในการปกครอง ภายใตคตการนบถอเพศแมเปนใหญแทนอยแลว และยงไมมค าใดมาเปลยน สวนศพท “อปาย” ยงคงถกรจกในความหมายของแนวทางรวมกบศพททมความหมายคลายคลงกน เชน มรรค (marga) , คต (gati), ปถ (patha รวมกบ path ในภาษาองกฤษ) เปนตน กลาวไดวา “นโยบาย” มภาพจ าคลายคลงกบ “กฎ” แตรฐตะวนออกยคโบราณกเลอกใชค าอนสะกดและบญญตเสยมากกวา เมออภปรายถงรฐบรเวณลมน าเจาพระยา ทนท

186


ทเปดประตรบวฒนธรรมจากออารยธรรมอนเดยมาใชในการปกครอง อยางนอยกตงแตสถาปนากรงศรอยธยาเปนราชธาน สมเดจพระรามาธบดท 1 พระเจาอทองกยอมทจะทรงน าเอา “นต” หรอศพทอนทเคยใชกนในคมภรการปกครองของอนเดยมาปรบใชกบรฐของพระองคดวย (ราชบณฑตยสถาน, 2546) แนนอนวา “นโยบาย” ยงไมถกประดษฐขน แตธาตศพททเดนทางมาแลวเหนจะเปนค าวา “นย” ค าหนงกบค าวา “อบาย” ค าหนง จากภาษาบาลในพทธศาสนาเปนพน เชน ค าวา อปายโกศล หรอ อปายมนสการ อนเปนความหมายทางบวก อยางไรกด อบาย มความหมายทางลบดวย เชน เพทบาย กลาวไดอกวา “อบาย” มความหมายสองทางในเมอถกน ามาใชในภาษาไทย ค าวา POLICY อยางทบศพทถกใชกบสยาม อยางนอยกเมอครงทชาวองกฤษเรมเขามาตดตอกบสยามอกครง เพออธบายทาทของสยามตอชาวตางประเทศ เชน ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ภายใตบรบทของการสอความเกยวกบนโยบายการตางประเทศ (Low, 1824 as cited in Prinsep, 1838, p. 585) หรอในบนทกของเซอรจอหน เบาวรง (Bowring, 1857, p.67) หากแตการถอดความ POLICY ใหกลายเปนค าวานโยบาย เหนจะยงไมปรากฏเนองจากสยามมคลงศพททมล าดบศกดของค าสงกวา “นโยบาย” และยดโยงอยกบชนชนแหงผก าหนดนโยบาย เชน พระบรมราชโองการ, พระราชก าหนด, พระราชบณฑรสรสหนาท กลาวไดวา “นโยบาย” ในสยามมไดปรากฏแตแรกในรปของสงทเกยวพนโดยตรงกบการปกครอง หรอแมแตปรากฏขนเพอสอความถงการปกครองแตอยางใด แตระหวางค าวา “นย” กบ “อบาย” ในแงของศพททใชในการปกครองพบอกวา สยามมการใชค าวา “อบาย” กอนหนาทจะสมาสแบบสนธกบ “นย” เพราะ “อบาย” ถอดความจากคมภรทางพทธศาสนามาเปนภาษาไทย บรรดาชนชนปกครอง ไดแก พระมหากษตรยและพระราชวงศ กลวนแตจะตองไดรบการศกษาภาษาบาลเปนเบองตน จากพระภกษสงฆในพทธศาสนาทงสน (พพาดา ยงเจรญ และสวด ธนประสทธพฒนา, 2529, หนา 46-47,76) จงค าวา “อบาย” ถงไดมการไหลเวยนในงานเขยนของชนชนน าสยามอยางนอยกตงแตตนกรงรตนโกสนทร เชน พระนพนธของกรมพระปรมานชตชโนรส เมอครงรชกาลท 3 ในบรบทของวธการ, หนทาง ซงอบายนนมกถกน าเขาไปประกอบกบค าศพทอน เชน บอกอบาย, อบายปญหา เปนตน แตหากจะอภปรายวา “อบาย” ถกประกอบเปนศพทวา “นโยบาย” ในบรบทของวธการปกครองในลกษณะเดยวกบ POLICY หรอมตทเกยวของกบส านกความเปนสาธารณะ หลกฐานแรกๆ เหนจะเปนศพทวา “อบายของมหาชน” ในหนงสอวชรญาณวเศษ ป พ.ศ. 2435 จากขอเขยนเรองพานชวนย แตตวบทเดยวกนกลบมเรองทนาสนใจมากกวา คอ มการใชค าวา “มหาชน” โดยเขาใจวานาจะเกดจากการถอดเคาความจากภาษาองกฤษ แตตองท าความเขาใจอกขอหนงคอ พจนานกรมภาษาองกฤษสมยนน หากผแปลชาวไทยจะใชอางองเพอสบคนค าวา PUBLIC (PUBLICK) ขอความทนาจะท าใหเขาใจไดวาหมายถง มหาชน กคอค าวา PUBLICK เพราะในพจนานกรมของ Johnson & Walker (1828 edition) ใน ค ว าม ห ม าย PUBLICK ต อน ห น ง ว า “...regarding not private interest, but the good of the community….” และในศพท PUBLICKLY วา “...In the name of the community…” ดงนน ไมแปลกใจทผถอดความชาวไทยจะเลอกใชค าวา ความดของมหาชน และผถอดความชาวไทยในป พ.ศ. 2435 เลอกทจะสรางค านามใหม เพอสอความในรปของ “อบายของมหาชน” จงควรถอเปนตนเคาของศพทนโยบายสาธารณะทมความหมายถง นโยบายทประชาชน

187


รวมกนเปนผก าหนด จนมผลโดยทวไปและเปนทยดถอตลอด ปฏบตกนผานกลไกตางๆ กยอมได อยางไรกตามศพท “อบายของมหาชน” ปรากฏตวขนในบรบทของรฐสมบรณาญาสทธราชยและเขาใจวาเพยงไมกครง จงกลายเปนศพททยงไมมอทธพลกบการปกครองแตประการใด ค าถามทตามมาคอ แลวการใชค าวา “นโยบาย” หรอส านกของ “นโยบายสาธารณะ” ในทางปกครองเรมขนเมอใด

ภาพ 3 ค าวา “อบายของมหาชน”ทปรากฏในหมชนชนน าสยาม ป พ.ศ. 2435 ทมา พานชวนย, 2435, 8, หนา 35.

2.3 “มหาชนนกรสโมสรสมมตและรฏฐาภปาลโนบาย”: สาธารณะและนโยบายในศพทการปกครอง อนมานไดวา “นโยบายสาธารณะ” (เทยบเคยงอบายมหาชน) ถอก าเนดขนกอนป ร.ศ. 112 (พ.ศ.2435) เนองจากปเดยวกนนมการปฏรปการปกครองในลกษณาการตงกระทรวงแลว ทวา การพจารณาตวบทดงกลาวกลบท าใหพบรองรอยของสาธารณะในรปศพทวา “มหาชน” ทน าไปสหลกฐานชนตนทเกากวาขอความในหนงสอวชรญาณวเศษ สมยรชกาลท 5 นนคอ “มหาชน” ในพระสพรรณบฏเฉลมพระนามเตมในรชกาลท 4 (พ.ศ. 2394) กลาวคอ “...มหาชนนกรสโมสรสมมต...” ซงแปลวา ผทมหาชนพรอมใจกนยกใหเปนพระมหากษตรย หรอทปจจบนรจกกนในศพท “อเนกชนนกรสโมสรสมมต” และยงเปนภาพตวแทนของธรรมเนยมการทลเชญเสดจขนครองราชยทยงคงสบทอดมาจนถงปจจบน (มขอปลกยอยอกวา สรอย : มหาชนนกรสโมสรสมมต ไมปรากฏในพระสพรรณบฏพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวแตปรากฏขนอก 2 ครงในพระสพรรณบฏในรชกาลท 5 และอกครงในรชกาลท 8) ในมตน “มหาชน” ถกรบรเปนครงแรกๆ ในสายตาของผปกครองกจรง แตกนาสงเกตวา “มหาชน” ยงมไดรบอนญาตอยางเปนทางการใหเกยวของกบนโยบาย หรอกอรปความเปนนโยบายของมหาชนดวยตวของตวเอง ความหางเหนระหวางมหาชนกบนโยบายน ควรตระหนกวายงด าเนนมาจนถงปจจบน

188


อกดานหนง “นโยบาย” ปรากฏตวในรปของวธการปกครองบานเมอง หร อศพทวา รฏฐาภปาลโนบาย (รฏฐ+อภปาล+อบาย) แตกยงมใช นย+อบาย หากแตเปน อภปาล+อบาย นนคอ เปนอบายส าหรบอภบาล หรอมงเนนการดแลรกษาบานเมองในส านกทผปกครองเปนเจาของ (ราชบณฑตยสภา, 2474, ค าน า) จงสวนนอาจถอวา “นโยบาย” มไดมลกษณะแบบ “นโยบายสาธารณะ” แตประการใด เพราะประชาชนยงมไดรบอนญาตใหมสวนรวมในกจกรรมทางการเมอง เวนแตในขอบเขตทถกก าหนดไว แตถาถามวาชนชนปกครองของสยาม รบรถงลกษณาการแบบนโยบายสาธารณะหรอไมคงตองกลาววา นาจะมความรบรมาตงแตสมยรชกาลท 4 แลว เปนตน ขอพระราชสาสนในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวถงประธานาธบดอเมรกาทวา “...ทานผอนซงมหาชนไดเลอกแลวใหม ตงเปลยนไวในทผบงคบชขาดการแผนดนตอมา...” (พระราชสาสน ป พ.ศ. 2403) และทรงอรรถาธบายในอกแหงวา

“...แลซงในแผนดนยไนตศเตศอเมรกามขนบธรรมเนยมตงไว แลสบมาแตครงปรไสเดนตยอตวตชงตน ใหราษฎรทงแผนดนพรอมใจกนเลอกสรรบคคลทควรจดไวเปนขน แลวตงใหเปนปรไสเดนตใหญแลปรไสเดนตรอง ครอบครองแผนดนผชขาดวาราชการบานเมองเปนวารเปนคราวมก าหนดเพยง 4 ป แล 8 ป แลใหธรรมเนยมนยงยนอยได ไมมการขดขวางแกงแยงแกกน ดวยผนนๆ จะชวงชงอสรยยศกนเปนใหญในแผนดน ดงเมองอนๆ ซงเปนอยเนองๆ นนได กเหนวาเปนการอศจรรยยงนก เปนขนบธรรมเนยมทควรจะสรรเสรญอยแลว...” (พระราชสาสน ป พ.ศ. 2403)

จะเหนวาตองกอนป พ.ศ. 2403 อยางแนนอนทพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงรบรถงวธการปกครองบานเมอง หรอ จะเรยกในศพทวา รฏฐาภปาลโนบายรปแบบอนโดยอเมรกาเปนภาพตวแทนท าใหนาเชอวา นโยบายสาธารณะ หรอ วธการเกยวกบมตมหาชนนน เปนทรบทราบในพระราชหฤทยมาตงแตนนแลว อนมานไดวา แนวพระราชด ารทมลกษณะเปนนโยบายสาธารณะนนคงมอยไมมากกนอย ซงปรากฏรองรอยใหเหนบางในประชมประกาศรชกาลท 4 แตดวยบรบททางการเมองระหวางประเทศ คงเปนไปไดทพระองคจะทรงตดสนพระทยตามพระราชอธยาศยไปเฉพาะหนากอน เพอบรรเทาเบาบางปญหาอาณานคมทก าลงรกคบเขามาอยางมนยส าคญ เพราะทรงมพระปรวตกในเรองน กลาวในเชงรฐศาสตรไดวาทรงตดสนพระทยนโยบายในแงของการวางโครงสรางขนพนฐานกอน เชน การศกษา การจดองคการ และสาธารณปโภค ดงนน เรองมตมหาชนในแงทชวยฎกาตอพระองคใหเกดการก าหนดนโยบายนน ควรตองกลาววายงเปนเรองรองลงมา 2.4 นโยบายและสาธารณะในฐานะวาทกรรมสถาปนา จะสงเกตวา “POLICY” และ “PUBLIC POLICY” ถกสถาปนา (Institutionalized) ในบรบททแตกตางจากสยาม ทงในแงของประวตศาสตรหรอแมกระทงนรกตประวตกตาม แมในทสด “POLICY” และ “PUBLIC POLICY” จะเดนทางเขามาในประเทศไทยอกครงจนได โดยอาศยระบอบประชาธปไตยคล าทางมา แตกกลายเปนวา “นโยบาย” ในภาษาไทยไมใช POLICY ทสมพนธกบ POLITICS โดยรากค า หากแตไพลไปสมพนธกบ “อบาย” และ “ความนย” เสยมากกวา ดวยเพราะนโยบายควรถอวาเปนศพททรากตน เพราะเปนค าบญญตใหมทถอก าเนดขน เพอใชสอยหรอรองรบ

189


ระบอบการปกครองประชาธปไตยใน พ.ศ. 2475 เชนเดยวกบหลายค าทเกดใหมในระยะเวลาไลเลยกน ซงมผลตอการไหลเวยนของค าและความเขาใจความหมายของค านนในสงคม ขณะท POLICY หยงรากลงไปไดลกถงมหากฎบตรทตองเรยกวา เปนปรากฏการณทางการปกครองส าคญของโลกเหตการณหนงกวาได มากไปกวานน ส านกเรอง “PUBLIC” ของประเทศทใชตวอกษรโรมนสะกดยงมพฒนาการมายาวนานผานส านกคดตางๆ อกดวย เชนขออภปรายเรอง “ความดของมหาชน” จากส านกคดอรรถประโยชนนยมในระบอบประชาธปไตย ขณะทความเปนสาธารณะในประเทศไทยนนเพงเรมตนขนภายหลงรชกาลท 5 อยางนอยกตองภายหลงจากการมสาธารณปโภคนอกจากน รฐไทยมไดมพนทแสดงออกอยางเปนทางการ ในลกษณะสาธารณะทมากไปกวาพนทพกผอนหยอนใจทกระเดยดไปทางอบายมข “ส านกสาธารณะ” จงมรากตนเชนเดยวกบค าวา “นโยบาย” ท าใหการสถาปนา 2 ค าน คอ นโยบายและสาธารณะใหกลายเปน “นโยบายสาธารณะ” (PUBLIC POLICY) จงมความหางเหนกบส านกของประชาชนมากกวา “การใหปฏบตตามค าสงหรอท าตามกฎหมาย” นนเอง ขอนเปนขอสงเกตและเหตผลส าคญทใชประกอบการตอบค าถามเรองพฒนาการของความตนตวทางการเมอง (political awareness) ในประเทศไทยทโนมเอยงไปทางความแตกตางแบบแตกแยกมากกวาแตกตาง หลากหลายตามนยของระบอบประชาธปไตยทวไป และไมอาจควบคมอย เพราะความหมายของค าศพททางรฐศาสตร และรฐประศาสนศาสตรถกใหความหมายอยางตน ในลกษณะการหยบไปใชงานและผลตซ าอยางไรขดจ ากด ภายใตการใหความชวยเหลอของเทคโนโลยททนสมยนนเอง ขอนท าให “นโยบายสาธารณะ” (PUBLIC POLICY) ยงเปนมตทพราเลอนจนถงทกวนน ทามกลางบรบททมการปะทะสงสรรคกนระหวาง “ความรจากโลกตะวนตกแบบทนสมย” กบ “ความรจากโลกตะวนตกทไหลเวยนอยเดม” พนฐานทสด คอ อ านาจทจะสถาปนาค าดงกลาวนน ไมแขงแรงพอทจะเบยดแทรกหรอชะลางอ านาจของวาทกรรมเดมทอยมากอนค าวา “นโยบายสาธารณะ” (PUBLIC POLICY) ได ตวอยางทงายทสดกเชน ระบบอปถมภ, คานยมนายวาขขาพลอย, คานยมท าตามค าสงโดยไมมสทธวพากษวจารณ นนเอง 3. สวนสรป การศกษาศพท “นโยบาย” และ “นโยบายสาธารณะ” ในบรบทสยาม ท าใหไดขอสงเกตประการแรกสดวา ศพททง 2 ถกสถาปนาขนโดยรฐและชนชนปกครอง เพอใชสอยเฉพาะคราวมากกวา หากแตมไดมพลงแหงการปฏบตการมากพอทจะเบยดแทรกวาทกรรมเดมทหยงรากลกได อาจเพราะตวศพททง 2 มไดหยงรากลก ทงในแงของนรกตประวตและการใชสอยทส าคญเพยงพอทจะเชอมโยงกบองคาพยพตางๆ ขององคความรเกาทยงคงไหลเวยนอยอยางเขมขนในสงคมไทย ดงนน ความลกซงของ “นโยบาย” และ “นโยบายสาธารณะ” จงแตกตางจาก “POLICY” และ “PUBLIC POLICY” อยางสนเชง นนเปนเหตผลส าคญประการหนงทท าใหเรอง “นโยบาย” เชน การก าหนดนโยบาย เปนตน ยงคงเปนปญหาส าคญระดบประเทศ เนองมาจากชนชนปกครองมไดรสกถงพลงแหงวาทกรรมของ “นโยบาย” หรอ “นโยบายสาธารณะ” เลยนนเอง จงไมแปลกใจทหลายตอหลายครงในหลายรฐบาล และวธการบรหารราชการแผนดนจะมลกษณะของ “นโยบาย” ทไมมความยดโยงกบประชาชนเปนจ านวนมาก

190


ถดมา คอ “นโยบาย” และ “นโยบายสาธารณะ” ในบรบททางประวตศาสตรสนบสนนขออภปรายขางตน ดวยเหตผลวา นโยบาย กบ สาธารณะ เปนเรองทแยกออกจากกน ชาวสยามรจก “สาธารณะ” ในรปของการยอมรบอยางกวางขวาง, มตมหาชน หรอ มหาชนนกรสโมสรสมมต ตงแตสมยรชกาลท 4 กอนสาธารณปโภคจะเกดขนเสยอก ขณะทเรองของนโยบาย แมกระทงในรชกาลท 5 รฏฐาภปาลโนบายกยงเปนเรองของ “อบาย” ในการปกครองบานเมอง (ตามขนบหรอคต) เสยมากกวา จงกลาวไดวา “นโยบายสาธารณะ” ทมาจากและสถาปนาโดยมตมหาชนยงไมปรากฏ แตกยงมพระบรมราโชบายหลายประการ ทมลกษณะแบบนโยบายสาธารณะในสดสวนมากนอยแตกตางกนไปตามสภาพแวดลอมทางการเมองทมอยในขณะนนดวย กระนน การมอยของลกษณะแบบนโยบายสาธารณะเหนไดชดแลววามไดกอใหเกดการรบร “นโยบายสาธารณะ” แตประการใด เชนเดยวกบเรองประชาธปไตยทพวกเขาก าลงพดถงกนทวๆ ไป (democracy as-they-talk-in-general) ของชญานทต ศภชลาศย (2554, หน า 260-261) “นโยบายและนโยบายสาธารณะ” อาจมลกษณะคลายกน คอ มทงนโยบายทพวกเขาก าลงพดถงกนทวๆ ไป กบ นโยบายทเราก าลงจะพดกน (Public Policy as-we-talk) ดงนน เพอเนนใหเหนความส าคญของ “ค า” ทสามารถกลายเปนปฏบตการทางอ านาจได จงจ าเปนตองการมการอภปรายในเชงนรกตประวตและประวตศาสตรเพอใหเหนการเดนทางของ “ศพทรฐศาสตร” ทถกใช เพราะแงหนงศพทเหลานจะตองถกจดจ าเขาไปในความทรงจ าของผทจะใชเสยกอน ไมวาจะดวยมขปาฐะหรอรหนงสอ และถา “ค า” ดงกลาว ถกสถาปนาโดยมเปาประสงคทชดและวธการท าใหบรรลประสทธผลเพยงพอ กแนนอนวา “ค า” นนยอมกลายเปนสวนหนงของส านกในการปฏบตหรอกรอบแนวคดของบคคลนน กระบวนการประชาธปไตยมอาจถอก าเนดขนไดเลย หากผใชภาษาไมรความหมายและความส าคญของค านนๆ ดวยวา นโยบายไมอาจถอก าเนดขนโดยปราศจากตวอกษร 4. บรรณานกรม คอลมนชานชาลาประชาชน. (2558, 26 เมษายน). “ปวงชนชาวไทยกบความเปนพลเมองตามราง

รฐธรรมนญใหม”. ไทยโพสต (ออนไลน). สบคนเมอวนท 1 มกราคม 2561 จาก http://www.ryt9.com/s/tpd/2145189

จรโชค วรสย, สรพล ราชภณฑารกษ และสรพนธ ทบสวรรณ. (2551). รฐศาสตรทวไป. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงมหาวทยาลยรามค าแหง.

ชญานทต ศภชลาศย. (2554). วงศาวทยาปรชญาการเมอง วาดวยการตอตานฉนทามต. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. (2558). อตวสย/วตถวสยในสงคมศาสตร/มนษยศาสตร. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ธรยทธ บญม. (2555, มนาคม). “ความเปนพลเมองกบอนาคตประชาธปไตยไทย” ปาฐกถาในการประชมวชาการสถาบนพระปกเกลาครงท 13. จดหมายขาว. ฉบบท 2 , 23 มนาคม พ.ศ. 2555 สบคนจาก http://kpi.ac.th/media/pdf/M10_362.pdf

191


พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต). (2553). นตศาสตรแนวพทธ. (พมพครงท 7). กรงเทพฯ: สหธรรมก.

“พระราชสาสนในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ภาค 1”. (2501, กมภาพนธ) ใน งานพระราชทานเพลงพระศพหมอมเจาเสรฐศร กฤดากร ณ วดเทพศรนทราวาส วนท 10 กมภาพนธ พ.ศ. 2501.

“พานชวนย”.(ร.ศ. 112, พ.ศ. 2435, 8 มถนายน). วชรญาณวเศษ. เลม 8 แผนท 35. พพาดา ยงเจรญ และสวด ธนประสทธพฒนา. (2529). การศกษาและผลกระทบตอสงคมไทยสมยตน

รตนโกสนทร (พ.ศ. 2325-2394). กรงเทพมหานคร: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ราชบณฑตยสถาน. (2546). ราชนต-ธรรมนต. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน. ราชบณฑตยสภา. (2476). ประชมพงศาวดาร ภาคท 33 บรพภาคพระธรรมเทศนา เฉลมพระเกยรต

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว. พระนคร: โสภณพพรรฒธนากร. ในงานปลงศพ หมอมราชวงศตระกลรตน สงหรา ปมะแม พ.ศ. 2474.

รายงานพเศษไทยพบเอสโฟกส. (2559, 21 พฤศจกายน). “ยอนอาน ศ.ดร.ลขต ธรเวคน พดถงรฐธรรมนญไทย: ตองเปนทยอมรบ-ปฏบตไดจรง”. ขาวไทยพบเอส (ออนไลน). สบคนเมอวนท 1 มกราคม 2561 จาก http://news.thaipbs.or.th/content/257946

ส านกขาวอศรา. (2558, 10 มนาคม). “บวรศกด แจงภาพรวมยกราง รธน. สรางพลเมองเปนใหญกาวหนากวาเกา”. ส านกขาวอศรา (ออนไลน). สบคนเมอวนท 1 มกราคม 2561 จาก https://www.isranews.org /thaireform-news-politics/37102-citizen.html

Bowring, John. (1857). The kingdom and people of Siam with a narrative of the mission to that country in 1855, Volume II. London: Parker and son.

Dempsey, John S. and Forst, Linda S. (2014). An introduction to policing. (8th edition). Boston, MA: Cengage Learning.

Easton, David. (1957). “An Approach to the Analysis of Political system”. World Politics, vol.IX, April 1957, p. 384.

“Magna Carta”. (1215). The British Library. Retrieved January 1, 2018 from https://www.bl.uk/ collection-items/magna-carta-1215

Newman, W.L.. (1902). The Politics of Aristotle (Volume III). Oxford: Clarendon Press. Retrieved May 25, 2017 from https://archive.org/stream/politicsaristotl03arisuoft#page/n0/mode/2up

192


Low, James. (1824). “Journal of a Political Mission to the Raja of Ligor in Siam.” in The journal of the Asiatic society of Bengal (James Prinsep, ed.), Vol,VII-Part II, Calcutta: The Baptist Mission Press, p. 585.

White, Albert B. and Notestein, W.. (1915). “Magna Carta” in Source Problems in English History. Harper: New York. Retrieved January 1, 2018 from https://archive.org/details/ sourceproblemsin00whit

193


การบรหารทรพยากรมนษยในสถาบนอดมศกษาของรฐ Human Resource Management in Public Higher Education Institutions.

ธาน จงยง

อาจารยประจ าหลกสตรรฐประศาสนศาสตรบณฑต คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

บทคดยอ

บทความนมวตถประสงคเพอ 1) อธบายปรชญาและความเปนมาของการบรหารทรพยากรมนษยภาครฐและพนกงานในสถาบนอดมศกษา 2) วเคราะห และเสนอแนวทางการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษา โดยเนอหาจะเรมจากการกลาวถงความส าคญของทรพยากรมนษย ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษยทเนนดานกระบวนการบรหารและพฒนาการของการศกษาทรพยากรมนษย โดยมความเปนมาจากการใหความส าคญกบบทบาทภาครฐและขาราชการ รฐบาลไทยไดรบกระแสแนวคดการจดการภาครฐแนวใหม จงใหความสนใจกบการลดการใชจายภาครฐและการผลกดนใหมหาวทยาลยภาครฐ ใชวธการยบเลกอตราขาราชการในมหาวทยาลยและจางพนกงานเขาทดแทน ท าใหเกดสภาพการบรหารทรพยากรมนษย ทงสวนทเปนขาราชการจากระบบเดมและพนกงานในสถาบนอดมศกษาตามแนวคดใหม

ค าส าคญ: การบรหารทรพยากรมนษย พนกงานในสถาบนอดมศกษา

Abstract This paper aims 1) to describe the philosophy and development of human resource management in public sector and employees in higher education institutions. 2) to analyze and recommendation about human resource management for employees in higher education institutions. The paper begins with the importance of human resources. The philosophy of human resource management focusing on administrative process and development process. In the past, to focus on big government and civil servants. The Thai government to change the administrative paradigm into a new public management. The government had to cut back spending and changed public universities. Start from positions retrenchment in civil servants and replace by employees in higher education institutions. The new method affect employees in higher education institutions have the advantage and disadvantage to human resource.

194


Keyword: Human Resource Management Employee in Higher Education Institution 1. บทน า ทรพยากรมนษยเปนสงทมคณคาทสดในบรรดาทรพยากรทางการบรหารตางๆ เพราะถอวาเปนทนทองคการมอย (Raymond A. Noe et al, 2014: 3) ซงจะเปนผใชทรพยากรทางการบรหารตางๆ ขบเคลอนองคการ ทงเปนผใชเงน เปนผวางแผน และใชอปกรณตางๆ ในองคการ องคการตางๆ จงตองใหความส าคญกบการบรหารทรพยากรมนษย เพอใหองคการประสบความส าเรจตามวตถประสงคทตงไว จงมความจ าเปนตองศกษาและท าความเขาใจ เพอก าหนดทศทางในการตอบสนองความตองการ และใชศกยภาพของคนในองคการใหเตมท โดย Stewart & Brown (2010: 4) ไดอธบายวา เมอกลาวถงการบรหารทรพยากรมนษย จะมการศกษาทงสวนของภาคทฤษฎและการปฏบต โดยทงสองเรองมงใหความส าคญกบคนในองคการ และการปฏบตงานจนเกดประสทธผล ประสทธผลขององคการยอมมาจากการปฏบตงานของพนกงานทมคณภาพ การท าความเขาใจเกยวกบการบรหารทรพยากรมนษย จงเปนสงแรกทท าความเขาใจ โดยค าวา “การบรหารทรพยากรมนษย” มาจากค าสองค า ไดแก “การบรหาร” และ “ทรพยากรมนษย” ซงการบรหาร หมายถง กระบวนการท างานหรอกจกรรมทด าเนนการรวมกบผอน เพอใหบรรลวตถประสงคขององคการทไดก าหนดไว โดยใชทรพยากรทางการบรหารตางๆ ในการขบเคลอนกระบวนการนนๆ ปจจบนสามารถใชค าวา การบรหารหรอการจดการแทนกนไดเ พราะไมวาจะเปนภาครฐหรอภาคเอกชน ลวนน าเครองมอทางการบรหารสมยใหมเขามาใช (เรองวทย เกษสวรรณ, 2556: 2-3, Denhardt B. Robert, 2011: 12-15, วรช วรชนภาวรรณ, 2554: 8-10) สวน ทรพยากรมนษย คอ สงทมคาและมความส าคญตอองคการ เพราะมนษยมสตปญญาความสามารถและสมรรถนะในการใชทรพยากรทางการบรหารประเภทอนๆ เปนผออกแบบและประดษฐคดคนการด าเนนการ ปรบปรงแกไขเทคโนโลย นอกจากนการคาดการณหรอท านายความแนนอนในทรพยากรมนษยเปนเรองทยากทสด และเปนปจจยทจะสรางก าไรหรอสรางความเสยหายไดมากทสดเชนกน (เฉลมพงศ มสมนย, 2554: 1-5; เกรยงศกด เขยวยง, 2550: 18; นสดารก เวชยานนท, 2545: 8) ดงนน “การบรหารทรพยากรมนษย” จงหมายถง กระบวนการในการด าเนนการขององคการเพอใหไดมนษย ซงเปนทรพยากรทมคณคาตอองคการในการขบเคลอนภารกจและสรางความส าเรจใหองคการ ผานกระบวนการบรหารตางๆ ไดแก การแสวงหา การใชประโยชน การพฒนา และการดแลรกษาใหทรพยากรมนษยเหลานนเปนทน (Man as Asset) ทจะสรางมลคาเพมททรงคณคาตอไป สวนค าวา “การบรหารทรพยากรมนษยภาครฐ” จะนยามเชนเดยวกบการบรหารทรพยากรมนษย เพยงมงเนนไปทภาครฐ (Public Sector) เราเรยกบคลากรทปฏบตหนาทในภาครฐวา ขาราชการ เจาหนาทของรฐ พนกงานของรฐ ลกจางของรฐ ลกจางประจ า ลกจางชวคราว พนกงานราชการ พนกงานจาง พนกงานกระทรวง พนกงานมหาวทยาลยหรอพนกงานในสถาบนอดมศกษา ทงหมดนลวนเปนตวแทนของการด าเนนการภาครฐทเกยวของกบประชาชนหรอผรบบรการ แตมอ านาจ หนาท สทธประโยชนทจะไดรบแตกตางกนไป ส าหรบในบทความนจะไดอธบายเกยวกบพนกงานในสถาบนอดมศกษาในมหาวทยาลยทเปนสวนราชการเปนส าคญ เพราะในมหาวทยาลยสวนราชการมวธการบรหารทรพยากรมนษยท

195


แตกตางกน ทงสวนทมสถานภาพเปนขาราชการ และสวนทเปนพนกงานในสถาบนอดมศกษาทเกดขนตามกระแส แนวคดทตองการประหยดงบประมาณและลดคาใชจายภาครฐ ตามมตคณะรฐมนตรป พ.ศ. 2542 โดยการน าเสนอจะไดอธบายเชอมโยงจากวธการบรหารทรพยากรมนษยของสวนราชการตงแตอดตจนน าไปสพนกงานในสถาบนอดมศกษา นอกจากนนจะไดอธบายปรชญาและความเปนมาของการบรหารทรพยากรมนษย ความเปนมาของพนกงานในสถาบนอดมศกษา วเคราะหและเสนอแนะการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษา 2. สวนเนอหา: ความเขาใจเกยวกบการบรหารทรพยากรมนษยภาครฐของพนกงานในสถาบนอดมศกษา การท าความเขาใจเก ยวกบ การบรหารทรพยากรมนษยภ าครฐของพน กงานในสถาบนอดมศกษา เปนประเดนทตองศกษาตงแตปรชญาการบรหารทรพยากรมนษย เพอใหเขาใจฐานความคดดานบรหารทรพยากรมนษย การศกษาความเปนมาการบรหารทรพยากรมนษยภาครฐของไทย จนน าไปสการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษา พรอมบทวเคราะห เพอเสนอแนวทางการพฒนาการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษาตอไป 1. ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษย การศกษาปรชญาการบรหารทรพยากรมนษย ถอเปนแกนหลกของความเชอและคานยมอนจะน าไปสรปแบบหรอวธการทควรด าเนนการในการบรหารทรพยากรมนษย โดย “ปรชญา” มาจากภาษาสนสกฤต 2 ค า คอ ปร แปลวา สงสด และ ชญา แปลวา ร ดงนน จงหมายถงความรอนสงสด หรอรอยางถกตองแทจรง (อดม ทมโฆสต, 2551: 137) สวนพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2546 : 668 ) ไดใหความหมาย“ปรชญา” วา วชาวาดวยหลกแหลงความรและความจรง พจารณาไดวา ความหมายในมมมองนมงเนนเฉพาะไปทสาขาวชาใดวชาหนง ซงมไดเปนความหมายอยางกวางทวไป สวนในภาษาองกฤษ ปรชญาตรงกบค าวา Philosophy มาจากภาษากรกโบราณ 2 ค า คอ Philos แปลวา ความรก กบค าวา Sophia แปลวา ความรอบร ความฉลาด ดงนน จงหมายถง ความรกในความรหรอความรกในปญญา (อดม ทมโฆสต, 2551 : 137) เมอกลาวถงปรชญา จงเปนเรองของการแยกแยะระหวางธรรมชาตกบความคดเหน (มานต ศทธสกล, 2554 : 9-8) ส าหรบปรชญาบรหารทรพยากรมนษย มนกวชาการไดเสนอไวจ านวนมาก ในบทความนจะน าเสนอออกเปนสองกลม ไดแก ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษยดานกระบวนการบรหารทรพยากรมนษย และ ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษย ตามพฒนาการของการศกษาการบรหารทรพยากรมนษย ดงน 1.1 ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษยดานกระบวนการบรหารทรพยากรมนษย ปรชญาในกลมน จะใหความส าคญดานกระบวนการการแสวงหา การใชประโยชน การพฒนา และการดแลรกษาทรพยากรมนษย เชน อภชย ศรเมอง (2551 : 35) อธบายวา ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษยทส าคญ คอ การสรรหาคนเกง คนด เขามาท างาน การพฒนาบคคลใหมความรความสามารถเพมขน การบ ารงรกษาดวยการดแลทกขสขและมสงจงใจ โดยอธบายวา ในแตละปรชญาควรมกระบวนการในการด าเนนการ เพอใหเกดความชดเจนมากขน สวนพะยอม วงศสารศร (2545 : 9-10) อธบายวา ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษย มประเดนส าคญ เชน ถาในองคการประกอบดวยสมาชก

196


ทมความรความสามารถเปนคนเกง จะท าใหองคการประสบผลส าเรจและเจรญเตบโต ถาในองคการประกอบดวยสมาชกทมความพงพอใจระหวางสมาชกดวยกน และระหวางสมาชกกบผบงคบบญชาระดบตางๆ แลว จะกอให เกดบรรยากาศทดในการท างาน ถาบคคลไดท างานตามความถนด ความสามารถของตน จะเกดความสขในการท างาน บคคลทเขามาท างานในองคการนน ทกคนมสวนชวยเหลอและพฒนาใหองคการเจรญเตบโต การสรางความยตธรรมในองคการ จะชวยใหสมาชกมความสามคค มความศรทธาเชอมน กจะรสกมความมนคงและกาวหนา เปนตน 1.2 ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษยตามพฒนาการของการศกษาการบรหารทรพยากรมนษย กลมนจะใหความส าคญเกยวกบพฒนาการการบรหารทรพยากรมนษยทมการเปลยนกระบวนทศนการศกษา เชน จากการบรหารงานบคคล สการจดการงานบคคล การบรหารทรพยากรมนษย และการจดการทนมนษยตามล าดบ เชน งานของ Derek Torrington, Luara Hall and Stephen Taylor. (2002 : 13-14) อธบายวา ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษยเปนล าดบขนของกจกรรม เรยกวา Personnel Management จะเนนด าเนนการในการจางงานขององคการ ความสมพนธระหวางนายจางกบลกจาง จะเปนไปตามขอตกลงสญญาการจางงาน ใหผปฏบตงานในหนวยงานสามารถใชทกษะในการท างานตามธรรมชาต และการสรางความสมพนธในการท างานตามรปแบบ จากนนปรชญาไดเขาส Human Resource Management ใหความสนใจเกยวกบความพงพอใจของพนกงานและการกระจายทรพยากรและผลประโยชน การตอบสนองความตองการของพนกงาน ผานกระบวนการจดการเชงกลยทธทใหความส าคญกบ การจายคาตอบแทน การพฒนาองคการ การใชทรพยากร ระบบแรงงานสมพนธ และผลการปฏบตงาน สวน เฉลมพงศ มสมนย (2554 : 1-1,1-17) ไดกลาวถงปรชญาการบรหารทรพยากรมนษย ตงแตอดตจนถงปจจบน มประเดนทนาสนใจ คอ ไดอธบายตวปรชญาและแนวคดไปพรอมกน โดยรวมอยในกลมเดยวกน ตวปรชญาจะอธบายในลกษณะทเปนนามธรรม สวนแนวคดจะอธบายในลกษณะของการเปนสวนขยายของปรชญา หรอวธการในการด าเนนการ เชน 1) ยคธรรมเนยมนยม เนนการปกครองโดยใชอ านาจเดดขาด เนนกระบวนการบรหารงานบคคลและการจดการงานบคคล อยในชวงยคแบบเจาขน มลนาย ทาส บาวไพร จนถงนายทนและกรรมกร 2) มนษยสมพนธและแบบทรพยากรมนษย เนนการปกครองบงคบบญชาแบบประชาธปไตย การบรหารงานแบบมสวนรวม นายจาง ลกจาง ฝายบรหาร บคลากร 3) การบรหารทนมนษย เนนการสรางมลคาเพมในการใชศกยภาพและสมรรถนะของมนษย ในฐานะผรวมประกอบการ ฝายบรหาร และบคลากร โดยสรปแลว ปรชญาการบรหารทรพยากรมนษยจงเปนสงทสะทอนถงการแสวงหาความร แสวงหาความจรง หรอสงทจะอธบายไดวาสงนนควรเปนอยางไร ซงสะทอนภาพตามกรอบคดของสงคม ไมวาจะอยในพนทใดกยอมยอมรบในความจรงเหลานนคลายๆ กน เชน ปรชญาการบรทรพยากรมนษยทเชอวา ถาองคการไดพนกงานทเปนคนเกงและคนดเขามาท างาน จะท าใหองคการประสบความส าเรจ ดงนน ปรชญาจงสะทอนความจรงทเกดขนในแตละองคการไมวาจะมทตงในภาคเหนอ ภาคกลาง หรอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กจะมความเชอในลกษณะคลายๆ กนเกยวกบการบรหารทรพยากรมนษยจนน าไปสการสรางองคความรและการปรบเปลยนกระบวนทศนดานการบรหารทรพยากรมนษย (Human

197


Resource paradigm shift) เพอใหเกดความเขาใจเกยวกบการบรหารทรพยากรมนษย จงมความจ าเปนตองอธบายเกยวกบความเปนมาของการบรหารทรพยากรมนษยในหวขอตอไป 2. ความเปนมาของการบรหารทรพยากรมนษย การศกษาความเปนมาของการบรหารทรพยากรมนษย จะท าใหผศกษาเขาใจถงววฒนาการและวธคดของคนและระบบของสงคมตามชวงระยะเวลาตางๆ ผเขยนจะน าเสนอออกเปน 2 กลม ไดแก กลมทหนง คอ การศกษาความเปนมาการบรหารทรพยากรมนษย โดยแบงตามชวงเวลาทมาจากฐานความคดการบรหารทวไป จ าแนกเปนสชวง ไดแก 1) ยคกอนการปฏวตอตสาหกรรม มนษยเรมรจกแสวงหาทรพยากรธรรมชาต เพอตอบสนองความตองการพนฐานของตนเอง สะทอนวามนษยรจกหนาทของตนเองเพอด ารงไวซงความอยรอด จากนนมนษยจงแสวงหาความถนดและความชอบของปจเจกบคคล จนน าไปสการท าเกษตรและยกระดบเปนธรกจขนาดเลกของครอบครว (Angelo S. Denisi and Ricky W. Griffin, 2005: 10-11; วนดา วาด เจรญ, อธวฒน กาญจนวณชยกล และสมบต ฑฆทรพย, 2556: 14-18) ในยคนยงมไดมการจดแบงงานกนอยางเปนระบบ ดงความหมายของการบรหารทรพยากรมนษยในยคปจจบน เปนเพยงการแบงงานหรอแบงหนาทรบผดชอบในการท างาน 2) ยคปฏวตอตสาหกรรม เปนพฒนาการทเกดขนหลงการปฏวตอตสาหกรรมในปลายศตวรรษท 18 ทกอใหเกดการเปลยนแปลงระบบการผลต จากระบบแรงงานทาสสการผลตในโรงงานอตสาหกรรม หรอเปลยนจากครวเรอนเปนสถานประกอบการ ท าใหเกดแนวทางการจดการแบบวทยาศาสตร (Sciencetific Management) (กงพร ทองใบ , 2555: 1-8,1-9; Angelo S. Denisi and Ricky W. Griffin, 2005) จนถงในตนศตวรรษท 19 การปรบปรงการผลตตองใชแรงงานคน จนบางครงเกดอบตเหตจากการท างาน ท าใหเกดการเอาใจใสตอสภาพการจางงาน เกดความขดแยงระหวางฝายนายจางและผใชแรงงาน จนเกดสหภาพแรงงาน (trade union) (เกรยงศกด เขยวยง, 2550: 22) 3) ยคพฤตกรรมศาสตรและมนษยสมพนธ เนนประสทธภาพทเกยวกบคน การจงใจคนใหปฏบตสอดคลองกบวตถประสงคขององคการ สวนโครงสรางทส าคญขององคการเปนเรองรองลงมา แนวความคดนปฏเสธฐานคตท เชอวาเปนมนษยเศรษฐศาสตร โดยควรจะมองมนษยเปนมนษยสงคมซงไมสามารถใชปจจยทางเศรษฐกจอยางเดยวในการจงใจ (ธนชย ยมจนดา, 2556: 32) 4) ยคปจจบน ผลกระทบจากกระแสโลกาภวตน สงผลใหการบรหารงานในระดบตางๆ ขององคการตองปรบตวและเปลยนแปลงใหสอดคลองกน เชน การลดขนาดองคการ การบรหารแบบเครอขาย การพฒนาองคการสมาตรฐาน การปรบเปลยนเปนองคการแหงการเรยนร ซงผบรหารจะตองมวสยทศนสอนาคตและโนมนาวใหพนกงานรวมกนพฒนาองคการใหกาวทนการเปลยนแปลง และแขงขนในกระแสโลกาภวตนได (กรณา เชดจระพงษ, 2556 : 18-19) กลมทสองคอ การศกษาความเปนมาการบรหารทรพยากรมนษย โดยแบงตามการปรบเปลยนการใชค าอธบายความหมาย การเรยกชอเปลยนแปลงตามชวงเวลาของการศกษาทรพยากรมนษย เดมใชค าวา งานเจาหนาท งานบรหารบคคล การบรหารงานบคคล การจดการบคคล ตรงกบภาษาองกฤษวา Personnel Management หรอ Personnel Administration เปนการมองมนษยในฐานะทเปนคนงาน (Personnel) หรอท างานเพราะตองการเงน กระบวนการสรรหา วาจาง ฝกอบรม จาย

198


คาตอบแทนประเมนผลตางด าเนนการอยางอสระตอกน มองวามนษยเปนคาใชจาย ตอมาไดเปลยนไปสฐานะทรพยากรทางการบรหาร (Human Resource) จงเปลยนเปน การบรหารทรพยากรมนษย (Human Resource Management) หรอบางครงเรยกวา การบรหารทรพยากรบคคล การจดการทรพยากรมนษย มองวามนษยมคามส าคญในการสรางมลคาเพม และสามารถสรางก าไรใหแกองคการได สวนปจจบนมการเปลยนมมมองจากทรพยากร เปน ทน หรอเรยกวา ทนมนษย (Human Capital) จงเรยกวา การบรหารทนมนษย หรอการจดการทนมนษย (Human Capital Management) (เฉลมพงศ มสมนย, 2554: 1-5,1-7; ปราชญา กลาผจญ และ พอตา บตรสทธวงศ, 2550: 26-27) จากความเปนมาของการบรหารทรพยากรมนษยทงสองกลม ถอเปนพฒนาการภาพรวมของกระแสโลกและกระแสไทยโดยสงเขป เพอใหเขาใจเกยวกบความเปนมาของการบรหารทรพยากรมนษยภาครฐ จะไดอธบายระบบบรหารทรพยากรมนษยภาครฐของไทย 3 ชวงเวลา ไดแก ยคกอนมการประกาศใชระบบคณธรรม (กอน พ.ศ. 2472) ยคประกาศใชระบบคณธรรมจนสนสดการใชระบบซ (Common Level) (พ.ศ. 2472-2551) และยคการใชระบบแทงหรอชวงกวาง (Broadbanding) (พ.ศ.2551 ถงปจจบน) มรายละเอยด ดงน

ยคกอนมการประกาศใชระบบคณธรรม (กอน พ.ศ. 2472) ตงแตสมยสโขทยจนถงกอนประกาศใชพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2471 (มผลบงคบใช 1 เมษายน 2472) เปนยคสมบรณาญาสทธราชยทเชอวากษตรยเปนเจาชวต และเจาแผนดน ขาราชการในยคน จงมฐานะเปนผรบงานจากพระราชาไปด าเนนการ ดงนน สถานะของขาราชการจงสงกวาประชาชนทวไป ดงท ทพาวด เมฆสวรรค (2533: 38) อธบายวา การคดเลอกคนเขารบราชการ การปนบ าเหนจความชอบ การแตงต งถอดถอนเปนไปตามพระราชอธยาศยของพระมหากษตรย ด งน น พระมหากษตรย เปนศนยกลางของการปกครองและการบ งคบบญ ชาท งหมด จนถงสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 มการปฏรประบบราชการ แยกขาราชการทหารออกจากขาราชการพลเรอน จดตงสวนราชการเปนกรม โดยมเสนาบดเปนเจากระทรวง กระจายอ านาจดานการบรหารงานบคคลใหเสนาบด นอกจากนมการจดตงโรงเรยนมหาดเลกขนในป พ.ศ. 2442 (ระยะแรกใชชอวา ส านกฝกหดวชาขาราชการฝายพลเรอน และเปลยนเปน โรงเรยนมหาดเลก ในป พ.ศ. 2445) ในยคนมการจดการศกษาดานรฏฐประศาสนศาสตรเพยงสาขาวชาเดยว (จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2560) ขอสงเกตของยคนคอ แมวาจะมการปฏรประบบราชการ การจดตงโรงเรยนฝกอบรม การสงนกเรยนไปศกษายงตางประเทศ แตกยงไมมการประกาศใชหลกเกณฑการบรหารงานบคคลทยดระบบคณธรรม ทเปดโอกาสใหประชาชนทกคนเขาสระบบราชการ จนถงกอนประกาศใชพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2471 ยคประกาศใชระบบคณธรรมจนสนสดการใชซ (Common Level) (พ.ศ. 2472-2551) จดเรมตนของยคนคอ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ทรงประกาศใชพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2471 โดยมพระราชปรารภวา “...จะวางระเบยบขาราชการพลเรอนใหเปนไปในทางเลอกสรรผมความรความสามารถเขารบราชการเปนอาชพ ไมกงวลดวยการแสวงประโยชนทางอน สวนฝายขางราชการกใหไดรบประโยชนยงขน เนองจากความสะพรงพรอมขาราชการทมความสามารถและรอบรในวถและอบายของราชการ กบทงหนาทและวนยอนตนพงรกษา

199


เปนนตยกาล” (พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2471) ซงสะทอนถงการใชหลกระบบคณธรรมเขามาใชในการบรหารทรพยากรมนษย และมวธการตรวจสอบควบคมขาราชการหรอผปฏบตงานดวยวนย หลงจากนนมการเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ. 2475 จงมการแกไขกฎหมายอกหลายครง เชน ป พ.ศ. 2476 พ.ศ. 2479 พ.ศ. 2495 พ.ศ. 2497 จนถงป พ.ศ. 2518 จงยกเลกระบบชนยศใชระบบการจ าแนกต าแหนง (Position Classification : PC) และจดความยากงายของงานตามมาตรฐานกลาง (Common Level: C) ในป 2535 มการแกไขกฎหมายอกครงและใชระบบ PC ตอเนองจนถง พ.ศ. 2551

ยคการใชระบบแทงหรอชวงกวาง (Broadbanding) (พ.ศ. 2551 ถงปจจบน) เรมจากมการประกาศใชพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 โดยก าหนดหลกการของระบบแทงไวในกฎหมาย ซงพฒนามาจากระบบชนยศและระบบจ าแนกต าแหนง แบงขาราชการเปน 4 แทง ไดแก ประเภทบรหาร อ านวยการ วชาการและทวไป

จากพฒนาการทงสามยคของระบบขาราชการพลเรอนไทย ท าใหเหนถงกระแสของความเปลยนแปลงทเกดขนตามชวงเวลาตางๆ ส าหรบกระแสทสงอทธพลตอระบบขาราชการพลเรอนไทยในปจจบนคอ กระแสการจดการภาครฐแนวใหม (New Public Management:NPM) ซ งเน นประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงาน การวดผลผลตและเปาหมายของผลลทธ ปรบเปลยนรปแบบการด าเนนงาน การจ ากดการใชจายงบประมาณ การเปนองคการมหาชน (Quasi Autonomous) การแปรรปภาครฐหรอการจดการแบบเอกชน (Privatization) สญญาจางภายนอก (Outsourcing) การจ ดบ รก ารจากภ าค เอกชน ค ารบ รองการป ฏ บ ต งาน (Performance Agreement) การยกระดบความรบผดชอบ โดยใหหนวยงานภายนอกทงภาครฐ เอกชน หรอองคการไมแสวงหาก าไรเขามามสวนรวมในการดแลเรองการใหบรการตาง ๆ เปนตน (Osborn David, 1993 : 349-351; Jonathan Boston, 1991 : 8-10; Laurence E. Lynn, 2006) ส าหรบกระแสแนวคดการจดการภาครฐแนวใหมทถกน ามาใชกบการบรหารทรพยากรมนษยนนมหลายประการ ยกตวอยางเชน 1) การเนนการวดผลการด าเนนงานทงในระดบองคการและระดบบคคล ส าหรบระดบบคคลน ามาใชในเรองค ารบรองการปฏบตราชการ (Performance Agreement) ใหบคลากรจดท าค ารบรองการปฏบตราชการหรอขอตกลงรายบคคล เพอใชในการประเมนผลงานตามรอบการประเมน นอกจากนยงมการจดท าแผนพฒนารายบคคล (Individual Development Plan:IDP) 2) การเนนดานการลดงบประมาณภาครฐ โดยการลดงบประมาณดานบคลากร มการปรบเปลยนสถานภาพบคลากรจากขาราชการใหเปนพนกงาน ลกจาง พนกงานจางตามภารกจ หรอชอเรยกอนๆ ท าใหรฐสามารถประหยดงบประมาณเพราะไมตองดแลสวสดการแกพนกงานดงเชนขาราชการ 3) ดานการท าสญญาจางภายนอก (Outsourcing) เปนระบบการจางเหมาภายนอกใหบรการส าหรบดานบรหารทรพยากรมนษย เชน ในอดตฝายกองการเจาหนาท (กจ.) ของมหาวทยาลยตองบรหารทรพยากรมนษยทงระบบของแมบาน รกษาความปลอดภย หรอคนงานบางประเภท แตเมอปรบบทบาทเปนสญญาจางภายนอก ท าใหมหาวทยาลยลดบทบาททงหมดนนลง เพยงจายเงนจางใหกบหนวยงานทเขามาท าหนาทใหบรการและหนวยงานทรบงานจะบรหารทรพยากรมนษยเอง เชน มหาวทยาลยจางหนวยงานเอกชนใหจดหาแมบานในการใหบรการ 4) การน าเทคโนโลยเขามาชวยในระบบการบรหาร

200


ทรพยากรมนษย เชน ระบบการอบรมพฒนาใหเขาเรยนดวยระบบออนไลน ระบบทะเบยนประวตและผลงาน ระบบเงนเดอนคาจาง การเขาถงขอมลสวนบคคลผานระบบออนไลนของบคลากรดวยตนเอง ขอมลสนบสนนการตดสนใจผานระบบสารสนเทศส าหรบการบรหาร (MIS) ของหนวยงาน เปนตน

จากแนวคดดงกลาวขางตน ภาครฐของไทยไดน ามาปรบใชกบการบรหารทรพยากรมนษยในเรองการจ ากดการใชจายงบประมาณภาครฐ จงก าหนดกลมบคคลภาครฐขนอกประเภทคอ “พนกงานมหาวทยาลย” จากนนเปลยนชอเปน “พนกงานในสถาบนอดมศกษา” ซงจะไดอธบายในหวขอตอไป

3. พนกงานในสถาบนอดมศกษา: ความเปนมาและสถานภาพ กอนท าความเขาใจเกยวกบพนกงานในสถาบนอดมศกษา ควรกลาวถงความเปนมาเบองตน

ของขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา ตงแตอดตจนถงการปรบเปลยนหรอยบอตราขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษาและใหอตราพนกงานในสถาบนอดมศกษา โดยเรมตนจากป พ.ศ. 2507 มการประกาศใชพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนในมหาวทยาลย พ.ศ. 2507 โดยมเหตผลมาจากการโอนมหาวทยาลยตางๆ เชน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร มหาวทยาลยแพทยศาสตร ไปสงกดส านกนายกรฐมนตรและมแนวโนมจะมมหาวทยาลยเกดขนในอนาคต เพอใหเปนแบบแผนเดยวกนดานการก าหนดเงนเดอน การบรรจ การแตงตง การเลอนขน เลอนอนดบ เลอนต าแหนง การรกษาวนย (พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนในมหาวทยาลย พ.ศ. 2507) จงเกดขาราชการพลเรอนในมหาวทยาลยแยกจากขาราชการพลเรอนทสงกดคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) และไดพฒนาระบบการบรหารทรพยากรมนษยตามล าดบ หลงเกดวกฤตเศรษฐกจในป พ.ศ. 2540 รฐบาลพยายามปฏรประบบราชการ โดยมประเดนส าคญคอการผลกดนใหมหาวทยาลยของรฐเปนมหาวทยาลยในก ากบ วธการเตรยมความพรอม คอ การผลกดนใหมการจางงานในอตราพนกงานแทนขาราชการ ดงหนงสอคณะกรรมการก าหนดเปาหมายและก าลงคนภาครฐเสนอใหมการจางพนกงานมหาวทยาลยในระบบใหมทดแทนการบรรจขาราชการพลเรอนในมหาวทยาลย (ท นร 0707.1.9/27 ลงวนท 5 เมษายน 2542) จากนนคณะรฐมนตรมมตใหจางพนกงานมหาวทยาลยทดแทนขาราชการ เมอวนท 1 มถนายน 2542 และ 31 สงหาคม 2542 โดยก าหนดคาตอบแทนใหในอตราเงนเดอนทมากกวาขาราชการคอขาราชการสาย ก. เพมขนในอตรารอยละ 70 ของอตราแรกบรรจ (สาย ก. คอสายสอน) และเพมในอตรารอยละ 50 ของอตราแรกบรรจ ส าหรบขาราชการสาย ข และ ค (สาย ข. คอสายสนบสนน) ตามขอเสนอของคณะกรรมการ ก าหนดเปาหมายและนโยบายก าลงคนภาครฐ (สมตร สวรรณ, 2555; ส านกงบประมาณ ท นร 0410/28236 ลงวนท 17 สงหาคม 2542 ; ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร ท นร 0205/11757 ลงวนท 6 กนยายน 2542) จากนนในป พ.ศ.2547 มกฎหมายดานการบรหารงานบคคลมหาวทยาลย คอ พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา พ.ศ. 2547 ใหยกเลกกฎหมายป พ.ศ. 2507 ท าให เรยกชอผปฏบตงานในมหาวทยาลยวา “ขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา” ซงโดยนยนท าใหตองเปลยนการเรยก “พนกงานมหาวทยาลย” เปน “พนกงานในสถาบนอดมศกษา” ดวย จนถงป พ.ศ. 2551 มการแกไขพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 ไดเพมนยามค า

201


วา “พนกงานในสถาบนอดมศกษา” ในกฎหมายและอธบายวา ใหใชวธการจางดวยรปแบบสญญาจางใหท างานในสถาบนอดมศกษา โดยอาจจะไดรบคาจางหรอคาตอบแทนจากเงนงบประมาณแผนดนหรอรายไดของสถาบนอดมศกษา ท าให เกดนยามเพ อใช เรยกทชดเจนขน จะเหนวาพนกงานในสถาบนอดมศกษาเปนบคลากรของรฐประเภทหนง ทเกดขนจากแนวคดการปฏรประบบราชการ โดยควรวเคราะหถงการบรหารทรพยากรมนษยทเกดขนกบพนกงานในสถาบนอดมศกษาตาม 4. บทวเคราะหการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษา การบรหารทรพยากรมนษยมกระบวนการทเกยวของกบบคลากรในองคการ เพอใหการด าเนนงานเปนไปตามล าดบขนตอนและมความตอเนองในการด าเนนงาน โดยอธบายกระบวนการในการบรหารทรพยากรมนษยเปนล าดบขนตอน (Society for Human Resource Management :SHRM, 2017 ; สมาคมการจดการงานบคคลแหงประเทศไทย, 2560 ; ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน, 2560) โดยสรป ไดแก 1) การสรรหา (Recruitment) เชน วางแผนก าลงคน แสวงหาคนตามคณลกษณะ และ เลอกสรรคนดคนเกง 2) การพฒนา (Development) การดแลรกษา (Retention) และการใชประโยชน (Utilization) เชน ปฐมนเทศ อบรม ศกษาตอ ความกาวหนา การใหความคมครองตามกฎหมาย การประเมนผลการปฏบตงาน การธ ารงรกษา และขวญก าลงใจ 3) การดแลหลงพนจากงาน เปนกระบวนการทหนวยงานตองค านงถงบคคลทพนจากงานดวยเหตตางๆ เชน เกษยณอาย เหตจากสขภาพ หรอเหตอนใดทไมใชการกระท าผดวนยอยางรายแรง ไดแก การใหบ าเหนจหรอบ านาญหรอผลตอบแทนในรปแบบอนๆ โดยวเคราะหการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษาตามกระบวนการ ดงตอไปน 4.1 การสรรหา (Recruitment) การสรรหาคดเลอกพนกงานในสถาบนอดมศกษามการก าหนดคณสมบตทวไปและลกษณะตองหามดงเชนขาราชการฝายพลเรอนทวๆ ไป เชน เรองสญชาต เรองอาย และลกษณะตองหาม เชน ด ารงต าแหนงทางการเมอง วกลจรต เปนตน (มาตรา 7) สวนคณสมบต เฉพาะต าแหนงจะมกรอบกว างๆ จากคณะกรรมการขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา (ก.พ.อ.) และใหมหาวทยาลยพจารณาตามหลกสตรทประสงคจะรบสมครอาจารยเขาเปนอาจารยประจ าหลกสตร เพอรองรบภารกจของมหาวทยาลย ซงตองมคณวฒทส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษารบทราบ และส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอนรบรอง ส าหรบการบรรจบคคลเขารบราชการหรอเขาปฏบตงานใหใชวธ การสอบแขงขนหรอการคดเลอก (มาตรา 22) สวนรายละเอยดของการก าหนดต าแหนง ระบบการจาง การบรรจแตงตงใหเปนไปตามขอบงคบของสภาสถาบนอดมศกษา (มาตรา 65/1) จะเหนวาระบบการบรหารทรพยากรมนษยไดเปดโอกาสใหมหาวทยาลยตางๆ ซงมสถานะเปนนตบคคลสามารถก าหนดรปแบบการจางงานไดตามความจ าเปนของมหาวทยาลย ซงกรณนท าใหพนกงานในสถาบนอดมศกษาถกผกมดดวยระบบ “สญญาจาง” ใชวธตอสญญากบทางมหาวทยาลยในแตละครงเมอหมดสญญา ซงสงผลกระทบตอพนกงานในเรองความมนคง (สมตร สวรรณ, 2555) ขอสงเกตของเรองน คอ รปแบบสญญาเปนการจางงาน เมอหมดสญญานายจางอาจไมตอสญญาการจางงานได ส าหรบการสรรหามหาวทยาลยเกอบทงหมดใชนโยบายการสรรหาคดเลอกแบบปด (Closed Door Policy) และสรรหาบคคลจากทงแหลงภายในและภายนอก กลาวคอ ในดานเวลาก าหนดระยะเวลาในการสมครชดเจน เปดรบสมครเมอม

202


ต าแหนงวาง รบสมครจากบคคลทวไปผมคณสมบตครบถวน หรอการใหทนการศกษาบคคลภายนอกหรอภายใน การรบโอน และการยาย เปนตน โดยใชหลกการระบบคณธรรม (Merit System) ในการสรรหาคดเลอก ปรากฏในมาตรา 22 วรรค 4 วางหลกใหสภาสถาบนอดมศกษาก าหนดหลกเกณฑและวธการโดยค านงถงความเทยงธรรม โอกาสทบคคลทจะไดรบการคดเลอก และประโยชนสงสดของสถาบนอดมศกษา สวนการบรรจและแตงตงใหบรรจตามล าดบบญช จะเหนวาระบบการสรรหาคดเลอกพนกงานในสถาบนอดมศกษามหลากหลายรปแบบ นอกจากระบบของการสรรหาคดเลอกทงกระบวนการดวยมหาวทยาลยเองแลว ยงมโครงการตางๆ ท เกยวของ เชน ทนจากส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน เปนตน โดยสวนใหญบคคลภายนอกทรบทนจะเขาสกระบวนการคดเลอกแทนการสอบแขงขน เพอรายงานตวเขาปฏบตหนาทชดใชทนตอไป ในระบบการคดเลอกพนกงานในสถาบนอดมศกษาไมคอยปรากฏขาวการทจรตทรนแรงเทากบการสอบบรรจในต าแหนงอนๆ อาจเปนผลจากการก าหนดคณวฒทางการศกษาทคอนขางจ ากดเฉพาะบางกลม ท าใหผเขาแขงขนยงไมมากและรนแรง แตในชวงป 2560 มขาวการรองเรยนการทจรตการสอบจากส านกขาวอศรา (2560) เนองจากผไมไดเขาสอบแตมรายชอผานการสอบ แตผบรหารมหาวทยาลยชแจงวา ผไดรบคดเลอกไดยนหนงสอขอเขาสอบกอน เนองจากจะเดนทางไปตางประเทศ กรรมการสอบพจารณาแลวเหนวา ไมมปญหา จงอนญาตใหสอบกอนได ทงนปกตการสอบภายในของมหาวทยาลยจะใชวธตงคณะกรรมการ การด าเนนการตางๆ สามารถท าไดตามมตคณะกรรมการ ซงขณะปจจบนเรองอยระหวางการตรวจสอบ เปนตน 4.2 การพฒนา (Development) การดแลรกษา (Retention) และการใชประโยชน (Utilization) ถอเปนขนตอนถดจากการสรรหาคดเลอกทรพยากรมนษย กอนจะกลาวถงการพฒนา การดแลรกษา การใชประโยชน จะตองทบทวนถงสถานภาพการจางงานของพนกงานในสถาบนอดมศกษา โดยมประเดนวาสถานะเหมอนขาราชการหรอเปนลกจางตามกฎหมายแรงงาน เมอดนยามของขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา และพนกงานในสถาบนอดมศกษามความแตกตางกน กลาวคอ ขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา คอ บคคลทไดรบแตงตงใหรบราชการไดรบเงนเดอนจากเงนงบประมาณประเภทเงนเดอน สวนพนกงานในสถาบนอดมศกษา คอบคคลทไดรบการจางตามสญญาจางใหท างาน โดยไดรบคาจางหรอคาตอบแทนจากเงนงบประมาณแผนดนหรอเงนรายได (มาตรา 4) ดงค าพพากษาศาลฎกาท 755/2498 ไดวางแนวทางวา ขาราชการทไดรบเงนเดอนจากเงนงบประมาณประเภทเงนเดอน ไมอยในฐานะเปนลกจางของกระทรวง ทบวง กรม สวนบคคลทไมใชขาราชการอาจเปนลกจางตามนยฎกาท 677/2501,1122/2523 หรอจากบนทกส านกงานคณะกรรมการกฤษฎกา เรองการใชบงคบพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 แกพนกงานในสถาบนอดมศกษา โดยสรปวา มหาวทยาลยมฐานะเปนนายจางและพนกงานในสถาบนอดมศกษาทถกจาง มฐานะเปนลกจางตามมาตรา 5 และไมใชลกจางประจ าแหงมหาวทยาลยตาม มาตรา 3 จงตองอยภายใตบงคบพระราชบญญตประกนสงคมฯ (เรองเสรจท 423/2560) ดงนน ระบบการดแลสวสดการพนกงานจงอยภายใตระบบประกนสงคมและสญญาจางแรงงาน เมอทราบสถานะของพนกงานทชดเจนแลวจะไดอธบายรายละเอยดดงตอไปน

203


1) การพฒนาพนกงานในสถาบนอดมศกษาตามเสนทางความกาวหนาในอาชพ ตามมาตรา 18 ก าหนดต าแหนงขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษาเปน 3 ประเภท ประกอบดวยประเภทวชาการ ประเภทบรหาร ประเภททวไป วชาชพเฉพาะ หรอเชยวชาญเฉพาะ (นยใหหมายถงพนกงานในสถาบนอดมศกษาดวย) โดยประเภทวชาการใชหลกคดระบบก าหนดต าแหนงตามตวคน (Rang in Person) หรอเรยกวาการก าหนดต าแหนงตามความสามารถทางวชาการของบคคล (Academic Rank Classification หรอ A.R.C) ไดแก ศาสตราจารย รองศาสตราจารย ผชวยศาสตราจารย อาจารย ต าแหนงอนตามท ก.พ.อ. ก าหนด ผด ารงต าแหนงเหลานจะใชต าแหนงทางวชาการเปนค าน าหนานามเพอแสดงวทยฐานะ สวนประเภทบรหาร ไดแก อธการบด รองอธการบด คณบด/หวหนาเทยบเทาคณะ ผชวยอธการบด รองคณบด/รองหวหนาเทยบเทาคณะ ผอ านวยการส านกงานอธการบด ผอ านวยการกอง ต าแหนงอนตามท ก.พ.อ. ก าหนด และประเภททวไป วชาชพเฉพาะ หรอเชยวชาญเฉพาะเดมใชระบบคดการก าหนดต าแหน งตามงานหรอระบบการจ าแนกต าแหนง (Duty and Responsibility Classification หรอ Position Classification หรอ P.C.) ปจจบนไดปรบสระบบแทง (Broadbanding) โดยจดเดนของประเภทวชาการ คอ ไมจ ากดบคคลหรอรอใหมต าแหนงวางแลวขนสต าแหนง สามารถท าผลงานเพอขอต าแหนงตามเงอนไขได กลาวคอเนนสงเสรมใหเกดการพฒนาตามความรความสามารถ สวนประเภทบรหารมลกษณะเปนต าแหนงทางการเมอง เมอครบวาระการด ารงต าแหนงแลวตองกลบไปปฏบตหนาทดงต าแหนงเดม และประเภททวไป วชาชพเฉพาะ หรอเชยวชาญเฉพาะจะมลกษณะระบบการครองและบรหารต าแหนงเชนเดยวกบขาราชการพลเรอนสามญ ส าหรบแนวทางในการพฒนาพนกงานในสถาบนอดมศกษา แนวทางท เปนทนยม ไดแก การฝกอบรม ประชมสมมนา การสงไปศกษาตอ และการพฒนาเสนทางอาชพ ทงหมดนจะก าหนดดวยขอตกลงวาดวยผลงานและแผนพฒนาบคลากรรายบคคล โดยก าหนดใหสอดคลองกบสมรรถนะหลกและสมรรถนะประจ าต าแหนง ส าหรบเรองการสงไปศกษาตอเปนนโยบายเฉพาะของแตละมหาวทยาลย เชน บางแหงอนญาตใหลาเตมเวลา หรอลานอกเวลาราชการ และสนบสนนทนการศกษา บางแหงใหลาออกไปศกษาแลวสมครกลบเขามาท างานใหมเมอส าเรจการศกษา บางแหงประสานขอทนจากหนวยงานภายนอกให เชน ทนส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ทนกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนตน 2) การธ ารงรกษาและการใชประโยชน ส าหรบประเดนนจะพจารณาจากเรองคาตอบแทน สวสดการและประโยชนเกอกล การไดรบความคมครองจากกฎหมายแรงงาน ในประเดนเรองคาตอบแทน พบวา มตคณะรฐมนตร ก าหนดใหอตราเงนเดอนทมากกวาขาราชการ คอ เพมขนรอยละ 70 ส าหรบขาราชการสาย ก และรอยละ 50 ส าหรบขาราชการสาย ข และ ค ตามขอเสนอของคณะกรรมการก าหนดเปาหมายและนโยบายก าลงคนภาครฐ (คปร.) (สมตร สวรรณ, 2555; ส านกงบประมาณ ท นร 0410/28236 ลงวนท 17 สงหาคม 2542) แต ในทางปฏบตแลวพนกงานมหาวทยาลยสวนใหญยงไมไดรบเงนเดอนตามมตคณะรฐมนตรดงกลาว มหาวทยาลยอาจก าหนดรปแบบการจายแตกตางกน เชน หกไปจดตงเปนกองทนพฒนาบคลากร กองทนส ารองเลยงชพ เพอการจางพนกงานงบรายได หรอไปด าเนนการทางการบรหารอนๆ ซง สรชย เทยนขาว (2555) กลาววาพนกงานในสถาบนอดมศกษากคอลกจางชวคราว ไมมหลกประกนการจาง อตราเงนเดอน สวสดการ

204


ตางๆ ลวนขนอยกบขอบงคบของสถาบนอดมศกษาแตละแหงเปนผก าหนดสาระ ซงแตละแหงกไดก าหนดแตกตางกน ซงสอดคลองกบสรปผลการประชมเครอขายพนกงานในสถาบนอดมศกษา เมอวนท 4 กมภาพนธ 2555 สรปวา การเปลยนระบบบรหารงานบคคลในมหาวทยาลยไดสงผลเสยหลายประการ (เครอขายพนกงานในสถาบนอดมศกษา, 2555) เชน เงนเดอนทไมเปนไปตามมตคณะรฐมนตรเมอป พ.ศ. 2542 ไมมความมนคงในการท างาน การเลกจางพนกงานอยางไมเปนธรรม การไมไดรบความคมครองหรอสทธในสวสดการและประโยชนเกอกลซงยงดอยกวาขาราชการ ท าใหพนกงานมหาวทยาลยขาดขวญก าลงใจ นอกจากนส านกงบประมาณยงพจารณาจดสรรงบประมาณเลอนเงนเดอนใหพนกงานในสถาบนอดมศกษาในปงบประมาณ 2560 เพยงรอยละ 4 ซงแตกตางจากขาราชการในระบบราชการทจดสรรงบประมาณรอยละ 6 ท าใหเกดความเหลอมล าเรองรายไดเพราะพนกงานไมไดรบสวสดการและประโยชนเกอกลดงเชนขาราชการ ส าหรบประเดนเรองการใชประโยชนพจารณาจากการมอบหมายภาระงานตาม ประกาศคณะกรรมการขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา (ก.พ.อ.) เชน การด ารงต าแหนงวชาการตองมภาระงานไมนอยกวาสปดาหละ 35 ชวโมง มภาระงานสอน ภาระงานวจยและงานวชาการ ภาระงานบรการวชาการ ภาระงานท านบ ารงศลปวฒนธรรม หรอภาระงานอนๆ ทสอดคลองกบพนธกจของสถาบนอดมศกษา และประกาศ ก.พ.อ. เรอง หลกเกณฑและวธการพจารณาแตงตงบคคลใหด ารงต าแหนงผชวยศาสตราจารย รองศาสตราจารย และศาสตราจารย ซงมหาวทยาลยตางๆ จะก าหนดขอบงคบส าหรบประกาศใชในรายละเอยดตอไป 3) การดแลหลงพนจากงาน ในระบบราชการ ผรบราชการจะไดรบการดแลจากรฐหลงพนจากงาน โดยม ระบบบ าเหน จบ านาญและย งคงได รบสวสดการด านส ขภาพ ส วนพนกงานในสถาบนอดมศกษาจะไมมระบบความมนคงดงกลาว มเพยงเงนจากกองทนประกนสงคม โดยค านวณจากเงนทจายสมทบเขาสระบบกองทน ซงฐานในการค านวณเงนสมทบของผประกนตนขนต า คอเงนเดอน 1,650 บาท สมทบรอยละ 5 คอ 82.50 บาท ขนสงเงนเดอน 15,000 บาท สมทบรอยละ 5 คอ 750 บาท (ตามกฎกระทรวงฉบบท 7 (พ.ศ. 2538) ออกตามความในพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533) จะเหนวาพนกงานมหาวทยาลยสวนใหญจะมเงนเดอนเกน 15,000 บาท แตเมอคดตามอตราขนสงตองจายเงนเขาระบบประกนสงคม 750 บาท โดยจะยกตวอยางประโยชนทดแทนกรณชราภาพ เชน นายชายขอบ เปนพนกงานในสถาบนอดมศกษาไดรบคาจางเกนเดอนละ 15,000 บาท ปฏบตหนาทและสงเงนสมทบ 20 ป เมอครบเกษยณอายงานจงสนสดความเปนผประกนตน ดงนน นายชายขอบจะไดรบบ านาญชราภาพเดอนละ 4,125 บาทตลอดชวต หากเราพจารณาเงนบ านาญทไดแลว นายชายขอบยอมไมสามารถด ารงชวตอยไดในปจจบน (พ.ศ. 2561) ดวยเงนเพยง 4,125 บาท ซงมความแตกตางจากระบบบ านาญของราชการ นอกจากระบบกองทนประกนสงคมแลวมหาวทยาลยตางๆ อาจจดตงกองทนส ารองเลยงชพเพอเปนรายไดหลงเกษยณกสามารถด าเนนการได เปนตน จากหวขอท 2.4.1-2.4.2 สามารถสรปเปนตารางเปรยบเทยบระหวางการบรหารทรพยากรมนษยในระบบขาราชการและระบบพนกงานในสถาบนอดมศกษาได ดงน

205


ตาราง เปรยบเทยบการบรหารทรพยากรมนษย ในระบบขาราชการและระบบพนกงานในสถาบนอดมศกษา

ประเดน สถานภาพ

ขาราชการ (ระบบเดม) พนกงานในสถาบนอดมศกษา (ระบบ

ใหม) ดานการสรรหา คดเลอก แหลงของการสรรหา ภายในและภายนอกหนวยงาน ภายในและภายนอกหนวยงาน วธการสรรหา ประกาศรบสมครหรอวธอน ประกาศรบสมครหรอวธอน การคดเลอก การสอบแขงขน การคดเลอก การสอบแขนขน การคดเลอก (ตาม

ขอบงคบของแตละมหาวทยาลย) การบรรจ/สถานภาพ ขาราชการ พนกงาน

ประเดน สถานภาพ ขาราชการ (ระบบเดม) พนกงานในสถาบนอดมศกษา

(ระบบใหม) ดานการสรรหา คดเลอก (ตอ)

รปแบบการจาง ขาราชการ สญญาจาง (มหาวทยาลยก าหนดเอง)

ชวงเวลาการจาง การจางระยะยาว ตามระยะเวลาท มห าวท ยาล ยก าหนด เมอครบสญญาจางอาจไดรบการจางตอหรอไมกได

ดานการพฒนา การดแลร ก ษ า แ ล ะ ก า ร ใ ชประโยชน

งบประมาณในการจาง งบประมาณแผนดน ประเภทเงนเดอน

งบประมาณแผนดนหรอเงนรายไดของมหาวทยาลย

ความกาวหนาในอาชพ - สายวชากรใชระบบ A.R.C. ถามต า แ ห น ง ผ ศ . ร ศ . ศ . ไ ดคาตอบแทนคณสอง - สายสนบสนนใชระบบ P.C. มระบบการขนต าแหนงชดเจน - อบรม ประชม สมมนา ศกษาตอ ฯลฯ - ลาศกษาตอตามสทธขาราชการ

- สายวชากรใชระบบ A.R.C. ถามต าแหนง ผศ. รศ. ศ. ไดคาตอบแทนเทาเดยว - สายสนบสนนใชระบบ P.C. การข น ส ต า แ ห น ง ต า ม ป ร ะ ก า ศมหาวทยาลย - อบรม ประชม สมมนา ศกษาตอ ฯลฯ

206


ประเดน สถานภาพ

ขาราชการ (ระบบเดม) พนกงานในสถาบนอดมศกษา (ระบบ

ใหม) - ล า ศ ก ษ า ต อ ต า ม ป ร ะ ก า ศมหาวทยาลย

ระบบดแลสขภาพ ส ว ส ด ก า ร ร ก ษ า พ ย า บ า ลขาราชการ ครอบคลมบคคลในครอบครว

กองทนประกนสงคม ไมครอบคลมบคคลในครอบครว

คาตอบแทน ตามระบบราชการ มต ครม. พ.ศ. 2542 รอยละ 70 ส าหรบสายวชาการ รอยละ 50 ส าหรบสายสนบสนน (ปจจบนยงไมไดรบตามมตฯ ดงกลาว)

หลกการเลอนเงนเดอน รอยละ 6 รอยละ 4 สวสดการและประโยชนเกอกล

ตามระบบขาราชการ ไมชดเจน ตามขอบงคบ ระเบยบ ประกาศของแตละมหาวทยาลย

ระบบบ าเหนจบ านาญ มระบบบ าเหนจบ านาญ ไมมมระบบบ าเหนจบ านาญ

จากตาราง พบวา การบรหารทรพยากรมนษยในระบบขาราชการและระบบพนกงานในสถาบนอดมศกษามสวนทเหมอนและแตกตางกน ส าหรบสวนทใชระบบบรหารทรพยากรมนษยเหมอนกน ไดแก แหลงการสรรหา วธการสรรหาและการคดเลอก สวนประเดนอนๆ จะมความแตกตางกนและเปนผลกระทบตอพนกงานในสถาบนอดมศกษา เชน รปแบบการจางงานจะใชสญญาจางในการจางพนกงาน สงผลตอความมนคงทางอาชพ จนถงผลตอคณภาพชวตและสภาพเศรษฐกจของครอบครว เชน การกหนระยะยาวในการซออสงหารมทรพย และการมสถานภาพทไมชดเจนในระบบการจางงาน นอกจากนยงมประเดนดานสถานภาพ ชวงเวลาการจาง งบประมาณในการจาง ระบบการดแลสขภาพ ความกาวหนาในอาชพ ระบบคาตอบแทน การเลอนเงนเดอน สวสดการและประโยชนเกอกล และระบบบ าเหนจบ านาญ ดงทไดกลาวรายละเอยดในหวขอท 2.4.1 และ 2.4.2 แลว จะเหนไดวากระบวนการบรหารทรพยากรมนษยของมหาวทยาลยของรฐทผานมา มความเกยวของกบปรชญาการบรหารทรพยากรมนษย โดยมฐานความเชอเรองการสรรหาคนเกง คนด เขาสองคการจงยงคงยดหลกระบบคณธรรมในการสรรหาคดเลอก โดยเปดโอกาสใหมการสรรหาคดเลอกทงภายในและภายนอกองคการทงในการประกาศรบสมคร สงไปศกษาตอ มการด าเนนการตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา พ.ศ. 2547 ทยงคงยดวธใชการสอบแขงขนหรอการสอบคดเลอก และใหเรยงล าดบจากผทไดรบคะแนนในล าดบสงสดในการบรรจงานกอน ปรชญาดานพฒนาการการบรหารทรพยากรมนษยเปนอกประเดน ทมหาวทยาลยของรฐยงคงใชคอ หนาทดานการบรหารทรพยากรมนษยซงเปนภารกจดานการแสวงหาคน การใชประโยชนจากคนมการผสมผสานกบแนวคดการจดการภาครฐแนวใหมทเนนในเรองผลงาน แตใชวธการในอดตของการ

207


บรหารทรพยากรมนษยทมองมนษยเปนเครองจกร โดยใชวธผกมดดวยเงอนไขของสญญาการจางงาน ซงลกษณะนอาจเกดขอกงขาในเรองความไมมนคงในการจางงาน ซงไมเชอมโยงกบกระแสคดในเรองระบบคณธรรม เปนตน นอกจากนหากจะพจารณาใหกวางวามหาวทยาลยของรฐท เปนสวนราชการ ยงคงมสถานะเปนนตบคคลทเปนสวนราชการดงเชนสวนราชการอน แตสถานะของบคลากรสวนใหญทปฏบตงานไมใชขาราชการดงเชน สวนราชการอนแตกลบเปนพนกงานในสถาบนอดมศกษา ทปฏบตหนาทตามระเบยบราชการ การปฏบตงานบางอยางอาจมขอจ ากด เชน การยมเงนทดรองจายในการบรหารโครงการ ซงก าหนดใหพนกงานในสถาบนอดมศกษายมไดไมเกนหาหมนบาท แตขาราชการสามารถยมไดตามจ านวนโครงการทด าเนนการ แนวโนมในอนาคตทจะเกดขนในความลาชาของงาน หากในสวนราชการนนขาราชการเกษยณทงหมด จะตองใชพนกงานจ านวนมากในการด าเนนโครงการและเกดความลาชาได ส าหรบประเดนเรองการน าแนวคดการจดการภาครฐแนวใหม มาใชกบการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษา มความชดเจนในเรองการลดงบประมาณภาครฐได แตประเดนเรองคณภาพชวตและขวญก าลงใจของพนกงานกลบยงไมมความชดเจน หากคดตามกระแสสดโตงจงเปนทางสองแพรง ทจะเลอกวาจะใหความส าคญกบการประหยดงบประมาณภาครฐ และมองมนษยในฐานะเครองจกรทมหนาทเปนลกจางเดนตามทางของสญญาจางงาน หรอจะใหความส าคญกบคณภาพชวตและสงเสรมขวญก าลงใจในการท างาน หรอหากมองทางเลอกในเชงบรณาการ การจางงานในรปแบบสญญาจาง พนกงานไดเรมลงรปจดรอยจนเกดการยอมรบในระยะหนง แตควรสงเสรมดานสทธประโยชน สวสดการ ความมนคงเพอยกระดบคณภาพชวตของพนกงานในสถาบนอดมศกษาตามควร 3. สวนสรปและขอเสนอแนะ พนกงานในสถาบนอดมศกษาถอเปนทรพยากรทมคณคา เพราะจะท าหนาทในการผลกดนภารกจของมหาวทยาลย เชน การแสวงหาความรและแสวงหาความจรงในทางวชาการ ชวยเหลอสงคม ขณะเดยวกนกตองผลตบณฑตทมความรคคณธรรม เพอรบใชสงคมและการทจะขบเคลอนมหาวทยาลยใหบรรลเปาหมายไดนน ตองอาศยกระบวนการบรหารทรพยากรมนษยภาครฐ เพอใชประโยชนจากศกยภาพของพนกงานในสถาบนอดมศกษาในการขบเคลอนดงกลาว เพราะกระบวนการบรหารทรพยากรมนษยภาครฐทดยอมเปนการสรางสรรคบรรยายกาศ อนจะท าใหพนกงานสรางประสทธผลในการท างาน ท าใหพนกงานมความตงใจในการท างาน เปนการลดปญหาการขาดงานและความคบของใจในการท างาน อกทงยงเปนการเสรมสรางความสมพนธระหวางผปฏ บตงานและผบรหาร โดยมขอเสนอแนะเพอเสนอแนวทางการพฒนาการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษาแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนทหนงเสนอแนะเกยวกบการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในปจจบน สวนทสองเสนอแนะแนวโนมทจะเกดขนในการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในอนาคต มรายละเอยด ดงน สวนทหน งเสนอแนะเกยวกบการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในปจจบน ประกอบดวย

208


1) การสรางความเขาใจเกยวกบสถานภาพของพนกงานในสถาบนอดมศกษาใหชดเจน เพราะปจจบนยงไมมระบบเกยวกบพนกงานทชดเจน เชน มทงสวนทจางดวยงบแผนดน งบรายได พนกงานราชการ ลกจางตามสญญา หรอชอเรยกอนๆ นอกจากนสงคมยงไมมความเขาใจเกยวกบสถานภาพของพนกงาน เชน การตอบขอมลในแบบสอบถามตางๆ ของภาครฐหรอเอกชน การยนเรองกยมจากสถาบนทางการเงนคอนขางยาก เพราะไมไดรบความเชอมนในสถานภาพ จงควรตรากฎหมายระดบพระราชบญญตหรอก าหนดมาตรการ เพอระบสถานภาพทชดเจนของพนกงานในสถาบนอดมศกษารวมทงระบบสวสดการทใชเปนมาตรฐานขนต ารวมกน 2) ระบบการสรรหาคดเลอกตองประกาศอยางชดเจน เปดเผย ลดการใชดลยพนจของผจดสอบ โดยยดหลกระบบคณธรรม ไดแก การสรรหาคนตามความรความสามารถ กลาวคอ หากจดสอบแขงขนผเขาสอบตองเขาสอบแขงขน ผทไดคะแนนสงกวาตองไดรบการบรรจตามล าดบ การสรรหาตองเปดโอกาสใหเกดความเสมอภาค กลาวคอ ไมกดกนในเรองเพศ สผว เชอชาต ศาสนา เปนตน การสรรหาตองมความเปนกลางทางการเมอง กลาวคอ ไมถกฝายการเมองหรอฝายบรหารสงบคคลเขาสอบแขงขนดวยระบบอปถมภ 3) การก าหนดระบบสญญาจางงานใหชดเจน เปนสญญาจางระยะยาว เพอใหพนกงานเกดความมนคงในอาชพการงาน ตามหลกคณภาพชวตในการท างาน เพราะจะท าใหพนกงานมขวญก าลงใจในการท างาน ไมตองหวาดระแวงตออทธพลของผบรหารในมหาวทยาลยวาเมอครบสญญาการจางงานแลว จะไดรบการตออายงานหรอไม ซงวธการสรางความไมมนคงของสญญาจางดงกลาวท าใหพนกงานอยในภาวะนงเงยบเพอรกษาชวตรอด หรอเกดกลมอทธพลทางการเมอง นอกจากนระบบสญญาจางยงเกยวของกบเรองการสงเสรมคณภาพชวต เชน การกเงนเพอจดซอสงหารมทรพย หรออสงหารมทรพย หรอเพอประกอบกจอนใด สญญาจางจะสรางความนาเชอถอทางการเงน แตหากเปนสญญาระยะสนจะตองชดใชเงนใหหมดภายในสญญาการจางงาน หรอไมไดรบการปลอยก เปนตน 4) การก าหนดระบบคาตอบแทนทชดเจนและผลกดนใหเปนไปตามมตคณะรฐมนตร โดยใหคาตอบแทนพนกงานในสถาบนอดมศกษาเพมขนรอยละ 70 ส าหรบขาราชการสาย ก และรอยละ 50 ส าหรบขาราชการสาย ข และ ค นอกจากนควรจดระบบคาตอบแทนตามหลกของการจายคาตอบแทนไดแก ก) หลกยตธรรม กลาวคอ ตองยตธรรมภายใน เชน การจางพนกงานในสถาบนอดมศกษาในคณวฒเดยวกน ผลงานคณสมบตใกลเคยงกนควรจายคาตอบแทนใกลเคยงกน สวนตองยตธรรมภายนอก คอ การพจารณาคาตอบแทนจากมหาวทยาลยตางๆ ทมการจางงานในลกษณะเดยวกน ควรมการจายทใกลเคยงกน ข) หลกความเพยงพอตอการด ารงชพ ค าวาเพยงพอตอการด ารงชพ ตองพจารณาความสามารถดแลเลยงสมาชกในครอบครวได และมโอกาสในการใชจายพฒนาตนเอง และพจารณาประกอบจากคาดชนราคาผบรโภค เพราะพนกงานในสถาบนอดมศกษาไมมสวสดการและประโยชนเกอกลเหมอนขาราชการ ค) คาตอบแทนนนจะตองจงใจตามผลงาน โดยมระบบบรหารผลงานซงประเมนจากผลสมฤทธการปฏบตราชการ และพฤตกรรมการปฏบตราชการ เปนตน ง) ความสามารถในการจายของหนวยงาน เปนประเดนส าคญทตองประกอบการพจารณา เรองระบบการเงนเพอใชในการบรหารของมหาวทยาลย

209


5) ระบบสวสดการและประโยชนเกอกล ควรจดตงกองทนสวสดการส าหรบพนกงานในสถาบนอดมศกษา โดย CHES เปนศนยประสานงานบคลากรในสถาบนอดมศกษาของรฐ ซงเรยกรองสทธประโยชนของพนกงาน ไดเสนอใหจดตงกองทนคลายๆ กบกองทนสขภาพของขาราชการทองถนเพอดแลพนกงานและครอบครว สวนทสองเสนอแนะแนวโนมทจะเกดขน ในการบรหารทรพยากรมนษยของพนกงานในสถาบนอดมศกษาในอนาคต ซงทศทางการบรหารทรพยากรมนษยทงภาครฐและเอกชน มแนวโนมทจะเปลยนไปตามบรบทของสภาพแวดลอม ทงภายในประเทศและภายนอกประเทศ โดยสรปจาก Gary Dessler (2014: 6-10) และ Raymond A. Noe et al (2014: 30-34) เชน ความกาวหนาของเทคโนโลย จะผลกดนใหเกดแรงงานบนมอถอหรอระบบออนไลนเพมขน วธการบรหารทรพยากรมนษยทนาสนใจอกอยาง คอ การสรรหาและการพฒนาพนกงานในสถาบนอดมศกษาโดยน าเทคโนโลยเขามาใช นอกจากนยงมระบบการประชาสมพนธผานระบบออนไลนทสงขน ซงสอดคลองกบกระแสการบรหารทรพยากรมนษยในภาครฐของไทย ทมการพยายามขบเคลอนดวยเทคโนโลย เปนตน 4. บรรณานกรม กรณา เชดจระพงษ. (2557). เอกสารประกอบการสอนวชาการบรหารทรพยากรมนษยภาครฐ. นครราชสมา: คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. กงพร ทองใบ. (2555). แนวคดการจดการทรพยากรมนษยเชงกลยทธ ในเอกสารการสอนชดวชา กลยทธการจดการทรพยากรมนษยและองคการแหงการเรยนร. หนวยท 1 เลมท 1. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. เกรยงศกด เขยวยง, 2550: เกรยงศกด เขยวยง. (2550). การบรหารทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ: รงเรองรตนพรนตง. เครอขายพนกงานในสถาบนอดมศกษา. (2555). แถลงการณเครอขายพนกงานในสถาบนอดมศกษา ฉ บ บ ท 1 . ส บ ค น เม อ 1 0 ม ก ร า ค ม 2 5 5 6 จ า ก http://www.facebook.com/ groups/thai.ustaffnet/464086233619598/ จฬาลงกรณมหาวทยาลย. (2560). รอยเรองราวจากรวจามจร: โรงเรยนมหาดเลกกบการก าเนน จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. สบคนเมอ 10 มกราคม 2561 จาก http://www.cu100.chula.ac.th/story/ เฉลมพงศ มสมนย. (2554). แนวคดเกยวกบการบรหารทรพยากรมนษย ในประมวลสาระวชาการบรหาร ทรพยากรมนษย. ระดบบณฑตศกษา สาขาวชาวทยาการจดการ. หนวยท 1 เลมท 1. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ทพาวด เมฆสวรรค. (2533). แนวคด โครงสราง และระบบการบรหารงานบคคลภาครฐ ในเอกสารการ สอนชดวชาการบรหารงานบคคลภาครฐ. สาขาวชารฐศาสตร. หนวยท 1 เลมท 1. นนทบร: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

http://www.facebook.com/%20%09groups/thai.ustaffnet/464086233619598/

http://www.facebook.com/%20%09groups/thai.ustaffnet/464086233619598/

210


ธนชย ยมจนดา. (2556). แนวความคดทางการจดการ. ในเอกสารการสอนชดวชา องคการและการ จดการ. หนวยท 2 เลม 1. พมพครงท 19. นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. นสดารก เวชยานนท. (2545). การบรหารทรพยากรมนษยแบบไทยๆ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ส านกพมพเสมา ธรรม. ปราชญา กลาผจญ และ พอตา บตรสทธวงศ. (2550). การบรหารทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ: ก.พล การพมพ (1996). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. (2546). กรงเทพฯ: นานมบคสพบลเคชน. พระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ. 2533 พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2471 พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนในมหาวทยาลย พ.ศ. 2507 พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา พ.ศ. 2547. พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอนในสถาบนอดมศกษา (ฉบบท2) พ.ศ. 2551. พะยอม วงศสารศร. (2544). การบรหารทรพยากรมนษย. กรงเทพฯ บ.ส านกพมพสภา จ ากด มานต ศทธสกล. (2554). “การบรหารทรพยากรมนษยในองคการภาครฐ” ในเอกสารการสอนชด วชา การบรหารทรพยากรมนษย. หนวยท 9 เลมท 2. นนทบร: ส านกพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. เรองวทย เกษสวรรณ. (2556). การจดการภาครฐแนวใหม. กรงเทพฯ: บพธการพมพ. วนดา วาดเจรญ, อธวฒน กาญจนวณชยกล และสมบต ฑฆทรพย. (2556). การจดการทรพยากร มนษย จากแนวคด ทฤษฎ สการปฏบต. กรงเทพฯ: ซเอด ยเคชน. วรช วรชนภาวรรณ. (2554). การวางแผนยทธศาสตรดวยการก าหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมาย ยทธศาสตรและแผนททางยทธศาสตรและตวชวด ใน การบรหารจดการและการบรหาร ยทธศาสตรของหน วยงานของรฐ. [ออนไลน ]. สบคนเม อ 20 ส งหาคม 2557 จาก http://www.stou.ac.th. สมาคมการจดการงานบคคลแหงประเทศไทย . (2560). หนาทดานการบรหารทรพยากรมนษย . [ออนไลน]. สบคนเมอ20 พฤศจกายน 2560.จาก http://www.pmat.or.th/home/ ส านกขาวอศรา. (2560). รอง บกต สอบ มรภ.สวนสนนทา คดคนไมไดเขาสอบเปนอาจารย-อธการฯ ยนโปรงใส. [ออนไลน]. สบคนเมอ 20 มกราคม 2561 จาก https://www.isranews.org/isranews-news/57973-isranews-57973.html ส านกงบประมาณ ท นร 0410/28236 ลงวนท 17 สงหาคม 2542 เรอง ขอทบทวนการอนมต จดสรรงบประมาณเพอการจางบคลากรทดแทนอตราขาราชการ ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน. (2560.). บรการ HR อยางมออาชพ. [ออนไลน]. สบคนเมอ 6 พฤศจกายน 2560 จาก http://www.ocsc.go.th/services

http://www.stou.ac.th/

http://www.pmat.or.th/home/

https://www.isranews.org/isranews-news/57973-isranews-57973.html

http://www.ocsc.go.th/services

211


ส านกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน โดย คณะกรรมการก าหนดเปาหมายและนโยบาย ก าล งคนภาครฐ ท นร 0707.1.9/27 ลงวนท 5 เมษายน 2542 เร อง การจดสรร อตราทยบเลกจากผลการเกษยณอายปงบประมาณ 2541 ขาราชการ ส านกเลขาธการคณะรฐมนตร ท นร 0205/11757 ลงวนท 6 กนยายน 2542 เรอง การจดสรร งบประมาณเพอเปนคาใชจายในการจางบคคลตามสญญาจาง สมตร สวรรณ. (2555). แถลงการณเครอขายพนกงานในสถาบนอดมศกษา ฉบบท 1. สบคนเมอ 10 มกราคม 2556 จาก http://www.facebook.com/groups/thai.ustaffnet/464086233619598 สรชย เทยนขาว. (2555). สถานภาพอาจารยพนกงาน ในสถาบนอดมศกษาของรฐ. สบคนเมอ 10 มกราคม 2556 จาก http://u-staff.blogspot.com/2012/05/blog-post_06.html อภชย ศรเมอง. (2551). เทคนคการสอสารเพอการบรหารแรงงานสมพนธ. กรงเทพฯ: เอช อาร เซนเตอร. อดม ทมโฆษต. (2551). การปกครองทองถนสมยใหม บทเรยนจากประเทศพฒนาแลว. กรงเทพฯ: แซทโฟรพรนตง. Angelo S. Denisi and Ricky W. Griffin. (2005). Human Resource Management. Second edition. Boston, USA.: Houghton Mifflin Company. Denhardt B. Robert. (2011). Theories of Public Organization. Wadsworth Cengage Learning: Boston USA. Derek Torrington, Luara Hall and Stephen Taylor. (2002). Human Resource Management. Fifth edition. Harlow England: Pearson Education Limited. Gary Dessler. (2014). A Framework for Human Resource Management. Second Edition. Printed in the United States of America. Jonathan Boston. (1991) . The theoretical underpinning of public sector restructuring in New Zealand. In Reshaping the State, ed. Jonathan Boston et al. 1-24. Oxford: Oxford University Press. Laurence E. Lynn, Jr. (2006). Public management: Old and New. New York, USA. Routledge, Taylor & Francis Group. Osborn David. (1993). Reinventing Government, Public Productivity & Management Review, vol. XVI, no 4 Summer. Jossey Bass Publishers. Raymond A. Noe et al. (2014). Fundamental of Human Resource Management. New York: McGraw Hill Education. Society for Human Resource Management: SHRM. (2017). HR Generalist: Building your HR Toolkit.Retrieved 8 November 2017 from https://annual.shrm.org/sessionplanner/print?keywords=HR%20Functions Stewart, G. L., & Brown, K. G. (2011). Human Resource Management, linking strategy to practice. 2 edition. the United States of America: John Wiley & Son

http://u-staff.blogspot.com/2012/05/blog-post_06.html

https://annual.shrm.org/sessionplanner/print?keywords=HR%20Functions

212


การบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง The study of OTOP Manufacturer Community Enterprise Management

in Lampang province

นนชร มลเชอ

ผชวยศาสตราจารย ดร. ธนวทย บตรอดม

บทคดยอ

วจยนมวตถประสงคเพอศกษาอปสรรค และปญหาการบรหารจดการวสาหกจชมชนของกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง และเพอเสนอแนวทางการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง โดยศกษาจากประชากรในการศกษาครงน คอ กลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปางซงมสมาชกของกลมทงหมดจ านวน 102 รายการ วเคราะหขอมลเปนการวเคราะหและเพอเสนอแนวทางการบรหารจดการวสาหกจชมชน กลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง ผศกษารวบรวมเอกสารตางๆ ทเกยวของกอนวเคราะหขอมล โดยการศกษาวเคราะหขอมลเชงปรมาณดวยสถตพรรณนา ไดแก คาความถและคารอยละ ผลการวจยพบวา

1. สภาพการจดกระบวนการเรยนรเพอสงเสรมการบรหารจดการวสาหกจชมชน กลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง เพอใหแตละชมชนไดใชภมปญญาทองถนมาใชในการพฒนาสนคาและการบรหารจดการเพอเชอมโยงสนคาจากชมชนสตลาด ทงในประเทศและตางประเทศดวยระบบรานคาเครอขายและอนเตอรเนต เพอสงเสรมและสนบสนนกระบวนการพฒนาทองถน สรางชมชนใหเขมแขงพงตนเองได ใหประชาชนมสวนรวมในการสรางรายไดดวยการน าทรพยากรภมปญญาในทองถน มาพฒนาเปนผลตภณฑและบรการทมคณภาพ มจดเดนและมลคาเพม

2. มแนวทางการจดการการเรยนรและการสงเสรมจากรฐบาล โดยโครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ และผลตภณฑชมชนเปนแนวทางประการหนง ทจะสรางความเจรญแกชมชนใหสามารถยกระดบฐานะความเปนอยของคนในชมชนใหดขนและลดปญหาความยากจนทมอยนอยลง

ค าส าคญ: กระบวนการเรยนร การสงเสรม จดมงหมาย

Abstract The purpose of this were to study difficulties and troubles of OTOP Manufacturer Community Enterprise Management in Lampang province and to offer management guideline for OTOP Manufacturer Community Enterprise. The sample

213


was selected from 102 members of OTOP Manufacturer Community Enterprise for data analysis and would offer management guideline. The study was a quantitative research from related documents and data were analyzed as descriptive statistics using frequency and percentage. The research found that 1. The state of learning process to promote community enterprise management in community product group in Lampang province. In order for each community to use local wisdom to develop products. And management to link goods from the community to the market both in the country and abroad with the system stores network and the Internet. To promote and support the local development process. To build a strong self-reliant community, people have to participate in making money by using local wisdom resources to develop quality products and services. Highlights and value added. 2. There is a guideline for learning management and promotion from the government by one Tambon project. One product and community products as a guideline. The community will be able to raise the standard of living of the people in the community and reduce the poverty.

Keywords : Learning process Support determination

1. บทน า ปญหาวกฤตทางเศรษฐกจ และประชาชนทกระดบประสบปญหาตางๆ ปญหาหนงทประชาชนระดบรากหญา ซงเปนคนกลมใหญของประเทศถกรมเรา คอ ปญหาความยากจน รฐบาลไดแถลงนโยบายตอรฐสภาวา ทจะจดใหมโครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ เพอใหแตละชมชนไดใชภมปญญาทองถนมาใชในการพฒนาสนคา โดยรฐพรอมทจะเขาชวยเหลอในดานความรสมยใหม และการบรหารจดการเพอเชอมโยงสนคาจากชมชนสตลาด ทงในประเทศและตางประเทศดวยระบบรานคาเครอขายและอนเตอรเนต เพอสงเสรมและสนบสนนกระบวนการพฒนาทองถน สรางชมชนใหเขมแขงพงตนเองได ใหประชาชนมสวนรวมในการสรางรายไดดวยการน าทรพยากร ภมปญญาในทองถนมาพฒนาเปนผลตภณฑและบรการทมคณภาพ มจดเดนและมลคาเพม เปนทตองการของตลาด

โครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ หรอเรยกยอวา โอทอป (OTOP) เปนโครงการกระตนธรกจประกอบการทองถน ซงไดรบการออกแบบโดยทกษณ ชนวตร สมยทยงด ารงต าแหนงนายกรฐมนตรระหวาง พ.ศ. 2544-2549 โครงการดงกลาวมเปาหมายจะสนบสนนผลตภณฑลกษณะเฉพาะทผลตและจ าหนายในทองถนแตละต าบล โดยไดรบแรงบนดาลใจมากจากโครงการหนงหมบานหนงผลตภณฑ (OTOP) ทประสบความส าเรจของญปน โครงการโอทอปกระตนใหชมชนหมบานพฒนาคณภาพผลตภณฑทองถนและการตลาด เลอกผลตภณฑทโดดเดนมาหนงชนจากแตละต าบล

214


มาประทบตราวา "ผลตภณฑโอทอป" และจดหาเวทในประเทศและระหวางประเทศ เพอประชาสมพนธสนคาเหลาน ผลตภณฑโอทอปครอบคลมผลตภณฑทองถนอยางกวางขวาง ซงรวมไปถงงานหตถกรรม ฝายและผาไหม เครองปนดนเผา เครองประดบแฟชน ของใชในครวเรอนและอาหาร หลงจากรฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2549 โครงการโอทอปไดถกยกเลกไป กอนจะไดรบการฟนฟอกครงแตเปลยนชอใหมวา “ผลตภณฑชมชน”

ผลตภณฑชมชนเปนแนวทางประการหนง ทจะสรางความเจรญแกชมชนใหสามารถยกระดบฐานะความเปนอยของคนในชมชนใหดขน โดยการผลตหรอจดการทรพยากรทมอยในทองถนในจงหวดล าปางและแตละต าบล ใหกลายเปนสนคาทเปนเอกลกษณของแตละพนทต าบลนนๆ เพอใหสอดคลองกบวฒนธรรมในแตละทองถน สามารถจ าหนายเปนสนคาโอทอปในตลาดทงภายในและตางประเทศ โดยมหลกการพนฐาน 3 ประการ คอ

1) ภมปญญาทองถนสสากล (Local Yet Global) 2) พงตนเองและคดอยางสรางสรรค (Self-Reliance-Creativity) 3) การสรางทรพยากรมนษย (Human Resource Development)

2. วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาอปสรรคและปญหาการบรหารจดการวสาหกจชมชนของกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง 2. เพอเสนอแนวทางการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง 3. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. ทราบถงปญหาท เกดขนและแนวทางการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง 2. ทราบถงการน าแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใชในวสาหกจชมชน เพอการพฒนาทมประสทธภาพมากขน 3. ขอมลและความรตางๆ ทไดจากการศกษาน จะเปนแนวทางส าหรบผทสนใจด าเนนธรกจผลตภณฑชมชน และการประยกตในธรกจอนๆ ตอไป 4. ขอบเขตของการวจย พนทท าการศกษา คอ กลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง ไดแก 1. กลมอาชพแปรรปสมนไพรเพอสขภาพชมชนน าโทง 2. กลมอาชพการแปรรปสมนไพรปองกนยงกด 3. กลมอาชพแปรรปสมนไพรเพอสขภาพชมชนบานฟอน 4. กลมอาชพแปรรปสมนไพรเพอสขภาพชมชนทาคราวนอย

215


5. วธการด าเนนงานวจย การศกษาครงนเปนการศกษาวธเชงปรมาณ (Quantitative Methodology) เปนขอมลทผศกษาไดมาจาการวเคราะหกระบวนการบรหารงานของกลมวสาหกจชมชนในดานตางๆ ไดแก ดานการบรหารจดการ ดานการผลต ดานการตลาด ดานการเงน นอกจากนยงมปจจยดานทศนคตของชมชนกลมผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง ไดแก 1) ความรความเขาใจ 2) ความคดเหน และ 3) พฤตกรรมของชมชนกลมผลตผลตภณฑในจงหวดล าปาง ตอแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ซงการน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตในการบรหารจดการ และสรางแนวทางการบรหารจดการวสาหกจชมชน เปนการพฒนาทตงอยบนความพอประมาณ การมภมคมกนทดในตว ความมเหตผล รวมทงการใชความร คกบคณธรรม ประกอบการวางแผน การตดสนใจและการกระท าเพอใหไดระบบการบรหารจดการทมประสทธภาพ มความเขมแขงในชมชน เพอการพฒนาทมประสทธภาพมากขนตอไป โดยใชแบบสอบถามเกยวกบแนวทางการบรหารจดการวสาหกจชมชน กลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง โดยใชแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ในการวจยเรองการบรหารจดการวสาหกจชมชน กลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง ผวจยไดก าหนดระเบยบวธด าเนนวจยตามล าดบขนตอน ดงน 1. ประชากรตวอยาง กลมประชากรทน ามาศกษาในครงน กลมวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง ซงมสมาชกของกลมทงหมดจ านวน 102 คน ไดแก สมาชกกลมอาชพชมชน สมาชกสภาองคการบรหารสวนต าบลขององคการบรหารสวนต าบล 2. เครองมอทใชในการศกษา เครองมอทใชในการวจยครงนเปนแบบสอบถามเกยวกบการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง ทผวจยไดสรางขนแบงออกเปน

2.1 แบบสอบถามตอนท 1 ขอมลผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อายระดบการศกษา อาชพรายไดเฉลยตอเดอน ทงครอบครวและต าแหนง

2.2 แบบสอบถาม ตอนท 2 แบงออกเปน 5 สวน ดงน สวนท 1 ขอมลดานการจดการ สวนท 2 ขอมลดานการผลต สวนท 3 ขอมลดานการตลาด สวนท 4 ขอมลดานการเงน สวนท 5 ปญหาอปสรรคและขอเสนอแนะทมตอวสาหกจชมชน กลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง 2.3 แบบสอบถาม ตอนท 3 ความร ความเขาใจเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 2.4 แบบสอบถาม ตอนท 4 ความคดเหนของชมชนกลมผลตผลตภณฑตอแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

216


2.5 แบบสอบถาม ตอนท 5 พฤตกรรมของชมชนกลมผผลตผลตภณฑตอแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

2.6 แบบสอบถาม ตอนท 6 ปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะทมตอวสาหกจชมชนกลมผผลต การวเคราะหขอมลเปนการวเคราะหและเพอเสนอแนวทางการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง ผศกษารวบรวมเอกสารตางๆ ทเกยวของกอนวเคราะหขอมล โดยการศกษาวเคราะหขอมลเชงปรมาณดวยสถตพรรณนา ไดแก คาความถและคารอยละ ซงการวเคราะหขอมลมการด าเนนการวเคราะหขอมลมล าดบขนตอน 6. สรปผลวจย การศกษาเรองการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปางครงน เปนการศกษาโดยอาศยวธเชงปรมาณ (Quantitative Methodology) ในการเกบขอมลภาคสนาม มวตถประสงคศกษาอปสรรค ปญหาทางการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง และเพอศกษาเสนอแนวทางการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง โดยใชแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ผศกษาไดศกษาขอมลจากแบบสอบถาม และศกษาจากเอกสารขอมลทเกยวของ เพอใชเปนแนวทางในการศกษาและผลของการศกษา ผศกษาไดเสนอผลการศกษาโดยสรป สวนท 1 การบรหารงานของวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปางตอแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ขอมลดานดานการจดการ มการวางแผนตามแนวคดเศรษฐกจพอเพยง คอ ความพอประมาณ โดยมการผลตผลตภณฑชมชนอยางคอยเปนคอยไป ไมผลตมากเกนความสามารถของตนเองทมก าลงในการผลต ความมเหตผล จะค านงถงเหตผลของการลงทนเปนส าคญ เพราะสมาชกสวนใหญเปนเกษตรกรในชมชน จ าเปนตองสรางรายไดเสรมใหแกครวเรอนของตนเอง เมอวางจากฤดกาลท านา ท าไร และมใชปจจยการผลตใหคมคา ก าหนดราคาขายบวกก าไรไมสงเกนไป การมภมคมกนทด มการวางแผนหากมผลตภณฑชมชนตกเกรด ทางกลมจงน ามาแปรรป เปนผลตภณฑชมชนแบบอนๆ การมความร ใหสมาชกศกษาดงานจากกลมวสาหกจ ผลตภณฑชมชนในพนทอนๆ เพอจะไดน ามาประยกตพรอมกบแนวคดของสมาชกภายในกลม โดยบรรจใหเขากบกฎระเบยบขอบงคบในกลมใหสมาชกทกคนปฏบตตาม การมคณธรรม ไดแก ความซอสตยตอตนเองและลกคา มความอดทน มความเพยร ใชสตในการด ารงชวต คอ คดกอนท าแลวจงน าไปปฏบตตามแผน ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ สมบต สมครสมาน (2556 หนา 40 -50) ทไดศกษาการศกษาการบรหารวสาหกจชมชนกลมผาไหมทอมอจงหวดสรนทร พบวา การวางแผนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกลมมการจดประชม 1-2 ครง/เดอน มการประชมวางแผนอยางรอบคอบ เมอวางจากฤดท านา ท าไร จะตองเสรมสรางรายไดใหกบตนเองและครอบครว การมภมคมกนในตวเองพรอมทจะเผชญเมอไมมแหลงแปรรปผา มการเปลยนแปลงการทอผาใหมลวดลายสวยงามทนสมยใหทนตอความตองการของตลาดในปจจบน สวนการแสวงหาความร ในดานการทอผาลายภายในกลมใหมความร

217


ดานเทคโนโลย ในการศกษาดงานในกลม OTOP ในชมชนอนๆ ทมความหลากหลายในระดบสนคา 5 ดาว และน ามาพฒนาการทอโดยการเพมลวดลายผาทแปลกใหมและทนสมยมากขน การมคณธรรมการน าความคดของ คนเฒา คนแก ภายในชมชนและชมชนอนมาใชในการทอผา โดยใหทานสอนใหแกสมาชกรนใหมฝกทอ และมการสงสอนการทอผาใหมคณธรรม

สวนท 2 ทศนคตของวสาหกจชมชนกลมผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปางตอแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ขอมลความร ความเขาใจเกยวกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความร ความเขาใจอยในระดบมาก โดยตอบถก 8-9 ขอ จากค าถามทงหมด 12 ขอ คดเปนรอยละ 66.30 ของผตอบแบบสอบถามทงหมด รองลงมา คอ มความรความเขาใจปานกลาง โดยตอบถก 6-7 ขอ คดเปนรอยละ 24.48 ของผตอบแบบสอบถามทงหมด ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ สมบต สมครสมาน (2556 หนา 40-50) ทไดศกษาการศกษาการบรหารวสาหกจชมชนกลมผาไหมทอมอจงหวดสรนทรทพบวา ความร ความเขาใจและวธการปฏบตของกลมมความร ความเขาใจเกยวกบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงอยในระดบมาก

พฤตกรรมของชมชนอตสาหกรรมกลมผผลตผลตภณฑชมชนตอแนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยง พบวา มระดบปฏบตในระดบมาก ในประเดนของการปลกฝงเรองการประหยดใหแกสมาชกในครอบครว ประเดนเมอเกดปญหาในครอบครวทานและสมาชกในครอบครว น าปญหานนมาปรกษาหาทางแกปญหารวมกน ประเดนการใชชวตโดยไมเกยวของกบอบายมข เชน ยา เสพตด การพนน เปนตน ประเดนการซอมแซม/ดดแปลงสงของเครองใชในบาน ทช ารดใหกลบมาใชไดใหม และประเดนการสรางความเขมแขงใหชมชน โดยการชวยเหลอเกอกลผอน ซงสอดคลองกบผลการศกษาของ กนต อนทวงศ (2556 หนา 40) ไดศกษาการประยกตหลกการจดการธรกจแบบมสวนรวมของเครอขายวสาหกจชมชนตามแนวพระราชด ารเศรษฐกจพอเพยง เพอเสรมสรางขดความสามารถของคนในทองถนอยางเปนระบบและยงยน พบวา การด าเนนชวตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง มระดบปฏบตในระดบมาก ในประเดนมการปลกฝงเรองการประหยดใหแกสมาชกในครอบครว ในประเดนเมอเกดปญหาในครอบครวทาน และสมาชกในครอบครวน าปญหานนมาปรกษาหาทางแกปญหารวมกน ในประเดนการใชชวตโดยไมเกยวของกบอบายมข เชน ยาเสพตด การพนน ในประเดนซอมแซมดดแปลงสงของเครองใชในบานทช ารดใหกลบมาใชไดใหม และในประเดนการชวยเหลอเกอกลผอน โดยการสรางความเขมแขงใหชมชนรจกผนกก าลง และมการเรยนรทเกดจากรากฐานทมนคง

7. ขอเสนอแนะ

จากการศกษาการบรหารจดการวสาหกจชมชนกลม ผผลตผลตภณฑชมชนในจงหวดล าปาง สามารถเสนอแนะแนวทาง ไดดงน

1. แนวคดเศรษฐกจพอเพยงชวยปรบสภาพชวตของบคคลในชมชนใหดขนในระดบหนง ทงนสรางความยงยนจงควรปรบทศนคตของคนในชมชนเกยวกบแนวคดเศรษฐกจพอเพยงใหเลงเหนถงความส าคญ และประโยชนในระยะยาว อาทเชน เนองมาจากการทสมาชกในชมชนสวนใหญมทดนท า

218


กนเปนของตนเอง โดยมไดเชาท ากนจงเปนขอไดเปรยบในการสงเสรมการท าเกษตร การเลยงสตว แบบผสมผสาน ควบคกบการผลตผลตภณฑชมชน ทงการเลยงหมหลม ใหเลงเหนความส าคญโดยมระบบจดการทด จะไมมกลนเหมน พนคอกหมยงสามารถน าไปเปนปยได หรอหากน าไปขายยงไดราคาทด ทส าคญลดตนทนการซออาหารส าเรจรปได โดยการน าผก ผลไม เชน หยวกกลวย ใบปอสา บอน ผกบง มะละกอสก มาเปนอาหาร 2. ควรใหสมาชกน าเอาองคความรใหมทไดรบจากการฝกอบรมมาปรบใช และสรางความรใหมตอยอด โดยปรบใชอยางเปนรปธรรมใหเขากบน าภมปญญาในทองถนอยางตอเนอง อาทเชน นอกจากจะท าการผลตผลตภณฑชมชนหาของปาเพยงอยางเดยว ควรน าเกษตรผสมผสานมาปรบใช โดยเรมทผน าชมชนทเขมแขงมความรจากการศกษาคนควา และการเขาอบรมจากทตางๆ มาชวยใหความรแกเพอนสมาชก โดยการเขารวมประชมกนอยเปนนจเพอสรางความเขาใจ ความเขมแขง และเพอลดความขดแยงกนภายในกลมดวยความไมเขาใจ เพอการทจะกาวเขาสการเปนกลมวสาหกจชมชนเศรษฐกจพอเพยงอยางเตมตว จนสามารถเปนตนแบบใหพนทอนมาศกษาดงานไดในอนาคตอนใกลน 8. บรรณานกรม กมลรตน นนทร. (2546). ตนทนและผลตอบแทนของการเพาะเลยงเหดหอม ในอ าเภอดอยสะเกด

จ งห ว ด เช ย ง ให ม .การค น ค ว าแบ บ อส ระ บ ญ ช มห าบ ณ ฑ ต บ ณ ฑ ต ว ท ย าล ย มหาวทยาลยเชยงใหม.

กรมสงเสรมการเกษตร. (2548). พระราชบญญตสงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ. 2548. ส านกงานเลขานการคณะกรรมการสงเสรมวสาหกจชมชน.

จตพล ยะจอม. (2552). เครอขายการเรยนรศนยเศรษฐกจชมชนเชงคณธรรม ประจ าต าบลวงเงน อ าเภอ แมทะ จงหวดล าปาง. 2556.

ณฐนนท หลกคา และคณะ. (2551). การบรหารจดการวสาหกจชมชน เพอความยงยนทางเศรษฐกจ โดยอาศยหลกเศรษฐกจพอเพยงของผผลตสงทอผาลายเกลดเตา (กลมเพลงฝาย).

วชต นนทสวรรณ. (2547). ขบวนการชมชนใหม. กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาทรพยากรชมชน. วโรจน ฉมด. (2551). การพฒนาอาชพเพอเสรมสรางคณภาพชวตทดของสตรตามแนวคดเศรษฐกจ

พอเพยง ต าบลบานสหกรณ กงอ าเภอแมออน จงหวดเชยงใหม. กฤตตกา แสนโภชน. (2546). พฒนาศกยภาพการด าเนนงานของธรกจชมชน กรณ สนคาหตถกรรมของจงหวดอดรธาน. วทยานพนธ ปร.ด. มหาวทยาลยขอนแกน.

219


เมอเงากลายเปนวตถ: บทวจารณวาดวยนโยบายของภาครฐตอโรงเรยนกวดวชา ในประเทศไทย

พสษฐ วงษงามด

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยอบลราชธาน

บทคดยอ

ในปจจบนอตสาหกรรมโรงเรยนกวดวชา หรอทเรยกอกอยางวาภาคการศกษาเงา (Shadow education) กลายมาปจจยส าคญทมอทธพลตอการพฒนาคณภาพการศกษาของเยาวชน จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา ในหลายๆ กรณอตสาหกรรมกวดวชาชวยใหนกเรยนท าคะแนนไดดขน แตในอกหลายๆ กรณ โรงเรยนกวดวชากลบสงผลเสยตอผเรยนและตอสงคมโดยรวม บทความนพยายามจะแสดงใหเหนวา หนงในปจจยส าคญทก าหนดวาอตสาหกรรมกวดวชาจะสงผลตอประเทศและสงคมอยางไร คอ นโยบายของภาครฐและลกษณะของภาคการศกษาสายหลก บทความนโตแยงวาหากรฐมนโยบายแบบปลอยเสร (Laissez-faire) และมทศนคตทางบวกตออตสาหกรรมกวดวชาเชน ปจจบนการเตบโตของภาคการศกษาเงา อาจสงผลเสยตอนกเรยนและสงคมโดยรวมมากกวาทรฐคาดคด ในทางตรงกนขาม บทความนเสนอวารฐบาลควรตนตวกบการเตบโตของธรกจกวดวชามากขน โดยในระยะสนรฐบาลควรออกนโยบายบรรเทาผลเสยทเกดจากโรงเรยนกวดวชาใหลดลง และในระยะยาวรฐบาลควรปฏรปภาคการศกษาสายหลก เพอกระตนใหอตสาหกรรมกวดวชาปรบตวไปในทางทด 1. สวนน า อตสาหกรรมกวดวชาบางครงถกเรยกดวยชอเลนวา “การศกษาเงา (Shadow education)” สาเหตทถกเรยกดวยชอน เนองจากนกวชาการสงเกตเหนวาพฤตกรรมของโรงเรยนกวดวชานน จะปรบตวตามภาคการศกษาสายหลก (Mainstream education) เชน หากโรงเรยนประถม มธยม ตลอดจนถงอดมศกษาปรบเปลยนเนอหาของหลกสตร โรงเรยนกวดวชากจะเปลยนเนอหาตาม เพอตอบสนองความตองการของตลาด โรงเรยนกวดวชาจงเปรยบเสมอน “เงา” ของภาคการศกษาสายหลกนนเอง (Bray and Lykins 2012) โรงเรยนกวดวชานนมมากมายหลายรปแบบ แตกตางกนไปตามคณสมบต (Bray 1999) เชน

- หากพจารณาจากขนาดของโรงเรยนกวดวชา เราจะพบวาโรงเรยนกวดวชามทงทเปนการสอนระหวางครและศษยแบบหนงตอหนง ไปจนถงการสอนโดยครเพยงคนเดยวในหองเรยนขนาดใหญทมความจหลายรอยคน

- หากพจารณาจากผสอน อาจมทงผสอนทไมไดมอาชพเปนครโดยเฉพาะ (เชน นกเรยน หรอ นกศกษามหาวทยาลย) ผสอนทเปนครจากภาคการศกษาสายหลก ตลอดจนถงผสอนทมความเชยวชาญในการกวดวชาโดยเฉพาะในสถาบนกวดวชาขนาดใหญ

220


- หากพจารณาจากเนอหา อาจมท งโรงเรยนกวดวชาทสอนเนอหาทางวชาการ เชน คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศาสตร ไปจนถงโรงเรยนกวดวชาทสอนทกษะดานดนตรหรอศลปะ

- หากพจารณาจากการจายคาเรยน จะพบวาโรงเรยนกวดวชามทงรปแบบทเกบคาเรยนในราคาทแพงมาก ตลอดจนถงโรงเรยนกวดวชาทไดรบการบรหารโดยรฐบาลและไมเกบคาเลาเรยน เปนตน

อยางไรกด บทความชนนเลอกศกษาเฉพาะโรงเรยนกวดวชาของเอกชน (private tutoring) ทมการเรยนการสอนดานวชาการ และมการเกบคาธรรมเนยมการเรยนการสอนเทานน เนองจากธรรมชาตของโรงเรยนกวดวชาท าใหการเกบสถตทชดเจนถงขนาดของอตสาหกรรมเปนไปไดยาก1 แตจากการรวบรวมสถตบางสวนทพอจะศกษาไดท าใหผเขยนพบวา ในชวงหนงถงสองทศวรรษทผานมา อตสาหกรรมกวดวชาเตบโตขนอยางมาก โดยเฉพาะในประเทศก าลงพฒนา ยกตวอยางเชน ในป 2551 ประเทศเกาหล ซงเปนหนงในตลาดกวดวชาทใหญทสดในโลก รอยละ 87.9 ของนกเรยนประถม 72.5 ของนกเรยนมธยมตน และ 60.5 ของนกเรยนมธยมปลาย ไดผานการเรยนกวดวชาไมทางใดกทางหนง (Bray and Lykins 2012, หนา 5) ในประเทศมอรเชยส รอยละ 73 ของนกเรยนมธยมปสดทายไดเขาเรยนกวดวชา (Foondun 2002) ในประเทศไซปรส จากการสอบถามนกศกษาในระดบอดมศกษา 1,120 คน พบวารอยละ 86.4 ของกลมตวอยางผานการเรยนกวดวชา (Bray 2006, หนา 517) ในขณะทประเทศเคนยามการส ารวจและพบวารอยละ 68.6 ของนกเรยนเคนยา 3,233 คน ทเปนกลมตวอยาง เคยไดรบการกวดวชา (Bray 2006, หนา 517) นอกจากประเทศทกลาวถงขางตน ยงมสถตอกมากทถกเปดเผยออกมาและแสดงใหเหนวาอตสาหกรรมกวดวชาไดเตบโตขนอยางมากในอกหลายๆ พนท ไมวาจะเปน บงคลาเทศ กมพชา อยปต ฮองกง ญปน เปนตน (Bray 2006, หนา 517) ในกรณของประเทศไทยมรายงานวา ในป 2554 รอยละ 65.5 ของนกเรยนมธยมปลายเคยเขารบการกวดวชา ในขณะทมลคาทางเศรษฐกจของอตสาหกรรมกวดวชาในไทย และคาใชจายรวมของครวเรอนทกยวของกบการกวดวชาคดเปนมลคาประมาณ 666.67 ลานเหรยญสหรฐอเมรกา (Lao 2014)2 จากสถตทกลาวถงขางตน พอจะแสดงใหเหนวาในปจจบนธรกจกวดวชาหรอการศกษาเงามความส าคญอยางมากตอระบบเศรษฐกจ และการพฒนาคณภาพการศกษาของนกเรยน เชนเดยวกบภาคการศกษาสายหลก การเตบโตของการศกษาเงานน ามาสวตถประสงคของบทความน ทตองการ

1 เชน การกวดวชาอาจจะมลกษณะไมเปนทางการท าใหหาขอมลไดยาก อาท รนพรบจางสอนรนนอง โรงเรยนกวดวชาบางแหงมขนาดเลกและพยายามจะหลกเลยงทจะจายภาษ หรอหลกเลยงการก ากบของรฐจงไมลงทะเบยนอยางเปนทางการ นอกจากน นกเรยนทเรยนกวดวชาอาจมแนวโนมทจะไมรายงานตามความเปนจรงเนองจากกลววาจะเปนการเปดเผยใหนกเรยนคนอนรขอมลและจะเสยประโยชนในการแขงขนได (Bray 2006) 2 อยางไรกด ในชวงป 2560 ทผานมา มแนวโนมวาการเตบโตของอตสาหกรรมกวดวชาจะลดลงเนองจากปญหาเศรษฐกจ แต ณ ปจจบนในเวลาทผเขยนเขยนบทความนยงไมมตวเลขชดเจนถงการชะลอตวทเกดขน (ประชาชาตธรกจ 2560)

221


จะทบทวนวา ปจจบนรฐไทยมนโยบายทตอบสนองตอการเตบโตของอตสาหกรรมกวดวชาทเหมาะสมหรอไม และหากไมเหมาะสมรฐไทยควรจะปรบรปแบบนโยบายอยางไร บทความนจะเรมตนดวยการทบทวนวรรณกรรมถงผลกระทบ ของอตสาหกรรมกวดวชาตอการพฒนาประเทศ โดยจะแสดงใหเหนวา ภาคการศกษาเงาสามารถกอใหเกดไดทงผลกระทบดานบวกและดานลบ ขนอยกบนโยบายของรฐและภาคการศกษาสายหลก จากนนบทความนจะวเคราะหอดมการณของผออกนโยบายทเกยวของกบการเตบโตของภาคการศกษาเงา พรอมทงโตแยงวารฐไทยอยภายใตอทธพลของแนวคดตลาดเสร (Laissez-faire) และมทศนคตทางบวกตออตสาหกรรมกวดวชาในสวนถดไป บทความนพยายามจะโตแยงวาทศนคตทางบวกของรฐไทยนน เปนเพยงมายาคตทไมตรงกบความเปนจรง ผานแนวคดเรองภาวะความล าบากใจของนกโทษ และผานการวเคราะหบรบทของภาคการศกษาสายหลก จากนนจงสรปบทเรยนและน าเสนอขอเสนอแนะคราวๆ ถงทศทางของนโยบายทเหมาะสม ตอการเตบโตของอตสาหกรรมกวดวชาในประเทศไทย 2. สวนเนอหา: ผลกระทบของการศกษาเงาตอนกเรยนและสงคม ถงแมวาในปจจบนมงานวจยจ านวนหนง ทพยายามจะศกษาผลกระทบของอตสาหกรรมกวดวชาตอแงมมตางๆ ในการพฒนาประเทศ อยางไรกด ผลลพธของงานศกษาเหลานนมไดชชดไปในทางเดยวกนวา โรงเรยนกวดวชาสงผลดตอการพฒนาประเทศหรอสงผลเสยกนแน ในทางตรงกนขาม จากการทบทวนวรรณกรรม ท าใหผเขยนพอจะสรปไดวา ผลกระทบของโรงเรยนกวดวชาตอนกเรยนและสงคมนนจะแตกตางกนออกไป แลวแตบรบทและปจจยแวดลอม ซงปจจยหลกคอแนวนโยบายของรฐและลกษณะของภาคการศกษาสายหลก งานวจยจ านวนหนงพยายามจะแสดงใหเหนวา โรงเรยนกวดวชาท าใหเกดผลดตอผเรยนหลายประการ อาท Thongphat (2012) และ Poovudhikul (2013) รายงานวาโรงเรยนกวดวชาสามารถเพมโอกาสทนกเรยนจะไดเกรดในโรงเรยนทดขน และเพมโอกาสในการเขาศกษาตอในมหาวทยาลยทมชอเสยง นอกจากนโรงเรยนกวดวชาอาจจะชวยใหการเรยนการสอนในโรงเรยนสายหลกมประสทธภาพมากขน โดยการแบงงานกนท าระหวางครในโรงเรยนกบสถาบนกวดวชา กลาวคอครในโรงเรยนสายหลกอาจปลอยใหโรงเรยนกวดวชาทบทวนการบานใหกบนกเรยน และใชเวลาทมมากขนในคาบเรยนเพอสอนเรองอนๆ ทจ าเปน (Bray and Lykins 2012) อยางไรกตาม มงานวจยอกจ านวนมากเชนกนทพยายามจะโตแยงวา โรงเรยนกวดวชาท าใหเกดปญหาขนเชนกน Kim (2015) พบวาการเรยนในโรงเรยนกวดวชาเพยงแคชวยใหเดกท าคะแนนไดดในการสอบขอเขยนเทานน แตไมไดชวยพฒนาทกษะดานอนๆ เชน การท างานกลมหรอการท าโครงการตางๆ นอาจเปนเพราะวาโรงเรยนกวดวชาเพยงแตชวยฝกใหนกเรยนท าขอสอบได ผานการเรยนรแบบทองจ า (Rote learning) มากกวาพฒนาทกษะดานอนๆ เชน การท าความเขาใจ (Comprehension) การตงค าถาม (Questioning) และการคดแบบมวจารณญาน (Critical thinking) ดงนน จงอาจเปนการดวนสรปเกนไปหากจะบอกวา โรงเรยนกวดวชาชวยพฒนาคณภาพการศกษาของเดก โดยพจารณาเพยงแคคะแนนสอบทเพมขนของนกเรยนเพยงอยางเดยว

222


ในทางตรงกนขาม งานวจยบางชน (เชน Bray 1999 และ Bray and Kwo 2014) ยงแสดงใหเหนวาการเรยนกวดวชาอาจบนทอนพฒนาการของเดกดวยซ า เนองจากการใหเวลากบการกวดวชาและการเรยนแบบทองจ ามากเกนไป อาจท าใหเดกเหลอเวลานอยลงในการดแลสขภาพและการพฒนาทกษะหรอความรดานอนๆ จากการสมภาษณพบวา ในบางกรณนกเรยนไทยบางคนใชเวลาถง 7-10 ชวโมงตอวน3 เพอการกวดวชา (Wongngamdee 2015) ยงไปกวานน อตสาหกรรมกวดวชาทใหญโตอาจท าใหความเหลอมล าในสงคมสงขนอกดวย มงานวจยจ านวนมากพบวา การไปเรยนกวดวชาเปนปจจยหลกในการก าหนดวานกเรยนสามารถเขามหาวทยาลยทมชอเสยงไดหรอไม (Wongngamdee 2015 และ Lee, Lee and Jang 2010) และมการศกษาอกหลายชนทพบวา ความสามารถในการเขาถงโรงเรยนกวดวชานนแตกตางกนอยางชดเจนระหวางครอบครวทมฐานะกบครอบครวทยากจน ศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร (2554) พบวาภาระคาใชจายของครวเรอนกลมทยากจนทสดมการใชจายเพอการกวดวชาเพยง 171.25 บาท/ครวเรอน/เดอน ในขณะทกลมทมรายไดสงสดจายเงนเพอการกวดวชาสงถง 2,517.74 บาท/ครวเรอน/เดอน ซงแตกตางกนประมาณ 15 เทา ดงนน ผเขยนอาจพอสรปไดวาอตสาหกรรมกวดวชา อาจยงชวยใหครวเรอนทรายไดดสามารถเขาถงการศกษาในระดบสงไดงายกวาครวเรอนทรายไดต า และอาจสงผลใหการเลอนชนชนทางสงคมยงเปนไปไดยากขน ปญหาอกประการหนงทอาจจะมาพรอมกบการเตบโตของอตสาหกรรมการกวดวชากคอปญหาการคอรรปชนในโรงเรยน การคอรรปชนทพบไดบอย เชน ครในโรงเรยนสายหลกมแรงจงใจทจะสอนเนอหาไมครบถวน เพอใหนกเรยนไปเรยนกวดวชากบตนนอกเวลา หรอครอาจใหความส าคญกบการกวดวชามากกวาและเกบแรงไวสอนในการกวดวชา เชน ครอาจเพยงอานหนงสอใหฟงในหองเรยน หรอใหงานแกนกเรยนโดยไมมการอธบายเพมเตม ในกรณทรนแรงกวานนครอาจจะบอกแนวขอสอบหรอแจกขอสอบใหแกนกเรยนทเรยนกวดวชา เปนตน (Wongngamdee 2015) โดยสรป การกวดวชาอาจจะมทงขอดขอเสยขนอยกบบรบทและปจจยแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงนโยบายของรฐและลกษณะของภาคการศกษาสายหลก เนองจากการศกษาเงานนจะมลกษณะและพฤตกรรมลอกบการศกษาสายหลกโดยธรรมชาต ในประเทศทไมมการก ากบใหการกวดวชาโดยครในโรงเรยนสายหลกเปนสงผดกฎหมาย การคอรรปชนในโรงเรยนอาจมสง และหากหลกสตรการศกษาสายหลกเนนการทองจ าเพยงอยางเดยว โรงเรยนกวดวชากมแนวโนมทจะสอนเฉพาะเทคนคการทองจ าและเทคนคการท าขอสอบเทานน โดยละเลยทกษะดานอนๆ และในประเทศทคณภาพการศกษาสายหลกมความเหลอมล าสง โรงเรยนกวดวชามแนวโนมจะเตบโตมาก เพราะวตถประสงคหลกทนกเรยนไปเรยนกวดวชา คอ การเตรยมความพรอมเพอสอบแขงขนเขาเรยนตอในโรงเรยนหรอมหาวทยาลยทมชอเสยงนนเอง (Wongngamdee 2015) ในทางตรงกนขาม หากรฐมนโยบายใหการกวดวชาโดยครเปนสงผดกฎหมาย การคอรรปชนในโรงเรยนอาจลดลง และหากหลกสตรการศกษาสายหลกเนนทกษะ เชน การท าความเขาใจ การตง

3 รวมระยะเวลาในการเดนทางไปเรยนกวดวชา

223


ค าถาม และการคดแบบมวจารณญาน โรงเรยนกวดวชากมแนวโนมทจะสอนแบบทองจ านอยลง และการเรยนกวดวชาอาจชวยเสรมทกษะดานอนๆ มากกวาเพยงการหาเทคนคท าขอสอบเพยงอยางเดยว (Wongngamdee 2015) พฒนาการและประวตศาสตรนโยบายของรฐไทยตอการเตบโตของอตสาหกรรมกวดวชา Lao (2014) เสนอวาพฒนาการของนโยบายของรฐไทยตอการเตบโตของภาคการศกษาเงาสามารถแบงออกไดเปน 2 ชวง ชวงแรกคอป 2512-2534 ทรฐไทยพยายามจ ากบการขยายตวของอตสาหกรรมกวดวชา และชวงทสองคอป 2534 จนถงปจจบนซงรฐไทยใชนโยบายแบบปลอยเสร (Laissez-faire) และมเพยงการก ากบดแลเลกนอยเทานน ไมมหลกฐานชดเจนวาอตสาหกรรมกวดวชาเรมตนครงแรกในไทยเมอใด แตรฐไทยเรมมความพยายามทจะตอบสนองตอการมอยของภาคการศกษาเงาครงแรกในป 2512 โดยการจ ากดใบอนญาตไมใหโรงเรยนกวดวชาเปดกจการไดโดยอสระ โดยเฉพาะในกรงเทพและบรเวณตวเมอง ในชวงแรกนนโรงเรยนกวดวชายงมไมมากนก ทงในกรงเทพและตามตางจงหวด แตตอมาเมอความตองการโรงเรยนกวดวชาเพมขน เนองจากการแขงขนเพอเขาศกษาตอในระดบอดมศกษา ซงมทนงจ ากดรนแรงขน ท าใหภาครฐยกเลกนโยบายการจ ากดใบอนญาตในป 2534 (Lao 2014) หลงจากรฐตดสนใจเปลยนทศทางของนโยบายใหเปนแบบปลอยเสร อตสาหกรรมกวดวชาไทยกเตบโตอยางตอเนอง ทงในกรงเทพและภมภาคตางๆ ลาสดในป 2553 มการส ารวจและพบวามลคาของธรกจกวดวชาในประเทศไทยสงถงเกอบ 2 หมนลานบาท (ศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2554) จากการศกษาของ Lao (2014) พบวาตงแตป 2534 เปนตนมา ทศนคตของผออกนโยบายในกระทรวงศกษาธการตอภาคการศกษาเงากเปลยนไป จากเดมทตองการก าจดการขยายตวกเปลยนมาเปนการปลอยใหตลาดเตบโตอยางเสร และภาครฐยงหนมาสนบสนนอตสาหกรรมกวดวชาผานการก ากบดแลใหโรงเรยนกวดวชาไดมาตรฐานอกดวย อยางไรกด “การก ากบดแลโรงเรยนกวดวชาใหไดมาตรฐาน” นน กลบสะทอนใหเหนวารฐไทยมองโรงเรยนกวดวชาในฐานะธรกจบรการทวไป มากกวาในฐานะของสถาบนการศกษา ท าใหนโยบายของรฐในการก ากบดแลโรงเรยนกวดวชานน มลกษณะเนนการก ากบดานธรกจ (Commercial regulation) มากกวาดานการศกษา (Educational issues) (Lao 2014) สงเกตไดจาก “ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการก าหนดมาตรฐานโรงเรยนเอกชนประเภทกวดวชา” ทเนอหาสวนมากกลาวถงการควบคมมาตรฐานดานสถานทตง ตวอาคาร สขอนามย การโฆษณา การเกบภาษ และอตราคาธรรมเนยม ในทางตรงกนขาม ขอก าหนดทเกยวของกบหลกสตร ผบรหาร และผสอนนนกลบคอนขางนอย มเพยงขอก าหนดวาดวยเรองอตราสวนระหวางครกบนกเรยน และอตราสวนนกเรยนตอ

224


เทคโนโลยทใชในการถายทอดเทานนทก าหนดไวชดเจน4 ในขณะทมาตรฐานเรองหลกสตรถกก าหนดไววา โรงเรยนกวดวชาสามารถสอนเทคนคการสอบไดตราบเทาทเนอหาเปนไปตามหลกสตรทก าหนดโดยกระทรวงศกษาธการ ในกรณของผบรหารโรงเรยนกวดวชาถกก าหนดวา จะตองมคณวฒไมต ากวาปรญญาตร และมประสบการณสอนไมต ากวา 3 ป และผสอนจะตองมคณสมบตตรงตามระเบยบกระทรวงศกษาธการ วาดวยการก าหนดความรของผขอรบใบอนญาตเปนครโรงเรยนเอกชน (Lao 2014 และระเบยบกระทรวงศกษาธการ วาดวยการก าหนดมาตรฐานโรงเรยนเอกชนประเภทกวดวชา พ.ศ. 2545 และทแกไขเพมเตม) Lao (2014) อธบายวาสาเหตหนงทท าใหรฐไทยไมใหความส าคญกบการก ากบดแลประเดนดานการศกษามากนก เพราะมองวาประเดนเกยวกบการศกษามความเปนนามธรรมมากกวา และหนวยงานทเกยวของมความสามารถในการก ากบดแลต า เนองจากโรงเรยนกวดวชาทลงทะเบยนแลวนนทวประเทศ มจ านวนทงหมดเกน 1,000 แหง ไมนบรวมการกวดวชาทไมไดจดทะเบยนเปนทางการ เชน ครในภาคการศกษาสายหลก และนกศกษามหาวทยาลยทกระจายตวอยทวประเทศ ในขณะทหนวยงานทรบผดชอบมจ านวนขาราชการเพยงหลกสบคนเทานน อยางไรกด การศกษาของ Lao (2014) เนนย าวาสาเหตหลกทท าใหรฐไทยตดสนใจปลอยเสรอตสาหกรรมกวดวชากคอ การทรฐไทยมทศนคตทคอนขางเปนบวกตอการเตบโตของภาคการศกษาเงา Lao แสดงใหเหนวาวาทกรรมของตลาดเสรมอทธพลอยางมากตอการตดสนใจของผออกนโยบาย ขาราชการหลายคนเชอวาอตสาหกรรมกวดวชาเกดขนจากความตองการของตลาด และการมอยของตลาด กท าใหเกดผลประโยชนรวมสงสดแกสงคม เนองจากวาระบบตลาดเสรชวยใหผบรโภคไดรบบรการกวดวชา ในขณะทโรงเรยนกวดวชากไดก าไรจากการใหบรการ เพราะฉะนนรฐจงไมมความจ าเปนตองเขาไปแทรกแซงตลาด งานวจยชนหนงของส านกงานเลขาธการสภาการศกษากลาววา “เพอจะแกปญหาการกวดวชา รฐควรจะเรมจากการตงสมมตฐานวา การเรยนกวดวชาไมไดท าใหผลประโยชนของสงคมลดนอยลง ในความเปนจรงแลวโรงเรยนกวดวชาเปนเงอนไขจ าเปน โดยเฉพาะถานกเรยนตองการจะลงทนเพอคณภาพบรการทด (Lao 2014, p. 486)”5 ผออกนโยบายคนอนทเกยวของกมทศนคตตออตสาหกรรมกวดวชาไปในทศทางเดยวกบงานวจยชนนน ขาราชการคนหนงกลาวสนบสนนความเชอนวา “รฐไมไดก ากบดแลตลาด มนคอธรกจ ถาโรงเรยนกวดวชาแหงไหนไดก าไร พวกเขากจะเปดกจการตอไป ถาโรงเรยนกวดวชาแหงไหนไมไดก าไร พวกเขากจะปดกจการไปเอง ระบบตลาดท างานของมนเอง ถาโรงเรยนกวดวชาไหนดไมพอ จะไมมลกคาคนไหนไปใชบรการ (Lao 2014, p. 486)”6

4 ก าหนดวานกเรยนจะตองมจ านวนไมมากกวา 45 คนตอผสอน และถาใชเทคโนโลยถายทอดนกเรยนจะตองมจ านวนไมเกน 90 คนตอหอง (ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการก าหนดมาตรฐานโรงเรยนเอกชนประเภทกวดวชา พ.ศ. 2545 และทแกไขเพมเตม) 5 แปลจาก “To address the issue of private tutoring, the state must begin with an assumption that private tutoring does not reduce the social welfare. In fact, it is a necessary condition especially if the students want to invest in high quality services.”

225


การประเมนผลนโยบายของรฐไทยตอการเตบโตของการศกษาเงา ในสวนนของบทความ ผเขยนพยายามจะแสดงใหเหนวาการทภาครฐมทศนคตทเปนบวกตอการเตบโตของโรงเรยนกวดวชาและเนนนโยบายแบบปลอยเสรนน แทจรงแลวไมไดเปนแนวทางการตอบสนองตอการขยายตวของภาคการศกษาเงาทดทสด โดยผเขยนจะโตแยงดวยเหตผล 2 ชด คอ หนง ทศนคตทางบวกตอการเตบโตของตลาดกวดวชานน ไมไดค านงถงสภาวะความล าบากใจของนกโทษ (Prisoner dilemma) และสอง บรบทของประเทศไทยมแนวโนมจะท าใหผลกระทบทางลบของโรงเรยนกวดวชารนแรงกวาปกต ภาคการศกษาเงาและภาวะความล าบากใจของนกโทษ แมนกวชาการและผออกนโยบายบางคนจะมความเหนวา การเตบโตของภาคการศกษาเงาไมใชปญหา เนองจากเปนการเตบโตตามความตองการของผบรโภค และการเลงเหนถงผลก าไรของผผลต การมอยของตลาดกวดวชาจงเปนสภาวะทสงคมไดผลประโยชนสงสด เพราะผบรโภคไดประโยชนจากการซอบรการและผผลตกไดประโยชนจากก าไร อยางไรกด การศกษาของ Yu และ Ding (2011) ไดแสดงใหเหนวาการทนกเรยนจ านวนมากเขาเรยนกวดวชานน อาจจะไมใชสภาวะทท าใหสงคมไดประโยชนสงสด ในทางตรงกนขาม สภาวะทอตสาหกรรมกวดวชามขนาดใหญ อาจจะกอใหเกดตนทน (Cost) และความสนเปลอง (Waste) แกสงคมโดยรวม เนองจากการเขาเรยนกวดวชานนเปนเปนผลลพธทเกดจาก “ภาวะความล าบากใจของนกโทษ (Prisoner’s dilemma)” ภาวะความล าบากใจของนกโทษ คอ ภาวะทคนในสงคมหนงมตวเลอกทจะรวมมอกนท างานเพอใหเกดประโยชนรวมสงสดแกทกคนในสงคม แตในความเปนจรงคนในสงคมนนกลบเลอกทจะไมรวมมอกน เพราะกลววาคนอนในสงคมจะหกหลงตนเองทหลง น าไปสสภาวะททกคนในสงคมเสยผลประโยชน ตวอยางของภาวะความล าบากใจของนกโทษ เชน การซอสนคาระหวางผบรโภคกบผขาย ตวเลอกทกอใหเกดประโยชนรวมของทงผซอและผขายสงสด คอ ผซอซอสนคาโดยไมตอรองราคา ในขณะทผขายกขายสนคาตามราคาจรง ถาทงผซอและผขายรวมมอกนทงสองคน กจะไดรบประโยชนสงสด แตในความเปนจรงผซอกลบมแรงจงใจทจะตอราคา เพราะกลววาผขายจะตงราคาสงกวาความเปนจรง ในขณะเดยวกนผขายกมแรงจงใจทจะตงราคาสงกวาความเปนจรง เพราะกลววาผซอจะตอราคา สดทายภาวะนอาจน าไปสผลลพธททงสองฝายตางเสยเวลา และพลงงานในการตอรองโดยไมจ าเปน เพอใหไดราคาสนคาตามจรงทงๆ ทการซอขาย ณ ราคาตามจรงนนควรจะเกดขนตงแตแรก (Picardo 2016)

6 แปลจาก “The state does not really regulate it. It is a business. If they [private tutoring operators] have sufficient profits, then they will continue in operation; if they do not, they will naturally close down. The market functions on its own. If it [private tutoring] is not good enough, there will not be many people to go studying it.”

226


Yu และ Ding (2011) โตแยงวาการเตบโตของอตสาหกรรมกวดวชากเปนผลลพธมาจากภาวะความล าบากใจของนกโทษเชนกน ยกตวอยางเชน ในบรบทของประเทศไทยสาเหตหลกทนกเรยนไปกวดวชา คอ เพอเพมโอกาสในการเขาเรยนในมหาวทยาลยทมชอเสยง เนองจากทนงในมหาวทยาลยเหลานนมจ ากด ดงนน ในสงแวดลอมเชนนนกเรยนทกคนจะถกกดดนไมโดยตรงกโดยออมใหเขาเรยนกวดวชา เชน นกเรยนกลม ก. เชอวาถาเกดตนเองไมไปกวดวชา จะมนกเรยนกลม ข. ทไปกวดวชาอยด และนกเรยนกลม ข. กจะไดเปรยบในการแขงขนมากกวาตน หากมนกเรยนกลมหนงคดเชนเดยวกบนกเรยนกลม ก. และตดสนใจเขาเรยนกวดวชาจรงๆ นกเรยนกลมอนๆ กจะรบเขาเรยนกวดวชาตามๆ กนไป เพราะกลวทจะเสยเปรยบ ทงๆ ทในความเปนจรงหากนกเรยนทกกลมรวมมอกน เพอเรยกรองใหรฐบาลยกระดบคณภาพภาคการศกษาสายหลก หรอลดความเหลอมล าระหวางมหาวทยาลย อาจจะท าใหเกดประโยชนรวมทมากกวาการทตางคนตางไปเรยนกวดวชา (Wongngamdee 2015) ผลสดทายกคอ นกเรยนทเรยนกวดวชาตางคนตางเสยคาใชจายจ านวนมากโดยไมจ าเปน ถาหากค านวนความสนเปลองคราวๆ จากคาใชจาย รวมของครวเรอนทเกยวของกบการกวดวชาจะคดเปนมลคาสงถง 666.67 ลานเหรยญสหรฐอเมรกา (Lao 2014) และผเรยนอาจยงเสยผลประโยชนดานอนๆ ดวย เชน เวลา สขภาพ นอกจากน สงคมเองกอาจจะไดรบผลกระทบดานลบอนๆ เชนกน อาท ความเหลอมล า ปญหาการเรยนแบบทองจ า เปนตน (Wongngamdee 2015) นายอนสรณ ศวะกล นายกสมาคมผบรหารและครโรงเรยนกวดวชา เคยใหสมภาษณกบรายการของไทยพบเอส (2556) โดยกลาวสรปภาวะความล าบากใจของนกโทษในหมนกเรยนกวดวชาวา “มนกจะแขงขนกนสง คนทเกงอยแลวกชกจะไมมนใจวาเราเกงพอรเปลา เพราะมนมคนกวดหลงมา คนทมาจอหลงเราถาเขาไปเรยน[กวดวชา]เพม เขากมาทนเรา เพราะอยางนนเรากตองท ายงไงครบ? เรากตองหน[โดยการเรยนกวดวชา]” (ไทยพบเอส 2556) โดยสรป วาทกรรมของระบบตลาดแบบเสรทวาหากปลอยภาคการศกษาเงาใหเตบโตอยางเสร กจะท าใหเกดประโยชนสงสดแกสงคมอาจจะไมใชสงทถกตองนก เนองจากวาทกรรมนไมไดมองเหนวาอนทจรงแลว สงคมสามารถเลอกตวเลอกทดกวาได ภาครฐจงควรกลบมาคดทบทวนทศนคตและนโยบายตออตสาหกรรมกวดวชาเสยใหม โดยพจารณาใหรอบดานขนวาการเตบโตของภาคการศกษาเงานน เกดจากภาวะความล าบากใจของนกโทษ บรบทของประเทศไทยและผลกระทบทางลบของโรงเรยนกวดวชา ภายใตบรบทของประเทศไทยนน มปจจยหลายอยางทท าใหผลกระทบจากการขยายตวของภาคการศกษาเงานน กอใหเกดผลเสยมากกวาผลด ดงนนการปลอยใหอตสาหกรรมกวดวชาเตบโตตอไปเรอยๆ โดยอสระ และไมพยายามแกไขปจจยแวดลอมใหเหมาะสม จงเปนแนวคดทไมเหมาะสม ปจจยแวดลอมทท าใหผลกระทบดานลบของตลาดกวดวชารนแรงประกอบไปดวย 2 ปจจยหลกๆ คอ หนง คานยมบชาประกาศนยบตร (Credentialism) ของสงคมไทย และสอง ลกษณะของภาคการศกษาสายหลก

227


“คานยมบชาประกาศนยบตร (Credentialism)” เปนแนวคดทไวใชอธบายปรากฎการณทเกดขนในสงคมทโอกาสในการไดรบงานทดและคาตอบแทนสง ขนอยกบประกาศนยบตรทไดรบจากสถาบนการศกษาอยางสดโตง (Lee, Lee and Jang 2010 , p. 98) ในสงคมทมคานยมบชาประกาศนยบตรรนแรง เชน ประเทศไทยจะยงมโอกาสทจะเกดภาวะความล าบากใจของนกโทษทสงและรนแรง เนองจากคานยมบชาประกาศนยบตรจะท าใหเงนเดมพน (Stake) ทไดรบจากการสอบผานหรอไมผานมหาวทยาลยทมชอเสยงสงขนอยางมาก ในสงคมเชนนผทเขามหาวทยาลยชนน าไดเทานนจงจะไดงานทด มนคง และคาตอบแทนสง (Bray 1999) ดวยเงนเดมพนทสงนเอง นกเรยนจงมแรงจงใจในการเขาเรยนกวดวชา ในขณะเดยวกนการเขาเรยนกวดวชาของนกเรยนกลมหนงกยงเปนการกดดนใหนกเรยนกลมอนเขาสตลาดกวดวชาตามกนไป สดทายสงคมกจะยงไดรบผลกระทบดานลบจากภาคการศกษาเงา เชน ความเหลอมล า ความสนเปลอง ขณะทผเรยนกเสยเวลาและสขภาพ ยงไปกวานน ลกษณะของภาคการศกษาสายหลกในประเทศไทย กมแนวโนมทจะท าใหผลกระทบดานลบของภาคการศกษาเงารนแรงขนเชนกน ลกษณะประการแรกทท าใหผลกระทบจากอตสาหกรรมกวดวชาเพมขนกคอ ความเหลอมล าของคณภาพมหาวทยาลย Lao (2014) รายงานวามหาวทยาลยของรฐซงเปนกลมมหาวทยาลยทมการแขงขนกนสงทสด สามารถรองรบนกเรยนไดเพยงปละรอยละ 5.6 ของผสมครท งหมดเทานน ภายใตการแขงขนท รนแรงและสงคมทบชาประกาศนยบตร หากนกเรยนคนไหนไมสามารถเขามหาวทยาลยกลมนได กจ าตองไปเรยนทมหาวทยาลยอนซงคณภาพต ากวา และจ าตองยอมรบความเสยงทจะไดงานทดอยกวาเมอเรยนจบ ความเหลอมล าระหวางมหาวทยาลยนเอง ยงท าใหเงนเดมพนในการแขงขนเขามหาวทยาลยและความตองการเรยนกวดวชาสงขนไปอก (ไพฑรย สนลารตน 2545 และ ศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2554) ไมใชเพยงแคความเหลอมล าระดบอดมศกษาเทานนทท าใหปญหากวดวชารนแรงขน ความเหลอมล าทางคณภาพของโรงเรยนระดบมธยมเองกมผลตอการเตบโตของภาคการศกษาเงาเชนกน ดงทไดกลาวไปแลววา สาเหตหลกทนกเรยนไปกวดวชา คอ เพอรบประกนวาตนจะสามารถเขาเรยนในมหาวทยาลยชนน าจ านวนนอยได ดงนนบนไดขนแรกทชวยใหโอกาสเขามหาวทยาลยชนน ามสงขนคอ การเขาเรยนในโรงเรยนมธยมทดใหได ในกรณทไมสามารถเขาโรงเรยนทมคณภาพได นกเรยนอาจจะรสกวาการเรยนการสอนในโรงเรยนไมสามารถท าใหเขามนใจวาจะสอบเขามหาวทยาลยทมชอเสยงได จงเกดเปนความตองการทจะเขาเรยนกวดวชาในทสด (Wongngamdee 2015) นอกจากปญหาเรองคาใชจาย ความสนเปลองเวลา และสขภาพ รวมถงปญหาความเหลอมล าแลว ปญหาส าคญอกประการหนงทเกดในภาคการศกษาเงากคอ ปญหาการเรยนแบบทองจ า เนองจากอตสาหกรรมกวดวชามลกษณะส าคญ คอ การปรบตวตามภาคการศกษาสายหลก ฉะนน หากภาคการศกษาสายหลกเนนการเรยนการสอนแบบทองจ า โรงเรยนกวดวชากจะเนนการสอนแบบทองจ าไปดวย เพอชวยใหนกเรยนท าคะแนนในโรงเรยนสายหลกไดด เนองจากคะแนนเกบในโรงเรยนสายหลกจะถกน าไปใชเปนตวก าหนดโอกาสในการเขาเรยนมหาวทยาลยดวย ดงนน โรงเรยนกวดวชาในไทยสวนใหญจงใชเวลาสวนมากไปกบการสอนเทคนคในการท าขอสอบ หรอการทองจ าสตรลด

228


ตางๆ เพอชวยใหผเรยนไดคะแนนด และใหความส าคญนอยมากกบทกษะ เชน การท าความเขาใจ การคดแบบวพากษวจารณ และการตงค าถาม (Wongngamdee 2015) สดทายนกเรยนไทยสวนใหญ จงใชเวลาไปกบการเรยนแบบทองจ าจนหมดเวลาและหมดพลงงาน จนเรยนรทกษะอนๆ ไมไดเทาทควร สาเหตทท าใหโรงเรยนสายหลกเนนการเรยนการสอนแบบทองจ ามหลายประการ จากการสมภาษณครในโรงเรยนสายหลกของ Wongngamdee (2015) พบวาครมแรงจงใจทจะสอนและออกขอสอบแบบทองจ า เนองจากปญหาภาระงานทมากเกนไป (Work overload) ซงเปนผลมาจากปญหาความเหลอมล าในการจดสรรทรพยากรใหโรงเรยน ครบางทานตองใชเวลาในการสอนตอหนงวนถง 6 ชวโมง ท าใหไมมเวลาในการออกแบบการเรยนการสอนทชวยพฒนาทกษะทซบซอน ตลอดจนถงไมมเวลาในการตรวจขอสอบ วธทงายทสดในการจดการกบปญหาน คอ การสอนและออกขอสอบใหงาย เปนปรนย และเนนการทองจ า เนองจากขอสอบลกษณะนใชเวลาในการตรวจและออกแบบสนกวา นอกจากน โรงเรยนกมสวนในการกดดนใหครสอนและสอบแบบทองจ าดวย เนองจากชอเสยงของโรงเรยนขนอยกบจ านวนนกเรยนทสอบเขามหาวทยาลยได ดงนน โรงเรยนจงมแรงจงใจทจะท าใหคะแนนเฟอ โดยการกดดนใหครออกขอสอบแบบทองจ า เพราะนกเรยนสามารถท าคะแนนไดงายกวา และเมอนกเรยนมเกรดสะสมทด กยอมจะชวยใหนกเรยนเขามหาวทยาลยไดงายขน และโรงเรยนกจะไดรบชอเสยงมากขนนนเอง จากทกลาวมาทงหมดแสดงใหเหนวาบรบทหลายๆ ประการในประเทศไทย เชน คานยมบชาประกาศนยบตร และความเหลอมล าในภาคการศกษาสายหลก ท าใหภาคการศกษาเงาเตบโตอย างรวดเรว และการเตบโตนกมตนทนและความสนเปลองซอนอย เชนเดยวกบภาวะความล าบากใจของนกโทษกรณอนๆ ยงไปกวานน เมอประกอบกบการเรยนการสอนทงในโรงเรยน และสถาบนกวดวชาทเนนใหนกเรยนทองจ าเปนหลก อาจจะยงท าใหคณภาพการเรยนรของนกเรยนไทยต ากวาทควรอกดวย 3.สวนสรปและขอเสนอแนะ บทความชนนโตแยงวาในปจจบนภาคการศกษาเงา มอทธพลเปนอยางมากในการก าหนดทศทางการศกษา และการพฒนาคณภาพของเยาวชนไทย อยางไรกด ภายใตบรทบทของประเทศไทย อตสาหกรรมกวดวชา กลบท าใหเกดผลกระทบดานลบตอการพฒนามากมาย ไมวาจะเปนปญหาความเหลอมล า การเรยนแบบทองจ า คาเสยโอกาสของนกเรยน ปญหาสขภาพของเดก และการสญเสยทางเศรษฐกจโดยไมจ าเปน ดงนน ภาครฐจงควรปรบมมมองตอการเตบโตของอตสาหกรรมกวดวชาใหม และควรรบเขามาแกไขและบรรเทาผลกระทบดานลบตางๆ ท เกดขนจากระบบการศกษาเงาโดยเรว และควรมมาตรการอนๆ เสรมนอกเหนอไปจากการปลอยใหตลาดขยายตวอยางเสร ผเขยนขอเสนอแนวทางตอบสนองตอการเตบโตของภาคการศกษาเงาไวคราวๆ ดงตอไปน

229


- รฐบาลไมควรท าใหการกวดวชาเปนสงผดกฎหมาย หรอไมควรจ ากดการเตบโตของอตสาหกรรมกวดวชาโดยการจ ากดใบอนญาต เนองจากวธการนอาจจะท าใหเกดปญหาอนตามมา เชน ตลาดมด หรอการลกลอบขายตอใบอนญาต - อยางไรกด รฐบาลควรหามไมใหครในโรงเรยนสายหลกท าการสอนกวดวชา เนองจากอาจจะน าไปสปญหาการคอรรปชนในโรงเรยน และปญหาผลประโยชนทบซอน - เนองจากการศกษาเงาจะเปลยนแปลงตวเองตามลกษณะของการศกษาสายหลก ฉะนน สงทรฐบาลควรท ามากทสด คอ การปรบปรงภาคการศกษาสายหลกใหมคณภาพและมความเทาเทยมมากขน เชน การกระจายทรพยากรไปยงโรงเรยนทอยหางไกล และท าใหมหาวทยาลยตามภมภาคตางๆ มคณภาพไมตางจากมหาวทยาลยรฐในกรงเทพฯ - รฐบาลอาจจ าเปนตองปรบวธการรบเขาศกษาตอในระดบอดมศกษาใหม โดยใหขอสอบสวนกลางมลกษณะการทองจ านอยลง อาจเปดใหมหาวทยาลยตางๆ ออกแบบวธรบเขาของตนเองไดอยางยดหยนมากขน และเปดโอกาสใหแตละมหาวทยาลยออกแบบวธการสอบ ทสะทอนทกษะอนๆมากกวาการจ า เชน การสอบสมภาษณ และการมอบหมายงานใหท า เปนตน - ในระยะสนรฐบาลอาจมมาตรการเสรมบางอยาง เพอบรรเทาปญหาความเหลอมล าทเกดจากความสามารถในการเขาถงโรงเรยนกวดวชาทแตกตางกน ระหวางครวเรอนทร ารวยและครวเรอนทยากจน เชน การใหคปองเรยนกวดวชากบเดกทยากจน การจดบรการกวดวชาราคาถกโดยรฐ เปนตน 4. บรรณานกรม ประชาชาตธรกจ. (2560). สแกนธรกจการศกษาป′60 ตลาดฟบยาวจาก ศก.พนพษ. ประชาชาต ธรกจ. เขาถงจาก:https://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid= 1483592557. (เขาถงเมอ: 10 มกราคม 2561). ไพฑรย สนลารตน. (2545). การกวดวชาระดบมธยมศกษาตอนปลายในประเทศไทย. กรงเทพฯ: ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ไทยพบเอส. (2556). วฒนธรรมชบแปงทอด: ท าไมตองกวดวชา. ไทยพบเอส. เขาถงจาก: https://www.youtube.com/watch?v=v5qp_38GA1s (เขาถงเมอ: 10 มกราคม 2561). ศนยบรการวชาการเศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. (2554). โครงการวจยเรองการจดเกบภาษเงนไดจากโรงเรยนเอกชนประเภทกวดวชา. กรงเทพฯ: ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ. ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการก าหนดมาตรฐานโรงเรยนเอกชนประเภทกวดวชา พ.ศ. 2544 ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการก าหนดมาตรฐานโรงเรยนเอกชนประเภทกวดวชา พ.ศ. 2545 ระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการก าหนดมาตรฐานโรงเรยนเอกชนประเภทกวดวชา (ฉบบท 2) พ.ศ. 2549

https://www.youtube.com/watch?v=v5qp_38GA1s

230


Bray, M. (1999). Shadow education system: private tutoring and its implication for planners. 1st edn. Paris: UNESCO. Bray, M. (2006). ‘Private supplementary tutoring comparative perspectives on patterns and implications’, Compare: A Journal of Comparative and International Education, 36 (4), pp. 515-530, DOI:10.1080/03057920601024974. Bray, M. and Kwo, O. (2014). Regulating Private Tutoring for Public Good: Policy Options for Supplementary Education in Asia. Hong Kong: Comparative Education Research Center (CERC). Bray, M. and Lykins, C. (2012). Shadow education: Private Supplementary Tutoring and Its Implications for Policy Makers in Asia. Manila: Asian Development Bank. Foondun, R. (2002). ‘The Issue of Private Tuition: An Analysis of the Practice in Mauritius and Selected South-East Asian Countries’, International Review of Education, 48 (6), pp. 485-515. Kim, H. J. (2015). ‘Can the academic achievement of Korean students be portrayed as a product of ‘shadow achievement’?’, Asia Pacific Education Review, 16, pp. 119–135, DOI 10.1007/s12564-015-9361-1. Lao, R. (2014). ‘Analyzing the Thai state policy on private tutoring: the prevalence of the market discourse’, Asia Pacific Journal of Education, 34 (4), pp. 476-491, DOI: 10.1080/02188791.2014.960799. Lee, C. J., Lee, H. S. and Jang, H. M. (2010). ‘The history of policy responses to shadow education in South Korea: implications for the next cycle of policy responses’, Asia Pacific Education Review, 11, pp. 97–108, DOI 10.1007/s12564-009-9064-6. Picardo, E. (2016). The Prisoner’s Dilemma in Business and the Economy. Investopedia. Available from: https://www.investopedia.com/articles/investing/110513/utilizing- prisoners- dilemma-business-and-economy.asp (Accessed: 11 January 2018). Poovudhikul, V. (2013). The Effects of the Thai College Admissions System on Private Tutoring Expenditure, Income, Achievement Disparities. Department of Economics, Stanford University. (Dissertation). Thongphat, N. (2012). ‘A Survey of Thai Student Performance in Mathematics and English: Evaluating the Effect of Supplementary Tutoring’, Procedia Economics and Finance, 2, pp. 353-362.

https://www.investopedia.com/articles/investing/110513/utilizing-%09prisoners-%09dilemma-business-and-economy.asp

https://www.investopedia.com/articles/investing/110513/utilizing-%09prisoners-%09dilemma-business-and-economy.asp

231


Wongngamdee, P. (2015). What Should Governments Do When a Shadow Becomes an Object? Lessons from Korea and Thailand for a Private Tutoring Policy Framework. Institute of Development Sudies, University of Sussex. (Master’s degree dissertation). Yu, H. X. and Ding, X. H. (2 0 1 1 ) . ‘ How to Get Out of the Prisoners’ Dilemma: Educational Resource Allocation and Private Tutoring’, Frontiers of Education in China, 6(2), pp. 279–292, DOI 10.1007/s11516-011-0132-4.

232


การบรหารจดการขยะมลฝอยของชมชนเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม

Waste Management of Community in Maejo Municipality, San Sai District, Chiang Mai Province

รองศาสตราจารยธนรกษ เมฆขยาย

ชนะกานต สระแกว คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม

บทคดยอ

งานวจยน เปนการวจยเชงคณภาพ มวตถประสงคเพอ 1. ศกษาพฤตกรรมการมสวนรวมในการบรหารจดการขยะมลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองแมโจ และ 2. เพอคนหาปจจยทสงผลใหการบรหารจดการขยะมลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองแมโจมประสทธภาพ กลมตวอยางทใชในการวจยจ านวน 390 ตวอยาง (ครวเรอน) โดยการเลอกแบบสมจาก 19 ชมชน ในเทศบาลเมองแมโจ เครองทใชในการวจย คอ แบบสอบถามเปนเครองมอในการรวบรวมขอมลความคดเหน จากนนน ามาวเคราะหโดยใชคาสถต คาความถ คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ประกอบกบการสงเกตพฤตกรรมของกลมตวอยาง เพอใชในการอธบายขอมลจากแบบสอบถาม ผลการวจยพบวา ทศนคตในการจดการขยะของประชาชนอยในระดบดทสด ( x = 4.51) ดานพฤตกรรมการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอย พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยอยในระดบ มากทสด ( x = 4.31) ซงสอดคลองกบระดบทศนคตขางตน และดานความมประสทธภาพในบรหารจดการขยะมลฝอย พบวากลมตวอยางมการบรหารจดการขยะมลฝอยมประสทธภาพอยในระดบมาก ( x = 4.06) ขอเสนอแนะจากการวจยครงนคอ เทศบาลเมองแมโจ ไดจดกจกรรมการจดการขยะ ไดแก “โครงการแมโจเมองสะอาดรวมกนคดแยกขยะถงพลาสตก ลางใหสะอาดน ามาแลกไข” ซงกจกรรมนเปนการสนบสนนใหประชาชนในพนท ไดตระหนกถงความส าคญของการจดการขยะมากขน จงควรมการจดกจกรรมในลกษณะนใหตอเนอง และรายงานผลการด าเนนโครงการ ใหประชาชนไดทราบถงผลการด าเนนงานในแตละครง

ค าส าคญ: ขยะมลฝอย ทศนคต การมสวนรวม ความมประสทธภาพ เทศบาลเมองแมโจ

233


Abstract This research is a qualitative research. Objective 1. participant behavior in waste management in Maejo municipality and 2. to find out factors affecting the efficiency of waste management in Maejo municipality. A total of 390 samples were randomly selected from 19 communities in Maejo municipality. The research was done by using a questionnaire. The data were analyzed by frequency, percentage, mean and standard deviation. And used observation for compared with the behavior of the samples. This are used to describe the data from the questionnaire. The research found that waste management attitudes of people are at the highest level ( x = 4.51). Participation in waste management was at the highest level (x = 4.31). The effectiveness of solid waste management is at a high level ( x = 4.06). The recommendations of this research are Maejo Municipality Organize activities sorting waste. This activity encourages people in the area recognize the importance of waste management. Should have events like this to continue. And report the results of the project to people in Maejo Municipality

Keyword: Waste Attitude Participation Efficiency Maejo Municipality 1. บทน า

ปญหาขยะมลฝอยจดวาเปนปญหาทเกดกบประเทศไทยมายาวนาน ปรมาณขยะมลฝอยมแนวโนมเพมสงขนทกป ดงตาราง 1-1 ซงถอเปนปญหาททกภาคสวนของประเทศตองใหความส าคญและรวมมอกนแกไขปญหาอยางเรงดวน เนองจากปญหาทวความรนแรงมากขน ทงทางดานปรมาณขยะมลฝอยทเพมากขน รวมทงการก าจดขยะมลฝอยทด าเนนการไมถกตอง รวมทงการขยายตวของเมองสงผลใหจ านวนประชากรสงขน การพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลย สงผลใหเกดการบรโภคสงและท าใหปรมาณขยะมลฝอยสงขนไปในทศทางเดยวกน

234


ตาราง 1-1 ปรมาณและอตราขยะมลฝอยทเกดขน ป 2555 - 2559 ป พ.ศ. ปรมาณขยะมลฝอยทเกดขน (ลานตน) อตราการเกดขยะมลฝอย (กโลกรม/คน/วน) 2555 24.73 1.05 2556 26.77 1.15 2557 26.19 1.11 2558 26.85 1.13 2559 27.06 1.14

ทมา กรมควบคมมลพษ, 2559

เทศบาลเมองแมโจ ใหความส าคญเกยวกบการคดแยกขยะมลฝอยอยางจรงจง โดยด าเนนกจกรรมเพอสงเสรมใหประชาชน มความรวมมอในการคดแยกขยะอยางตอเนอง เชน โครงการแมโจเมองสะอาด หนาบานสวย หลงบานสวน ชมชนสะอาด กจกรรมขยะแลกไข การตดตงตรบขยะอนตราย เปนตน เปนการสงเสรมเพอเพมใหความร ความเขาใจทถกตองเกยวกบการคดแยกขยะมลฝอย ซงสงผลใหประชาชนเกดพฤตกรรมการมสวนรวม ในการบรหารจดการคดแยกขยะ โดยการปรบเปลยนพฤตกรรม จตส านก และทศนคต และรวมมอกนในการจดการขยะมลฝอยใหเหลอนอยทสด เพอเปนแบบอยางทด และเหมาะสมทจะเปนตวอยางใหแกองคกรปกครองสวนทองถนอนๆ น าไปปฏบตตาม อกทงพฤตกรรมของประชาชนถอวาเปนสวนหนง ทชวยใหสงคมในปจจบนมความเปนอยทดขน

เทศบาลเมองแมโจมประชากรประมาณ 24 ,196 คน คดเปน 12,046 ครวเรอน (กรมการปกครอง, 2559) โดยพบวาในป พ.ศ. 2559 เทศบาลเมองแมโจมการจดเกบขยะ 17.53 ตนตอวน ลดลงจากป พ.ศ. 2557 ทมปรมาณขยะ 21 ตนตอวน คดเปนรอยละ 19.79 (กรมควบคมมลพษ, 2559) ซงเปนผลมาจากการด าเนนงานของเทศบาลเมองแมโจ

ในงานวจยครงนจงเปนการศกษาพฤตกรรมการมสวนรวม และความมประสทธภาพในการบรหารจดการขยะมลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองแมโจ เนองจากในปจจบนผลการด าเนนงานของเทศบาลเมองแมโจแสดงใหเหนเปนทประจกษแลววา สามารถลดปรมาณขยะไดและรวมกนแกไขปญหาเกยวกบขยะมลฝอย ทกอใหเกดมลพษตอสขภาพและสงแวดลอม ทงนเพอสงผลใหเทศบาลเมองแมโจ มสงแวดลอมและทศนยภาพทดขน พรอมปลกจตส านกและทศนคตในการเสรมสรางระเบยบวนยของประชาชนใหมประสทธภาพยงขน

2. วตถประสงคของการวจย

การศกษาเรอง การบรหารจดการขยะมลฝอยของชมชนเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม ผวจยไดก าหนดวตถประสงคของการวจยไว ดงน

1. เพอศกษาพฤตกรรมการมสวนรวมในการบรหารจดการขยะมลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองแมโจ

235


2. เพอคนหาปจจยทสงผลใหการบรหารจดการขยะมลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองแมโจมประสทธภาพ

3. ประโยชนของงานวจย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ จากการศกษาเรอง การบรหารจดการขยะมลฝอยของชมชนเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม มดงน

1. เทศบาลเมองแมโจน าขอมลและผลการศกษามาใชเปนแนวทางในการลดปรมาณขยะมลฝอย 2. ประชาชนในเขตเทศบาลเมองแมโจมจตส านกและทศนคตทดตอสวนรวมในการบรหาร

จดการขยะมลฝอย

4. ขอบเขตของการวจย การศกษาเรอง การบรหารจดการขยะมลฝอยของชมชนเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสนทราย

จงหวดเชยงใหม ผวจยไดก าหนดเขตการศกษาไวดงน ขอบเขตดานพนท ท าการศกษาในเขตเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม

จ านวน 19 ชมชน ขอบเขตดานเนอหา ผวจยก าหนดเนอหาของการวจยเปน 3 สวนดงน

1. การศกษาพฤตกรรมการมสวนรวมในการบรหารจดการขยะมลฝอยของประชาชน 1.1 ทศนคตในการจดการขยะมลฝอย 1.2 การคดแยกขยะภายในครวเรอน 2. การศกษาปจจยทเออตอการมสวนรวมในการบรหารจดการขยะมลฝอยของประชาชน 2.1 กจกรรมการคดแยกขยะของชมชน 2.2 กจกรรมการคดแยกขยะของเทศบาลเมองแมโจ 3. การศกษาปญหา อปสรรค และขอเสนอแนะทไดจากประชาชน แบงเปน 5 ดานดงน 3.1 ครวเรอน 3.2 ชมชน 3.3 เทศบาลเมองแมโจ 3.4 รานรบซอวสดรไซเคล 3.5 โรงงาน/ผผลต

ขอบเขตดานเวลา ด าเนนการศกษาตงแตเดอน ตลาคม 2559–กนยายน 2560 5. วธการด าเนนงานวจย

การศกษาเรอง การบรหารจดการขยะมลฝอยของชมชนเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม ผวจยไดก าหนดวธการด าเนนงานวจย ดงน

236


ประชากร ในการศกษา ไดแก ครวเรอนทอยภายในเขตเทศบาลเมองแมโจ อ.สนทราย จ.เชยงใหม ซงมจ านวนทงสน 12,046 ครวเรอน

กลมตวอยาง ในการศกษาผวจยก าหนดกลมตวอยาง โดยการค านวณหาขนาดของกลมตวอยาง ดวยสตรของ Taro Yamane ซงไดประมาณ 390 ตวอยาง ณ ระดบความคาดเคลอนรอยละ 5 จากนนใชวธการสมตวอยาง โดยไมใชความนาจะเปน (Nonprobability Sampling) และก าหนดตวอยางแบบโควตา (Quota Sampling) เพอความเหมาะสมกบจ านวนประชากรแตละชมชน ทมความหนาแนนของประชากรแตกตางกน จากน นลงพนท ส ารวจและ เกบขอมลดวยวธการสมตวอยางโดยใชความสะดวก (Convenience Sampling) เพอรวดเรวในการเกบขอมล และไดขอมลทตอบสนองตอจดประสงคของงานวจย

เครองมอในการวจย ในการศกษา ผวจยใชเครองมอในการศกษา ดงน 1. แบบสอบถาม ใชส าหรบรวบรวมขอมล รวบรวมรายละเอยดของผตอบแบบสอบถาม

และขอมลดานตางๆ 2. การสงเกต เนองจากเปนการศกษาเกยวกบพฤตกรรม ผวจยจงใชการสงเกตควบคไป

กบแบบสอบถาม เพอลดความอคตในการตอบค าถามของกลมตวอยาง การวเคราะหขอมล ในการศกษา ผวจยใชการวเคราะหขอมล ดงน

สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ในสวนนมการถาม ชอ ทอย และใชค าถามแบบเลอกตอบ ในค าถาม ประเภทสถานท ต าแหนงในชมชน เพศ อาย โดยค านวณออกมาในรปแบบรอยละ

สวนท 2 ทศนคตเกยวกบการจดการขยะมลฝอย สวนท 3 พฤตกรรมการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอย สวนท 4 ความมประสทธภาพในบรหารจดการขยะมลฝอย

ในสวนท 2-4 ใชการประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ ตามมาตราวดของลเครท (Likert Scale) โดยผวจยเปนผใหคะแนนกบกลมตวอยางดวยตวเอง ซงเปนการประเมนทควบคกบการสงเกตพฤตกรรมการคดแยกขยะของกลมตวอยางแตละคน และใหคะแนนแตละระดบ ดงน

คะแนน ระดบความเหน

1 นอยทสด 2 นอย 3 ปานกลาง 4 มาก 5 มากทสด

237


เกณฑการแปลความหมายของคะแนน เพอวเคราะหผลแบงออกเปน 5 ระดบ ดงน ชวงคะแนน ระดบความเหน 1.00-1.80 นอยทสด 1.81- 2.60 นอย 2.61-3.40 ปานกลาง 3.41-4.20 มาก 4.21-5.00 มากทสด

สวนท 5 ขอเสนอแนะและปญหาในการบรหารจดการขยะมลฝอยในระดบตางๆ ใชลกษณะค าถามแบบ ค าถามปลายเปด (Open-ended Questionnaire)

วธการเกบรวบรวมขอมล การศกษาครงน ผวจยไดคนควาขอมลจากแหลงทตยภมและแหลงปฐมภมซงมรายละเอยดดงตอไปน

1. ขอมลทตยภม (Secondary Data) ไดมาจากการศกษา คนควา จากบทความ หนงสอ วทยานพนธ งานวจย และสอตางๆ ทเกยวของ เพอท าการเปรยบเทยบ วเคราะหความแตกตาง ความคลายคลงกนระหวางผลการศกษาทได เพอทราบถงขอเทจจรงทจะน ามาประกอบการวจยในครงน

2. ขอมลปฐมภม (Primary Data) ไดมาจากการส ารวจและเกบแบบสอบถามดวยตนเอง กบกลมตวอยางในพนท เขตเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม ซงแบบสอบถามไดออกแบบใหสอดคลองตามวตถประสงคการวจย และทราบถงขอเทจจรงจากกลมตวอยางทท าการศกษา 6. สรปผลการวจย

จากการศกษาเรอง “การบรหารจดการขยะมลฝอยของชมชนเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม” สามารถสรปผลการวจยไดเปน 4 สวน ดงน

1. ผลการวเคราะหทศนคตเกยวกบการจดการขยะมลฝอย พบวากลมตวอยางมทศนคตเกยวกบการจดการขยะมลฝอยอยในระดบมากทสด ( x = 4.51) โดยพบวา “การทงขยะลงถง จะชวยลดขยะขางทางหรอแมน าล าคลองได” เปนขอท กล มตวอยางมทศนคตเหนดวยมากทส ดเพราะวาเปนเรองทท าไดไมยาก และตองรบผดชอบรวมกน สวนทศนคตทกลมตวอยางเหนดวยนอยทสดคอ “การลดการใช การซอมแซม การใชซ า และการน ากลบมาใชใหม เปนวธการลดปรมาณขยะมลฝอยทมประสทธภาพ” เนองจากกลมตวอยางสวนใหญเคยชนกบการปฏบตแบบเดม และไมไดค านงถง ปรมาณขยะทเพมขนจะสงผลกระทบตอชมชนอยางไร

2. ผลการวเคราะหพฤตกรรมการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอย พบวากลมตวอยางมพฤตกรรมการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยอยในระดบมากทสด ( x = 4.31) พฤตกรรมทกลมตวอยางมการปฏบตมากทสดคอ “การช าระคาธรรมเนยม คาบรการเกบขยะตามเวลาทก าหนดเปน

238


ประจ า” ในการช าระคาธรรมเนยม แตละชมชนมการจดตงคณะกรรมการดแลเรองการเกบคาธรรมเนยม โดยจะท าการเกบทกเดอน เมอรวบรวมเงนจากสมาชกในชมชนเรยบรอยแลว จะมการหกคาใชจายเพอเปนคาตอบแทนของคณะกรรมการ และน าเงนบางสวนไวใชในการจดกจกรรมตางๆ ในชมชน จากนนน าเงนสวนทเหลอสงใหเทศบาลเมองแมโจ ตามทเทศบาลก าหนด

และพฤตกรรมทมการปฏบตนอยทสดคอ “การใชถงผาหรอตะกราไปจายตลาด” โดยใหเหตผลวา เวลาไปซอของพอคาแมคามถงใสใหอยแลว จงไมจ าเปนทจะตองใชถงผา บางสวนใหเหตผลวา ปฏบตเปนบางครง เพราะวาลมน าถงผาหรอตะกรา สวนกรณของกลมรานอาหาร/รานคา โดยสวนใหญจะมการน าถงผาหรอตะกราไปใสของเอง เนองจากตองมการซอของในปรมาณมาก จะน า ถงผาใบหรอตะกราไป เพอความสะดวกในการถอ

3. ผลการวเคราะหความมประสทธภาพในบรหารจดการขยะมลฝอย พบวากลมตวอยางบรหารจดการขยะมลฝอย มประสทธภาพอยในระดบมาก ( x = 4.06) โดยการทงขยะลงในถงขยะตามประเภทไดอยางถกตอง ดงน ขยะมลฝอยยอยสลาย, ขยะมลฝอยรไซเคล, ขยะมลฝอยอนตราย, ขยะมลฝอยทวไป เปนความมประสทธภาพของกลมตวอยางทมมากทสด และสวนทกลมตวอยางมประสทธภาพนอยทสดคอ “การรวบรวมขยะไวเพอเขารวมโครงการกบเทศบาลเมองแมโจ” โดยใหเหตผลวา ทางเทศบาลประชาสมพนธโครงการไมทวถง บางสวนใหเหตผลวา ตองรวบรวมขยะเปนปรมาณมาก เพอจะน าไปแลกเปนสงของ จงไมมแรงจงใจทจะเขารวมโครงการ หรอบางสวนกรวบรวมไวใหกบเพอนบานทล าบากกวาตนเอง โดยไมหวงสงของตอบแทน

4. ปญหาทพบและขอเสนอแนะของประชาชน ในการบรหารจดการขยะมลฝอยในระดบตางๆ ตามทไดก าหนดไวในขอบเขตของการวจยดานเนอหา ซงแบงออกเปน 5 ระดบ ดงน

ระดบ ปญหาทพบ/ขอเสนอแนะ

ครวเรอน

- ตองรวธก าจด รวมรวบขยะ คดแยกขยะใหถกประเภท - ควรทงขยะใหเรยบรอยเปนทเปนทาง สรางวนยในการแยกขยะ - ชาวบานไมใหความรวมมอในการคดแยกขยะ เนองจากมขนตอนมากมายและไมเหนความส าคญของปญหาขยะ

ชมชน

- สานตอกจกรรมการคดแยกขยะ ของเทศบาลเมองแมโจ - รวมมอกนจดกจกรรมการแยกขยะในชมชนอยางตอเนอง - จดวางจดรบขยะใหเหมาะสมกบชมชน และไมสรางความเดอดรอนแกคนในชมชน - ผน าชมชนควรมความเปนผน าและมเวลาใหกบชมชน ในการท ากจกรรมตางๆ รวมทงกจกรรมการคดแยกขยะ เพราะจะท าใหสมาชกในชมชนเกดความสนใจและรวมมอกนปฏบตตาม

เทศบาล - เพมจ านวนถงขยะ และจดถงขยะใหครบทกประเภท เนองจากถงขยะมไมเพยงพอ

239


ระดบ ปญหาทพบ/ขอเสนอแนะ

เมองแมโจ ชมชน/ครวเรอน ตองจดหาเอง - ประชาสมพนธกจกรรม/รณรงคในเรองของขยะมลฝอย - กจกรรมของเทศบาลขาดความตอเนอง และไมทวถงทกชมชน - ควรมการตดตามและประเมนผลของโครงการ และตอยอดโครงการใหมประสทธ ภาพมากขน - ควรเกบขยะใหเรยบรอย ตามวนและเวลาทไดก าหนดไว - ควรมการคดคาบรการเกบขยะตามน าหนกเพอลดการสรางขยะในครวเรอน - เพมจดรบขยะอนตราย และกระจายตามจดตางๆ ใหเหมาะสม - ควรจดท า เอกสาร/โปสเตอร ใหความรกบชมชน - ปลกฝงจตส านกตงแตระดบโรงเรยน และปฏบตอยางจรงจง

รานรบซอ วสดรไซเคล

- ควรตงราคารบซอใหสมเหตสมผล หรอแลกเปนสงของแทนได - จดการขยะใหเปนระเบยบและไมรกล าทสาธารณะ

โรงงาน/ผผลต

- ควรรบซอวสดคนจากผบรโภค/รานรบซอวสดรไซเคล - ท าเครองหมายใหชดเจนวาเปนวสดประเภทใด - ผลตภาชนะทเปนมตรตอสงแวดลอม - ลดจ านวนบรรจภณฑใหเหลอนอยทสด

ทมา จากการลงพนทส ารวจ เมอวนท 1–17 พ.ย. 60

7. การอภปรายผล จากการศกษาเรอง “การบรหารจดการขยะมลฝอยของชมชนเทศบาลเมองแมโจ อ าเภอสน

ทราย จงหวดเชยงใหม” สามารถน ามาอภปรายผลไดดงน 1. ทศนคตในการบรหารจดการขยะมลฝอย จากผลการวจยพบวา กลมตวอยางมทศนคตตอ

การจดการขยะมลฝอย อย ในระดบมากท ส ด ( x = 4.51) ซงหมายความวากจกรรมหรอการประชาสมพนธใหความร ของทางเทศบาลเมองแมโจ ไดประสบความส าเรจในระดบหนงแลว และสอดคลองกบผลการวจยของ สมพงษ แกวประยร (2548) พบวา ความร ทศนคตและพฤตกรรมการจดการขยะมลฝอยในครวเรอนของประชาชนในเขตเทศบาลเมองควนลง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา อยในระดบทมากทสด เชนเดยวกน โดยใหเหตผลวา ในปจจบนสอตางๆ ไดแก วทย โทรทศน หนงสอพมพ และอนเตอรเนตทประชาชนสามารถรบรขาวสารเกยวกบขยะมลฝอยได ประกอบกบการทเทศบาลเมองควนลงไดจดกจกรรมเผยแพรความรเกยวกบขยะมลฝอยอยางตอเนอง จงท าใหประชาชนสวนใหญมความรในการจดการขยะมลฝอยเปนอยางด

240


เมอพจารณาดานทศนคตในการจดการขยะมลฝอย พบวา ประชาชนสวนใหญมทศนคตอยในระดบมากทสด โดยประเดนทเหนดวยมากทสดคอ การทงขยะลงถง จะชวยลดขยะขางทางหรอแมน าล าคลองได ซงสอดคลองกบ นนทยา ศรคณ และคณะ (2549) คอ หนาทการจดการขยะมลฝอยไมใชหนาทของเทศบาลเมองบานไผเพยงฝายเดยว แตประชาชนทกคนจะตองชวยกนจดการขยะมลฝอย และการทงขยะมลฝอยตามทเทศบาลก าหนดเปนการสรางลกษณะนสยการทงขยะมลฝอยได

2. พฤตกรรมการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอย จากผลการวจยพบวา พฤตกรรมการมสวนรวมในการจดการขยะมลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองแมโจ อยในระดบมากทสด ( x = 4.31) ในกรณอยในระดบมากทสดไดนน จะตองมแรงกระตนหรอสงจงใหประชาชนไดปฏบต เพอแลกกบสงใดสงหนงมา คอ กจกรรมขยะแลกไข ซงเทศบาลเมองแมโจจดขน เพอกระตนใหประชาชนไดมสวนรวมในการจดการขยะ แตมประชาชนบางสวนยงไมทราบ หรอทราบแลวแตไมมแรงจงใจทจะเขารวมกจกรรม เนองจากตองใชเวลาในการรวบรวมขยะและใชขยะปรมาณมาก ในการแลกสงของแตละอยาง จงท าใหปญหาดานขยะคงมอย สอดคลองกบการศกษาของ นงนช แยมวงษ และคณะ (2555) เรองประสทธภาพการบรหารจดการธนาคารขยะรไซเคลของ ศนยการแพทยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร ในประเดนการมสวนรวมของสมาชกธนาคารขยะรไซเคลพบวาอยในระดบสง โดยกลไกทใชในการขบเคลอน ประกอบดวย การประชาสมพนธอยางตอเนอง การจดกจกรรมมอบรางวลใหหนวยงานทมผลงานดเดน เชน คดแยกขยะอยางถกตอง ขายสม าเสมอ และตรงเวลา ฯลฯ ในการรบซอขยะไดใชบรษทเอกชนในการด าเนนการ ซงใชราคากลางของบรษทวงษพานชย ทใหราคารบซอสง จงท าใหเปนแรงจงใจในการด าเนนการในแตละขนตอน

3. ความมประสทธภาพในบรหารจดการขยะมลฝอย จากผลการวจยพบวาการบรหารจดการขยะมลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองแมโจ มประสทธภาพอยในระดบมาก ( x = 4.06) สอดคลองกบผลการศกษาของ รฐพล ศรธรรมา และ เกวลน ศลพพฒน พบวาการมสวนรวมของประชาชนมความสมพนธ กบประสทธภาพการจดการขยะมลฝอยทง 3 ดาน แตมความสมพนธอยในระดบต า เพราะการมสวนรวมของประชาชนเปนเพยงกระบวนการหนง ทสงผลตอประสทธภาพในการจดการขยะของเทศบาล ทนอกจากนยงตองประกอบไปดวยปจจยดานอนๆ เชน แนวทางการปฏบตงานของเทศบาล งบประมาณ และสงอ านวยความสะดวกตางๆ เพอสงเสรมใหเกดประสทธภาพในการจดการขยะมลฝอยมากยงขน

เมอพจารณาเปนรายขอพบวา ขอ 2. ทานทงขยะลงในถงขยะตามประเภทไดอยางถกตอง ดงน ขยะมลฝอยยอยสลาย, ขยะมลฝอยรไซเคล, ขยะมลฝอยอนตราย, ขยะมลฝอยทวไป โดยมคาเฉลยอยท 4.33 การแปลความอยในระดบมากทสด ซงประชาชนไดเขาใจและทราบถงประเภทของขยะแลว และประชาชนบางสวนกไมไดปฏบตอยางตอเนอง โดยใหเหตผลวา ถงขยะทมการแยกประเภทนนไมไดมอยทวถงในชมชน จะมเพยงบางจดเทานน ท าใหการน าขยะมาทงเปนไปดวยความล าบาก

241


8. ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะการน าผลการวจยไปใช 1. เทศบาลเมองแมโจ ไดจดกจกรรมการจดการขยะ ไดแก “โครงการแมโจเมองสะอาดรวมกน

คดแยกขยะถงพลาสตก ลางใหสะอาดน ามาแลกไข” ซงกจกรรมนเปนการสนบสนนใหประชาชนในพนทไดตระหนกถงความส าคญของการจดการขยะมากขน จงควรมการจดกจกรรมในลกษณะนใหตอเนอง และรายงานผลการด าเนนโครงการ ใหประชาชนไดทราบถงผลการด าเนนงานในแตละครงดวย

2. ความเสยสละ และความเปนผน า ของผน าชมชนนนเปนสงทส าคญ จากการลงพนทเพอส ารวจขอมล พบวาประชาชนในชมชน จะใหความรวมมอเปนอยางดในกจกรรมการจดการขยะ กตอเมอผน าชมชนไดจดกจกรรมดงกลาวขน ซงในทางกลบกนหากผน าชมชนไมไดสนใจทจะจดกจกรรมการคดแยกขยะ ประชาชนในชมชนกจะไมใหความรวมมอในการจดการขยะเชนเดยวกน

ขอเสนอแนะส าหรบการวจยครงตอไป 1. ในการลงพนทส ารวจกลมตวอยาง ควรเลอกเวลาและสถานทใหเหมาะสมกบกลมตวอยางท

ตองการ เชน หากตองการกลมตวอยางชวง “วยรน” ควรเลอกบรเวณสถานศกษา ตรงกบเวลาพกรบประทานอาหาร หรอ หลงเลกเรยน “วยท างาน” ควรเลอกเปนวน เสาร–อาทตย หรอ ชวงเวลาหลงเลกงาน ในเขตชมชนหรอบรเวณทตงสถานประกอบการ และ “วยเกษยณอายการท างาน” กลมนจะพบไดในทกชวงเวลาในเขตชมชน และเวลาทพบไดมาก คอ ชวงเชา (กอน 09.00 น.) และชวงเยน (หลง 16.00 น. เปนตนไป)

2. แบบสอบถาม ควรออกแบบในประโยคค าถามนนอานเขาใจไดงายและไมก ากวม และค าถามนนจะตองสอดคลองกบวตถประสงค หรอสมมตฐานใหมากทสด

9. บรรณานกรม กรมการปกครอง. (2559). รายงานสถตจ านวนประชากรและบาน ประจ าป พ.ศ. 2559. สบคนเมอ

15 พฤศจกายน 2559. จาก http://user.khonthai.com/stat/statnew/statTDD/. กรมควบคมมลพษ. (2546). สถานการณดานการจดขยะมลฝอยของประเทศไทย. สบคนเมอ 15

พฤศจกายน 2559, จาก http://www.pcd.go.th/info_serv/waste_garbage.html. เทศบาลเมองแมโจ. (2554). สภาพทวไปและขอมลพนฐาน เทศบาลเมองแมโจ. สบคนเมอ 20

ธนวาคม 2559. จาก http://maejocity.go.th/about.php?id=1&pid=15. เทศบาลเมองแมโจ. (2556). แผนพฒนาสามป (พ.ศ.2557–2559). สบคนเมอ 20 ธนวาคม 2559.

จาก http://maejocity.go.th/img_update/download/38_166_p%202557-2559.pdf. นงนช แยมวงษ และคณะ. (2555). ประสทธภาพการบรหารจดการธนาคารขยะรไซเคล. บทความ

วจย. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ นนทยา ศรคณ ,สกนญา คาเจรญ และธญญฐตา ฤทธนรเศรษฐ. (2549). พฤตกรรมการจดการขยะ

มลลฝอยของประชาชนในเขตเทศบาลเมองบานไผ อ าเภอบานไผ จงหวดขอนแกน. สบคนเมอ 25 ธนวาคม 2560. จาก http://www.kk.ru.ac.th/thesis49.pdf.

242


รฐพล ศรธรรมา และเกวลน ศลพพฒน. (2560). การมสวนรวมของประชาชนและประสทธภาพการจดการขยะของเทศบาลต าบลเขาพระงาม อ าเภอเมอง จงหวดลพบร. บทความวจย. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สมพงษ แกวประยร. (2558). ความร ทศนคตและพฤตกรรมการจดการขยะมลฝอยในครวเรอนของประชาชน ในเขตเทศบาลเมองควนลง อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา. สารนพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยหาดใหญ.

สทธรกษ สจรตตานนท. (2534). ขยะมลฝอย. สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน โดยพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว. สบคนเมอ 15 พฤศจกายน 2559, จาก http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=15&chap=8&page=chap8.htm.

สรชย กงวล. (2558). วธวจยทางเศรษฐศาสตรสหกรณ. พมพครงท 2. เชยงใหม: โชตนาพรนท

SUSTAINABLE ECONOMIC MANAGEMENT: A CASE STUDY OF … B1... · ความรู้...

Documents

Transcript of SUSTAINABLE ECONOMIC MANAGEMENT: A CASE STUDY OF … B1... · ความรู้...