Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2...

76
RADYASYONUN ÖLÇÜLMESİ VE KİŞİSEL DOZİMETRE KULLANIMI Sağlık Fizikçisi Didem GÖKSOY

Transcript of Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2...

Page 1: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

RADYASYONUN ÖLÇÜLMESİVE

KİŞİSEL DOZİMETRE KULLANIMI

Sağlık FizikçisiDidem GÖKSOY

Page 2: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Dozimetri ve DozimetreNedir?

Page 3: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Direkt veya dolaylı olarak radyoaktif ışımayamaruz kalan bir malzemenin veya canlı dokunun nekadar ışımaya maruz kaldığını ölçme ve hesaplamatekniğidir.

Dozimetri

Page 4: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Radyasyon kaynakları ile çalışankişilerin maruz kaldığı radyasyon dozumiktarının belirlenmesi için kullanılan kişiseldoz izleme cihazıdır.

Dozimetre

Page 5: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Monitoring Nedir?

Page 6: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

İyonlaştırıcı radyasyonların, radyoaktifkontaminasyonun varlığını ve derecesini tayin etmeişlemi monitoring olarak adlandırılmaktadır.

Page 7: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Alan Monitörizasyonu(eksternal doz hızı & kontaminasyon)

Page 8: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

İyonlaştırıcı radyasyon ile çalışılan alanlardaçeşitli noktalarda maruz kalınan radyasyon miktarınıtespit etmek üzere belli noktalara sabitlenmiş bir alandozimetresi bulundurmak zorunludur.

Alan izleme dozimetreleri, hem personel hem dediğer insanların radyasyona maruz kalmasına karşıyeterli koruma önlemi alınmasını sağlamak üzerekullanılmaktadır.

Page 9: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Personel Monitörizasyonu(etkin doz, ekstremite dozu & kontaminasyon)

Page 10: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

İyonlaştırıcı radyasyonla çalışan kişilerinmaruz kaldığı toplam vücut dozunun rutin olarakölçülmesidir.

Yüksek dozların belirlenmesi ve ALARAprensibinin değerlendirilmesi açısından önemlidir.

Page 11: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

ALARA PRENSİBİ(As Low As Reasonably Achievable)

Page 12: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

• Tüm dünyada radyasyon dozu belirlemede hatırısayılır bir prensip vardır. Bu prensibe göre yapılacakbütün radyasyon ışınlamalarında maruz kalınanradyasyonun mümkün olan en alt düzeyde tutulmasısağlanmalıdır. Bu ilke "ALARA" prensibi olarakbilinmektedir.

• Türkiye de ise dozmetreler ve dozlar TAEK(Türkiye Atom Enerjisi Kurumu) kontrolündedir.

Page 13: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Radyasyondan korunmanın temeli;

Eşik değerler altındaki doz sınırlarını kullanarak

Deterministik etkileri önlemek Stokastik etkileri azaltmaktır

Doz limitlerinin varlığına rağmen bütün radyasyon çalışmalarında gereksiz ışınlamalardan sakınmak.

Uygulamalarda ALARA olarak bilinen kuralın sürekli olarak uygulanmasına dikkat edilmelidir.

Page 14: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Personel Monitoringinin Amacı Nedir ?

Page 15: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Personelin maruz kaldığı kişisel radyasyon dozlarınınölçülmesi ve kayıtlarının tutmak.

Personelin maruz kaldığı kişisel radyasyon dozlarınınmaksimum müsaade edilen seviyenin altında tutmak.

Personele, radyasyon bakımından sağlığının korunduğugüvencesini vermek.

Kuruluşa, personel tarafından yapılacak asılsız fazladoz alma olasılıklarına karşı kanuni koruma imkanınısağlamak.

Page 16: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

24.03.2000 tarih ve 23999 sayılı Resmi Gazete’deyayımlanan TAEK Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğinin 21.Maddesi gereğince, “yıllıkdozun, izin verilen düzeyin 3/10’unuaşma olasılığı bulunan çalışma koşulu A durumunda görevyapan kişilerin, kişisel dozimetre kullanması zorunludur”

Dozimetre kullanmayan, bulundurmayan kuruluşlara karşıTAEK’in yaptırımları olup lisanslarının iptali bile söz konusuolmaktadır.

Ayrıca kuruluşlarda çalışan radyasyon çalışanlarınınsağlığını ve çalışma ortamının güvenliğini kontrol altınaalabilmek için dozimetre kullanım zorunluluğu bulunmaktadır.

Yönetmelik

Page 17: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Radyasyondan Korunma Komitesi:

Rutin olarak monitörize edilecek çalışanları Bazen kontrollü alanlarda çalışan ve monitörize edilmesi

gerekli yardımcı çalışanları Bireysel olarak monitörize edecek personelleriMonitörün nereye takılacağı Özel görevler için ekstremite dozimetrelerinin giyilip

giyilemeceği (eğer iyi klinik uygulamalar ile uyumlu ise) Dozimetrelerin değiştirilme ve doz raporlarının alınma

periyodları Dozimetre değişiminden sorumlu şahıs Kayıp dozimetre prosedürü

gibi noktaları belirlemelidir.

Page 18: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

SORUMLULUKLAR

Lisans sahipleri tüm çalışanlar için şu koşulları sağlamalıdır:

Mesleki ışınlanma sınırlanmalı ve optimize edilmelidir Korumanın sağlanabilmesi için uygun ve yeterli tesis,

ekipman ve hizmetler sağlanmalıdır, Uygun koruyucu cihazlar ve monitörizasyon ekipman

sağlanmalı ve uygun biçimde kullanılmalıdır, Uygun eğitim sağlanmalı, periyodik olarak eğitimlerin

yenilenmesi ve güncellenmesi gerçekleştirilmelidir.

Page 19: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

RADYASYON ALANLARI

Denetimli alanlar:

•Radyofarmasötiklerin hazırlandığı oda•Radyofarmasötiklerin atıldığı oda•Radyonüklidlerin saklandığı oda•Radyoaktif atıkların depolandığı oda•Radyofarmasötiklerin verildiği oda•Görüntüleme odalarıGözetim alanları:

•Tüm departman

Page 20: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Normalde denetimli bir alanda çalışana yada bazen denetimli alanda çalışana ve önemli miktarda mesleki ışınlanmaya uğrayabilecek her çalışana uygun ve makul durumlarda bireysel monitörizasyon yapılmalıdır….

Normalde, gözetimli alanda çalışan yada sadece nadiren denetimli alana giren tüm işçiler için bireysel monitörizasyon gerekmeyecektir; ancak, çalışanın mesleki maruziyeti değerlendirilmelidir.Budeğerlendirme, bireyin yada işyerinin monitörizasyonsonuçlarına dayandırılmalıdır.

Page 21: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Radyasyon maruziyeti açısından kritik gruplar

Radyasyon çalışanlarıHastalar Hasta çevresindeki kişiler

Page 22: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Nükler Tıp’ta IşınlanmalarDahili Yutulan ve/veya solunanradyonüklidler.

HariciŞişeler, şırıngalar, hastalar

22

Page 23: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Çalışanın Işınlanması:

Radyoaktif maddenin paketinin açılması Aktivite ölçümleri Kaynakların saklanması Kaynakların tesis içerisinde transferi Radyofarmasötiklerin hazırlanması Hastanın incelenmesi Radyoaktif hastanın bakımı Radyoaktif atıkların taşınması Kazalar

23

Page 24: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Kişisel Dozimetre Çeşitleri

Page 25: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Kişisel doz izleme cihazları, doğrudan okunabilenve okunması işleme tabi tutulmasını gerektiren cihazlarolarak sınıflandırılır.

A- Doğrudan okunabilen;

Cep dozimetre Elektronik dozimetre El-ayak dozimetre

B- Okunması için işlemlere tabi tutulması gereken;

Film dozimetre Termolüminesans dozimetre (TLD) Cam ve kimyasal dozimetre

Page 27: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Avantajları Tekrarlanabilir doz değerlendirmesi yapılabilmesi

Dezavantajları Sıcaklık ve nem gibi çevre şartlarından oldukça fazla

etkilenmesi, Daha geniş bir yerleşim alanı gerektirmesi, Fazla sayıda personele ihtiyaç duyulması, Anında değerlendirme yapılamaması, İşlem parametrelerinin fazlalığı Enerji bağımlılığı Radyasyon enerjisi ve doz nicelikleri hakkında bilgi

verememesi

Film Dozimetre

Page 28: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Termolüminesans Dozimetre

Avantajları Uzun bir doz menziline sahip olmaları Doza orantılı cevaplar vermeleri Tekrar kullanılır Hacimce küçük olmaları Kolay değerlendirilebilmeleriDezavantajları Okuma işlemi dedektör üzerindeki doz etkisini sileceğinden,

her doz bir kez okunur. Dedektörlerin, her doz ölçüm periyodu öncesi sıfırlanması

gereklidir. Dedektörler sıcaklık, nem, ışık ultraviyole ışınlarına

duyarlıdır.

Page 29: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Avantajları Yüksek Duyarlılık Yüksek hassasiyet Ergonomik boyut Okumada kolaylık Hızlı tahribatsız okuma 400 günde dozdaki azalma %4 Anneal gerek yok ECF düzeltmesine ihtiyaç duymaz Yeninden tekrar tekrar okunabilir

Dezavantajları Işığa karşı duyarlıdır

OSL Dozimetre

Page 30: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Cep Kalem dozimetreleri

Bu tip dozimetreler 500 mR'e kadarolan radyasyon dozlarını gösterebilirler.

Bu tip dozimetrelerin en büyüküstünlüğü hiç bir yardımcı okumacihazına ihtiyaç göstermeden sadece birışık kaynağına doğru tutularak herhangibir anda alınan dozun okunabilmesidir.

Page 31: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Alarmlı Elektronik Dozimetreler

Alınan dozlar anında hiçbir işlem gerekmeden göstergesindenokunur.

Doz veya doz hızı değerleri belirlenen değeri aşınca ses ile uyarıverir

İçinde yarı-iletken dedektörler bulunur. Bu dozimetreler, alınan doz değerlerinin yüksek olduğu iş

sahalarında film, OSL veyaTLD ile birlikte kullanılır.

Page 32: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Dozimetre Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Page 33: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Neler Yapmalıyız ?

Dozimetrenizi radyasyon alanı içerisinde kullanın Dozimetrenizi düzgün ve doğru bir şeklide takın Dozimetrenin size ait olup olmadığını ve kullanım periyodunu

kontrol edin Hiçbir şekilde dozimetreyi açmaya çalışmayın Dozimetrenizi kaybettiğiniz zaman, derhal kuruluşunuzdaki

Radyasyondan Korunma Sorumlunuza haber verin. Dozimetrenizi etkileyecek, zarar verebilecek hertürlü

şeylerden ve kimyasallardan uzak tutun Çalışmanız bittikten sonra Dozimetrenizi, radyasyondan uzak,

güvenli bir alanda saklayın. Dozimetrelerinizi, yeni periyot dozimetreler elinize ulaşıncaya

kadar kullanın. Kullandığınız eski dozimetrelerinizi Radyasyon Güv. Uzm. teslim

edin.

Page 34: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Neler Yapmamalıyız ?

Dozimetreye hasar vermeyin, açmaya çalışmayınDozimetreyi evinize yada başka bir yere

götürmeyinDozimetreyi kullandığınız esnada önüne

metal cisimler koymayın (örnek anahtar)Radyasyon alanı içerisinde dozimetreyi

unutmayın

Page 35: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

RADYASYONDAN KORUNMADA 3 ANA MADDE

1. ZAMAN

2. MESAFE

3. ZIRHLAMA

Page 36: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

ZAMANTıbbi işlemlerin radyasyon üretilebilen bir cihaz

ya da radyoaktif bir kaynak kullanılarak yapıldığıortamlarda ne kadar az zaman geçirilirse o kadar azdoza maruz kalınır.

Page 37: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

MESAFE

Tıbbi işlem sırasında kullanılan radyoaktifkaynakla veya radyasyon cihazı ile ışınlamanın yapıldığısırada aradaki mesafe ne kadar fazla ise o kadar az dozamaruz kalınır.

Page 38: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

ZIRHLAMA

Radyasyon kaynağı ile kişi arasında uygun birengel olması durumunda en az doza maruz kalınır.

Page 39: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

UYGUN ZIRHLAMA KURŞUN PARAVAN

KURŞUN CAM

KURŞUN ÖNLÜK

GONAT KORUYUCULAR

TİROİD KALKANI

GÖZLÜK

KURŞUN ELDİVEN

TOPRAK

BETON

Page 40: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Kurşun eldiven

Koruyucu önlük Troid koruyucu

Koruyucu kurşun gözlükKoruyucu paravan

Gonat koruyucu

Page 41: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda
Page 42: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Kurşun Önlük Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Page 43: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Görsel KontrolKurşun önlüğün kumaşı yüksek kalitede, çizilmelere karşı korumalı kumaştanolmasına ve önlük yüzeyinde delik ve yırtık olmamasına dikkat ediniz.

RöntgenKontrolüKoruyucu önlükler en fazla üç aylık periyotlarda koruyuculuğundan eminolmak için test edilmelidir.

TemizlemeHafif kirlenmelerde yumuşak bir bez ile ılık su ve bulaşık deterjanı yardımı ileönlük silinebilir. Fakat, kesinlikle alkol içerikli temizlik malzemelerikullanılmamalıdır.

Page 44: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

DezenfeksiyonKoruyucu önlük temizliği için otoklav kullanılmamalıdır. Dezenfeksiyonmalzemesi alkol içermemelidir.

Kullanım Ömrü ve GarantiTürkçe kullanım kılavuzu ve garanti belgesi yasal zorunluluktur. Ürünün kullanım ömrü kullanım ve bakım şekline göre büyük değişiklikler gösterebilir. Ayrıca, önlüklerin kullanım ömürleri doğru bakım sayesinde uzatılabilir.

İmhaKursun önlükler bölgenizdeki yerel kanunlar çerçevesinde yetkili kurumlar tarafından imha edilmeli veya imha için satın aldığınız firma ile görüşebilirsiniz.

Page 45: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Muhafaza ve KorumaKoruyucu önlükler sandalye ve koltuk üzerine buruşuk bir şekildekonulmamalı, çivi şeklinde tek duvar askılığına asılmamalıdır.Kesinlikle kalorifer yakınına konulmamalı, mümkünse 10°C-20°C arası biryerde ve özel askılıklarda muhafaza edilmelidir.

Page 46: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

DOZ LİMİTLERİ

Page 47: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Alara prensibine göre , görevi gereği radyasyonlauğraşan insanların yıllık alabileceği maksimum dozmiktarı 10 mSvdir. TAEK’e göre ise 50 mSvdir. Bumiktar TAEK’e göre aylık 5 mSv olarak belirlenmiştir.

Page 48: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Radyasyondan korunmada temel prensipler (ICRP 1991 yılında yayınladığı raporda)

Uygulamaların gerekliliği:Net bir fayda sağlamayanhiçbir radyasyon uygulamasına izin verilemez.

Radyasyon korunmasının optimizasyonu: Ekonomik vesosyal faktörler göz önünde bulundurularak ,yapılanbütün çalışmalarda maruz kalınacak radyasyonunmümkün olduğunca en düşük düzeyde tutulmasısağlanmalıdır.

Doz limitleri:Görevi gereği radyasyonla çalışanlar vehalk için yıllık alınması izin verilen doz aşılmamalıdır.

Page 49: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Doz Sınırları ICRP 60Radyasyonla

çalışanlarmSv/yıl Halk mSv/yıl

Tüm vücut(ardışık 5 yıl)

20 Tüm vücut(ardışık 5 yıl)

1

Tüm vücut(tek 1 yıl)

50 Tüm vücut(tek 1 yıl)

5

Göz 150 Göz 15

El,ayak,cilt 500 El,ayak,cilt 50

•16-18 yaş arasındaki stajyer ve öğrenciler için etkin doz 1 yılda 6 mSv’ ı geçemez.•Hamileliği belirlenmiş radyasyon görevlileri gözetimli alanda çalışırlar.(Batın yüzeyi eşdeğer doz sınırı 1 mSv dır.)

Page 50: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Tüm Bunların Yanında Ne gibi Önlemler Alabiliriz?

Page 51: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Radyasyondan korunma alınabilecek önlemler;

Kullanılan aktiviteye

Radyonüklidin tipine ve kimyasal özelliklerine

Prosedür tipine

bağlıdır.

51

Page 52: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Doz mesafenin karesiyle ters orantılıolduğundan mesafe radyasyondan korunmaiçin çok etkilidir.Örnekler:

– Kaynakların taşınması için uzun pensler– Görüntüleme cihazları için geniş odalar

52

Page 53: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Radyoaktif madde ile çalışırken eldiven giyilmeli. Laboratuvar kıyafetleri, tek kullanımlık olmalı galoş ve

koruyucu gözlük kullanılmalıdır. Radyoizotoplarla çalışırken yiyecek ve içecek

tüketilmemelidir. Radyoaktif atıklar uygun ortamda saklanmalıdır. Çalışma tamamlandıktan sonra çalışan personelin ve

çalışma ortamının radyasyon ölçümleri alınmalı vegerekirse dekontaminasyon işlemi yapılmalıdır.

Alan içerisinde radyasyon uyarı işaretleri bulunmalıdır.

Laboratuvar Kuralları

Page 54: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

RADYOFARMASÖTİKLERİN HAZIRLANMASI ESNASINDA

•Zırhlama•Korucuyu giysiler•Radyoaktif maddenin uzaktandokunulmasını sağlayan aygıtlar

•Radyoaktif atık kapları•Alarmlı doz hızı monitörleri •Kontaminasyon monitörü•Dekontaminasyon kiti•İşaretler etiketler ve kayıtçok önem taşır.

54

Page 55: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Üretim - Doz hazırlanması - Enjektöre doz çekimi

Düşük enerjili radyofarmasötikler için kullanılan dozkalibratörlerinin iyonizasyon odalarının çevresinde yaklaşık 0.3-0.6cm lik kurşun zırhlama bulunmaktadır.

Pozitron yayan radyonüklidler için ilave zırhlama yapılmalıdır.Dozkalibratörünün mevcut kurşun kalınlığı en az 5 cm olmalıdır.

Diğer bir alternatif önlem doz kalibratörünün önüne kurşun tuğlakonulmasıdır.

İki personel dönüşümlü olarak çalışmalıdır

Page 56: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Radyofarmasötik içeren vial veenjektör kabı 60mm kalınlıktakurşun ile çevrili çalışma modülüiçinde en az 10mm kalınlıkta kılıfiçinde saklanmalıdır.

Çalışan kişi, zırhlı vialdenenjektöre doz çekerken vialve enjektörden 55 mmkurşun eşdeğeri kalınlıktacam ile ayrılmalıdır.

Page 57: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Enjektöre,vialden dozçekerken forceps veyapensler kullanılmalıdoğrudan elle temasedilmemelidir

Page 58: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Kontaminasyon risklerini en aza indirmek için;-temiz çalışma koşulları sağlanmalı -iyi laboratuar uygulamaları yapılmalı-koruyucu eldiven ve giysiler

kullanılmalıdır.

Page 59: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

RADYOFARMASÖTİK UYGULAMASI ESNASINDA

• Şırınga zırhı• Eldivenler• Kurşun önlükler• Emici tamponlaroldukça önemlidir

59

Page 60: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Enjektör Taşıma

Hazırlanan aktivite enjektörzırhı içine yerleştirilmeli

Duvar kalınlığı 20-40mm olantaşıma kabı içine yerleştirilmeli.

Page 61: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Enjeksiyon İşlemi

Enjeksiyon işleminin hızlı tamamlanabilmesi için hastanın damaryolu önceden açılmalıdır.

Hastanın damar yolunun bulunması sırasında ortaya çıkacaksorunlar enjeksiyonu yapan kişinin dozunu arttıracaktır.

Hasta hazırlandıktan sonra kurşun enjektör enjeksiyon öncesindekanüle yerleştirilmeli ve işlem bu şekilde tamamlanmalıdır.

Enjeksiyon sırasında eldiven kullanılmalıdır.

Page 62: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Görüntüleme hazırlığı ve hasta pozisyonlama

Hasta bekleme odasında, hastanınyanında bulunulması radyasyongüvenliği açısından sakıncalıdır.

Enjeksiyon sonrası ilglili personellermümkün olduğunca enjeksiyonluhasta ile yakın temas kurmamalıdır.

Çok gerekmedikçe hasta beklemeodasında yalnız olmalıdır.

370MBq FDG enjeksiyonundan sonra 1saat uptake periyodunda hastanın yanında kalan bir kişi0.1 m 0.59mSV1 m 0.07 mSv Benatar NA JNM 2000

Page 63: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Enjeksiyon yapan çalışan için tüm vücut radyasyon dozu;

Zırhsız enjektör ; 0.0138 mSv/işlem (McCormick VA ve ark, 1993)

Zırhlı enjektör ; 0.0028 mSv / işlem (Chiesa C ve ark, 1997)

0.0020 mSv/ işlem (Gonzalez L ve ark, 1999)

Page 64: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Şırınga Zırhı

1 ml’de 400 MBq Tc-99m

Zırhlama yok

0.4 mSv/saat

0.8 mSv/saat

4.2 mSv/saat

22 mSv/saat

8 mSv/saat

Zırhlı (2mm Tungsten)

0.004 mSv/saat

0.01 mSv/saat

0.04 mSv/saat

0.16 mSv/saat

6 mSv/saat

64

Page 65: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Yıllık Parmak Dozu

Sağım: 30 GBq/gün (Tc-99m), 200 günHazırlama: 3 GBq/günEnjeksiyon 8 hasta/gün 400 MBq/hasta

Prosedür Ort/maks. doz Ort. /maks doz(şırınga zırhı yok) (şırınga zırhı ile)

(mSv) (mSv)

Sağım 50/180 50/180Hazırlama 110/420 90/420Enjeksiyon 450/2600 80/330

65

Page 66: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Kurşun önlük kullanımında maruz kalınan doz

İnceleme Doz (mSv)önlüksüz önlükle (0. 3mm)

Kemik (400 MBq, 99mTc) 2.2 1.0CBF (1000 MBq, 99mTc) 12.0 5.0Miyokard (75 MBq, 201Tl) 0.3 0.2Kan havuzu (800 MBq, 99mTc) 4.7 2.2Diğerler (100 MBq, 99mTc) 0.4 0.2

66

Page 67: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Kaynakların Zırhlanması Doz kalibratörü önünde Doz hazırlığı süresinde Enjeksiyon yapılması sırasında Enjektör taşınmasında Atıkların saklanması

Zaman ve uzaklık radyasyondankorunmada uygulanması kolay ve etkili biryöntem olmakla birlikte etkin bir korunmaiçin radyoaktivite kaynağının zırhlanmasışarttır.

Nükleer Tıp uygulamalarındakullandığımız kurşun önlük,şırınga zırhlama,kurşun bariyer kalınlıkları PET uygulamalarıiçin yeterli olmayacaktır.

Page 68: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

PET radyonüklidlerinin ışınlama hızınükleer tıp tekniklerinde kullanılanradyonüklidlere göre daha yüksek.Foton enerjileri yüksek.Yarı ömürleri kısa.

Page 69: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

PET/BTRadyasyon maruziyet kaynakları

Radyofarmasötik üretimi FDG dağıtımı Hasta dozu hazırlama Hasta dozu uygulanması Hastalar Enjeksiyondan sonra hasta pozisyonlama

Pet ünitesinden dışarı çıkarma ve kamera altından kaldırma

Dekontaminasyon Atıklar BT den kaynaklanan X-ışınları

Page 70: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

PET/BTÇalışanların radyasyon dozunu azaltma yöntemleri

Zaman Uzaklık ZırhlamaUygun laboratuvar

teknikleriRutin kontroller ve takipler

Page 71: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

PET/BT Çalışanlarında Parmak Dozları

Parmaklardaki doz ölçümünde doz değeridozimetrenin parmakta takılı olduğu bölgeye göredeğişebilir.

2.1 mGy

8.0 mGy

0.39 mGy

Page 72: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

PET/BT Personelinin Tüm Vücut Dozu

• Ortalama PET/BT tüm vücut dozu (iyi tasarlanmış bir tesiste):- Flakonun ilk ölçümü 2 µSv- Dağıtma ve Enjeksiyon 2-4 µSv/hasta- Hasta konumlandırma / Görüntüleme 1-2 µSv/hasta

• Zırhlı enjeksiyon aracı kullanılmazsa hasta başına enjeksiyondamaruz kalınan radyasyon dozu 3-6 µSv/hasta aralığında artışgösterir.

• Hasta tuvalet ve görüntüleme odasına giderken, hastaya eşlikedilirse maruz kalınan radyasyon dozu 5-10 µSv/hasta

Page 73: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Doz hazırlanması sırasında farklılık Kullanılan teknik ZırhlamaA Radyasyon çalışanının deneyimi ve pratiği alınan dozları

değiştirmektedir.

İlk 1 yıl içinde daha yüksek doza maruz kalınmakta (WB 0.28 mSv/ ay) tecrübe arttıkça doz azalmaktadır (WB0.03 mSv/ ay)

Tecrübeli personel için yıllık doz 140 mSv (< 500mSv) iken tecrübesiz elemanda radyasyon maruziyeti 500mSv/yıl düzeyine dek çıkmaktadır.

Page 74: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Efektif dozlarKonvansiyonel NT uygulamalarında radyasyon uygulama başınaradyasyon çalışanının aldığı ortalama radyasyon dozu;

1.5 mikroSv (0.3-5.3)mikroSv ClarkeE.A.Nuc.Med.Commun 13:795-798,1992 , ,

PET çalışmalarında radyasyon çalışanının hasta başına aldıkları doz;.

5.5mikroSv /370 MBq (Benatar NA JNM 2000)

11 mikroSv/500MBq (Chiesa C ve ark. EJNM 1997)

5 mikroSv/ 370 MBq (Dignum ve ark.1998)

PET Tüm vücut efektif doz değeri; ~7,5 mSv/ yıldır < 20-50 mSv

Konvansiyonel NT Tüm vücut efektif doz değeri ~2.8 mSv/ yıl < 20-50 mSvClarke E.A. Nuc.Med.Commun 13:795-798,1992

Page 75: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

Atıklar İğne, şırınga, vial, eldiven gibi radyoaktif madde ile

bulaşmış materyel plastik torba ile kaplı çöp toplamakabında izole edilmeli ve diğer çöplerden ayrı imhaedilmelidir.

Radyoaktif atıklar aktivite düzeyi bacground düzeyineindiği zaman standart atık olarak yok edilebilir.

FDG doz enjeksiyonundan sonra çıkan atıklar 1 günlükyarılanmaya

(10 yarı ömür= 18 saat) bırakılması yeterlidir.

Radyoaktif atık deposunun kapısı kilitli olmalı, kapıda uyarıişareti bulunmalı ve uygun zırhlama yapılmalıdır.

Radyoaktif atıkların kayıtları düzenli tutulmalıdır.

Page 76: Radyasyonun ölçülmesi ve kişisel dozimetre kullanımı- Hasta konumlandırma/ Görüntüleme 1-2 µSv/hasta • Zırhlıenjeksiyon aracıkullanılmazsahasta başınaenjeksiyonda

EN İYİ DOZ ALINMAYAN DOZDUR.

Teşekkürler…