Osman DÜZGÜN TÜRKÇE ARAPÇA ARAPÇA TÜRKÇE ARŞILIKLAR …
872
Osman DÜZGÜN TÜRKÇE - ARAPÇA ARAPÇA - TÜRKÇE KARŞILIKLAR KILAVUZU
Transcript of Osman DÜZGÜN TÜRKÇE ARAPÇA ARAPÇA TÜRKÇE ARŞILIKLAR …
Düzgün, Osman Türkçe-Arapça / Arapça-Türkçe karlklar klavuzu /
Osman Düzgün.--Ankara: Türk Dil Kurumu, 2020. 870 s.; 24 cm—
(Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu
Yaynlar; 1367)
Kaynakça var.
ISBN 978-975-17-4718-1
492.73423
Türk Dil Kurumu Yaynlar: 1367
TÜRKÇE-ARAPÇA / ARAPÇA-TÜRKÇE
KARILIKLAR KILAVUZU
ISBN: 978-975-17-4718-1
Datm: Türk Dil Kurumu
Atatürk Bulvar No.: 217 Kavakldere/ANKARA 06680 Telefon: +90 (312) 457 52 00
Belgegeçer: +90 (312) 468 07 83
Genel a: http://tdk.gov.tr
eserin bütün yayn, çeviri ve alnt haklar
Türk Dil Kurumuna aittir.
çindekiler
Ön Söz • 7 Klavuz Hazrlama lkeleri • 9 Klavuzun Kullanm • 10 Ksaltmalar Listesi • 12 Kaynaklar • 13 Türkçe-Arapça • 15 Arapça-Türkçe • 325
ÖN SÖZ Diller, kültürler arasnda bir iletiim ortamnn tesis edilmesi için insana
özgü, bu vazgeçilmez ihtiyac karlad içindir ki insanln ilk dönemlerinden beri, her yerde ve zamanda varln sürdürmütür. Karlk klavuzlar, hem dille gerçekleen iletiim ortamlarnn bir rehberi hem de dil öreniminin vazgeçilmez kaynaklarndan biridir. Toplumun fertleri arasnda gelien ve yaylan iletiim orta- mnn bütün unsurlar bu klavuzlarda bulunan sözcüklerle somutlar ve bu söz- cükler dil örenimiyle birlikte hayati bir gerçeklie, belirli bir iletiim formuna kavuur. letiimin en iptidai koullarda bile doru gerçeklemesi, bu unsurlarn baka bir deyile sözcüklerin nasl yorumland ve açkland ile de yakndan ilgilidir. Sözcükleri doru açklamak, iletiimin doru gerçeklemesi için önemli bir çk noktas ve mercisidir. Alclar sözcükleri doru anlayabildikleri ölçüde, bir dili daha iyi örenebilir, daha iyi kullanabilirler. Dil edinimi bireylerin, üst düzey bilinç ve zevkinin gelimesine ve mensubu bulunduu toplumun deerlerini be- nimsemesine hizmet ederken yabanc diller ve kültürler arasndaki iletiimin tesis edilmesine öncülük eden bu ve benzeri örenme kaynaklar da bu kültürlemenin mütekabiliyetini salayarak iletiimin en üst düzeyde gerçeklemesine yardm ve rehberlik eder.
Ülkemizde kullanlan Arapça-Türkçe sözlük ad altndaki klavuzlar çeitli yaynevleri tarafndan genelde Arapça örenen Türk örencilerine yönelik olarak tasarlanmtr. Bunlar büyük çounluu Arap dilinde bilinen önemli sözlüklerden veya bunlarn baka dillerdeki tercümelerinden yararlanlarak Türkçeye aktarlan eserlerdir. Bu çalmalarn çk noktalarna bakldnda, karlanmas öngörülen temel ihtiyacn kahir ekseriyetle, ilahiyat vb. dinî eitimle veya yabanc dil olarak Arapça öretimindeki akademik ihtiyaçlara younlat, özellikle bu alanda itigal eden Türk vatandalarna yönelik olduu görülmektedir.
Öte yandan, ülkemiz eitim kurumlarnda Türkçe örenen ve saylar yüz bin- leri aan Arap örenciler ile aileleri açsndan en önemli ihtiyaç hiç kukusuz, farkl dilleri ve kültürleri temsil eden toplumlar arasnda kültürler aras iletiim ve uyu- mun salanmasdr. Bu sürecin en önemli parçalarndan biri olan Türkçe eitimi, di- er yandan ana dilinde eitim konusunda, yabanclarn temel yaam ihtiyaçlarnn karlanmasndan çocuk yatakilerin eitim ve öretimlerine devam etmelerine ka- dar almas gereken en önemli engel dildir. Ülkemizdeki eitim kurumlar bu en- gelin almas ve ülkesini terk etmi bu insanlarn ülkemizde kaldklar sürece Türk toplumuna intibaklarn salamak için büyük çaba sarf etmektedir. Milyonlarca kültür elçisini misafir ettiimiz ülkemizde bu çabalarn zaman içerisinde olgunla- mas ve meyvelerini vererek dünya sathna yaylmas için, verilen eitimler kadar bu eitimlerin hangi kaynaklarla ve yardmc araçlarla verilecei de büyük önem kazanmtr. Dil engelinin amnda pratik kullanm olan ve çok hacimli olmayan klavuzlar da bu kaynak ve yardmc araçlardan biridir.
8
Son yllarda dünyada ve bölgemizde meydana gelen gelimeler, özellikle Orta Dou’da yaanan savalar, siyasi ve toplumsal istikrarszlarn dourduu bü- yük göç ve iltica hareketleri sonucunda, milyonlarca insan ülkelerini terk ederek Türkiye’ye göç etmek zorunda kalm, bu durum Arapça konuan göçmenler için eitimden sala, ekonomiden teebbüs ve i imkânlarna kadar pek çok alanda, Türkçe ve Arapça örenimini en temel akademik ihtiyaçlardan biri hâline getirmi- tir. Türkçe, ülkemizde yaayan bütün Araplar için beerî hayata intibakn ayrlmaz bir parças olmutur. Okulda, markette, berberde, manavda, pazarda, hastanede, tra- fikte ve sosyal yaamn neredeyse bütün birimlerinde konuulan dil olarak, Arap insannn yaamna yerlemitir.
Türkiye’de yaamaya balayan ve saylar 4,5 milyona varan Arap göçmenin, ülkemiz toplumu ve kurumlaryla olan münasebetlerinde Türkçenin yan sra bu insanlara salk, eitim, ekonomi vb. alanlarda hizmet götüren insan kaynaklar açsndan da Arapça örenimi her geçen gün daha fazla önem kazanmaya balam- tr. Farkl dil ve kültürleri temsil eden toplumlarn çatma olmadan bir arada yaa- yabilmesi ve iletiim zemininde müterek bir yaamn paydalar olarak hayatlarn sürdürebilmeleri için ana dili örenimi kadar yabanc dil örenimi de her alanda kaçnlmaz bir ihtiyaç olmutur.
Elinizdeki bu klavuz, Türk dilinin doru yorumlanmas ve kültürler arasnda- ki temel iletiim ihtiyaçlarnn karlanmasna yönelik mütevaz admlardan biridir. lk ve ortaöretim çandaki çocuklarn pedagojik düzeyleri göz önünde bulundu- rularak hazrlanan bu eser, öncelikle ülkemizde Türkçe örenen okul çandaki Arap örenciler ile günlük ihtiyaçlarn karlamak isteyen Arap aileler için bir k- lavuz olacaktr.
Türkçe-Arapça, Arapça-Türkçe Karlklar Klavuzu hazrlanrken önce- likle Türk toplumunun daarcndan yola çklm, hileli yönlendirme ve bilgi kirliliine yol açmas muhtemel dil felsefesinden uzak durularak sözlerin özü ve gerçek hayattaki karlklar Türk dili ve kültüründeki tanmlklarla açklanmtr. Türkçeden Arapçaya olan ksmda Türk Dil Kurumunun yaymlad Okullar çin Türkçe Sözlük’ün 8. basks (2019) esas alnmtr. Madde balarnn seçimi, kalp ifadeler ve baz deyimlerin seçimi bu sözlükten yaplmtr. Arapça-Türkçe ksmn- da yer alan madde balar içinse Türk dilinde e deer bir karl bulunan Arapça maddeler esas alnm, bu alanda yurt içi ve yurt dnda telif edilen örenci sözlük- lerinden faydalanlmtr. Karlklarn verilmesinde ve açklanmasnda, yararlan- lan sözlüklerde yer alan karlk ve açklamalarn çevirileri deil, bu sözcüklerin Türk dili sözlüklerindeki e deerleri verilmitir. Ayrca bu klavuzun Türkçeden Arapçaya olan bölümünde 17.830 madde, Arapçadan Türkçeye olan ksmnda ise 11.730 madde bulunmaktadr.
9
Klavuz Hazrlama lkeleri Arapça sözcüklerin kök harf esasna göre alfabetik olarak sraland çal-
mada, bütün fiiller mazi, muzari ve mastar sygalaryla birlikte harekeli olarak verilmitir. Ksaltmalar Arapça sözlük bilimi kurallarna göre yazlrken, Türkçe ibarelerde geçen ayn anlamdaki ifadeler arasna virgül (,) farkl anlamdaki ifade- ler arasna (;) noktal virgül konulmutur. Hemze iaretleri hemze imla kurallarna göre, elifimaksureler ise imla kurallarna uygun yazlmtr. Son harfleri dnda bütün ksa ve uzun seslere hareke konulurken, elifin altnda yazlan hemzeye ha- reke konulmam, eddeler ise iaretlenmitir. Sygalar ise mücerretlik ve mezitlik esasna göre u ekilde sralanmtr:
a) Sülasi, b) Sülasi mezit, c) Rubai, d) Rubai mezît. Çalmada, isim soylu sözcüklerin yaygn çoullar verilmitir. Mastarlar
mansup formda kullanlm, fiillerin bavuru kaynaklarnda esas olan eril formlar verilmitir. Fiillerle birlikte kullanlan harficerler parantez içerisinde gösterilmitir. Sülasi ve mezit tüm fiillerin çeitli alanlarda sk kullanlan anlamlar harficerler veya kalp hâlindeki kullanmlaryla birlikte belirtilmitir. Özellikle fasih Arapçada olmayan ve beldelere göre deien kelimelere sk kullanlan birkaç istisna dnda yer verilmemitir.
10
Ald geni zaman eki
Farkl anlam
fikir, -kri
sormak; soruturmak; istemek; dilenmek ) (
(sonda ile) yoklamak; (derinliini, geniliini) ölçmek
)(
Diil (müennes) Form
Düzenli eril (cemi müzekker salim) ve düzenli diil (cemi müennes salim) çoul form
sihirli, büyülenmi
Mazi-muzari dönüümlerinde iki farkl kalptan gelebilen fiil
acele etmek; hzl / çabuk olmak
12
KISALTMALAR LSTES
a.s. Aleyhisselam bot. botanik cm santimetre -den -den durum ekiyle kullanlan fiil dilb. dil bilgisi dl. diil / müennes -e -e durum ekiyle kullanlan fiil elekt. elektrik erl. eril / müzekker g gram Hrist. Hristiyanlk Hz. Hazret -i -i durum ekiyle kullanlan fiil km kilometre -le ile durum edatyla kullanlan fiil mat. matematik Ms. Msr’da nsz nesne almayan fiil r.a. radyallahu anh s.a.v. sallallahu aleyhi ve sellem vb. ve benzeri zool. zooloji cem, çoul müennes, diil .
13
KAYNAKLAR
ABDULGAN EBU’L-‘AZM: Mucemu’l-Ganiyy: 2013. AHMED EL-ÂYED; vd.: el-Mucemu’l-Arabiyyu’l-Esâsî: Tunus 1988. AHMED MUHTAR ÖMER: Mucemu’l-Lugati’l-Arabiyyeti’l-Muâsra:
Beyrut 2008. BENDEROLU, A. Latif; brahim DAKUK; Mehmet H. DAKUKLU:
Türkçe-Arapça Sözlük: Irak 1981. CUBRÂN MESÛD: er-Râ’id Mucem Lugavî Asrî: Beyrut 1992, Dâru’l-
lmi li’l-Melâyîn. FRUZÂBÂDÎ: el-Muhît: Beyrut 2015, Muessesetu’r-Risâle. GÜNE, Kadir: Arapça-Türkçe Sözlük: stanbul 2010. BN MANZÛR: Lisânu’l-Arab: Beyrut 1987, Dâru Sâdr. BRAHM ENÎS vd.: Mucemu’l-Vasît: Msr 2011. LER, Emrullah; brahim ÖZAY: Türkçe-Arapça Kapsaml Sözlük: Ankara
2008, Fecr Yaynlar. KARSLI, lyas: Türkçe-Arapça Sözlük: stanbul 1993. KOMSYON: el-Kâmûsu’l-Asriyyi’l-Cedîd nkilîzi-Arabî: Beyrut 1978,
Dâru’l-Marife. KOMSYON: Mucemu’t-Tullâb: Beyrut 2011, Dâru’l-Kutubi’l-lmiyye. MALÛF, Luvis: el-Muncid fi’l-Luga ve’l-Edeb ve’l-Alâm: Beyrut ty. MUHAMMED HAYR EBÛ HARB: el-Mucemu’l-Medresî: Suriye 1985. MUNÎR EL-BAALBEKKÎ: al-Mawrid A Modern English-Arabic Dictionary:
Beyrut 1996. MUTÇALI, Serdar: Türkçe-Arapça Sözlük: stanbul 2004. RÛHÎ EL-BAALBEKKÎ: al-Mawrid A Modern Arabic-English Dictionary:
Beyrut 1990. TÜRK DL KURUMU: Okul Sözlüü: Ankara 2000, Türk Dil Kurumu
Yaynlar. TÜRK DL KURUMU: Okullar çin Türkçe Sözlük: Ankara 2019, Türk Dil
Kurumu Yaynlar. TÜRK DL KURUMU: Türkçe Sözlük: Ankara 2005, Türk Dil Kurumu
Yaynlar. WEHR, Hans: A Dictionary of Modern Written Arabic: Beyrut 1980. YÜKSEK, Azmi; M. Lütfü YILMAZ: ngilizce-Türkçe-Arapça Sözlük
(Atasözleri ve Deyimler): Ankara 1993. http://lugatim.com/ https://sozluk.gov.tr/ https://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/ https://www.almaany.com/tr/dict/ar-tr/
abajur
abhayat
/
)
acmtrak
acndrmak (-i, -e)
açk, -
açma
âdem
âdeta
afacan
afi
(
)
)
ahenk, -gi
ahiret
ajan
akl, -kl
akm
akkor
aklanmak (nsz, -den)
)
akordiyon
Akrep, -p’i
akrobasi
aksan
akupunktur
alaka
alarm /
alay²
alkn
almak (-e)
(
alveri
âlim
altüst
ameliyathane
amper
ana dili
analiz
anaokulu
Antarktika
apartman
apmak (nsz)
arac
ara sra
)
argo
arn ) )
ariv
(
arz²
as
asi (
astm
astrolog, -u
Asya
aalamak (nsz)
aina
amak
30
atardamar
ate hatt
atelenmek (nsz)
atlatmak (-i, -e; -den)
ayaktakm
31
Avrupa
ayan beyan
ayar
aydn
ayet
aylmak (nsz)
ayrmak (-i, -den)
az
aziz
azletmek, -der (-i)
azman
azot
ba¹
bamsz
bar, -r
baklk, -
balamak (-i, -e)
balamak (-i, -e)
balant
baharat
bahriye
)
(
bakla
baldr
banker
banket
)
( )
barbunya²
baro
basamak, -
basit
basket
(
)
/
babakan
babayi
babu
barol, -lü
baehir, -hri
bavurmak (-e)
bat
bayat
/
bayramlamak (nsz)
bebek, -i
bebeklemek (nsz)
Begdili
(
belgelemek (-i) /
belirlemek (-i)
belirmek (nsz)
belirsiz /
ben¹
(
beste
beter
beyan
Beyaz Rus
beze³
bldrcn
)(
)
bibliyografya
/ (
)
bile
bilge
binici
binmek, -er (-e)
bira
biraz
birbiri
( )
birleik, -i
biz¹
boazlamak (-i)
boks
borazan
bordo
bordro
bo (
bot²
boy¹
boynuz
48
boyuna /
boyunduruk, -u
boyut
boz
bozkr
)
bozuntu
böür, -rü
bölme iareti
(
bölünen
bronit
broür
bu )
)
)
burs
buse
buzlu cam
buzul
bücür
)(
(
)
100
cahiliye
caka argo
camz
cami, -i, -si
camia
can
can erii
cayr cayr )(
( )
(
cemre
cendere
cephe
cepken
cerrahi
cmbz
cva
cier
cila
cinsî
cirit, -di
civan
cüzzam
57
cumba
cüce
cümbü
çabalamak (nsz)
çabuklatrmak (-i)
ça
)
/ /
çartrmak (-i)
çakaralmaz
çalçene
çal kuu
çamurlamak (nsz)
( )
)(
çapkn
çaprak
(
çarmh
çarplmak (nsz, -e) )(
çarpnt
(
(
x
çarpmak, -ar (-i, -e) ) ) ( )
)(
(
)
( )(
)
çay¹
çayr
çek
çeki 250
çekici
çekilmek (nsz, -e; -den)
(
)
(
)
(
( )
çeit, -di
çetrefil
)
)(
çevre bilimleri
çban
)
-
)
çkk, - ( )
)
çkn
çknt
çk
(
(
)
çldrmak (nsz)
çngar argo
çngrak
66
)
/
çta
)
çiçeklenmek (nsz)
çiftetelli
(
)
(
(
)
çimen
çimento /
(
çiroz
çivi yazs
çizik, -i
çocuk, -u
çocuklamak (nsz)
çomar
çökertmek (-i)
çü
69
çömez /
çözülmek (nsz) )
(
da
daktilo
72
dalalet
(
(
dama /
damacana
damga
dara
)
dava )
(
davetiye
dayamak (-i, -e)
)(
defa
74
defans ) )
defolmak (nsz)
)(
degaj
(
deinmek (-e)
deimek (nsz)
(
(
dekagram
delilik, -i
dem
demek, -r (nsz)
demin
demirba ( )
demokrasi
deneme )
denizalt, -y
denk, -gi
denklem
(
derinlemek (nsz)
devlet
77
desen
destek, -i
(
devalüasyon
devir¹, -vri
devir², -vri
drdr
dlamak (-i, -den)
didaktik, -i
(
(
dilemek (-i)
dinamitlemek (-i)
dingil
dinlenmek² (nsz)
dinleyici
direk
80
(
divan
(
doksan
doktor )
(
)
)
dolu¹
donanm
)
( )
dozaj ) )
Döger
)(
)(
(
)
(
)(
döpiyes
dörtgen
84
dörtnala
( )
)(
)( ( )
dövünmek (nsz)
dövü
dram
duba
(
( )
dut
)
/
)
düzenlemek (-i)
düzgün
düzmek, -er (-i)
ebediyet
ece
)
edepli
efsane
ee¹
ee²
eitsel
)
(
)
ehliyet
ejderha
)
-
( )( )
ekstra
) (
( )
Ekvator
el²
elbette
elçilik, -i
elips ( )
endirekt
91
elmas
elverili
/
emeklemek (nsz)
emniyet
emperyalist
emsal, -li
(
enerji
entari ) )
er²
)(
)(
e
earp, -b
e deer
eelemek (-i) (
)
evet
95
)
elik, -i
emek, -er (-i)
eofman
eraf
etçil
)(
(
etnik
etüt, -dü /
evlenmek (nsz, -le)
eylem
ezan
ezik, -i
faiz
fakat
fakülte
)
far²
fara
feda
fedai )
federal
(
felah
felaket
fena²
frçalamak
99
fersah
)
frn
frkateyn
fkrmak (nsz)
file
filiz¹
finalist
finans
finansman
fora
(
fotoraf
)
fritöz )
)
)
gaflet
gaga
galaksi
galeta ) )
gargara
gayr
gazoz
gaz ya
(
geçmi (
geleneksel
gelgit
gelinlik, -i
gelir
genç, -ci
genellikle
108
gerçekçi
gereksinim
germek, -er (-i)
gyabnda
glikoz
goril
(
)
göçmek, -er (-den, -e) )
göüslemek (-i)
gökçe
gökdelen
gökkua
Göktürk
gönül, -nlü
gönye
görev
görüntü
( )
gösterim
göstermek (-i, -e)
(
göz boncuu
gözda
gözya
grafik, -i
gramer
grekoromen
grev
greyder
güçlü
güfte
güleç
gülücük, -ü
gülümsemek (nsz, -e)
günaydn
gündem
güne¹
güney
günlük, -ü
güpür
güvenoyu
güzergâh
haberdar
haberlemek (nsz, -le)
hac
hadis
hafta
hâkim )
)
(
hâlbuki
halter
hamarat
hamburger
harcrah
121
hamt, -d
hanmefendi
hasbihâl, -li
hasl
haerat
)
hava
havaalan
hava boluu
havadar
hava yast
/
/
hayalperest
hayâsz
haydi
hayr¹
hayranlk, -
hazr
(
hazrlamak (-i)
hazrlanmak (nsz)
hazrlk, -
hazrlk snf
heder
hegemonya
hekim
helak, -ki
helva
helyum
hemen
hemoroit
hentbol
hesapsz
hevesli
hey
heybe
heykel
hiddet
127
hnç, -c
hzar
hzr
Hzr
hicri takvim
hiç
hijyen
hikâye
hindi
Hint
hipotenüs )
hissetmek, -der (-i)
hovarda
129
hobi
)
hoyrat
130
hömerim
/
hububat
humus
hunharca
hurafe
huylanmak (nsz)
(
)
hürmet
hüzünlenmek (nsz)
rak
rk
slah
slanmak (nsz)
smarlama
134
spanak, -
srar
/
135
(
)(
içindekiler
içten
idareci
iddia
ideal, -li
idrak, -ki
idrar
(
iflas
ihmalkâr
ihtar
ihtiras
ihtiyaç, -c
ihtiyar
ikinci el
ikiz
kizler
138
iklim
)
ikramiye
lah
ilahi³
ilahiyat
iletki
(
lk Ça
ilmik, -i
imalat
imdat, -d
/
imrenmek (-e)
imsakiye
ince
inceleme
incelemek (-i)
/
)
inkâr
ispirto
istavrit
istismar
içi
izin
143
iporta
/
itirak, -ki
itfaiye
ithalat
itikat, -d
ittifak
ivmek, -er (nsz)
iyelik, -i
iyilemek (nsz)
iyilik, -i
izin, -zni
)(
jambon
jarse
jartiyer
jest
joker
jurnal, -li
jübile
jüri /
kabalamak (nsz) /
kabare
kaburga
kadir²
kadro
)
kâh
kâkül
kalas
kale )
kalemlik, -i
kalemtra
/
kalker
kalkerlemek (nsz)
/
kanaviçe
151
)
kamç
kamelya
kamping
kamuoyu
)
kan ba
(
kanrtmak (-i) (
)
kantlamak (-i)
kan kardei
kanmak, -ar (-e)
kanszlk, - ) )
kant
kantar
kan ta
kantin
kapaklanmak (nsz)
kar
153
/
kapc
kapitülasyon
kap kacak, -
kaplumbaa
karamela
kara para
karar
kararl
kararmak (nsz)
kara tahta
karbon
karekök
karnca
karikatür
karpit
/
kasatura
kasti
kasvet
katalitik soba
katedral, -li
kategori
)
kâtip, -bi
katiyen
katlamak (-i)
katman
kavalye
kavim, -vmi
kavis, -vsi
kavruk
kavumak (-e) ( )
kaydrak, -
(
kays
kaytszlk, - /
kaymak¹, -
)
kazan
kazmak, -ar (-i)
( )
kederlenmek (nsz)
kedi
kefalet
kek
kelebek, -i
kelli felli
kem
kendi
kerem
kermes
keselemek (-i)
kesmek
164
/
keileme
kezzap, -b
kble
kç
klcal damar
/
klç bal
klç oyunu
klk kyafet
kraathane
(
krklk, - ) )
krnt
krmak (nsz)
/
krlent
krma
)
ksas
)(
)(
ksm, -sm
kstlamak (-i)
kstl
kskaç, -c
kskanmak (-i, -den)
kskvrak
(
kklamak (-i, -e) ) )
kla )
)
ktrdamak (nsz)
kvlcm
(
kyam )
)
kymetlenmek (nsz) /
kzak, -
/
kim
kimi
kip
kireçlemek (-i)
kiremit, -di
klan
klarnet
klozet
kokain
koklamak (-i)
kolaylamak (-i)
kolera
kolesterol, -lü
komiser
172
komite
komple
komplikasyon ) )
kondüktör )
)
kongre
konsantrasyon
konservatuvar
konserve
kontes
kontratak, -
konu komu
koordinasyon
kopuk
)
)(
kordon
/
korna
/
( )( )
korse
)
koru
korucu
korunak, -
koma
)
)
kovalamaca
köpek dii
koyu ) )
kozmik
kozmopolit
(
köçekçe
(
köprü
176
( )
(
)
)(
kördüüm
)
)
(
kös kös
köstek, -i (
köeli parantez
kök
kronoloji
177
(
kötülük, -ü
köylü )
közlemek (-i)
kraliçe
krema
krep
kronik, -i )(
kruvazör
)
(
kumpanya
kumsal
kur²
(
kurcalamak (-i)
kurdele
kurgulamak
180
kurs
)
(
kukonmaz
kupalaz
kutlamak (-i)
kutlu
kutsal
)
/
küçük, -ü
Küçükay
kültür
küvet
183
)
külyutmaz
kümelenmek (nsz)
/
küstah
küsur )
laborant
lades kemii
lakap, -b
"
lala
lale
lamel ) )
laubali
laubalilemek (nsz)
lavanta /
laykyla
le kargas
lif
lig )
)
likör
linç, -ci
link hatt /
lirik iir /
lirizm
lunapark
(
lüzum
mabet, -di
macera
maceraperest
maç
madde
(
maddi
)
( )
madrabaz
madur
mahalle
mahir
mahlas
maliye
191
mahzunlamak (nsz)
makat
makber
makbul
makbuz
maki
/
makinelemek (nsz)
mala
mamul
mandal
manevi
manevra (
mangal
mâni¹
mâni²
mankafa
mantar ( )
mantksal
manyetizma
marka
(
megafon
195
maytap, -b
)
mealen
mecburen
mecburiyet
meclis
mecmua
meddah )
medenilemek (nsz)
medrese ) )
)
mehtap, -b
mekanik, -i
mekik, -i
meltem
memeliler
memleket
memnuniyet
mendebur
mendil /
menetmek, -der (-i)
menevi
(
mercek, -i
mert
mesleki
meslekta
mesnevi
/
metelik, -i
methetmek, -der (-i)
methiye
metreküp
Mevla
mevsim
mevsimlik
mevzilenmek (nsz)
meyhane
mezalim
mezar
mezbaha
mknats
mntka
mrmr
msr
mikrop, -bu
mil³ 1852
mimoza
mine ) )
minicik, -i
minik, -i
minimini
minnet
minnettar
miraç, -c
Miraç Gecesi
misafirperver
mit
model
modern
moleküler
monotonlamak (nsz)
/
mont
motel
motif
motorin
motosiklet
mozaik, -i
muallak
muhasebeci
/
muhtar
mum
mumluk, -u
musakka
/
Mushaf
musibet
muson
mutaassp, -b
mutabakat
mutluluk, -u
mutsuzluk, -u
muvaffakiyet
)
mühimsemek (-i) /
mühlet
mühür, -hrü
münakaa
münkir
müracaat
Müslüman
mürik
müze
müzik, -i
209
nakden
nakdî
nalbant, -d
nalbur
namahrem
nane ekeri /
nefer
nefeslenmek (nsz)
nefret
neft
negatif
neon lambas
nesne
neelenmek (-e; -den)
neir, -ri
nev
nida
nifak
nikâh
niyetli ( )
/
/
nüans
nüfus
oba
objektif
odac
)
omur
onarm
(
operatör
operet
organik, -i
organizma
orta oyunu
oynamak
219
otobur
otopark
otopsi
oturakl
oyuncu
ödemeli ) )
öd kesesi
öütmek (-i)
ökçe
ölmek, -ür (nsz)
önem
önerge
öykünmek
223
ön yarg
öpücük, -ü
örnein
örtbas
örtülü
öte
ötürü
özde
özene bezene
özgü
öz güven
)
padiah
palmiye
(
panel
pankart
panter
panzer
papa
papaan
parlak
parmak, -
parola
pasaj²
pastoral
paa
)
peklik
230
pekmez
pelin
perçem
perhiz
peribacas
)(
periskop, -bu
ptrak
231
perembe
/
pekir
petunya
/
/
piskopos
plaket
platin
platonik
poaça
pompa
popülarite
porte
portmanto
)
poyraz
psikiyatri
235
pratisyen ) )
prefabrik ) )
promosyon
psikoloji
236
psikolojik
/
puan
puma
puslanmak (nsz)
pusmak, -ar (nsz)
)
)
pütür
( )
raf
rahle
rahmetli
rakam
Ramazan Bayram
randevu
randman
)
realist
reçine
reform
rekortmen
rektör
renklendirmek (-i)
repertuvar ( )
resim, -smi
resmigeçit, -di
resmiyet
ressam
reit
retina
rza
rica
robotlamak (nsz)
rodeo
roman
röntgen
rüzgârgülü
241
rutin
rutubet
rüvet
saatçi
saatlik
sabah sabahç
sabahlk, -
saban
sabka
)
sac
sacaya ) )
saç
)
safahat
safha
safi
safran
safsata
sa²
saaltm
salam (
)
salk karnesi
salk oca
saha²
sahibe
sahil
)
sahtekâr
sahur
saka¹
sakal
sakinlemek (nsz)
sal
246
sala
salavat
)
(
samuray
san
sanat
sanatç
sanatoryum /
sanatsal
sanatsever
sap
248
( )
sapk, -
saptmak (nsz)
saptamak (-i)
sara
)
sav
savak, -
savrulmak (nsz)
savunma
/
(
)
sayn
sayman
sayr
sebeplenmek (nsz)
sedef hastal
sedir¹
sefalet
seferberlik, -i
seirmek (nsz)
sehpa
selamlamak (nsz, -le)
selamünaleyküm
selef
selim
sema¹
semavi
semer
semiz
semizotu ) )
sempozyum
252
sen
senato
(
serbest meslek, -i
serbest vuru
serçe
serdar
sergen
sevinç
253
)
servi
serzeni
sessizlemek (nsz) /
seste
sevecen
sevinmek
254
sevimek (nsz, -le)
seviye
seviyesiz
seyahatname
seyirci
( )
sezgi
scakkanl
sfatlandrmak (-i)
/
srf
255
srck, -
srtmaç, -c
/
shhi
sk
sk
)
sktrmak (-i)
skyönetim
snrl
snrsz
/
( )
srtlan
)
syrmak (-i) (
sidik, -i
sigara
siil
(
silgeç, -ci ) )
silgi
silik
)
(
)
sincap, -b
sinirli (
)
sirke¹
sistem
sivri ) )
sivrilmek (nsz)
siz
)
sodyum
softa
soan
(
/
)
soket² )
somut
somya
sormak¹, -ar (-i, -e; -den)
söndürmek
261
sos
sosyete
soyad
söü
sömürge
sömürgeci
sözel
sözlemeli
spatula
spor¹
spot
/
suni
263
statü
steril
sterilize
stok
suflör ) )
(
)
sunta
sur
)(
su topu
sünepe
süper
sürmanet )
sürmelemek (-i)
(
süs
sütanne
(
süvari
süveter
( )
afii
ah damar
aheser
amdan
an¹
ap¹
(
aaa
amak, -ar (-e)
)
ayet
er, -rri
(
ielemek (-i)
oför
ok
ov
övalye
üheda
taahhütlü ) )
tabak, -
tabi
tablet
)(
tabulamak (nsz)
tabur
tabure
tacir
tadmlk
taharet
tahayyül
tahin helvas
tahterevalli
)(
(
taksit
taksitlendirmek (-i)
talan
talk pudras
taltif
tambur
)(
tamtakr
tank
tanr
tanzim
tar
(
)
tartma
tarz
tasma
taeron
tatlandrc
(
)
tayyare
tecil
tedarik
tehir
teke
teklemek (nsz) (
)
temel eitim
teneke
(
tepegöz
tepinmek (nsz)
teravih
terennüm
termik, -i
tetik¹
(
teslimat
testis
tetiklemek (-i)
tezkere
t
tkamak (-i, -e; -i)
tktrmak (-i, -e) )
tkmak, -ar (-i, -e) )
tn
tp, -bb
trnak, - (
)
)"…"(
ticaret
tiftik, -i
tiftik keçisi
tiryaki
tiört
titizlenmek (nsz)
tokat, -d
toner
topaklanmak (nsz)
( )
topçu
toplama iareti )+(
toplanmak (nsz)
toplum
toplumsal
torun
toy²
tramplen
tren
tutku
tutturgaç, -c ) )
tutuk
tükürük, -ü
tükürük bezleri
tümlemek (-i)
tünaydn /
293
)
/
uçurum
( )
ura
294
ura
uramak (nsz)
uur böcei
ulak, -
(
ulus
ulvi ( )
(
umursamak (-i)
un
unsur
/
uskumru
(
uygarlamak (nsz)
uygulama
uygun
296
uz¹
uzman
uzunçalar
ücretli
üç nokta )…(
üfürmek (-i) )
ümmet
ümmi
ün
üremek
298
(
/
üryan
(
üzerlik, -i /
vadi )
vaha
vahamet
vahi
vaiz
( )
vaki
vakum
valf
(
vanilya
302
(
varil
(
varlkl
( )
vazelin
vazife )(
vazifelendirmek (-i)
vida
303
veliaht, -d
velinimet
velvele
verim
vida
video
viraj
/
(
(
305
yaba
yabans
yadrgamak (-i)
yadigâr
yadrmak (-i)
yamak, -ar (nsz)
yaka
yakalamak (-i)
yaknlamak (nsz)
)
yankesici
307
)
yalnz
yalpa
yamulmak (nsz)
yank, -
yani
yank
308
yanl
) (
Yaparlu
)
yaptrm
yar
yaramak (-e)
91.44
yardakç
yardmc
yardmsever
yarm
yasal
yat
yatalak
(
yay ( )
yaygara
)
yaylmak (nsz, -e)
yaync
yaylanmak (nsz)
yazar
yazl
yazn²
/
yeen
/
yelken
yelkenli
yellenmek (nsz)
yem
)
(
)
yemekhane
Yengeç Dönencesi
yeni
yenimek (nsz)
yergi
yerküre
yerleim
yerlemek (-e) (
yeter
)
ylmak (nsz)
ykk
yldrm
)(
(
yineleme
yiyecek, -i
)
yok, -ku, -u
yolculuk, -u
yolda )
yollamak (-i, -e)
yolluk, -u
yorgan
yormak¹, -ar (-i)
yorumcu
yorumlamak (-i)
yönetmen
)
yumruk, -u
yuvarlamak
318
yüklem ) )
(
yürümek (nsz) (
)
(
yüzyl
319
)
yüzme
yüz ölçümü
yüzük, -ü
zamir
zangrdamak (nsz)
(
)
zar zor
zayf
Zebur
zehir, -hri
zehirlemek (-i) )
zencefil
zmparalamak (-i)
ztlamak (nsz, -le)
zikir, -kri
)
/
zorlamak (-i, -e)
zorluk, -u
zorunluluk, -u
zulmetmek, -der (-e)
zulüm, -lmü
zurna
züürt
324
züppe
zürafa
zürriyet
Ey!, Ya! (uzak için)
austos
alfabe
cümlede)
harika
(hurma aacn) (
)
ine; ibre; rnga
dedikoducu, laf
tayan
ine yapan veya
satan
koltuk altnda ) (
deve veya
deve; deve sahibi (
)
eytan
(
)
geri durmak; uzak
küçümseyen, kibirli
vermek; sunmak;
)
donatmak
iz, alamet, eser, iaret;
)
su dökülürken çkan ses; alev
salamlatrmak,
ödeme; maa, aylk
içi; ücretle
ölüm; gecikme; mühlet
gecikmeli, tehirli; daha sonra, ileride
gelecek, istikbal
belirlenmi bir
vakit; son, biti
aslan yatana
suyun rengi, tad
bir, biri, herhangi biri
nefret )(
kaynak; kaynakça,
gecikmek, ) (
dier, baka; ahiret (
ziyafet vermek;
edep, terbiye; edebiyat
deri, cilt ( )
beer
sunma; yerine getirme, icra
etme, uygulama
-dnda; çünkü, zira
-dnda, eer
öyleyse
istemek
hedef, amaç
Ortodoks
tarih atmak, tarih
lam çukuru
ate; ocak
)
)
güçlendirmek,
izar, petamal; al; örtü
kriz; kritik durum
ezel
zor / skntl bir
bunalm,
esas, temel;
üzülmek, ) (
sünger
düz
çimento
doktor, cerrah
üzülmek, tasalanmak
salam olmak; asil
) (
kök; gövde; sebep,
kurallar
Yunanl
çok of diyen, her
üstün gelmek;
)
)
emin ) (
(araziyi) (
)
aralarn ) (
sevmek;
olumak, )(
dost, yakn
ey Allah'm! !
ükran, hamt
Uzak ol!, Kendine gel! !
yoksa
dier taraftan
emretmek; talimat ) (
baa geçmek;
istemek;
emare, iaret
görüme; entrika,
entrikac; plan yapan kimse
dün, geçen gün
akam; akam
göz pnar
ümit beslemek, )(
ümit, beklenti
ümit
gitmek; önde
millet; nesil
emin, doru olmak
birinin ) (
emniyet, güvenlik; bar, huzur
emniyet, güvenlik; bar, huzur
emin, güvenilir,
güvenilirlik, dürüstlük;
inançl, mümin
-mek, -mak, (mastar anlam
verir)
insanlk, beeriyet; insan
hanm
nezaket
nazik
( )
beer, insanolu
tedbirlilik
hayvan derisi, post
layklk, uygunluk
yetenekler, kabiliyetler
çokça tövbe eden
çokça tövbe eden
zirve, tepe; en yüksek
derece
ozon
Özbekistan
açklamak; ) (
bunlar, unlar
susuzluk, hararet
vakit, zaman
)
eyvan; saray, kök
çok ah çeken, çok
korumak; konaklatmak,
barndrmak
yumurta ak
olmak
destekleyen
desteklenen
mays
deimek
baka, yine
nerede, her nerede, her ne
yapsa
alamet, iz; ibret, öüt; mucize; ayet
Hangi? Hangisi?,
ne, her kim … yaparsa
Hangi? Hangisi?,
yani
Ey! (dl.) !
Nasp hâlindeki bitiik zamirlerden önce kullanlr, tek bana anlam yoktur.
beni, bana
seni, sana
347
(harficer) -de, -da, içinde; … ile, yardmyla; için; -den dolay; -e karlk; … yemin ederim ki
papa
(çocuk) “baba” demek
papatya )(
tüfek
fakirlemek, muhtaç
fakir,
sefil; dertli, skntl
paa
ayrmak; bitirmek; kesin bir hüküm çkarmak
kesilmek; ) (
bakire, namuslu; bakire
olarak kendini Allah'a adayan; ibadete dükün; Hz. Meryem
bakirelik, bekâret ( )
yaymak, ) ( (
)
datmak; (radyo, tv vb.) yayn yapmak; (görü, düünce vb.) yaymak; propagandasn yapmak, ifa etmek
(haber vb.)
biçmek, yarmak
sevinmek
fkrmak, )(
pelikan
kadri / deeri
saymak
genilik içerisinde
olmak; refah içinde yaamak
halis / katksz
aratrmac, uzman aratrmac
aratrma, inceleme; )( rapor; konu
(sesi) kslmak
(bar vb.) sesinin
deniz yolculuu
geni ilim sahibi; cömert; bir iir vezni
gölet, su birikintisi; havuz
göl; gölet
ay; scak gün
denizci
gemicilik
kendini beenerek
buharlamak; )(
buhar, duman
eksik, düük (fiyat, deer);
deersiz
cimrilikle suçlamak
cimri; vermeyen
(… yapmaya) balamak; ortaya çkmak; (Allah) var etmek; (bir eyi) ilk kez yapmak
balamak )(
balangç, çk noktas; prensip, ilke, ideoloji; temel
balangç, ilk; müpteda
yaymak, datmak
ayrmak, bölmek;
(korku, zan vb.) gidermek; uzaklatrmak
dalmak, bölünmek
zalim
hzla ) ( yapmaya balamak, girimek; ortaya çkmak
kzarmak, olgunlamak
balamak, girimek; olmak
harman yeri
icat etmek, ilk ) ( defa yapmak
yaratmak, ortaya )(
çkarmak, icat etmek; baarl olmak; aykr davranmak
kabul edilmi görüe
zt davranmakla suçlamak, bidatle itham etmek
) (
kefetmek; aykr davranmak
yeni, sonradan çkan, moda, yeni keif; dine sonradan eklenmi, bidat
benzersiz, çok güzel, harika, acayip
yenilikçi,
müceddit; bidatçi
eklini ) (
deitirmek, yerine getirmek; deitirmek; (sözü) tahrif etmek
karln vermek,
alternatif; yedek
takm elbise,
takas, deitirme
iman
imanlk, obezite
aniden gelmek, birdenbire olmak; sürpriz yapmak
Kaynakça var.
ISBN 978-975-17-4718-1
492.73423
Türk Dil Kurumu Yaynlar: 1367
TÜRKÇE-ARAPÇA / ARAPÇA-TÜRKÇE
KARILIKLAR KILAVUZU
ISBN: 978-975-17-4718-1
Datm: Türk Dil Kurumu
Atatürk Bulvar No.: 217 Kavakldere/ANKARA 06680 Telefon: +90 (312) 457 52 00
Belgegeçer: +90 (312) 468 07 83
Genel a: http://tdk.gov.tr
eserin bütün yayn, çeviri ve alnt haklar
Türk Dil Kurumuna aittir.
çindekiler
Ön Söz • 7 Klavuz Hazrlama lkeleri • 9 Klavuzun Kullanm • 10 Ksaltmalar Listesi • 12 Kaynaklar • 13 Türkçe-Arapça • 15 Arapça-Türkçe • 325
ÖN SÖZ Diller, kültürler arasnda bir iletiim ortamnn tesis edilmesi için insana
özgü, bu vazgeçilmez ihtiyac karlad içindir ki insanln ilk dönemlerinden beri, her yerde ve zamanda varln sürdürmütür. Karlk klavuzlar, hem dille gerçekleen iletiim ortamlarnn bir rehberi hem de dil öreniminin vazgeçilmez kaynaklarndan biridir. Toplumun fertleri arasnda gelien ve yaylan iletiim orta- mnn bütün unsurlar bu klavuzlarda bulunan sözcüklerle somutlar ve bu söz- cükler dil örenimiyle birlikte hayati bir gerçeklie, belirli bir iletiim formuna kavuur. letiimin en iptidai koullarda bile doru gerçeklemesi, bu unsurlarn baka bir deyile sözcüklerin nasl yorumland ve açkland ile de yakndan ilgilidir. Sözcükleri doru açklamak, iletiimin doru gerçeklemesi için önemli bir çk noktas ve mercisidir. Alclar sözcükleri doru anlayabildikleri ölçüde, bir dili daha iyi örenebilir, daha iyi kullanabilirler. Dil edinimi bireylerin, üst düzey bilinç ve zevkinin gelimesine ve mensubu bulunduu toplumun deerlerini be- nimsemesine hizmet ederken yabanc diller ve kültürler arasndaki iletiimin tesis edilmesine öncülük eden bu ve benzeri örenme kaynaklar da bu kültürlemenin mütekabiliyetini salayarak iletiimin en üst düzeyde gerçeklemesine yardm ve rehberlik eder.
Ülkemizde kullanlan Arapça-Türkçe sözlük ad altndaki klavuzlar çeitli yaynevleri tarafndan genelde Arapça örenen Türk örencilerine yönelik olarak tasarlanmtr. Bunlar büyük çounluu Arap dilinde bilinen önemli sözlüklerden veya bunlarn baka dillerdeki tercümelerinden yararlanlarak Türkçeye aktarlan eserlerdir. Bu çalmalarn çk noktalarna bakldnda, karlanmas öngörülen temel ihtiyacn kahir ekseriyetle, ilahiyat vb. dinî eitimle veya yabanc dil olarak Arapça öretimindeki akademik ihtiyaçlara younlat, özellikle bu alanda itigal eden Türk vatandalarna yönelik olduu görülmektedir.
Öte yandan, ülkemiz eitim kurumlarnda Türkçe örenen ve saylar yüz bin- leri aan Arap örenciler ile aileleri açsndan en önemli ihtiyaç hiç kukusuz, farkl dilleri ve kültürleri temsil eden toplumlar arasnda kültürler aras iletiim ve uyu- mun salanmasdr. Bu sürecin en önemli parçalarndan biri olan Türkçe eitimi, di- er yandan ana dilinde eitim konusunda, yabanclarn temel yaam ihtiyaçlarnn karlanmasndan çocuk yatakilerin eitim ve öretimlerine devam etmelerine ka- dar almas gereken en önemli engel dildir. Ülkemizdeki eitim kurumlar bu en- gelin almas ve ülkesini terk etmi bu insanlarn ülkemizde kaldklar sürece Türk toplumuna intibaklarn salamak için büyük çaba sarf etmektedir. Milyonlarca kültür elçisini misafir ettiimiz ülkemizde bu çabalarn zaman içerisinde olgunla- mas ve meyvelerini vererek dünya sathna yaylmas için, verilen eitimler kadar bu eitimlerin hangi kaynaklarla ve yardmc araçlarla verilecei de büyük önem kazanmtr. Dil engelinin amnda pratik kullanm olan ve çok hacimli olmayan klavuzlar da bu kaynak ve yardmc araçlardan biridir.
8
Son yllarda dünyada ve bölgemizde meydana gelen gelimeler, özellikle Orta Dou’da yaanan savalar, siyasi ve toplumsal istikrarszlarn dourduu bü- yük göç ve iltica hareketleri sonucunda, milyonlarca insan ülkelerini terk ederek Türkiye’ye göç etmek zorunda kalm, bu durum Arapça konuan göçmenler için eitimden sala, ekonomiden teebbüs ve i imkânlarna kadar pek çok alanda, Türkçe ve Arapça örenimini en temel akademik ihtiyaçlardan biri hâline getirmi- tir. Türkçe, ülkemizde yaayan bütün Araplar için beerî hayata intibakn ayrlmaz bir parças olmutur. Okulda, markette, berberde, manavda, pazarda, hastanede, tra- fikte ve sosyal yaamn neredeyse bütün birimlerinde konuulan dil olarak, Arap insannn yaamna yerlemitir.
Türkiye’de yaamaya balayan ve saylar 4,5 milyona varan Arap göçmenin, ülkemiz toplumu ve kurumlaryla olan münasebetlerinde Türkçenin yan sra bu insanlara salk, eitim, ekonomi vb. alanlarda hizmet götüren insan kaynaklar açsndan da Arapça örenimi her geçen gün daha fazla önem kazanmaya balam- tr. Farkl dil ve kültürleri temsil eden toplumlarn çatma olmadan bir arada yaa- yabilmesi ve iletiim zemininde müterek bir yaamn paydalar olarak hayatlarn sürdürebilmeleri için ana dili örenimi kadar yabanc dil örenimi de her alanda kaçnlmaz bir ihtiyaç olmutur.
Elinizdeki bu klavuz, Türk dilinin doru yorumlanmas ve kültürler arasnda- ki temel iletiim ihtiyaçlarnn karlanmasna yönelik mütevaz admlardan biridir. lk ve ortaöretim çandaki çocuklarn pedagojik düzeyleri göz önünde bulundu- rularak hazrlanan bu eser, öncelikle ülkemizde Türkçe örenen okul çandaki Arap örenciler ile günlük ihtiyaçlarn karlamak isteyen Arap aileler için bir k- lavuz olacaktr.
Türkçe-Arapça, Arapça-Türkçe Karlklar Klavuzu hazrlanrken önce- likle Türk toplumunun daarcndan yola çklm, hileli yönlendirme ve bilgi kirliliine yol açmas muhtemel dil felsefesinden uzak durularak sözlerin özü ve gerçek hayattaki karlklar Türk dili ve kültüründeki tanmlklarla açklanmtr. Türkçeden Arapçaya olan ksmda Türk Dil Kurumunun yaymlad Okullar çin Türkçe Sözlük’ün 8. basks (2019) esas alnmtr. Madde balarnn seçimi, kalp ifadeler ve baz deyimlerin seçimi bu sözlükten yaplmtr. Arapça-Türkçe ksmn- da yer alan madde balar içinse Türk dilinde e deer bir karl bulunan Arapça maddeler esas alnm, bu alanda yurt içi ve yurt dnda telif edilen örenci sözlük- lerinden faydalanlmtr. Karlklarn verilmesinde ve açklanmasnda, yararlan- lan sözlüklerde yer alan karlk ve açklamalarn çevirileri deil, bu sözcüklerin Türk dili sözlüklerindeki e deerleri verilmitir. Ayrca bu klavuzun Türkçeden Arapçaya olan bölümünde 17.830 madde, Arapçadan Türkçeye olan ksmnda ise 11.730 madde bulunmaktadr.
9
Klavuz Hazrlama lkeleri Arapça sözcüklerin kök harf esasna göre alfabetik olarak sraland çal-
mada, bütün fiiller mazi, muzari ve mastar sygalaryla birlikte harekeli olarak verilmitir. Ksaltmalar Arapça sözlük bilimi kurallarna göre yazlrken, Türkçe ibarelerde geçen ayn anlamdaki ifadeler arasna virgül (,) farkl anlamdaki ifade- ler arasna (;) noktal virgül konulmutur. Hemze iaretleri hemze imla kurallarna göre, elifimaksureler ise imla kurallarna uygun yazlmtr. Son harfleri dnda bütün ksa ve uzun seslere hareke konulurken, elifin altnda yazlan hemzeye ha- reke konulmam, eddeler ise iaretlenmitir. Sygalar ise mücerretlik ve mezitlik esasna göre u ekilde sralanmtr:
a) Sülasi, b) Sülasi mezit, c) Rubai, d) Rubai mezît. Çalmada, isim soylu sözcüklerin yaygn çoullar verilmitir. Mastarlar
mansup formda kullanlm, fiillerin bavuru kaynaklarnda esas olan eril formlar verilmitir. Fiillerle birlikte kullanlan harficerler parantez içerisinde gösterilmitir. Sülasi ve mezit tüm fiillerin çeitli alanlarda sk kullanlan anlamlar harficerler veya kalp hâlindeki kullanmlaryla birlikte belirtilmitir. Özellikle fasih Arapçada olmayan ve beldelere göre deien kelimelere sk kullanlan birkaç istisna dnda yer verilmemitir.
10
Ald geni zaman eki
Farkl anlam
fikir, -kri
sormak; soruturmak; istemek; dilenmek ) (
(sonda ile) yoklamak; (derinliini, geniliini) ölçmek
)(
Diil (müennes) Form
Düzenli eril (cemi müzekker salim) ve düzenli diil (cemi müennes salim) çoul form
sihirli, büyülenmi
Mazi-muzari dönüümlerinde iki farkl kalptan gelebilen fiil
acele etmek; hzl / çabuk olmak
12
KISALTMALAR LSTES
a.s. Aleyhisselam bot. botanik cm santimetre -den -den durum ekiyle kullanlan fiil dilb. dil bilgisi dl. diil / müennes -e -e durum ekiyle kullanlan fiil elekt. elektrik erl. eril / müzekker g gram Hrist. Hristiyanlk Hz. Hazret -i -i durum ekiyle kullanlan fiil km kilometre -le ile durum edatyla kullanlan fiil mat. matematik Ms. Msr’da nsz nesne almayan fiil r.a. radyallahu anh s.a.v. sallallahu aleyhi ve sellem vb. ve benzeri zool. zooloji cem, çoul müennes, diil .
13
KAYNAKLAR
ABDULGAN EBU’L-‘AZM: Mucemu’l-Ganiyy: 2013. AHMED EL-ÂYED; vd.: el-Mucemu’l-Arabiyyu’l-Esâsî: Tunus 1988. AHMED MUHTAR ÖMER: Mucemu’l-Lugati’l-Arabiyyeti’l-Muâsra:
Beyrut 2008. BENDEROLU, A. Latif; brahim DAKUK; Mehmet H. DAKUKLU:
Türkçe-Arapça Sözlük: Irak 1981. CUBRÂN MESÛD: er-Râ’id Mucem Lugavî Asrî: Beyrut 1992, Dâru’l-
lmi li’l-Melâyîn. FRUZÂBÂDÎ: el-Muhît: Beyrut 2015, Muessesetu’r-Risâle. GÜNE, Kadir: Arapça-Türkçe Sözlük: stanbul 2010. BN MANZÛR: Lisânu’l-Arab: Beyrut 1987, Dâru Sâdr. BRAHM ENÎS vd.: Mucemu’l-Vasît: Msr 2011. LER, Emrullah; brahim ÖZAY: Türkçe-Arapça Kapsaml Sözlük: Ankara
2008, Fecr Yaynlar. KARSLI, lyas: Türkçe-Arapça Sözlük: stanbul 1993. KOMSYON: el-Kâmûsu’l-Asriyyi’l-Cedîd nkilîzi-Arabî: Beyrut 1978,
Dâru’l-Marife. KOMSYON: Mucemu’t-Tullâb: Beyrut 2011, Dâru’l-Kutubi’l-lmiyye. MALÛF, Luvis: el-Muncid fi’l-Luga ve’l-Edeb ve’l-Alâm: Beyrut ty. MUHAMMED HAYR EBÛ HARB: el-Mucemu’l-Medresî: Suriye 1985. MUNÎR EL-BAALBEKKÎ: al-Mawrid A Modern English-Arabic Dictionary:
Beyrut 1996. MUTÇALI, Serdar: Türkçe-Arapça Sözlük: stanbul 2004. RÛHÎ EL-BAALBEKKÎ: al-Mawrid A Modern Arabic-English Dictionary:
Beyrut 1990. TÜRK DL KURUMU: Okul Sözlüü: Ankara 2000, Türk Dil Kurumu
Yaynlar. TÜRK DL KURUMU: Okullar çin Türkçe Sözlük: Ankara 2019, Türk Dil
Kurumu Yaynlar. TÜRK DL KURUMU: Türkçe Sözlük: Ankara 2005, Türk Dil Kurumu
Yaynlar. WEHR, Hans: A Dictionary of Modern Written Arabic: Beyrut 1980. YÜKSEK, Azmi; M. Lütfü YILMAZ: ngilizce-Türkçe-Arapça Sözlük
(Atasözleri ve Deyimler): Ankara 1993. http://lugatim.com/ https://sozluk.gov.tr/ https://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/ https://www.almaany.com/tr/dict/ar-tr/
abajur
abhayat
/
)
acmtrak
acndrmak (-i, -e)
açk, -
açma
âdem
âdeta
afacan
afi
(
)
)
ahenk, -gi
ahiret
ajan
akl, -kl
akm
akkor
aklanmak (nsz, -den)
)
akordiyon
Akrep, -p’i
akrobasi
aksan
akupunktur
alaka
alarm /
alay²
alkn
almak (-e)
(
alveri
âlim
altüst
ameliyathane
amper
ana dili
analiz
anaokulu
Antarktika
apartman
apmak (nsz)
arac
ara sra
)
argo
arn ) )
ariv
(
arz²
as
asi (
astm
astrolog, -u
Asya
aalamak (nsz)
aina
amak
30
atardamar
ate hatt
atelenmek (nsz)
atlatmak (-i, -e; -den)
ayaktakm
31
Avrupa
ayan beyan
ayar
aydn
ayet
aylmak (nsz)
ayrmak (-i, -den)
az
aziz
azletmek, -der (-i)
azman
azot
ba¹
bamsz
bar, -r
baklk, -
balamak (-i, -e)
balamak (-i, -e)
balant
baharat
bahriye
)
(
bakla
baldr
banker
banket
)
( )
barbunya²
baro
basamak, -
basit
basket
(
)
/
babakan
babayi
babu
barol, -lü
baehir, -hri
bavurmak (-e)
bat
bayat
/
bayramlamak (nsz)
bebek, -i
bebeklemek (nsz)
Begdili
(
belgelemek (-i) /
belirlemek (-i)
belirmek (nsz)
belirsiz /
ben¹
(
beste
beter
beyan
Beyaz Rus
beze³
bldrcn
)(
)
bibliyografya
/ (
)
bile
bilge
binici
binmek, -er (-e)
bira
biraz
birbiri
( )
birleik, -i
biz¹
boazlamak (-i)
boks
borazan
bordo
bordro
bo (
bot²
boy¹
boynuz
48
boyuna /
boyunduruk, -u
boyut
boz
bozkr
)
bozuntu
böür, -rü
bölme iareti
(
bölünen
bronit
broür
bu )
)
)
burs
buse
buzlu cam
buzul
bücür
)(
(
)
100
cahiliye
caka argo
camz
cami, -i, -si
camia
can
can erii
cayr cayr )(
( )
(
cemre
cendere
cephe
cepken
cerrahi
cmbz
cva
cier
cila
cinsî
cirit, -di
civan
cüzzam
57
cumba
cüce
cümbü
çabalamak (nsz)
çabuklatrmak (-i)
ça
)
/ /
çartrmak (-i)
çakaralmaz
çalçene
çal kuu
çamurlamak (nsz)
( )
)(
çapkn
çaprak
(
çarmh
çarplmak (nsz, -e) )(
çarpnt
(
(
x
çarpmak, -ar (-i, -e) ) ) ( )
)(
(
)
( )(
)
çay¹
çayr
çek
çeki 250
çekici
çekilmek (nsz, -e; -den)
(
)
(
)
(
( )
çeit, -di
çetrefil
)
)(
çevre bilimleri
çban
)
-
)
çkk, - ( )
)
çkn
çknt
çk
(
(
)
çldrmak (nsz)
çngar argo
çngrak
66
)
/
çta
)
çiçeklenmek (nsz)
çiftetelli
(
)
(
(
)
çimen
çimento /
(
çiroz
çivi yazs
çizik, -i
çocuk, -u
çocuklamak (nsz)
çomar
çökertmek (-i)
çü
69
çömez /
çözülmek (nsz) )
(
da
daktilo
72
dalalet
(
(
dama /
damacana
damga
dara
)
dava )
(
davetiye
dayamak (-i, -e)
)(
defa
74
defans ) )
defolmak (nsz)
)(
degaj
(
deinmek (-e)
deimek (nsz)
(
(
dekagram
delilik, -i
dem
demek, -r (nsz)
demin
demirba ( )
demokrasi
deneme )
denizalt, -y
denk, -gi
denklem
(
derinlemek (nsz)
devlet
77
desen
destek, -i
(
devalüasyon
devir¹, -vri
devir², -vri
drdr
dlamak (-i, -den)
didaktik, -i
(
(
dilemek (-i)
dinamitlemek (-i)
dingil
dinlenmek² (nsz)
dinleyici
direk
80
(
divan
(
doksan
doktor )
(
)
)
dolu¹
donanm
)
( )
dozaj ) )
Döger
)(
)(
(
)
(
)(
döpiyes
dörtgen
84
dörtnala
( )
)(
)( ( )
dövünmek (nsz)
dövü
dram
duba
(
( )
dut
)
/
)
düzenlemek (-i)
düzgün
düzmek, -er (-i)
ebediyet
ece
)
edepli
efsane
ee¹
ee²
eitsel
)
(
)
ehliyet
ejderha
)
-
( )( )
ekstra
) (
( )
Ekvator
el²
elbette
elçilik, -i
elips ( )
endirekt
91
elmas
elverili
/
emeklemek (nsz)
emniyet
emperyalist
emsal, -li
(
enerji
entari ) )
er²
)(
)(
e
earp, -b
e deer
eelemek (-i) (
)
evet
95
)
elik, -i
emek, -er (-i)
eofman
eraf
etçil
)(
(
etnik
etüt, -dü /
evlenmek (nsz, -le)
eylem
ezan
ezik, -i
faiz
fakat
fakülte
)
far²
fara
feda
fedai )
federal
(
felah
felaket
fena²
frçalamak
99
fersah
)
frn
frkateyn
fkrmak (nsz)
file
filiz¹
finalist
finans
finansman
fora
(
fotoraf
)
fritöz )
)
)
gaflet
gaga
galaksi
galeta ) )
gargara
gayr
gazoz
gaz ya
(
geçmi (
geleneksel
gelgit
gelinlik, -i
gelir
genç, -ci
genellikle
108
gerçekçi
gereksinim
germek, -er (-i)
gyabnda
glikoz
goril
(
)
göçmek, -er (-den, -e) )
göüslemek (-i)
gökçe
gökdelen
gökkua
Göktürk
gönül, -nlü
gönye
görev
görüntü
( )
gösterim
göstermek (-i, -e)
(
göz boncuu
gözda
gözya
grafik, -i
gramer
grekoromen
grev
greyder
güçlü
güfte
güleç
gülücük, -ü
gülümsemek (nsz, -e)
günaydn
gündem
güne¹
güney
günlük, -ü
güpür
güvenoyu
güzergâh
haberdar
haberlemek (nsz, -le)
hac
hadis
hafta
hâkim )
)
(
hâlbuki
halter
hamarat
hamburger
harcrah
121
hamt, -d
hanmefendi
hasbihâl, -li
hasl
haerat
)
hava
havaalan
hava boluu
havadar
hava yast
/
/
hayalperest
hayâsz
haydi
hayr¹
hayranlk, -
hazr
(
hazrlamak (-i)
hazrlanmak (nsz)
hazrlk, -
hazrlk snf
heder
hegemonya
hekim
helak, -ki
helva
helyum
hemen
hemoroit
hentbol
hesapsz
hevesli
hey
heybe
heykel
hiddet
127
hnç, -c
hzar
hzr
Hzr
hicri takvim
hiç
hijyen
hikâye
hindi
Hint
hipotenüs )
hissetmek, -der (-i)
hovarda
129
hobi
)
hoyrat
130
hömerim
/
hububat
humus
hunharca
hurafe
huylanmak (nsz)
(
)
hürmet
hüzünlenmek (nsz)
rak
rk
slah
slanmak (nsz)
smarlama
134
spanak, -
srar
/
135
(
)(
içindekiler
içten
idareci
iddia
ideal, -li
idrak, -ki
idrar
(
iflas
ihmalkâr
ihtar
ihtiras
ihtiyaç, -c
ihtiyar
ikinci el
ikiz
kizler
138
iklim
)
ikramiye
lah
ilahi³
ilahiyat
iletki
(
lk Ça
ilmik, -i
imalat
imdat, -d
/
imrenmek (-e)
imsakiye
ince
inceleme
incelemek (-i)
/
)
inkâr
ispirto
istavrit
istismar
içi
izin
143
iporta
/
itirak, -ki
itfaiye
ithalat
itikat, -d
ittifak
ivmek, -er (nsz)
iyelik, -i
iyilemek (nsz)
iyilik, -i
izin, -zni
)(
jambon
jarse
jartiyer
jest
joker
jurnal, -li
jübile
jüri /
kabalamak (nsz) /
kabare
kaburga
kadir²
kadro
)
kâh
kâkül
kalas
kale )
kalemlik, -i
kalemtra
/
kalker
kalkerlemek (nsz)
/
kanaviçe
151
)
kamç
kamelya
kamping
kamuoyu
)
kan ba
(
kanrtmak (-i) (
)
kantlamak (-i)
kan kardei
kanmak, -ar (-e)
kanszlk, - ) )
kant
kantar
kan ta
kantin
kapaklanmak (nsz)
kar
153
/
kapc
kapitülasyon
kap kacak, -
kaplumbaa
karamela
kara para
karar
kararl
kararmak (nsz)
kara tahta
karbon
karekök
karnca
karikatür
karpit
/
kasatura
kasti
kasvet
katalitik soba
katedral, -li
kategori
)
kâtip, -bi
katiyen
katlamak (-i)
katman
kavalye
kavim, -vmi
kavis, -vsi
kavruk
kavumak (-e) ( )
kaydrak, -
(
kays
kaytszlk, - /
kaymak¹, -
)
kazan
kazmak, -ar (-i)
( )
kederlenmek (nsz)
kedi
kefalet
kek
kelebek, -i
kelli felli
kem
kendi
kerem
kermes
keselemek (-i)
kesmek
164
/
keileme
kezzap, -b
kble
kç
klcal damar
/
klç bal
klç oyunu
klk kyafet
kraathane
(
krklk, - ) )
krnt
krmak (nsz)
/
krlent
krma
)
ksas
)(
)(
ksm, -sm
kstlamak (-i)
kstl
kskaç, -c
kskanmak (-i, -den)
kskvrak
(
kklamak (-i, -e) ) )
kla )
)
ktrdamak (nsz)
kvlcm
(
kyam )
)
kymetlenmek (nsz) /
kzak, -
/
kim
kimi
kip
kireçlemek (-i)
kiremit, -di
klan
klarnet
klozet
kokain
koklamak (-i)
kolaylamak (-i)
kolera
kolesterol, -lü
komiser
172
komite
komple
komplikasyon ) )
kondüktör )
)
kongre
konsantrasyon
konservatuvar
konserve
kontes
kontratak, -
konu komu
koordinasyon
kopuk
)
)(
kordon
/
korna
/
( )( )
korse
)
koru
korucu
korunak, -
koma
)
)
kovalamaca
köpek dii
koyu ) )
kozmik
kozmopolit
(
köçekçe
(
köprü
176
( )
(
)
)(
kördüüm
)
)
(
kös kös
köstek, -i (
köeli parantez
kök
kronoloji
177
(
kötülük, -ü
köylü )
közlemek (-i)
kraliçe
krema
krep
kronik, -i )(
kruvazör
)
(
kumpanya
kumsal
kur²
(
kurcalamak (-i)
kurdele
kurgulamak
180
kurs
)
(
kukonmaz
kupalaz
kutlamak (-i)
kutlu
kutsal
)
/
küçük, -ü
Küçükay
kültür
küvet
183
)
külyutmaz
kümelenmek (nsz)
/
küstah
küsur )
laborant
lades kemii
lakap, -b
"
lala
lale
lamel ) )
laubali
laubalilemek (nsz)
lavanta /
laykyla
le kargas
lif
lig )
)
likör
linç, -ci
link hatt /
lirik iir /
lirizm
lunapark
(
lüzum
mabet, -di
macera
maceraperest
maç
madde
(
maddi
)
( )
madrabaz
madur
mahalle
mahir
mahlas
maliye
191
mahzunlamak (nsz)
makat
makber
makbul
makbuz
maki
/
makinelemek (nsz)
mala
mamul
mandal
manevi
manevra (
mangal
mâni¹
mâni²
mankafa
mantar ( )
mantksal
manyetizma
marka
(
megafon
195
maytap, -b
)
mealen
mecburen
mecburiyet
meclis
mecmua
meddah )
medenilemek (nsz)
medrese ) )
)
mehtap, -b
mekanik, -i
mekik, -i
meltem
memeliler
memleket
memnuniyet
mendebur
mendil /
menetmek, -der (-i)
menevi
(
mercek, -i
mert
mesleki
meslekta
mesnevi
/
metelik, -i
methetmek, -der (-i)
methiye
metreküp
Mevla
mevsim
mevsimlik
mevzilenmek (nsz)
meyhane
mezalim
mezar
mezbaha
mknats
mntka
mrmr
msr
mikrop, -bu
mil³ 1852
mimoza
mine ) )
minicik, -i
minik, -i
minimini
minnet
minnettar
miraç, -c
Miraç Gecesi
misafirperver
mit
model
modern
moleküler
monotonlamak (nsz)
/
mont
motel
motif
motorin
motosiklet
mozaik, -i
muallak
muhasebeci
/
muhtar
mum
mumluk, -u
musakka
/
Mushaf
musibet
muson
mutaassp, -b
mutabakat
mutluluk, -u
mutsuzluk, -u
muvaffakiyet
)
mühimsemek (-i) /
mühlet
mühür, -hrü
münakaa
münkir
müracaat
Müslüman
mürik
müze
müzik, -i
209
nakden
nakdî
nalbant, -d
nalbur
namahrem
nane ekeri /
nefer
nefeslenmek (nsz)
nefret
neft
negatif
neon lambas
nesne
neelenmek (-e; -den)
neir, -ri
nev
nida
nifak
nikâh
niyetli ( )
/
/
nüans
nüfus
oba
objektif
odac
)
omur
onarm
(
operatör
operet
organik, -i
organizma
orta oyunu
oynamak
219
otobur
otopark
otopsi
oturakl
oyuncu
ödemeli ) )
öd kesesi
öütmek (-i)
ökçe
ölmek, -ür (nsz)
önem
önerge
öykünmek
223
ön yarg
öpücük, -ü
örnein
örtbas
örtülü
öte
ötürü
özde
özene bezene
özgü
öz güven
)
padiah
palmiye
(
panel
pankart
panter
panzer
papa
papaan
parlak
parmak, -
parola
pasaj²
pastoral
paa
)
peklik
230
pekmez
pelin
perçem
perhiz
peribacas
)(
periskop, -bu
ptrak
231
perembe
/
pekir
petunya
/
/
piskopos
plaket
platin
platonik
poaça
pompa
popülarite
porte
portmanto
)
poyraz
psikiyatri
235
pratisyen ) )
prefabrik ) )
promosyon
psikoloji
236
psikolojik
/
puan
puma
puslanmak (nsz)
pusmak, -ar (nsz)
)
)
pütür
( )
raf
rahle
rahmetli
rakam
Ramazan Bayram
randevu
randman
)
realist
reçine
reform
rekortmen
rektör
renklendirmek (-i)
repertuvar ( )
resim, -smi
resmigeçit, -di
resmiyet
ressam
reit
retina
rza
rica
robotlamak (nsz)
rodeo
roman
röntgen
rüzgârgülü
241
rutin
rutubet
rüvet
saatçi
saatlik
sabah sabahç
sabahlk, -
saban
sabka
)
sac
sacaya ) )
saç
)
safahat
safha
safi
safran
safsata
sa²
saaltm
salam (
)
salk karnesi
salk oca
saha²
sahibe
sahil
)
sahtekâr
sahur
saka¹
sakal
sakinlemek (nsz)
sal
246
sala
salavat
)
(
samuray
san
sanat
sanatç
sanatoryum /
sanatsal
sanatsever
sap
248
( )
sapk, -
saptmak (nsz)
saptamak (-i)
sara
)
sav
savak, -
savrulmak (nsz)
savunma
/
(
)
sayn
sayman
sayr
sebeplenmek (nsz)
sedef hastal
sedir¹
sefalet
seferberlik, -i
seirmek (nsz)
sehpa
selamlamak (nsz, -le)
selamünaleyküm
selef
selim
sema¹
semavi
semer
semiz
semizotu ) )
sempozyum
252
sen
senato
(
serbest meslek, -i
serbest vuru
serçe
serdar
sergen
sevinç
253
)
servi
serzeni
sessizlemek (nsz) /
seste
sevecen
sevinmek
254
sevimek (nsz, -le)
seviye
seviyesiz
seyahatname
seyirci
( )
sezgi
scakkanl
sfatlandrmak (-i)
/
srf
255
srck, -
srtmaç, -c
/
shhi
sk
sk
)
sktrmak (-i)
skyönetim
snrl
snrsz
/
( )
srtlan
)
syrmak (-i) (
sidik, -i
sigara
siil
(
silgeç, -ci ) )
silgi
silik
)
(
)
sincap, -b
sinirli (
)
sirke¹
sistem
sivri ) )
sivrilmek (nsz)
siz
)
sodyum
softa
soan
(
/
)
soket² )
somut
somya
sormak¹, -ar (-i, -e; -den)
söndürmek
261
sos
sosyete
soyad
söü
sömürge
sömürgeci
sözel
sözlemeli
spatula
spor¹
spot
/
suni
263
statü
steril
sterilize
stok
suflör ) )
(
)
sunta
sur
)(
su topu
sünepe
süper
sürmanet )
sürmelemek (-i)
(
süs
sütanne
(
süvari
süveter
( )
afii
ah damar
aheser
amdan
an¹
ap¹
(
aaa
amak, -ar (-e)
)
ayet
er, -rri
(
ielemek (-i)
oför
ok
ov
övalye
üheda
taahhütlü ) )
tabak, -
tabi
tablet
)(
tabulamak (nsz)
tabur
tabure
tacir
tadmlk
taharet
tahayyül
tahin helvas
tahterevalli
)(
(
taksit
taksitlendirmek (-i)
talan
talk pudras
taltif
tambur
)(
tamtakr
tank
tanr
tanzim
tar
(
)
tartma
tarz
tasma
taeron
tatlandrc
(
)
tayyare
tecil
tedarik
tehir
teke
teklemek (nsz) (
)
temel eitim
teneke
(
tepegöz
tepinmek (nsz)
teravih
terennüm
termik, -i
tetik¹
(
teslimat
testis
tetiklemek (-i)
tezkere
t
tkamak (-i, -e; -i)
tktrmak (-i, -e) )
tkmak, -ar (-i, -e) )
tn
tp, -bb
trnak, - (
)
)"…"(
ticaret
tiftik, -i
tiftik keçisi
tiryaki
tiört
titizlenmek (nsz)
tokat, -d
toner
topaklanmak (nsz)
( )
topçu
toplama iareti )+(
toplanmak (nsz)
toplum
toplumsal
torun
toy²
tramplen
tren
tutku
tutturgaç, -c ) )
tutuk
tükürük, -ü
tükürük bezleri
tümlemek (-i)
tünaydn /
293
)
/
uçurum
( )
ura
294
ura
uramak (nsz)
uur böcei
ulak, -
(
ulus
ulvi ( )
(
umursamak (-i)
un
unsur
/
uskumru
(
uygarlamak (nsz)
uygulama
uygun
296
uz¹
uzman
uzunçalar
ücretli
üç nokta )…(
üfürmek (-i) )
ümmet
ümmi
ün
üremek
298
(
/
üryan
(
üzerlik, -i /
vadi )
vaha
vahamet
vahi
vaiz
( )
vaki
vakum
valf
(
vanilya
302
(
varil
(
varlkl
( )
vazelin
vazife )(
vazifelendirmek (-i)
vida
303
veliaht, -d
velinimet
velvele
verim
vida
video
viraj
/
(
(
305
yaba
yabans
yadrgamak (-i)
yadigâr
yadrmak (-i)
yamak, -ar (nsz)
yaka
yakalamak (-i)
yaknlamak (nsz)
)
yankesici
307
)
yalnz
yalpa
yamulmak (nsz)
yank, -
yani
yank
308
yanl
) (
Yaparlu
)
yaptrm
yar
yaramak (-e)
91.44
yardakç
yardmc
yardmsever
yarm
yasal
yat
yatalak
(
yay ( )
yaygara
)
yaylmak (nsz, -e)
yaync
yaylanmak (nsz)
yazar
yazl
yazn²
/
yeen
/
yelken
yelkenli
yellenmek (nsz)
yem
)
(
)
yemekhane
Yengeç Dönencesi
yeni
yenimek (nsz)
yergi
yerküre
yerleim
yerlemek (-e) (
yeter
)
ylmak (nsz)
ykk
yldrm
)(
(
yineleme
yiyecek, -i
)
yok, -ku, -u
yolculuk, -u
yolda )
yollamak (-i, -e)
yolluk, -u
yorgan
yormak¹, -ar (-i)
yorumcu
yorumlamak (-i)
yönetmen
)
yumruk, -u
yuvarlamak
318
yüklem ) )
(
yürümek (nsz) (
)
(
yüzyl
319
)
yüzme
yüz ölçümü
yüzük, -ü
zamir
zangrdamak (nsz)
(
)
zar zor
zayf
Zebur
zehir, -hri
zehirlemek (-i) )
zencefil
zmparalamak (-i)
ztlamak (nsz, -le)
zikir, -kri
)
/
zorlamak (-i, -e)
zorluk, -u
zorunluluk, -u
zulmetmek, -der (-e)
zulüm, -lmü
zurna
züürt
324
züppe
zürafa
zürriyet
Ey!, Ya! (uzak için)
austos
alfabe
cümlede)
harika
(hurma aacn) (
)
ine; ibre; rnga
dedikoducu, laf
tayan
ine yapan veya
satan
koltuk altnda ) (
deve veya
deve; deve sahibi (
)
eytan
(
)
geri durmak; uzak
küçümseyen, kibirli
vermek; sunmak;
)
donatmak
iz, alamet, eser, iaret;
)
su dökülürken çkan ses; alev
salamlatrmak,
ödeme; maa, aylk
içi; ücretle
ölüm; gecikme; mühlet
gecikmeli, tehirli; daha sonra, ileride
gelecek, istikbal
belirlenmi bir
vakit; son, biti
aslan yatana
suyun rengi, tad
bir, biri, herhangi biri
nefret )(
kaynak; kaynakça,
gecikmek, ) (
dier, baka; ahiret (
ziyafet vermek;
edep, terbiye; edebiyat
deri, cilt ( )
beer
sunma; yerine getirme, icra
etme, uygulama
-dnda; çünkü, zira
-dnda, eer
öyleyse
istemek
hedef, amaç
Ortodoks
tarih atmak, tarih
lam çukuru
ate; ocak
)
)
güçlendirmek,
izar, petamal; al; örtü
kriz; kritik durum
ezel
zor / skntl bir
bunalm,
esas, temel;
üzülmek, ) (
sünger
düz
çimento
doktor, cerrah
üzülmek, tasalanmak
salam olmak; asil
) (
kök; gövde; sebep,
kurallar
Yunanl
çok of diyen, her
üstün gelmek;
)
)
emin ) (
(araziyi) (
)
aralarn ) (
sevmek;
olumak, )(
dost, yakn
ey Allah'm! !
ükran, hamt
Uzak ol!, Kendine gel! !
yoksa
dier taraftan
emretmek; talimat ) (
baa geçmek;
istemek;
emare, iaret
görüme; entrika,
entrikac; plan yapan kimse
dün, geçen gün
akam; akam
göz pnar
ümit beslemek, )(
ümit, beklenti
ümit
gitmek; önde
millet; nesil
emin, doru olmak
birinin ) (
emniyet, güvenlik; bar, huzur
emniyet, güvenlik; bar, huzur
emin, güvenilir,
güvenilirlik, dürüstlük;
inançl, mümin
-mek, -mak, (mastar anlam
verir)
insanlk, beeriyet; insan
hanm
nezaket
nazik
( )
beer, insanolu
tedbirlilik
hayvan derisi, post
layklk, uygunluk
yetenekler, kabiliyetler
çokça tövbe eden
çokça tövbe eden
zirve, tepe; en yüksek
derece
ozon
Özbekistan
açklamak; ) (
bunlar, unlar
susuzluk, hararet
vakit, zaman
)
eyvan; saray, kök
çok ah çeken, çok
korumak; konaklatmak,
barndrmak
yumurta ak
olmak
destekleyen
desteklenen
mays
deimek
baka, yine
nerede, her nerede, her ne
yapsa
alamet, iz; ibret, öüt; mucize; ayet
Hangi? Hangisi?,
ne, her kim … yaparsa
Hangi? Hangisi?,
yani
Ey! (dl.) !
Nasp hâlindeki bitiik zamirlerden önce kullanlr, tek bana anlam yoktur.
beni, bana
seni, sana
347
(harficer) -de, -da, içinde; … ile, yardmyla; için; -den dolay; -e karlk; … yemin ederim ki
papa
(çocuk) “baba” demek
papatya )(
tüfek
fakirlemek, muhtaç
fakir,
sefil; dertli, skntl
paa
ayrmak; bitirmek; kesin bir hüküm çkarmak
kesilmek; ) (
bakire, namuslu; bakire
olarak kendini Allah'a adayan; ibadete dükün; Hz. Meryem
bakirelik, bekâret ( )
yaymak, ) ( (
)
datmak; (radyo, tv vb.) yayn yapmak; (görü, düünce vb.) yaymak; propagandasn yapmak, ifa etmek
(haber vb.)
biçmek, yarmak
sevinmek
fkrmak, )(
pelikan
kadri / deeri
saymak
genilik içerisinde
olmak; refah içinde yaamak
halis / katksz
aratrmac, uzman aratrmac
aratrma, inceleme; )( rapor; konu
(sesi) kslmak
(bar vb.) sesinin
deniz yolculuu
geni ilim sahibi; cömert; bir iir vezni
gölet, su birikintisi; havuz
göl; gölet
ay; scak gün
denizci
gemicilik
kendini beenerek
buharlamak; )(
buhar, duman
eksik, düük (fiyat, deer);
deersiz
cimrilikle suçlamak
cimri; vermeyen
(… yapmaya) balamak; ortaya çkmak; (Allah) var etmek; (bir eyi) ilk kez yapmak
balamak )(
balangç, çk noktas; prensip, ilke, ideoloji; temel
balangç, ilk; müpteda
yaymak, datmak
ayrmak, bölmek;
(korku, zan vb.) gidermek; uzaklatrmak
dalmak, bölünmek
zalim
hzla ) ( yapmaya balamak, girimek; ortaya çkmak
kzarmak, olgunlamak
balamak, girimek; olmak
harman yeri
icat etmek, ilk ) ( defa yapmak
yaratmak, ortaya )(
çkarmak, icat etmek; baarl olmak; aykr davranmak
kabul edilmi görüe
zt davranmakla suçlamak, bidatle itham etmek
) (
kefetmek; aykr davranmak
yeni, sonradan çkan, moda, yeni keif; dine sonradan eklenmi, bidat
benzersiz, çok güzel, harika, acayip
yenilikçi,
müceddit; bidatçi
eklini ) (
deitirmek, yerine getirmek; deitirmek; (sözü) tahrif etmek
karln vermek,
alternatif; yedek
takm elbise,
takas, deitirme
iman
imanlk, obezite
aniden gelmek, birdenbire olmak; sürpriz yapmak