Nr. 2/2016

Print ISSN 2080-3716

Online ISSN 2304-2664

Qendra pr Krkime Rajonale

REVISTA SHKENCORE

PAVARSIA

Viti II, Nr.1(2)

Maj 2016

Vlor, 2016

Qendra pr Krkime Rajonale

REVISTA SHKENCORE PAVARSIA Viti II, Nr.1(2)

Maj 2016

Bordi Editorial

PROF.DR. LUAN GJONAJ - Kryeredaktor

PROF. DR. MUHARREM DEZHGIU

PROF.AS.DR. ENGJLL LIAJ

PHD SIRI HOXHA

DR.VERONIKA DURMISHI

DR. EDMIRA CAKRANI

ARK. ARBEN MEKSI

DR. SILVANA SUKAJ

DR. MARJETA BONJAKO

Editor

Dr.Edmira Cakrani

As. Editor

Msc. Enerik Shabani

Qendra pr Krkime Rajonale nuk mban prgjegjsi pr opinionet e shprehura nga autort. Kto opinione

jan qndrime t autorve t artikujve dhe nuk shprehin as qndrimin e Qendrs pr Krkime Rajonale, as

t SHPAL Pavarsia.

Botues

SHPAL Pavarsia

Bulevardi Vlor-Skel

PO.BOX 4358 AL-9401, Vlor

ALBANIA

E-mail: [email protected]; www.unipavaresia.edu.al

COPYRIGHT SHPAL PAVARSIA, VLOR

ALL RIGHTS RESERVED

The idea of a united Europe and the establishment of KQEC .1

Dokt. Jeta Goxha

Medical precautions Mandatory treatment in a medical institution. The actuality and the

compliance of human rights implementation 6

Msc. Anila Dhamo (Fega)

Iliba Bezati

The concept of economic development according Amartyas Sens approach ...14

Dokt. Ermira Sela

Armmbajtja pas shfuqizimit nga Gjykata Kushtetuese 19

Mag. Florjan Kalaja

The relationship between political elites and the democratization processes, an analytical

overview. Case of Albania ..44

Msc. Fabiola Deliaj

Future challenges of public finances in Albania ..50

Dr. Veronika Durmishi

Identifying the factors that influence the growth of non-performing loans in the Albanian

banking sector .63

Msc. Klodiana Dautaj

Msc. Erola Isufi

Relationship between real exchange rate and remittances in Albania ..70

Dr. Edmira Cakrani

Marketing as an important tool of the tourism development strategy in the region of Vlora

....79

Dokt. Merita Murati

Territorial employment pacts and their impact in Albanias economy .91

Msc. Blerina Dhrami

The foreign direct investment and arbitration in Albania 100

Dokt. Argita Lamaj

Secure communication Ad-Hoc. An overview of two types of Ad-Hoc wireless networks,

MANETs and VANETs 106

Dokt. Esmeralda Hoxha

Web application for managing human resources on a contact center .118

Msc. Anduel Mehmeti

Partitioning the blocks of a Steiner triple system into partial parallel classes 124

Msc. Jezerca Hodaj

Prof.As. Melissa Keranen

Le Corbusier, the autodidact student of visual art 130

Skerdilaid Hysenaj

Vlora Waterfront ..138

Flori Durmishi

THE IDEA OF A UNITED EUROPE AND THE ESTABLISHMENT OF KQEC

PhD Candidate Jeta Goxha

Faculty of Economics and Social Sciences

Department of Law and Political Sciences

SHPAL Pavarsia Vlor

ALBANIA

e-mail: [email protected]

ABSTRACT

The relationship between Western Europe countries that today are members of EU, were based

on rivalry dhe distrust. The idea of a United Europe in that time was still a dream. Even that

dream was destroyed for a time by the wars, that ravaged the old continent during the first half of

the XX century. The tensions that sprang from this relationships, were the cause of two of the

biggest wars of the XX century.

The author's aim in this research relates to her belief that the The European Community of the

coal and steel plays an essential role in economic development, it is also the first step towards an

important multi-disciplinary structure.

Culturor and linguistic differences prevailed, but not only, economic and political differences

were a characteristic of Europes countries. One good thing that came after the destruction

brought on by the Second World War, was a new hope. The people that during the war had

resisted the totalitarism, were very decided in ending the rivalry and international hatred, to build

a new and stable peace.

Between the years 1945 and 1950, a group of statesmen, including Robert Shuman, Konrad

Adenauer, Alcide de Gaspari and Winston Churchill, had the goal of convincing their

countrymen to enter a new era. New structures would be build in Western Europe, based on

common interests and established based on deals that would guarantee the rule of law and

equality between states.

Keywords: Western Europe, the Shuman plan, economic integrity, peace, prosperity

HYRJE

Ajo, q sot t gjith e njohim si organizatn m t rndsishme europiane, si n kndvshtrimin

politik edhe at ekonomik, sot nj struktur ligjore dhe institucionale komplekse, sht e vshtir

t kuptohet pa marr n analiz dhe shqyrtuar fillesat historike t njrit prej komuniteteve m t

rndsishme t Bashkimit Europian.

Gjat viteve t Lufts s Dyt Botrore u hodhn idet e para pr t ardhmen e Europs, ide, t

cilat disa vite m von morn jet dhe u bn baza e integrimit europian.

Nj prej ideatorve m t rndsishm ishte Jean Monnet, i cili me 5 gusht 1943 gjat nj

mbledhje t Komitetit t lirimit Kombtar Francez deklaroi: "Nuk do t ket paqe n Europ,

1

mailto:[email protected]

n qoft se shtetet jan krijuar mbi bazn e sovranitetit kombtar1 ... Vendet e Evrops jan

shum t vogla pr tu garantuar popujve t tyre prosperitetin e nevojshm dhe zhvillimin social.

Sipas deklarimit t Monnet, kjo do t ishte e mundur vetm nse kto shtete bashkpunojn dhe

bashkveprojn me njra-tjetrn. Europa do t ishte e bashkuar nse kto vende krijojn nj

federat. Pavarsisht ides s Monett, i cili u vijua nga nj plan tjetr i rndsishm pr Evropn,

Plani Shuman, sot Bashkimi Evropian sht nj organizat sui generis.

EVROPA E PASLUFTS

Pasojat q la Lufta e Dyt Botrore n Evrop, pothuajse ishin t prmasave ekstreme:

ekonomia e shkatrruar, vendbanime t rrnuara dhe miliona t vdekur. Pr shekuj me rradh

Evropa ka qen sken tensionesh, konfliktesh dhe ndarjesh. Vetm fill pas tmerreve t Lufts s

Dyt Botrore, mund t themi se u vu re nj rigjallrim, i karakterizuar nga dshira pr t

krijuar nj klim paqeje dhe bashkpunimi. Udhheqsit e Evrops Perndimore dhe Shteteve t

Bashkuara t Ameriks krkonin t vendosnin siguri dhe prosperitet n Evropn e pas lufts.

Pasojat fatale ishin ende te pranishme, pavarsisht ndryshimeve q kishin ndodhur n Evrop pak

vite pas mbarimit t Lufts s II Botrore. Ekspansioni sovjetik n Europ dhe ngjarjet e vitit

1948 n ekosllovaki e bn edhe m t fort kt ndjenj. T gjendur prball nj realiteti t

till, disa qeveri europiane ndrmorrn iniciativn e mbrojtjes kolektive.

Lvizjet e para mbar evropiane, t cilat bnin thirrje pr nj Evrop t bashkuar dhe t lir,

lindn gjat Lufts s Dyt Botrore. Qllimi kryesor ishte bashkimi i shteteve, si n

kndvshtrimin ekonomik, ashtu edhe n at dhe politik. Njkohsisht, t shumta qen

prpjekjet pr t siguruar nj klim t re paqeje dhe ndrmarrjen e nj sr iniciativash pr

parandalimin e konflikteve, q mund t merrnin jet n nj periudh t mvonshme.

N fakt, pas Lufts s Dyt Botrore, kontinenti u nda prsri, edhe pse u hodhn hapat e para t

bashkpunimit midis vendeve t Evrops Perndimore. Marrdhniet ndrmjet vendeve pas

Lufts s Dyt Botrore ndryshuan n mnyr dramatike, si pasoj e nj varg faktorsh politik

dhe ekonomik, t cilt mundsuan ndryshimin e qndrimeve t shteteve evropiane dhe fillimin

e bashkpunimit dhe t integrimit europian. Disa nga kta faktor solln formimin e organizatave

ndrkombtare t ndryshme n shkall botrore dhe rajonale, t cilat siguruan frymn e

bashkpunimit dhe shkalln e ndryshme t integrimit ndrmjet vendeve antare.

Mnyra se si e konceptonte Jean Mone realizimin e bashkimit evropian ishte krejt ndryshe nga

projektet e mparshme. Europa, sipas tij, do t bhej duke filluar nga ndryshimi i kushteve

ekonomike, t cilat prcaktonin edhe sjelljen njerzor. (Paskal Milo, 2002). Normalisht, bhej

fjal pr nj projekt mjaft ambicioz, i cili do t kishte vshtirsi t gjente terren, t bhej konkret

n nj klim si ajo e paslufts. Ideja fillestare ishte ajo e bashkimit t shteteve, si nga ana

ekonomike, ashtu edhe ajo politike, n mnyr q t parandalonte do lloj konflikti t ardhshm

dhe t garantonte nj klim paqeje. Plani ishte hartuar pr t realizuar nj kontroll t

prgjithshm t ekonomis franceze, e cila kishte shfaqur shenja t nj smundje serioze, q

prpara fillimit t Lufts s Dyt Botrore (Desmond Dinan, Historia e integrimit Europian).

1 Jean Monnet u b antar i Komitetit Francez pr lirimin kombtar i qeveris franceze n

mrgim n Algjeri. pikrisht n kt moment u krijua, vizioni i tij pr nj bashkim t Evrops,

pr t rifituar dhe mbajtur paqen.

2

PLANI SHUMAN DHE LINDJA E KEQC

Robert Shuman, i inspiruar nga nj ide fillimisht e krijuar nga Zhan Mone, m 9 Maj 1950,

propozoi formimin e Komunitetit Evropian pr Qymyrin dhe elikun (KEQ). Vendet, q dikur

kishin luftuar njri-tjetrin, prodhimin e qymyrit dhe t elikut e bashkuan nn nj institucion t

prbashkt, t quajtur Autoriteti i Lart.

N mnyr tejet simbolike, por n t njjtn koh edhe praktike, mbeturinat e lufts u

shndrruan n instrument pajtimi dhe paqe. N deklaratn e tij Robert Shuman, propozoi

krijimin e nj tregu t prbashkt me dy sektor t veant, q koh m par ishin prdorur

vetm pr qllime ushtarake, si ai i qymyrit dhe i elikut.

Robert Shuman deklaronte se Europa nuk do t bhej e gjitha menjher, ose sipas nj plani t

vetm. Ajo do t ndrtohet nprmjet arritjeve konkrete(shiko ne:Dadalo-Europe). Objektivi i

nj integrimi kompleks i vendeve evropiane ishte projekti i nj t ardhmeje t afrt, por q do t

realizohej n mnyr graduale.

Shuman deklaroi se nj Evrope e bashkuar ishte themelore pr paqen botrore dhe se armiqsia e

vjetr midis Francs dhe Gjermanis duhej eliminuar. Si mas e par pr realizimin e ktij

qllimi, ai propozoi t vihej gjith prodhimi franko-gjerman i qymyrit dhe elikut nn

mbikqyrjen e nj autoriteti t lart t kontrolluar, n t cilin mund t bnin pjes edhe vende t

tjera evropiane (Iva Zajmi, E Drejta Europiane, 2008).

Kjo nnkuptonte integrimin e Gjermanis n KEQ s bashku me Francn si nga pikpamja

ekonomike, po ashtu edhe nga ajo politike. Shuman mbronte iden e transferimit t sovranitetit

nj autoriteti m t lart dhe t pavarur, q do t ushtronte kompetencat n kta sektor, t cilat

m par drejtoheshin nga vet shtetet dhe do t merrte vendime q do ti detyronin kto te fundit

(Historiku i integrimit te Bashkimit Europian, Qendra pr krkim dhe zhvillim). Kjo nnkuptonte

q bashkpunimi midis ktyre vendeve do t ishte krejt ndryshe nga ai q kishte ekzistuar m

par.

Lindja e KEQ, ishte hapi i par drejt bashkimit t Europs: themeluesit e saj mendonin qe ky

organizm t mbijetonte ishte e nevojshme t shkohej m tej.

OBJEKTIVAT DHE PRITSHMRIT E KEQ

Me lindjen e ktij Komunitetit t ri u krijua nj struktur e re mbi kombtare e pajisur me

institucione t krijuara posarisht pr t (E.Canaj, S.Bana, E Drejta e Bashkpunimit Europian).

Pavarsisht thirrjeve t drejtuara vendeve evropiane, vetm pes prej tyre u prgjigjn pozitivisht

Gjermania, Italia, Holanda, Luksemburgu dhe Belgjika. Pra, marrveshja e Parisit pr

formimin e KEQ-s, n vitin 1951 u nnshkrua nga gjasht vendet e para antare dhe hyri n

fuqi n 25 Korrik t vitit 1952.

Ky Komunitet kishte nj afat 50-vjear dhe pushoi s ekzistuari n vitin 2002. Ndrkoh, n vitin

1957 me Traktatin e Roms u krijuan Komuniteti Ekonomik Evropian (KEE) dhe Komuniteti i

Energjis Atomike (EUROATOM) (Manuali i Proesit t integrimit, 2009).

Objektivat e Komunitetit (KEQ) ishin themelimi i nj zon t lir tregtare dhe vendosja e

themeleve pr krijimin e tregut t prbashkt t lndve t para themelore n shtetet e

industrializuara qymyrit dhe elikut.

N kt mnyr u krijua nj Organizat e nj tipi krejtsisht t ri. Behej fjal jo vetm pr nj

zon tregtie t lir, por edhe pr ngritjen e nj tregu t prbashkt, kjo n fakt n nj fush me

rndsi t jashtzakonshme pr periudhn e athershme.

3

Shtetet antare ua kaluan nj pjes t konsiderueshme t sovranitetit t tyre institucioneve t

sapokrijuara mbi kombtare.

Por, pavarsisht arsyeve ekonomike, nj prej objektivave themelore te KEQ ishte krijimi i nj

terreni t bazuar n paqe dhe bashkpunim. Vendet q m par ishin urryer, kishin luftuar kundr

njeri-tjetrit do t kishin mundsin t bashkjetonin, duke hequr dallimet q ekzistonin midis

Europs dhe Europs Perndimore. Nj ndr objektivat kryesore ishte vendosja e nj rendi t ri,

paqes, n Europn e paslufts. Rajon i cili kishte qen vatra e intrigave dhe katastrofave jo vetm

ekonomike por edhe njerzore. Gjetja e nj mekanizmi te prshtatshm ishte urgjente.

Pikrisht ne nj moment te tille KEQ do te shnonte prpjekjet e para drejt integrimit europian,

t cilat realisht kishin marr jet shum dekada m par.

Me kt marrveshje u vendosn institucionet qendrore me karakteristika mbikombtare si:

Autoriteti i Lart, Kshilli i Ministrave, Parlamenti dhe Gjykata e Drejtsis, te cilat ishin t

autorizuara t vendosnin taksa pr prodhimin e qymyrit dhe t elikut me t cilat financoheshin

veprimtarit e Komunitetit (KEQ) dhe t vendosin lidhur me shtjet si: heqja dhe ndalimi i

barrierave doganore, prcaktimi i mimeve n raste t caktuara ose caktimi i minimumit dhe i

maksimumit t taksave doganore pr importin e qymyrit dhe t elikut nga vendet e treta.

Gjashtdhjet e dy vjet m von nj propozim i till mund t duket i parndsishm, mund te

konsiderohet pak m shum se nj marrveshje e tregtare ndrmjet dy shteteve. Por, n fakt ajo

ishte e bazuar n nj qellim q m von do t rezultonte revolucionar.

PRFUNDIME

Nse sot BE-ja karakterizohet si unitet n progres i kontinentit t Evrops, sht rrjedhoj e

zhvillimit dhe e ngjarjeve n gjysmn e dyt t shekullit XX-te, gjate ksaj periudhe pr Evropn

m shum ishin karakteristike ndarjet, antagonizmat dhe interesat e ndryshm, sesa objektivat e

prbashkta.

Gjat ksaj periudhe KEQ paraqitej si e vetmja form e mundshme e integrimit europian mbi

kombtar. U promovua n nj kontekst demokracie dhe paqe e cila do te lejonte shtetet m t

rndsishme evropiane n nj moment t vshtir historik, t rilindnin. Lindja e KEQ ishte akti

i par i rndsishm, q do t hapte rrugn drejt Bashkimit Evropian, e cila do t merrte jet 45

vjet m von.

Nga njra an, arsyeja politike e ksaj nisme, ishte eliminimi i konflikteve ndrmjet vendeve

evropiane, n veanti midis Francs dhe Gjermanis, nprmjet nj politike t prbashkt mbi

kombtare t qymyrit dhe elikut.

Nga ana tjetr arsyeja ekonomike, e cila ishte bazuar n besimin se rimkmbja ekonomike e

vendeve q do t bheshin pjes e Komunitetit do t bazoheshin n kta dy sektor.

Prvoja tregoi se themelimi i KEQ ishte tejet pozitiv, jo vetm pr rezultat e drejtprdrejta, por

edhe pr faktin, sepse hapi rrugn pr formimin e subjekteve te tjer t ngjashm n sektor

ekonomik, t cilt morn jet disa vite m von.

Zgjerimi i Bashkimit Europian ishte pritur dhe krkuar q n fillim me qllim ndrtimin e nj

Evrope t fort dhe t bashkuar n diversitet, e cila vazhdon vlerat demokratike mbi t cilat sht

themeluar.

4

REFERENCA

Desmond Dinan, Historia e integrimit evropian, Shtpia botuese Instituti i Studimeve

ndrkombtare, Tirane, fq 21.

Sokol Bana E. Canaj, S. Bana, (2014). E drejta e bashkpunimit evropian. Shtpia botuese

Onufri, fq 17.

Girolamo Strozzi, (2004). Diritto dellUnione Europea, Parte istituzionale: Dal tratatto di Roma

al tratatto di Nizza, Giappichelli editore, Torino, fq. 25.

Iva. Zajmi, (2008). E drejta evropiane. Shtpia botuese EKD, Tirane, fq 15-20.

Paskal Milo, Bashkimi Evropian. Ideja, integrimi, identiteti, e ardhmja. Shtpia botuese

albPAPER, Tirane 2002, fq 27.

Manuali i procesit te integrimit evropian. European Movement in albania, Shtypur n

Shtypshkronjn e Shtpis Botuese FLESH, Tiran, Shkurt 2009, fq. 17-20.

Historiku i integrimit t Bashkimit Evropian, Qendra pr krkim dhe zhvillim. Shiko n

www.qkzh.org/publications/HistorikuiIntegrimitBE.pdf, fq 5.

Nga fundi i Lufts s Dyt Botrore deri n Traktatet e Roms. Shiko n http://www.dadalos-

europe.org/alb/grundkurs_3/etappe_1.htm, fq. 13.

5

http://www.qkzh.org/publications/HistorikuiIntegrimitBE.pdfhttp://www.dadalos-europe.org/alb/grundkurs_3/etappe_1.htmhttp://www.dadalos-europe.org/alb/grundkurs_3/etappe_1.htm

MEDICAL PRECAUTIONS MANDATORY TREATMENT IN A MEDICAL

INSTITUTION

THE ACTUALITY AND THE COMPLIANCE OF HUMAN RIGHTS

IMPLEMENTATION

MSc AnilaFega-Dhamo Iliba Bezati

Faculty of Economics and Social Sciences Appeals Court, Vlor

Department of Law and Political Sciences ALBANIA

SHPAL Pavarsia ,Vlor e-mail: [email protected]

ALBANIA


ABSTRACT

Insanity, incapacity because of a mental disorder, refers to the subjective reasons of criminal

liability. In this paper, in addition to dealing with juridical or medical criteria irresponsibility due

to the mental state of a person, is also stated the problematic of putting into practice the measure

of mandatory medication in a medical institution, which is given to people who are responsible

of a penal act, in conditions of inability to understand and control their actions. This treatment

becomes meaningful and important in conditions when the compliance and the implementation

of basic human rights is questionable in any way of individuals treatment, keeping also in

consideration the category of people stated above. The main discussion theme, analyzing the

actuality and the perspectives, we have tried to touch the public sensitivity, asking the question:

Besides treating and separating them from the society, as a danger source, how willing is the

Albanian society to assure the accomplishment of respecting the human rights standard in this

process?

Keywords: incapacity, mental disorder, criminal liability, medical measures

HYRJE

N qendr t punimit do t jet trajtimi i personave ndaj t cilve gjykata cakton masn

mjeksore t mjekimit t detyrueshm. Ajo, q kemi dashur t tregojm sht se, kategoria e

personave ndaj t cilve gjykata cakton masn mjeksore mjekim i detyruar n nj institucion

trajtohen sikur ndaj tyre t jet caktuar mas ndshkimore.

N praktik vihen re problematika n lidhje me ekzekutimin e vendimeve t ksaj natyre nga

organizmat prgjegjs,duke mos marr masat e nevojshme si dhe pr t ngritur strukturat e

duhura, q t mundsojn trajtimin n raport me qllimin e mass s caktuar, ashtu edhe pr t

rritur nivelin profesional t tyre.

Trajtimi i personave t deklaruar si t paprgjegjshm me vendim t gjykats n institucione

penitenciare,v n dyshim qllimin pr t cilin caktohen masat mjeksore, shrimin e tyre ,duke

qen i paprputhshm me kushtet shndetsore t tyre.Ndihma mjeksore e disponueshme n

spitalet e burgut apo n burg nuk sht n t njjtin nivel si ndihma q ofrohet n institucionet e

specializura mjeksore e q n raste t caktura mund t sjell dhe prkeqsim t gjendjes

shndetsore t personave. Mbajtja e personave me mas mjeksore, n mnyr t padrejt n

6

mailto:[email protected]:[email protected]

institucionet e Ekzekutimit te Dnimeve Penale, prbn nj shkelje t rnd t t drejtave t

njeriut.

METODAT

Materialet shkencore t prdorura pr kt shtje jan kryesisht legjislacioni penal shqiptar, por

edhe ai i BE ,me qllim qasjen teorike t problemit , si metod e prshtatshme studimi q jep

mundsi interpretimi t materialeve t prdorura. Po ashtu, nuk sht ln pa prdorur edhe

metoda krahasuese, pr t krahasuar prmbajtjen e nj instituti me at t nj tjetri. Esht

ndrthurur gjithashtu metoda sasiore n lidhje me paraqitjen e gjendjes s fenomenit.

Paprgjegjshmria pr Shkak t Gjendjes Mendore dhe Masat Mjeksore

N t drejtn penale sht i rndsishm instituti i prgjegjsis penale. Ligji yn penal pasqyron

dallimin midis prgjegjsis penale dhe prgjegjshmris. Subjekti sht element i domosdoshm

i veprs penale, me t cilin kuptohet personi q ka kryer veprn penale dhe q do t prgjigjet pr

kryerjen e saj, pra q i nnshtrohet prgjegjsis penale. Q t prgjigjet penalisht ai duhet t

ket dy cilsi, moshn pr prgjegjsi penale dhe prgjegjshmrin. Element tjetr i

domosdoshm sht edhe ana subjektive, me fajin, motivet dhe qllimin.

Baza e prgjegjsis penale prbhet nga trsia e elementve objektiv dhe subjektiv t

parashikuar n legjislacionin penal, t mjaftueshm pr marrjen e personit n prgjegjsi penale

(Elezi,etj,2001:122) dhe kjo prgjegjsi lind n momentin e kryerjes s veprs penale.

Prgjegjsia penale nnkupton detyrimin e autorit t vepres penale q ti nnshtrohet procedimit

penal dhe sanksionit, q ligji parashikon pr veprn penale t kryer prej tij. E par n kt

kndvshtrim ajo paraqet lidhje t ngusht me prgjegjshmrin e personit, me aftsin pr t

kuptuar dhe kontrolluar veprimet e tij si dhe pr t dshiruar ardhjen e pasojave dhe do t

gjykohet n lidhje me momentin e kryerjes s veprs penale.

Doktrina v n dukje se, aftsia pr t kuptuar sht aftsia e autorit pr tu orientuar n botn e

jashtme, n kuadr t perceptimit t drejt t realitetit dhe n prmbushje t plot t sjelljeve t

veta dhe ndikimit q mund t ket. Aftsia pr t kuptuar identifikohet me vendosmrin n

raport n raport me impulse normale ,t cilat jan baza e sjelljeve q kryen subjekti. Kodi Penal i

RSH n lidhje me kt prdor shprehjen nuk ka qn n gjendje t kontrolloj veprimet apo

mosveprimet e tij .1 E drejta penale shqiptare e bazon paprgjegjshmrin n dy kritere, kriterin

mjeksor dhe kriterin juridik ( Elezi etj,2001:121).

Duke iu referuar nenit 17 t Kodit Penal, kriteri mjeksor, n formuln e paprgjegjshmris

identifikohet me shprehjen: vuante nga nj turbullim psikik ose neuropsikik q ka prishur

trsisht ekuilibrin e tij mendor. (Myftari,2014:39).

Ndrkoh kriteri juridik formulon shkalln e rndess s smundjes psikike, q prjashton

aftsin e t kuptuarit t fajit. Ky kriter prcakton se, deri n far pike duhet t arrijn

rregullimet mendore, q ta bjn personin t paaft pr t kuptuar rndsin e veprs, q ai

kryen, pra, q e bjn at t paprgjegjshm.

1 Neni 17 i KPenal prcakton se : "Nuk ka prgjegjsi penale personi q n kohn e kryerjes s veprs penale vuante nga nj

turbullim psikik ose neuropsikik q ka prishur trsisht ekuilibrin e tij mendor, dhe pr pasoj nuk ka qen n gjendje t

kontrolloj veprimet ose mosveprimet dhe as t kuptoj se kryen vepr penale.

7

Tek personi i paprgjegjshm mungon nj nga elementt thelbsor t veprs penale, faji. Pa faj

ska vepr penale dhe pa vepr penale ska prgjegjsi penale. Prgjegjshmria prezumohet,

ndrsa paprgjegjshmria provohet dhe deklarohet nga gjykata (Muci,2012:156).Ndaj ktyre

personave nuk mund t zbatohen dnime penale, pasi, jo vetm q mungon elementi i fajit, por

n vetvete dnimi do t ishte i padobishm dhe i pakuptimt si dhe nuk do t ndikonte n

riedukimin e tyre.

do vendim paprgjegjshmrie pr shkak t gjendjes mendore sjell nj pasoj t caktuar,

konkretisht pushimin e shtjes dhe vendosjen e mass shtrnguese. I pandehuri, nisur nga

rrezikshmria e tij shoqrore, mund ti nnshtrohet nj trajtimi ambulator, ose mjekimi t

detyruar n nj institucion mjeksor(Myftari,2014:84)

N KP t RSh masat mjeksore jan parashikuar n nenin 46 t tij2, duke u vendosur n t njjtn

dispozit me masat edukuese e n t njjtin kre me at t dnimeve penale, pavarsisht se ato

jan t ndryshme nga dnimet penale e t prbashkt me to kan vetm karakterin shtrngues

shtetror. Ato nuk kan elementt e ndrshkimit, por kan pr qllim shrimin e subjektit

nprmjet trajtimit mjeksor t detyrueshm dhe t kurave sa m t prshtatshme. sht kjo

arsyeja q Kodi Penal nuk cakton kohzgjatjen e mass mjeksore. Kt kohzgjatje nuk e

cakton as gjykata n vendimin e saj, e cila ka detyrimin q, pas kalimit t nj viti nga dita e

dhnies s vendimit t marr n shqyrtim vendimin e saj. Gjykata n kt rast mund t vendos

vazhdimin e mass ose ndryshimin e saj3.

Mjekim i Detyruar n nj Institucion Mjeksor dhe Ekzekutimi

Aktualisht, pr personat e shpallur nga gjykata si t paprgjegjshm, vendoset masa mjeksore

mjekim i detyruar ambulator ose mjekim i detyruar n nj institucion mjeksor.

Vihet re se, gjykata n nj pjes t vendimeve t saj pr masa mjeksore t detyrueshme,

prcakton n mnyr t gabuar vendin se ku do t ekzekutohet masa, duke specifikuar kshtu

institucionin penitenciar, duke referuar Qndrn Spitalore t Burgjeve dhe IEVP Zahari, Kruj.

Pr nj pjes tjetr gjykata prcakton vetm se ky vendim duhet t ekzekutohet n nj institucion

mjeksor ose psikiatrik. Edhe n praktik kta persona qndrojn momentalisht n Spitalin e

Burgut4 apo pran IEVP Kruj, ndrkoh q Institucionet e prfshira nuk e kan gjetur zgjidhjen

praktike t problemit.

2 Neni 46 i K.Penal parashikon se Masat mjeksore mund t jepen nga gjykata ndaj personave t paprgjegjshm q kan kryer

vepr penale, ndrsa masat edukuese mund t jepen ndaj t miturve q prjashtohen nga dnimi ose q pr shkak t moshs nuk

kan prgjegjsi penale.

Masat mjeksore jan: 1. Mjekimi i detyruar ambulator 2. Mjekimi i detyruar n nj institucion mjeksor . 3 Gjykata e Rrethit Gjyqsor Durrs me vendimin nr.7/406, dat 27.05.2013 ,ln n fuqi me vendimin Gjykats s Apelit

Durrs me vendimin nr.10-2013-1058 (144), dat 26.06.2013 ,dhe me vendimin n Nr.00-2014-385 i Vendimit (27) t Gjykats

s Lart ka vendosur:

T pranoj krkesn e krkuesit A.L.B.

T zvendsoj masn mjeksore mjekim i detyruar n nj institucion mjeksor pr A.L.B., t vendosur me vendimin

nr.406, dat 04.07.2012 t Gjykats s Rrethit Gjyqsor Durrs me mjekim i detyruar ambulator, n baz t nenit 46 t K.Penal.

Mjekimi i prcaktuar nga mjeku psikiatr i Rrethit Durrs t zbatohet nga V .B. dhe A. B. Njoftimin e prokurorit t

ekzekutimeve nga V. B. dhe A. B., n rast se A.L. B. nuk merr mjekimin ambulator t prcaktuar nga mjeku psikiatr. 4 Sipas ligjit nr. 8331, dat 21.04.1998 Pr ekzekutimin e vendimeve penale" dhe urdhrin e Ministrit t Drejtsis nr. 329, dt.

15.01.2009 Pr kategorizimin e institucioneve t ekzekutimit t vendimeve penale, i ndryshuar, spitali i burgut konsiderohet

burg i siguris s zakonshme dhe jo institucion mjeksor.

8

Vendi ku mbahen dhe trajtohen prsonat e deklaruar t paprgjegjshm, nuk jan institucione

mjeksore t posame, sikurse parashikohet n aktet e cituara m sipr, por jan institucione t

ekzekutimit t vendimeve penale me kushte burgu dhe izolimi t plot.

Kta persona, edhe sot e ksaj dite jan t akomoduar n sistemin e burgjeve, gj q prbn shkelje t

t drejtave t njeriut. Fakti sht br publik edhe nga organizma t ndryshm. Numri total i

personave q ndodhen n sistemin e burgjeve , ndaj t cilve me vendim t gjykats sht dhn

masa mjekim i detyruar sht 99 .Sipas studimit t Neli(2010) , 59 prej tyre jan akomoduar n

Q.S.Burgjeve dhe 40 n I.E.V.P. Kruj.N shrbim t ktij kontigjenti tepr problematik shrbejn

vetm dy mjek psikiatr, q n raport me numrin e personave me probleme t shndetit mendor

sht krejtsisht i pamjaftueshm.

Nga monitorimet e vazhdueshme t Avokatit t Popullit sht ngritur gjithmon si problem dhe

mosstrehimi n nj ambient spitalor jasht sistemit t burgjeve t personave q kan marr nga

gjykata mas mjekim t detyruar, megjith hapjen e sektorve t veant n paraburgim (Avokati i

Popullit,2012,2013).

Edhe n konstatimet m t fundit t Avokatit t Popullit, n rolin e Mekanizmit Kombtar pr

parandalimin e torturs theksohet se : Trajtimi i ksaj kategorie n IEVP, n kushtet kur n

organikat e tyre mungon mjeku psikiatr dhe kur aksesi pr konsulta psikiatrike pran spitaleve

psikiatrike rajonale paraqet vshtirsi, ose n Institucionin e Veant Shndetsor t Burgjeve

pr rastet me episode akute, vijon t mbetet i paligjshm(Avokati i Popullit,2015).

Por sa sht juridikisht korrekt kjo gjendje ?

M sipr kemi referuar nenin 46 te K.Penal, sipas t cilit gjykata pr personat penalisht t

paprgjegjshm vendos edhe mjekimin e detyrueshm n nj institucion mjeksor.

N ligjin nr.44/2012,Pr shndetin mendor, neni 28, pika 1, prcaktohet se: Institucionet

mjeksore t posame jan institucionet, q shrbejn pr trajtimin e personave me rregullime t

shndetit mendor, q kan kryer vepra penale, pr t cilat gjykata kompetente ka vendosur

mjekimin e detyruar n nj institucion mjeksor, t t paraburgosurve apo t dnuarve, q shfaqin

rregullime t shndetit mendor gjat vuajtjes s dnimit ,si dhe pr trajtimin e personave, pr t

cilt gjykata ka vendosur shtrimin e prkohshm n nj institucion t posam n baz t nenit 239 t

Kodit t Procedurs Penale.

Sipas ktij ligji, struktura monitoruese t zbatimit t tij jan Komiteti Kombtar i Shndetit

Mendor, i cili sht organ kshillimor i Ministrit t Shndetsis si dhe Avokati i Popullit

(funksion i atribuar nga nj rezolut e veant e Kuvendit t Shqipris, si detyrim ndkombtar,

q buron nga protokolli opsional i Konvents Kundr Torturs (OPCAT) i OKB-s, i ratifikuar

nga vendi yn). Pra, ligji prjashton do lloj varsie dhe monitorimi nga Ministria e Drejtsis,

ashtu sikurse jan institucionet ku mbahen personat aktualisht.

Duke iu referuar dokumentit "Mbi Rregullat Europiane t Burgut", miratuar nga Kshilli i

Evrops dhe deleguar pr zbatim me rekomandimin Nr.87/3, t Kshillit t Ministrave, t vendeve

antare, ndrmjet shum rregullave t ktij dokumenti, sipas 100.1, prcaktohet se: "Personat, q

konstatohen me probleme t shndetit mendor nuk duhet t mbahen n burg, por duhet t

drgohen sa m shpejt q t jet e mundur nga burgjet n vende t prshtatshme pr kt

kategori personash .

Sipas rregullores s Prgjithshme t burgjeve5: Trajtimi n institucionet mjeksore t posame

brenda institucioneve t ekzekutimit t vendimeve penale bhet pr aq koh sa gjykata nuk

shprehet pr trajtimin e tyre n nj institucion mjeksor t posam, sipas prcaktimeve t bra

n ligjin Pr shndetin mendor .

5 neni 15, pika 6 i Rregullores.

9

Sa m sipr, e gjith situata aktuale e trajtimit mjeksor t personave t deklaruar t

paprgjegjshm nga gjykata, pr t cilt sht caktuar masa mjekim i detyruar n institucion

mjeksor, bie ndesh me t gjith kuadrin ligjor, q rregullon problematikn n fjal duke krijuar

nj situat paligjshmrie t patolerueshme.

Masa Mjekim i Detyruar n Institucion dhe Respektimi i t Drejtave t Njeriut

Personat me masa mjeksore, n mnyr t padrejt vazhdojn t mbahen n Institucione

penitenciare, duke prbr kshtu nj shkelje t rnd t t drejtave t njeriut (Komiteti Shqiptar i

Helsinkit,2014:74).

Ekzekutimi i vendimit t Gjykats mjekim i detyruar n nj institucion mjeksor, nuk mund t

kryhet me mbajtjen e ktyre personave n institucionet e Ekzekutimit t Dnimeve Penale, duke i

trajtuar si masa sigurimi apo dnime penale; sa m sipr, sht e patolerueshme situata n t

ciln kta persona mjekohen brenda ambienteve t sistemit t burgjeve.

Mbrojtja e dinjitetit njerzor n aplikimin e masave shtrnguese, sidomos tek ato q sjellin

privim t liris (shtrimi i detyruar n spital psikiatrik dhe vendosja e t miturit n institucion

riedukimi) gjen kuptim tek shprehja "respektim i personalitetit, dinjitetit, etj", (Myftari,2014:84)

Konstatohet se, kto shkelje t t Drejtave t Njeriut, vijn n kundrshtim edhe me nenet 15 dhe 28 t

Kushtetuts s Republiks s Shqipris, sipas t cils:T drejtat dhe lirit themelore t njeriut

jan t pandashme,t patjetrsueshme e t padhunueshme dhe qndrojn n themel t t

gjith rendit juridik.Organet e pushtetit publik, n prmbushje t detyrave t tyre, duhet t

respektojn t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, si dhe t kontribojn n realizimin e tyre.

Mbajtja dhe trajtimi i personave, pr t cilt gjykata cakton mas mjeksore mjekim i detyrueshm

n institucionet e vuajtjes s dnimeve penale prbn shkelje edhe t nenit 3 t Konvents s t

Drejtave t Njeriut. Neni 3 i Konvents flet pr nj ndr vlerat m themelore t nj shoqrie

demokratike. Ai ndalon n mnyr absolute torturn, trajtimin ose dnimin njerzor dhe

degradues, pavarsisht nga rrethanat dhe sjellja e viktims6, duke u vendosur detyrime shteteve

t mbrojn mirqnien fizike t personave me liri t kufizuar, qoft edhe atyre t vendosur n

masa shtrnguese. Personat e till kan statusin juridik t t smurit mendor dhe gjendja

shndetsore e tyre sht absolutisht e paprputhshme me gjendjen n t ciln ata vendosen.

Sipas praktikave t GJEDNJ ky lloj trajtimi sht degradues, pr sa koh i shkakton viktims ndjenja

frike, ankth dhe inferioritet, si pasoj e poshtrimit dhe pruljes, e cila, e kombinuar me vuajtjet fizike on

n trajtimin degradues n kuptim t Konvents. Mungesa e qllimit pr ta prulur dhe poshtruar

viktimn nuk e prjashton prfundimisht shkeljen e nenit 3 t saj. Sipas ktij neni, shteti duhet t

garantoj q nj person t trajtohet n kushtet, t cilat jan n pajtim me dinjitetin njerzor, q mnyra

apo metoda e ekzekutimit t ktyre masave t mos e nnshtrojn at ndaj ankthit apo mundimit t nj

intensiteti t till, q e kaprcen nivelin e pashmangshm t vuajtjes, e cila sht prezent n burg.7

Mbajtja e ktyre personave n IEVP vjen n kundrshtim edhe me nenin 14 t Konvents

Europiane pr t Drejtat e Njeriut, pasi t smurt mendor nuk mund t diskriminohen pr

shkak t statusit t tyre si persona me probleme t shndetit mendor.

Personat, ndaj t cilve sht dhn mas mjeksore e till duhet t ken akses n shrbimet

shndetsore t vlefshme pa diskriminim pr shkak t gjendjes s tyre ligjore. N kushtet kur

6 shih Labita k. Italis, nr. 26772/95, 119, ECHR 2000-IV) 7 Cshtja Dybeku kundr Shqipris.

10

mjekimi psikiatrik i tyre n IEVP sht bazuar n prgjithsi n farmakoterapin pa programe

pr trajtim individual apo psikoterapi individuale, terapi profesionale apo terapi n grup, ky

trajtim sht i paprshtatshm, pasi mjekimi psikiatrik duhet t bazohet n trajtimin individual, i

cili nnkupton hartimin e nj plani konkret trajtimi pr do pacient, duke prcaktuar qllimin e

mjekimit, kuptimin e terapis s prdorur dhe antart e personelit prgjegjs. Plani i trajtimit

duhet t prmbaj gjithashtu rezultatin e rishikimit t herpashershm t kushteve t shndetit

mendor t pacientit dhe nj rishikim t mjekimit t pacientit.

Duke e konsideruar trajtimin sipas prshkrimit m sipr, ktij grupi personash duhet tu

garantohet trajtim i barabart, jodiskriminues, duke respektuar integritetin fizik dhe dinjitetin

njerzor.Trajtimi i tyre duhet t bhet sipas standardeve shndetsore, q zbatohen edhe pr

kategorit e tjera t personave me rregullime t shndetit mendor. Referuar ligjit nr.44/2012,

Pr shndetin mendor, personat me rregullime t shndetit mendor duhen trajtuar n mnyr t

barabart dhe pa diskriminim, n funksion t respektimit t integritetit fizik dhe dinjitetit njerzor, n

nj mjedis sa m pak shtrngues, nga ekipe multidisiplinare, q i prgjigjen n mnyr komplekse

nevojave mjeksore, psikologjike, sociale dhe t rehabilitimit8.

REKOMANDIME T gjith personat e paprgjegjshm, q kan kryer vepra penale, ndaj t cilve sht vendosur

mas mjeksore mjekim i detyruar n nj institucion mjeksor, n shkall vendi, vazhdojn t

ruhen dhe t trajtohen n Qendrn Spitalore t Burgjeve Tiran dhe pjesrisht n I.E.V.P. Kruj.

Pr ti dhn zgjidhje gjendjes s paligjshmris s ktij problemi, duhet t q t angazhohen t

gjith institucionet brenda vendit si dhe organizmat e huaja, q vzhgojn respektimin e t

drejtave t njeriut n prgjithsi dhe t drejtat e personave t privuar nga liria n veanti, me

qllim marrjen e masave pr ruajtjen dhe trajtimin mjeksor t ktyre personave n nj objekt

t posam.

Ndrtimi i nj institucioni t ri sipas standarteve ndrkombtare do t ishte nj zgjidhje ligjore,

n kushtet kur kta prsona nuk mund t ruhen dhe t trajtohen n institucione t zakonshme

psikiatrike, pasi nuk ekzistojn kushtet e siguris dhe si pasoj mund t ndodhin ngjarje t

rnda kriminale. Persona t till mund t paraqesin rrezikshmri pr shoqrin si dhe pacientt

e tjer n spitalet e zakonshme psikiatrike, prandaj krkohen kushte t veanta sigurie, q mund

t garantohen vetm me krijimin e institucioneve t posame pr kt qllim.

REFERENCAT

Dokumenti "Mbi Rregullat Europiane te Burgut",

ECHR Peers v. Greece, no. 28524/95, 74

ECHR 2001-III; Kalashnikov v. Russia, nr.47095/99, 101

ECHR 2002-VI dhe Ramirez Sanchez v. France [GC], no. 59450/00, 119

8 Neni 5 i ligjit

11

Elezi I., Kaupi S., Haxhia M., Komentari i Kodit Penal t Republiks s Shqipris,

Tiran,2001.

GJEDNJ, shtja Grori k.Shqipris nr. 25336/04 , ECHR 2009

GJENDNJ,shtja Dybeku kundr shqipris(ankimi nr.41153/06)

Kushtetuta e RSH

Kodi Penal i Republiks s Shqipris;

Kodi i Procedurs Penale t Republiks s Shqipris

Kodi i Procedurs Penale t Republiks s Shqipris;

Konventa Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe Lirive Themelore, si edhe

protokollet e saj shtes

Konventa kundr Torturs dhe Vuajtjeve t tjera ose Trajtimit Mizor, njerzor e Degradues,

Komiteti Shqiptar i Helsinkit , Raport studimor pr vendimet e prokuroris pr mosfillimin dhe

pushimin e procedimeve penale & procedurat pr egzekutimin e vendimeve penale, Tiran 2014

Ligji Nr. 44/2012 dat 08.05.2012 Pr Shndetin Mendor;

Ligji Nr. 8331, dat 21.04.1998 Pr ekzekutimin e vendimeve penale, i ndryshuar;

Muci Sh. E drejta penale ,Tiran 2012 ,shtypshkronja Gutenberg

Myftari K. Tema e doktoraturs ,Paprgjegjshmria pr shkak t gjendjes mendore,kriteri juridik

n t drejtn penale.

Protokolli Opsional i Konvents kundr Torturs dhe Ndshkimeve t tjera njerzore dhe

Degraduese (OPCAT),

Raport i Avokatit t Popullit .Aktiviteti i Avokatit t popullit n rolin e mekanizmit kombtar t

parandalimit t Torturs,Tiran 2012.

Raport i Avokatit t Popullit .Aktiviteti i Avokatit t popullit n rolin e mekanizmit kombtar t

parandalimit t torturs .Tiran 2013

12

Raport i Avokatit t Popullit, Raport vjetor pr veprimtarie e Avokatit t Popullit ,viti 2015

Revista Shndeti mendor dhe t drejtat e njeriut,Volumi 2 ,2010.

Vendimi Nr. 437, dat 20.5.2015 t Kshillit t Ministrave Pr miratimin e Rregullores s

Prgjithshme t Burgjeve

Vendimi Nr.00-2014-385 (27) t Gjykats s Lart

13

THE CONCEPT OF ECONOMIC DEVELOPMENT ACCORDING AMARTYA SENS APPROACH

PhD. Candidate Ermira Sela

Faculty of Social Sciences Department of Political Sciences

University of Tirana ALBANIA


ABSTRACT The concept about the development of society is seen in different ways by different authors. One of them, which analyzes and proposes an alternative solution from traditional ways, is Amartya Sen. He places emphasis on strengthening the capabilities of people. In fact, to estimate the quality of life we have to rely on all the factors that can influence the advancement of the individual in society. The individual success at work or life is not completed with the possession of deep knowledge. Above all, it is clear that this success depends on individual's own skills to use his knowledge in a more efficient and intelligent way. So we can underline that, already, the formation should have an important place at every stage of the individuals life and in all areas. Precisely for this, education has gained more and more a leading place in the political programs of developed societies. The main object of this essay is the analysis on the concept of society development, according Amartia Sens approach. The method used is qualitative. Keywords: education, unemployment, development

HYRJE Kriza aktuale ekonomike botrore imponon nj reflektim mbi konceptin e zhvillimit t shoqris. Libri i Amartya Sen Zhvillimi si Liri, analizon dhe propozon zgjidhje alternative nga mnyrat tradicionale t konceptimit t zhvillimit. Ai e vendos theksin mbi fuqizimin e aftsive t individit dhe jo thjesht n prqndrimin e politikave, q do t sillnin nj rishprndarje t t ardhurave. Pr t vlersuar cilsin e jets, si n nivel social dhe individual nuk sht e mjaftueshme t studiohet vetm aftsia pr t shpenzuar e individve. Ajo duhet t bazohet mbi aftsit q zotron nj individ, aftsi, q shkojn prtej prodhimit dhe zotrimit t t mirave dhe prfshijn t gjith at kompleks faktorsh, q mund t influencojn avancimin e jets t individit, si: niveli i autonomis individuale, shndeti, sistemi i arsimit, cilsia e ambientit, niveli i demokracis, etj. Tashm sht e qart se transformimet ekonomike dhe ato n tregun e puns po iu japin gjithnj dhe m shum rndsi atyre individve q i zotrojn kto aftsi dhe q prshtaten me ndryshimet e vazhdueshme1. Si shembull mund t themi se, t kontribuosh n luftimin e

1 Jan aftesit e vet individit q prcaktojn qasjen e tij n tregun e puns; nse aftsit e individit pr pun jan t ulta ai do t kt vshtirsi t hyj n tregun e puns ose do t largohet shum shpejt prej tij; n t kundrt kur

aftsit pr pun jan t larta, punmarrsi do t shtyhet ta punsoj ose do ta mbaj n forcat e tij t puns nse

tashm punon. Shih Vanessa Boretti:Aspetti teorico metodologici e applicazione al programma di interventi formative dellIstruzione e Formazione Tecnica Superiore (IFTS); fq. 121

14

papunsis, (nj nga plagt m t mdha t shoqrive), do t thot t shtosh nivelin e aftsive t nj individi n mnyr q ai t jet i prshtatshm pr pun. Individi nuk i shpton dot logjiks s progresit t vazhdueshm, q karakterizon shoqrin modern; pr kt arsye, ai duhet t prditsohet vazhdimisht me njohurit e reja. Pikrisht, pr kt, politikat n arsim zn nj vend kryesor n programet politike t shoqrive. Objekti i ktij artikulli sht dhnia e nj panorame t prgjithshme t politikave arsimore n Shqipri, q jan ndjekur nga aktort zotrues t pushtetit politik. KONCEPTI I ZHVILLIMIT EKONOMIK, SIPAS AMARTYA SEN Ekonomia esht faktor kryesor n jetn politike dhe sociale t do vendi dhe individi. Megjithat, prvoja ka treguar se tregjet nuk mund ti prballojn dot me mekanizmat e tyre paregullsit n ciklet ekonomike, dshtimet e tij ojn drejt rezultateve ekonomike inefiente, t cilat mund t korrigjohen vetm prej ndrhyrjeve publike (Samuelson, 1998) Ka shum koncepte mbi politikn publike; nj prej tyre sht prcaktimi i saj si mas e ndrmarr pr tiu prgjigjur nj problemi t caktuar social2. Pra, politikat publike kan si qllim t prcaktojn ndrhyrjen efektive pr trajtimin e problemeve sociale, gjithashtu, ato mbshtesin ndrhyrjet n favor t rritjes dhe zhvillimit ekonomik. Me konceptin e rritjes n prgjithsi tregohet proesi i shtimit t t ardhurave kombtare t nj vendi, kurse koncepti i zhvillimit sht m i gjer dhe lidhet me aspekte t tjera t ndryshimit t ekonomis dhe t shoqris, p.sh. shprndarja e t ardhurave, kushtet e jetess, niveli i arsimimit, etj. Sipas Amartya Sen (2009), zhvillimi duhet t shihet si nj proes i shtrirjes s lirive substanciale q njeriu gzon. N kt kuptim, zhvillimi krkon mnjanimin e burimeve kryesore q ojn n privimin e liris (Sen,2009:23) midis t cilave urin, mjerimin, tiranin, intolerancn, analfabetizmin, mungesn e kujdesit shndetsor, etj. T gjitha kto e kufizojn individin, mundsin dhe aftsin e tij pr t ndrtuar jetn q preferon. Liria, e kuptuar si mundsi pr t zgjedhur jetn m t denj, sht sipas Sen kriteri baz sipas t cilit duhet t orientohen politikat publike. Analiza e tij zhvillohet mbi dallimin midis funksioneve dhe aftsive; funksionet jan gjendje t qni ose t bri, t cilave njerzit iu kushtojn rndsi (p.sh. t ushqyerit n mnyr t prshtatshme, mosvuajtja nga smundjet e kurueshme, etj), kurse aftsit jan kombinimet e funksioneve, q nj individ sht n gjndje t realizoj. Tashm, vazhdon Sen(2009:104), ndrsa kombinimi i funksioneve t njeriut pasqyron arritjet e tij aktuale, trsia e aftsive prfaqson lirin pr realizimet: kombinime t funksioneve nga t cilat njeriu mund t zgjedh. Aftsit dhe funksionimet nuk varen vetm nga t mirat n dispozicion t nj individi, por edhe nga faktor t tjer, personal (inteligjenca, paaftsit, gjinia), social (niveli i arsimit publik, cilsia e kujdesit shndetsor, niveli i dhuns dhe kriminalitetit), ambiental (klima, burimet hidrike, niveli i ndotjes), etj. Pr shembull, nj njeri me paaftsi mund t kt nj shport m t madhe artikujsh baz dhe prsri t ket m pak mundsi pr t br nj jet normale, sesa nj

njeri i shndetshm me nj shport m t vogl artikujsh baz(Sen,2009:103) Si pasoj, pr t rritur cilsin e jets s individit, barazia e funksioneve dhe aftsive sht thelbsore. N veprn e Sen, njeriu konceptohet si subjekt veprues, q mund t zgjedh midis disa alternativave dhe t realizoj nj jet sipas vlerave t tij.

2 Problemet sociale, shpesh konceptohen si situata q prkeqsojn jetn e nj numri t konsiderueshm individsh duke sjell pasoja t padshirueshme pr shoqrin n prgjithsi

15

Nprmjet kriterit t liris autori merr n shqyrtim problemin e varfris dhe t pabarazive sociale. Sen evidenton sesi vlersimi i ktyre problemeve, vetm mbi bazn e t ardhurave, sht i pamjaftueshm pr t kuptuar dhe gjetur ndonje zgjidhje t mundshme. Si varfria, ashtu dhe pabarazia, jan prcaktuar nga autori si paaftsi, pra ,si element, q i heqin subjektit mundsin pr t disponuar lirit themelore pr t jetuar mir. N kt kuptim, pr prmirsimin e cilsis s jets, jan t nevojshme prhapja dhe zhvillimi i kujdesit shndetsor dhe arsimimit. Sa m gjithprfshirs t bhet arsimimi dhe kujdesi shndetsor, aq m shum ka t ngjar q edhe nj

njeri potencialisht i varfr t ket mundsi m t mira pr t kaprcyer skamjen(Sen,2009:122). Pra, qasja e Sen sht e ndryshme nga qasjet klasike n lidhje me shprndarjen e t ardhurave. N veanti, ai kundrshton utilitarizmin3, mosprfilljen n shprndarjen e lumturis, mosprfilljen e t drejtave, lirive dhe shqetsimeve t tjera, prve prfitimit; nj lloj predispozicioni pr t favorizuar prshtatjen ndaj kushteve sociale. Sipas Sen, qllimi i politikave sociale nuk duhet t jet dhe aq shprndarja e burimeve kryesore, por krijimi i hapsirave t liris reale me qllim q nj individ mund t realizoj qllimet dhe vlerat e tij. ROLI I ARSIMIT N SHOQRIT AKTUALE Midis shum mnyrave pr t prkufizuar shoqrin aktuale, ajo e learning-society, duket plotsisht efikase, prderisa thekson aspektin prcaktues si prhapje t njohurive dhe t aftsive n do aspekt t jets, n mnyr individuale dhe kolektive, si n pun, ekonomi, n politikat

integruese, me t njjtn shprndarje dhe prqndrim global t pushtetit dhe t pasurive

(Alberici, 2002) sht pra, nj shoqri q transmeton njohuri t reja, e cila stimulon qytetart, duke nxitur, aftsin pr tu pajisur me dije dhe pr t artikuluar t dhna dhe njohuri t reja. Pr kto arsye, investimi n burimet njerzore sht kthyer n domosdoshmri dhe arsimi luan rolin kryesor. Si thekson dhe Sen, n analizn ekonomike bashkohore, theksi ka kaluar nga vlersimi i akumulimit t kapitalit n termat fizik, n vlersimin e tij si nj proes ku cilesia prodhuese e

qnieve njerzore sht pjes integrale4.

N studimet pr rritjen ekonomike, vihet re nj theks shum i madh mbi kapitalin njerzor, sepse, prmes edukimit, t msuarit dhe formimit njerzit mund t bhen shum m prodhues me kalimin e kohs dhe kjo ndihmon n proesin e zhvillimit ekonomik. Kjo prqasje ka uar drejt konceptimit t arsimit dhe t zhvillimit individual t bazuar mbi nj vision ekonomik. Prmendim ktu, raportin e OSBE-s (viti 1989), t titulluar Education and the economy in a changing society, n t cilin, faktor ky konsiderohet aftsia e individit pr t prballuar ndryshimet dhe pr ti transformuar n avantazhe t ardhshme. N fakt, prvese shkencs dhe teknologjis, theksi vendoset tek rndsia q ka disponimi i kapitalit njerzor shum t kualifikuar n mnyr q t vazhdohet me ritjen ekonomike, shtimin e produktivitetit dhe konkurueshmris. Sipas Sen, literatura mbi kapitalin njerzor ka prirjen t prqndrohet n rolin e qnieve njerzore pr rritjen e mundsive t prodhimit, duke e anashkaluar plotsisht larine, q kan njerzit pr t br at jet, q ata e vlersojn si m t arsyeshme. N rast se arsimimi e bn nj

3 Koncepti qndror i t gjitha teorive utilitariste sht koncepti utilitet. N vija t prgjithshme me utilitet kuptohet ajo veti n do objekt q on kah prodhimi i t mirs m t madhe t prgjithshme. Utilitarizmi mund t lejoj nj shprndarje t padrejt t vlerave sociale themelore n qoft se rritet sasia e t mirs n shoqri.

16

njeri m t efektshm n prodhimin e mallrave, ather kjo duket qart q sht nj rritje e kapitalit njerzor. Kjo i shtohet vlers s prodhimit n ekonomi, si dhe t ardhurave t personit q sht i arsimuar. Por, edhe me t njjtin nivel t ardhurash, nj person mund t prfitoj nga edukimi me leximin, komunikimin, diskutimin, aftsimin pr t zgjedhur n mnyr m t bazuar, duke qn i vlersuar m seriozisht nga t tjert (Sen, 2002). Pra, prfitimet e arsimimit e tejkalojn rolin e tij si kapital njerzor. N kt kndvshtrim, ndryshimi n konceptimin e arsimit, si m t lidhur me nevojat sociale t shoqris, fillon me raportin Delors Lifelong Learning for All t publikuar nga UNESCO me (1996), ku evidentohet se progresi i individit varet, jo aq nga rritja ekonomike, sesa nga nj zhvillim personal m i gjer. Raporti thekson se edukimi sht n qndr t zhvillimit t individit dhe t komunitetit dhe detyra e tij esht t zhvilloj kapacitetet dhe aftsit e fshehura t individit. Edhe Strategjia e Lisbons (2000), ndr dokumentat kryesor t Bashkimit Europian n lidhje me arsimin vendos si objektiv t saj pr ta prshtatur arsimin dhe formimin me nevojat e qytetarve n t gjitha fazat e jets s tyre pr t promovuar punsimin dhe perfshirjen sociale. ARSIMI N SHQIPRI Prsa i takon shoqris shqiptare ,duhet t theksojm se n dekadat e fundit ajo sht prballuar me nevojn e ngutshme pr reforma t thella pr vendosjen e ekonomis se tregut dhe t ndrtimit t nj sistemi qeveriss demokratik. Nj nga ndryshimet me t rndsishme, t ndrmarra mbas viteve 90, ishte reformimi i sistemit arsimor, i cili preku t gjith elementet, me nj intensitet t lart e shpesh t paqndrueshm, duke reflektuar m s miri realitetin shoqror t tipit tranzitor (Nathanaili, 2001) Ashtu si legjislacioni shqiptar n trsi, edhe ai arsimor sht fryt i prpjekjeve pr ta prshtatur me standartet demokratike ndrkombtare, prkatsisht akteve t OKB-s dhe atyre europiane. Sipas strategjis kombtare t arsimit, objektivi prioritar ne fushn e arsimit sht promovimi i shoqris s dijes, zhvillimi i kapitalit njerzor, dhe ndrthurja e teknologjis moderne me

msimdhnien dhe msimnxnien n funksion t progresit ekonomik t vendit dhe t nj

zhvillimi t qndrueshm t shoqris shqiptare me standarte bashkkohore europiane(MASH, 2009) N kt kontest, politikat n arsim synojn t prmirsojn cilsin e tij, t zgjerojn aksesin, t prshpejtojn dhe forcojn futjen e teknologjive t reja, etj. Pikrisht nj nga sfidat aktuale t arsimit shqiptar sht dhe investimi n teknologjit e informacionit dhe komunikimit. T dhnat tregojn se n Shqipri niveli i edukimit teknologjik sht i ult, madje n grupmosha t caktuara mungon totalisht. Ky prbn nj fakt shqetsues nse kihet parasysh se shkenca, teknologjia dhe inovacioni jan faktor t domosdoshm pr t prballuar sfidat e nj bote t globalizuar, gjithnj e m shum konkurruese. N fakt, kompetiviteti i Shqipris n arenn rajonale sht akoma tepr i ult dhe bazohet kryesisht mbi kostot e faktorve t prodhimit , (p.sh. n koston e ult t puns). Rritja e nivelit t arsimimit t prgjithshm dhe trajnimit profesional, sigurimi i aksesit n t gjitha nivelet e arsimimit dhe trajnimit, pa diskriminim mbi bazn e gjinis, ngjyrs, origjins

etnike ose fes, prmirsimi i strukturave t arsimit dhe trajnimi, realizimi i autonomis

shkollore nprmjet reforms arsimore, n bashkpunim dhe me grupet e interesit(MASH, 2009), jan linjat kryesore mbi t cilat duhet t zhvillohen politikat n arsim. Pr t vazhduar n rrugn e progresit, Shqipria ka nevoj pr nj popullsi t pajisur me njohurit dhe aftsit e krkuara nga tregu i puns. N kt kontekst, forcimi i arsimit

17

prbn domosdoshmri pr zhvillimin ekonomik dhe shoqror t Shqipris. Pra, shtja e arsimimit n vend sht kusht pr tu zhvilluar ekonomikisht, pr t qn konkurrues, pr t trhequr investimet e huaja dhe luftuar shum nga plagt e shoqris shqiptare, si sht papunsia. PRFUNDIME Shoqria bashkkohore i ofron individit mundsi dhe perspektiva m t mdha se n t kaluarn, por nga ana tjetr paraqet reziqe m t larta. Reziku m i madh sht shfaqja e nj ndarje midis nj pakice individesh, q kan aftsi t mjaftueshme pr t mbijetuar n realitetet komplekse dhe atyre, q nuk i zotrojn kto aftsi dhe pr pasoj jan t prjashtuar prej ndryshimeve ekonomike dhe sociale q ndodhin n shoqri. N kt kontekst, arsimimi kthehet pr individt n domosdoshmri, jo vetm pr t prgatitur individ, q t konkurojn n tregun e puns, por, mbi t gjitha, pr ti pajisur ata me aftsi, q do ti ndihmojn t zgjedhin jetn, q vlersojn si m t prshtatshme. Strategjit politike t zhvillimit duhet t fokusohen edhe n zgjerimin e sistemeve t arsimimit dhe formimit, duke i garantuar do qytetari zhvillimin e plot t kompetencave baz, kompetenca n fushn e teknologjive t informacionit, gjuhve t huaja, kulturs teknike, sociale, etj. Si thekson dhe Amatrya Sen, arsimimi sht nj e mir shum e rndsishme, sepse prfaqson nj nga institucionet, q nuk i prkasin tregut, t afta pr t garantuar mbrojtjen e individit. Niveli i zhvillimit t nj shoqrie varet nga aftsia e saj pr tiu garantuar t gjith individve nj sr aftsish, q do t ojn drejt nj ell-being t prgjithshm. REFERENCA Alberici, A. (2002) Imparare sempre nella societa della conoscenza. Milano; Mondadori. Boretti, V. Aspetti teorico metodologici e applicazione al programma di interventi formative dellIstruzione e Formazione Tecnica Superiore (IFTS) Ministria e Arsimit dhe Shkencs, Strategjia Kombtare e Arsimit Parauniversitar 2009-2013, www.mash.gov.al Nathanaili, V. (2001) Reforma dhe legjislacioni n arsimin parauniversitar. Tiran; UFO Press. Samuelson, P. (1998) Economia. Milano; McGraw-Hill Libri Italia srl. Sen, A. (2009) Zhvillimi si Liri, Tiran; Botimet Dudaj.

18

http://www.mash.gov.al/

ARMMBAJTJA PAS SHFUQIZIMIT NGA GJYKATA KUSHTETUESE

Mag. Florjan Kalaja Gjykata e Rrethit Gjyqsor, Vlor

ABSTRAKT

Gjykata Kushtetuese me Vendimin Nr. 9, dat 26.02.2016 vendosi ndr t tjera: Shfuqizimin eparagrafit t pest dhe t gjasht t nenit 278 t Kodit Penal, shtuar me ligjin nr.144/2013, ndryshuar me ligjin nr.98/2014. Problemet dhe debatet e praktiks gjyqsore pas ksaj vendimmarrje jan t shumta, e kryesisht lidhen me faktin nse ky vendim shfuqizues e dekriminalizoi veprn penale t armmbajtjes pa leje n ambiente publike; nse ky vendim shfuqizues ipso legge ka ngjallur normn e shfuqizuar m par nga norma e shfuqizuar tashm; nse gjykatat duhet t zbatojn n kto figura t veprs penale paragraft ekzistues pas vendimit t Gjykats Kushtetuese. Pavarsisht se titulli i shkrimit fokuson vetm figurn e veprs penale t armmbjatjes pa leje, t parashikuar nga neni 278 i Kodit Penal, n t vrtet, n shkrim trajtohen t gjitha problematikat q kan dal n praktik mbi shfuqizimin e paragrafit t pest dhe t gjasht t nenit 278 t Kodit Penal. Kjo do t thot se, shkrimi merret edhe me figurn e veprs penale t mbajtjes pa leje t minave, bombave, lndve plasse, apo edhe me ish-paragrafin e cilsuar si kryerja e veprave me sasi t mdha n bashkpunim, m shum se nj her dhe kur ka sjell pasoja t rnda. Shkrimi synon t adresoj zgjidhje kushtetuese pr situatn faktike dhe juridike t krijuar nga vendimi i Gjykats Kushtetuese. Nprmjet analizs historike t veprs penale t armmbajtjes pa leje, nprmjet analizs s filozofis s vendimit t Gjykats Kushtetuese dhe analizs s jurisprudencs s Gj.E.D.Nj. mbi nenin 7 t K.E.D.Nj., do t argumentohet qndrimi mbi zgjidhjen e kazuseve q ka krijuar n praktik vendimi i Gjykats Kushtetuese. Sigurisht, trajtimi nuk synon t jet ezaurues, por synon t jet nj prpjekje modeste pr t kontribuuar n jurisprudencn e Gjykats Kushtetuese, Gjykats s Lart dhe n praktikn gjyqsore t gjykatave t apelit apo gjykatave t shkalls s par. Shpresoj q ky punim t jet nj filles debati doktrinar mbi zgjidhjen apo zgjidhjet, q mundet t adresohen n lidhje me kazusin kushtetues, q nga krijuar ky precedent n Shqipri. Ndaj, t gjitha opinionet kundra, paralele apo sugjeruese jan t mirpritura, n mnyr q debati doktrinar t formsohet.

HYRJE Historikisht, mbajtja e armve dhe e lndve plasse, pa lejen e organeve kompetente n Shqipri sht konsideruar nga ligji vepr penale. Kodi Penal i vitit 1959, n nenin 273, nn titullin Fabrikimi, mbajtja ose shitja e armve, parashikonte ndr t tjera se: Fabrikimi, mbajtja, blerja ose shitja e armve t zjarrit, t lufts dhe lndve plasse pa lejen e organeve prkatse,

dnohet: me heqje t liris gjer n pes vjet dhe me konfiskimin e armve dhe t lndve

plasse..1

1 Shpallur me Dekretin Nr. 2868, dat 16.3.1959 Mbi shpalljen e Kodit Penal t Reprubliks Popullore t Shqipris i aprovuar nga Kuvendi Popullor i Republiks Popullore t Shqipris me Ligjin Nr. 1470, dt. 23.05.1952 dhe i ndryshuar me Dekretin Nr. 2477, dt. 03.06.1957 dhe me Ligjin nr. 2804, dt. 04.12.1958.

19

M tej, Kodi Penal i vitit 1977 n nenin 224, nn titullin Prodhimi, mbajtja, blerja ose shitja e armve, parashikonte ndr t tjera se: Prodhimi, mbajtja, blerja ose shitja e armve dhe e lndve plasse pa lejen e organeve kompetente dnohen: me riedukim nprmjet puns, ose me

heqje t liris gjer n dy vjet..2 Pas ndryshimeve thelbsore q prjetoi shoqria dhe shteti shqiptar me prmbysjen e regjimit komunist, legjislatorit iu shtrua si detyr kryesore hartimi i nj Kodi Penal t ri. N datn 01.06.1995 hyri n fuqi Kodi Penal3, q, pavarsisht ndryshimeve t herpashershme, q ndoshta kan humbur edhe identitetin dhe koherencn e tij n vetvete, sht akoma edhe sot n fuqi. N nenin 278, me titull Prodhimi dhe mbajtja pa leje e armve luftarake dhe e municionit, u parashikua se: Prodhimi i armve dhe i municionit luftarak, i bombave apo minave, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga pes deri n dhjet vjet. Mbajtja, blerja

ose shitja e armve, bombave apo minave pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohen

me gjob ose me burgim deri n shtat vjet.Mbajtja e fishekve t armve t lehta luftarake pa

leje t organeve kompetente shtetrore, prbn kundrvajtje penale dhe dnohet me gjob ose me

burgim deri n nj vit..4 Ndryshimi i par i nenit 278 i Kodit Penal do t vinte gati nj vit m von, nprmjet Ligjit nr. 8175, dat 23.12.1996 Pr disa ndryshime n ligjin nr. 7895, dat 27.1.1995 "Kodi Penal i Republiks s Shqipris". Neni 28 i ktij ligji ndryshonte nenin 278 t Kodit Penal:Prodhimi i paligjshm i mjeteve ose pajisjeve q konceptohen, funksionojn dhe prdoren pr vrasje ose

plagosje, pavarsisht nga destinacioni i tyre si arm luftarake, gjuetie a sporti dnohet me pes

vjet burgim.Prodhimi i armve t ftohta pa leje t organeve kompetente, si shpatat, bajonetat,

thikat dhe mjete t tjera t prgatitura e t destinuara posarisht pr sulm kundr personave

ose pr vetmbrojtje dnohet me nj vit burgim.. Nuk kaloi shum dhe kto dnime fikse n shtetin ton, ndr m fillestart n demokracin europiane, u shfuqizuan nga Gjykata Kushtetuese5. Ajo q bie n sy sht se, Gjykata Kushtetuese n kt vendim shfuqizon vetm sanksionet e dispozitave penale, pr t cilat n prfundim t shqyrtimit rrzon prezumimin e kushtetutshmris dhe nuk shfuqizon t gjith veprn penale. Nn t njjtin, kazus vite m von, gati 19 vjet m von, dispozitivi do t jet krej ndryshe.

2 Ligji nr. 5591, dat 15.6.1997 Kodi Penal i Republiks Popullore Socialiste t Shqipris. Sipas nenit 248, Kodi Penal ka hyr n fuqi n datn 01.10.1977. 3 Shiko nenin 335 t Kodit Penal. 4 Shiko Ligjin nr. 7895, dat 27.1.1995 Kodi Penal i Republiks s Shqipris, Fletore Zyrtare nr. 3, Mars 1995. 5 Shiko Vendimin Nr.13, dat 29.5.1997 t Gjykats Kushtetuese. Ndr t tjera n vendim argumentohet se: Gjykata mon se parashikimi i sanksioneve (dnimeve) fikse n normat e siprprmendura t Ligjit nr.8175, bie ndesh me nj sr parimesh (dispozitash) t Pjess s Prgjithshme t Kodit Penal, sidomos pr mnyrn e caktimit

t dnimit, pr rrethanat lehtsuese e rnduese (nenet 47-50), t cilat kur konkurrojn, vlejn, paprjashtim, pr do

vepr penale. Sanksionet fikse eleminojn mbrojtjen prsa i prket prcaktimit t shkalls s rrezikshmris s

veprs s kryer e t autorit t saj dhe gjykats i heqin mundsin e individualizimit t dnimit, duke cunguar kshtu

funksionin e saj n dhnien e drejtsis.Si rrjedhoj, me sanksionet fikse cnohen t drejtat themelore t njeriut, t

garantuara me parimet kushtetuese pr nj proces t rregullt ligjor dhe pr nj gjykim t drejt (nenet 38 e 40 t

Ligjit Kushtetues nr.7692, dat 31.03.1993 pr "T Drejtat dhe Lirit Themelore t Njeriut") dhe si t tilla duhet t

shfuqizohen.

Meqnse vendimi i Gjykats Kushtetuese pr pjesn q shfuqizon sanksionet dhe dispozitat e ligjit objekt shqyrtimi, sipas dispozitave kushtetuese (neni 26 paragrafi i tret) hyn n fuqi vetm pas shpalljes s tij n Fletoren

Zyrtare, pr t parandaluar efektet negative t mtejshme t sanksioneve t shfuqizuara, Gjykata mon se n baz t

nenit 24 pika 10 t ligjit kushtetues, duhet t vendoset pezullimi i menjhershm i zbatimit t tyre dhe zbatimi i

normave t Kodit Penal..

20

Ndryshimi i dyt i nenit 278 t Kodit Penal n fuqi do t bhej tre vjet m von. N vitin 1998 legjislatori n nenin 278, pas fjalve minave, n paragraft e par dhe t dyt, do t shtonte fjalt lndt plasse.6 Kshtu, n vitin 1998, neni 278 i Kodit Penal formulohej: Prodhimi i armve dhe i municionit luftarak, i bombave apo minave lndt plasse, pa lejen e organeve

kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga pes deri n dhjet vjet. Mbajtja, blerja ose shitja

e armve, bombave apo minave lndt plasse, pa lejen e organeve kompetente shtetrore,

dnohen me gjob ose me burgim deri n shtat vjet. Mbajtja e fishekve t armve t lehta

luftarake pa leje t organeve kompetente shtetrore, prbn kundrvajtje penale dhe dnohet me

gjob ose me burgim deri n nj vit. Pa lakimin e drejt gjuhsor dhe pa lidhzat e detyrueshme sipas ligjsis s gjuhs shqipe, dispozita n paragrafin e par dhe t dyt formulohej paksa pa kuptim, megjithat kjo pakuptimsi gjuhsore nuk afektonte n zbatimin e ligjit penal n praktik. Ndryshimi i tret i nenit 278 t Kodit Penal do t vinte pas gjasht vitesh nga miratimi i tij dhe pas tre vitesh nga ndryshimi i par. Ksaj rradhe legjislatori ndrhynte n sanksionin e do paragrafi dhe n figurat konkrete t veprs penale, ndryshonte paragrafin e tret dhe shtonte edhe nj paragraf t katrt. Ndryshimet ishin: N nenin 278 bhen kto shtesa dhe ndryshime: - N paragrafin e par, fjala pes bhet tre. - N paragrafin e dyt, hiqen fjalt blerja ose shitja. - Paragrafi i tret ndryshohet si vijon: Mbajtja e municionit luftarak pa leje t organeve kompetente shtetrore prbn kundrvajtje penale dhe dnohet me gjob ose me

burgim gjer n dy vjet. - Pas paragrafit t tret shtohet nj paragraf me kt prmbajtje: Kur vepra kryhet n sasira t mdha n bashkpunim, m shum se nj her ose ka sjell pasoja t

rnda, dnohet me burgim nga pes gjer n pesmbdhjet vjet..7 Kshtu n vitin 2001 neni 278 i Kodit Penal sanksiononte se: Prodhimi i armve dhe i municionit luftarak, i bombave apo minave lndt plasse, pa lejen e organeve kompetente

shtetrore, dnohet me burgim nga tre deri n dhjet vjet.Mbajtja, e armve, bombave apo

minave lndt plasse pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohen me gjob ose me

burgim deri n shtat vjet.Mbajtja e municionit luftarak pa leje t organeve kompetente

shtetrore prbn kundrvajtje penale dhe dnohet me gjob ose me burgim gjer n dy vjet. Kur vepra kryhet n sasira t mdha n bashkpunim, m shum se nj her ose ka sjell pasoja

t rnda, dnohet me burgim nga pes gjer n pesmbdhjet vjet.. Ndryshimi i katrt i nenit 278 t Kodit Penal do t vinte 18 vjet pas hyrjes n fuqi t Kodit Penal, 15 vjet pas ndryshimit t par dhe 12 vjet pas ndryshimit t dyt. Ksaj rradhe ndryshimet ligjore rritn ndjeshm sanksionet e veprs penale dhe u shtua edhe nj paragraf tjetr n dispozit. Kshtu, n vitin 2013 legjislatori i dha kt formulim nenit 278 t Kodit Penal: Prodhimi i armve dhe i municioneve luftarake, lndve plasse, i bombave apo minave, pa lejen e organeve

kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga pes deri n pesmbdhjet vjet. Mbajtja e

municioneve luftarake, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, prbn kundrvajtje penale

dhe dnohet me gjob ose me burgim deri n dy vjet. Mbajtja e armve, i bombave apo minave

ose lndve plasse n banes, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim

nga nj deri n pes vjet. Mbajtja e armve, i bombave apo minave, ose lndve plasse n

automjete apo n do mjet tjetr t motorizuar, n mjedise publike ose n mjedise t hapura pr

publikun, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga shtat deri n

6 Shiko nenin 3 t Ligjit nr. 8279, dat 15.1.1998 Pr disa ndryshime dhe shtesa n ligjin nr. 7895, dat 27.1.1995 Pr Kodin Penal t Republiks s Shqipris. 7 Shiko nenin 60 t Ligjit nr. 8733, dat 24.1.2001 Pr disa shtesa dhe ndryshime n ligjin nr. 7895, dat 27.1.1995, Kodi Penal i Republiks s Shqipris.

21

pesmbdhjet vjet. Kur vepra penale kryhet n sasi t mdha, n bashkpunim, m shum se nj

her, ose ka sjell pasoja t rnda, dnohet me burgim nga dhjet deri n njzet vjet..8 Ndryshimi i pest i nenit 278 t Kodit Penal do t vinte 19 vjet pas hyrjes n fuqi t Kodit Penal, 16 pas ndryshimit t par t dispozits, 13 vjet pas ndryshimit t dyt dhe nj vit pas ndryshimit t tret. Kshtu n vitin 2014, kryesisht i ndikuar nga problematika e madhe q shkaktoi realiteti i shprthimeve dhe atentateve me lnd plasse, legjislatori bri kto ndryshime: 1. Paragrafi i tret ndryshohet si m posht: "Mbajtja e armve n banes, pa lejen e organeve kompetente

shtetrore, dnohet me burgim nga nj deri n pes vjet.". 2. Pas paragrafit t tret shtohet

paragrafi i katrt me kt prmbajte: "Mbajtja e bombave, minave ose lndve plasse n

banes, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga pes deri n tet

vjet.". 3. Paragrafi i katrt ekzistues bhet paragrafi i pest. 4. Paragrafi i pest ekzistues bhet

paragrafi i gjasht dhe n kt paragraf fjalt "dnohet me burgim nga dhjet deri n njzet vjet"

zvendsohen me fjalt "dnohet me burgim nga pesmbdhjet deri n njzet vjet"..9 Kshtu n vitin 2014 neni 278 i Kodit Penal sanksiononte se: Prodhimi i armve dhe i municioneve luftarake, lndve plasse, i bombave apo minave, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga pes deri n pesmbdhjet vjet.

Mbajtja e municioneve luftarake, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, prbn

kundrvajtje penale dhe dnohet me gjob ose me burgim deri n dy vjet. Mbajtja e armve n

banes, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga nj deri n pes vjet.

Mbajtja e bombave, minave ose lndve plasse n banes, pa lejen e organeve kompetente

shtetrore, dnohet me burgim nga pes deri n tet vjet. Mbajtja e armve, i bombave apo

minave, ose lndve plasse n automjete apo n do mjet tjetr t motorizuar, n mjedise

publike ose n mjedise t hapura pr publikun, pa lejen e organeve kompetente shtetrore,

dnohet me burgim nga shtat deri n pesmbdhjet vjet. Kur vepra penale kryhet n sasi t

mdha, n bashkpunim, m shum se nj her, ose ka sjell pasoja t rnda, dnohet me burgim

nga pesmbdhjet deri n njzet vjet.. Ndryshimi i gjasht i nenit 278 t Kodit Penal do t vinte 20 vjet pas hyrjes n fuqi t Kodit Penal, 17 pas ndryshimit t par t dispozits, 14 vjet pas ndryshimit t dyt, dy vjet pas ndryshimit t tret dhe nj vit pas ndryshimit t katrt. Ky ndryshim sht i katrti dhe i fundit deri m tani i br nga ligjvnsi. Ndryshimi i vitit 2015 ishte se: N nenin 278, pas paragrafit t par shtohen dy paragraf me kt prmbajtje: Prodhimi, shitja, blerja, ofrimi pr shitje, dhnia ose marrja n do form, tregtimi dhe transportimi i armve dhe i municioneve luftarake,

lndve plasse, i bombave ose minave pa lejen e organeve kompetente shtetrore dnohet me

burg nga pes deri n pesdhjet vjet. Falsifikimi ose fshirja, zhvendosja ose ndryshimi i

paligjshm i shenjave mbi armt dhe municionet luftarake dnohet me burgim nga nj deri n

pes vjet..10 Sot, pa patur parasysh vendimin e Gjykats Kushtetuese, neni 278 i Kodit Penal sanksionon se:

8 Shiko nenin 43 t Ligjit Nr. 144/2013, dat 2.5.2013. Drejtshkrimi i mangt i dispozits, nga ndryshimet q prjetoi neni 278 i Kodit Penal n vitin 1998, duket se u zgjidh pa ndryshime ligjore, por vetm nga korrigjimet e Qendrs s Botimeve Zyrtare. Shiko Fletoren Zyrtare Nr. 83, dt. 20.05.2013, faqen 3526. Sipas nenit 49 ky ligj ka hyr n fuqi pesmbdhjet dit pas botimit n Fletoren Zyrtare. Sipas prllogaritjes del se ligji ka hyr n fuqi me dat 04.062013. 9 Shiko nenin 5 t Ligjit Nr. 98/2014, dat 31.07.2014. Shiko Fletore Zyrtare Nr. 132, dt. 19.08.2014, faqe 6020. Neni 9 i Ligjit prcakton se, ligji hyn n fuqi pesmbdhjet dit pas botimit n Fletoren Zyrtare. Sipas prllogaritjeve del se ky ligj ka hyr n fuqi me dat 03.09.2014. 10 Shiko nenin 17 t Ligjit 135/2015 Pr disa ndryshime dhe shtesa n ligjin nr. 7895, dat 27.1.1995, Kodi Penal i Republiks s Shqipris, t ndryshuar. Ky ligj sht botuar n Fletoren Zyrtare Nr. 249, dt. 14.01.2016.

22

Prodhimi i armve dhe i municioneve luftarake, lndve plasse, i bombave apo minave, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga pes deri n pesdhjet vjet.

11 Prodhimi, shitja, blerja, ofrimi pr shitje, dhnia ose marrja n do form, tregtimi dhe

transportimi i armve dhe i municioneve luftarake, lndve plasse, i bombave ose minave pa

lejen e organeve kompetente shtetrore dnohet me burg nga pes deri n pesdhjet vjet.

Falsifikimi ose fshirja, zhvendosja ose ndryshimi i paligjshm i shenjave mbi armt dhe

municionet luftarake dnohet me burgim nga nj deri n pes vjet. Mbajtja e municioneve

luftarake, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, prbn kundrvajtje penale dhe dnohet

me gjob ose me burgim deri n dy vjet. Mbajtja e armve n banes, pa lejen e organeve

kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga nj deri n pes vjet. Mbajtja e bombave, minave


nga pes deri n tet vjet. Mbajtja e armve, i bombave apo minave, ose lndve plasse n

automjete apo n do mjet tjetr t motorizuar, n mjedise publike ose n mjedise t hapura pr

publikun, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga shtat deri n

pesmbdhjet vjet.Kur vepra penale kryhet n sasi t mdha, n bashkpunim, m shum se nj

her, ose ka sjell pasoja t rnda, dnohet me burgim nga pesmbdhjet deri n njzet vjet.. Ndryshimi i shtat i nenit 278 t Kodit Penal erdhi nga Vendimi Nr. 9, dt. 26.02.2016 i Gjykats Kushtetuese. Nprmjet nj kontrolli incidental, Gjykata e Apelit Vlor krkoi para Gjykats Kushtetuese shfuqizimin e paragrafit t katrt t nenit 278 t Kodit Penal12. Gjykata Kushtetuese, ndr t tjera, jo vetm q shfuqizoi trsisht paragrafin e katrt t nenit 278 t Kodit Penal, por shfuqizoi kryesisht13 dhe trsisht edhe paragrafin e pest t ksaj dispozite. Gjykata Kushtetuese vendosi ndr t tjera: Shfuqizimin eparagrafit t pest dhe t gjasht t nenit 278 t Kodit Penal, shtuar me ligjin nr.144/2013, ndryshuar me ligjin nr.98/2014, q do t thot paragrafin e katrt t para ndryshimeve t vitit 2014. N t vrtet, formulimi i dispozitivit t Gjykats Kushtetuese sht i paqart dhe nuk ka gjetur teknikn m t mir ligjore pr t artikuluar pjesn vendimmarrse, e cili sht pjesa m e rndsishme. Megjithat, paragraft e shfuqizuar arrihen t kuptohen nga pjesa argumentuese e dispozits.14 Thn m qart dhe pa ekuivok, me Vendimin 9/2006 Gjykata Kushtetuese ka shfuqizuar paragraft e nenit 278 t Kodit Penal q disponojn: 1. Mbajtja e armve, e bombave apo minave, ose lndve plasse n automjete apo n do mjet tjetr t motorizuar, n mjedise

11 Normalisht duhet t jet nj gabim n shkrim dhe n botim sanksioni prej pesdhjet vjetsh n kt Fletore Zyrtare dhe ksaj rradhe Qendra e Botimeve Zyrtare nuk del n rolin e ndreqsit t gabimeve pa ligj, porn rolin e gabimbrsit pa ligj. Logjika ta do t sanksioni nuk sht pesdhjet vjet por pesmbdhjet vjet, duke par edhe historikun e dispozitave dhe prmbajtjen e tyre. Por logjika ndonjher mundet t bj edhe lojra dhe t pretendoj se n t vrtet sanksioni maksimal q ka dashur t parashikoj legjislatori sht dhjet vjet dhe pr rrjedhoj fjala pes sht lapsus. Akoma m shum nj logjik tjetr finoke mundet t pretendoj n gjykim se saknsioni maksimal q legjislatori ka dashur t parashikoj ka qen pes vjet dhe se fjala dhjet sht lapsus. Dhe n kt mnyr do interpretim do t shkaktonte vshtirsi t shkeljes dhe zbatimit t parimit t ligjshmris n t drejtn penale nullum crimen sine legge. 12 Q ishte n fuqi n kohn kur kontrolli incidental sht inicuar. 13 Gjykata Kushtetuese u shpreh se: 6. Gjithashtu, gjykata referuese, edhe pse pranon se i mungon kriteri lidhs me shtjen konkrete, pr paragraft 1, 3, 4 dhe 6 t nenit 278 t KP-s, i krkon Gjykats Kushtetuese q bazuar n

nenin 48 t ligjit nr.8577, dat 10.10.2000 Pr organizimin dhe funksionimin e Gjykats Kushtetuese t Republiks s Shqipris t moj t shprehet me nismn e saj edhe pr kto dispozita.. 14 Gjykata Kushtetuese shprehet se: 5. N paragrafin e katrt t nenit 278/4 t KP-s prcaktohet se mbajtja e armve, e bombave apo minave, ose lndve plasse n automjete apo n do mjet tjetr t motorizuar, n mjedise

publike ose n mjedise t hapura pr publikun, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga

shtat deri n pesmbdhjet vjet (n vijim gjykata do ti referohet si paragrafi i pest, pasi me ligjin nr.98/2014, q ka ndryshuar nenin 278, paragrafi i katrt ekzistues sht br paragrafi i pest)..

23

publike ose n mjedise t hapura pr publikun, pa lejen e organeve kompetente shtetrore,

dnohet me burgim nga shtat deri n pesmbdhjet vjet, dhe; 2. Kur vepra kryhet n sasi t mdha, n bashkpunim, m shum se nj her ose ka sjell pasoja t rnda, dnohet me burgim

nga pesmbdhjet deri n njzet vjet.. Sot, duke patur parasysh vendimin e Gjykats Kushtetuese, neni 278 i Kodit Penal sanksionon se: Prodhimi i armve dhe i municioneve luftarake, lndve plasse, i bombave apo minave, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga pes deri n pesmbdhjet vjet.

Prodhimi, shitja, blerja, ofrimi pr shitje, dhnia ose marrja n do form, tregtimi dhe

transportimi i armve dhe i municioneve luftarake, lndve plasse, i bombave ose minave pa

lejen e organeve kompetente shtetrore dnohet me burg nga pes deri n pesdhjet vjet.

Falsifikimi ose fshirja, zhvendosja ose ndryshimi i paligjshm i shenjave mbi armt dhe

municionet luftarake dnohet me burgim nga nj deri n pes vjet. Mbajtja e municioneve

luftarake, pa lejen e organeve kompetente shtetrore, prbn kundrvajtje penale dhe dnohet

me gjob ose me burgim deri n dy vjet.Mbajtja e armve n banes, pa lejen e organeve

kompetente shtetrore, dnohet me burgim nga nj deri n pes vjet. Mbajtja e bombave, minave


nga pes deri n tet vjet.. Ditt e fundit sht br zyrtare nisma e Ministris s Drejtsis pr ndryshimin e tet ligjor t rradhs, t nenit 278 t Kodit Penal.15 Procedurat e miratimit po zhvillohen aktualisht dhe s shpejti neni 278 i Kodit Penal do t ndryshoj srisht. Srisht parashikohet se asnj nga figurat e veprs penale t parashikuara n kt dispozit nuk do t dekriminalizohet. Nga analiza historike e msiprme konkludohet se, asnjher n Shqipri, q nga ligji penal material i par i marr n analiz e deri n ditt e sotme, armmbajtja pa leje ka qen konsideruar veprim i ndaluar nga ligji penal. Gjithnj, mbajtja e armve, bombave, minave ose e lndve plasse, pavarsisht vendit se ku ato mbahen, pa lejen e organeve kompetente, ka qen konsideruar nga ligji penal material si vepr penale.

Kontrolli Incidental dhe Vendimi i Gjykats Kushtetuese Gjykata e Apelit Vlor krkoi, nprmjet gjykimit incidental kushtetues, shfuqizimin e nenit 278 paragrafi i katrt i Kodit Penal, me pretendimin se vjen n kundrshtim me Kushtetutn. Gjykata solli n vmendje se, ndryshimet e ndrmarra nga ligjvnsi n dispozitat objekt shqyrtimi (por edhe t tjera t shqyrtuara m par nga kjo Gjykat), kan qen prgjithsisht spontane, nisur nga synimi pr t luftuar kriminalitetin, por pa iu nnshtruar m par studimeve t thelluara pr t shmangur prishjen e balancave, jo vetm midis masave t dnimit t veprave penale t nj kapitulli, por edhe n raport me veprat e tjera penale, n varsi t rrezikshmris shoqrore t tyre. Gjykata vlersoi se nj qasje (strategji) e till e gabuar ka deformuar strukturn e Kodit Penal, duke krijuar disproporcione t pashpjeguara (paarsyeshme) midis dnimeve t parashikuara pr vepra t ndryshme t Kodit, n kundrshtim me parimet e shtetit t s drejts dhe t proporcionalitetit, n rastet e kufizimit t t drejtave dhe lirive t individit.16 Duke iu referuar doktrins s t drejts penale Gjykata Kushtetuese ka vlersuar se, prodhimi apo mbajtja pa lejen e organeve kompetente t armve luftarake sht element thelbsor i ans objektive t ksaj vepre penale. Kshtu, vijon ajo, ligjvnsi e ka konsideruar vepr t

15 Shiko: http://www.balkanweb.com/site/armembajtja-pa-leje-manjani-vendos-hartimin-e-nje-pr-ligji-te-ri/. 16 Shiko Vendimin nr. 9, dt. 26.02.2016 t Gjykats Kushtetuese. Shiko gjithashtu Vendimin nr.12, dat 14.04.2010 dhe Vendimin nr. 47, dat 27.06.2012 t Gjykats Kushtetuese

24

dnueshme penalisht mbajtjen e armve pa leje, pavarsisht nga qllimi i mbajtjes s tyre (pr ti prdorur ose jo). N kt kontekst, Gjykata Kushtetuese e vlersoi t pajustifikuar prpjekjen e ligjvnsit pr t prcaktuar rrezikshmrin e ksaj vepre penale dhe prcaktimin e mass s dnimit nisur nga kritere t tilla, si lloji i arms luftarake, dhe n veanti vendi i mbajtjes s tyre (banes, automjet, vendi i puns, etj.). Pr m tepr, Gjykata i konsideron joproporcionale dallimet n masat e dnimit t paragrafit t pest t Kodit Penal dhe paragrafve t tret dhe t katrt t ktij neni. Pr ilustrim ajo solli n vmendje nj rast hipotetik, nj qytetar q mban nj arm pa leje n banes pr t mbrojtur pronn, veten apo familjen, dnohet nga nj deri n pes vjet burgim. I njjti person kur armn e mban pr t njjtn arsye n automjetin e tij, dnohet nga shtat deri n pesmbdhjet vjet burgim. Gjykata Kushtetuese vlersoi se, armt nuk prfaqsojn gj tjetr, vese mjetin pr t kryer vepra t tjera penale me rrezikshmri t lart shoqrore, t cilat prekin kryesisht marrdhniet shoqrore q lidhen me mbrojtjen e jets. N kt kuptim, edhe dnimet e parashikuara pr to duhet t jen n proporcion t drejt me natyrn e krimit t kryer nprmjet prdorimit t tyre. Gjykata Kushtetuese e konsideroi joproporcionale ndrhyrjen n paragrafin e pest t nenit 278 t Kodit Penal, duke e krahasuar kt dispozit edhe me t tjera, q ndodhen n t njjtin kre t Kodit, Veprat penale kundr rendit dhe siguris publike. Kshtu, trafikimi i armve dhe municioneve, nj krim ndrkombtar, dnohet sipas Kodit Penal nga shtat deri pesmbdhjet vjet burgim (neni 278/a, paragrafi i par). T njjtn mas dnimi ligjvnsi ka parashikuar edhe pr veprat penale t trafikimit t lndve plasse, djegse, helmuese dhe radioaktive (neni 282/a, paragrafi i par), etj. Raste t tilla t krahasueshme, me qllim nxjerrjen e konkluzionit t mungess s proporcionalitetit n caktimin e dnimeve, Gjykata Kushtetuese mori n vijim t vendimit edhe nga seksione t tjera t Kodit Penal edhe nga ligje penale materiale simotra t rajonit. Gjykata Kushtetuese konstatoi se ligjvnsi ka cnuar edhe parimin e siguris juridike, pasi ky parim lidhet me plotsimin e disa krkesave paraprake t detyrueshme gjat procesit ligjvns. Sipas Gjykats, parimi i siguris juridike ka si krkes t domosdoshme faktin q ligji n trsi, pjes apo dispozita t veanta t tij, n prmbajtjen e tyre duhet t jen t qarta, t prcaktuara dhe t kuptueshme. Gjykata Kushtetuese vlersoi se me ndrhyrjen n nenin 278 t KP-s ligjvnsi nuk ka respektuar aspektin harmonik q duhet t ken dispozitat e Kodit Penal, t cilat n trsin e tyre duhet t prbjn nj entitet t vetm, ku t bashkohen vlerat dhe parimet kryesore q udhheqin kt kod, q jan shteti i s drejts, barazia para ligjit, drejtsia n caktimin e fajsis dhe t dnimit, si dhe humanizmi. M tej, Gjykata Kushtetuese ex officio mori n shqyrtim edhe paragrafin e gjasht t nenit 278 t Kodit Penal. Gjykata konstatoi kryesisht se paragrafi i gjasht i nenit 278 t KPs, mbarte t njjtat probleme kushtetutshmrie si dhe paragrafi i pest i nenit 278, i konsideruar si i papajtueshm me Kushtetutn. Sipas Gjykats Kushtetuese, edhe ky dnim sht dukshm joproporcional. Pr m tepr, Gjykata Kushtetuese vlersoi se, dhe shprehja pasoja t rnda sht e paqart dhe l vend pr interpretime t ndryshme, n kundrshtim me parimin e siguris juridike, pr rrjedhoj edhe ky paragraf duhet shfuqizuar. Pa sqaruar m par nse kishte pretendim dhe kush e bri pretendimin pr shfuqizimin e paragrafit 1, 3 dhe 4 dhe pse i mori n shqyrtim ato, Gjykata Kushtetuese vlersoi se, n to nuk u gjend asnj element antikushtetutshmrie. Ajo u shpreh se: Ndrsa pr pretendimin pr shfuqizimin e paragrafve 1, 3 dhe 4 t nenit 278 t KP-s, pr shkak se bien n kundrshtim me

nenin 17/1 t Kushtetuts, Gjykata, pasi i mori n analiz, arriti n konkluzionin se nuk kan

elemente t papajtueshme me Kushtetutn.. N vendimin e saj Gjykata Kushtetuese gjeti rastin

25

t prsris qndrimin e mparshm dhe t sjell n vmendje t ligjvnsit se, ndrhyrje t tilla n Kodin Penal duhet t jen realisht efektive, n mnyr q ti shrbejn jo vetm lufts ndaj kriminalitetit, por pr m tepr parandalimit t kryerjes s veprave penale. Gjykata Kushtetuese evidentoi se eksperienca ka treguar q ashprsimi jo proporcional i sanksioneve penale nuk ka pasur gjithmon ndikim pozitiv ose ndikimi ka qen i paprfillshm n arritjen e qllimeve t legjislacionit penal. Si pasoj, gjat prcaktimit t dnimit, organi legjislativ nuk duhet t ket parasysh vetm parimin e parashikimit me ligj t dnimit. Ai duhet q, nprmjet formulimit t sanksionit ti mundsoj gjyqtarit dhnien e nj gjykimi t drejt dhe proporcional n raste konkrete, n prputhje me krkesat e parimit t shtetit t s drejts, siguris juridike dhe respektimit t t drejtave dhe lirive themelore t individit.17 Vendimi pati edhe qndrim gjyqtarsh n pakic, prsa i prket ksaj pike t vendimmarrjes dhe shtjes s shtruar pr zgjidhje. Pakica e gjyqtarve ndr t tjera analizon se: N rastin konkret, pakica vlerson se interesi i ligjvnsit pr forcimin e lufts ndaj kriminalitetit ka qen

mjaftueshm i rndsishm pr t ndrhyr n nenin 278 t KP-s. Sipas pakics, nga krkuesi

nuk jan paraqitur argumente t mjaftueshme pr t vrtetuar q, ka pasur mjete t tjera m pak

t ashpra pr t arritur qllimin e krkuar, t cilat do ta onin Gjykatn n konkluzionin se ka mjete t tjera m pak kufizuese. N kt kuptim, pakica vlerson se argumentet e shumics pr

joproprocionalitetin e mjetit t prdorur nga ligjvnsi n ashprsimin e dnimit pr veprn

penale t parashikuar n paragrafin e pest t nenit 278 t KP-s, nuk jan bindse. Pr m

tepr, edhe krahasimi me kodet penale t vendeve t tjera europiane n kt rast nuk mund t jet

kriter prcaktues pr arritjen n konkluzione, pasi ashprsimi ose zbutja e marzheve t dnimit

varion nga situata e kriminalitetit n vend dhe ligjvnsi disponon mjetet e tij t reagimit pr t

prmirsuar situatn. Situatat mbi kriminalitetin n vende t ndryshme jan t ndryshme, pr

rrjedhoj edhe ndrhyrja mund t jet n forma dhe mnyra t ndryshme.. Prve ktyre konsideratave, gjyqtart n pakic vlersuan se shumica me kt vendim, duke shfuqizuar paragrafin e pest dhe t gjasht t nenit 278 t KP-s, mund t krijoj paqartsi dhe pasiguri n organet ligjzbatuese dhe m konkretisht gjykatat e zakonshme, n lidhje me perspektivn e shtjeve konkrete, n gjykimin e autorve t akuzuar pr kategorin e veprs penale-objekt shqyrtimi. Gjithashtu, ato mbajtn qndrimin se, pr shfuqizimin me nismn e Gjykats, t paragrafit t gjasht t nenit 278 t KP-s, pakica i qndron s njjts linj t argumenteve pr rrzimin e krkess, si pr paragrafin e pest t nenit 278 t KP-s.

Dilemat Kushtetuese post Shfuqizimit Vendimi i Gjykats Kushtetuese mbi kontrollin incidental t inicuar nga Gjykata e Apelit Vlor u njoftua publikisht, nprmjet njoftimit n fazen zyrtare t internetit t Gjykats Kushtetuese, me date 10.12.2015.18 Reaksioni i shkaktuar ndrmjet gjyqtarve dhe prokurorve ishte tepr i madh. Pyetja po tani do bjm me shtjet? ishte e br e prditshme dhe e kudondodhur. N praktikn gjyqsore t shkalls s par dhe apelit, disa nga gjykatat pezulluan gjykimet, n mnyr q t pritej publikimi i arsyetuar i vendimit t Gjykats Kushtetuese. Disa nga gjykatat nuk e pezulluan gjykimin, e vazhduan dhe e prfunduan at. Ato dhan vendime prfundimtare dnimi me dispozitat q Gjykata Kushtetuese kishte njoftuar q jan shfuqizuar. Argumenti ishte

17 Shiko edhe Vendimin nr. 13, dat 29.05.1997; Vendimin nr. 65, dat 10.12.1999; Vendimin nr. 47, dat 27.06.2012 t Gjykats Kushtetuese. 18 Shiko n web: http://www.gjk.gov.al/web/NJOFTIM_P_R_MEDIAN_1106_1-94.php.

26

pikrisht dispozita e ligjit organik t Gjykats Kushtetuese19, se vendimet hyjn n fuqi si rregull n momentin kur botohen n Fletoren Zyrtare20. T tjer gjyqtar dhe gjykata shtynin seancat gjyqsore me shkaqe t stisura, edhe n fazn e konkluzioneve prfundimtare, me shpresn se vendimin Gjykata Kushtetuese, duke patur rndsin e veant t tij, do ta publikonte shpejt.21 Megjithat, pavarsisht zhurms q bhej posht, Gjykata Kushtetuese e publikoi vendimin n faqen zyrtare t internetit t saj n dat 26.02.2016, pas gati dhjet muajsh nga paraqitja e krkess. Akoma vendimi nuk ishte publikuar n Fletoren Zyrtare dhe pika e fundit e dispozitivit t tij parashikonte se, vendimi hyn n fuqi n momentin e botimit t Fletoren Zyrtare. Vendimi Nr. 9, dt. 26.02.2016 i Gjykats Kushtetuese rezulton t jet botuar n Fletoren Zyrtare Nr. 31, dt. 29.02.2016.22 Pr rrjedhoj, konkludohet se vendimi ka hyr n fuqi me dat 29.09.2016. Megjithse, t gjith po prisnin se far ka argumentuar Gjykata Kushtetuese, paqartsit n praktikn gjyqsore nu

Nr. 2/2016

Documents

Transcript of Nr. 2/2016