Životinjska tkiva,vrste tkiva i njihove karakteristike

 

Tkiva predstavljaju komplekse morfološki i fiziološki istovijetnih ćelija zajedničkog porijekla i određene, veoma često specifične funkcije.Pored ćelija, u sastav tkiva može ući i međućelijski neživi materijal,kao proizvod aktivnosti ćelija tkiva.Izučavanjem tkiva bavi se posebna biološka naučna disciplina – histologija.

Pojedini dijelovi ćelije jednoćelijskih organizama mogu biti specijalizovani za obavljanje određenih funkcija(organele).Zbog toga jednoćelijska bića mogu da obavljaju sve osnovne životne funkcije kao i višećelijska,tj. da funkcionišu kao jedinstveni organizmi.

Tijelo višećelijskih organizama je sastavljeno od velikog broja ćelija, gdje su neke ćelije specijalizovane i diferencirane u pogledu građe i funkcije u okviru posebnih tkiva.To je omogućilo bolje izvršavanje pojedinih radnji,a takođe je povećana međuzavisnost između raznih dijelova istog organizma, što znači bolje funkcionisanje organizma kao cjeline.Zbog svega ovoga čitava evolucija je išla putem sve veće specijalizacije pojedinih dijelova tijela,a to je uticalo na nastanak sve savršenijih organizama.

U poređenju sa biljnim tkivima tkiva višećelijskih životinja su znatno raznovrsnija i složenije građe.Znamo da kod biljaka ne postoje nervna i mišićna tkiva i da se mnoga životinjska tkiva od biljnih razlikuju po strukturi i funkciji,pa zbog toga postoje razlike i u njihovom načinu ishrane i uopšte života.

Prema svojoj građi i funkciji životinjska tkiva se dijele na:

epitelno

vezivno

mišićno i

nervno tkivo

EPITELNO TKIVO

Epitelna tkiva ili epiteli su najmanje diferencirana životinjska tkiva, koja pokrivaju površinu tijela, oblažu unutrašnje tijelesne duplje i ucestvuju u gradi žlijezda. Osnovna uloga im je zaštitna. Kako su celije epitela jednom svojom stranom

okrenute spoljašnjoj sredini, a drugom prema dublje položenim slojevima tkiva, to

se kod jednoslojnih epitela mogu uociti vece ili manje razlike izmedu ta dva kraja celija. I kod višeslojnih epitela postoje odredene razlike izmedu celija na

površinskom i onih ubazalnom sloju.

U zavisnosti od funkcije koju obavljaju, epitelne celije mogu da budu razlicitog oblika: plocasti, kockasti i cilindricni epitel. Epiteli se još dijele na:

-žlijezdani epitel

-trepljasti epitel

-endotel

ŽLIJEZDANI EPITEL

Ovaj epitel ulazi u sastav žlijezda, sadrži celije sposobne da luce razlicite materije. Žlijezdane celije se, medutim, kod nekih predstavnika (npr.ribe) javljaju i pojedinacno i oznacavaju se kao peharaste. Žlijezde viših kicmenjaka smještene su, po pravilu, ispod površine epitela, a svoj sekret izlicuju kroz kanal na površinu(egzokrine) ili, pak, neposredno u krv(endokrine), pri cemu njihovi sekreti(hormoni) preko krvi dospijevaju u razne dijelove tijela.

TREPLJASTI EPITEL

Izvjesne epitelne celije snabdjevene su trepljama na površini, cijim se pokretima potiskuje sluz ili razne cestice iznad njih. Takve celije sacinjavaju trepljasti epitel i on se srece u disajnim putevima, kanalu srednjeg uha, genitalnim odvodima itd.

ENDOTEL

Epitel koji pokriva površinu unutrašnjih tijelesnih šupljina i krvnih sudova prdstavlja u stvari endotel.

VEZIVNO TKIVO

VLAKNASTO VEZIVNO TKIVO 

Ćelije vezivnog tkiva proizvode osnovnu supstancu ovog tkiva, amorfnu ćelijsku masu u kojoj se nalaze mnogobrojna vezivna vlakna. Vezivne ćelije mogu da budu različitog oblika(nepravilnog, zvijezdastog,ovalnog, okruglog), a osim njih se sreću i leukociti. Postoje dvije vrste vezivnih vlakana a to su: kolagena(čvrsta i debela, savitljiva, ali relativno neelastična i jaka vlakna koja ulaze u sastav procentualno veoma zastupljenog tkiva u životinjskom organizmu) i elastična (srazmjerno tanja od kolagenih, elastična i razgranata).

U odnosu na raspored vezivnih vlakana u tkivu, razlikuju se dva tipa:

-čvrsta

-rastresita

ČVRSTO VEZIVNO TKIVO

Čvrsto vezivno tkivo sačinjavaju vezivna vlakna zbijena u paralelne snopiće. U zavisnosti od vrste vezivnih vlakana koja preovladavaju u ovom tkivu, razlikuju se kolageno i elastično vezivno tkivo.

U kategoriju kolagenog elastičnog tkiva ubrajaju se tetive, koje vezuju mišiće za kosti ili mišiće međusobno, i ligamenti, koji povezuju kosti.

Elastično čvrsto vezivno tkivo učestvuje u sastavu ligamenata i raznih elastičnih organa u tijelu(pluća,krvni sudovi i sl.).

RASTRESITO VEZIVNO TKIVO

Rastresito vezivno tkivo je najrasprostranjenije tkivo u tijelu kičmenjaka. Nalazi se kako u organima, tako i između njih, predstavljajući vezu između nerava,mišića,kostiju,kože, krvnih i limfnih sudova. U tom tkivu često dolazi do nagomilavanja masti, kao značajne hranljive rezerve organizma, zatim pigmenata i leukocita.     

KRV I LIMFA

KRV- se smatra tečnim vezivnim tkivom. Sastoji se iz krvnih ćelija i krvne plazme(tečna međućelijska supstanca). U krvne ćelije ubrajaju se crvena krvna zrnca(eritrociti), bijela krvna zrnca

(leukociti) i krvne pločice(trombociti)KRV- se smatra tečnim vezivnim tkivom. Sastoji se iz krvnih ćelija i krvne plazme(tečna međućelijska supstanca). U krvne ćelije ubrajaju se crvena krvna zrnca(eritrociti), bijela krvna zrnca (leukociti) i krvne pločice(trombociti).

CRVENA KRVNA ZRNCACrvena krvna zrnca ili eritrociti sadrže krvni pigment hemoglobin, koji se lako jedini sa kiseonikom i služi kao njegov prenosilac od organa zan disanje do ostalih dijelova tijela. Kod viših kičmenjaka eritrociti se stvaraju u koštanoj srži; međutim, kod riba i vidozemaca, koji je nemaju, eritrociti nastaju u slezini. U pogledu oblika, veličine i broja eritrocita, postoje određene razlike kod raznih životinja. Eritrociti sisara su u obliku okruglih, sa obe strane izdubljenih diskova i, za razliku od ostalih kičmenjaka, nemaju jedro. BIJELA KRVNA ZRNCA Bijela krvna zrnca ili leukociti znatno su malobrojniji u odnosu na eritrocite. Njihov broj, oblik i veličina takođe variraju kod raznih životinja. Leukociti uvijek

imaju jedro, ali ne sadrže hemoglobin i nemaju opnu, te se otuda kreću ameboidno, mjenjajući oblik tijela. Nazivaju se i fagociti s obzirom na njihovu sposobnost da obuhvataju strane čestice i mikroorganozme, usled imaju značajnu ulogu u odbrani organozma od raznih izazivača bolesti. S obzirom na izgled citoplazme dijele se na: granulocite( posjeduju zrnastu citoplazmu i segmentirano jedro) i agranulocite(posjeduju homogenu citoplazmu i okruglo jedro).

Leukociti se stvaraju u koštanoj srži, slezini i limfnim žlijezdama. Krv beskičmenjaka sadrži samo bijela krvna zrnca.  

KRVNE PLOČICE

Krvne pločice ili trombociti su sitna zrnca pločastog oblika, brojno veoma zastupljena u krvi. Ne sadrže jedro i žive veoma kratko. Imaju važnu ulogu u zgrušavanju i sprječavanju oticanja krvi. Nastaju u koštanoj srži.  

 

     Krvna plazma ili krvna tečnost sastoji se od vode (95%) i rastvorenih bjelančevina, ugljenih hidrata, soli i nekih drugih materija. U većini slučajeva je bezbojna, ali je kod nekih životinja žućkasto ili zelenkasto obojena. Od bjelančevinastih sastojaka koje sadrži najvažniji je fibrin, koji izvan krvnih sudova izaziva zgrušavanje krvi. Ono se sastoji u taloženju fibrina i krvnih ćelija, pri čemu se na površini izdvaja serum.Uloga krvi sastoji se u prenošenju kiseonika i hranljivih materija do svih tkiva u organizmu, zatim transportovanju produkata metabolizma do organa za izlučivanje, kao i u zaštiti organizma od patogenih mikroorganizama.  

krvni ugrušakLimfa je bezbojna tečnost, po sastavu slična krvnoj plazmi, koja sadrži samo bijela krvna zrnca. Ta tijelesna tečnost cirkuliše kroz poseban sistem kanala, limfotok. Limfa predstavlja posrednika između krvi i tkiva; preko nje do ćelija dospjevaju hranljive materije, a u nju, takođe, prelaze mnogi produkti prometa materija koji se izbacuju iz organizma.                                        HRSKAVIČAVO TKIVO   Ovo tkivo, karakteristično za kičmenjake, sačinjavaju krupne hrskavičave ćelije (hondrioblasti) raspoređene u grupicama, najčešće po dvije ćelije, i elastična međućelijska supstanca, u kojoj se nalaze vezivna vlakna. Prema strukturi osnovne međućelijske supstance, razlikuju se tri vrste hrskavičavog tkiva.Hijalinska ili staklasta hrskavica sa homogenom bijelom, providnom osnovnom supstancom, koja sadrži kolagena vlakna, sačinjava hrskavičavi skelet riba; javlja

se, takođe, kao hrskavica zglobova, nosa, dušnika itd.  Mrežasta ili elastična hrskavica je neprozirna i žućkasta, sadrži mrežu elastičnih vlakana u osnovnoj supstanci, a susreće se u ušnoj školjci, grkljanu itd.   Vlaknasta hrskavica sadrži krupna kolagena vlakna u osnovnoj supstanci. Zastupljena je u zglobovima i između kičmenih pršljenova.

KOŠTANO TKIVO   Ovo tkivo postoji samo kod kičmenjaka, a sačinjavaju ga koštane ćelije(osteoblasti) i međućelijska supstanca, čvrsta koštana masa, u čiji sastav ulazi organska materija osein, kolageni fibrili i neorganske supstance koje mu daju čvrstinu. Mineralne materije su zastupljene pretežno solima kalcijuma i magnezijuma.Na površini kosti nalazi se vezivna opna-pokosnica, a ispod nje kompaktna koštana masa, koja prema unutrašnjosti kosti prelazi u sunđerastu masu. Kompaktna koštana masa prožeta je velikim brojem uzdužnih i poprečnih, međusobno povezanih kanalića. Uzdužni kanali označeni su kao Haverzovi kanali, oko njih se nalaze koncentrično raspoređene koštane ćelije, a kroz te kanale prolaze krvni sudovi i nervi.   Iza pokosnice nastaju koštane ćelije, te ona ima izuzetan značaj za rast kostiju, kao i njihovo srastanje poslije preloma. Postoje i ćelije koje razaraju koštanu masu; one se nazivaju osteoklasti i omogućavaju neprekidno obnavljanje koštane mase. U šupljinama dugačkih kostiju nalazi se koštana srž. Njena funkcija je kod viših kičmenjaka izuzetno važna s obzirom na to da u njoj nastaju crvena krvna zrnca.  

MIŠIĆNO TKIVO

Mišićno tkivo se sastoji od ćelija (mišićnih vlakana) koje imaju sposobnost da se kontrahuju. Te ćelije su izuženog oblika, a kontrahovanjem ili opuštanjem u stanju su da vrlo brzo mjenjaju svoju dužinu. Kod kičmenjaka se, po strukturi i načinu funkcionisanja, razlikuju dva tipa mišićnog tkiva: glatki ili viscelarni , skeletni ili somatski mišići a, po mišljenju drugih, postoji i treći tip, u koji spada srčani mišić.

SRČANI MISIC 

Muskulatura srca izgrađuje zidove srca i krupnih vena koje ulaze u sastav srca.U pogledu svojih strukturnih svojstava bliska je poprečno prugastoj, ali u funkcionalnom pogledu sličnija je glatkoj muskulaturi.Srčani mišic je poprečno prugast, mišićne ćelije imaju veći broj jedara smještenih više u unutrašnjosti ćelije, a ćelije imaju nastavke koji se međusobno povezuju.Kontrakcije srčane muskulature su brze, ritmične i automatske.SKELETNA MIŠIĆNA TKIVA  

Ćelije poprečno-prugaste ili skeletne muskulature su iduženog oblika i bez nastavaka, imaju više jedara smještenih u površinskom dijelu citoplazme ispod ćelijske membrane. Spadaju u najkrupnije ćelije u tijelu (do 4 cm kod čovjeka). Ova muskulatura sačinjava oko 40% ukupne tijelesne težine. Njena karakteristična

poprečna prugavost, koja se ogleda u naizmjeničnim svijetlim i tamnim trakama, potiče od razlika u finoj strukturi pojedinih miofibrila. Ova muskulatura vrši funkciju kretanja i proizvodnje tijelesne toplote, dobro je snabdjevena krvlju i radi pod uticajem naše volje, ali se, za razliku od glatke muskulature, u toku rada "zamara". GLATKA MIŠIĆNA TKIVAĆelije glatke muskulature su u cjelini jedinstvenije građe, izduženog su oblika i imaju jedno jedro. Kontrakcije ove muskulature vrše se sporije i bez naše volje. Ona obrazuje slojeve u zidovima cjevastih organa i organa sa šupljinama(crijeva,krvni sudovi,mokraćna bešika,materica)

Zajednička karakteristika njihove strukture je risustvo kontraktilnih vlakana ili miofibrilau citoplazmi mišićnih ćelija. Na njihovim

kontrakcijama zasniva se fiziološki rad mišića.

Nervno tkivo

 Nervno ili živčano tkivo se sastoji od nervnih ćelija ili neurona,koji mogu da budu različitog oblika i veličine.Sadrže po jedno krupno jedro sa jedarcem i jedan ili više izraštaja.Te ćelije imaju sposobnost da sprovode nadražaje od čula do centralnog nervnog sistema i obratno – reakcije tog sistema do odgovarajucih organa.  

Tijela nervnih ćelija imaju jedan ili više nastavaka ili nervnih vlakana,te  tako postoje unipolarni,bipolarni ili multipolarni neuroni.Dugački i negranati(osim na krajevima)ćelijski nastavci se nazivaju neuriti,aksoni ili  osovinska vlakna.  

MASNO TKIVO

Adipocit (lipocit) je gradivna i funkcionalna ćelija masnog vezivnog tkiva i po izgledu ne podseća na ćelije pravih vezivnih tkiva. U njemu se skladište rezerve energije u obliku triglicerida, jedinjenja bogatih energijom.

Razlikuju se dve vrste masnog tkiva:

belo (unilokusno) masno tkivo čiji adipociti u diferenciranoj formi sadrže jednu, krupnu masnu kap;

mrko (multilokusno) masno tkivo čiji adipociti sadrže veći broj masnih kapi.