F. MADDELER DOĞADA KARŞIK HALDE BULUNUR

1. Salataya eklediğimiz limon suyu neden farkedilmiyor da zeytinyağı fark ediliyor?

2. Çorbaya eklenen karabiber neden yüzüyor?

3. Çayıma eklediğim şeker neden gözden kayboluyor?

4. Deniz suyu neden tuzludur?

1. Saf Maddeler

Kömür, pirinç, tuz, toprak ve cam kavanoz gibimaddeleri katı madde olarak sınıflandırmıştık. Süt, zeytinyağı, gaz yağı, meyve suyu gibi maddeleri ise sıvı olarak adlandırmıştık. Soluduğumuz havanın içindeki oksijenin ve mutfakta kullandığımız doğal gazın birer gaz olduğunu öğrenmiştik

Bakır bir teli makasla kesiniz. Kesebildiğiniz en küçük parçaya büyüteçle baktığınızda ne görüyorsunuz? Kestiğiniz tüm parçalar bakır mı? Bakır, tek bir maddeden oluşmuştur. İçinde kendinden başka madde bulunmaz. Bu şekilde oluşan maddeler saf maddelerdir. Kestiğiniz bakır telin en küçük parçası yine bakırdır.

Şimdi de bir beton parçasını çekiçle kırarak küçük parçalara ayıralım. Betonun içindeki farklı maddeleri ayırt edebildiniz mi? Beton; çimento, kum ve çakıl gibi maddelerin suyla yoğrulması sonucu elde edilmiştir. Bakır, tek bir maddeden oluşur, yanisaf bir maddedir. Beton ise birden çok maddeden oluştuğu için saf madde değildir.

2. KarışımlarHiç salata yaptınız mı, ya da yapılırken izlediniz mi? Salata; domates, soğan, marul, salatalık, havuç vb. sebzelerle yapılır. Bununla birlikte salataya tuz, limonsirke ve zeytinyağı da eklenir. Salatanın içindeki maddeleri görebilir ve karışanların bir kısmını kolayca ayırabiliriz. O halde salataya karışım diyebilir miyiz?

Deniz, dağ ve toprak gibi görebildiğimiz pek çok şey karışımdır. Benzin, gazyağı, motorin gibi maddeleri elde ettiğimiz ham petrol de bir karışımdır. Karışımlar, birden çok saf maddenin bir araya gelmesiyle oluşur.Maddeler bir araya gelerek sayısız karışım oluşturabilir. Bilinen pek çok karışım türü vardır..

Katılar hem kendi aralarında hem de sıvı ve gaz halinde bulunan maddelerle bir araya gelerek karışım oluşturabilirler. Bu durum sıvı ve gaz halinde bulunan maddeler için de geçerlidir.

Bir miktar gaz yağını suya ekleyerek kabı çalkalarsanız bir süre bekletildikten sonra gaz yağının suyun üstünde yüzdüğünü gözlemlersiniz. Elde edilen, gaz yağı ve su karışımıdır. Un ve kepek, çekirdek ve leblebi, kutuda-ki ataş ile iğne, katı maddelerle yapılan karışım örnekleridir. Katılarla yapılan karışım örneklerinde her katıyı görebiliriz.

Turşu yapımını hiç izlediniz mi? Turşu kurmak için hazırlanan tuzlu su bir karışımdır. Tuzlu suyun domates, biber, lahana vb. ile oluşturduğu turşu da bir karışımdır. Birden fazla saf maddenin karıştırılmasıyla elde edilen karışımlardaki maddeler özelliklerini kaybetmezler..

3. Çözeltiler ve ÇözünmeÇay dolu bir bardağa bir kaşık toz şeker atıp karıştırırsakne gözlemleriz. İçine şeker atılan çayın tadı niçin değişir? İçtiğiniz şekerli çay bir çözeltidir. Çay, şekeri çözmüş; şeker ise çözünmüştür. Kullandığımız çay yapraklarından gelen bazı maddeler de çaya renk katmıştır. Şeker suda çözünür. Sizce bir miktarkumu suyun içine atsak kum suda çözünür mü?

Çözeltilerin çoğu sıvıdır, fakat katı ve gaz halinde bulunan çözeltiler de vardır. Çözeltilerdeki katı maddeler, çok küçük parçalar halinde sıvının içinde dağılır. Çözeltileri hazırlamak için genellikle su kullanılırBir çözelti, karışımlar gibi en az iki maddenin bir araya gelmesiyle oluşur; çünkü çözeltiler de aslında birer karışımdır.

Bir beherglastaki suya zeytinyağı, birbardaktaki zeytinyağına da şeker ekleyerek karıştırınız. Zeytinyağı içindeki şeker ve su içindeki zeytinyağı çözündü mü?

Bazı katı maddeler suyun içinde iyi çözünür. Bazıları ise suda ya az çözünür ya da hiç çözünmez. Çorbayakattığımız tuz çorbanın içinde dağılır ve görünmez olur. Çorba hazırlarken kullandığımız su, tuzu çözmüştür. Suyun tuz için iyi bir çözücü olduğu söylenebilir. Çorbaya kattığımız karabiberin ise çözünmediğini, yüzdüğünü görürüz.

Tuzlu su çözeltisi

Erime ve Çözünme Aynı Şeyler Midir?“Şeker, su içinde eridi mi, yoksa çözündü mü?” deriz. Buz parçası odada beklerken erir mi, çözünür mü? Erime ve çözünme terimlerinin farklı olaylar için kullanıldığını unutmamak gerekir. Erime bir katının ısı alarak sıvı hale geçmesidir.Çözünme en az iki maddenin birbiri içinde dağılması olayıdır.