BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ 7. DÖNEM · dönemde de bazı bireyler fallik ve ödipal dönemdeki...

BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ

7. DÖNEMKASIM 2008 DERS NOTLARI

EditörDr. Tahir ÖZAKKAŞ

ii

Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları 80

Bütüncül Psikoterapi Eğitimi 7. DönemKasım 2008 Ders Notları

ISBN 978-605-5548-75-9Copyright Psikoterapi Enstitüsü

Tüm hakları saklıdır. Yayıncının izni olmaksızın tümüyle veyakısmen yayımlanamaz, kısmen de olsa çoğaltılamaz ve

elektronik ortamlarda yayımlanamaz.

Birinci baskı: Temmuz 2012

Editör: Tahir ÖzakkaşYayıma hazırlayan: Sevgi Çorabatur

Katkıda bulunanlar: Melike Yönten & Menekşe Arık

Baskı: İklim OfsetNişanca Mah. Arpacı Hayrettin Sok. No:21 Eyüp/İstanbul

Tel: 0212 577 77 45www.iklimmatbaa.com

PSİKOTERAPİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM ARAŞTIRMA SAĞLIKORGANİZASYON VE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ.

Eğitim ve Kongre Merkezi: Fatih Sultan Mehmet Caddesi No285Darıca-İZMİT

Tel : 0262 653 6699 Fax : 0262 653 6698

Merkez: Bağdat Caddesi No: 540/8 Bostancı-İSTANBULTel : 0216 464 3119 Fax : 0216 464 3102

www.psikoterapi.com - www.psikoterapi.org - www.hipnoz.com

iii

SUNUŞ

İnsanlık tarihi boyunca, her toplumda psikolojik rahatsızlıkla-rı tedavi etmeye yönelik girişimler olmuştur. Bu alanda yapı-lan girişimler sonucu ortaya çıkan pek çok farklı ekolün savu-nucuları, kendi ekollerini yüceltme ve diğer ekolleri küçümse-yerek ötekileştirme yoluna gitmiştir. Ancak buna rağmenfarklı yaklaşımlardan bilgiler edinerek kuramını zenginleştir-meye ve bu alanda çalışmalar yapmaya başlayan öncü tera-pistler, psikoterapide bütünleşmeyi sağlayarak alandaki bö-lünmeleri büyük oranda azaltmıştır.

Bütüncül psikoterapi, hastanın bilişlerinin, davranışlarının,kişiliğinin ve duygusal süreçlerinin yeniden düzenlemesineyardımcı olmak için pek çok farklı ekolden faydalanarak dahagerçekçi, uyumlu ve esnek bir çalışma alanı sunar. Eğitiminiverdiğimiz bütüncül psikoterapi, zamanzaman eklektik veasimilatif, genellikle de entegratif ve ortak faktörler üzerinekurulmuş bütüncül bir yaklaşımı içerir. Bireye, teori odaklıdeğil danışan odaklı bakmaya çalışan bütüncül psikoterapiler,farklı yaklaşımların bileşenlerini bir araya getirerek terapistigeniş bir vizyona ulaştırır.

Bu amaçtan yola çıkarak, çeşitli bilimsel etkinlik, araştırma,eğitim ve yayın çalışmalarıyla, ülkemizde bütüncül psikotera-pi uygulamalarının gelişimine öncülük etmekten gurur duyu-yoruz. Elinizdeki bu ders notları, ruhsal bozuklukların tedavi-sinde tek bir psikoterapi yaklaşımına bağlı kalmaktansa elin-

iv

deki veriyi kullanarak uygulanabilecek en iyi tekniği ve teoriyiarayan bütüncül yaklaşımlı terapistler yetiştirme adına verilenBütüncül Psikoterapi Teorik Eğitimi 7. Grubunun kasım ayıdeşifrelerini sunmaktadır. Bu ders notları, eğitim deşifresininderlemesi olma özelliğiyle dünyada eşi benzeri görülmemişbir yayın niteliği de taşımaktadır.

Bu ders notlarında, nesne ilişkileri kuramı, içe alınmış nesneilişkileri kuramına göre çocuğun psikolojik gelişimi, insanınpsikolojik evreleri (Mahler), bölme, idealizasyon, devalüas-yon, ilkel inkar ve yadsıma mekanizmaları, nesne ilişkileri ku-ramın psikoterapötik strateji ve yöntemleri, Masterson kura-mına giriş konuları ele alınmaktadır.

Bütüncül psikoterapiler de insanın ruhsal yapısının gelişimin-de olduğu gibi zamanla özerkleşecek, bireyselleşecek ve ayrı-şarak psikoterapi ruhunu ayakta tutacaktır.

Psikoterapi uygulayıcıları için önemli olduğunu düşündüğü-müz bu eğitim ders notlarını, sizlerin ilgisine sunmaktan kı-vanç duymaktayız. Keyifli okumalar dileriz…

Tahir ÖZAKKAŞPsikoterapi Enstitüsü Başkanı

v

İ Ç İ N D E K İ L E R

KASIM 2008 1. GÜN1. BÖLÜM ........................................................................................ 3

NESNE İLİŞKİLERİ KURAMI .......................................................... 3İNSANIN PSİKOLOJİK EVRELERİ (MAHLER)................................ 21

2. BÖLÜM ...................................................................................... 37İNSAN YAVRUSUNUN PSİKOLOJİK DOĞUMU ÜZERİNE ........... 37İNSANIN PSİKOLOJİK EVRELERİ (MAHLER)................................ 551. ÖRNEK OLGU ANALİZİ .......................................................... 57

3. BÖLÜM ...................................................................................... 611-ÖRNEK OLGU ANALİZİ ........................................................... 61

4. BÖLÜM ...................................................................................... 81BÖLME MEKANİZMASI ............................................................. 81İDEALİZASYON, DEVALÜASYON, İLKEL İNKAR VE YADSIMAMEKANİZMALARI...................................................................... 98

5. BÖLÜM .................................................................................... 104MASTERSON KURAMINA GİRİŞ .............................................. 104

KASIM 2008 2. GÜN6. BÖLÜM .................................................................................... 139

2.ÖRNEK OLGU ANALİZİ ......................................................... 1397. BÖLÜM .................................................................................... 180

2.ÖRNEK OLGU ANALİZE DEVAM ........................................... 1808. BÖLÜM .................................................................................... 213

3.ÖRNEK OLGU ANALİZİ ......................................................... 213

KASIM 2008 3. GÜN10. BÖLÜM .................................................................................. 225

İÇSELLEŞTİRME VE ÖZDEŞİM SÜREÇLERİ ................................ 22511. BÖLÜM .................................................................................. 258

BAĞLANTI NESNESİ................................................................. 258KİMLİK BÜTÜNLEŞMESİ .......................................................... 266BİREYLEŞME & ÖZERKLEŞME.................................................. 275

12. BÖLÜM .................................................................................. 289GEÇİŞ NESNESİ & GEÇİŞ FANTEZİSİ......................................... 289

13. BÖLÜM .................................................................................. 302İÇE ATILMIŞ TASARIMLAR....................................................... 302

14. BÖLÜM .................................................................................. 335GENEL ÖZET............................................................................ 335

Kasım 2008

1. GÜN

1.BÖLÜM

NESNE İLİŞKİLERİ KURAMI

Tahir Özakkaş: Evet arkadaşlar hoş geldiniz. Geçen ay nekonuştuğumuzu özetleyecek arkadaş var mı? H. bilgisayarımıgetirir misin? Ne konuşmuştuk geçen hafta?

Tahir Özakkaş: Bu hafta fallardan bahsedeceğiz. İlgi alanını-zın ne olduğu anlaşılıyor. Rüyalardan başka neler öğrenmiş-tik?

Cevap: Direnç.

Cevap: Dürtü Çatışma.

Tahir Özakkaş: Dürtü çatışmayı konuşmuştuk. Dürtü çatış-manın içerisinde rüyaların görünüşü manasında konuşmuş-tuk. Dürtü çatışmada neler öğrendik, kısaca özet yapacak ar-kadaş var mı? Kopya çekmek serbest.

Tahir Özakkaş: Performans kaygısı mı bu sessizlik? Geçenhafta dürtü çatışmayı öğrenmediniz mi? Evet Kursiyer İ.

4 7. BPT KASIM DERS NOTLARI

Geçen hafta dürtü çatışma kuramını, İd-Ego-Süperego arasın-daki mücadeleyi ve onların arasındaki çatışmayı konuştuk. İdzaman ve mekan tanımadan ihtiyaçlarının karşılanmasını ar-zu ediyor, istiyor, dışa vuruyor. Süperego bunun ortama uy-gun yapılması için, yani içinde bulunduğu toplumun kuralla-rına göre baskılamayı yapıyor, kontrolü yapıyor. Ego da buikisi arasındaki dengeyi sağlamaya çalışıyor. İdin talepleri ger-çekleşmediği zaman çatışma ortaya çıkıyor, sorun ortaya çıkı-yor. Çünkü enerjinin bir şekilde dışarıya vurulması gerekiyor.Yani hedefe ulaşması gerekiyor. Bu arada çeşitli savunma me-kanizmaları devreye giriyor. Savunma mekanizmaları Süperego tarafından kullanılıyor. Buna bağlı olarak semptomlar or-taya çıkıyor. Yani idden kaynaklanan sıkıntının, idin talebiningerçekleşmemesi nedeniyle ortaya çıkan anksiyetenin ortadankaldırılması gerekiyor. Eğer ego bunu savunma mekanizmala-rıyla dönüştürerek maskeleyebilirse sorun yaşanmıyor. Amamaskeleyemzse bu defa başka semptomlar, semptomlara bağlıolarak da anksiyete ortaya çıkıyor. Sonra bunun bir parçasıolarak rüyaları gördük hocam. Rüyalarda da kişinin gerçekhayatta yaşayamadığı şeyleri bilinç dışında kendini ifade etmeimkanı oluyor. Çok iyi sentezleyemedim ama.

Tahir Özakkaş: Geçen ay anlattığımız kuram nedir? Kuramcıkimdir? Kişilik Örgütlenmesi nedir? Kuramın adı ne?

Kursiyer İ: Dürtü Çatışma Kuramı.

Cevap: Freud.

Kursiyer E: Freud’un daha çok ödipal dönemi incelediğini,psikanalitik ekole dahil yeni kuramcıların da preödipali incele-diğini ve dolayısıyla bu dönemde ki daha çok kişilik bozuklukla-rı tarzında çıkan patolojileri incelediklerini, preödipalde kimlik

Nesne İlişkileri Kuramı 5

oluşumuyla ilgili disosiyasyonlardan bahsedilmişti. Organiz-manın epigenetik açılıma uygun olarak belli dönemler yaşadı-ğını ve bu dönemlerdeki çeşitli olumsuz faktörlerin o dönemler-de saplantılar ve belli karakter özellikleri oluşturduğunu an-latmıştınız. Preödipalde kişinin kişilik bozukluyla sonuçlananbirtakım saplantılar oluyordu. Anal karakter, oral karakter,ödipale bağlı nevrotik karakterden.

Tahir Özakkaş: Dürtü Çatışma kuramı hangi karakter ve ki-şilik bozukluğuyla ilgileniyormuş?

Kursiyer E: Masterson’un dört tane kişilik bozukluğu vardıaklımda kalan. Narsisistik, borderline.

Tahir Özakkaş: Masterson’dan mı bahsetmiştik geçen ay?

Kursiyer E: Yok, Masterson’dan bahsetmemiştik hocam.

Tahir Özakkaş: Dürtü Çatışma Kuramı hangi karakter vekişilik bozukluğuyla ilgileniyor?

Cevap: Oral dönem.

Tahir Özakkaş: Oral dönemde ilgilenilen hiçbir vaka var mı?

Kursiyer İ : Nevrotik kişilik bozukluğu.

Tahir Özakkaş: Nevrotik Kişilik Bozukluğu. Nevrotik KişilikBozukluğu ne demek? DSM’de böyle bir şey var mı?

Cevap: Hocam obsesif?

Tahir Özakkaş: Obsesif ne?

Kursiyer E: O kişilik bozukluğu, preödipale geçmiş olmuyormu?

Tahir Özakkaş: Preödipale geçmiş olmuyor mu diyor?


Kursiyer İ: Preödipalde borderline, narsisistik, şizoid, bir tanedaha vardı; onlardan bahsetmiştik hocam. Ödipal dönemle ilgiliolarak obsesif kompulsif kişilik bozuklukları görmüştük diyehatırlıyorum.

Tahir Özakkaş: Söylediğiniz her şey doğru da, uçuşuyor şim-di. Peki, İ. cesaret gösterdi paylaştı bizimle, İ.’ın söylediğicümlede hata bulan var mı?

Kursiyer S: Savunma mekanizmalarını, süper ego ...

Tahir Özakkaş: Savunma mekanizmalarını süperego muoluşturur?

Cevap: Süperegoyla idin arasında gelişir.

Tahir Özakkaş: Savunma mekanizmalarını süperego muoluşturur? Kim oluşturur, nerde oluşturur?

Kursiyer İ: Bence ego oluşturur.

Tahir Özakkaş: Bizce de ego oluşturur. Demek ki biz egooluşturur demek istiyoruz ama ağzımızdan süperego çıkıyor.S. ile ikimiz duyduğuna göre, diğerleri de zaten dinlemediğinegöre.

Kursiyer İ: Oradan egoya gelmişti hocam, orada bir düzeltmeyapmıştı hocam.

Tahir Özakkaş: Bu arkadaşını kurtarmaya çalışıyorsa nesnelilişkileri açısında ne düşünürsünüz?

Kursiyer İ: Sağolsun hocam, delikanlılık oluyor.

Tahir Özakkaş: Tabi bu konuşacağımız şeylerle ilgili gelişimive bugünkü ruhsal yapıyla ilgili duruşu bileceğiz. 2008 yılındakişilik bozuklukları derken neyi kastediyoruz? Dürtü çatışma


neyi kastetmiş, bununla ilgili spektrumu yakalarsak kafamız-da her şey tak tak oturur. Freud ben üç tane kişilik bozukluğubilirim diyor. Bunlara da karakter ismini veriyorum diyor. Biranal karakter var diyor, bir oral arakter var diyor, bir denevrotik karakter var diyor. Ben anal ve oral karakterle ilgilianalitik bir süreç çalışamam; çünkü benim ilgilendiğim süreçödipal dönem denilen, üçlü ilişkiyi ilişkilendiren, ödipali sağ-lıklı atlatamamış bireylerin nevrotik yapılarındaki, obsesifkompulsif görüntü, sosyal fobik görüntü, histerik görüntü,çekimser görüntü, bağımlı görüntü, cinsel işlev bozukluğu,anoreksiya, bulumiya gibi muhtelif görünümlerin ardında birsemptom niteliği taşıdığı, arka plandaki ödipal üçgendekielektra ve ödipal çatışmanın görüntü şekilleri olduğunu söy-lüyor. Bunların analiz edilebilir olduğu çünkü üçlü ilişkiyegeçtiğini; ama ikili ilişkide kalma dediğimiz, preödipalde kal-ma dediğimiz 0-3 yaş oral ve anal karaktere takılmış kalmış,fixe olmuş yapıların daha çok psikoza yakın yapılar olduğuiçin bunların analize elverişli yapılar olmadığını belirtiyor.

Birtakım yapılar oral, anal, fallik döneme geçerken, fallik dö-neme ulaştığında insan zaman zaman oral dönem özelliklerinitaşıyabilir, anal dönem özelliklerini de taşıyabilir, aynı za-manda fallik döneme de geçmiştir, bu çarpık bir geçiştir. Odönemde de bazı bireyler fallik ve ödipal dönemdeki çatışma-ları çözümlemeye çalışırken, oral özelliklerini anal özellikleri-ni de görmek, durmak mümkündür diyor. Onun için bir ku-ram bir kuramcı bir kişilik bozukluğu derken geçen ay ne ko-nuştuk bir kuram konuştuk, dürtü çatışma kuramı, bununözgün ismi klasik psikanalitik kuram, bu kuramın kurucusu S.Freud’u gördük, ardından da bu kuramın kişilik örgütlenme


alanını inceledik, oral ve anal dönemi fazla incelemedik,nevrotik dönemi inceledik, bu kısmı basit.

Ama bugün DSM dediğimiz önümüzde bir yapı var. DSMetyopatogeneze dayanmıyor, nedenselliğe dayanmıyor, klinikgörünümlere göre, elmaları bir yere, armutları bir yere, incir-leri bir yere alıyor dedik. Burada da sekiz, dokuz tane kişilikörgütlenmesi var ve bunlar da A, B, C kümelerine ayrılıyordedik. A kümesinde paranoid, şizoid, şizotipal kişilik örgüt-lenmeleri; B kümesinde antisosyal, nassisistik, borderline,histrionik kişilik örgütlenmeleri, C kümesinde bağımlı, çekin-gen, obsesif kompulsif kişilik örgütlenmeleri, bu da mix yapı;DSM III'de ilaveten pasif agresif kişilik örgütlenmeleri vardı,DSM IV’de kaldırıldı, muhtemelen şuanda DSM V yapılanıyor,2010-2012 yıllarında yayınlanması bekleniyor. Kişilik örgüt-lenmelerinin etyopatogenezi içinde barındırmadığı ve klinikolarak tam kullanılabilir gelmediği görüldüğünden dolayı dakişilik örgütlenmeleri ve kişilik bozuklukları Eksen II dediği-miz yapının büyük bir değişime uğrayacağı, dereceli bir geçişve puanlama sistemiyle bu bahsettiğimiz klinink tablolarınhepsini içine alacak bir yapılanmaya doğru geçeceği gibi biriddia da var. Bu ne demektir?

Etyopatogenezde biz ne diyoruz? Bireyleşme ayrışma var, oraldönem, anal dönem, ödipal dönem özellikleri var, borderline,narsisistik, şizoid yapılar var, bunlar etyopatogeneze baktığı-nız zaman, DSM’de anlatılan birçok kişilik örgütlenmelerininaynı insanda hepsinin de bulunabileceğini görmekteyiz, sade-ce şiddet dereceleri değişik. Sekiz maddenin dört vaya beşmaddesi varsa kişilik örgütü, öbüründen bir madde alıyor,öbüründen bir madde alıyor, birer madde alınan yapılara bak-tığımızda onları bir kümülatif olarak değerlendirdiğimizde,


etyolojiye, sebebe, kişilik gelişimine yönelik patolojiye bizidirekt götürüyor. Dolayısıyla biraz daha DSM’yi etyolojiye,dinamik, gelişimsel psikolojiye yönelik olarak açıklayabilecekbir boyuta getirmeye çalışılıyor.

Demek ki geçen ay dürtü çatışma kuramını gördük, dürtü ça-tışma kuramının ruhsal aygıtını gördük değil mi? Freud sanalbir ruhsal aygıt tanımlıyor. İd, ego, süperego var diyor, yapısalolarak bir anlam veriyor, “Nerde?” diyorsun “Bilmiyorum, uy-durdum.” diyor, “Bir tane id diye bir şey uydurdum, bir taneego diye bir şey uydurdum, bir tane de süperego diye bir şeyuydurdum, bunların yerlerini gösteremem size, beyinde şunöronlarda, şu yerde şeklinde ifade etmem mümkün değildir.”diyor. Topografik bir şekilde bilinçli alanımız, bilinç öncesialanımız ve bilinç dışı alanımız dediği ikinci bir hayali bir şeykuruyor. Bu bilimin kabul etmediği bir şey, yani bilim elle tu-tulur, gözle görülür, laboratuarda incelenebilir, dünyanınmuhtelif yerlerinde yapılacak çalışmalarda aynı sonuçları do-ğurabilecek bir nedenselliğe dayalı olan ve genellenebilen şey-lere bilim der. Ama senin söylediğin şey hem subjektif, hemde bir tedavi yöntemi olarak baktığımızda iki kişi arasındaolan çok öznel bir şeyden bahsediyorsun, öznellikle biliminilişkisi olamaz, bilim genele yayılandır, yerçekimi her yerdeyerçekimidir, fizik her yerde fiziktir, kimya heryerde kimya-dır, psikanalizde her yerde psikanaliz olsun demektedir veburada bilimin ana yapısından ayrılmaktadır.

Tabi burada bilim felsefesi gidiyor, bilim nedir, kişinin öznel-liği ne demektir, öznellik tartılabilir mi ölçülebilir mi şeklin-deki birtakım kıstaslara giriyor. Geçen ayki eğitimimizdeFreud’un geliştirmiş olduğu ruhsal aygıt dediği yapısal id-ego-süperego ve topografik olarak bilinçli alan, bilinç öncesi alan


ve bilinç dışı alanı izah ettik ve bunu bir kuramsal alan olarakkişilik gelişimini ve patolojilerin nedenselliğini izah edecekçok ince işlenmiş bir kurguya dönüştürdüğünü gördük. Bukurguya dönüşmüş olan yapı kafamızda netleştikten sonrasemptom ve şikayetlerle bize gelen hastalara nedenselliğinikurgulanmış olan bu ruhsal aygıt ve topografik yapıda izahedebileceğimizi, bunların nedenselliğini ortaya koyabileceği-mizi ve bu nedensellikteki sapmaların yine aynı nedensellikle-ri düzeltme amacına yönelik yapılacak olan bir tedavi prog-ramında düzeltilebileceğini bu programın da psikanalitik te-rapi olduğunu ifade etmiştik.

Psikanalitik tedavide de kullanılan metaforlar veya kullanılanaygıtlar, araçlar vardı. Bir divan olayı vardı, ne diyorduk divanolayına? Serbest çağrışım. Serbest çağrışımla hasta “Tabularasa” dediğimiz boş bir ekranda duygularını ve çocukluk ya-şantılarını bir duvara yazacaktı. Hayalinde bir terapist can-landıracaktı ve o terapiste ilk çocukluk ilişkileri olan anne vebabasıyla olan ilişkilerini nesne ilişkilerini kurgulayacaktı.Burada terapist serbest çağrışımla gelen bağlantılarla, linklerleyorum dediğimiz elimizdeki en önemli aygıtı, bunun neden-selliğini kişiye izah edecekti. Hem topografik kuram bağla-mında, hem de yapısal kuram bağlamında, bu bağlantıları ki-şiye gösterdiğinde, kişinin değişeceğini ve yeni nesne ilişkilerikuracağını, yeni yapılanma içine gireceğini izah etmektedir.Yorumun yanında ikinci olarak dil sürçmeleri ve rüyalar dabilinç dışı çatışmaları terapiste bildiriyor ve bunlarla ilgili ya-pılacak yorumların da aslında iyileştirici etki yaratacağına dairaçılımlar geliyordu.

Bunun da olabilmesi için bir terapötik süreçte üç evrenin bu-lunduğunu, ilk olarak “başlangıç evresi”nin bulunduğunu,


başlangıç evresinden sonra “aktarım ve karşı aktarım süreçle-ri”nin olduğu nevrotik düzlemdeki bir bireyin duygularını te-rapistine aktardığı, terapistin de bu duyguları işlemleyerekhastaya tekrar yorumlarla birlikte aktarımın çözümlendiğiikinci evreyi, üçüncü ve son olarak da “bitme ve ayrılma” de-diğimiz sağlıklı bir yas reaksiyonuyla birlikte terapistindenayrılarak ayrılma ve bireyselleşmeyi sağladığı bir yapıyı ifadeediyordu. Bunun adına dürtü çatışma kuramı ve psikanalitikterapi diyordu. Hem bir kuram ileri sürüyor hem de bu kura-ma bağlı olarak ortaya çıkmış olan rahatsızlıkların nedenselli-ğini bir terapi teknikleri mecmuasıyla bir terapi teknikleri sil-silesiyle bize aktararak nasıl bir hastanın tedavi edileceğiniizah ediyor ve bu bağlamda baktığımızda karşımıza gelen hertürlü psişik manadaki klinik tabloları izah etme iddiasındabulunuyordu.

Bugün dünyada bu manada bir ruhsal yapının tüm patolojile-rini izah etmeye yönelik aslında dört tane ana temel kuramvar. Bunların en iyi yapılanmış olanı da dinamik kuramdır.İkincisi biyolojik kuramdır, eğer kişi karşımıza psişik patoloji-lerin hangisiyle gelirse gelsin, biyolojideki birtakım bozukluk-larla izah etmeye yönelik, nöron bağlantılarından, elektrokimyasal değişikliklerden yola çıkan, tıbbın, psikiyatrininyüzde doksanının hakim olmuş olduğu bir problem varsaonun karşılığında bir biyolojik bozukluk vardır ve ona uygunbirtakım tedaviler yapılabilir. Bunlar ilaç tedavilerdir, cerrahitedavilerdir veya gen mühendisliğidir. Üçüncü olarak bütünpsikolojik bozukluklar davranışsal bir modelleme ve öğren-meye; sosyal öğrenme, bireysel modelleme veya taklide bağlı-dır. Arkasında Pavlov, Watson, Thorndike ve diğerlerinin yat-tığı şartlanmalar, koşullu şartlanmalar, öğrenmeler, sosyal


öğrenmeler vardır. Psikoloji fakültelerinde veya PDR fakülte-lerinde esas olarak öğretilmeye çalışılan Bandura ve diğerleri-nin getirmiş olduğu davranış bilimleri dediğimiz davranışçıkuramdır. Yani psikoloji fakültelerinin veya PDR’lerin özüaslında davranış bilimlerine dayanır. Çünkü davranış bilimlerilaboratuara konabilen, incelenebilen, sınanabilen ve her yerdeaynı sonuçlara ulaşılabilen bilimsel paradigmanın içerisindeolan bir kuram olduğu için, psikoloji fakültelerinin özü davra-nış bilimlerimleridir.

Cevap: NLP’de öyle mi hocam?

Tahir Özakkaş: Hayır. Davranış bilimlerinin, insanı anlat-mada yetersiz kaldığı görülünce daha soyut kavramlara yöne-limi oldu. Bu yönelimle beraber nörosize veya bilgi işlemlemesüreçlerinin, bilgi prosesleri; ’Bilgi nasıl alınır?’, ’Nasıl algıla-nır?’, ’Nasıl tutulur?’, ‘Nasıl değerlendirilir ve geri nasıl çıkarı-lır?’ gibi dışarıdan beş duyu ile alınan bilgilerin, içeride birişleme tabi tutularak dışarıya yansıtılması süreçleri araştırıldı.Nesnel olarak davranış bilimleri gibi gözlemlenemeyeceğini,incelenemeyeceğini, değerlendirilemeyeceğini, çünkü oradaöznel bir yapının olduğunu görüyoruz. Burada teknolojiningelişmesi ile beyindeki birtakım yapıların incelebilir hale gel-miş olmasının sonucunda, bilişsel terapi dediğimiz, kognisyonveya kognitif yapıyı ve bilgi işleme sürecini inceleyen psikolojigelişti. Dolayısıyla psikolojinin ana eksenine davranıştan ziya-de son yirmi yılda belki de bilişsel yapı oturdu ve psikolojifakülteleri bilgi işlemleme sürecini inceleyen fakülteler oldu.Bilgi nasıl alınır, nasıl öğrenilir, nasıl değerlendirilir, hafıza,bellek, algılama çarpıklığı, ifade, duygularla düşüncelerin bağ-lantıları gibi daha soyut daha sanal konular incelendi. Tabibununla ilgili istatistiğin gelişmiş olması ve araştırma desenle-


rinin hazırlanma şekilleri, bu tip sanal yapıların da izah edi-lebileceği bir çalışma ortamı ve laboratuarın gelişmesine ola-nak tanıdı. Özellikle beyin EEG’lerinin, tomografilerin geliş-miş olması, insan düşünürken karar verirken beyinde ne ol-duğuna ait kan akımlarını ve oradaki fonksiyonelliği inceleyenteknolojilerin gelişmesiyle insan beyninin nasıl çalıştığı, açığaçıkarıldı. Rahatsızlıkların artık çözülebildiği iddiası ortayaçıktı.

Rahatsızlıkların, insanın bilgi işleme prosesindeki birtakımhatalı öğrenmeler, hatalı ve çarpık yorumlamalarla olduğunuiddia eden bir psikoloji kuramı çıktı. Şimdi bu psikoloji kura-mı daha çok bilgi işlemleme sürecini incelerken hemen yanıbaşında psikoloji bilimi değişmeye başladı. Çünkü dinamikkuramlardan temelini alan, insanın çocukluk dönemine önematfeden gelişimsel psikoloji dediğimiz alan, -belki bugün bunuyoğunlukta inceleyeceğiz ve göreceğiz- insan tabiatını, insankişilik yapısını, insanın gelişim sürecinde birtakım epigenetikaçılımlardan geçtiğini, uygun çevre koşullarıyla bu açılımlarınörtüşmesi sonucunda sağlıklı insanların çıktığını söyler. Eğerörtüşmede eksiklikler ve kusurlar varsa birtakım patolojilerinortaya çıktığını, buna da “gelişimsel psikopatoloji” dendiğiniifade ettiler. Bu sefer psikolojinin ağırlık merkezi gelişimselpsikolojide bulunan sapmaların ortaya çıkardığı patolojilerolarak karşımıza çıktı. Ne oldu? Davranışla başladık, bilgiişlemlemeyle devam ettik, gelişimsel psikoloji dediğimiz ala-nın, bebek gözlem raporlarının, bebeklerin doğumdan belirlibir yaş grubuna kadar nasıl bir anne çocuk ilişkisi içerisindegirdiğinin görülmesiyle gelişimsel psikoloji üzerinde odaklan-dık. Gelişimsel psikoloji ile dinamik yapı yavaş yavaş birbirineyakınlaşmaya başladı.


Biz de ne dedik? İlk gün hatırlarsanız insanı dört halkadangörüyorduk; en üstte davranışsal öğrenme, insanın birçokdavranışsal öğrenmeyle hayatını kolaylaştırıyoruz. Birtakımsıkıntı ve problemlerimizin arkasında hatalı davranışsal öğ-renme olabilir başka hiçbir sebep aramaya gerek yok. Ayağını-zı köpek ısırmışsa köpekten korkarsınız, bu gayet doğal. Anla-tabildim mi? Dolayısıyla bir patoloji size geldiğinde derinliği-nin ve boyutunun bir sosyal öğrenme, bir modelleme, başagelen bir koşullu refleks veya edimsel şartlanma mı olduğunualgılarsanız tedavi boyutunu davranış bilimlerinin getirmişolduğu davranışsal şartlanmayla yapabilirsiniz. Başka hiçbirşeye karışmayacaksınız. Bir alt katmanda ayağını köpek ısır-madığı halde evde dinlenen hikayelerle köpeklerin ısıracağışeklindeki bir bilgi işlemede çarpık algılama varsa her köpeğinonu ısıracağı şeklindeki bir kaygıyı zihninde canlandırıyor veher an köpek çıkacak gibi bir korkuyla bir fobi geliştirerek birinsan sokağa çıkamıyor, bahçeli bölgelerde dolanamıyor isebu insanın kognisyonlarında hata vardır. Bunda ödipal çatış-mayı aramak, Hans vakasını aramak, displacement (yer değiş-tirme) aramak doğru değildir. Bilgi işleme süreci nedir, hatalıçıkarımlar nelerdir, çarpıtmaların nasıl yapıldığı, algının nasıldeğerlendirildiği, sosyal fobide sistemin nasıl oluştuğu ve ye-me bozukluğu vb. rahatsızlıkların nasıl geliştiği hakkında, bil-gi işleme sürecinin kendi içindeki yapısını anlattık.

Eğer bu olay sadece bilgi işleme sistematiği ile ilgiliyse o bo-yutta kalıp tedavimizi bilişsel terapi teknikleriyle yapacağız.Bir alt katmana indiğimizde dinamik kuram karşımıza geliyor.Görünümde davranışsal bir bozukluk olabilir, fobi olabilir,bilgi işleme hatası gibi görünebilir, ama bunun dinamiği ço-cukluk döneminde anne-baba-çocuk üçgeninde olan ilişkiler-


deki birtakım bozukluklara bağlı olabilir. O zaman sistem di-namik terapi kurallarıyla işletilmelidir dedik ve geçen haftadadinamik kuramı anlattık. Dinamik kuramı anlatırken ruhsalaygıtın arasındaki çatışmalardan bahsettik. Üç kelime kullan-dım hatırlıyorsanız. İntrapsişik, interpsişik, interpersonel de-dim. Hayırlıyor musunuz?

Kursiyer İ: Daha önce bahsetmiştiniz hocam.

Tahir Özakkaş: Daha önce söylemiştik. İntrapsişik: id, ego vesüperegonun kendi içlerindeki kavgaları. İnterpsişik: id-ego-süperego arasındaki kavgalar. İnter-personel: dış dünyaylaolan, nesneyle olan kavgalar. Bugün bir bireyin nasıl geliştiği-ni anlamaya çalışalım. Davranışsal öğrenme, kognitif çarpıtmave dinamik öğrenme sürecinde karşımızda sadece bir bireyvar değil mi? Bu arkadaşımızı aldık davranışsal öğrenmesi,bilişsel çarpıtması, dinamik yapısı şöyledir dedik, bu arkada-şımızın dinamik yapısını da aldık, id-ego-süperego dedik, sa-vunma düzeneklerini izah ettik, sistemi bu boyutta algıladık.Freud’da bu boyutta algılıyordu. Fakat dinamik yapının geliş-mesiyle beraber, dediler ki şu birey olarak almış olduğunuzyapının yalnız başına hiçbir anlamı yok. Bir bebeği yalnız ba-şına koy ortama ne idi olur, ne egosu olur, ne süper egosuolur. Bir bebek doğduğu andan itibaren bir ötekine muhtaçtır,bir nesneye muhtaçtır. Bebeği var eden, ruhsal yapısını vareden şey bir ötekinin varlığıdır. Yani bir insanın karşısında biröteki olmak zorundadır. İşte sistem davranışsal kuramdanbaşladı, bilişsel kurama geldi, dinamik kurama geldi.

Dinamik kuramda id-ego-süperego arasında interpsişik kav-ganın nasıl cereyan ettiği, savunma mekanizmalarının nasılortaya çıktığı anlatılırken bu hikayenin yalnız başına yetmedi-


ği, aslında buradaki problemlerin, sıkıntıların veya güzellikle-rin, aslında bir ötekine bağlı olduğunu fark edildi. Şimdi bu-rada şu soru karşımıza çıkıyor; biz kendimizi geliştirmek vevarolmak için mi hayattayız? İdimiz, egomuz, süperegomuzve dürtülerimizi bir nesneye yöneltip deşarj etmek için mivarız? Libidinal ve agresif dürtülerimizi boşaltmak için mi va-rız? Yoksa, bugün anlatacağımız nesne ilişkileri kuramınınizah ettiği şekliyle, “insanın doğası dürtülerini boşaltmak de-ğil, ilişki aramaktır” kabulü dorultusunda, insan, bir ötekininvarlığına duyduğu ihtiyaç için mi vardır? Bu sorunun cevabıaranıyor. Şimdi dürtü çatışma kuramı amaç dürtünün deşarjı-dır diyor değil mi? Şöyle veya böyle deşarj edilmezse, patlakverir diyor veya sublime olur. Yapılan incelemelerde gelişim-sel psikolojinin araştırma sonuçları göstermiştir ki, bebek dür-tünün hedef nesneye geçip deşarjını amaçlamıyor, bebek birilişki kurmayı amaçlıyor. Bebeğin doyumu ilişkiden geçiyor.

Kursiyer E: Maymunda ki hadise de bu mudur? Tel maymunlapeluş maymun.

Tahir Özakkaş: Maymunda ki hadise de budur yani ilişkidir.Çocuk ötekiyle ilişki içerisine girmeye çalışıyor. Bir örnek;aşağıda oturuyoruz, bir arkadaşımız geliyor, bu arkadaşımızınlibidinal dürtüleri veya agresif dürtüleri mi bizimle ilişki kur-duruyor, konuşturuyor? Yoksa o orada dışlanmışlık, değersiz-lik, yetersizlik hislerini telafi etmek amacıyla arkadaşlarımızınyanına gelerek, bir konuşma ihtiyacı, bir ilişki ihtiyacı duyma-sından mı kaynaklanıyor. Sabah geldiniz birbirinizle büyükbir heyecanla merhabalaştınız. Bu içinizdeki libidinal dürtüle-rin veya agresif dürtülerin deşarjı mıydı? Yoksa bir ilişki açlığıiçinde olan bireyler, birbirlerini özleyen bireylerin ilişki kur-ma istekleri miydi?


Kursiyer T: İlişki için dürtüler bir araç mıydı?

Tahir Özakkaş: İlişki için dürtüler bir araçtır. Nesne ilişkileritemelde bunu iddia ediyor. Öncelikli olan ilişki arayışıdır,dürtü bunun motorudur.

Kursiyer H: Burada sağlıksız bir nokta var mı?

Tahir Özakkaş: Hayır. Bizim doğamızda gelişimimizde öte-kiyle ilişkiyi ararız.

Kursiyer H: Yani normal bir süreç?

Tahir Özakkaş: Normal bir süreç. Onun için bugünkü kura-mın adı nesne ilişkileri.

Ne yaptık, şimdiye kadar anlattığımız kısımları özetledik.

Kursiyer E : Gelişimsel psikolojinin alanı mı, daha doğrusubölümü mü hocam nesne ilişkileri?

Tahir Özakkaş: Nesne ilişkileri daha çok gelişimsel psikolo-jinin bölümüdür. Oradan çıkmıştır. Nesne ilişkileri gelişimselpsikolojiyi geliştirmiştir; gelişimsel psikoloji de nesne ilişkile-rini geliştirmiştir. Gelişimsel psikolojinin saf hali, “bu bebekne oluyor da büyüyor? Nasıl gelişiyor?” yani normal bir bebe-ğin incelemesini kendisine mihenk noktası alırken, nesne iliş-kileri teorisi normal gelişen bebek hangi durumlarda sapmayauğruyor da, daha sonra klinik tablolarla hasta olarak karşımı-za geliyor konusunu inceliyor. Birisi normalliği inceliyor, biri-si patolojiyi inceliyor. Patolojiyi inceleyen, hastalığı inceleyenkısım bizim çalışma alanımız, nesne ilişkileri.

Kursiyer E: Hocam, aslında amaç dürtüyü boşaltmak değililişki kurmak dedik. Ama yine altında dürtüyü boşaltmış olmu-yor mu?

BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ 7. DÖNEM · dönemde de bazı bireyler fallik ve ödipal dönemdeki...

Documents

Transcript of BÜTÜNCÜL PSİKOTERAPİ 7. DÖNEM · dönemde de bazı bireyler fallik ve ödipal dönemdeki...