Bütüncül Bir Yaklaşımla Teknoparkların Ülke Ekonomisi Üzerine Etkileri

5/10/2018 B t nc l Bir Yakla mla Teknoparklar n lke Ekonomisi zerine Etkileri - sl...

http://slidepdf.com/reader/full/buetuencuel-bir-yaklasimla-teknoparklarin-uelke-ekonomisi-uez

Bütüncül Bir Yaklaşımla Teknoparkların Ülke Ekonomisi Üzerindeki Etkileri

1

BÜTÜNCÜL BİR YAKLAŞIMLA TEKNOPARKLARIN ÜLKE

EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Ali Kıncal ∗

Özet

İlk olarak 1950’ler de ABD’de ortaya çıkan ve dünyaya yayılan teknoparklar

bulundukları ülkeye istihdam, katma değerli ürünler tasarlama ve girişimcilik

kültürünün yaygınlaştırılması konusunda yardımcı olmaktadır. Ayrıca bölgesel az

gelişmişlik ve teknolojide dışa bağımlılıkla mücadelede de bir araç olarak dünya

ülkeleri tarafından kullanılmaktadır. Bu çalışma, teknoparkların bu ve diğer bazı

etkileri üzerine odaklanmaktadır.

Abstract

The technoparks which appeared in the US in 1950’s for the first time and

later spreaded around the world, help countries in creating jobs, designing value-

added products, spreading culture of entrepreneurialism. Besides, by some countries,they are used as tools to eradicate regional underdevelopment and dependence on

foreign countries for hi-tech. This study focuses on these and some other impacts of

technoparks.

1. Bilgi Toplumuna Geçiş ve Teknoloji Politikaları

1.1. Bilgi Toplumu

İngiltere’de başlayan Sanayi Devrimi ile Batı toplumları, Newtongil

paradigma çerçevesinde, “tarım toplumu” olmaktan çıkıp “endüstri toplumu” olmaya

başlamıştı. Günümüzde ise başka bir devrim söz konusudur ki bu da kuantum

paradigması çerçevesinde “bilgi toplumu” olmaya geçiştir.

∗ Dokuz Eylül Üniversitesi, İ.İ.B.F., İktisat Bölümü öğrencisi




2

Bilgi Toplumunda üretim, sanayi toplumunda olduğu gibi sadece “maddi”

ürünler anlamında değildir, bilgi üretimi ayrıca önemlidir . Bilgi toplumunda

“bilişimsel ve sistematize bilgi ve teknolojinin kitlesel üretimi gerçekleştir ilir.”1

1.2. Teknoloji Politikaları

Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki teknolojiyi iki yoldan elde etmek

mümkündür, bir başka deyişle iki temel teknoloji politikası vardır:

- Teknoloji transferi

- Teknoloji üretimi

Transfer yöntemi, bir ülke veya firma için ancak kısa dönemli olarak

düşünülebilir. Çünkü transfer, kısa dönemde yarar sağlasa da, uzun dönemde alınan

teknoloji geçerliliğini yitirdiği için yenilenmesi gerekecektir. Ki artık yeniliklerin

çok hızlı hayata geçmesiyle teknolojilerin eskime hızı da artmıştır. Yenilenmesi için

de sık sık yabancı ülkeye ya da firmaya yeniden başvurulması gerekecektir. Bu da

apaçık bağımlılık demektir. Aslında teknoloji transferi yoluyla “teknoloji üreticisi”değil sadece “teknoloji tüketicisi” olunmaktadır.

1

Hüsnü Erkan. (1998). Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme. 4. baskı. İzmir: Türkiye İş BankasıKültür Yayınları, s.96




3

Şekil 1 Teknoloji Temin Seçeneklerinin Kârlılığı (www.tubitak.gov.tr) Aktaran: T.C.Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (2009)

Teknoloji üretimi ise kısa dönemde hemen sonuç vermeyecek ancak uzun

dönemde ülke yararına olacak bir girişimdir. Teknoloji üretimi sabır, zaman, yoğun

Ar-Ge çalışması gerektirmektedir. Mesela teknoparklardan istenen sonuçların

alınması, yatırımların gerçek meyvelerini vermesi, bazen on seneyi aşan zamanları

bulmaktadır. Teknolojiyi üretim yoluyla elde etme politikası, zorluğunun yanı sır a en

mantıklı ve onurlu yoldur ve uzun vadede teknoloji transferine nazaran çok daha

kârlıdır. (Bkz. Şekil 1)

1.3. Ar-ge ve Bilgi Bazlı Ekonomiler

Ar-Ge, OECD’nin yayınladığı Frascati Kılavuzu’nda “İnsan, kültür ve

toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bu dağarcığın yeni

uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen

yaratıcı çalışmalar” olarak tanımlanmıştır.2

2

TUBİTAK (2002) Frascati Kılavuzu,http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr.pdf

http://www.tubitak.gov.tr/


http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr.pdf







4

1970’lerde yaşanan petrol kriziyle maliyetlerde büyük artışlar olmuş,

geleneksel sanayide bir durgunluk baş göstermiştir. İlk olarak ABD’de sonra da

Japonya ve Batı Avrupa’da bilime ve bilgiye ayarlı ekonomiler kurulmasına karar

verilmiş ve bu ülkelerde Ar-Ge çalışmaları hız kazanmıştır .3

Teknoparkların yavaş

yavaş artışı da bu yıllara rastlar. Böylece Ar-Ge kurumları ve sanayi arasında çok

yakın bir işbirliği başlamıştır ve bunun sonucunda:

- Enformasyon teknolojileri ve yazılım

- Biyoteknoloji

- Otomasyon ve robotik, gibi alanlarda teknolojik ilerlemeler olmuştur.4

Sovyetler Birliği bu gelişmeleri yakalayamadığı için ve sistemindeki rekabet

unsuru eksikliği sebebiyle, zamanında planlama ile kurduğu sanayisini

yenileyememiştir.

Dünyada gelişmiş ülkelerin Ar -Ge’nin önemini daha fazla kavradıkları

görülmektedir. Gelişmekte olan ülkeler ise Ar -Ge yatırımlarını artırma yoluna

gitmektedirler.

Bir ülkenin bilime verdiği önemi anlamak için Ar -Ge’ye yapılan harcamaları

karşılaştırmak pek anlamlı olmayabilir. Çünkü doğal olarak ekonomisi daha küçük

olan ülkelerin Ar-Ge yatırımları da daha küçük olacaktır. Bu noktada Ar -Ge

yatırımlarının GSYİH’ya oranı bize anlamlı bir tablo sunmaktadır. UNESCO’nun bu

tablosunda Türkiye ancak sondan birinci olabilmiştir.

3 Mustafa Ay, 2003, “Bölgesel ve Ulusal Kalkınmada Etkili Bir Mekanizma: Teknoparklar”,

Stradigma Aylık Strateji ve Analiz Dergisi, Sayı 8, s.34 AY, a.g.e., s.6




5

Şekil 2 Büyük Ekonomili Ülkelerde Araştırma-Geliştirmeye Harcanan Miktarın GSYİHİçindeki Payı (UNESCO)

Türkiye 90-94 yılları arasında yapılan 5 yıllık kalkınma planında Ar -Ge’de

önceliklerini belirlemiştir.5

5 Sinan Araman (2009) Türkiye’de Teknolojik Gelişme Sorunsalı Açısından Üniversite-Sanayi

İşbirliğinin Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal BilimlerEnstitüsü. İstanbul, s.117

Buna göre Türkiye Ar-Ge harcamalarının GSYİH’ya

http://www.unesco.org/







6

oranının %1’e yükseltilmesini kararlaştırmıştır ancak görüldüğü üzere bu hedefe

2007 itibarıyla bile ulaşılamamıştır.

1.4. Teknoloji Politikalarının Etkilerine Bir Örnek: ABD Savunma

Sanayi

Ar-Ge ve teknoparklar alanlarında öncü ülkenin ABD olduğu çok açık bir

biçimde görülmektedir. ABD savunma sanayine özellikle önem veren bir ülke olarak

Ar-Ge çalışmalarını bu alanda yoğunlaştırmıştır. Yıllar içinde de bu yatırımlarının

karşılığını özellikle uçak sanayisinde aldığı göze çarpmaktadır. ABD tarafından

üretilen, radarda görünmeyen F-22 savaş uçakları günümüzde dünyanın en iyi avcı

uçağı olarak bilinmektedir. ABD bu teknolojiyi, hava üstünlüğünü korumak amacıyla

diğer ülkelere kesinlikle satmamaktadır. Demek ki teknoloji, her alanda transferi

mümkün bir şey değildir.

Her ne kadar Rusya, F-22’ye karşı Sukhoi Pak-fa isimli rakip bir uçağın

geliştirilmesine hız verse de yıllar içinde Ar -Ge alanında ABD’nin zaman olarak ve

yatırım hacmi olarak çok gerisine düştüğü için uçak sanayisinde de ABD’yi geridentakip etmektedir. 90’lı yıllarda da ABD, B-2 ve F-117 görünmez bombardıman

uçakları üretebilmesine rağmen Sovyet Rusya bu uçaklara muadil bir görünmez uçak

geliştirememiştir .

ABD uçak teknolojisi alanında sadece Rusya ile değil, Batı Avrupa ile de

arasını açmıştır. ABD iki tip (F-22 ve F-35) 5. nesil görünmez uçak üretirken, bazı

Avrupa ülkeleri (Birleşik Krallık, Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya) ortak üretimle bugün ancak 4,5. nesil olarak tanımlanan ve görünmezlik özelliğine sahip olmayan

Eurofighter Typoon’u üretmektedirler.

F-22 ve F-35 uçaklarını üreten firma olan Lockheed Martin uzun süredir bir

teknopark işletmektedir. Bu teknoparkın adı Sandia Science and Technology

Park’tır.6

6

Bu firma ülkelerle iş yapmaktadır, misal Türkiye de F-16’larını bu firmayla

http://www.lockheedmartin.com/news/press_releases/2010/0714hq-sandia-award.html








7

işbirliği yaparak üretmiştir. Lockheed Martin’in Türkiye haricinde İsrail, Güney

Kore ve Japonya gibi ülkelerle işbirliği yaparak ortaya koyduğu F-16 programı da

dünya çapında en çok katılımlı uluslararası iş olarak bilinmektedir.

ABD, bugün bu alandaki teknolojik üstünlüğü ile müttefiklerine ileri

teknoloji silahlarından satarak hem yüksek kazanç elde etmekte hem de yüksek

teknolojili silah akımını büyük ölçüde kontrol ederek dünyadaki siyasi dengeyi de

kendi lehine çevirebilmektedir. Bir ülkenin teknoloji politikalarının etkilerinin çok

boyutlu olduğu bu örnekten açıkça görülmektedir .

Şekil 3: 2007 ve 2008 Yıllarında En Çok Gelir Elde Eden Savunma Sanayi Firmaları(en.wikipedia.org)

http://www.en.wikipedia.org/wiki/Defense_contractor





http://slidepdf.com/reader/full/buetuencuel-bir-yaklasimla-teknoparklarin-uelke-ekonomisi-ue


8

2007 ve 2008 yılları arasında en çok gelir elde eden 20 savunma firmasına

bakıldığında Amerikan firmaların açık üstünlüğü görülür: 2008’de en çok gelir elde

etmiş 20 firmanın 14’ü ABD orijinlidir.

2. Dünyada ve Türkiye’de Teknoparklar

2.1. Teknoparkların Ortaya Çıkışı

Bilim ve teknoloji parklarını karşılayan “Teknopark” kavramı ilk olarak

1950’lerde ABD’de ortaya atılmıştır ve dünyanın ilk teknoparkı da ABD’dekurulmuştur. Zaman içerisinde bu konsept Batı Avrupa ve Japonya’da da ilgi

görmüştür.

İkinci Dünya Savaşı’nın yarattığı yıkım sonrasında, toparlanma dönemi

içinde gelişmiş ülkeler teknoloji politikalarını çok daha fazla önem vermeye

başlamışlardır. Teknoparklar da bu anlayışın bir sonucu olarak karşımıza

çıkmaktadır.

2.2 Teknopark Tanımları

Teknoparkların tek bir tanımını yapmak oldukça güçtür. Teknopark tanımı

bulunduğu ülkeye hatta bulunduğu eyalete/yöreye göre, ilgilendiği alana göre

(mesela tarım teknikleri üzerine çalışan teknoparklara “agropark” denmektedir)

değişiklik göstermektedir. Fransa’da teknopol, Japonya’da teknopolis, ABD’dearaştırma parkı, İngiltere’de bilim parkı, Almanya’da girişim merkezi gibi isimler

revaçtadır. Türkçede ise “teknopark” ismi daha çok yer etmiştir ancak teknokent adı

da zaman zaman kullanılmaktadır.7

7

Murat Kemal Keleş. (2007) Türkiye’de Teknokentler: Bir Ampirik İnceleme (Yüksek LisansTezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, s.85




9

Şekil 4 Dünya Genelinde Teknopark İsimlerinin Yüzdesel Dağılımı (International Association of Science Parks), Aktaran: Cihan Talha Çağıl. (2007).

Bu terimlerin arasında aslında farklar bulunmasına rağmen aynı anlamda

kullanılmaktadırlar. Uluslararası Bilim Parkları Kurumu (Internatinal Association of

Science Parks) tüm bu terimleri kapsayıcı bir tanım yapmaya çalışmıştır.

2.2.1. IASP’nin tanımı

IASP dünyada en çok teknopark üyesi bulunan oluşumdur ve 63 ülkeden

çeşitli teknoparklar bu kuruma üyedirler. Türkiye’den ise 10 teknopark bu oluşuma

üyedir.8

IASP “bilim parkı” terimini diğerlerine tercih etmiştir:

“Bilim Parkı; ana amacı, bünyesindeki bilgi tabanlı firmaların, yenilikçilik

(inovasyon) ve rekabetçilik kültürünü destekleyerek ve öne çıkararak toplumun

zenginliğini artırmak olan, uzmanlaşmış profesyonellerce yönetilen bir organizasyondur. Bu amaçların sağlanabilmesi için bir Bilim Parkı; üniver siteler,

Ar-Ge kuruluşları, firmalar ve pazar arasında bilgi ve teknoloji akışını yönetir ve

teşvik eder; kuluçka merkezleri yardımıyla yenilikçi firmaların oluşmasını ve

büyümesini kolaylaştırır; yüksek kalitede mekân ve olanaklar sağlar ve diğer katma

de ğerli hizmetleri sunar.”9

8

http://www.iasp.ws/publico/index.jsp?enl=2 9 KELEŞ, a.g.e., s.86

http://www.iasp.ws/publico/index.jsp?enl=2







10

2.2.2. Hukukî tanım

TBMM tarafından 2001 yılında çıkarılan 4691 sayılı “Teknoloji Geliştirme

Bölgeleri Kanunu”na göre tanım şudur:

“Teknoloji Geliştirme Bölgesi: Yüksek/ ileri teknoloji kullanan ya da yeni

teknolojilere yönelik f irmaların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü

ya da AR-GE merkez veya enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya

yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya

hizmet haline dönüştür mek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin

kalkınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da

AR-GE merkez veya enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve

sosyal yapının bütünleştiği siteyi veya bu özelliklere sahip teknopark ı ifade eder.”10

Her iki tanımda da teknoparkların

- Yenilikçi

- Teknoloji üreten- Ürettiği teknolojiyi ticarîleştiren, özelliklerine atıf yapılmıştır.

Çeşitli tanımlar arasında en kapsayıcı ve amaca uygun olanını, İngiltere Bilim

Parkları Birliği yapmıştır. Buna göre teknoparklar;

- Bir üniversite veya yüksek öğrenim kurumu ya da bir araştırma merkezi ile

resmi ilişkiler kurmuş,- İçinde, teknoloji kökenli firma ve işletmelerin oluşmasını özendirecek ve

büyüyüp gelişmesine destek verecek biçimde tasarlanmış,

- Yönetiminin, ilgili firmalara teknoloji ve işletmecilik becerilerinin transferi

konusunda etkin uğraş verdiği, bir girişimdir.11

2.3. Teknopark modelleri

10

http://sagm.sanayi.gov.tr/Files/Mevzuat/4691-sayili-teknopark-kan-15042010161405.pdf 11 AY, a.g.e., s.1

http://sagm.sanayi.gov.tr/Files/Mevzuat/4691-sayili-teknopark-kan-15042010161405.pdf







11

Beş gruba ayrılabilir:

1) Devlet esaslı: Teknoparkın kuruluşunu doğrudan devlet üstlenir.

2) Üniversite esaslı: Üniversitelerin kendi başlarına ya da devletten destek

alarak kurdukları, işletip yararlandıkları teknoparklardır.

3) Özel sektöre dayalı: Üniversiteler ve finans yapısı güçlü firmalar tarafından

işbirliği ile kurulan teknoparklardır.

4) Yerel Yönetime Dayalı: Bazı büyük kentlerde bölgenin ekonomik

kalkınmasına katkıda bulunması amacıyla yerel yönetimler tarafından

kurulup desteklenen parklardır. 5) Karma Model: Kamu ve özel sektörün birlikte kurduğu teknoparklardır. 12

Ülkemizde 3. ve 4. tipte teknopark bulunmamaktadır. Bizdekilerin çoğu

karma modeldir.

2.4. Dünyada Teknoparklar

1970’lerdeki petrol kriziyle gelen maliyet artışları sebebiyle geleneksel sanayi

çökmüş ve işsizlik artmıştır. Neticede gelişmiş ülkeler geleneksel sanayiden, bilgi

bazlı ve yenilikçi ekonomi yapısına yönelmişlerdir. Bununla birlikte teknoparklara

gösterilen ilgide bir patlama yaşanmıştır, teknopark kurulma sayısında çok ciddi

artışlar olmuştur. Bu artış trendi günümüzde, sadece gelişmiş ekonomilerde değil,

gelişmekte olan bazı ekonomilerde de halen sürmektedir.

12 T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu (2009) 4961 Sayılı Teknoloji Geliştirme

Bölgeleri Kanunu Uygulamalarının Değerlendirilmesi ile Uygulamada Ortaya Çıkan SorunlarınÇözümüne İlişkin Öneri Geliştirilmesi, konulu rapor. s.36-37




12

Şekil 5: Dünyadaki Teknoparkların Kuruluş Dönemleri, Kaynak: IASP 2.4.1. ABD

“Teknopark” denince akla ilk gelen “Silikon Vadisi”dir. Silikon Vadisi

sadece ABD’nin değil dünyanın ilk teknoparkı unvanını taşımaktadır ve Stanford

Üniversitesi tarafından 1952’de kurulmuştur. Daha sonra Research Triangle Park ve

M.I.T.’nin 128. Karayolu isimli teknoparklar kurulmuştur. Daha sonra Amerikaneyaletleri de teknoparklara büyük destekler vermeye başlamışlardır ve bugün

ABD’de 150’nin üzerinde teknopark faaldir.13

Bu parkların ilk amacı üniversite ve sanayi arasındaki işbirliğinin arttırılması

şeklinde ortaya çıkmıştır. Böylece üniversitedeki hocaların ve öğrencilerin teorik

bilgilerini patrikte sınayabilecekleri ortamlar oluşturulmuştu.

İlk olarak “kuluçka merkezi” de denen, yenilik yapmak isteyen ve risk

almaya hazır küçük ve orta ölçekteki firmalara yönetim ve danışmanlık hizmeti veren

“iş inkübatörleri” kurulmuştur. Bu merkezler işe yeni başlayan firmalar için adeta

kuvöz vazifesi görmektedirler. Firma, bu merkezlerden yönetim, pazarlama,

finansman ve izlemekle yükümlü olduğu prosedürler hakkında danışmanlık hizmeti

alır ve böylece çabalarını daha çok üretimini, işini yapmaya yöneltme imkânı bulur.

13 AY, a.g.e., s.6




13

Üniversite-sanayi işbirliğinin sağlanmasıyla, üniversiteleri zaten iyi olan ve

dünyanın her yerinden iyi öğrencileri çekebilen Amerikan üniversiteleri bilgilerini ve

buluşlarını bu teknoparklar sayesinde ticarileştirme imkânı bulmuşlardır. Bazı

yazarlar ABD’nin dünya lideri olmasını bu gelişmeye bağlamışlardır.

Daha 1960’larda ortada henüz kişisel bilgisayarlar yokken HP, Intel, IBM

gibi firmalar Amerikan teknoparklarında yeşermişlerdir. 14

ABD teknoparklar aracılığıyla savunma sanayini güçlendirmiştir. Ayrıca

yazılım alanında büyük gelişmeler sağlamıştır ve bunun yine elektronik harp

sanayisinin ortaya çıkmasında katkıları olmuştur.

Günümüzde Silikon Vadisi, 300.000’den fazla çalışanıyla dünyanın en büyük

teknoparkıdır ve adeta bir bilgi fabrikası gibi çalışmaktadır. Silikon Vadisi’nde

yaşanan bu gelişmeler pek çok ülkeye teknopark kurulması konusunda ilham

vermiştir. Güney Doğu Asya ülkeleri Silikon Vadisi’nin kopyalarını kendi

ülkelerinde yaratmaya çabalamışlardır.

2.4.2. Japonya

Japonya’nın bilim ve teknoloji politikası, “2025 yılında yaşamak için en ideal

ülke olma” hedefi ile belirlenmiştir.

Japonya’nın üniversite-sanayi işbirliğine verdiği önem ve teknopark kurmakararları 1960’lara kadar geriye gitmektedir.

Japon yen’inin değer kazanmasıyla ve Asya’daki bazı ekonomilerin

gelişmeye başlamasıyla Japonya’nın ihracatında bir durgunluk yaşanmaya

başlamıştır. Bu yüzden Japonya uluslar arası pazardaki yerini kaybetmemek için

14 KELEŞ, a.g.e., s.102




14

teknopolislere sarılmıştır. 15

Japonya da diğer bazı Asya ülkeleri gibi teknoparklarını

kurarken başarılı Amerikan teknoparklarını örnek almıştır.

Japonya’da teknoloji geliştirme konusunda en önemli adım, Tsukuba’daki

teknoloji geliştirme bölgesidir. Kurulmasına 1963’te karar verilen merkez, 1974’te

faaliyete geçmiştir.

Japonya’da teknoparklara çok yoğun bir devlet desteği olmuştur adeta milyar

dolarlar üniversite ve teknoparklara akıtılmıştır. Öte yandan devletin de neden

olduğu sorunlardan bahsedilmektedir. Bunların başında, 1960-1980 arası devletin

üniversitelere yüksek miktarda kaynak aktarması gösterilmektedir. Üniversitelere

aktarılan yüksek miktarlardaki ödenekler, öğretim görevlilerinin, hiçbir ek gelire

ihtiyaç duymadan yüksek standartlarda yaşayabilmelerini sağlayarak, onların sanayi

ile işbirliğine girmelerini engelleyen olumsuz bir faktör olarak görülmektedir.

Üniversitelerde alınan patentlerin devlete ait olması da, araştırmacıların

motivasyonunu olumsuz yönde etkileyen bir neden olarak kabul edilmektedir.

Sonuçta, ülke bir teknostate/teknodevlet niteliğini kazanmıştır. Bugün JaponSanayi Bakanlığı Avustralya’daki teknoparkların kurulmasında öncü

konumundadır.16

2.4.3. Çin

Çin ilk teknoparklarını 78’den sonra dışarıya açılma döneminde kurmuştur.

Bunların esas amacı da yabancı yatırım çekmek olmuştur.

Çin’de ilk olarak 1985 yılında Shengzhen Bilim ve Teknoloji Parkı

kurulmuştur. 1997 yılı itibariyle ileri teknoloji içeren endüstri geliştirme bölgelerinin

sayısı 53’e ulaşmış ve bunlar, 29 eyalete, otonom bölgelere ve merkezi hükümet

altında çalışan belediyelere yayılmıştır.17

15 KELEŞ, a.g.e., s.10516

KELEŞ, a.g.e., s.10417 T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu, a.g.e., s.80-83




15

Çin’in teknoparkları Japonya ve ABD’ninkiler gibi teknoloji alanında öncü

olmak amacından çok Çin’in ekonomik yapısını geleneksellikten kurtarma ve dışarı

açılan ve ihracatı artan ülkenin ihraç mallarının kalitesinin arttırılması amaçlıdır. Bu

yüzdendir ki son zamanlarda Çin’in yükselişi ve ihracat şampiyonu unvanını

Almanya’nın elinden almasıyla beraber ülkenin teknoparkları pek çok yazarı,

akademisyeni daha fazla cezp etmiştir. Çin’in teknoparkları üzerine epey araştırma

ve makale yayınlanmıştır.

Çin’deki teknopark bölgelerini 3’e ayırmak mümkündür:

1) Çokuluslu Kalkınma Bölgeleri: Bunlar yabancı sermayeyi Çin’in

kalkınmasına yönlendiren bölgelerdir.

2) Çokuluslu Öğrenim Alanları: Çin’de Şangay gibi bölgelerdir. Çokuluslu

şirketler için hem pazardır hem de Ar -Ge bölümlerini getirmeleri

beklenen bir yerdir. Burada Çinli ve yabancı firmalar birbirlerine

teknoloji transferi yapar.

3) Mahalli Yenilikçi Eğitim Bölgeleri: Bölgeseldirler.18

2.4.4. Diğer Ülkeler

İlk olarak başta ABD daha sonra da İngiltere, Japonya ve Fransa olmak

üzere gelişmiş ülkeler tarafından kurulan teknoparklar giderek gelişmekte olan

ülkelerin de ilgisini çekmektedir. Bugün Güney Kore, Malezya, Brezilya,

Singapur ve İsrail gibi ülkeler kalkınmalarında teknoparklara ciddi rolbiçmektedirler.

2.5. Türkiye’de Teknoparklar

Türkiye’de 2009 yılı itibarıyla 37 tane teknopark bulunmaktadır ve

bunlardan 21 tanesi aktif haldedir. Ülkemizde ilk olarak teknopark bahsinin

18 T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu, a.g.e., s.80-83




16

geçmesi 1986 yılında olmuş ve “teknopark” konusu daha sonra kalkınma

planlarında da yer almıştır.19

Şekil 6: Türkiye’deki Toplam Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Sayısı. Kaynak: Özgür Durmaz(2010)

Çok daha önceleri teknopark bahsinin geçmesine rağmen Türkiye’nin ilk

teknoparkı Tubitak-Mam teknoparkı ancak 1998’de kurulmuştur ve günümüzde

Türkiye’nin en başarılı teknoparkı olarak gösterilen Odtü Teknokent ise Sanayi ve

Ticaret Bakanlığı’ndan onay alan ikinci teknoparktır.20

İlk teknopark 98’de kurulmasına rağmen teknoparklar hakkındaki yasal

düzenleme ancak 2001 yılında T.B.M.M.’den geçmiştir. (4691 sayılı Teknoloji

Geliştirme Bölgeleri Kanunu) Daha sonra çeşitli yasal düzenlemelerle Teknoloji

Geliştirme Bölgeleri için K.D.V. istisnası da getirilmiştir.21

Ayrıca üniversitelerde

görev yapan akademisyenler için şirket kurma hakkı getirilmiştir. Buna göre;

akademisyenler bilimsel buluşlarını ticarîleştirmek amacıyla üniversite yönetiminin

izni ile şirket kurabilir ve bir teknopark içinde çalışabilirler.

19 Özgür Durmaz. (2010) Teknoparkların Bir Kentin Ekonomik ve Sosyal Dönüşümü ÜzerindekiOlası Etkileri: Mersin Örneği (Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,Mersin, s.35-41 20 İsmail Şahin. (2006) Türkiye’de Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve Sağlanan Teşvikler. (Yüksek

Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Kütahya, s.34 21 ŞAHİN, a.g.e., s.35




17

Türkiye’de faaliyet gösteren teknoparkların iş yaptığı alanlar dünyadaki

muadillerine kıyasla benzerlik göstermektedir. Yazılım en önde gelen iş alanıdır daha

sonra savunma sektörü gelmektedir.

Dünyadaki başarılı teknoparklar incelendiğinde firmaların ortalama üretime

geçme 5 yıl gibi bir zaman zarfıdır ancak Türkiye’deki teknoparklarda faal olan

firmalar 3 yıldan kısa bir süre içinde teknoloji ihracatına başlamışlardır.22

Özellikle

Odtü Teknokent, Almanya, İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri gibi gelişmiş

ülkelere yazılım ihraç etmektedir .

Odtü Teknokent Türkiye’nin en başarılı teknoparkı olarak parmakla

gösterilmektedir. Söz konusu teknoparkta yazılım ve savunma sanayi alanında

önemli firmalar Ar-Ge çalışmalarını sürdürmektedirler. Mesela HAVELSAN,

ASELSAN, TUSAŞ gibi önemli savunma firmaları 2005 yılından beri Odtü

Teknokent’in içinde bir bölüm olan “Savunma Sanayi Alt Bölgesi”nde faaliyet

göstermektedirler.23

Odtü Teknokent, en istikrarlı büyüyen teknopark olarak bünyesinde barındırdığı firma sayısını her yıl %15 arttırmıştır: 2002 senesinde teknoparkın

bünyesinde 80 firma varken, 2007 yılı itibarıyla bu rakam 200’ün üzerine çıkmıştır.24

Milyonlarca öğrencinin yaşadığı bir ülkede milyonlarca düşünen beyin var

demektir ve bilgi çağı bu beyinlerin azami ölçüde kullanılmasını gerektiren bir

çağdır. Odtü Teknokent, güzel bir uygulamayla, bulunduğu şehirdeki ve tüm

Türkiye’deki öğrencilerin fikirlerinden yararlanmaya çalışmaktadır. OdtüTeknokent, Odtü ile işbirliği kurarak “Yeni Fikirler Yeni İşler” adında bir yarışmayla

öğrenciler arasında girişimciliği ve yenilikçiliği teşvik etmektedir. Savunma Sanayi

Müsteşarlığı’nın desteğiyle yarışmada bir de “Savunma Kategorisi” oluşturulmuştur.

Yeni bir proje, yeni bir silah fikri ile gelen öğrencinin fikri uygun bulunursa 50.000

22 Cihan Talha Çağıl. (2007). Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları ve TeknoparklarınBölgesel Gelişmeye Etkileri. (Yüksek Lisans Tezi) İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, s.88 23 İlknur İlkyaz Gül. (2009). İnovasyon, Teknoparklar ve Savunma Sanayi Sektörü: ODTÜ

Teknokent Örneği. Savunma Sanayi Müsteşarlığı Dergisi, Ekim Sayısı, s.56 24 ÇAĞIL, a.g.e., s.95




18

TL ödül almakta ve ayrıca öğrenciye teknoparkta bir ofis verilmekte, her konuda

eğitim ve danışmanlık hizmetlerinden ücretsiz olarak faydalandırılmaktadır. 2005’ten

beri her yıl düzenlenen bu yarışmada 8 şirket kurulmuştur. 25

Bilkent Cyberpark ve Tubitak-Mam da başarılı sayılabilecek

teknoparklarımızdandır.

Her ne kadar Odtü Teknokent gibi parıltılı örnekler varsa da Türkiye’deki

teknoparkların henüz emekleme aşamasında olduklarını belirtmek gerekir. Gelişmiş

ülkelerdeki muadillerine nazaran Türk teknoparklarının ihracat hacmi daha küçüktür.

Daha az yabancı yatırım çekilebilmektedir ve teknoparklar kurulmadan önce

yeterince planlanma yapılmamaktadır. Önce teknoparkların kurulup yasal zeminin

daha sonra hazırlanması, planlama konusunda bir eksikliğin bulunduğunu açıkça

ortaya koymaktadır. Ayrıca her üniversite bir nevi “statü atlama” hevesiyle bir

teknopark sahibi olmak istemektedir. Bu da “teknopark enflasyonu”na sebebiyet

vermekte, kurumsallaşma ve genişleme ihtimali bulunan teknoparklara gelecek firma

sayısını azaltabilmektedir.

3. Teknoparklar ve Ekonomik Alan: Teknoparkların Ülke Ekonomisi

Üzerine Etkileri

Toplumsal bütünün analizinde beş temel alan söz konusudur: Ekonomik alan,

politik alan, sosyal alan, kültürel alan ve teknolojik alan. Bu alanların uyumlu

birlikteliği pozitif sinerji yaratarak topluma fayda sağlamaktadır.

Bu alanlardan her biri toplumsal bütünü ve ayrıca birbirlerini etkilemektedir

ancak ekonomi ve teknoloji arasındaki ilişkiye ayrı bir önem atfetmek gerekir.

“Ekonomi ile teknoloji arasındaki ilişkinin yoğunluğu, diğer sistemlerle olan ilişki

yoğunluğundan daha fazladır. Çünkü teknolojik bir yeniliğin pratiğe aktarıldığı,

yaşam bulduğu alan ekonomidir. Teknoloji, ancak ekonomik süreçle birlikte devreye

25 GÜL, a.g.e., s.58




19

girdikten sonra diğer alanlar olan; sosyal, politik ve kültürel alanlara etkisi

yansır.”26

Teknolojideki paradigmal sıçramalar toplumda daha üst aşamalara ulaşmayı

sağlarken; yeni paradigmanın ekonominin çeşitli alanlarında uygulanması da sürekli

yeni teknolojilere, uygulanma ve yayılma fırsatı sağlar. “İşte bu süreçlerin gelişmesi

toplumsal dinamiğin merkezidir. Örneğin sanayi uygarlığının sanayi kentleri

mekanik teknolojinin yaygınlaşmasıyla gerçekleşirken; bilgi çağının teknokentleri ve

teknoparkları kuantum teknolojinin yaygınlaşmasıyla gerçekleşiyor.” 27

3.1. Teknoparklar ve İstihdam

Aslında ilk aşamada teknoparklardan kitleleri istihdam etmesini beklemek

çok yanlıştır; zira teknoparklar ilk evrede az sayıda çok iyi yetişmiş elemanla

çalışmaktadır. Kitleleri istihdam etme yeteneğine erişmesi ancak teknoparkın

kurumsallaşması ve genişlemesiyle olacaktır. Genişledikçe daha fazla firmayı

çekecek ve bünyesinde bulundurduğu firmaların büyümesiyle de firmaların çalışan

sayıları artacaktır.

Vergi muafiyetleri teknoparkların istihdama etkileri açısından önemlidir.

Türkiye’de teknoloji geliştirme bölgelerindeki firmaların iş verdikleri personel için

vergiden muaf tutulmaları ayrıca gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulmaları

istihdam yaratılması için önemli bir avantajdır.28

Yine akademisyenlerin üniversite

dışında teknopark v.b. kurumlarda çalışmalarına izin verilmesi de teknoparklar için

ayrı ve özel bir istihdam kanalı olmaktadır.

Teknoparkların istihdama etkisi konusunda daha temkinli denebilecek

görüşler de mevcuttur. AEI Brookings Joint Center’dan Scott Wallsten, yaptığı

ampirik çalışmalar sonrasında bir teknopark kurmanın, bölgedeki istihdam üzerinde

26 Hüsnü Erkan. (2004). Ekonomi Sosyolojisi. 5. baskı. İzmir: Fakülteler Kitapevi Barış Yayınları,s.10727 ERKAN, a.g.e., s.11028

Nahide Küçük. (2010). Yerel Ekonomik Kalkınmada Yeni Bir Açılım: Tek noparklar. (YüksekLisans Tezi) Niğde Üniversitesi, Soysal Bilimler Enstitüsü. Niğde, s.91,93




20

net bir etki sağlama eğilimi göstermediğini iddia etmiştir.29 Wallsten’a göre başarı

hikâyeleri vardır ancak teknoparkların bu başarı hikâyeleri kural olmaktan çok

istisnadır. Mesela 1980’lerin ortasında 50.000 kişiyi istihdam etmesi beklenen Texas

Research Park ancak 300 kadar kişi istihdam etmektedir, aynı şekilde Maryland’de

kurulan ve 12.000 kişi istihdam etmesi planlanan bir teknopark da “başarısızlık”

olarak tanımlanmakta ve Maryland eyalet yönetimi teknoparka altyapı olarak

harcadığı milyonlarca dolar için geri ödeme istemektedir.30

Bu şekilde pek çok

teknopark isteneni verememiştir.

Wallsten’ın karamsarlık yaratma ihtimali olan bulgularına rağmen,

teknoparkların istihdam üzerindeki etkisi konusunda iyimser olmak gerekir. Çünkü

Maryland’de başarılamayan 12.000 kişilik istihdam olanağı, Texas’ta elde

edilemeyen 50.000 kişilik istihdam olanağı Silikon Vadisi’nin yarattığı 300.000

kişilik istihdamın yanında devede kulak kalmaktadır. Başarılı teknoparklar tüm

teknoparkların içinde belki az bir yer tutmaktadır ancak yarattıkları etkiler geniş ve

çok boyutludur. Teknoparklar aynı zamanda yaptıkları bilimsel çalışmalarla yeni

uzmanlık alanları, yeni sektörler de ortaya çıkarmaktadırlar. Nasıl ki ortaya çıkan

bilgisayar sektörü; bilgisayar mühendisliği, yazılım uzmanlığı, bilgisayar öğretmenliği gibi yeni uzmanlık alanlarını doğurmuş, sayısız iş olanağı ve yan

sektörler yaratmıştır; aynı şekilde bugün teknoparklardan çıkacak yeni bilgiler ve

yeni devrimler de bu şekilde etkiler yaratacaklardır.

Teknoparklar sadece istihdam yaratmazlar, beşerî sermayenin güçlenmesine

de katkı sunarlar. Teknoparklarda çalışan öğrenci ve akademisyenlerin bilimsel

çalışmaları buradaki firmalar tarafından maddî ve hatta manevî olarak desteklenir.Böylece öğrenci ve akademisyenler kendilerini rahatça geliştirebildikleri bir çalışma

ortamı bulmuş olurlar. Teknoparklarda yapılan bilimsel buluş ve alınan patent sayısı

gün geçtikçe artmaktadır.

29 Scott Wallsten. (2004). Do Science Parks Generate Regional Economic Growth? An Empirical

Analysis of their Effects on Job Growth and Venture Capital. s.1530 Wallsten, a.g.e., s.4-5




21

Teknoparkların diğer bir yönü de sağladıkları ücretin, çalışma ortamının ve

çevrenin çekici olmasıdır. Bu, beyin göçünü durdurabilecek hatta geri çevirebilecek

bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

3.2. Firmalar Açısından Teknoparkların Yararları

Teknoparklar aynı zamanda ortak Ar -Ge yapılan mekânlardır. Firmalar

arasındaki bilgi alışverişi ve bilgi paylaşımı Ar -Ge masraflarını önemli ölçüde

azaltmaktadır. Firmanın Ar -Ge olanaklarını genişletmesi, firmaya yeni ürün ortaya

çıkarma ve ürünlerini geliştirmede kolaylık, işyerinde verimlilik sağlama gibi büyük

faydaları dokunacaktır . Firma elde ettiği Ar -Ge avantajlarıyla üretim teknolojisini

geliştirir ve katma değeri daha yüksek ürünler üretebilir duruma gelir. Böylece firma,

teknopark dışındaki rakiplerine kıyasla çok önemli avantajlar kazanmış olur.

İşe yeni başlayan (start-up) firmalar içinse iş inkübatörlerinin sağladığı

yönetim, pazarlama, finansman danışmanlığı hizmeti de, yönetim ve eğitim

masraflarında bir azalma anlamına gelmektir. Bu “kuluçka merkezleri” ya da “iş

inkübatörleri” denen kurumlar işe yeni başlayan firmalar için rehberlik göreviniüstlenirler. Böylece iş dünyasına henüz girmiş olan firmaya bir yol çizilir ve firma

bir nevi koruma altına alınmış olur. Firmalar birkaç yıl sonra yönetim, pazarlama,

finansman gibi alanlarda inkübatör sayesinde deneyim kazanır lar, iş dünyası için

hazır vaziyete gelir ve inkübatörden çıkarlar. Bu aşamadan sonra teknoparkın diğer

bölümlerinde Ar-Ge vs. çalışmalarına katılabilir ler.

Teknoparklar üniversitelerin iş dünyası ile buluştuğu bir kurum olarak akademisyenlerin ve öğrencilerin aktığı birer vasıflı eleman deposu gibidirler.

Firmalar buradan vasıflı eleman ihtiyaçlarını karşılayabilmektedirler.

Bir firmanın teknoparkta ofisinin bulunması, firma açısından bir itibar

unsurudur ve bir kredibilite faktörüdür.




22

3.3. Teknoparkların Makroekonomik Yararları

Günümüzde gelişmiş ülkeler bilgi bazlı ekonomi yapısına geçiş yapmışlar ve

ağır sanayilerini, ucuz işgücü cenneti denebilecek yerlere, geleneksel ürünler üreten

gelişmemiş veya gelişmekte olan ülkelere taşımaktadırlar. Böylece gelişmiş ülkeler

bilgi üretimi ve teknoloji geliştirme ile meşgulken fiziksel manada daha yorucu olan

işleri gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkeler e havale etmektedirler. Bu durum,

gelişmekte olan ülkeler açısından, geleneksel ürünlerden kurtulup yüksek teknolojili,

yüksek katma değerli ürünler üretmenin önemini açıkça ortaya koymaktadır.

Günümüzde işgücünün ucuzluğu sebebiyle en fazla yatırım çeken ve en fazla ihracat

yapan ülke olan Çin, teknoparklarını kendi ulusal inovasyon sistemi için bir reform

aracı olarak görmektedir.31

Bu sayede Çin büyük oranda geleneksel ürün ihraç eden

bir ülke olmaktan çıkmayı planlamaktadır.

Aynı konuya Odtü Rektör Yardımcısı, Ortadoğu Teknopark A.Ş. Yönetim

Kurulu Başkanı Prof. Dr. Canan Çilingir de Türkiye açısından değinmektedir:

“2004 yılında teknoparkın cirosu, iş hacmi 60 milyon dolardı. Bunun içinde15 milyon doları yurtdışına ihracattı. Türkiye için 15 milyon dolar para değil. Ama

bu bir başlangıçtı. Bunun üzerine çok şey inşa edebiliriz diye düşünüyorum.

Türkiye’nin artık geleneksel ürünlerle dünyada rekabet etmesi çok zor. Bir Çin

olgusunu hepimiz biliyoruz. Tekstil, gıda, mobilya, ayakkabı üretimiyle rekabetçi

olamıyoruz. Çünkü artık ucuz değiliz, bizden daha ucuzları var. O yüzden tek rekabet

edebileceğimiz alan teknoloji alanı kaldı... Geçtiğimiz 2 yılda 200 dolayında öğretim

üyemizi teknoparktaki şirketlerde görevlendirdik. Öteden beri, ‘Üniversite sanayiişbirliğini geliştiremiyoruz’ diye şikâyet ederdik. Teknoparkların en büyük yararı bu

oldu.”32

Teknoparklar ürettikleri bilgi ve teknoloji ile bulundukları ülkenin

verimliliğini ve küresel pazardaki rekabet gücünü artırmaktadırlar. Bu geçici bir etki

31 Dylan Sutherland. (2005). China’s Science Parks: Production Bases or a Tool for Instutional

Reform? Asia Pacific Business Review Vol: 11 No:1 s.8332 ARAMAN, a.g.e., s.123




23

değildir; zira bilişim teknolojileri ve girişimcileri bir araya getiren yapılar olarak

teknoparklar, aynı zamanda insanlara girişimcilik kültürünü aşılamakta ve “bilişimci

girişimci”lerin ortaya çıkmasına yardımcı olmaktadırlar. Bu, toplumda “yenilik

üretme” isteğini ve yetisini daha kalıcı hale getirmektedir. Böylece teknoparklar,

uzun vadede, ortaya geleneksel dünya görüşünün prangalarından kendini arındırmış,

bilim bazlı düşünebilen nesiller çıkmasına yardımcı olmaktadırlar.

Teknolojinin transfer ve üretim olmak üzere iki yöntemle elde

edilebileceğinden bahsetmiştik. Transfer yöntemi ancak kısa vadede yarar

sağlamakta, uzun vadede ülkeyi teknolojinin transfer edildiği ülkeye bağımlı

kılmaktadır. Bu noktada teknoparklar, bir teknoloji üretme aracı olarak ülkeyi

bağımlılıktan kurtaracak kurumlar olarak ortaya çıkmaktadır.

Savunma sanayi alanının teknoparkların en önemli çalışma alanlarından biri

olduğu düşünülürse, teknoparkların millî güvenliğe hizmet ettiği de söylenebilir.

Teknoparklar transfer yönteminin neden olduğu bağımlılığı ortadan kaldırır ya da

yumuşatırlar. Eski Sovyet ülkelerinin ordularına bakıldığında bu orduların halen Rus

ekipmanları kullandıkları görülür. Bunun en önemli sebebi, transfer yönteminingetirdiği bağımlılıktır. Eski Sovyet ülkeleri, ellerinde kalan silahları yenilemek ve

ikame etmek için yine Rusya’ya başvurmak zorunda kalmışlardır. Zira pilotlar Rus

uçaklarına göre eğitilmiştir, Rus tanklarına ve uçaklarına yine Rusya’dan gelecek

yedek parçalar lazımdır, yani ordunun tüm altyapısı Rus ekipmanlarına göre

kurulmuştur. Bunları değiştirip Amerikan ekipmanlarına yönelmek, tüm altyapıyı

değiştirmek anlamına geleceğinden ve daha masraflı bir iş olacağından bu ülkeler,

Rus ekipmanlarını tercih etmeye devam etmek zorunda kalmışlardır. Amerikansilahlarının da yer aldığı daha karma bir yapı, istisna olarak sayılabilecek Polonya

ordusunda görülmektedir; ancak Polonya da, ordusundaki Rus ekipmanı

hâkimiyetini, ABD’nin Irak Savaşı’ndaki desteği sebebiyle yaptığı hibeler ile

yumuşatabilmiştir. İsrail ise teknoloji politikaları ve teknoparkları sayesinde, her ne

kadar ABD’ninkiler kadar gibi parıldayan bir uçak ya da füze sanayine sahip olmasa

da, kendi mühimmatlarını ve askerî yazılımlarını üreterek dünyanın sayılı silah

ihracatçılarından olmuştur. Önceden ordusunun ihtiyaçlarını karşılamada %75 gibi




24

oranlarda yabancı ülkelere bağımlı olan Türkiye de bugün bu bağımlılığını %54

düzeyine indirmeyi başarmıştır ve bunu %50 düzeyine indirmeyi planlamaktadır.33

Bu başarıda çok önemli payları olan HAVELSAN, ASELSAN ve TUSAŞ gibi yerli

firmaların teknoparklarda faaliyet gösterdikleri de bu noktada hatırlanmalıdır.

Burada daha farklı bir nitelikteki teknoloji transferi türüne de değinmekte

fayda vardır. Teknoparklar aynı zamanda yabancı yatırım çeken merkezlerdir.

Yatırımcı buraya sahip olduğu bilgi ve teknoloji ile gelir. Sahip olduklarını geliştirir

ve teknoparkta yerine göre paylaşır. Yatırımcının geldiği ülke bu getirilen bilgi ve

teknolojiyi içselleştirip, üzerine bilgi koyabilecek seviyeye gelirse, bu teknoloji

transferi bağımlılık yaratmaz, aksine o ülkede teknoloji üretim yeteneğinin

gelişmesine yol açar.

Ayrıca teknoparklar sayesinde gelen yabancı sermaye de, sıcak para gibi kısa

süreli sermaye hareketleriyle karşılaştırıldığında ülke için daha istikrarlı bir

kaynaktır. Kısa süreli sermaye hareketleri ülkeye döviz kuru farkından ve faiz

oranından yararlanmak için gelirken ve ülkeye fazla reel katkısı olmazken,

teknoparklar aracılığıyla gelen yabancı sermaye buraya üretim yapmaya ve hattayerine göre bilgi ve teknoloji paylaşmaya gelmektedir.

Bilgi bazlı ekonomiler için en önemli sorunlardan biri bilgi ile ekonomi

arasında bir kanal bulmaktır. Teknoparklar bu vazifeyi fazlasıyla yerine getirme

yetisine sahip yapılardır, bilgiyi ekonomiye kazandırmanın en etkili

mekanizmalarıdır. Dolayısıyla teknoparklar için ekonomik alanla teknolojik alan

arasındaki en sağlam köprülerden biridir, denebilir. Teknoparklar sayesindeüniversitelerdeki akademik bilgi ticarîleştirilip ekonomiye aktarılır. Bir buluşun insan

hayatına fayda sağlar hale gelmesi için ekonomikleştirilmesi, ticarîleştirilmesi

gerekir.

Teknoparkların kuruldukları alanda yerel ekonomiyi canlandırdıkları ve

bölgede verimi arttırdıkları bilinmektedir. Bu yönüyle teknoparklar bölgesel az

33 http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=186704

http://www.cumhuriyet.com.tr/?hn=186704







25

gelişmişlikle mücadelede yararlı bir araç özelliği taşımaktadırlar. Mesela Türkiye’nin

Doğu ve Güney Doğu bölgelerinde tarım ve hayvancılık teknikleriyle uğraşan

“agroparklar” kurulması, üzerinde durulması gereken bir fikirdir. Türkiye’nin yoğun

iç göç ve tarımsal verimsizlikten mustarip bir ülke olduğu düşünülürse bu fikrin

önemi daha da artmaktadır.

Teknoparkların sürekli olarak yaptıkları araştırmalar ve ürettikleri bilgiler

sadece yeni ürünlerin değil aynı zamanda yeni uzmanlık alanlarının, yeni bilim

dallarının ortaya çıkmasını sağlar. Mikro-elektronik, nanoteknoloji, moleküler

biyoloji, biyoteknoloji gibi görece yeni alanlar teknoparklarda üzerinde çalışılan

alanlardır ve bu çalışmalar sonucunda yeni dallanmalar, yeni alanlar oluşması

beklenmektedir. Bu çalışmalar ülkeye umulduğundan fazla değer katabilir; zira yeni

alanların bulunması “herkes tarafından bilinmeyen bilgi” elde edilmesi demektir ki

bu, bilgi çağında en değerli bilgi türüdür.

Sonuç

Teknoparkların ekonomik etkileri hem doğrudan hem de dolaylı yollardangerçekleşmektedir. Hem direkt olarak vasıflı uzmanlar çalıştırarak, hem de yeni

uzmanlaşma alanları bularak istihdam yaratırlar. Aynı zamanda uzmanlara maddî ve

manevî olarak çekici bir ortam sunarak entelektüel sermayenin ülke içinde kalmasını

sağlarlar. Çalışanlarına çeşitli imkânlar vererek onların kendilerini geliştirmesini

sağlarlar yani bir anlamda beşerî sermayenin güçlenmesine yardımcı olurlar.

Ar-Ge sabır ve zaman isteyen pahalı bir iştir. Teknoparklar eşsiz ortak Ar -Gemerkezleri olarak, tasarruf açığı olan ülkeler ve firmalar açısından Ar -Ge

masraflarını azaltıcı ve pozitif sinerji yaratan mekânlardır, Ar -Ge çalışmalarına

hızlandırıcı ve verimlileştirici bir etki yapmaktadır lar.

Ülkenin teknoloji transferi ile içine girdiği bağımlılık döngüsü teknoparklar

tarafından kırılabilmektedir. Ülke açısından teknoparkların çektikleri yabancı




26

sermaye ise, ekonomik büyüme için kısa süreli sermaye hareketlerine nazaran çok

daha istikrarlı bir kaynak olarak ortaya çıkmaktadır.

Teknokent ya da teknopark denen bu kurumların belki de en önemli özelliği

bilgi bazlı ekonomi yapısına geçmede ülkeye yardımcı olmasıdır. Katma değeri

yüksek, teknoloji yoğun ürünler geliştirilmesinde etkili olurlar. Bu da ülkeye küresel

pazarda rekabet daha fazla güç sağlanması demektir aynı zamanda.

KAYNAKÇA

ARAMAN, Sinan. “Türkiye’de Teknolojik Gelişme Sorunsalı Açısından Üniversite-

Sanayi İşbirliğinin Değerlendirilmesi.” (Yüksek Lisans Tezi). Marmara

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul, 2009.

AY, Mustafa. “Bölgesel ve Ulusal Kalkınmada Etkili Bir Mekanizma:

Teknoparklar”, Stradigma Aylık Strateji ve Analiz Dergisi, Sayı 8, 2003,

ss.1-8.

ÇAĞIL, Cihan Talha. “Türkiye’de Ulusal Teknoloji Politikaları ve Teknoparkların

Bölgesel Gelişmeye Etkileri.” (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Teknik

Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2007.

DURMAZ, Özgür. “Teknoparkların Bir Kentin Ekonomik ve Sosyal Dönüşümü

Üzerindeki Olası Etkileri: Mersin Örneği.” (Yüksek Lisans Tezi). Mersin

Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin, 2010.

ERKAN, Hüsnü. Bilgi Toplumu ve Ekonomik Gelişme, Türkiye İş Bankası Kültür

Yayınları, İzmir, 1998.

ERKAN, Hüsnü. Ekonomi Sosyolojisi, Fakülteler Kitapevi Barış Yayınları, İzmir,

2004.




27

GÜL, İlknur İlkyaz. “İnovasyon, Teknoparklar ve Savunma Sanayi Sektörü: ODTÜ

Teknokent Örneği.” Savunma Sanayi Müsteşarlığı Dergisi, Ekim Sayısı,

2009, ss.55-59.

KELEŞ, Murat Kemal. “Türkiye’de Teknokentler: Bir Ampirik İnceleme.” (Yüksek

Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,

Isparta, 2007.

KÜÇÜK, Nahide. “Yerel Ekonomik Kalkınmada Yeni Bir Açılım: Teknoparklar

(Gaziantep Teknopark Örneği).” (Yüksek Lisans Tezi) Niğde Üniversitesi,

Soysal Bilimler Enstitüsü. Niğde, 2010.

SUTHERLAND, Dylan. “China’s Science Parks: Production Bases or a Tool for

Instutional Reform?” Asia Pacific Business Review, Vol: 11, No:1, 2005, ss.

83-104.

ŞAHİN, İsmail. “Türkiye’de Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve Sağlanan Teşvikler.”

(Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.Kütahya, 2006.

T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu “4961 Sayılı Teknoloji Geliştirme

Bölgeleri Kanunu Uygulamalarının Değerlendirilmesi ile Uygulamada Ortaya

Çıkan Sorunların Çözümüne İlişkin Öneri Geliştirilmesi”, konulu rapor,

2009.

TUBİTAK, Frascati Kılavuzu, 2002.

http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/frascati_tr

.pdf

WALLSTEN, Scott. “Do Science Parks Generate Regional Economic Growth? An

Empirical Analysis of their Effects on Job Growth and Venture Capital.” ,

AEI-Brookings Joint Center For Regulatory Studies, 2004.






Bütüncül Bir Yaklaşımla Teknoparkların Ülke Ekonomisi Üzerine Etkileri

Documents

Transcript of Bütüncül Bir Yaklaşımla Teknoparkların Ülke Ekonomisi Üzerine Etkileri