Biuletyn jakości

20
Magazyn Klientów TÜV Rheinland Polska 2/2010 Dlaczego etykieta ma znaczenie Optymalizacja produkcji w branży spożywczej Kwasy tłuszczowe OMEGA 3 Sektor spożywczy

description

Magazyn Klientów TÜV Rheinland Polska

Transcript of Biuletyn jakości

Magazyn Klientów TÜV Rheinland Polska

2/2010

Dlaczego etykietama znaczenie

Optymalizacja produkcjiw branży spożywczej

Kwasy tłuszczowe OMEGA 3

Sektor spożywczy

Szanowni Państwo,Wszystko wskazuje na to, że lato stara się nadgonić

wiosenne zaległości i dostarczyć nam jak największej ilości słońca. To dobra wiadomość szczególnie dla tych z nas, którzy z niecierpliwością czekają na wakacyjny urlop. Dla innych upał może stać się synonimem letniej udręki – szczególnie w korku napotkanym gdzieś w drodze do pracy. Co prawda, lektury w trakcie jazdy nie poleca-my, jednak do zabrania ze sobą w podróż najnowszego wydania Biuletynu Jakości – jak najbardziej. Co czeka nas w tym numerze?

Zaczynamy od tematu wyjątkowo ważnego dla ca-łej branży producentów wyrobów medycznych. O zmia-nach w unijnej dyrektywie dotyczącej sprzętu medycz-nego rozmawialiśmy z naszym auditorem – Sebastianem Mniszkiem.

Ze względu na to, iż lato to czas niezwykle ważny dla branży spożywczej, w tym wydaniu szczególnie mocno skupiliśmy się na tematach żywnościowych. Stąd też ar-tykuł dotyczący kwasów tłuszczowych omega-3 i pra-widłowości etykietowania, a także niezwykle interesujący wywiad z dyrektorem Działu Usług dla Branży Spożywczej, panem Zbigniewem Oczadły, na temat optymalizacji produkcji.

Ponadto opowiemy nieco o możliwościach wyjąt-kowej kuli z Laboratorium Mechanicznego w Poznaniu, a także zagłębimy się w temat korzyści jakie mogą przy-nosić przedsiębiorstwom reklamacje klientów. Na dokład-kę podpowiemy nieco, co pomaga stać się podwyko-nawcą godnym zaufania na rynkach Europy Zachodniej i zabierzemy Państwa na błyskawiczną wycieczkę ulicami stolicy Katalonii.

Życząc udanego letniego wypoczynku, zapraszamy do lektury. Oczywiście również podczas urlopu!

Zarząd i PracownicyTÜV Rheinland Polska Sp. z o. o.

Biuro Zarządu02-146 Warszawaul. 17 Stycznia 56

tel.: 022/ 846 79 99tel.: 022/ 846 51 63fax: 022/ 868 37 42

Oddziały:41-800 Zabrze

ul. Wolności 327tel.: 032/ 271 64 89tel.: 032/ 271 06 23fax: 032/ 271 64 88

60-729 Poznańul. Łukaszewicza 43

tel./fax: 061/ 867 81 87tel./fax: 061/ 864 22 58tel./fax: 061/ 864 31 34

10-434 Olsztynul. Kołobrzeska 50

tel.: 089/ 533 14 80tel./fax: 089/ 533 15 39tel. kom.: 0609 238 186

20-950 Lublinul. Czechowska 4

tel./fax: 081/ 532 86 68tel./fax: 081/ 532 86 87

42-200 Częstochowaul. Kucelińska 22

tel./fax: 034/ 323 50 54tel. kom.: 0603 784 817

85-130 Bydgoszczul. Grudziądzka 27-29

tel./fax: 052/ 345 80 80tel./fax: 052/ 373 97 05tel. kom.: 0609 371 661

32-020 WieliczkaPark Kingi 1

tel./fax: 012/ 288 30 90tel./fax: 012/ 278 75 40tel./fax: 012/ 278 75 41

43-300 Bielsko-Białaul. I Dywizji Pancernej 45

tel. 033/ 810 43 47tel. kom.: 0609 440 910

Redakcja:Mariusz Petri

tel.: 032/271 64 89 w. 106e-mail: [email protected]

e-mail: [email protected]

www.tuv.pl

Spis treści

Wyroby medyczne w nowym świetle, czyli zmiany w unijnej dyrektywie. . . . . 3

O zadowolonych i niezadowolonych klientach . . . . . . . . . . . . . . . 5

Kula TÜV Rheinland Polska zadba o bezpieczeństwo na placach zabaw . . . 8

Kwasy tłuszczowe omega 3 i nie tylko, czyli dlaczego etykieta ma znaczenie . . 9

Optymalizacja produkcji w branży spożywczej . . . . . . . . . . . . . . .��

Podwykonawca godny zaufania, czyli certyfikaty SCC . . . . . . . . . . .13

Powiązanie między ISO 9001:2009 i Listą kontrola SCC wersja 2006 . . . . . . .�5

Expopower 2010 - kameralnie, lecz merytorycznie. . . . . . . . . . . . . .16

Bezpieczeństwo informacji według TÜV Rheinland Polska . . . . . . . . . .16

Szkolenia otwarte na rok 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .�7

Wstęp

2TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

3

Sebastian MniszekSpecjalista ds. Wyrobów Medycznych, auditorTÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.e-mail: [email protected]

Wyroby medyczne w nowym świetle, czyli zmiany w unijnej dyrektywie

Certyfikacja wyrobów

Czego dotyczą wprowadzane zmiany?

Najogólniej rzecz ujmując zmieniają się wymogi prawne dotyczące projektowania, produkcji i ob-rotu wyrobami medycznymi. Mówiąc dokładnie od 21 marca wszystkich producentów obowiązu-ją zmiany w dyrektywie dla wyrobów medycznych 93/42/EEC jak i w dyrektywie dla aktywnych im-plantowanych wyrobów medycznych 90/385/EEC, wprowadzone dyrektywą 2007/47/EC. Jest to nie-zwykle obszerny temat ze względu na to, że sama dyrektywa jak i zmiany są rozległe. Gdybym miał pokrótce wymienić czego dokładnie dotyczą, to chyba taką najbardziej odczuwalną zmianą jest ta dotycząca samej definicji wyrobu medycznego. W stosunku do poprzednich zapisów pojęcie to zo-stało rozszerzone np. o samodzielne oprogramowa-nie, które używane w celach diagnostycznych bądź terapeutycznych zostało uznane za aktywny wyrób medyczny. Oczywiście tych zmian jest bardzo wie-le i dotyczą różnorodnych obszarów zastosowań. Bo nie można nie wspomnieć o tym, że szczególnym regulacjom zostały poddane wyroby jednorazowe-go użytku. Również wprowadzono regulacje, które precyzują sposób redakcji etykiety czy też instrukcji dla tego rodzaju wyrobów. Bardzo dużej modyfika-cji zostały również poddane kwestie przechowywa-nia danych wrażliwych. Tego rodzaju bardzo szcze-gółowych i precyzyjnych zmian jest kilkadziesiąt, nie sposób wymienić je wszystkie. Zachęcam do zapo-znania się ze zmienionymi zapisami dyrektywy.

Co w praktyce oznacza ich wprowadzenie?

Na pewno wszyscy ci producenci wyrobów medycznych którzy tego jeszcze nie zrobili, muszą

bezwzględnie zapoznać się z zapisami nowej, zmie-nionej dyrektywy. W zależności od tego czym do-kładnie dany wytwórca się zajmuje, zakres nowych przepisów będzie inny. Chyba jednak najbardziej istotna zmiana dotyczy producentów samodziel-nego oprogramowania. Wszak wcześniejsze zapisy dyrektywy były w tym temacie niejasne. Pozostali na pewno przyzwyczajeni są już do bardzo precy-zyjnych zapisów uregulowanych poprzednią wersją dokumentu. Za każdym razem te nowe przepisy wy-nikają z realnych potrzeb jakie stawia przed nami rynek. Dlatego zmiany w dyrektywie mają przede wszystkim doprecyzować kwestie, które dotych-czas nie były ściśle określone bądź okazywało się, że są błędnie scharakteryzowane.

Czy wymaga się podjęcia jakichś konkretnych działań ze strony producentów sprzętu medyczne-go, w celu dostosowania do nowych przepisów? W związku z tym poniesienia określonych nakła-dów?

Producenci muszą się po prostu dostosować do nowych regulacji. Tak jak ma to miejsce w przy-padku każdego nowego bądź zmienionego pra-wa. W niektórych przypadkach oczywiście będzie to związane z dodatkowymi nakładami, w innych nie. Czasem taka zmiana odnosi się tylko do mo-dyfikacji zapisów na etykiecie. To jak wiadomo jest związane z ponoszeniem jakichś szczególnych do-tkliwych nakładów. Być może czasem zmiany wpro-wadzone nową dyrektywą wymagać będą tylko nakładu pracy, a czasem dodatkowych nakładów finansowych. To wszystko uzależnione jest od specy-fiki wytwórcy jak i jego wyrobu.

- wywiad z Sebastianem Mniszekiem – Specjalistą ds. Wyrobów Medycznych, auditorem TÜV Rheinland Polska

4TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/20104TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

Certyfikacja wyrobów

Czy zmiana w dyrektywie dotyczy sprzętu me-dycznego wszelkiego rodzaju czy określonej grupy urządzeń?

Powiem w ten sposób. Europejskie regulacje prawne dotyczące wyrobów medycznych zostały podzielone na trzy obszary. Pierwszy z dotyczy ogól-nie pojętych wyrobów medycznych czyli dyrektywa 93/42/EEC i to te regulacje zostały zmienione. Ko-lejnym obszarem jest ten który dotyczy aktywnych implantowanych wyrobów medycznych. Odpo-wiednie regulacje dotyczące tego obszaru można znaleźć w dyrektywie 90/385/EEC – one również zostały zmienione dyrektywą 2007/47/EC. Ostatnim obszarem poddanym regulacjom jest ten który do-tyczy wyrobów medycznych do diagnostyki in-vitro,

a można je znaleźć w dyrektywie 98/79/EC i tutaj dyrektywa 2007/47/EC nie wprowadza zmian.

Czy wprowadzenie takiej zmiany wpłynie na ry-nek wyrobów medycznych? W jaki sposób?

Jak z każdymi zmianami dotyczącymi prawo-dawstwa jest tak, że potrzebny jest pewien okres czasu, być może od 3 do 5 lat, aby móc rzetelnie ocenić jaki jest ich wpływ na określony rynek. Oczy-wiście już dzisiaj można stwierdzić, że dzięki nowym zapisom wiele kwestii zostało doprecyzowanych dzięki czemu projektowanie, produkcja i obrót wy-robami medycznymi w Unii Europejskiej, być może będzie łatwiejszy. Jednak w tym momencie nie pokusiłbym się o prorokowanie na temat jakichś konkretnych zmian, które będą miały miejsce. Upły-wający czas pokaże czy ustawodawcy europejscy postąpili słusznie, jak również postawi pewnie nowe wyzwania związane chociażby z postępującym roz-wojem techniki.

5

xxx

5

Zarządzanie jakością

Danuta KędzierskaSpecjalista ds. Rozwoju i Integracji UsługTÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.e-mail: [email protected]

Klient ma zawsze rację. Gdy nie zawraca głowy – stwierdził niegdyś jeden z rodzimych aforystów. Niech to kontrowersyjne zdanie stanie się dla nas punktem wyjścia do rozważań na temat naszych relacji z klientami. Zarówno z tymi, którzy są zado-woleni z naszych usług, jak i z tymi, którzy składają reklamacje, skargi i zażalenia na efekty naszych sta-rań. Spójrzmy na naszych klientów z nieco innej, nie-codziennej perspektywy – dostrzeżemy wówczas, że to właśnie oni są dla nas bezcennym źródłem informacji na temat naszych mocnych i słabych stron. Dzięki takiej wiedzy jesteśmy w stanie okre-ślić, co w naszych działaniach należy podtrzymać, a co wymaga poprawy, oraz która z obranych przez nas dróg jest tą właściwą.

Dlaczego to tak istotne? Otóż organizacje za-rządzane zgodnie z wymaganiami normy ISO 9001 powinny badać zarówno stopień zadowolenia klientów, jak i podchodzić systemowo do rozpa-trywania reklamacji. Jednak na podstawie setek audytów przeprowadzonych przez ekspertów z TÜV Rheinland Polska w przedsiębiorstwach z różnych branż, można stwierdzić, że większość firm nie po-święca tym procesom należytej uwagi, a wyma-gania normy uznaje za martwe zapisy. Pamiętajmy więc, że najczęściej stosowane rozwiązania takie jak „ankieta zadowolenia klienta” i stawianie jako wyznacznika jakości „zera reklamacji” nie zawsze są optymalne. Wręcz przeciwnie – mogą działać na szkodę całego przedsiębiorstwa.

Skąd wiemy, że klient jest zadowolony?

Wiele firm poszukując prostego sposobu na zbadanie poziomu zadowolenia klienta, korzy-sta ze wspomnianych wyżej ankiet. W Internecie roi się od różnego rodzaju gotowych wzorów kwe-stionariuszy. Wystarczy pobrać plik, wpisać swoje dane, rozesłać do klientów i zwiększyć liczbę ankiet

O zadowolonych i niezadowolonych klientach

w obiegu. Mimo, że sami czujemy się zmęczeni licz-bą formularzy, które otrzymujemy do wypełnienia od swoich kontrahentów, recepcjonisty w hotelu, pielęgniarki w ośrodku zdrowia czy przygodnego ankietera na ulicy, sami często postępujemy po-dobnie. Tym samym wzmagamy tylko irytację na-szych klientów.

Nie twierdzę jednak, że korzystanie z narzędzia badawczego, jakim jest ankieta, to coś złego. W wielu przypadkach zastosowanie badań ankie-towych jest w pełni uzasadnione. Decydując się jednak na przeprowadzenie badań, zawsze mu-simy wybrać właściwą metodę oraz dobrze prze-myśleć dobór narzędzi pomiarowych. Na początku trzeba określić cel i zakres badania, a zatem musi-my sobie odpowiedzieć na pytania czego chce-my się dowiedzieć, po co nam ta wiedza i czyje opinie są dla nas ważne. Następnie musimy dobrać odpowiednie wskaźniki, i wreszcie określić, jakimi środkami dysponujemy na przeprowadzenie tego badania. Na tym etapie powinny się więc pojawić pytania o to, co będzie wskazywało na zadowo-lenie z realizacji naszych usług (np. terminowość, dostępność usługi, niezawodność serwisu, szyb-kość reakcji na zapytania itd.) oraz w jaki sposób badanie przeprowadzimy – czy poprzez rozesłanie ankiety drogą elektroniczną, czy przeprowadzimy je telefonicznie, lub złożymy osobistą wizytę bezpo-średnio u klientów. Musimy wziąć pod uwagę cha-rakterystykę naszej działalności: to, czy mamy tylko jednego, kilku czy kilkuset klientów, czy wyrób lub usługa, które oferujemy, są standardowe, czy też za każdym razem są projektowane według indy-widualnego zamówienia. Dobranie odpowiedniej metody i techniki badawczej nie jest sprawą prostą dla osób nie mających odpowiedniego przygoto-wania merytorycznego, dlatego tak często mamy do czynienia z prowadzeniem badań w sposób, któ-ry nie przynosi wiarygodnych, konkretnych wyników.

6TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

Zarządzanie jakością

Nie oznacza to jednak, że nie dysponując wykwa-lifikowanym personelem lub budżetem na wyna-jęcie profesjonalnej firmy badawczej, nie jesteśmy w stanie zbadać stopnia satysfakcji naszych klien-tów. Zachęcam do poszukania inspiracji w pkt. 8.2.1 normy ISO 9001, w którym jako przykładowe źród-ła danych na temat zadowolenia klienta podano opinie klienta o jakości dostarczanych wyrobów, badania opinii użytkowników, analizę utraconych korzyści finansowych, pochwały, roszczenia gwa-rancyjne. Jestem przekonana, że bez trudu znajdą tam Państwo szereg innych praktycznych informa-cji na ten temat. Tego typu dane zwykle znajdują się w posiadaniu działów sprzedaży i pracowników obsługi klienta, lecz również działów finansowych – wystarczy się im tylko uważnie przyjrzeć, dokładnie przeanalizować i wyciągnąć dobre wnioski.

Wyniki nawet najlepiej przeprowadzonych ba-dań można wyrzucić do kosza, jeżeli nie wyciągnie się z nich lekcji i nie przekaże klientowi informacji

zwrotnej. Nawet jeżeli z jakiegoś powodu nie zga-dzamy się z naszym klientem lub nie jesteśmy w sta-nie pozytywnie odnieść się do jego oczekiwań, to należy go o tym poinformować i przedstawić nasze stanowisko.

A co jeśli klient nie jest zadowolony?

Jeżeli za jeden ze wskaźników zadowolenia klienta przyjmiemy wskaźnik złożonych reklamacji, to możemy założyć, że im jest on wyższy, tym po-ziom zadowolenia klienta jest niższy. Jednak w wielu przypadkach założenie to może okazać się mylne.

Oczywiście zdarza się również, że klient traktuje reklamację jako sposób na odroczenie płatności albo zerwanie umowy. Pomijając takie przypadki, warto traktować reklamacje jako źródło cennych, jeżeli nie najcenniejszych, informacji o jakości na-szych produktów lub usług. Sam fakt, że klient zgła-sza reklamację, wskazuje na chęć prowadzenia przez niego rozmów i podtrzymywania relacji bizne-sowej. Dlatego też zakładanie celu „zero reklama-cji” może okazać się zgubne. Pracownicy dążący do realizacji takiego celu mogą bowiem celowo ignorować lub zatajać wszelkie informacje o nieza-dowoleniu klienta.

7

Ponadto klient może dać wyraz swojemu nie-zadowoleniu nie tylko poprzez formalne złożenie reklamacji, lecz także składając skargi drogą tele-foniczną albo zgłaszając zażalenia bezpośrednio do działu sprzedaży bądź pracownika realizującego usługę. W wielu przypadkach tego typu informacje nie są w ogóle odnotowywane, co z kolei prowadzi do powstania błędnego wyobrażenia, że w firmie wszystko jest w porządku. W ten sposób zgłaszane a nie rejestrowane skargi i zażalenia nie są podda-wane analizom, co z kolei prowadzi do powtarzania szkodliwych błędów. Często popełnianym uchybie-niem jest także reagowanie na zażalenia kierowane tylko od naszych bezpośrednich odbiorców.

Warto przy tym podkreślić, że wśród stron za-interesowanych jakością naszej pracy wymienić można, w zależności od charakteru powadzonej działalności, właścicieli, akcjonariuszy, pracowni-ków, dystrybutorów, stowarzyszenia branżowe oraz opinię publiczną. W dobrze pojętym interesie każ-dego przedsiębiorcy powinno być zatem przede wszystkim umożliwienie klientowi złożenia reklama-cji (np. poprzez zapewnienie prostego, czytelnego formularza, widocznego miejsca na stronie www, przeszkolenie pracowników na każdym szczeblu organizacji). Rzetelne i odpowiedzialne podcho-dzenie do kwestii reklamacji może bowiem przyczy-nić się do zwiększenia stopnia zaufania i lojalności klienta, a w efekcie do wzmocnienia pozytywnego wizerunku firmy i zbudowania długoterminowej re-lacji. Zamiast starać się zatrzymać klienta obietnicą kolejnego rabatu, warto zainwestować w sprawną i jasną procedurę rozpatrywania reklamacji.

Co zrobić, żeby klient poczuł się jak ktoś zupeł-nie wyjątkowy?

Przy okazji rozważań na temat zadowolenia klienta chciałabym zaproponować Państwu zapo-znanie się z wytycznymi norm ISO z serii 10000. Mogą one zostać wdrożone w każdej organizacji jako uzu-pełnienie normy ISO 9001 lub niezależnie od niej. Normy te nie są podstawą certyfikacji, a przedsię-biorcy powinni je raczej traktować jako skuteczne narzędzia przyczyniające się do zwiększenia zado-wolenia klienta. Zamiarem autorów norm nie było wprowadzanie zmian w obowiązującym prawie, a raczej zachęcenie organizacji do podwyższenia poziomu obsługi klienta. Dla satysfakcjonujące-go rozwoju każdego przedsiębiorstwa poziom ten powinien być bowiem wyższy, niż jest to wymaga-ne przez przepisy np. kodeksu cywilnego i ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumen-ckiej, a także regulacje dotyczące obsługi klienta i postępowania z reklamacjami, skargami i wyroba-mi niezgodnymi.

Pierwszą normą, na którą chciałam zwrócić Pań-stwa uwagę, jest norma ISO 10001:2007 Zarządza-nie jakością. Zadowolenie klientów. Wytyczne dla organizacji dotyczące kodeksów postępowania. Kodeksy postępowania to najkrócej mówiąc zbio-ry zasad zachowania organizacji wobec klienta w kwestii obsługi, zobowiązań dotyczących dostaw, składanych obietnic i gwarancji. W załącznikach do normy podano konkretne przykłady rozwiązań, ze szczególnym uwzględnieniem małych firm.

Drugą normą, z którą warto się zapoznać jest ISO 10002:2004. Zarządzanie jakością Zadowolenie klienta. Wytyczne dotyczące postępowania z rekla-macjami w organizacjach. Chociaż nie jest to nor-ma nowa, to podaje ona aktualne propozycje rozwiązań. Stosowanie się do jej zaleceń powinno przyczynić się do podniesienia stopnia zadowolenia klienta dzięki zapewnieniu mu możliwości przekazy-wania informacji zwrotnej, a także ułatwienie skła-dania wszelkiego typu reklamacji. Wskazania normy służą również podniesieniu zdolności organizacji nie tylko do zwiększania poziomu usług, ale i do polep-szania obsługi klienta. Wspomniana norma zachę-ca do szkolenia pracowników, którzy odpowied-nio zdiagnozują oczekiwania osób reklamujących dany produkt lub usługę i pomoże wdrożyć skutecz-ną oraz łatwą w stosowaniu procedurę reklama-cji. Ważne jest także zwrócenie uwagi na rzetelną analizę i ocenę reklamacji, tak aby w przyszłości podnieść poziom usług i polepszyć obsługę klienta. Taka analiza umożliwia również audytowanie pro-cesu postępowania z reklamacjami, a w efekcie ocenę skuteczności i wydajności procedur.

Niezależnie od profilu działalności, możliwości i wielkości budżetu zachęcam Państwa do poświę-cenia czasu i uwagi tym zagadnieniom, ponieważ zysk, jaki możemy osiągnąć dzięki badaniu poziomu zadowolenia klienta, z pewnością przewyższy war-tość zainwestowanych środków. Proszę się nie bać rozmów z klientami ani pytań o ich opinie, ponie-waż za ostateczny kształt relacji odpowiedzialność ponoszą obie strony. Jako dostawcy usług powinni Państwo poprzez otwartą komunikację budować odpowiedzialną relację biznesową ze swoimi klien-tami. Tym bardziej, że role w łańcuchu dostaw czę-sto się zmieniają i może się okazać, że dzisiejszy klient jutro zostanie Państwa strategicznym dostawcą.

Zarządzanie jakością

8TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

Badania wyrobów

Kula TÜV Rheinland Polska zadba o bezpieczeństwo na placach zabaw

Michał BakKierownik Laboratorium Mechanicznego

TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.e-mail: [email protected]

Bezpieczeństwo na placach zabaw to temat, o którym warto mówić bez względu na aurę za naszymi oknami. Jednak w okresie letnim, gdy nasze pociechy szczególnie często korzystają z wszelkiego rodzaju huśtawek, zjeżdżalni i torów przeszkód, powinniśmy zwrócić na te zagadnienie jeszcze większą niż zwylke uwagę.

Normy na placuOd tego czy infrastruktura danego placu zabaw spełnia odpowiednie normy bezpieczeństwa, zależy zdrowie, a nawet życie korzystających z niego dzieci. Pamiętajmy, że wymagania techniczne wobec sprzętu, jego kontroli, nadzoru oraz konserwacji są ściśle zdeterminowane. Zatem tak jak w przypadku samochodów, którymi codziennie dojeżdżamy do pracy, tak w przypadku urządzeń przeznaczonych do użytku naszych dzieci, bezpieczeństwo powinno być odpowiednio zagwarantowane.

Zabawa bez obawCo ważne, wszelkie atrakcje instalowane na placach zabaw muszą być także zabezpieczone stosownym rodzajem nawierzchni. To właśnie ten element odpowiada za ochronę dziecka przed niebezpiecznymi urazami w momencie ewentualnego kontaktu z podłożem. Innymi słowy, rolą nawierzchni na placu zabaw jest amortyzowanie upadku. Dlatego też Laboratorium Mechaniczne TÜV Rheinland Polska bada i certyfikuje nie tylko urządzenia przeznaczone do użytku na placach zabaw, lecz również nawierzchnię oraz całe, istniejące już obiekty. W tym celu posługujemy się unikatowym na skalę naszego kraju oprzyrządowaniem – jedyną w swoim rodzaju kulą.

Jak to działa?Otóż kula Laboratorium Mechanicznego TÜV Rheinland Polska to model głowy dziecka, który umożliwia dokonywanie precyzyjnych pomiarów zmian przyspieszenia ludzkiej głowy podczas uderzenia o podłoże. Dzięki specjalnemu systemowi uwalniającemu kulę możliwe jest dokładne odtworzenie sytuacji, w której dziecko swobodnie spada np. z huśtawki. Na podstawie wyników takiego badania, człon całkujący oprogramowania oblicza pewną szczególnie istotną wartość – kryterium urazu głowy, tzw. HIC (Head Injury Criterion). Wspomniane kryterium uwzględnia energię kinetyczną głowy w momencie uderzenia o nawierzchnię i uznane zostało za najlepszy model umożliwiający przewidywanie urazów tej części ciała spowodowanych upadkiem.

Kula w ruchNasza kula jest jednym z podstawowych elementów, które wykorzystujemy podczas kompleksowych certyfikacji placów zabaw. Ponadto przy jej użyciu wykonujemy certyfikacje nawierzchni wykorzystywanej do budowy takich obiektów, tak aby wszyscy rodzice, mogli mieć pewność, że ich dzieci bawią się w bezpiecznym miejscu. Zdrowie i życie najmłodszych jest przecież najważniejsze.

9

Przemysł spożywczy

Małgorzata KręckaKierownik Sekcji Systemów Zarządzania w Przemyśle Spożywczym TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.e-mail: [email protected]

W 2005 roku decyzją Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) stwierdzono, że kwasy tłuszczowe omega-3 wraz z tłuszczami jednonienasyconymi i innymi łuszczami wielonienasyconymi odgrywają ważną rolę w odżywianiu. Przyczyną takiej opinii jest potwierdzony szeregiem specjalistycznych badań pozytywny wpływ jaki wywierają owe związki na organizm człowieka. Jednak dopiero w lutym tego roku przyjęto odpowiednie rozporządzenie, które pomoże konsumentom w wyborze zdrowszego, czyli bogatego w te składniki, pożywienia. Poprzez Rozporządzenie Komisji (UE) nr 116/2010 z dnia 9 lutego bieżącego roku zaktualizowano wykaz dopuszczonych oświadczeń żywieniowych. Oznacza to, że jeśli producent wyrobów spożywczych chce poinformować swoich klientów o fakcie, iż dany produkt jest źródłem tych składników odżywczych lub jest bogaty w te substancje, musi uczynić to zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Inwestycja w zdrowie

Żywność zawierająca nienasycone kwasy tłuszczowe jest jednym z kluczowych elementów zdrowej, zbilansowanej diety. Kwasy tłuszczowe omega-3, które unikatowo występują w odpowiednich proporcjach w stosunku do kwasów tłuszczowych omega-6 tylko w niektórych produktach spożywczych, mają ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Między innymi wspomagają właściwą elastyczną budowę błony komórkowej – dzięki czemu następuje prawidłowa wymiana substancji w komórce, oraz budują strukturę komórek nerwowych. Szczególne właściwości tych kwasów powodują, że informacje w naszym układzie nerwowym przekazywane są sprawniej, również łatwiej jest nam się skoncentrować. Kwas tłuszczowy omega-3 jest zatem jak naturalne paliwo, dzięki któremu ludzki mózg pracuje szybciej i efektywniej. Natomiast jego brak powoduje zaburzenia o podłożu neurologicznym, takie jak ADHD, czy depresja. Udowodniono

także, że nienasycone kwasy tłuszczowe tego rodzaju działają pozytywnie na układ krwionośny – obniżają poziom cholesterolu ogólnego i frakcji LDL, czyli tzw. cholesterolu szkodliwego. Co więcej, produkty metabolizmu tych składników odżywczych (eikozonoidy) mają działanie antymiażdżycowe, przeciwrakowe i przeciwzapalne, obniżają ciśnienie krwi oraz zapobiegają otyłości i cukrzycy typu II. Nic dziwnego więc, że konsumenci w polskich sklepach spożywczych coraz częściej szukają produktów, które zawierałyby ten składnik.

Jak informować o szczególnych właściwościach

Dynamiczny wzrost świadomości polskich konsumentów i większy popyt na produkty spożywcze popularnie określane mianem „zdrowej żywności”, to powody dla których wytwórcy coraz częściej chcą wyróżnić swój produkt deklaracją o zawartości prozdrowotnych składników. Towary spożywcze promowane poprzez stosowanie oświadczeń zdrowotnych dają przecież konsumentowi wrażenie, że są one produktami o korzystniejszych właściwościach. Jednak, aby klient supermarketu uwzględniający zdrowotne aspekty żywności mógł świadomie dokonywać wyborów, ważne jest jasne określenie reguł obowiązujących wszystkich producentów. Właśnie taki cel realizuje Rozporządzenie (WE) nr 1924/2006 Parlamentu Europejskiego. Ponadto ten akt prawny ma na celu zagwarantowanie, by oświadczenia dotyczące żywności były zrozumiałe dla konsumenta i przede wszystkim, aby nie wprowadzały go w błąd. Zgodnie z zapisami norm prawnych, za tego rodzaju oświadczenie uznaje się jakikolwiek komunikat słowny, obrazowy, graficzny czy symboliczny, informujący lub chociażby sugerujący, że dany produkt ma szczególne właściwości. Należy zaznaczyć, że stosowanie takiego oświadczenia nie jest obowiązkowe. Mimo to, możemy przypuszczać, iż korzyści ze stosowania takich form wyróżnienia produktu zachęcą szerokie grono producentów do korzystania z nich. I w takim wypadku należy czynić to zgodnie z wytycznymi prawa, mając również

Kwasy tłuszczowe omega 3 i nie tylko, czyli dlaczego etykieta ma znaczenie

10TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

Przemysł spożywczy

na uwadze regulacje traktujące o etykietowaniu.Prawidłowe etykietowanie

Normy prawne są tutaj priorytetem. Wszystkie przedsiębiorstwa poddające się certyfikacji na zgodność ze standardami zapewnienia bezpieczeństwa żywności muszą wykazać, że nadzorują aktualność aktów prawnych w ich sektorze działalności oraz, że postępują zgodnie z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa żywności. Niezwykle ważne jest właśnie prawidłowe etykietowanie, czyli również informowanie o zawartości szczególnych składników odżywczych, takich jak kwasy tłuszczowe omega-3. Jest to jedno z istotnych wymagań standardów zapewnienia bezpieczeństwa żywności, chociażby BRC, czy IFS. Jednak jak pokazują doświadczenia auditorów z TÜV Rheinland Polska, będącego liderem rynku usług certyfikacyjnych i badawczych, problem nieprawidłowego etykietowania jest wśród rodzimych producentów stosunkowo częstym zjawiskiem. Dlatego też, zgodnie z Rozporządzeniem

Komisji (UE) nr 116/2010 z dnia 9 lutego bieżącego roku, które aktualizuje wykaz dopuszczonych oświadczeń żywieniowych, odpowiednie reguły muszą być przestrzegane również w przypadku informowania o zawartości kwasów tłuszczowych nienasyconych. Zatem jeśli producent chce, aby jego produkt był oznaczony komunikatem „źródło kwasów tłuszczowych omega-3” lub „wysoka zawartość kwasów tłuszczowych omega-3” powinien poprzeć taką informację odpowiednimi dowodami. W przypadku pierwszego z wymienionych oznaczeń, wyniki laboratoryjnych analiz muszą wykazać, iż dany produkt zawiera przynajmniej 0,3 g kwasu alfa-linolenowego na 100 g i na 100 kcal lub przynajmniej 40 mg kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego razem na 100 g i na 100 kcal. Natomiast jeśli chcemy, aby wytwarzana przez nas żywność opatrzona była informacją o wysokiej zawartości kwasów tłuszczowych omega-3, wówczas powinna ona zawierać przynajmniej 0,6 g kwasu alfa-linolenowego na 100 g i na 100 kcal lub przynajmniej 80 mg kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego razem na 100 g i na 100 kcal. Badania tego typu będą mogły być przeprowadzane przez specjalistów Laboratorium Żywnościowego TÜV Rheinland Polska. Jest ono gotowe do wdrażania metodyki na oznaczanie zawartości kwasów tłuszczowych.

��

dr inż. Zbigniew OczadłyDyrektor Działu Usług dla Branży SpożywczejTÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.e-mail: [email protected]

Optymalizacja produkcji w branży spożywczejWywiad z Dyrektorem Działu Usług dla Branży Spożywczej firmy TÜV Rheinland Polska dr inż. Zbigniewem Oczadły

Przemysł spożywczy

W ostatnim czasie polscy przedsiębiorcy coraz częściej zwracają uwagę na kwestię usprawnienia produkcji. Z jakimi problemami w tej dziedzinie naj-częściej borykają się firmy z branży spożywczej?

Trudno tutaj o uogólnienia. Każda firma w zależ-ności od rodzaju działalności i specyfiki napotyka na inne utrudnienia. Dobrym przykładem na poka-zanie typowych dla danej gałęzi problemów jest obszar przetwórstwa owoców i warzyw. W tym przy-padku niezwykle ważnym zagadnieniem jest odpo-wiednie przechowywanie surowców sezonowych. Warunki magazynowania czy przechowywania mają bezpośrednie przełożenie na jakość surowca użytego w procesie technologicznym, a co za tym idzie na parametry produktu gotowego. To poważ-ne wyzwanie dla branży, aby proces ten przebiegał w sposób optymalny. Jeżeli miałbym wyodrębnić problem, który mógłby w jakimś stopniu dotyczyć całej branży to wskazałbym na ogromne trudno-ści wejścia i konkurowania polskich przedsiębiorstw na rynkach międzynarodowych. Wymagania w sto-sunku do parametrów jakościowych stale rosną, a czynnikiem konkurowania niejednokrotnie pozo-staje cena wyrobów. To obszar, który jest bardzo dużym i trudnym wyzwaniem dla każdego przedsię-biorstwa podejmującego decyzję o eksportowaniu swoich produktów.

Na ile optymalizacja organizacji i zarządza-nia jest procesem uniwersalnym, a w jakim stop-niu nabiera cech indywidualnych dostosowanych do konkretnej gałęzi czy producenta?

Zawsze i zdecydowanie jest to proces stricte po-wiązany z gałęzią produkcji. Ponadto bardzo duże znaczenie mają również indywidualne cechy da-nego producenta. Te dwa czynniki odgrywają tutaj kluczową rolę. Inaczej bowiem będzie wyglądało usprawnienie procesów produkcji w przypadku ma-

łego zakładu przetwórczego, a inaczej w przypadku dużej organizacji, posiadającej kilka nowoczesnych linii produkcyjnych. Dlatego też bardzo istotne jest z punktu widzenia przedsiębiorcy, aby decydując się na usprawnienia w firmie korzystać ze wsparcia ekspertów w tej dziedzinie posiadających szeroką wiedzę z zakresu technologii produkcji oraz zarzą-dzania i ekonomii. Proces optymalizacji procesu produkcji powinien być prowadzony wielowymia-rowo oraz powinien zostać poprzedzony wnikliwą analizą funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Czym dokładnie zajmuje się kierowana przez Pana jednostka, czyli Dział Usług dla Branży Spo-zywczej TÜV Rheinland Polska?

Nasze działania skoncentrowane są dostarcza-niu usług dla podmiotów z sektora spożywczego takich jak certyfikacja systemów zarządzania, cer-tyfikacja produktów, optymalizacja procesów pro-dukcji oraz badania produktów. Dział Spożywczy to nowa jednostka naszej firmy, lecz łączy w sobie istniejące już wcześniej struktury. W tym Europejskie Centrum Kompetencyjne ds. Rynku Żywnościowe-go oraz Sekcję Systemów Zarządzania w Przemyśle Spożywczym. Dzięki takiej organizacji nasza ofer-ta jest jeszcze bardziej kompleksowa. Skupiamy się na konkretnych gałęziach branży, reagujemy na indywidualne potrzeby producentów. Istotnym naszym zasobem jest również laboratorium dedyko-wane dla branży spożywczej. Dzięki temu sprawniej i bardziej kompleksowo jesteśmy w stanie realizować potrzeby przedsiębiorstw z rynku spożywczego.

Wspominał Pan, że jednym z istotnych zagadnień w dziedzinie optymalizacji procesu produkcji jest odpowiednia relacja między jakością i ceną. Jak ważną rolę pełni tutaj to co z punktu widzenia TÜV Rheinland jest najbardziej istotne, czyli jakość?

12TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

Przemysł spożywczy

Cóż, odpowiednia jakość produktów jest wa-runkowana przez kilka czynników. Jednym z nich są obowiązujące normy prawne, które narzucają na producentów odpowiednie regulacje w tym za-kresie. Dotyczą one zarówno parametrów produk-tu jak i wymagania w stosunku do procesu produk-cyjnego. Drugim parametrem, który przyczynia się do wzrostu jakości oferowanych na rynku wyrobów są preferencje konsumentów. Polacy coraz częś-ciej zwracają uwagę nie tylko na cenę, ale również na to, czy kupowany przez nich produkt jest od-powiedniej jakości a w szczególności czy jest bez-pieczny pod względem zdrowotnym. Z punktu wi-dzenia jednostki certyfikacyjnej możemy stwierdzić, iż certyfikacja jakości w branży spożywczej zmierza ku większej specjalizacji. Mnogość obowiązujących i nieustannie zmieniających się uregulowań praw-nych oraz coraz więcej norm i standardów jakości sprawia, że trudno sprostać wszystkim regulacjom. Bardzo prawdopodobne, iż w najbliższej przyszłości prym w tej dziedzinie wieść będą wąskie, dostoso-wane do konkretnego segmentu wyrobów certyfi-katy.

Zatem czy można powiedzieć, że jakość pro-duktów oraz optymalizacja organizacji i zarządza-nia procesami produkcji mogą przynieść produ-centom z branży spożywczej wymierne korzyści?

Oczywiście. Przede wszystkim klienci firm spo-żywczych, które zdecydują się na podjęcie takich działań, mogą otrzymać dobry produkt w konku-rencyjnej cenie. Optymalizacja całego procesu prowadzi do zminimalizowania kosztów produkcji oraz uzyskania stałej, powtarzalnej jakości wyrobów. Szczególnie istotne w tej branży jest również bada-nie bezpieczeństwa produktów w perspektywie długofalowej. Systematyczne spożywanie zafałszo-wanej czy skażonej żywności będzie miało nega-tywny wpływ na nasze zdrowie, czy może odbić się niekorzystnie na następnych pokoleniach. Między innymi dlatego umiejętny wybór zakresu badań la-boratoryjnych w konkretnym wyrobie spożywczym, zgodny również z wymaganiami prawa, ma istotne przełożenie na jakość i bezpieczeństwo produktów finalnych. Jeżeli natomiast mówimy o wymiernych korzyściach, to na pewno będzie to zdobycie za-ufania konsumentów, a co za tym idzie możliwość zwiększania sprzedaży i rozwój firmy.

13

Wojciech MichalecSpecjalista ds. Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną PracyTÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.e-mail: [email protected]

Podwykonawca godny zaufania, czyli certyfikaty SCC

Otwarcie rynków zachodniej Europy dla przed-siębiorców z branży budowlano – montażowej i in-stalacyjnej stworzyło ogromną szansę ich rozwoju. W praktyce okazało się jednak, że uzyskanie intrat-nego kontraktu w krajach Starej Europy nie jest wca-le zadaniem łatwym. Dlaczego? Otóż bardzo czę-sto warunkiem koniecznym do rozpoczęcia rozmów handlowych jest spełnienie surowych wymagań w zakresie zapewnienia pracownikom bezpiecz-nych i higienicznych warunków pracy. Zleceniodaw-cy obawiając się, że deklarowane standardy BHP nie zawszę są zgodne z rzeczywistością, wymagają od podwykonawcy przedstawienia rozpoznawalne-go i miarodajnego dowodu spełnienia odpowied-nich norm. Takim dowodem może być certyfikat zgodności z wymaganiami Standardu SCC:2006.

Skąd ta przezorność?Cofnijmy się do ostatniej dekady XX wieku. Na po-

czątku lat 90-tych przedstawiciele koncernów branży petrochemicznej (DOW, Shell, Esso) zaczęli analizo-wać przyczyny wypadków przy pracy jakie miały miej-sce w należących do nich obiektach, tzn. instalacjach i rafineriach. Na podstawie przeprowadzonych badań okazało się, że ok. 80% wypadków przy pracy spowo-dowane było błędami popełnionymi przez pracow-ników firm podwykonawczych. Wynikało to przede wszystkim z faktu, iż te osoby z racji charakteru swojej pracy (krótkoterminowe kontrakty) nie były objęte, w przeciwieństwie do pracowników instalacji czy rafi-nerii, ścisłym reżimem szkoleniowym. Efektem tej anali-zy było opracowanie we wrześniu 1994 roku pierwszej niemieckiej wersji Standardu SCC, którego celem mia-ła był obiektywna ocena i kwalifikacja podwykonaw-ców. W kolejnych latach nastąpił rozwój Standardu SCC, skutkujący powstaniem Europejskiej Platformy SCC zrzeszającej: kraje Beneluxu, Niemcy i Szwajcarię. W roku 2006 Niemiecki Komitet SCC opublikował ostat-nią wersję Standardu SCC:2006.

Czym jest SCC?SCC (Safety Checklist Contractors – Lista Kontrol-

na Bezpieczeństwa dla Podwykonawców) to skrót oznaczający system zarządzania bezpieczeństwem, zdrowiem oraz środowiskiem dla podwykonawców, który może być poddany procesowi certyfikacji. Ce-lem tego standardu jest ocena systemu BHP w or-ganizacjach świadczących usługi techniczne, m. in. w branży chemicznej, budowlanej. Natomiast certy-fikat SCC zaświadcza, iż dana firma odpowiedzial-nie i profesjonalnie podchodzi do spraw związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy. Co ważne, SCC może zostać wdrożone w dowolnej organizacji, bez względu na branżę oraz wielkość przedsiębiorstwa.

Jak zdobyć certyfikat?Powyższe pytanie zdaje się być kluczowe dla

każdego przedsiębiorcy, któremu zależy na współ-pracy ze zleceniodawcami zza naszej zachodniej granicy. Otóż certyfikaty SCC wystawiane są przez Jednostkę Certyfikującą Systemy Zarządzania Bez-pieczeństwem i Higieną Pracy TÜV Rheinland GmbH w Kolonii. Jednostka ta posiada akredytację TGA (Niemieckiej Jednostki Akredytującej Trägergemein-schaft für Akkreditierung) o numerze TGA-ZM-58-95-62. TÜV Rheinland Polska oferuje natomiast certyfi-kację Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy, Zdrowia i Ochrony Środowiska (BZŚ) na zgodność z wymaganiami Standardu SCC:2006.

Nieco więcej szczegółówW ramach postępowania certyfikacyjnego SCC

proponuje się dwa rodzaje certyfikatów:SCC* – certyfikacja ograniczonaW przypadku certyfikacji ograniczonej ocenia

się działania związane z zarządzaniem bezpieczeń-stwem oraz ochroną zdrowia i środowiska bezpośred-nio na stanowiskach pracy; ten model przewidzia-ny jest z reguły dla małych przedsiębiorstw (do 35 pracowników, wraz z pracownikami zatrudnionymi na czas określony i praktykantami w całej firmie).

SCC** – certyfikacja nieograniczonaObok kryteriów podanych w punkcie dotyczą-

cym SCC* ocenie poddaje się również System Za-

Bezpieczeństwo i higiena pracy

14TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

rządzania BZŚ. Certyfikat ten przeznaczony jest dla przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 35 pracow-ników, wraz z pracownikami zatrudnionymi na czas określony i praktykantami w całym przedsiębiorstwie. Przedsiębiorstwa zatrudniające poniżej 35 pracowni-ków, ale korzystające z podwykonawców (umowy o dzieło) na usługi techniczne, powinny uzyskać cer-tyfikat SCC**.

12 obszarów SCCWarto również wiedzieć, iż standard SCC:2006

opera się na 12 Obszarach, które obejmują cało-kształt działalności przedsiębiorstwa. Pozwolę sobie przytoczyć każdy z nich:– bezpieczeństwo i zdrowie oraz ochrona środowi-

ska (BZŚ): polityka, organizacja oraz zaangażo-wanie kierownictwa;

– identyfikacja zagrożeń dla systemu zarządzania bezpieczeństwem oraz ochroną zdrowia i środo-wiska (BZŚ), plan działań BZŚ;

– szkolenia, informacje i instruktaż;– komunikacja dotycząca bezpieczeństwa,

ochrony zdrowia i środowiska (BZŚ);– plan działań systemu zarządzania bezpieczeń-

stwem, ochroną zdrowia i środowiska (BZŚ) na etapie projektowania;

– ochrona środowiska;– przygotowanie do sytuacji awaryjnych;– kontrola bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i śro-

dowiska (BZŚ);– zakładowa opieka medyczna;– zakupy i kontrola maszyn, urządzeń, sprzętu,

wyposażenia i środków pracy;– zakupy usług;– raportowanie, rejestracja i badanie wypadków,

sytuacji bliskich wypadkom i sytuacji niepewnych.Audit Systemu Zarządzania BZŚ na zgodność z wy-

maganiami Standardu SCC polega na zdobyciu obiektywnych dowodów potwierdzających ich speł-nienie. Lista kontrolna składa się z obowiązkowych pytań zamkniętych. Dla Systemu Zarządzania BZŚ wg. SCC*:2006 pytań obowiązkowych jest 27. Natomiast dla Systemu Zarządzania BZŚ wg. SCC**:2006 pytań obowiązkowych jest o dziesięć więcej, czyli 37. Po-nadto dla Systemu Zarządzania BZŚ wg. SCC**:2006 występuje 10 pytań dodatkowych. Aby pozytyw-nie zakończyć audit na zgodność z wymagania-mi SCC**:2006, należy odpowiedzieć pozytywnie na co najmniej 5 pytań dodatkowych.

Korzyści z certyfikacji SCCOczywiście certyfikacja SCC byłaby bezcelowa,

gdyby nie przynosiła przedsiębiorstwu szeregu ko-rzyści. Dlaczego zatem warto zainwestować w ten certyfikat? Otóż certyfikowany system SCC daje gwarancję kontrahentowi, że podwykonawcy za-trudnieni w dużych zakładach przemysłowych będą postępować zgodnie z przepisami i zasadami BHP obowiązującymi w tych zakładach. Ponadto dzięki porównywalnym systemom wymagań przy zarządza-niu BHP unika się nieporozumień między kontrahen-tami na tle bezpieczeństwa pracy, a także istnieje możliwość obniżki kosztów u obydwu kontrahentów, gdyż wydłużają się okresy bezawaryjnej pracy i tracą rację bytu kosztowne audity przeprowadzane przez zleceniodawców. SCC to także gwarancja zmniej-szenia czasu przestojów maszyn i urządzeń z winy podwykonawcy. Co więcej, praktyka pokazuje, że wzrost świadomości znaczenia BHP wśród pra-cowników prowadzi do redukcji wskaźnika wypad-kowości, a tym samym do zmniejszenia obciążeń fi-nansowych przedsiębiorstw kosztami pracy. Możemy zatem śmiało stwierdzić, że certyfikat SCC zapewnia wyraźny wzrost bezpieczeństwa prawnego i racjona-lizację ponoszonych kosztów BHP.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

�5

Powiązanie między ISO 9001:2009 i Listą kontrola SCC wersja 2006Skrót BZŚ oznacza Bezpieczeństwo Pracy, Zdrowia i Ochrony ŚrodowiskaPunkty Listy kontrolnej SCC wersja 2006 oznaczone są następująco: numer obszaru. nr pytania (np. 1.1 to obszar pierwszy pytanie pierwsze)

ISO 9001:2009 Lista kontrola SCC wersja 2006System Zarządzania Jakością 4Wymagania ogólne 4.1Wymagania dotyczące dokumentacji 4.2 1.1

3.73.8

Polityka BZŚPaszport bezpieczeństwaNadzorowanie paszportów bezpieczeństwa

Odpowiedzialność kierownictwa 5Zaangażowanie kierownictwa 5.1 1.4

1.6Zaangażowanie najwyższego i średniego kierownictwaOcena kierownictwa operacyjnego w aspektach BZŚ

Orientacja na klienta 5.2 5.4 Uzgodnienia planów projektów ze zleceniodawcąPolityka jakości 5.3 1.1

4.2Polityka BZŚSpecjalne akcje mające na celu popularyzację tematyki BZŚ

Planowanie 5.4 2.44.2

Plan działań w zakresie BZŚSpecjalne akcje mające na celu popularyzację tematyki BZŚ

Odpowiedzialność, uprawnienia i komunikacja 5.5 1.21.34.15.56.37.3

Zapewnienie bezpieczeństwa technicznego i opieki medycznejOrganizacja w zakresie BZŚZebrania poświęcone tematyce BZŚSpecjalista BHP wyznaczony do każdego projektuPełnomocnik ds. ochrony środowiskaUprawnieni do udzielania I pomocy

Przegląd zarządzania 5.6 1.52.4

Przegląd zarządzaniaPlan działań w zakresie BZŚ

Zarządzanie zasobami 6Zapewnienie zasobów 6.1Zasoby ludzkie 6.2 Obszar 3

5.25.37.3Obszar 9

Szkolenia, informacje i instruktażZapoznanie pracowników z treścią planów projektówZapoznanie podwykonawców z treścią planów projektówUprawnieni do udzielania I pomocy Zakładowa opieka medyczna

Infrastruktura 6.3 2.37.2

Środki ochrony indywidualnejŚrodki do reagowania na sytuacje awaryjne

Środowisko pracy 6.4 2.12.2

Ocena i analiza zagrożeńOcena i analiza zagrożeń związana z miejscem wykonywania pracy

Realizacja wyrobu 7Planowanie realizacji wyrobu 7.1 3.6

Obszar 56.16.27.1

Instrukcje w zakresie BZŚPlan działań systemu BZŚ na etapie projektowaniaDziałania na rzecz ochrony środowiskaRegulacje dotyczące obchodzenia się z odpadamiPrzygotowanie na sytuacje awaryjne

Procesy związane z klientem 7.2 5.25.35.4

Zapoznanie pracowników z treścią planów projektówZapoznanie podwykonawców z treścią planów projektówUzgadnianie planów projektów ze zleceniodawcą

Projektowanie i rozwój 7.3 2.12.2

Ocena i analiza zagrożeńOcena i analiza zagrożeń związana z miejscem wykonywania pracy

Zakupy 7.4 2.37.210.111.111.2

Środki ochrony indywidualnejŚrodki do reagowania na sytuacje awaryjneZakupy zgodne z wymaganiami BZŚ Współpraca z kwalifikowanymi podwykonawcamiWspółpraca z kwalifikowanymi osobami świadczącymi usługi osobiście

Produkcja i dostarczanie usługi 7.5Nadzorowanie wyposażenia do monitorowania i pomiarów 7.6Pomiary, analiza i doskonalenie 8Postanowienia ogólne 8.1Monitorowani i pomiary 8.2 1.4

8.110.2

Zaangażowanie najwyższego i średniego kierownictwaRegularne inspekcje na budowach / stanowiskach pracyKontrola stanu technicznego maszyn i urządzeń

Nadzór nad wyrobem niezgodnym 8.3Analiza danych 8.4 Obszar 8

Obszar 12Kontrola BZŚRaportowanie, rejestracja i badanie wypadków, sytuacji bliskich wypadkom i sytuacji niepewnych

Doskonalenie 8.5 2.4 Plan działań w zakresie BZŚ

Bezpieczeństwo i higiena pracy

16TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

Bezpieczeństwo informacji według TÜV Rheinland Polska

Oliwia Wiśniewska Specjalista ds. Marketingu

TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o. e-mail: [email protected]

Nowoczesne przedsiębiorstwa przetwarzają coraz większą ilość danych. Jednak jak zabezpieczyć firmowe informacje przed nieupoważnionym dostępem? Z pewnością jest to temat, który spędza sen z powiek menadżerom wielu polskich organizacji. Dlatego też podczas Kongresu ISO Poland 2010 eksperci z firmy TÜV Rheinland Polska podzielili się specjalistyczną wiedzą w zakresie zarządzania bezpieczeństwem informacji w biznesie.Informacja to jeden z najbardziej wartościowych zasobów każdej współczesnej organizacji. Sprawne funkcjonowanie przedsiębiorstwa wymaga nie tylko odpowiedniego gromadzenia i przechowywania danych, lecz również zabezpieczania ich przed nieuprawnionym dostępem. O tych zagadnieniach mówił m.in. Jacek Sadowski z TÜV Rheinland Polska podczas Kongresu Polskich Menadżerów Jakości ISO Poland 2010. Prawidłowe zarządzanie informacją, normy prawne w tym zakresie oraz certyfikacja wdrożonych systemów bezpieczeństwa informacji były tematem prezentacji firmy, będącej liderem rynku usług certyfikacyjnych i badawczych. Co ciekawe, podczas Kongresu odbyły się także warsztaty

dotyczące roli informacji w zapewnieniu ciągłości funkcjonowania organizacji biznesowych.Każda firma gromadzi informacje o klientach i świadczonych dla nich usługach, a także inne dane, np. o planach własnego rozwoju. Każdy z nas chciałby odpowiednio chronić te informacje przed nieupoważnionym dostępem, np. ze strony konkurencji. Wyznacznikiem standardów w tej dziedzinie jest norma PN-ISO/IEC 27001, opisująca wymagania, których wdrożenie jest niezbędne do systemowego zarządzania informacja i jej bezpieczeństwem. Ponadto wylicza ona szczegółowo zabezpieczenia, które należy wdrożyć chcąc systemowo chronić posiadane zasoby informacyjne – mówi Jacek Sadowski, Kierownik Sekcji Systemów Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy TÜV Rheinland Polska.Prezentacja „Bezpieczeństwo informacji jako jeden z aspektów zarządzania organizacją we współczesnym świecie” oraz warsztaty „Rola informacji w zapewnieniu ciągłości działalności biznesowej organizacji” odbyły się w Gmachu Głównym Biblioteki Narodowej w Warszawie, 20 maja 2010 roku.

Expopower 2010 - kameralnie, lecz merytorycznieNajwięksi gracze na rynku i żywe dyskusje na temat przyszłości polskiej energetyki. Nowe technologie i zmiany w regulacjach prawnych. Innymi słowy – Expopower 2010. W ten dominujący, przyszłościowy trend świetnie wpisała się targowa konferencja na temat certyfikacji w branży energetycznej, której organizatorem był TÜV Rheinland Polska.Odwiedzający poznańskie targi Expopower 2010 mieli okazję do zapoznania się z ofertą przedsiębiorstw z aż 11 krajów. Wśród wystawców były obecne największe polskie firmy związane z energetyką. Bez wątpienia Expopower to ważne wydarzenie dla całej branży energetycznej, chociaż w porównaniu z innymi poznańskimi imprezami tego typu, te targi mają nieco bardziej kameralny charakter. Dla nas najistotniejsza była wymiana doświadczeń i podzielenie się specjalistyczną wiedzą ekspertów TÜV Rheinland Polska. Wiedza jest przecież naszym najcenniejszym towarem. Dlatego zdecydowaliśmy się na organizację konferencji dotyczącej certyfikacji w energetyce. To niewątpliwie temat bardzo interesujący, szczególnie w kontekście zmian, jakie wymusza na polskim rynku

energetycznym rządowy program „Innowacyjna energetyka – rolnictwo energetyczne”. Stąd prezentacja dotycząca kolorowych certyfikatów dla biogazowni, którą przedstawił pan Jacek Gołąb, nasz auditor i Kierownik Sekcji Energetyki i Budownictwa. Ponadto pan Tomasz Opaszowski, Kierownik Sekcji Bezpieczeństwa i Jakości Wyrobów TÜV Rheinland Polska, podzielili się swoją specjalistyczną wiedzą z zakresu oceny zgodności urządzeń elektrycznych z wymaganiami dyrektyw LVD oraz EMC, a pan Marek Koźmik, Kierownik Sekcji Systemów Zarządzania Środowiskowego, omówił zagadenienia dotyczące systemów zarządzania w branży energetycznej.Na zakończenie przypomnę tylko, iż czwarta edycja Międzynarodowych Targów Energetyki Expopower w Poznaniu odbyła się w dniach 18 -20 maja 2010 roku. Z prezentacjami multimedialnymi, które towarzyszyły wypowiedziom ekspertów TÜV Rheinland Polska podczas konferencji „Certyfikacja w branży energetycznej”, można zapoznać się pod adresem internetowym: www.slideshare.net/TuvRheinlandPolska

Targi i konferencje

�7

Szkolenia

Szkolenia otwarte na rok 2010ISO 9001:2008

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 – System zarządzania jakością – podstawy(ISO 9001:2008) 600 18.11.2010

22.09.2010moduł 2 – Dokumentowanie systemu zarządzania jakością(ISO 9001:2008) 600 19.11.2010

23.09.2010 moduł 3 – Auditor wewnętrzny systemuzarządzania jakością (ISO 9001:2008) 1600 13.10 – 15.10.2010

01.12 – 03.12.2010moduł 4 – Warsztaty doskonalące dla auditorów wewnętrznych (ISO 9001:2008) – działania korygujące i zapobiegawcze podej- 1600 04.10 – 06.10.2010

moduł 4 – Warsztaty doskonalące dla auditorów wewnętrznych (ISO 9001:2008)) – audit najwyższego kierownictwa 1600 21.06 – 23.06.2010 24.11 – 26.11.2010

Pełnomocnik Jakości TÜV 3600 18.10 – 23.10.2010

Warsztaty doskonalące dla Pełnomocników Jakości 1600 06.12 – 08.12.2010

Auditor Jakości TÜV 3800 21.06 – 25.06.2010 15.11 – 19.11.2010

ISO 14001:2004

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 – System zarządzania środowiskowego – podstawy (ISO 14001:2004) 600 05.10.2010

moduł 2 – Dokumentowanie systemu zarządzania środowiskowego (ISO 14001:2004) 600 06.10.2010

moduł 3 – Auditor wewnętrzny systemu zarządzania środowiskowego (ISO 14001:2004) 1600 27.10 – 29.10.2010

moduł 4 – Warsztaty doskonalące dla auditorówwewnętrznych 1600 23.06 – 25.06.2010 08.11 – 10.11.2010

Pełnomocnik i Auditor systemu zarządzaniaśrodowiskowego TÜV 4000 07.06 – 11.06.2010 22.11 – 26.11.2010

ISO/TS 16949:2009

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 – System zarządzania jakością w przemyśle motoryza-cyjnym – podstawy (ISO/TS 16949:2009) 600 19.10.2010

moduł 2 – Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością w przemyśle motoryzacyjnym (ISO/TS 16949:2009) 1600 03.11 – 05.11.2010

Pełnomocnik Jakości w przemyśle motoryzacyjnym(ISO/TS 16949:2009) 4200 14.06 – 18.06.2010 29.11 – 03.12.2010

PN-N-18001

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 – Podstawy systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy wg PN-N-18001 600 09.11.2010

moduł 2 – Auditor wewnętrzny systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy PN-N-18001 1600 15.11 – 17.11.2010

�8TÜV Rheinland Polska Sp. z o.o.

Biuletyn Jakości nr 2/2010

SzkoleniaBranża Spożywcza

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 – Wstęp do systemu HACCP wg normy ISO 22000 1600 13.09 – 15.09.2010

moduł 2 – Auditor Wewnętrzny Systemu ZarządzaniaBezpieczeństwem Żywności wg ISO 22000:2005 1600 07.06 – 09.06.2010 27.10 – 29.10.2010

Auditor Wewnętrzny Systemu ZarządzaniaBezpieczeństwem Żywności wg ISO 22000:2005 i Systemu Zarządzania Jakością wg ISO 9001:2008

1600 14.06 - 17.06.2010 06.12 - 08.12.2010

Standard BRC Food 400 16.09.2010Standard IFS Food 400 17.09.2010Standard BRC IoP 400 11.06.2010 07.10.2010

ISO/IEC 17025:2005

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Rola i zadania kierownika ds. jakości i kierownika techniczne-go w laboratorium 1200 21.10 – 22.10.2010

Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakościąw laboratorium wg PN-EN ISO/IEC 17025:2005 1600 15.11 – 17.11.2010

Wyroby Medyczne

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Auditor wewnętrzny systemu zarządzania jakością wytwórców wyrobów medycznych 2400 07.06 – 10.06.2010 26.10 – 29.10.2010

Zintegrowane Systemy Zarządzania (ISO 9001, ISO 14001, PN-N-18001)

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Pełnomocnik Zintegrowanych Systemów Zarządzania 4000 28.06 – 02.07.2010 27.09 – 01.10.2010

Auditor Wewnętrzny Zintegrowanych Systemów Zarządzania 2000 22.11 – 25.11.2010

ISO/IEC 27001

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

moduł 1 – Polityka zarządzania bezpieczeństwem informacji 600 11.10.2010

moduł 2 – Wstęp do systemu zarządzania bezpieczeństweminformacji wg ISO 27001:2005 1600 20.10 – 22.10.2010

moduł 3 – Auditor wewnętrzny systemu zarządzaniabezpieczeństwem informacji wg ISO 27001:2005 1600 08.11 – 10.11.2010

Doskonalenie Systemów Zarządzania

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Six Sigma 1600 13.12 - 15.12.2010 Lean Manufacturing 1600 03.11 – 05.11.2010 Techniki doskonalenia jakości 1600 20.09 – 24.09.2010

FMEA – Analiza przyczyn i skutków potencjalnych wad 1200 11.10 – 12.10.2010 Problem Solving – Rozwiązywanie problemów 750 14.10.2010

Metodologia SPC i MSA 1200 07.10 – 08.10.2010 APQP – Zaawansowane planowanie jakościPPAP – Proces zatwierdzenia części do produkcji 1200 07.06 - 08.06.2010 18.10 - 19.10.2010

�9

SzkoleniaIRIS – International Railway Industry Standard

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

IRIS – Nowy standard jakości w branży kolejowej 550 05.11.2010

Standard IRIS – Warsztaty z budowania dokumentacji systemo-wej 1400 21.06 – 22.06.2010 29.11 – 30.11.2010

Innowacyjność

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Samodzielne wytwarzanie energii czyli wysokosprawna koge-neracja w teorii i praktyce 1600 11.10-13.10.2010

SCC (Safety Certificate Contractors)

Nazwa szkolenia Cena szkolenia(PLN)

Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

SCC – Certyfikat bezpieczeństwa dla podwykonawców. Szko-lenie dla pracowników operacyjnych. 990 01.06-02.06.2010

29.06-30.06.2010SCC – Certyfikat bezpieczeństwa dla podwykonawców. Szko-lenie dla kadry kierowniczej. 790 01.06.2010

SZKOLENIA Z ZAKRESU BADAŃ NIENISZCZĄCYCH – ROK 2010

Nazwa szkolenia Symbol Termin szkolenia I półrocze

Termin szkolenia II półrocze

Czas trwania (godz.)

Cena szko-lenia

1 stopień kwalifikacji wg EN 473Badania radiograficzne RT 1 01.09 – 10.09.2010 72 3175

Badania ultradźwiękowe UT 1 14.06 – 24.06.2010 11.10 – 21.10.2010 06.12 – 16.12.2010 72 3575

Badania ultradźwiękowe – pomiary grubości UTT 1 07.06 – 11.06.2010 25.10 – 29.10.2010 32 2300Badania prądami wirowymi ET 1 07.06 – 14.06.20102 62 3850

2 stopień kwalifikacji wg EN 473Badania penetracyjne PT (1+2) 28.06 – 02.07.2010 11.10 – 15.10.2010 40 2650

Badania ultradźwiękowe UT 2 06.09 – 17.09.2010 15.11 – 26.11.2010 80 44003/48004

Badania wizualne VT (1+2)23.08 – 27.08.2010 15.11 – 19.11.2010 06.12 – 10.12.2010�

40 2650

Badania magnetyczno-proszkowe MT (1+2) 21.06 – 25.06.2010 20.09 – 24.09.2010 40 2650Ocena zdjęć radiograficznych RT 2 (FAS) 30.09 – 07.10.2010 60 2700Badania radiograficzne RT 25 27.09 – 07.10.2010 80 3950Badania prądami wirowymi ET (1+2) 07.06 – 17.06.20102 29.11 – 09.12.2010 80 4900

3 stopień kwalifikacji wg EN 473Kurs podstawowy7 BASIC 100 7250Metoda główna – badania penetracyjne7 PT 36 25.05 – 27.05.2010 24 4350Metoda główna – badania magnetyczno – proszkowe7 MT 36 06.07 – 09.07.2010 32 4450

Metoda główna – badania wizualne7 VT 3 03.11 – 05.11.2010 24 4350Badania radiograficzne7 RT 36 40 6500Badania ultradźwiękowe7 UT 36 50 7000Badania prądami wirowymi7 ET 36 26.10 – 29.10.2010 40 6750

Ceny podane w PLN� Szkolenie organizowane w ośrodku zewnętrznym w Szczecinie2 Zajęcia odbywają się również w sobotę3 Cena szkolenia z wykorzystaniem własnego sprzętu4 Cena szkolenia z wykorzystaniem sprzętu TÜV Akademia Polska Sp. z o.o.5 Dla osób posiadających wcześniejsze certyfikaty RT2 FAS istnieje

możliwość rozszerzenia uprawnień poprzez uczestnictwo w kursie rozszerzajacym RT2 FER (pierwszy tydzień kursu RT2); cena szkolenia RT2 FER wynosi 2775,00 zł/osobę6 Od kandydatów na szkolenia 3 stopnia w danej metodzie wymaga sie posiadania certyfikatu 2 stopnia.7 Cena obejmuje zakwaterowanie i pełne wyżywienie

Różności

Barwna, inspirująca, magiczna − w tych trzech słowach moglibyśmy zamknąć arty-kuł, gdyż nawet najbardziej obrazowe opisy nie oddadzą rzeczywistego uroku Barcelo-ny, miejsca gdzie jedną z siedzib ma TÜV Rheinland Group. To drugie, co do wielkości miasto w Hiszpanii, jest jednocześnie stolicą Katalonii, autonomicznej prowincji w pół-nocno-wschodniej części kraju i jego głów-nym ośrodkiem przemysłowym. Założona jeszcze w starożytności przez Fenicjan Bar-celona, jako rzymska kolonia, została w VIII wieku podbita przez Maurów, pod których panowaniem pozostawała przez blisko 100 lat, aż do zdobycia jej przez Karola Wielkie-go. Od tamtego czasu, w swojej historii wie-lokrotnie była areną walk i wojen, począw-szy od wojny o sukcesję hiszpańską, bitwy napoleońskie, po krwawe pucze w czasie wojny domowej w latach 1936-39.

Na współczesny wygląd miasta i jego niepowtarzalną atmosferę wpłynęły prze-de wszystkim dwie wybitne osobistości

– uważany za ojca urbanistyki, inżynier Ildefonso Cerdá i słynny secesyjny architekt Antonio Gaudi. Paraboliczne łuki, plastyczne kształty, podpatrzo-ne w przyrodzie formy, fantazyjne desenie i kolorowe mozaiki – oto esencja stylu Gaudiego, autora między innymi organicznej bazyliki Sagrada Familia, bajecznego Parku Güell, „podwodnej” Casa Batlló i pozbawionej kątów pro-stych kamienicy Casa Milŕ. Spacerując Barceloną nie sposób przeoczyć i nie zachwycić się zaprojektowanymi przez niego budowlami, które dziś są jedny-mi z głównych atrakcji turystycznych Barcelony, choć jeszcze za życia tego tragicznie zmarłego artysty budziły spore kontrowersje wśród mieszkańców miasta. Dziś stworzona przez niego, i wciąż nie ukończona Sagrada Familia stała się charakterystycznym symbolem Barcelony, takim samym jakim dla Paryża jest wieża Eiffla, a dla Nowego Yorku Statua Wolności.

Jednak magiczna architektura stolicy Katalonii to nie tylko fantastyczne bryły secesji, to także mroczne, wąskie uliczki średniowiecznej Barri Gotic, majestatyczne XIX- wieczne kamienice ulic La Rambla i Passeig de Grŕcia, artystyczne zaułki El Raval i Ribery i wkomponowane w miasto, surrealistyczne dzieła Joan’a Miró.

Będąc w Barcelonie nie można nie przespacerować się La Rambla – jedną z najsłynniejszych alei świata, łączącą komunikacyjne serce miasta - Plaça de Catalunya z portem. To kipiący życiem, zwykle zatłoczony deptak, pełen ulicznych mimów, aktorów i tancerzy, wzdłuż którego znajdują się liczne ka-wiarenki, restauracje i klimatyczne sklepiki. To właśnie przy La Rambli znajduje się wielki XIX – wieczny, lecz wciąż prężnie działający bazar La Boqueria, gdzie oprócz mięsa, ryb, warzyw i owoców można kupić wszystkie narodowe specjały kulinarne. Na końcu barwnej promenady znajduje się Mirador de Colon – kolumna wybudowana na cześć Krzysztofa Kolumba. Stąd już nie-daleko do rozciągających się na pięć kilometrów, pięknych barcelońskich plaż, gdzie mieszkańcy i turyści korzystając z dobroczynnego klimatu miasta zażywają słońca.

Znużony upałem i nasycony morzem turysta zazna ukojenia w licznych barcelońskich parkach. Może wybierać między znanym z bajecznych ceramicznych mozaik Parkiem Güell, romantycz-nym, pełnym ogrodów Parc de la Ciutadella czy parkowymi zboczami wzgórza Montjuďc, za którymi odnajdzie bogato zdobione Muzeum Sztuki Katalońskiej Palau Nacional i zachwycający Plac Hiszpański.

Amatorzy sportu z pewnością odwiedzą słynny stadion drużyny FC Barcelona – Camp Nou, będący jednym z naj-większych obiektów sportowych Europy i wybiorą się na zwiedzanie miasteczka olimpijskiego – pozostałości po odby-wających się tu w 1992 roku letnich igrzyskach olimpijskich.

I tak to zaledwie cząstka atrakcji, jakie czekają na każdego, kto ma szczęście gościć w tym jednym z najpiękniejszych miast na świecie…

Student pyta kumpla:- Co jesteś taki smutny?- Wywalili mnie z uczelni...- A za co?!- A skąd mam wiedzieć? Pół roku mnie

tam nie było! * * *

Przyjechał ze wsi dziadek i rodzina wysłała go do teatru.- No i jak, podobało się dziadkowi

w teatrze?- Bardzo mi się podobało, a najbardziej

na końcu, kiedy dawali płaszcze! Wziąłem trzy...

HUMORBARCELONA