“Studimi i rolit kyç të paratiroides në metabolizmin e ... · 1.1. Gjëndra paratiroide dhe...

Miri (Osmani) F. 2014: Të dhëna taksonomike dhe ekologjike mbi zooplanktonin në Lagunën e Butrintit

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I SHKENCAVE TË NATYRËS

DEPARTAMENTI I BIOLOGJISË

Disertacion Paraqitur nga:

MSc. MERITA RUMANO

Për gradën shkencore

“DOKTOR”

TEMA: STUDIMI I ROLIT KYÇ TË PARATIROIDES NË

METABOLIZMIN E KALCIUMIT DHE FOSFORIT NË

POPULLATËN SHQIPTARE

Udhëheqës Shkencor:

Prof. As. Dr. ANILA MITRE

Tiranë, 2014

Miri (Osmani) F. 2014: Të dhëna taksonomike dhe ekologjike mbi zooplanktonin në Lagunën e Butrintit

i

UNIVERSITETI I TIRANËS

FAKULTETI I SHKENCAVE TË NATYRËS

DEPARTAMENTI I BIOLOGJISË

Adresa: Bulevardi Zogu I, Tiranë, Tel./Fax: 04.2229590

www.fshn.edu.al

Disertacion Paraqitur nga:

Msc. Merita RUMANO

Për gradën shkencore:

“DOKTOR”

Programi i Doktoraturës: Biologji Molekulare

Studimi i rolit kyç të paratiroides në metabolizmin

e kalciumit dhe fosforit në popullatën shqiptare

Udhëheqës Shkencor:

Prof. As. Dr. Anila MITRE

Studimi mbrohet më datë___/___/_____, para komisionit të përbërë nga:

1. __________________________________________Kryetar

2. __________________________________________Anëtar/Oponent

3. __________________________________________Anëtar/Oponent

4. __________________________________________Anëtar

5. __________________________________________Anëtar

Tiranë, 2014

“Studimi i rolit kyç të paratiroides në metabolizmin e kalciumit dhe fosforit në popullatën shqiptare” Merita Rumano 2014

i

PASQYRA E LËNDËS

PASQYRA E LËNDËS ...............................................................................................................

HYRJE ...................................................................................................................................... iii

OBJEKTIVAT E STUDIMIT: ................................................................................................. iv

FJALORTH - SHKURTIME .................................................................................................... v

KREU I: KONSIDERATA TEORIKE ..................................................................................... 1

1.1. Gjëndra paratiroide dhe funksioni i saj ............................................................................ 1

1.2. Hormoni paratiroid .......................................................................................................... 2

1.2.2.Gjeni PTH, sinteza e PTH-së dhe lidhja me receptorët përkatës ..................................... 3

1.2.3.Kalciumi ........................................................................................................................... 5

1.2.4.Bashkëveprimi gjendër paratiroide –organe shenjë......................................................... 6

1.2.5.Vitamina D ....................................................................................................................... 7

1.2.6.Fosfori .............................................................................................................................. 8

1.2.7. Rregullimi fosfo-kalcik .................................................................................................... 9

1.3. Kontrolli dhe rregullimi i sintezës dhe sekretimit të hormonit paratiroid...................... 11

1.3.1.Receptori i ndjeshëm ndaj kalciumit (CaSR) dhe transkriptimi i gjenit ......................... 12

1.3.2.Marrëdhënia bifunksionale PTH-Ca2+

........................................................................... 13

1.4. Çrregullimet e gjendrës paratiroide ............................................................................... 14

1.4.1.Hipoparatiroidizmi dhe pseudohipoparatiroidizmi ........................................................ 14

1.4.2.Hiperparatiroidizmi ........................................................................................................ 15

KREU II: METODIKA E PUNËS .......................................................................................... 19

2.1. Hartimi i metodikës dhe përzgjedhja e mostrës ................................................................ 19

2.2. Njohja me aparaturaturat, kitet dhe reagentët ................................................................... 20

2.2.1. Sistemi Cobas 6000 ...................................................................................................... 20

2.2.2.Kitet e reagentëve ........................................................................................................... 21

2.2.3.Teknologjia ECL ............................................................................................................ 21

2.2.4. Parimet e metodave imunokimike .................................................................................. 22

2.2.5. Përparësitë e teknologjisë ECL ..................................................................................... 24

2.2.6. Analiza fotometrike ........................................................................................................ 24

2.3. Matja e PTH-së ................................................................................................................. 25

2.4. Matja e vitaminës D .......................................................................................................... 26

2.5. Matja e kalciumit .............................................................................................................. 28

2.6. Matja e fosforit ................................................................................................................. 29


ii

2.7. Metodat statistikore të analizës......................................................................................... 30

KREU III: REZULTATE DHE DISKUTIME ........................................................................ 31

3.1. Analiza e grupit të kontrollit ............................................................................................. 31

3.2. Analiza e grupit me HPT primar ...................................................................................... 33

3.3. Analiza e HPT sekondar ................................................................................................... 43

3.4. Analiza e grupit me Hipoparatiroidizëm .......................................................................... 52

3.5. Krahasimi i tre gjendjeve problematike të paratiroides, të trajtuara në këtë punim ......... 58

PËRFUNDIME ....................................................................................................................... 62

LITERATURA ........................................................................................................................ 63

Prezantime dhe publikime të realizuara në kuadër të studimeve të doktoraturës: ................... 76

Prezantime: .............................................................................................................................. 76

Publikime: ............................................................................................................................... 77

FALENDERIME ..................................................................................................................... 78

ANEKS I ................................................................................................................................. 79

Përmbledhje ............................................................................................................................. 80

Abstract ................................................................................................................................... 80


iii

HYRJE

Për vite të tëra njerëzit janë ankuar dhe kanë vuajtur nga probleme të kockave,

dhëmbëve, krampeve muskulare, tetani, vështirësi në frymëmarrje, lodhje, si dhe një

sërë shqetësimesh të tjera.U deshën vite pune dhe kërkimi për të kuptuar se këto

simptoma nuk janë rastësore, por janë thjesht efektet anësore të shkaktuara nga

mosfunksionimi i mirë apo anomalitë e gjendrave paratiroide (kryesisht në patologjitë

që lidhen me metabolizmin e kalciumit në organizëm). Hormoni paratiroid, i

sekretuar nga gjendrat paratiroide është i përfshirë në homeostazën e metabolizmit të

kockave, duke: rregulluar nivelin e kalciumit në gjak, çliruar kalciumin nga kockat,

nxitur absorbimin e kalciumit nga zorrët, si dhe me anën e ekskretimit të kalciumit

nëpërmjet urinës.

Të shumta janë gjithashtu rastet asimptomatike të individëve me probleme të

paratiroides (hiperparatiroidizëm primar asimptomatik, hipoparatiroidizëm), ku

individët mund të shfaqin simptoma të lehta ose aspak dhe problemi mbetet i

padiagnostikuar deri në stadin kur sëmundja ka avancuar dhe janë shfaqur patologji

të tjera si pasojë e mosfunksionimit të mirë të gjendrave paratiroide, siç mund të jenë

demineralizimi i kockave, nivele shumë të larta të kalciumit në gjak, ulçera

duodenale, gurë në veshka, hiperparatiroidizmi sekondar, çrregullime të sjelljes, etj.

Me modernizimin e teknologjisë në fillimet e viteve 1970, u vu re një rritje dramatike

e numrit të individëve të diagnostikuar me hiperparatiroidizëm primar. Krahas

zhvillimit të teknologjisë, ky rezultat u arrit pas futjes në procedurën rutinë të

ekzaminimeve, matja e kalciumit në serum (kjo bëri që hiperparatiroidizmi të

diagnostikohej në fazat e hershme apo dhe atë asimptomatike) (Esselstyn CB Jr,

Crille G Jr, 1970; Haff Rc et al. 1970; Mayes ET, Weakley SD, 1971; Preisman RA,

Mehnert JH, 1971; Johansson H. et al.1972; Priya G. et al. 2008).

Nga studimet e viteve të fundit është vënë re një marrëdhënie bifunksionale midis

PTH-së dhe kalciumit, që do të thotë se PTH rregullon përqëndrimin e kalciumit në

serum dhe ky i fundit nga ana tjetër rregullon sekretimin e PTH-së. Është parë

gjithashtu se çrregullimet acido-bazike, në mënyrë të pavarur nga përqëndrimi i

kalciumit në serum, mund të modifikojnë nivelin e PTH-së në qarkullim (Stephen J. &

Marx M.D. 2000, Arnold J. Felsenfeld et al. 2007).

Njohja e marrëdhënies së parametrave të metabolizmit mineral (PTH-Kalcium-

Fosfor), merr rëndësi jetike sidomos tek pacientët me rënie kronike të funksionit

renal, të cilët i nënshtrohen procesit të hemodializës në mënyrë periodike (Diaz M.N.

et al 2011).

Edhe pse në botë janë kryer në mënyrë të vazhdueshme studime mbi fiziologjinë dhe

anatomo-patologjinë e gjendrave paratiroide, vlen për tu theksuar fakti se një studim i

tillë kryhet për herë të parë në vendin tonë. Nga takimet dhe bisedat me specialisë dhe

kërkues të shkencave bio-mjekësore, rezulton se ka studime mbi gjendrat timo-

limfatike apo gjendrat tiroide, ndërkohë që mungojnë të dhëna dhe studime mbi

gjendrat paratiroide.


iv

QËLLIMI I STUDIMIT:

Studimi do të konsistojë në vlerësimin e çrregullimeve të funksionit të gjendrës

paratiroide nëpërmjet analizave hormonale dhe biokimike në popullatën shqiptare.

OBJEKTIVAT E STUDIMIT:

1. Testimi i popullatës në dukje normale për funksionin e gjendrave paratiroide

dhe llogaritja e prevalencës për hipoparatiroidizmin dhe hiperparatiroidizmin

primar.

2. Analiza e kampioneve të popullatave të vlerësuara për:

hiperparatiroidizmin primar.

hiperparatiroidizmin sekondar.

hipoparatiroidizmin.


v

FJALORTH - SHKURTIME

PTH- hormoni i prodhuar nga gjendrat paratiroide

Pre-proPTH- preproparathormoni

PTHrP (PTH related Peptide) – peptid i ngjashëm me parathormonin

PTHR-receptori për PTH-në

PTHR1-receptori 1 për PTH-në

CaSR-receptor i ndjeshëm ndaj kalciumit

mARN-PTH –ARN-ja mesazhere për PTH-në

RANKL (ligandi RANK) – një proteinë transmembranore, që i përket familjes së

tumor necrosis factor (TNF) dhe që luan një rol të rëndësishëm në rregullimin e

diferencimit dhe aktivizimit të osteoklasteve

25(OH)2D - forma aktive e vitaminës D

VDR-receptorët e vitaminës D

ECL-Elektrokemiluminishencë

HPT- gjendja e hiperparatiroidizmit, ku një ose më shumë gjendra paratiroide

prodhojnë më shumë hormon se sa vlera normale

FGF 23 (Fibroblast Growth Factor) – faktori i rritjes së fibroblasteve

S.E.- gabimi standart


1

KREU I: KONSIDERATA TEORIKE

1.1. Gjëndra paratiroide dhe funksioni i saj

Gjëndra paratiroide është e vendosur në katër cepat e gjëndrës tiroide dhe

përfaqësohet nga 4 struktura të vogla me madhësinë e një kokrre bizele, me ngjyrë

kafe të zbehtë, në formë ovale të sheshtë, gjatësi 6 mm, gjërësi 3-4 mm (Huayue C. et

al 2013). Pesha e këtyre gjëndrave së bashku në individët normalë shkon nga 120 mg

tek meshkujt adultë, deri në 142 mg tek femrat adulte (Huayue C. et al 2013). Edhe

pse në shumicën e rasteve takohen 4 gjëndra paratiroide, disa autorë referojnë deri në

12 gjëndra paratiroide (Seethala RR.Et al. 2009 & Carlson D. 2010). Shifra të tilla

janë gjetur në individë të shëndetshëm, me gjëndrën e pestë të lokalizuar në timus

(cervical thymus) (Ramasamy I. 2006; Seethala RR. 2009; Gomes EM et al 2007).

Gjëndra paratiroide jonormale mund të hasen përgjatë venës tiroide inferiore, përballë

trakesë, të cilat shumë herë i bashkangjiten timusit. Ndërkohë që incidenca e pranisë

së këtyre gjëndrave brenda tiroides është e pazakontë dhe mund të ndodhë vetëm në

afërsisht 2% të rasteve (Sheffield EA. 2002).

Gjëndrat paratiroide kufizohen nga një kapsulë e hollë fibroze, e cila mbështjell një

rrjet indi adipoz, enët e gjakut dhe parenkimën gjëndrore. Sasia e indit fibroadipoz

rritet me moshën, duke zënë rreth 50% të volumit të gjëndrave tek të moshuarit

(Johnson SJ. 2010).

Figura 1.1 Paraqitje e pozicionimit të gjëndrave paratiroide në trupin e njeriut

Qelizat shef, janë qelizat kryesore të gjëndrave paratiroide në individët e shëndoshë.

Ato luajnë një rol kyç në homeostazën e kalciumit, duke ndier ndryshimet në

përqendrimin e kalciumit jashtëqelizor dhe duke sekretuar sasinë e nevojshme të

PTH-së së nevojshme për të korrektuar ose mbajtur në normë nivelin e kalciumit në

gjak (Altenähr 1972; Isono H. et al 1990; Shoumura S. et al1993; Chang W, Shoback

D, 2004).


2

Qelizat oksifile të gjëndrave paratiroide, janë një tip tjetër i qelizave të pranishme në

këto gjëndra. Këto janë më të mëdha se qelizat shef dhe kanë një citoplazëm të pasur

me mitokondri. Janë gjetur gjithashtu qeliza oksifile tranzitore midis qelizave shef dhe

atyre oksifile (Isono H. et al 1990; Shoumura S. et al1993; Cinti S. & Sbarbati A.

1995). Ka të dhëna për rritjen e numrit të qelizave oksifile me kalimin e moshës.

Numri i këtyre qelizave rritet ndjeshëm në mënyrë të veçantë tek individët me

probleme kronike renale (Tonaka Y. et al 1996).Trajtimi i hiperparatiroidizmit në të

sëmurët kronikë renalë, bën që numri i këtyre qelizave të rritet ndjeshëm në gjendrat

paratiroide (Tonaka Y. et al 1996).

Tipi i tretë i qelizave që janë të pranishme në gjëndrat paratiroide, janë qelizat e

“pastruara nga uji”, të cilat në individët e shëndetshëm, janë shumë të ralla ose

mungojnë plotësisht. Prania e këtyre qelizave është e lidhur me hiperplazinë apo

adenomën e gjëndrave paratiroide (Roth SI. 1970). Këto qeliza përmbajnë një

bërthamë ovale dhe në citoplazmën e tyre vërehet një numër i madh vakuolash. Në

shumicën e rasteve këto vakuola janë bosh (Huayue C. et al 2013). Numri i qelizave të

“pastruara nga uji” vjen duke u rritur me moshën, gjë e cila përputhet dhe me

ndryshimet në nivelin e PTH-së me moshën (Chen H. et al 2006).

Figura 1. 2. Pamje mikroskopike e gjëndrave paratiroide (qelizat shef dhe qelizat oksifile)

Vihet re një numër i madh, si një rrjetë e dendur qelizash shef të cilat grumbullohen

rreth kapilarëve të gjakut.

1.2. Hormoni paratiroid

1.2.1. Roli, Struktura dhe Metabolizmi i hormonit paratiroid

Funksioni kryesor i gjëndrave paratiroide është prodhimi dhe sekretimi i hormonit

paratiroid (PTH), një polipeptid i përbërë prej 84 aminoacidesh, (Figura 1.3) i cili

rregullon dhe mban nën kontroll homeostazën e kalciumit në qarkullim (Gensure RC

et al 2005).

Kalciumi në serum ka disa funksione të rëndësishme fiziologjike, që nga nxitja

neuromuskulare, koagulimi i gjakut, mineralizimi i kockave, etj. (Ramasamy I. 2006).

Qelizat shef

Qelizat oksifile


3

Figura 1.3. Struktura e hormonit paratiroid

Prodhimi dhe sekretimi i PTH-së nga gjëndrat paratiroide kontrollohet nga receptorët

e ndjeshëm ndaj kalciumit (CaSR), të vendosur në qelizat “shef” të gjëndrave

paratiroide, të cilat mundësojnë rregullimin e sintezës dhe sekretimit të hormonit

paratiroid në përgjigje të nivelit të ulët të përqendrimit të kalciumit në serum (Chang

W, Shoback D, 2004; Gensure RC et al 2005).

Sekretimi i PTH-së stimulohet gjithashtu nga niveli i lartë i fosfateve në serum,

ndërkohë që niveli i lartë i kalciumit jashtëqelizor frenon sekretimin e mëtejshëm të

PTH-së. Nga ana tjetër PTH bashkëvepron me Vitaminën D dhe metabolitët e saj për

të rregulluar përthithjen dhe ekskretimin e kalciumit. PTH ka efekt direkt në

ripërthithjen e kalciumit nga tubulat renale dhe kockat, si dhe ka efekt indirekt në

maturimin e vitaminës D, duke e konvertuar nga 25(OH)D (25hidroksikolekalciferol)

në 1,25(OH)2D (1,25 dihidroksikolekalciferol).

1.2.2.Gjeni PTH, sinteza e PTH-së dhe lidhja me receptorët përkatës

Gjeni përgjegjës për sintezën e PTH-së tek njeriu, ndodhet në krahun e shkurtër të

kromozomit 11 (Figura 1.4) (Naylor SL. et al 1983).

PTH si fillim sintetizohet në ribozomet e qelizave shef të gjendrave paratiroide në

trajtën e preprohormonit, i cili përbëhet nga 115 amino acide.

Pre-sekuenca përfaqëson një sekuencë lidere që ka një rëndësi të veçantë për kalimin

përmes membranës në lumenin e rrjetit endoplazmatik. Brenda një minute nga koha e

sintezës, pre-sekuenca këputet nga një tip peptidaze.


4

Figura 1.4. Paraqitje skematike e bandës së kromozomit 11, ku ndodhet gjeni PTH

Vargu në këtë rast humbet 25 aminoacide, duke dhënë pro-PTH-në, një ndërmjetës

me 90 aminoacide, i cili brenda 15 minutave transportohet për në aparatin e Golxhit,

ku ndodh një shkëputje e dytë e 6 aminoacideve, që çon në formimin e PTH-së së

maturuar me 84 aminoacide. Pra, pre-sekuenca shkëputet nga vargu para paketimit të

PTH-së së maturuar në vezikulat sekretuese të ndërmjetme (Gensure RC et al 2005).

Mutacione të cilat nuk lejojnë shkëputjen e pre-pro PTH-së mund të shkaktojnë

hipoparatiroidizëm, duke mos lejuar aktivitetin normal të peptidit (Anold A. et al

1990).

Një krahasim i sekuencës aminoacidike të PTH-së nga disa lloje, ka treguar një

konservim të lartë të kësaj proteine ndërmjet tyre. Janë gjetur tre zona të konservuara

mjaft mirë. Një prej tyre përfaqëson zonën aktive biologjike, një shtesë apo humbje e

një aminoacidi të vetëm në skajin aminik të kësaj zone redukton aktivitetin biologjik

sepse është pikërisht sekuenca N-terminale që përgjigjet për lidhjen e PTH-së me

receptorin. Po kështu një zonë tjetër e konservuar mirë është ajo C-terminale, e cila ka

mundësi të ketë një efekt të veçantë biologjik së paku në osteoklastet (Divieti P, et al

2002). Ka mundësi që sekuenca C-terminale të ketë të bëjë me ngjarje pre-

translatuese (Perler F. et al 1980). PTH dhe një molekulë e ngjashme me të, PTHrP

(parathyroid hormone related protein), veprojnë në qelizat shenjë duke u lidhur tek

një receptor i tipit GPCR (receptori PTH/PTHrP ose receptori PTH1) (Gardella TJ

JŸppner H. 2000). PTH ka si efekte anabolike ashtu edhe katabolike mbi skeletetin e

trupit. Një nivel i rritur e persistent i PTH-së plazmatike në mënyrë mbizotëruese rrit

procesin e resorbimit të kockave, ndërsa një administrim i vazhdueshëm i PTH-së

rezulton në një përmirësim të procesit të formimit të kockave (Canalis E, Hock JM

Raisz LG. 1994, Neer RM. Et al 2001). Mekanizmi me anën e të cilit PTH e kryen

këtë efekt nuk është akoma plotësisht i njohur. Ka të dhëna se PTH ndërvepron me

receptorin PTH1, duke stimuluar rrugët adenilil ciklazë (AC) dhe fosfolipazë C (PC)

(Chase LR, Aurbach GD 1970, Civitelli R, Reid IR 1988).

Fragmenti natyror hPTH (1-37), ashtu si edhe fragmenti hPTH (1-34), demonstrojnë

spektrin e plotë të aktiviteteve të hormonit intakt (1-84). Studimet si in vitro edhe ato

in vivo, kanë treguar se fragmenti hPTH (1-37), ka të njëjtat aktivitete biologjike me

hormonin intakt për të aktivizuar përgjigjen me anën e AMPc, që stimulon procesin e

formimit të kockave (Mosekilde L. et al 1991). Po kështu fragmenti hPTH (1-34),

përmban të gjithë elementët strukturorë të nevojshëm për tu lidhur dhe aktivizuar

receptorin PTH1. Një administrim subkutan i këtij fragmenti (një herë në ditë),

stimulon formimin dhe rritjen e masës kockore tek pacientët që vuajnë nga


5

osteoporoza. Për këtë arsye sot ky fragment përfaqëson një klasë të re të terapeutikëve

që përdoren për trajtimin e osteoporozës (Neer RM. et al, 2001, Lindsay R. et al 1997,

Mitlak BH. 2002, Rubin MR, Bilezikian JP. 2002).

Studimet e mutagjenezës së fragmentit PTH (1-34), kanë zbuluar se sekuenca N-

terminale e tij paraqitet kritike për aktivizimin e plotë të receptorit. Peptidi N-terminal

i trunkuar (3-34), paraqitet pjesërisht agonistik, ndërsa ai PTH (7-34), karakterizohet

nga një afinitet i ulët antagonist. Bazat nga 17 deri në 31 afër skajit C-terminal të

fragmentit (1-34), paraqiten të rëndësishme për lidhjen me receptorin (Tregear GW. et

al 1973, Gardella TJ. et al 1999, Jüppner H. et al 1994).

PTHrP në kushte fiziologjike prodhohet nga një sërë indesh dhe përfshihet në procese

të tilla si: rritja qelizore, diferencimi dhe zhvillimi i citoskeletit. Tashmë është zbuluar

një sekuencë prej 6 aminoacidesh identikë në 13 aminoacidet e parë si, tek PTH edhe

tek PTHrP. Sikurse PTH edhe PTHrP, lidhet me të njejtin receptor GPCR dhe për më

tepër fragmenti N-terminal (1-34) PTHrP ka mjaft funksione që imitojnë funksionet e

fragmenteve N-terminal (1-34) PTH, PTH(1-84) dhe gjatësisë së plotë të peptidit

PTHrP (Moseley JM, Gillespie MT. 1995, Blind E. et al 1993).

Kohët e fundit është identifikuar një ligand natyror i receptorit PTH2, peptidi

tuberoinfundibular 39 (TIP39), i cili është karakterizuar si homolog i PTH-së.

Receptori PTH2 human ka 70% të sekuencës aminoacidike të përbashkët me

receptorin human PTH1. Receptori PTH1 aktivizohet nga PTH dhe PTHrP, por jo nga

peptidi 39 (TIP39), ndërsa receptori PTH2 aktivizohet nga PTH e TIP39 dhe

përgjigjet mjaft dobët ndaj PTHrP (Piserchio A. et al 2000, Usdin TB. et al 2002).

1.2.3.Kalciumi

Organizmi jonë përmban rreth 1000 gram kalcium. Më shumë se 99% e kësaj sasie

ndodhet e depozituar në kocka dhe pjesa tjetër, rreth 1% gjëndet në lëngun

jashtëqelizor. Kjo sasi e kalciumit jashtëqelizor është e lidhur me albuminën në masën

40%, në trajtë komplekse e lidhur me elementë të tjerë në masën 15% dhe në masën

45% ndodhet në formë të jonizuar, e cila paraqet një rëndësi të veçantë fiziologjike.

Me anë të dietës tonë ditore ne marrim rreth 1000 mg kalcium/ditë (ose 1 gram/ditë).

Rreth 200-300 mg e kalciumit të përthithur humbet përmes sekretimeve pankreatike

dhe bilës në traktin tretës. Një sasi e konsiderueshme kalciumi humbet çdo ditë gjatë

procesit të ekskretimit nëpërmjet veshkave. Kështu që, në total sasia e kalciumit të

përthithur shkon në 100-200 mg/ditë (Kumar R. 1991).

Forma e vetme aktive dhe e “rregullueshme” e kalciumit është ajo e kalciumit të

jonizuar (Ca2+

), e cila përfaqëson rreth 50-55% të sasisë totale të kalciumit në

qarkullim. Megjithatë, për arsye analitike (të qëndrueshmërisë) matet sasia e kalciumit

total dhe jo ajo e kalciumit të jonizuar.

Homeostaza e kalciumit rregullohet përmes një sistemi hormonal të integruar, që

kontrollon transportin e kalciumit në zorrë, veshka dhe kocka dhe përfshin:

1- Receptorët e ndjeshëm ndaj kalciumit, të cilët janë në gjendje të kapin

ndryshime me rëndësi fiziologjike të përqendrimit të kalciumit. P.sh. në

përgjigje të hiperkalcemisë, gjendrat paratiroide sekretojnë më pak PTH,

ndërsa qelizat C (qelizat parafolikulare) të gjendrës tiroide sekretojnë më

shumë kalcitoninë duke kundërshtuar veprimin e PTH-së (veprojnë në mënyrë


6

antagoniste). Kalcitonina vepron në tre mënyra të ndryshme, përmes inhibimit

të:

- përthithjes së kalciumit nga zorrët,

- aktivitetit të osteoklasteve në kocka,

- ripërthithjes tubulare renale të kalciumit dhe nxitjes së ekskretimit të

kalciumit nga veshka (Mihai R. & Fardon JR. 2000).

2- Indet efektorë (zorra, veshkat dhe kockat) i përgjigjen hormoneve kalcitropikë

(PTH dhe kalcitonina, siç është përmendur më sipër) me ndryshime në

transportin e joneve, për të mbajtur në normë përqendrimin e joneve Ca2+

(Mihai R. & Fardon JR. 2000).

Figura 1.5.Paraqitje skematike e bashkërendimit të punës së gjendrave paratiroide dhe

organeve shenjë në rregullimin e homeostazës së Kalciumit

1.2.4.Bashkëveprimi gjendër paratiroide –organe shenjë

Në kocka, PTH shkakton ndryshime në metabolizmin e kalciumit nëpërmjet

ndikimit të tij direkt në osteoblaste dhe indirekt në osteoklaste. Prodhimi i

vazhdueshëm i PTH-së, nxit humbjen e masës kockore me anë të stimulimit të

pre-oteoklasteve në osteoklaste aktive, përmes osteoblasteve. Nga ana tjetër,

PTH nxit formimin e kockës duke nxitur proliferimin dhe diferencimin e

osteoblasteve dhe duke reduktuar apoptozën e tyre. Kjo aftësi e tyre po

përdoret tashmë në praktikat klinike për trajtimin e osteoporozës, ku PTH

merret me një injeksion ditor (Neer RM et al.2001).

Ulja e përqendrimit të kalciumit në serum, bën inaktivizimin e CaSR në

gjëndrat paratiroide, duke rritur në këtë mënyrë sekretimin e PTH-së. PTH

vepron në receptorët përkatës në veshka për të rritur riabsorbimin tubular të

kalciumit, përmes konvertimit të 25(OH)D në 1,25(OH)2D, nëpërmjet

stimulimit të aktivitetit të 1-α-hidroksilazës (Murray TM. Et al 2005;

Peackock M. 2010).


7

Në zorrë, PTH stimulon përthithjen e kalciumit, kryesisht nëpërmjet një

mekanizmi indirekt përmes veshkave (të sqaruar më lart), por edhe nëpërmjet

mekanizmit të veprimit direkt në zorrë. Mekanizmi indirekt funksionon në

përqendrime të ulëta të kalciumit, ku efekti i PTH-së në zorrë, ndërmjetësohet

me anë të rregullimit të sintezës së 1,25(OH)2D, i cili nxit përthithjen aktive të

kalciumit në zorrë. Ky transport është i varur nga vitamina D dhe ndodh vetëm

në prani të saj (Lips P. 2006; Peackock M. 2010). Në përqendrime të larta të

kalciumit (nëpërmjet dietës ushqimore) përthithja realizohet nga difusioni

pasiv (Mihai R. & Fardon JR. 2000, Peackock M. 2010).

Rreth 30 % e sasisë ditore të kalciumit, tek individët e shëndetshëm përthithet

përmes zorrës së hollë, ndërsa 8 deri në 23% e sasisë totale të kalciumit të

përthithur sigurohet me anë të transportit pasiv (Peackock M. 2010).

Figura 1.6. Paraqitje skematike e vendosjes së receptorëve përgjegjës në organet

shenjë

1.2.5.Vitamina D

Vitamina D, është një rregullator tjetër i rëndësishëm i homeostazës së kalciumit dhe

njihet ndryshe me emrin kalciferol. Është një komponim me natyrë steroide dhe bën

pjesë në grupin e lëndëve të tretshme në yndyrna. Dy format kryesore të vitaminës D

janë: vitamina D3 (kolekalciferoli) dhe vitamina D2 (ergokalciferoli). Vitamina D3

formohet në lëkurë gjatë ekspozimit në diell, në rezatimin ultraviolet B (UVB me

gjatësi vale 290-315 nm) të 7-dehidrokolesterolit, i cili ndodhet në epidermë (Holick

MF. 2003). Faza tjetër e transformimit ndodh në mëlçi, ku vitamina D hidroksilohet

në 25(OH)D dhe më pas në veshka, nëpërmjet 1-α-hidroksilazës, shndërohet në

1,25(OH)2D, i cili ka aktivitet biologjik (Lips P. 2006). Nëse ka mjaftueshëm

vitaminë 1,25(OH)2 D, në veshka formohet 24,25-dihidroksivitamina D

(24,25(OH)2D), e cila katabolizohet më tej. Metabolitët e vitaminës D në qarkullim

janë të lidhur me proteina të cilat kanë afinitet të lartë për vitaminën D, të cilat kanë

afinitet dhe për 25(OH)D, 1,25(OH)2D dhe 24,25(OH)2D dhe kanë ngjashmëri të lartë

me albuminën. Me futjen në qelizë, 1,25(OH)2D lidhet me receptorët e vitaminës D.

Formimi i vitaminës D stimulohet nga PTH dhe inhibohet nga kalciumi nëpërmjet një


8

feedbacku negativ, i cili ul sasinë e sekretimit të PTH-së. Nga ana tjetër vetë vitamina

1,25(OH)2D vepron direkt duke inhibuar sekretimin e PTH-së (Lips P. 2006).

1,25(OH)2D, sikurse dhe 25(OH)D mund të degradohen nga 24-hidroksilaza

(DeLuca HF 2004).

Vitamina D rrit përqendrimin e Kalciumit në tre mënyra:

1) Ajo nxit aktivitetin e proteinave të përfshira në përthithjen aktive të kalciumit

në zorrë dhe stimulon përthithjen aktive të fosfateve në zorrë. Pra, vitamina D

bën të mundur rritjen e nivelit të kalciumit dhe fosfateve në serum (Bioch

Montgomery. Conway. Spector, 1990)

2) Stimulon aktivitetin e osteoblasteve për të prodhuar RANKL (ndërmjetës

proteinik, i domosdoshëm në prodhimin dhe diferencimin e osteoklasteve), e

cila nga ana tjetër stimulon osteoklastogjenezën dhe rimodelimin e kockave,

gjë që bën të mundur lëshimin e lëndëve minerale dhe kalciumit nga kockat në

gjak. Për këtë proces është e domosdoshme si vitamina D ashtu edhe PTH.

3) 1.25 (OH)2D, e cila sintetizohet në tubulën proksimale renale, bashkëvepron

me PTH-në në tubulën renale distale për të ripërthithur kalciumin e filtruar

(DeLuca HF. 2004). Përthithja e kalciumit nga urina në tubulën renale distale

kryhet përmes një transporti të varur nga vitamina D në qelizat e veshkës. Ky

mekanizëm përfshin disa procese të rregulluara nga vitamina D dhe proteinat.

Mekanizmi i veprimit mund të përshkruhet shkurtimisht si më poshtë:

1.25 (OH)2D stimulon përthithjen e kalciumit në membranën e lumenit të

tubulës distale. Një proteinë citosolike, që lidh kalciumin, e varur nga vitamina

D (calbindin-D), izolon (kap) kalciumin, i cili lejon më shumë kalcium të hyjë

në qelizë dhe difuzion më efektiv të kalciumit përmes qelizës.

Përsa i përket përqendrimit të vitaminës D në serum, ai varion dhe ndikohet nga

shumë faktorë. Mund të listojmë disa prej tyre si: mosha, gjinia, raca, pesha

(obeziteti), dieta ushqimore, keqpërthithja, stina, vendodhja gjeografike, etj. (Lips P.

2006; Holick MF. et al 2007; Chen TC. et al 2007).

Edhe pse burimi kryesor i vitaminës D është Dielli, burime të tjera të vitaminës D janë

ushqimet të cilat ofrojnë vitaminë D në formën e ergokalciferolit nga bimët dhe

kolekalciferolit nga produktet shtazore, si peshku, vezët, etj. Mungesa apo dhe

pamjaftueshmëria e vitaminës D është e zakonshme në Europë dhe SHBA, kryesisht

tek adoleshentët dhe të moshuarit (Lips P. 2006; Holick MF. 2007). Përqëndrimi i

vitaminës D < 25 nmol/l konsiderohet si mungesë, ndërsa përqëndrimi midis 25-50

nmol/l konsiderohet pamjaftueshmëri. Nuk ka ende një konsensus për nivelin e duhur

të vitaminës D, megjithatë së fundmi i referohen niveleve mbi 80-100 nmol/l (Lips P.

2007).

1.2.6.Fosfori

Trupi jonë përmban rreth 500 gram fosfor, kryesisht i depozituar në kocka (rreth

85%). Rreth 14% e sasisë së fosforit gjendet në lëngun qelizor dhe rreth 1% gjendet

në lëngun jashtëqelizor. Në lëngun jashtëqelizor, një e treta e sasisë qarkullon në

formë të lirë, i lidhur me proteinat, apo kalciumin dhe magnezin (me lidhje të dobëta).


9

Ne marrim me dietën tonë ditore nga 800-2000 mg fosfor/ditë. Një sasi e

konsiderueshme (rreth 70%) e këtij fosfori të marrë nëpërmjet dietës ushqimore,

përthithet në zorrën e hollë përmes dy mekanizmave.

a) Mekanizmi i parë është pasiv dhe varet vetëm nga gradienti i fosforit midis

lumenit të zorrës dhe lëngut intersticial.

b) Mekanizimi tjetër, i cili është një mekanizëm i rregulluar, lidhet me ko-

transportuesin e natrium/fosforit (Npt2b).

Në situata ku niveli i fosforit në zorrë është i lartë, funksionon mekanizmi pasiv,

ndërsa kur sasia e fosforit në dietë është e ulët, vihet në punë mekanizmi aktiv. Në

situata normale, sasia e fosforit që përthithet nga zorra, korespondon me atë të

ekskretuar nga veshkat. Veshkat luajnë një rol të rëndësishëm në rregullimin e

homeostazës së fosforit, pasi rregullimi i përthithjes në zorrë nuk është i rregulluar aq

mirë dhe kockat nga ana tjetër nuk marrin pjesë ndjeshëm në rregullimin e tij

(Delanaye P, Krzesinski JM. 2005). Fosfatet në plazëm gjenden në trajtën e

fosfolipideve, ester fosfateve dhe fosforit inorganik (kryesisht si jone HPO42-

ose

H2PO4-), i cili është nën kontrollin e PTH-së.

1.2.7. Rregullimi fosfo-kalcik

Kalciumi dhe fosfori inorganik bashëveprojnë në disa procese themelore në

organizëm. Në skelet, metabolizmi i kalciumit dhe fosfateve punon në koherencë me

osteoblastet, osteocitet dhe proteinat e matriksit jashtëqelizor në procesin e

mineralizimit të kockës (Qin C, et al 2004). Nga ana tjetër, një sistem tjetër rregullator

funksionon në indet joskeletike, për të parandaluar depozitimin e komplekseve të

fosfateve të kalciumit në indet e buta. Ende nuk dihet qartë mënyra e funksionimit të

këtij mekanizmi (Kirsch T. 2006; Giachelli CM. 2005).

Është vërtetuar se parathormoni, së bashku me 1,25(OH)2D, luan një rol kyç në

rregullimin fosfokalcik në organizëm. Niveli i PTH-së në serum, i cili është shumë i

rëndësishëm në homeostazën e kalciumit, luan gjithashtu një rol shumë të

rëndësishëm edhe në homeostazën e fosforit. Sistemi hormonal që rregullon

homeostazën e fosforit përfshin dy hormone kryesorë: FGF 23 (Fibroblast Growth

Factor 23) dhe PTH (Peacock.M, 2010).

Rritja e përqendrimit të fosforit në serum stimulon sekretimin e FGF-23 nga kocka, i

cili vepron me bashkë-transportuesit e Na/P në qelizat e tubulave proksimale në

veshka, për të ulur ripërthithjen e fosforit (Quarles LD, 2008). FGF-23 redukton

sekretimin renal të 1,25(OH)2D, i cili ul përthithjen intestinale të fosforit.

Ulja e përqendrimit të fosforit në serum ka efekt të kundërt.

Niveli i lartë i PTH-së vepron me bashkë-transportuesit renalë Na/Pi

(Kronenberg HM. 2002; Quarles LD, 2008), duke ulur ripërthithjen renale të

fosforit dhe nivelin e fosforit në serum.

Niveli i ulët i PTH-së në serum, rrit ripërthithjen e fosforit në veshka dhe për

rrjedhojë dhe nivelin e fosforit në serum (Quarles LD, 2008).


10

Figura 1.7. Paraqitje skematike e rregullimit fosfo-kalcik në organizëm

Duhet theksuar se PTH ka një efekt të kundërt me atë të FGF-23 në sekretimin e

1,25(OH)2D.

Edhe pse PTH ndikon në sekretimin e vitaminës 1,25(OH)2D, kjo nuk ndikon në

absorbimin renal të fosforit, duke qenë së në këtë rast përthithja nuk është e varuar

nga sistemi i transportit aktiv përmes vitaminës D.

Nga ana tjetër ekskretimi renal i fosforit është po aq i rregulluar sa edhe ai i kalciumit

dhe veshka si organ kryesor, rregullon homeostazën e të dyve, si atë të kalciumit dhe

atë të fosforit (Biber J. et al 2009).

Përsa i përket rimodelimit të kockave, rrallë mund të ndodhë që të shfaqen anomali

për arsye të problemeve në metabolizmin e fosforit. Anomalitë në rimodelimin e

kockave, ndodhin kryesisht për arsye të ndryshimeve në homeostazën e kalciumit. Në

individët normalë, kalcemia është e qëndrueshme dhe e rregulluar mirë. Kjo për arsye

të fluksit të ndryshëm të kalciumit midis kockave, veshkave dhe lëngut jashtëqelizor.

Në gjendje esëll, sasia totale e kalciumit të eleminuar nëpërmjet veshkave,

kompensohet nga një sasi e njëjtë kalciumi që hidhet në qarkullim nga kockat. Ky

proces është i pavarur nga procesi i rimodelimit të kockave, i cili është një proces i

ngadaltë dhe i papërshtatshëm për të korrektuar në mënyrë të shpejtë luhatjet e nivelit

të kalciumit.

Lëshimi i kalciumit nga kockat dhe hedhja në qarkullim në mënyrë të shpejtë ka të

bëjë më një mekanizëm tjetër qelizor, i cili përfshin osteocitet dhe ndikon vetëm mbi

kockat e mineralizuara së fundmi. Pas vakteve dhe në kushte normale, sasia totale e

kalciumit të larguar nga kockat për të rregulluar kalceminë në gjak, kompensohet

plotësisht. Përveç rregullimit hormonal nëpërmjet PTH-së dhe vitaminës D, niveli i


11

kalciumit në gjak kontrollohet dhe nga vetë kalciumi, nëpërmjet receptorit të

ndjeshëm ndaj kalciumit (CaSR).

Ky receptor është i pranishëm në organet që sekretojnë hormonet e kontrollit të

kalciumit (gjendrat paratiroide dhe qelizat C të gjendrës tiroide) dhe në organet shenjë

të këtyre hormoneve (në tubulat renale të veshkave, në kocka dhe në zorrë). Ky

receptor luan një rol kyç në kontrollin e kalciumit të jonizuar, sekretimin e PTH-së

dhe ripërthithjen renale të kalciumit.

1.3. Kontrolli dhe rregullimi i sintezës dhe sekretimit të hormonit

paratiroid

Gjendrat paratiroide shërbejnë si një bosht qëndror në homeostazën e kalciumit

jashtëqelizor. Ato kapin ndryshimet në përqendrimin e kalciumit në gjak nëpërmjet

receptorit CaSR, i cili rregullon sekretimin e PTH-së (Magno AL. et al 2011). Qelizat

shef të gjendrave paratiroide depozitojnë sasi relativisht të vogla të hormonit, por

pavarësisht kësaj sasie, ato arrijnë t’i përgjigjen në mënyrë të shpejtë ndryshimeve të

kërkesave për këtë hormon, duke ndryshuar nivelin e sintezës së tij. Në kushte të

caktuara kërkesa rritet, si p.sh. në rastin e uljes së përqendrimit të kalciumit

jashtëqelizor (Shoumura S. et al 1993; Habener JF.Et al 1984). Kalciumi, fosfori dhe

metabolitët e vitaminës D në serum, luajnë një rol të rëndësishëm në rregullimin e

sintezës dhe sekretimit të PTH-së (Habener JF.Et al 1984; Kumar R. & Thompson JR,

2011). Ndërkohë që metabolitët e vitaminës D veprojnë përmes receptorëve të

vitaminës D të pranishëm në qelizat paratiroide, kalciumi dhe fosfori ndikon në

prezencën e proteinave që stimulojnë apo frenojnë degradimin e mARN- Pre-proPTH-

së.

Kalciumi nga ana tjetër është përgjegjësi kryesor për fatin e PTH-së së sintetizuar.

Shumica e PTH-së së sintetizuar së fundi, ngelet e paprekur në rastin e hipokalcemisë,

por degradohet në shkallë të lartë në rastin e hiperkalcemisë (Kumar R. & Thompson

JR, 2011). Shkalla dhe zgjatja e stresit hipokalcemik ka një efekt të rëndësishëm mbi

mënyrën me të cilën sistemi homeostatik vepron (Mihai R. & Farndon JR 2000).

Ndryshimet fillestare në shkallën e sekretimit të PTH-së, në përgjigje të nivelit të ulët

të kalciumit (Ca2+

), ndodhin brenda disa sekondave. Hipokalcemia e zgjatur nxit

hipertrofinë e qelizave paratiroide brenda disa ditëve apo javëve (Pots JT et al. 1995).

Aktivizimi i CaSR me rritjen e përqendrimit të kalciumit jashtë qelizor bën që sasia e

PTH-së të sekretuar nga qelizat shef të gjendrave paratiroide të ulet. E kundërta ndodh

me ç`aktivizimin e CaSR nga ulja e përqendrimit të kalciumit jashtëqelizor, i cili

stimulon sintezën e PTH-së. Nga studimet e bëra kohët e fundit, rezulton se

sinjalizimi CaSR, ul nivelin e mARN-PTH-së të prodhuar në gjendrat paratiroide, një

mënyrë nëpërmjet të cilës receptorët limitojnë nivelin e PTH-së në qarkullim

(Carrillo-Lopez N. et al 2008). Rregullimi i reduktimit të nivelit të mARN-PTH-së

nëpërmjet CaSR, kërkon transkriptimin e gjenit përkatës si dhe rritjen e nivelit të

kalciumit në citosol (Ritter CS. Et al 2008).

CaSR ndikon në proliferimin e qelizave të paratiroides, gjë që është vrojtuar në

shumicën e rasteve me hiperplazi të gjendrave paratiroide të lidhur me uljen e

funksionit të CaSR, apo edhe në pacientët me hiperparatiroidizëm të rëndë neonatal

apo me shprehje të reduktuar (të CaSR) në adenomat e paratiroides (Farnebo F. et al

1997). Receptori CaSR, ka një rol kyç në homeostazën e kalciumit, kryesisht përmes

rregullimit të sekretimit të PTH-së (Magno AL. et al, 2011; Brown EM. Et al 2001).


12

1.3.1.Receptori i ndjeshëm ndaj kalciumit (CaSR) dhe transkriptimi i gjenit

Receptori i ndjeshëm ndaj kalciumit (CaSR) bën pjesë në klasën e proteinave G të

çiftuara me receptorin (GPCR) dhe është i përbërë nga 1078 aminoacide, me tre

domene strukturore kryesore: një domen jashtëqelizor N-terminal të madh prej 612

aminoacidesh, një pjesë qendrore prej 250 amino acidesh me shtatë domene helikalë

transmembranorë dhe një domen hidrofilik C-fundor brendaqelizor prej 216

aminoacidesh (M. Bay 2004; Ramsamy I. 2008) (Figura 1.8).

Edhe pse sinjalizimi përmes CaSR, është më shumë i lidhur me ndryshimet në

sekretimin e PTH-së, niveli i aktivizimit të receptorit CaSR ndikon gjithashtu në

transkriptimin e gjenit të prepro-PTH-së dhe për rrjedhojë edhe në nivelin e sintezës

së PTH-së në qelizat paratiroide (Garrett JE.et al, 1995 & Silver J. et al, 2003).

PTH vepron fillimisht në veshka dhe në kocka, dhe pikërisht në qeliza që shprehin

receptorin e tipit 1 (PTH1R). Kjo proteinë GPCR, karakterizohet nga 7 domene

transmembranore (Figura 1.9). Kur ajo lidhet me PTH-në, përcjell sinjalin e vet

përmes aktivizimit të protein kinazës A dhe C (Juppner H, et al. 1991). Aminoacidet

N-fundore të fillimit të molekulës së PTH-së, janë të domosdoshme për këtë

bashkëveprim (Gardella TJ, et al. 1991).

Figura 1.8. Paraqitje skematike dhe karakteristikat kryesore strukturore të CaSR. Domeni N-fundor i vendosur në hapësirën jashtëqelizore, në krye të diagramës dhe domeni C-fundor i

vendosur në hapësirën brendaqelizore në fund të diagramës.


13

Figura 1.9. Paraqitje skematike e receptorit PTH1R tek njeriu (Nga Mannstadt et al, Am J

Physiol Renal Physiol 38)

1.3.2.Marrëdhënia bifunksionale PTH-Ca2+

Edhe pse sekretimi i PTH-së kontrollohet nga përqendrimi i kalciumit në serum, është

e rëndësishme të theksohet fakti se përmes veprimit të tij kalcemik, PTH rregullon

përqëndrimin e kalciumit në serum. Në këtë mënyrë stimulimi i sekretimit të PTH-së

në përgjigje të hipokalcemisë shërben për të mbajtur në normë përqendrimin e joneve

të kalciumit. Nga ana tjetër, rritja e përqëndrimit të kalciumit në serum gjatë një

infuzioni të PTH-së apo dhe gjatë një rritje anormale të përqendrimit të PTH-së, siç

ndodh në rastin e HPT primar, janë shembuj që tregojnë se PTH vepron për të

rregulluar nivelin e kalciumit në serum. Nga kjo del se marrëdhënia e PTH-së dhe

kalciumit është një marrëdhënie bifunksionale, ku përqendrimi i kalciumit në serum

kontrollon përqëndrimin e PTH-së, ndërkohë që PTH nga ana tjetër rregullon

përqëndrimin e kalciumit në serum (Arnold.J et al, 2007).

Përgjigja ndaj kalciumit në serum është lineare midis 5 dhe 10 mg/dl, por kjo

përgjigje ndryshon kur kalciumi kalon 10 mg/dl. Arsyet për uljen e përgjigjes

kalcemike të PTH-së për vlera më të larta se 10 mg/dl të kalciumit, janë disa:

- gradienti i madh i kalciumit ndaj të cilit PTH duhet të veprojë

- ulja e nivelit të fosforit është maksimale në nivele të PTH-së dy deri në tre

herë nga vlerat normale dhe nuk ulet më tepër për vlera të PTH-së më të larta

- frenimi i funksionit renal që rezulton nga hiperkalcemia, ul ekskretimin e

fosforit, proces ky që rezulton në rritjen e përqendrimit të fosforit në serum,

duke kompromentuar kështu veprimin kalcemik të PTH-së (Berdud J. et al

1998, Albright F. et al 1931, Jara A. et al 2002) dhe duke rritur përqëndrimin e

fragmenteve: C-fundore dhe fragmenteve të trunkuar N-fundore të saj, me

prototip fragmented 7-84 PTH (D`Amour P. 2002, D`Amour P. et al 2006).


14

Këto fragmente i kundërvihen veprimit kalcemik të PTH-së, duke njohur dhe lidhur

fragmentin karboksiterminal të receptorit PTH (C-PTH) (Slatopolsky E. et al 2000,

Nguyen-Yamamoto L. et al 2001, Divieti P. et al 2002) dhe mundësisht duke

induktuar përfshirjen e tij në brendësi të qelizës (Friedman PA.2006).

Hiperkalcemia shtyp PTH-në dhe vlerat e PTH-së i afrohen zeros, por nuk arrijnë në

zero. Shtypja e PTH-së, si rezultat i hiperkalcemisë, bën që të rruhet niveli i kalciumit

në normë, duke rritur ekskretimin renal të kalciumit, efektin e reduktimit të PTH-së

dhe aktivizimin e receptorëve të ndjeshëm ndaj kalciumit në kthesën e Henlit.

Ulja e vlerave të PTH-së, ul fluksin e kalciumit nga eshtrat, ekskretimin renal të

fosforit dhe prodhimin e kalcitriolit. Vlen të theksohet se që të gjithë këta faktorë

tentojnë të mbajnë nivelin e kalciumit në normë.

Përkundrazi, hipokalcemia nxit rritjen e nivelit të PTH-së në serum duke çuar kështu

vlerat e kalciumit në normale. Kjo mundësohet nëpërmjet rritjes së fluksit të kalciumit

nga eshtrat, riabsorbimit renal të kalciumit dhe ekskretimit renal të fosforit, si dhe

duke bërë të mundur nga ana tjetër uljen e përqendrimit të fosforit në serum.

1.4. Çrregullimet e gjendrës paratiroide

Funksioni kryesor i gjendrave paratiroide është sinteza dhe prodhimi i hormonit

paratiroid nën ndikimin e rrënies së nivelit të kalciumit në serum. PTH kontrollon

përqëndrimin e kalciumit në gjak në mënyrë direkte, për shkak të ndikimit direkt të tij

në kocka, zorrë dhe veshka.

Në kocka, PTH, nxit largimin e kalciumit dhe fosfateve, duke nxitur aktivitetin

e osteoklasteve.

Në veshka, PTH, vepron në disa qendra, inhibon transportin e fosfateve në

tubulën proksimale, rrit ripërthithjen e kalciumit në tubulën distale dhe

stimulon 25(OH)D 1 hidroksilazën renale.

Në zorrë, PTH, nxit përthithjen e kalciumit që merret nëpërmjet dietës

ushqimore.

Ndërprerja dhe çrregullimi i këtyre proceseve fiziologjike manifestohet në disa forma

në organizëm. Kryesisht ato shfaqen në formën e hiperparatiroidizmit (primar,

sekondar apo terciar), gjendje në të cilën vërehet hipersekretim i hormonit nga këto

gjendra endokrine dhe në më pak raste hasen probleme të hipoparatiroidizmit, ku sasia

e hormonit paratiroid të sekretuar nga këto gjendra është nën normë ose sasia e

hormonit të sekretuar nuk “punon” siç duhet.

1.4.1.Hipoparatiroidizmi dhe pseudohipoparatiroidizmi

a-Hipoparatiroidizmi përfaqëson një gjendje që lidhet me uljen e sekretimit të

hormonit paratiroid apo edhe “ulje” të aktivitetit të vetë hormonit, që vjen si pasojë e

mungesës së aftësisë së veshkave dhe kockave për t`iu përgjigjur PTH-së

(pseudohipoparatiroidizëm). Të dyja rastet çojnë në nivele të ulëta të kalciumit në

gjak (hipokalcemi) dhe në nivele të larta të fosforit në gjak (hiperfosfatemi).

Hipokalcemia mund të jetë rezultat i përthithjes jo të mirë të kalciumit, magnezit apo

vitaminës D. Rastet klinike karakterizohen nga gjendje hipereksitimi nervor, krampe

muskulare, tetani, konvulsione, etj. (Maeda S. Et al. 2006; Shoback D. 2008).

Hipoparatiroidizmi në shumicën e rasteve haset pas tiroidektomisë ose pas një

ndërhyrje kirurgjikale në rastet e adenomës së paratiroides (në rastin e


15

hiperparatiroidizmit primar). Hipoparatiroidizmi mund të vërehet gjithashtu tek

sindroma DiGeorge, bashkë me anomali kongjenitale, kardiake dhe faciale.

Në raste të tjera, mungesa ose pamjaftueshmeria e paratiroides mund të jetë rezultat i

dëmtimit nga metalet e rënda siç është bakri (sëmundja Wilson) ose hekuri

(hemokromatoza, transfuzion hemosiderosis), granulomat, raste autoimune, tiroiditi

Riedel, tumoret ose infeksionet.

Në shumicën e rasteve hipoparatiroidizmi shfaqet me shenja klinike që lidhen me

mungesën e kalciumit në organizëm dhe kjo bën që hipoparatiroidizmi të

diagnostikohet që në foshnjëri duke qenë se hipokalcemia dhe gjendja e tetanisë janë

prezente që në këtë moshë. Pavarësisht kësaj, nuk mungojnë rastet asimptomatike të

cilat mund të depistohen vetëm nëpërmjet analizave të sakta biokimike. Disa raste nuk

depistohen deri në moshë adulte (Rubin M.& Bilezikan J. 2010). Diagnoza e

hipoparatiroidizmit bazohet në nivelin e ulët të PTH-së dhe hipokalcemisë në të

njëjtën kohë (Henderson A. & Mahony O. 2005).

b-Pseudohipoparatiroidizmi përfaqëson një çrregullim gjenetik që ngjason me

hipoparatiroidizmin, por që shkaktohet nga mungesa e përgjigjes ndaj hormonit

paratiroid në vend të mungesës së hormonit në vetvete. Në rastin e

pseudoparatiroidizmit, ka mjaftueshëm PTH, por trupi nuk mund t’i përgjigjet, si

pasojë e rezistencës renale ndaj hormonit. Mungesa e përgjigjes ndaj PTH-së, çon në

hipokalcemi dhe hiperfosfatemi njësoj si në rastin e mungesës së PTH-së. Këto

çrregullime shfaqen kryesisht si pasojë e mutacioneve në receptorin CaSR. Kjo

rezulton në simptomat karakteristike të cilat vihen re fillimisht në fëmijëri. Mund të

vihen re anomali fenotipike që shoqërohen me ato klasike: shtat të shkurtër, fytyrë të

rrumbullakët, obezitet, metakarpe të shkurtra, formim ektopik i kockave dhe vonesë

mendore. Pacientë që nuk vuajnë nga hipokalcemia, por që kanë këto anomali

fenotipike thuhet se karakterizohen nga “pseudohipoparatiroidizmi”.

1.4.2.Hiperparatiroidizmi

Hiperparatiroidizmi karakterizohet nga një hiperfunksion i gjendrave paratiroide, gjë

që sjell si pasojë një hipersekretim të hormonit paratiroid. Shkaqet që çojnë në këtë

gjendje, si dhe tipat e hiperparatiroidizmit, paraqiten të ndryshme. Hiperparatiroidizmi

mund të jetë: primar, sekondar dhe terciar.

Në rastin e HPT primar, rritja e nivelit të PTH-së, vjen si rezultat i hiperprodhimit të

këtij hormoni nga gjendrat paratiroide jo normale (adenomë apo hiperplazi e këtyre

gjendrave) dhe kjo çon në çrregullim të feedbackut normal të kontrollit të sintezës së

PTH-së në varësi të kalciumit në serum. Hiperparatiroidizmi sekondar, nga ana tjetër

është një përgjigje fiziologjike ndaj një çrregullimi tjetër, p.sh. probleme kronike

renale apo hipovitaminoza D. Histologjikisht kemi të bëjmë me hiperplazi të katër

gjendrave. Hiperparatiroidizmi terciar shkaktohet si rezultat i hiperparatiroidizmit

sekondar të vazhduar, i cili progreson deri në adenomë autonome/hiperplazi, që

shkakton hiperkalcemi dhe nivele të rritura të PTH-së. Nivele të larta të fosfateve

mund të vihen re në të dyja rastet, si në HPT sekondar ashtu edhe në atë terciar (në

kontrast me HPT primar, ku niveli i fosfatevë në serum është tepër i ulët), si rezultat i

rënies së aktivitetit renal.


16

Hiperparatiroidizmi primar

Hiperparatiroidizmi primar është një çrregullim endokrin, i cili karakterizohet nga një

shtim i sekretimit të PTH-së, prej një ose më shumë gjendrave paratiroide (Bilezikian

JP. Et al, 2005). HPT primar karakterizohet nga një rritje e proliferimit qelizor të

gjendrave paratiroide dhe në këtë mënyrë sekretimi i PTH-së është i pavaruar nga

niveli i kalciumit në gjak. Kjo gjendje shoqërohet kryesisht me hiperkalcemi, që mund

të zgjasë me muaj, por edhe me vite. Hiperkalcemia është një çrregullim në rritje,

prezent në më shumë se 0.1 % të pacientëve adultë të ekzaminuar. Kjo gjë mund të

vërehet në çdo moshë, por është më shumë e pranishme në personat mbi 50 vjeç dhe

konstatohet dy-tre herë më shumë tek gratë se sa tek burrat ( Dina M Elaraj, MD ,Orlo

H Clark, MD, 2008). Këta individë, janë kryesisht asimptomatikë dhe hiperkalcemia

zbulohet gjatë analizave biokimike rutinë të kryera për arsye të tjera shëndetësore

(Priya G et al, 2008).

Hiperkalcemia në nivele mesatare apo dhe të larta nga njëra anë dhe hiperkalciuria

kronike nga ana tjetër, stimulojnë formimin e kalkulave renale (gurët në veshka),

nefrokalcinozat të cilat sjellin si pasojë dëmtimin renal. 20% e pacientëve me

hiperparatiroidizëm vuajnë nga nefrolitiaza (Silverberg SJ et al 2000).

Hiperparatiroidizmi primar mund të shkaktojë gjithashtu kalcifikime kardiake dhe

hipertrofi të ventrikulit të majtë. Përveç problemeve renale dhe kardiake, këta individë

mund të shfaqin shenja tipike të sëmundjeve të kockave, që vinë si rrezultat i

hiperfunksionit të paratiroides dhe largimit të kalciumit nga kockat, gjë që çon në

demineralizim të kockave, zbutje dhe varfërim të tyre deri në osteoporozë.

Mungesa e vitaminës D në popullatë është një faktor tjetër që ndikon në shfaqjen e

formave më të ashpra të HPT primar në vendet në zhvillim (Priya G et al, 2008).

85 % e rasteve me hiperparatiroidizëm shkaktohet nga një adenomë e vetme, beninje e

gjendrave paratiroide. Në këto raste paratiroidektomia është zgjidhja e vetme që mund

të ofrohet për pacientët në 90-95 % të rasteve. Ndërhyrje të kësaj natyre rezultojnë në

normalizim të nivelit të PTH-së dhe kalciumit në gjak (Ghada El-Hajj Fuleihan 2013,

Parafitt AM.1994,Cope O.1966). Edhe pse diagnoza e HPT primar bazohet në nivele

të larta të PTH-së dhe hiperkalcemi, tashmë është e qartë dhe nuk përjashtohen rastet

me HPT-primar edhe kur niveli i kalciumit është ende në normë (Natalie E. Cusano et

al 2014, Parafitt AM.1994, Bilezikian JP. Et al, 1991).

Hiperparatiroidizmi sekondar

Hiperparatiroidizmi sekondar, përfaqëson një situatë në të cilën sekretimi i shtuar i

PTH-së shkaktohet nga niveli i ulët, kronik i kalciumit, pa u shoqëruar kjo me

anomali të vetë gjendrave paratiroide. Shumica e pacientëve me probleme kronike

renale, zhvillojnë hiperplazi të gjendrave paratiroide deri në 67 % të rasteve (Llach F

et al. 1984). Duke qenë se këta individë trajtohen me kalcium dhe vitaminë D, vetëm

5% e tyre kanë nevojë t’i nënshtrohen paratiroidektomisë (Demeure M, et al 1990).

Hiperfosfatemia është një faktor tjetër shumë i rëndësishëm që rëndon situatën në

individët me rënie të avancuar dhe kronike të funksionit renal, proces ky që zhvillohet

në pesë faza. Shumica e këtyre pacientëve, i nënshtrohen dializës në mënyrë të

rregullt. Pacientët kanë probleme me mineralizimin jokorrekt (mungesë të substancës

minerale në raport me matriksin) dhe zbutjen e kockave, gjë që çon në deformim dhe


17

fraktura të tyre (L Darryl Quarles, MD&Robert E Cronin, MD 2013, Mihai R &

Farndon R, 2000). Shenja të tjera shoqëruese janë, dhimbja e kockave, miopatitë dhe

dobësimi i muskujve, këputje spontane e tendineve, prurit, fraktura dhe kalcifikime

vaskulare (Felsenfeld A, Silver J. 2006). Përveç efekteve negative në skelet, HPT

sekondar mund të shkaktojë çrregullime dhe kalcifikime në indet e buta, në pjesë të

tjera të trupit, përfshirë lëkurën dhe indet nën lëkurë, kornenë, konjuktivën, muskujt,

mushkëritë, traktin gastrointestinal dhe sistemin kardiovaskular ((Joy MS et al 2007;

(KDIGO) CKD-MBD Work Group 2009).

Figura 1.10. Skemë e patogjenezës së Hiperparatirodizmit sekondar

Kalcifikimet e indit kardiak mund të prekin miokardin, sistemin elektrik të zemrës,

valvulat dhe një sërë çrregullimesh të tjera që çojnë në manifestime të ndryshme të

probleme kardiake, që nga sëmundjet e arterieve koronare deri në kalcifikim të aortës

dhe valvulës mitrale, probleme këto që hasen më shumë tek pacientët që i nënshtrohen

në mënyrë të rregullt dializës (Goodman WG. 2004, Braun J et al 1996).

Hiperparatiroidzmi sekondar zhvillohet si rezultat i disa faktorëve, si: mungesa e

kalcitriolit (ose vitaminës D), mbajtja e fosforit, ulja e aktivizimit të receptorëve të

ndjeshëm ndaj kalciumit (CaSR) në gjendrat paratiroide dhe rezistenca e skeletit ndaj

efektit kalcemik të PTH-së (Felsenfeld A, Silver J. 2006, Tomasello S, 2008).

Diagnoza e HPT sekondar bazohet në konstatimin e hiperfosfatemisë të shoqëruar me

kalcemi në normë apo hipokalcemi dhe përqendrime të rritura të PTH-së (Felsenfeld

A, Silver J. 2006).

http://www.uptodate.com.lecomlrc.lecom.edu/contents/management-of-secondary-hyperparathyroidism-and-mineral-metabolism-abnormalities-in-adult-predialysis-patients-with-chronic-kidney-disease/contributors

http://www.uptodate.com.lecomlrc.lecom.edu/contents/management-of-secondary-hyperparathyroidism-and-mineral-metabolism-abnormalities-in-adult-predialysis-patients-with-chronic-kidney-disease/contributors


18

Hiperparatiroidizmi terciar

Hiperparatiroidizmi terciar nuk është një situatë e zakonshme dhe ndodh në më pak se

8% të rasteve me HPT sekondar, pas transplantit të suksesshëm të veshkave

(D’Alessandro AM, et al 1989, Kilgo MS et al 1998, Nieto J, et al 1997).

Hiperparatiroidizmi terciar rezulton me simptoma dhe komplikacione të rëndësishme

metabolike, në veçanti tek individët, të cilët, pasi kanë kryer transplant të veshkave

janë duke u trajtuar me terapi imunosupresive. Zgjidhja e vetme në këtë rast është

paratiroidektomia (Demeure MJ,et al 1990, Heaf J. Et al 2003, Pasieka JL&Parsons

LL 2000). Zakonisht hiperparatiroidizmi terciar shkaktohet si rezultat i hiperplazisë së

gjendrave paratiroide, zakonisht janë të përfshira 4 gjendra ose edhe më shumë. Disa

kërkues kanë raportuar se, 2.6 deri në 32 % e rasteve me hiperparatiroidizëm terciar,

janë shkaktuar nga një adenomë e vetme apo dyfishe e gjendrës paratiroide

(D`alesandro AM et al 1989, Kilgo MS et al 1998, Garvin PJ et al 1985, Demeure MJ

et al 1990, Decker PA et al 2001, Gasparri G et al 2001, Harach HR 1992, Kerby JD

et al 1998, Krawse MW& Hedinger CE 1985, Nichol PF et al 2002, Nichol PF et al

2003). Në këto kushte, pacientët me hiperparatiroidizëm terciar duhet të kryejnë një

kontroll të plotë, bilateral të qafës, të shoqëruar me paratiroidektomi totale ose

subtotale (Kebebew E, et al 2004).


19

KREU II: METODIKA E PUNËS

2.1. Hartimi i metodikës dhe përzgjedhja e mostrës

Në përputhje me qëllimin e punës u hartua edhe metodika, e cila përfshin një periudhë

katër vjeçare (Dhjetor 2009 – Tetor 2013). Si fillim u përcaktuan katër grupe kryesore

që do përfshiheshin në studim.

1- Pjesa e parë e punimit paraqet studimin e problemeve të PTH-së në popullatën

normale. Për këtë në grupin e parë të studimit u zgjodhën 500 individë të

shëndetshëm, të cilët pasi u sqaruan dhe u njohën me qëllimin e kësaj pune,

pranuan të jenë pjesë e studimit tonë. Mosha e individëve të përfshirë në

studim shkon nga 20-70 vjeç. Kemi bërë kujdes që të ruhej raporti midis

grupmoshave dhe shpërndarjes gjeografike në gjithë territorin e republikës së

Shqipërisë (nga 100 individë për çdo rritje 10 vjeçare të grupmoshës). Mbas

plotësimit të formularit ata pranuan t’i nënshtroheshin testimit. Janë

përjashtuar nga ky studim individët që trajtoheshin me kalcium, vitaminë D

apo suplemente të tjera që mund të ndikonin në rrezultatet e marra. Për të

gjithë individët e zgjedhur në mënyrë rastësore (grupi i kontrollit), u kryen

analizat për të matur nivelin e PTH-së dhe kalciumit në serum. Për të gjithë ata

individë tek të cilët vlerat e PTH-së ishin në kufijtë e normës ose jashtë nivelit

të referencës u kryen matje për nivelin e fosforit dhe vitaminës 25(OH)2D në

gjak.

2- Në grupin e dytë u përfshinë 937 individë me diagnozë suspekt

“hiperparatiroidizëm primar” (diagnozë e vendosur nga mjeku endokrinolog).

Për caktimin e këtij grupi paraprakisht u hartua një marrëveshje me klinikën e

Endokrinologjisë në QSUT “Nënë Tereza”, Tiranë, për zgjedhjen e rasteve (të

gjitha rastet e përfshira në këtë grup janë zgjedhur nga mjekët e katedrës së

Endokrinologjisë së QSUT “Nënë Tereza”). Mbas plotësimit të formularit dhe

përjashtimit nga studimi i individëve që trajtoheshin me suplemente të

ndryshme (që mund të ndikonin në rezultatet e marra), u realizua marrja e

gjakut dhe analiza për nivelin e PTH-së në serum tek këta individë. Për të

gjithë individët me vlera jashtë nivelit të normës, apo në kufi (290 individë), u

bë kontrolli për parametrat e përmendur më sipër si në grupin e kontrollit.

Mbas ballafaqimit të situatës klinike të secilit me të dhënat laboratorike,

individët të cilët nuk plotësonin kriteret e hiperparatiroidizmit primar u

përjashtuan nga ky studim.

3- Në grupin e tretë u përfshinë 115 individë, të moshës 19-78 vjeç të

diagnostikuar me hiperparatiroidizëm sekondar në QSUT “Nënë Tereza”,

Tiranë, të cilët përfaqësonin individë me rënie kronike të funksioneve renale

dhe që i nënshtrohen procesit të dializës në mënyrë të rregullt. Marrja e të

dhënave dhe mostrave për ta është realizuar pranë shërbimit të Dializës në

QSUT “Nënë Tereza”.

4- Në grupin e katërt janë përfshirë pacientët me hipoparatiroidozë për të cilët

numri i rasteve të mbledhura nga ne është i kufizuar, për shkak të përqindjes së

vogël që hipoparatiroidizmi shfaq në popullatë. Ky grup përfaqësohet nga 64

individë (të diagnostikuar pas paraqitjes në klinikë me rekomandim nga

mjeku), të moshës nga 19 në 61 vjeç.


20

Për secilin nga individët e përfshirë në studim është marrë 10 ml gjak në tuba me xhel,

i cili është analizuar brenda ditës (për shkak të paqëndrueshmërisë së kalciumit) për

parametrat e mëposhtëm: PTH, vitaminë D, kalcium dhe fosfor.

Mbas zgjedhjes së grupeve dhe realizimit të marrëveshjes me shërbimin e

Endokrinologjisë dhe Dializës të QSUT-së, u realizua lidhja e marrëveshjes me

Laboratorin “Intermedika” dhe “Biocheck”për analizimin e mostrave.

2.2. Njohja me aparaturaturat, kitet dhe reagentët

2.2.1. Sistemi Cobas 6000

Cobas 6000 përfaqëson një sistem automatik dhe plotësisht të kontrolluar, i cili është

dizenjuar për vlerësime cilësore dhe sasiore të një varieteti të gjërë testesh Ky sistem

është i përbërë nga dy pjesë: cobas c 501, i cili realizon analizat biokimike me testin e

kolorimetrisë (fotometrisë), ku realizohet matja e përqendrimit të kalciumit dhe

fosforit inorganik në serum dhe cobas e 601, që realizon analizat imunologjike me

teknikën e elektrokemioluminishencës, ku matet përqendrimi i PTH-së dhe 25

dihidroksivitaminës D. Përdorimi i këtij sistemi është i lehtë dhe minimizon në

maksimum gabimet, pasi reagentët, kalibratorët dhe kontrollet janë të pajisur me

barkod dydimensional. Ky barkod lejon regjistrim plotësisht automatik dhe menaxhim

të informacionit për reagentët dhe mostrat, duke mos lejuar regjistrimin e reagentëve

të skaduar. Në këtë studim është përdorur teknika e elektrokemiolumineshencës e cila

bazohet në përqëndrimin e antitrupave të pranishme në mostër. Intensiteti i dritës së

prodhuar nga reaksioni kemiolumineshent është në përpjestim të drejtë me

përqëndrimin e antitrupave në serum.

Figura 2.1. Pamje e aparatit Cobas 6000

Sistemi Cobas 6000 bazohet edhe në aftësitë e përdoruesit, i cili kryen të gjitha

proçedurat e nevojshme për realizimin e matjeve, kalibrimeve dhe kontrolleve.

Përparësitë e këtij sistemi janë:

1. Proçedurë e lehtë pasi shumë pak kërkohet proçedura manuale.

2. Lehtësi dhe rrjedhshmëri të punës nëpërmjet përdorimit të rakeve dhe tubave

me barkode për mostrat.

3. Regjistrim automatik i testeve nëpërmjet barkodeve përkatëse.

4. Koha e monitorimit të sistemit lejon vënien në dukje të çdo problemi.


21

5. Parandalimi i ndërprerjes së matjes duke u shoqëruar me rezultate në një kohë

të shkurtër.

6. Reagentët mbahen në aparat në një temperaturë konstante (20±3°C) duke

lejuar ruajtjen e tyre.

7. Realizohet matja e më shumë se 25 testeve njëkohësisht.

2.2.2.Kitet e reagentëve

E përmendëm më sipër faktin që sistemi Cobas 6000 minimizon gabimet, pasi

reagentët e tij janë të pajisur me një barkod dydimensional. Këta reagentë prodhohen,

paketohen dhe pajisen me barkode nga Roche Diagnostics. Reagentët e pjesës cobas

601 janë të parapërgatitur dhe duhet të qëndrojnë në temperaturë 2-8°C. Përpara

përdorimit vendosen në diskun përkatës (Figura 2.2), skanohen nga sistemi dhe mund

të përdoren vetëm pasi janë njohur prej tij.

Barkodet e reagentëve përmbajnë informacionin e nevojshëm që duhet për të realizuar

matjet. Ky informacion përfshin:

Numrin e testeve

Numrin e lotit

Parametrat e kurbës së kalibrimit

Datën e skadimit (nëse data e skadencës ka kaluar, aparati nuk e njeh

reagentin).

Të njëjtat veçori kanë edhe kalibratorët dhe kontrollet.

Figura 2.2.Pjesët kryesore të cobas e 601, A. Gjilpëra sipër, B. Disku i reagentëve, C. Dhoma

e matjes, D. Raket me kupa dhe gjilpëra, E. Dhoma e mbeturinave.

2.2.3.Teknologjia ECL

Luminishenca është emetimi i dritës kur një elektron kalon nga një nivel i lartë

energjetik në një nivel më të ulët energjetik. Megjithëse ka tipa të ndryshëm të

luminishencës, të cilat varen nga aktivizimi i elektronit në gjendjen e eksituar, ato të

gjitha rezultojnë në emetim të ngjashëm të energjisë radioaktive.


22

Në kemioluminishencë, elektroni eksitohet nga një reaksion kimik duke përfshirë

specie shumë reaktive. Reaksioni kemioluminishent, shpesh përfshin oksidimin e një

komponimi organik. Emetimi i dritës zgjat për një periudhë të shkurtër dhe të

vazhdueshme. Proçeset elektrokemio luminishente përfshijnë shumë molekula duke

përmendur përbërës të ruteniumit, osmiumit, rheniumit ose elementeve të tjerë. ECL

është një proçes gjatë të cilit prej prekursorëve shumë të qëndrueshëm në sipërfaqe të

një elektrode prodhohen elementët shumë reaktivë. Këta elementë veprojnë me njëri

tjetrin, duke prodhuar dritë.

Zhvillimi i ECL-së bazohet në përdorimin e kompleksit ruthenium (II)-tris (bipyridil)

[Ru(bpy)3]²+ dhe tripropylaminës (TPA). Produkti përfundimtar elektrokemio

luminishent formohet gjatë fazës së zbulimit. Reaksionet kemioluminishente që çojnë

në çlirimin e dritës prej kompleksit të ruteniumit, fillojnë elektrikisht, më shumë se

kimikisht. Kjo realizohet nga aplikimi i një rryme drejt komplekseve imunologjikë

(duke përfshirë edhe kompleksin e ruteniumit), që janë të atakuara në mikropjesëzat e

mbuluara me streptavidinë. Avantazhet e inicializimit elektrik të reaksionit

kemiolumonishent kanë të bëjnë me kontrollin preçiz të të gjithë reaksionit.

2.2.4. Parimet e metodave imunokimike

Në këtë sistem janë të vlefshme tre parime: parimi sandwitch (sanduiç), krahasues

dhe bridging (urë).

Figura 2.3.Parimet e metodave imunokimike në sistemin Elecsys.


23

Parimi Sandwich

Parimi Sandwich aplikohet për teste me peshë molekulare të madhe, siç është në

rastin tonë PTH.

Në fazën e parë, mostra e pacientit kombinohet me një reagent që përmban

antitrupa të PTH-së të biotiniluar dhe një antitrup specifik të PTH-së të

markuar me ruthenium. Gjatë një inkubimi që zgjat 9 minuta, antitrupat kapin

PTH-në që është e pranishme në mostër.

Në fazën e dytë shtohen mikropjesëzat paramagnetike të mbuluara me

streptavidinë. Gjatë një inkubimi që zgjat 9 minuta antitrupat e biotiniluar

kapen në sipërfaqen e mbuluar me streptavidinë të mikropjesëzave.

Pas inkubimit të dytë, përzierja e reaksionit që përmban kompleksin imun

transportohet për në dhomën e matjes. Komplekset immune fiksohen

magnetikisht në elektrodën e punës, por reagenti dhe mostra e palidhur

largohen nëpërmjet pastrimit me procell.

Në reaksionin ECL, konjugati është një rutenium dhe reaksioni

kemioluminishent stimulohet elektrikisht për të prodhuar dritë. Sasia e dritës

së prodhuar është proporcionale me sasine e PTH-së në mostrën e pacientit.

Vlerësimi dhe llogaritja e përqëndrimit të antigenit bazohen në një mesatare të

një kurbe kalibrimi që përcaktohet duke përdorur standarte të përqëndrimeve

të njohura të antigenit.

Figura 2.4.Paraqitje skematike e parimit sanduiç


24

2.2.5. Përparësitë e teknologjisë ECL

Elektrokemioluminishenca është një teknologji e re që ofron përparësi të përcaktuara

krahasuar me teknologjitë e tjera të zbulimit.

Shënimi jo izotopik shumë i qëndrueshëm lejon përshtatjen e reagentëve të

lëngshëm.

Ndjeshmëria e lartë e kombinuar me kohën e shkurtër të inkubimeve çon në

analizë të cilësisë së lartë dhe rezultate të shpejta.

Variacioni i madh i matjes i pesë rregullave të magnitudës minimizon

hollimet dhe përsëritjet duke reduktuar humbjen e kohës dhe koston e

reagentit.

Reagentët e Elecsys përdorin një mikropjesëz magnetike të mbuluar me

streptavidinë. Streptavidina është një proteinë bakteriale tetramerike e cila

lidhet fort me molekulën e biotinës. Komplekset janë shumë të qëndrueshme

në një interval të gjerë temperature dhe pH. Biotina përdoret si markues i

antitrupit apo antigjenit për të bërë të mundur lidhjen e tyre me fazën solide.

2.2.6. Analiza fotometrike

Analiza fotometrike e cila përdoret për matjen e kalciumit dhe fosforit në serum,

kryhet në aparatin Cobas 6000 - c 501.

Analiza fotometrike realizohet në dy faza:

1-Miksimi dhe inkubimi i mostrës dhe indikatorit

Figura 2.5. Paraqitje skematike e matjes fotometrike të kompleksit kalcium-NM-BAPTA

Jonet e kalciumit të serumit reagojnë me indikatorin 5-nitro-5’-methyl-BAPTA (NM-

BAPTA) në reagent dhe me ndryshim të ngjyrës. Çdo molekulë indikatori (NM-

BAPTA) lidh një molekulë kalciumi. Gjatë fazës së inkubimit, formohet kompleksi

calcium-NM-BAPTA, sasia e të cilit matet me fotometri.


25

2-Shtimi i EDTA-së dhe matja e NM-BAPTA të liruar

Kompleksi calcium-NM-BAPTA reagon në fazën e dytë me EDTA-në. EDTA kap

jonet e kalciumit nga kompleksi calcium-NM-BAPTA, si rezultat i një afiniteti më të

lartë lidhës. Kjo çon drejt formimit të kompleksit calcium-EDTA dhe lirimit të NM-

BAPTA, që matet me fotometri në gjatësinë e valës 340 nm. Ndryshimi në absorbancë

është direkt, proporcional me përqendrimin e kalciumit në mostrën e marrë për analizë

(back titration).

Figura 2.6. Paraqitje skematike e matjes së kompleksit NM-BAPTA të çliruar

NM-BAPTA përdoret si një indikator i ri i ndjeshëm ndaj joneve të kalciumit për

gjeneratën tjetër të detektimit të kalciumit. Parimi i shumicës së analizave për

vlerësimin e kalciumit bazohen në metodën Schwarzenbach, e cila përdor

kompleksonino-krezolftalein (o-CPC), i cili në prani të kalciumit formon një

kompleks violet. Kjo metodë është tepër e ndjeshme ndaj pH të vetë reaksionit, kështu

që përdorimi i NM-BAPTA në gjeneratën e dytë të matjes së kalciumit përmirëson në

mënyrë të ndjeshme cilësinë e rezultatit në këtë fazë.

2.3. Matja e PTH-së

Matjet për PTH-në janë bërë me teknikën e elektrokemiluminishencës në aparatin

Cobas 6000, e cila shfrytëzon parimin sanduiç, ku antitrupat monoklonal të biotiniluar

veprojnë me fragmentin N-fundor (1-37) dhe antitrupat monoklonal të markuar me

kompleksin e Rutheniumit veprojnë me fragmentin C-fundor (38-84). Antitrupat e

përdorur në këtë analizë janë reaktivë dhe veprojnë në epitopet e zonës 26-32 dhe 37-

42 të aminoacideve.

Reagentët-tretësirat e nevojshme M- Mikrogrimca të veshura me Streptavidinë, 1 shishe, 6.5 ml

Mikrogrimca të veshura me Streptavidinë 0.72 mg/ml (mbrojtës)

R1- Anti-PTH-Ab-Biotin, 1 shishe, 7 ml


26

Antitrupa monoklonalë të biotiniluar për PTH-në 2.3 mg/l,

Bufer fosfati 100 mmol/l, pH 7.0 (mbrojtës)

R2- Anti-PTH-Ab-Ru(bpy)2+

3, një shishe, 7 ml

Antitrupa monoklonalë për PTH-në të markuara me kompleksin e rutheniumit

2.0.mg/l, buffer fosfati 100 mmol/l, pH 7.0 (mbrojtës).

Kalibrimi Çdo set reagentësh për PTH-në ka një barkod që përmban informacion

specifik për kalibrimin e lotit të këtij reagenti në veçanti. Master kurba e

paracaktuar i është përshtatur analizuesit nëpërmjet përdorimit të Elecsys PTH

CalSet.

Frekuenca e kalibrimit: Kalibrimi duhet kryer një herë për çdo lot reagentësh,

duke përdorur reagent të freskët (p.sh. jo më shumë se 24 orë pas regjistrimit

të kitit të reagentit në analizues).

Përtëritja e kalibrimit rekomandohet të kryhet si më poshtë:

-pas një muaji (28 dite) kur përdoret i njëjti lot reagentësh

-pas 7 ditësh (kur përdoret i njëjti kit reagentësh në analizues)

-siç kërkohet: p.sh.kontrolli i cilësisë kap vlera jashtë limiteve të specifikuara

Kontrolli i cilësisë Për kontrollin e cilësisë, përdoret Elecsys PreciControl Bone 1,2 dhe 3. Mund

të përdoren gjithashtu materiale të tjera shtesë, të përshtatshme për të realizuar

kontrollin.Kontrolle për kufij të ndryshëm të përqendrimit, duhet të kryhen të

paktën çdo 24 orë kur testi është në përdorim, një herë për kitin e reagentëve

dhe pas çdo kalibrimi. Intervalet e kontrollit dhe limitet duhet të përshtaten me

kërkesat e laboratorit. Vlerat e marra duhet të bien brenda kufijve të

përcaktuara.

Kufijtë dhe intervalet

1.20-5000 pg/ml ose 0.127-530 pmol/l (të përcaktuara sipas kufirit minimal

dhe maksimal të zbuluar nga master kurba).Vlerat nën limitin e matur

raportohen si <1.20 pg/ml (<0.127pmol/l).Vlerat mbi intervalin e matur

raportohen si >5000 pg/ml (> 530 pmol/l).

Norma laboratorike për:

PTH-në është 10-65 pg/ml,

kalciumin në serum është 8.6-10.2 mg/dl,

fosfatet në serum është 2.6-4.5 mg/dl dhe

vitaminën D: < 10 ng/ml konsiderohet mungesë,

10-30 ng/ml konsiderohet pamjaftueshmëri,

30-70 ng/ml konsiderohet normale.

2.4. Matja e vitaminës D

Matjet për vitaminën D janë bërë me teknikën e elektrokemiluminishencës në aparatin

Cobas 6000-e 601. Në analizuesin Cobas realizohet matja sasiore e 25

hidroksivitaminës D totale në serum.


27

Rruajtja dhe qëndrueshmëria e kitit të reagentit

I pahapur në 2-8°C deri në afatin e skadencës

Pas hapjes në 2-8 °C 56 ditë

Në Cobas e 601 28 ditë

Kiti i reagentëve duhet rruajtur në 2-8 °C.

Kiti i reagentëve duhet të vendoset në pozicion vertikal, në mënyrë që të sigurohemi

se mikropjesëzat janë të vlefshme gjatë përzierjes automatike para përdorimit.

Kalibrimi

Çdo set reagentësh ka një barkod ku shënohet informacioni specifik për kalibrimin e

lotit të veçantë të reagentit. Master kurba e paracaktuar i është përshtatur analizuesit

duke përdorur CalSet-in përkatës.

Frekuenca e kalibrimit: kalibrimi duhet kryer për çdo lot reagenti duke përdorur

reagent të freskët (p.sh. jo më shumë se 24 orë që nga momenti që kiti i reagentit është

regjistruar në analizues).

Përtëritja e kalibrimit rekomandohet si më poshtë:

Pas një muaji (28 ditësh) kur përdoret i njëjti lot reagenti

Pas 7 ditësh (kur përdoret i njëjti kit reagent në analizues)

Siç kërkohet: p.sh. kur kontrolli i cilësisë kap vlera jashte kufijve të përcaktuar


Intervali i matjeve

5.00-60.0 ng/ml (vlerë e përcaktuar nga kufiri i matshëm dhe maksimumi i master

kurbës). Vlerat nën kufirin e matshëm raportohen si < 5.00 ng/ml. Vlerat mbi

maksimumin e intervalit të përcaktuar, raportohen si >60.0 ng/ml.

Intervali linear

Bazuar në udhëzimet e Protokollit CLSI EP6-A, është kryer një studim për të

vendosur, provuar vlerat e intervalit linear të analizimit të vitaminës D. Parametrat e

regresionit linear treguan ndërprerje me -1.14 ng.ml dhe një ngjitje me 1.07.

Devijacioni maksimal prej 1.56 ng/ml (3.4 %) u vëzhgua në 46.2 ng/ml. Lineariteti u

përcaktua nga 0.0-60 ng/ml.

Kufijtë e poshtëm të matjes

Kufiri (limiti) i Blankut (LoB), kufiri (limiti) i Detektimit (LoD) dhe kufiri (limiti) i

Sasisë (LoQ)


28

Kufiri (limiti) i Blankut, kufiri (limiti) i detektimit dhe ai i sasisë, u përcaktuan

(llogaritën) në përputhje me kërkesat e CLSI (Clinical and Laboratory Standards

Institute)-EP17-A.

2.5. Matja e kalciumit

Matjet in vitro për përcaktimin sasior të kalciumit në serum u realizuan në sistemin

Cobas c 501.

Ruajtja dhe qëndrueshmëria

Afati në 2-8 °C: Sipas datës së skadencës në shënimin e

paketës së cobas c.

Në analizues dhe i rifutur në

frigorifer:

6 javë

Hollues NaCl 9 %



Në analizues dhe rifutur në

frigorifer:

12 javë

Kalibrimi

Kjo metodë është standartizuar sipas nivelit të dytë të materialit të referencës-

SRM 956 c.

Kalibratorët S1: H2OS2: C.f.a.s.

Mënyra e kalibrimit Lineare

Frekuenca e

kalibrimit

Kalibrim dy pikësor pas ndryshimit të lotit të reagentit, i cili

ndjek procedurat e kontrollit të cilësisë


Intervali i matjeve në serum është nga 0.8-20.1 mg/dl.

Kufiri i poshtëm i matjes

Kufiri (limiti) i Blankut (LoB), kufiri (limiti) i Detektimit (LoD) dhe kufiri (limiti) i

Sasisë (LoQ).


29

Kufiri i Blankut, kufiri i detektimit dhe ai i sasisë, u përcaktuan (llogaritën) në

përputhje me kërkesat e CLSI(Clinical and Laboratory Standards Institute)-EP17-A.

2.6. Matja e fosforit

Testimet in vitro për përcaktimin sasior të fosforit inorganik në serum realizohen në

sistemin Cobas c 501.

Ruajtja dhe qëndrueshmëria



Në analizues dhe i rifutur në

frigorifer:

12 javë

Hollues NaCl 9 %



Në analizues dhe rifutur në

frigorifer:

12 javë

Kalibrimi

Kjo metodë është standartizuar sipas nivelit të dytë të materialit të referencës-

SRM 956 c.

Kalibratorët S1: H2OS2: C.f.a.s.

Mënyra e kalibrimit Lineare

Frekuenca e

kalibrimit

Kalibrim dy pikësor pas ndryshimit të lotit të reagentit, i cili

ndjek procedurat e kontrollit të cilësisë


Intervali i matjeve në serum është nga 0.31-20.0 mg/dl.

Kufijtë e poshtëm të matjes

Kufiri (limiti) i Blankut (LoB), kufiri (limiti) i Zbulimit (LoD) dhe kufiri (limiti) i

Sasisë (LoQ).

Kufiri (Limiti) i Blankut, kufiri (Limiti) i Zbulimit dhe ai i sasisë, u përcaktuan

(llogaritën) në përputhje me kërkesat e CLSI (Clinical and Laboratory Standards

Institute)-EP17-A.


30

2.7. Metodat statistikore të analizës

Të dhënat e marra nga ky studim, janë grupuar dhe analizuar me anë të programit

SPSS 17.0 për Windows-in.

Fillimisht është testuar shpërndarja e vlerave me anë të testit Kolmogorov-Smirnov.

Analiza e korrelacionit midis variablave të marrë në studim është realizuar nëpërmjet

testit parametric Pearson dhe testit joparametrik Spearman (për grupin me HPT

primar, meqënëse vlerat e PTH-së brenda këtij grupi nuk kanë shpërndarje normale).

Për të vënë në dukje ndryshimet e vëzhguara në femra dhe meshkuj me probleme të

kockave, në grupin me HPT primar është përdorur testi ᵡ2 (hi-katror), ndërsa

ndryshimet e vëzhguara në femra dhe meshkuj për nivelin e PTH-së (lidhja e gjinisë

me nivelin e PTH-së), janë testuar me anë të testit- t (pasi janë logaritmuar vlerat e

PTH-së), me anë të testit Mann-Whitney dhe testit Wilcoxon W Z.

Për të vlerësuar ndryshimet midis grupeve me HPT primar dhe HPT sekondar për

variabla të caktuar është përdorur Testi-t për kampione të pavarura.

Rezultatet janë shprehur si mesatare ± devijacion standart (± SD) përkatës.

Bazuar në rezultatet e marra është llogaritur prevalenca e shfaqies së

hipoparatiroidizmit dhe hipeparatiroidizmit në popullatë dhe vlera e gabimit standart.


31

KREU III: REZULTATE DHE DISKUTIME

Objekt i studimit tonë ishte popullata shqiptare dhe problemet e ndryshme të

funksionit të paratiroides që ajo paraqet në periudhën kohore në studim. Grupet

përfaqësuese që ne kemi zgjedhur paraqiten si më poshtë: grupi i parë i kontrollit

përfaqësohet nga 500 individë “të shëndetshëm”; grupi i dytë përfaqësohet me 405

individë me hiperparatiroidizëm nga të cilët 290 me hiperparatiroidizëm primar si

dhe 115 pacientë të dializës të diagnostikuar me hiperparatirodizëm sekondar. Grupi i

katërt përfaqësohet nga 64 pacientë me hipoparatiroidizëm. Hiperparatiroidizmi

terciar, i cili haset në më pak se 8 % të rasteve me HPT sekondar, pas transplantit të

suksesshëm të veshkave (D’Alessandro AM, et al 1989, Kilgo MS et al 1998, Nieto J,

et al 1997), nuk është objekt i këtij studimi.

Tabela 3.1.Tabela përmbledhëse e individëve të përfshirë në studim

Nr. Grupi i

kontrollit

Hiperparatiroidizëm Hipoparatiroidizëm

500

HPT primar HPT sekondar

Totali

290 115

64 405

969 Individë të përfshirë në studim

3.1. Analiza e grupit të kontrollit

Pas analizës së grupit prej 500 individësh “të shëndetshëm” të zgjedhur në mënyrë

rastësore në popullateë (studim i prevalencës në popullatë), në bazë të kritereve të

përcaktuara tek materiali dhe metoda dhe analizës së parametrave të mësipërm u

arritën këto rezultate: 78 individë (15.6%), kanë rezultuar me probleme të

hiperparatiroidizmit primar dhe 9 individë (1.8%), me probleme të hipoparatiroidizmit

(Figura 3.1). Nga një studim i Ghanda El-Hajj F. dhe Shoni J Silverbergrezulton se

diagnoza e hiperparatiroidizmit primar vendoset nga vlerat e larta të PTH-së në serum.

Ndonëse zakonisht hiperparatiroidizmi primar është asimptomatik, hiperkalcemia me

nivele të rritura ose nivele të larta të normës të PTH-së e shoqëron atë.

Vlerat e PTH-së brenda këtij grupi variojnë nga 3.16 mg/dl deri në 206 mg/dl. Vlera

mesatare e PTH-së në nëngrupin me nivel PTH-je të rritur është 82.12 (±23.98) mg/dl,

ndërsa për nëngrupin me nivel PTH-je të ulët është 8.03 (±3.74) mg/dl. Kalciumi në

nëngrupin me PTH të rritur ka një shtrirje nga 7.91-12.1 mg/dl, me vlerë mesatare

9.62 (±0.78). Brenda këtij nëngrupi 27% e rasteve (21 individë) me nivele të larta të

PTH-së shoqërohet me hiperkalcemi, ndërsa 60.26% (47 individë) e tyre paraqiten me

vlera të kalciumit në kufijtë e sipërm të normës. Në nëngrupin me vlera të ulëta të

PTH-së, kalciumi paraqitet me vlera më të ulëta se norma, me mesatare 7.76 (±0.3)

mg/dl.


32

Figura 3.1.Paraqitje e shpërndarjes së hipoparatiroidizmit dhe hiperparatiroidizmit në grupin

e kontrollit

Fosfori në serum në nëngrupin me vlera të ulëta të PTH-së ka një shtrirje nga 3.7-4.9

mg/dl, me vlerë mesatare 4.36 (±0.35) mg/dl, ndërsa në nëngrupin me vlera të rritura

të PTH-së, fosfori ka një shtrirje nga 1.9-4.7 mg/dl, me vlerë mesatare 2.99 (±0.5)

mg/dl. Përsa i përket vitaminës D, në grupin me vlera të ulëta të PTH-së, vlerat e

matura kanë një shtrirje nga 13-48.8 ng/ml, me vlerën mesatare 19.02 (±11.28) ng/ml,

ndërsa në grupin me vlera të rritura të PTH-së, vitamina D ka një shtrirje nga 7.8-35.4

ng/ml, me vlerë mesatare 20.96 (±5.49) ng/ml. Nëse do t’i referohemi intervalit të

normës të paraqitur në metodikën e punës, vlera të vitaminës D < 30 ng/ml

konsiderohen të pamjaftueshme. Në shumë studime të kohëve të fundit, autorë të

ndryshëm shprehen se përqendrimi i vitaminës D në serum është i pamjaftueshëm në

vlera < 30 ng/ml (Arnold.J et al, 2007; Daweson-Hughes B, et al 2005).

Nga të dhënat e mësipërme është llogaritur prevalenca për hipoparatiroidizmin dhe

hiperparatiroidizmin primar, respektivisht 0.018 (me vlerë të S.E.=0.0059 dhe interval

besimi=0.018±0.01156, ku 0.018 paraqet kufirin e sipërm dhe 0.01156 paraqet kufirin

e poshtëm) dhe 0.156 (me vlerë të S.E.=0.0162 dhe interval besimi=0.156±0.03175,

ku 0.156 paraqet kufirin e sipërm dhe 0.03175 paraqet kufirin e poshtëm).

Ndonëse numëri i rasteve të marra në studim (500 individë) është i vogël, mendojmë

se përcaktimi i prevalencës paraqet interes për tu realizuar, për arsye të mungesës të

një punimi të mëparëshëm për vendin tonë. Nga studimet e viteve të fundit është

gjetur një prevalencë e hiperparatiroidizmit primar prej 21/1000 në gratë e moshës 55-

75 vjeç, e cila është ekuivalente me 3/1000 në popullatë në përgjithësi (Adami S. et al

2002). Rezultatet tona janë më të larta se ato të literaturës edhe për faktin që kontrollet

rutinë (ku përfshihet edhe matja e nivelit të kalciumit) tek ne kanë qënë të rralla dhe

ndjeshmëria për to ka filluar të rritet vitet e fundit. Edhe në studime të realizuara për

incidencën e hiperparatiroidismit primar në Minesota në periudhën kohore 1993-2001,

periudhë që përkon me pikun e zbulimit të hiperparatiroidizmit primar, Robert A

Wrmers, et al. 2006, shprehet se futja e aparaturave të automatizuara që përcaktojnë

nivelin e kalciumit të serumit është shoqëruar me një rritje dramatike të incidencës së

hiperparatiroidizmit primar dhe të diagnostifikimit nëpërmjet vlerësimit të

simptomave dhe nivelit të PTH-së nisur vetëm nga hiperkalcemia. Ndërkohë që, nga

studimet epidemiologjike të realizuara (vitet e fundit) në Rochester Minnesota, është

2%

16%

82%

Hipoparatiroidizëm HPT Primar Normalë


33

vëzhguar një ulje e incidencës vjetore nga 75 në 20/100,000 në dekadën e fundit

(Adami S. et al 2002).

Nga ekzaminimi i këtij grupi në dukje të shëndetshëm, ne vërejmë se problemet e

paratiroides janë të pranishme në popullatë në formë asimptomatike dhe diagnostikimi

i tyre bëhet në mënyrë rastësore gjatë analizave rutinë. Një gjë e tillë është parë edhe

në studimet e kryera në shtete të tjera, ku theksohet numëri i madh i rasteve të

diagnostikuar rastësisht gjatë analizave rutinë me HPT-primar (Bilezikian JP,

Silverberg SJ, 2010; Bilezikian JP et al. 2009; PriyaG. et al 2008; Natalie E. 2013;

Ghada EL 2013). Nga ana tjetër, mungesa e vitaminës D, në veçanti në njerëzit që

jetojnë në shtetet e Evropës Jugore, bën që të nënvlerësohet prevalenca e

hiperparatiroidizmit në këto vende, pasi kalciumi total në serum tek këta individë

mund të rezultojë normal. Futja e kontrollit të kalciumit në vitet 1970-të, pati një efekt

të rëndësishëm në epidemiologjinë e hiperparatiroidizmit primar, me një rritje të

madhe vitet e fillimit dhe më pas me rrënie të rasteve rreth viteve 1990. Faktorë të

tjerë mjedisorë, ushqyes apo iatrogjenikë mund të ndikojnë në incidencën e sëmundjes

(Adami S. et al 2002).

3.2. Analiza e grupit me HPT primar

Individët e diagnostikuar me hiperparatiroidizëm primar (290 raste) paraqiten me

vlera të larta të PTH-së, që variojnë nga 60.51-1845 pg/ml dhe me mesatare 272.23

(330.289). Nivelet normale të PTH-së janë15-65 pg/ml, pra në të gjitha rastet vlerat e

PTH-së janë në kufijtë e sipërm të normës ose mbi normë. Këto vlera mund të jenë

rezultat i një adenome të vetme ose hiperplazisë së gjendrave paratiroide (konfirmuar

nga imazheria dhe kartela klinike e pacientëve). Mosha e këtyre individëve varion nga

18 në 85 vjeç, me mesatare 46.7 (10.97) vjeç. Shumica e këtyre individëve janë

paraqitur tek mjeku me shqetësime të kockave në 75-80 % të rasteve, lodhje dhe

dobësi, si dhe dhimbje të muskujve në 65-70 % të rasteve. Probleme të tjera që

vërehen tek këta individë janë nefrokalcinozat në 14 % të rasteve dhe kalkulat renale

në 42 % të rasteve. Edhe pse në moshë të re tek një pjesë e mirë e këtyre individëve

janë vënë re deformime të kockave të shoqëruara me një densitet të ulët të masës

kockore. Këto probleme janë më të theksuara tek femrat krahasuar me meshkujt.

Rreth 86 % e femrave të diagnostikuara me hiperparatiroidizëm primar kanë rezultuar

me probleme të kockave, në ndryshim nga meshkujt të cilët e shfaqin këto probleme

vetëm në 41 % të rasteve të diagnostikuar, të dhëna këto të krahasueshme edhe me

studime të tjera të realizuara në këtë drejtim (Bilezikian JP. et al. 2005). Ekziston një

diferencë e dukshme në manifestimin e shenjave të sëmundjes dhe shfaqjen e

problemeve në kocka në femra dhe meshkuj, gjë e cila vërtetohet dhe nga vlera e testit

hi katror, me vlerë të ᵡ2 = 61.82 dhe vlerë të P<0.05.


34

Tabela 3.2. Statistikë përshkruese për grupin me HPT primar

Hormoni

Paratiroid

(pg/ml)

Calciumi në

serum

(mg/dl)

Fosfori në

serum

(mg/dl)

Vitamina D

(ng/ml)

Mosha

(vjeç)

N Të vlefshme 290 290 290 290 290

Mungojnë 0 0 0 0 0

Mesatarja 272.2308 10.3060 2.2963 18.1482 46.6931

Mediana 106.0000 10.6150 2.1000 17.5000 47.0000

Devijacioni Standard 330.28933 1.06216 .78694 8.75088 10.96766

Amplituda 1784.49 4.39 5.24 35.54 67.00

Minimumi 60.51 7.71 1.36 3.56 18.00

Maksimumi 1845.00 12.10 6.60 39.10 85.00

Nga tabela më sipër vihet re një tendencë në ulje e nivelit të fosforit në serum me

mesatare 2.3 (0.79) mg/dl dhe rritje e nivelit të kalciumit me mesatare 10.3 (1.06)

mg/dl. Niveli i vitaminës D, në këtë grup arrin vlerën mesatare 18.15 (8.75) ng/ml.

Figura 3.2. Shpërndarja e PTH-së në HPT primar

Në grafikun e mësipërm paraqitet shpërndarja e vlerave të PTH në HPT primar.Vihet

re një frekuenë më e lartë për vlerat e PTH-së nga 60.5 pg/ml deri në 200 pg/ml. Këta

individë shfaqin shenjat e para të hiperparatiroidizmit, një pjesë e mirë e këtyre


35

individëve paraqiten me vlera të larta të kalciumit dhe vlera normale të PTH-së, ose

anasjelltas me vlera të larta të PTH-së dhe vlera normale të kalciumit, gjë që

shpjegohet me zhvillimin në dy stade të sëmundjes, siç është përmendur edhe më

sipër, por edhe me marrëdhënien bifunksionale të kalciumit të shpjeguar në pjesën

teorike, ku kalciumi dhe PTH bashkëveprojnë për të rregulluar përqendrimin e njëri-

tjetrit (Arnold.J et al, 2007; Ghada El. et al 2012).

Tabela 3.3.Shpërndarja e frekuencave sipas përqendrimit të kalciumit në grupin me HPT

primar

Frekuenca Përqindja

Përqindja

kumulative

Hipokalcemi 21 7.2 7.2

Normokalcemi 100 34.5 41.7

Hiperkalcemi 169 58.3 100.0

Totali 290 100.0

Figura 3.3 Shpërndarja e frekuencave sipas përqendrimit të

kalciumit në grupin me HPT primar

7%

35%

58%

Hipokalcemi Normokalcemi Hiperkalcemi


36

Figura 3.4. Shpërndarja e kalciumit në serum tek individët me HPT primar

Nga grafiku më sipër, si edhe nga tabela e shpërndarjes së rasteve me hipokalcemi,

kalcemi në normë dhe hiperkalcemi brenda grupit me hiperparatiroidizëm primar,

shihet qartë një shpërndarje e larmishme e frekuencave në vlerat e përqendrimit të

kalciumit në serum, me vlerë mesatare 10.3 (1.06) mg/dl. Pas grupimit dhe përpunimit

të rezultateve të testeve laboratorike të kryera në këtë grup, 21 individë (7.2 %)

rezultojnë me hipokalcemi, 100 individë (34.5 %) rezultojnë me kalcemi në normë

dhe 169 individë (58.3 %) me hiperkalcemi. Kjo e fundit përfaqëson formën klasike të

shfaqjes së hiperparatiroidizmit primar, që ka filluar të studjohet qysh herët. Kjo

situatë shpjegohet me prishjen e mekanizmit “feedback” të rregullimit të nivelit të

kalciumit dhe PTH-së në hiperparatiroidizmin primar si rezultat i zmadhimit të

gjendrës paratiroide (Malberti F. et al 1999) nga njëra anë, por edhe me mënyrën se si

kalciumi dhe PTH bashkërendojnë punën e tyre nga ana tjetër, ku niveli bazal i PTH-

së (me vlerë minimale 25 pg/ml dhe vlerë maksimale 100 pg/ml), luan rol të

rëndësishëm në gjendjen e hipo dhe hiperkalcemisë si dhe kurbën e sjelljes calcium-

PTH (Arnold.J et al, 2007; Malberti F. et al 1999).

Rezultate të krahasueshme me ato të studimit tonë janë parë edhe në studime të tjera

të realizuara në këtë drejtim, ku mund të përmendim studimin e Siilin, H. 2011, të

realizuar në stade të ndryshme të menopauzës dhe postmenopauzës tek femrat dhe në

moshat madhore tek meshkujt. Në këtë studim është parë një variacion i madh i

vlerave të kalciumit në serum dhe kombinimeve të përqendrimit të kalciumit me PTH-

në (në katër grupe me kombinime të ndryshme) ku një numër i konsiderueshëm i

këtyre individëve paraqiten me vlera tepër të ulëta të kalciumit në serum. Kjo situatë

lidhet me format e manifestimit të problemeve të paratiroides, në shumë raste e

kombinuar me problematika të ndryshme të kockave, sikurse ndodh edhe në këtë rast,

ku individët paraqesin probleme me densitetin mineral të kockave si dhe masën

trupore të tyre (Siilin, H. 2011).


37

Një formë e re klinike e manifestimit të hiperparatiroidizmit është vrojtuar vitet e

fundit, me vlera normale të kalciumit dhe vlera të larta të PTH-së në serum (Maurani

G. et al, 2003; Rao DS et al. 1988; Bilezikian JP, Silverberg SJ,2010). Njohja dhe

pranimi i kësaj forme të re të hiperparatiroidizmit primar, mbështet konceptin e

propozuar nga Rao et al., që përshkruan një kronologji bifazike të zhvillimit të

sëmundjes (Natalie E. et al. 2013; Rao DS et al. 1988).

Gjatë fazës së parë, niveli PTH-së është i rritur, ndërsa niveli i kalciumit është

normal. Kjo konsiderohet si faza subklinike, pasi nivelet e PTH-së deri vitet e

fundit, mateshin rallë kur niveli i kalciumit në serum ishte normal.

Faza e dytë, është ajo e cila është njohur gjithmonë si problematike, duke qenë

se shfaqet hiperkalcemia me vlera të larta të përqendrimit të kalciumit.

Paraqitja e këtyre rasteve na orienton drejt matjes së nivelit të PTH-së herë pas here

edhe pse niveli i kalciumit është në normë. Edhe pse kjo teori është pranuar zyrtarisht

në 2008, ka akoma shumë për të kuptuar përsa i përket epidemiologjisë, zhvillimit dhe

menaxhimit të sëmundjes (Bilezikian JP et al. 2009).

Figura 3.5 Shpërndarja e fosforit në serum, tek individët me HPT primar

Lidhur me shpërndarjen e fosforit tek individët me HPT primar, vërejmë vlera të ulëta

të fosforit në serum, me një mesatare 2.30 (0.78) mg/dl, vlerë mjaft e ulët kjo

krahasuar me intervalin e normës për fosforin në serum (2.6-4.5 mg/dl). Shtrirja e

vlerave të matura shkon nga 1.36 mg/dl në 6.6 mg/dl në raste të rralla. Këto rezultate

janë të pritshme dhe të pranueshme në rastin e HPT primar, duke qenë se njihet

tashmë ndikimi direkt i PTH-së në metabolizmin e fosforit në organizëm, ku me

rritjen e përqendrimit të PTH-së, përqendrimi i fosforit në serum ulet, situatë e cila

shpjegohet edhe në pjesën teorike.


38

Figura 3.6. Shpërndarja e Vitaminës D tek individët me HPT primar

Shpërndarja e vitaminës D brenda këtij grupi varion nga 3.56 në 39.10 ng/ml me një

mesatare prej 18.14 (8.75) ng/ml. Përqendrimi i vitaminës D, ashtu sikurse pritet të

jetë, rezulton më i lartë në këtë grup, krahasuar me grupin që karakterizohet nga

hiperparatiroidizmi sekondar apo hipoparatiroidizmi. Është shpjeguar në pjesën

teorike lidhja e vitaminës D me hormonin paratiroid, i cili nxit maturimin e vitaminës

D dhe konvertimin e saj në formë biologjikisht aktive në tubulën proksimale të

nefroneve të veshkave, gjë e cila justifikon përqendrimin më të lartë të vitaminës D në

këtë grup. Ato që bien në sy gjatë analizës së rezultatateve të këtij studimi, janë vlerat

e ulëta të vitaminës D në popullatë (nëse do t’i referohemi grupit të kontrollit) dhe jo

vetëm në individët patologjikë të ndjekur nga ana jonë. Kjo gjë mund të shpjegohet

përveç të tjerash me një dietë ushqimore të varfër në vlera ushqyese dhe vitaminë D,

problem i cili vihet në dukje edhe në shtete të tjera (Tabela 3.6). Përsa i përket

rezultateve të arritura në këtë grup, të dhënat e punimit tonë janë të krahasueshme

edhe me ato të arritura nga studime të të njëjtës natyrë të kryera në vende të tjera në

botë (G. Pryia et al 2008).


39

Figura 3.7.Shpërndarja e moshës në individët me HPT primar

Nga grafiku më sipër vërejmë praninë e hiperparatiroidizmit primar në popullatën

tonë me një shpërndarje të gjërë, që nga moshat e reja (18 vjeç), deri në moshat e

avancuara (85 vjeç). Kjo sepse adenomat e paratiroides, që shkaktojnë

hiperparatiroidizmin primar, nuk kanë varësi nga mosha (Bilezikan JP. et al 2005,

Parafit AM. 1994). Siç shihet nga grafiku, por edhe nga tabela më poshtë, ku është

llogaritur shpërndarja e frekuencave sipas grup-moshave tek femrat dhe meshkujt,

numërin më të madh të rasteve e hasim në grup-moshën 40-50 vjeç me 116 raste, nga

të cilat 80 janë femra dhe 36 meshkuj. Jo vetëm në këtë grup-moshë, por nga analiza e

grupit me hiperparatiroidizëm primar në tërësi, del se femrat janë gati dy herë më

shumë të prekura se sa meshkujt e të njëjtës moshë, e dhënë kjo e krahasuar edhe me

punime të tjera të kësaj natyre (G. Pryia et al 2008, Dina M Elaraj, MD Orlo H Clark,

MD, 2008, Ghada El et al 2012). Dallime të rëndësishme midis femrave dhe

meshkujve, për shpërndarjen e PTH-së, janë konfirmuar edhe statistikisht duke

përdorur testet jo parametrike për analizimin e këtyre të dhënave (meqënëse PTH nuk

ka shpërndarje normale). Testi- t, tregoi se ka ndryshim midis grupit të femrave dhe

meshkujve me vlerë të t=-2.083, df=288 dhe nivel rëndësie më të vogël se 0.05, me

Sig. (2-tailed) =0.038. Testet Mann-Whitney dhe testit Wilcoxon W, konfirmuan

gjithashtu ndryshimin midis femrave dhe meshkujve për nivel rëndësie 5 % (0.05) me

vlerë të Asymp. Sig. (2-tailed) = 0.017 (<0.05).

Nga tabela më poshtë shohim se grup-mosha 50-60 vjeç ka gjithashtu një shpërndarje

të lartë të frekuencave të hiperparatiroidizmit primar me 72 raste, ku gjithashtu

dominojnë individët femra me 45 raste krahasuar me meshkujt me 27 raste, fakt i cili

shpjegohet më poshtë:

Nga studimet e Maruani et al, 2005 dhe Robert A Wermers et al, 2006, vërehet se

piku i incidencës së hiperparatiroidizmit primar hiperkalcemik tek femrat ndodh në


40

moshën e menopauzës dhe postmenopauzës, dhe lidhet me sasinë e ulët të estrogjenit

në këtë moshë. Gjithashtu Robert A Wermers et al, 2006, shpjegon se vlerat e larta të

hiperparatiroidizmit primar dhe shfaqja më tepër tek femrat (me rritje të nivelit të

PTH-së) pas moshës 45 vjeç, lidhet ngushtësisht me uljen e sasisë së estrogjenit në

moshën e menopauzës nga njëra anë dhe uljen e përthithjes së kalciumit në zorrë dhe

mbajtjes së kalciumit renal nga ana tjetër, që vihet re në moshën post menopauzike.

Tabela 3.4.Llogaritja e frekuencës së hiperparatiroidizmit primar

sipas grup-moshave dhe gjinisë

Gjinia

Total F M

Grup_moshat Deri 30 14 5 19

30-40 28 21 49

40-50 80 36 116

50-60 45 27 72

60-70 21 10 31

Mbi 70 0 3 3

Total 188 102 290

Figura 3.8 Shpëndarja e PTH-së sipas gjinisë në grupin me HPT primar


41

Në grafikun më sipër, ku paraqitet shpërndarja e PTH-së në varësi të gjinisë, shohim

se tek meshkujt kemi nje shtrirje më normale, krahasuar me femrat të cilat arrijnë

vlera të PTH-së disa herë mbi vlerën maksimale të llogaritur në bazë të kuartileve.

Duke u nisur nga tabela dhe grafiku më sipër, konstatohet se mediana ka vlerë më të

ulët tek femrat se sa tek meshkujt. Nëse do ti referoheshim vlerave të vrojtimit në

secilin rast, tek femrat vërejmë se 50 % e vlerave të vrojtimit kanë një shtrirje më të

vogël se sa tek meshkujt dhe shumë vlera jashtë shtrirjes normale, konsiderohen vlera

problematike dhe që tek meshkujt janë më pak se sa tek femrat.

Tabela 3.5. Analiza e korrelacionit për PTH-në, moshën, gjininë, kalciumin, fosforin dhe

vitaminën D në grupin me hiperparatiroidizëm primar

Vlera e korelacionit

Mosha Gjinia Hormoni

Paratiroid

Kalciumi

në serum

Fosfori

në

serum

Vitamina

D

Mosha

Correlation

Correlation

1.000 .049 .172**

.195**

-.204**

-.007

Sig. (2-

tailed)

.409 .003 .001 .000 .909

N 290 290 290 290 290 289

Gjinia

Correlation

Correlation

.049 1.000 .141* .083 -.061 -.036

Sig. (2-

tailed)

.409 .016 .161 .298 .541

N 290 290 290 290 290 289

Hormoni

Paratiroid

Correlation

Correlation

.172**

.141* 1.000 .656

** -.607

** -.275

**

Sig. (2-

tailed)

.003 .016 .000 .000 .000

N 290 290 290 290 290 289

Kalciumi

në serum

Correlation

Correlation

.195**

.083 .656**

1.000 -.616**

-.170**

Sig. (2-

tailed)

.001 .161 .000 .000 .004

N 290 290 290 290 290 289

Fosfori në

serum

Correlation

Correlation

-.204**

-.061 -.607**

-.616**

1.000 .067

Sig. (2-

tailed)

.000 .298 .000 .000 .259

N 290 290 290 290 290 289

Vitamina

D

Correlation

Correlation

-.007 -.036 -.275**

-.170**

.067 1.000

Sig. (2-

tailed)

.909 .541 .000 .004 .259

N 289 289 289 289 289 289

**. Korrelacioni është i rëndësishëm në nivelin 0.01 (2-tailed).

*. Korrelacioni është i rëndësishëm në nivelin 0.05 (2-tailed).


42

Lidhja midis variablave: nivel PTH, gjini, moshë, nivel kalciumi, nivel fosfori dhe

nivel i vitaminës D, shprehet me anë të koefiçientit të korrelacionit Spearman, i cili

tregon një lidhje tepër sinjifikative midis nivelit të PTH-së dhe: kalciumit, fosforit,

vitaminës D, moshës (në nivelin 0.01) dhe me gjininë (në nivelin 0.05).

Vlerat e kalciumit janë të larta në 58.3% të rasteve në individët me

hiperparatiroidizëm primar. Është gjetur një korrelacion modest (r=0.656, p<0.000),

që tregon një lidhje të moderuar midis nivelit të PTH dhe nivelit të kalciumit. Kjo

dëshmon se rritja e nivelit të PTH-së, shoqërohet me rritjen e përqëndrimit të

kalciumit në serum.

Po kështu vlera e korrelacionit (r=-0.607, p<0.000), tregon për një lidhje të moderuar

midis nivelit të PTH-së dhe atij të fosforit në serum, duke provuar se rritja e nivelit të

PTH-së, shoqërohet me uljen e nivelit të fosforit.

Gjithashtu rezulton një lidhje e dobët ndërmjet nivelit të PTH-së dhe përqëndrimit të

vitaminës D (r=-0.275, p<0.000), gjë që vërteton se me rritjen e nivelit të PTH-së ka

ulje të përqendrimit të vitaminës D. Teorikisht pritet që niveli i lartë i PTH-së të nxisë

maturimin e vitaminës D në veshka, sipas mekanizmit të trajtuar në pjesën teorike.

Bën përjashtim rasti kur hiperparatiroidizmi primar nuk është trajtuar për një kohë të

gjatë dhe nefrokalcinozat apo kalkulat renale, çojnë gradualisht drejt rënies kronike të

funksionit renal, gjendje e cila çon më pas në defiçencë të vitaminës D në këta

individë për arsye të prishjes së funksionimit të këtij mekanizmi. Rezultate të

krahasueshme me ato të punimit tonë janë marrë edhe nga studime të tjera të kryera

për hiperparatiroidizmin primar, menaxhimin dhe lidhjen e tij me vitaminën D (Ghada

El.et al 2013; Ghada El.et al; 2013; Shoni J.S. 2013).

Një korrelacion modest është gjetur edhe midis përqëndrimit të fosforit në serum dhe

atij të kalciumit (r=-0.616, p<0.000), ku rritja e nivelit të kalciumit në serum,

shoqërohet me uljen e nivelt të fosforit. Kjo për arsye të rritjes së ekskretimit të

fosforit nga veshka (sikurse pritet të ndodhë).

Ekziston një lidhje shumë e dobët midis përqëndrimit të vitaminës D dhe kalciumit

(r=-0.170 p<0.000), e cila sikurse ndodh edhe në rastin e lidhjes së përqëndrimit të

PTH-së me përqëndrimin e vitaminës D, nuk është ajo që pritet. Edhe në këtë rast

arsyetimi është i njëjtë si në rastin e përmendur më sipër.

Ekziston një lidhje shumë e dobët midis përqëndrimit të PTH-së dhe moshës (r=0.172,

p<0.003), ku me rritjen e moshës vërehet rritje e nivelit të PTH-së.


43

Tabela 3.6.Krahasim i punimit tonë me punime të tjera të realizuara në këtë drejtim

Studimi

ynë

Priya.G

et al

Rao et

al

Yamashita et

al

Carnivale

et al

Ozbey

et al

Shteti Shqipëri Indi SHBA Japoni Itali Turqi

Mosha (vjeç) 46.7

(10.97)

38.4

(15.0)

62

(12)

58

(12)

59.6

(1.6)

54

(13)

PTH në serum

(pg/ml)

272.23

(330.29)

662.68

(446.92)

128

(130)

127

(59)

185.5 (29.2) 436

(432)

Kalciumi në

serum (mg/dl)

10.30

(1.06)

12.47

(1.6)

10.8

(0.7)

10.8

(0.7)

11.4

(0.2)

11.2

(0.8)

Fosfori në serum

(mg/dl)

2.29

(0.78)

2.58

(0.56)

2.82

(0.49)

3.0

(0.49)

2.8

(0.06)

2.2

(0.4)

Vitamina D në

serum (ng/ml)

18.14

(8.75)

10.21

(5.82)

18.8

(9.4)

14.7

(6.6)

19

(1.2)

23

(20)

Nga vlerat e paraqitura në këtë tabelë, vërejmë se popullata e prekur në moshë më të

avancuar dhe me vlerë më të ulët për mesataren e PTH-së, është ajo e SHBA-ve, më

pas vjen Japonia, Italia, Shqipëria, Turqia dhe më shumë problematike paraqitet India.

Kjo situatë lidhet me shumë faktorë, që kanë lidhje jo vetëm me stadin e zhvillimit të

sëmundjes, por edhe me cilësinë e jetesës.

Stadi i zhvillimit të sëmundjes përbën një faktor shumë të rëndësishëm, jo vetëm

përsa i përket manifestimit të sëmundjes, por edhe vlerave të matura në parametrat

hormonalë e biokimikë, që në raste si ai i Indisë shfaqen mjaft problematike. Kjo

lidhet me mungesën e diagnostikimit në kohën e duhur dhe deri vonë edhe me

mungesën e mjeteve dhe teknikave moderne që përdoren sot në diagnozën dhe matjen

e një game më të gjerë parametrash hormonalë dhe biokimikë.

Cilësia e jetesës dhe mënyra e të ushqyerit është shumë e rëndësishme, sidomos në

lidhje me përqëndrimin dhe metabolizmin e vitaminës D. Këto parametra paraqiten

mjaft problematikë në popullatën tonë, shpesh me vlera të ulëta dhe pamjaftueshmëri

edhe pse jemi vend mesdhetar e me një ekspozim të mirë në Diell.

3.3. Analiza e grupit me HPT sekondar

Ndonëse HPT sekondar paraqitet në disa forma (siç është përmendur edhe në pjesën

teorike), grupi më përfaqësues dhe më i studjuar është ai që shoqërohet me rënie

kronike të funksionit renal. Individët e përfshirë në këtë grup janë pacientë të cilët

ndiqen në mënyrë të rregullt në qendrën e Nefrologjisë, pranë QSUT-së dhe që i

nënshtrohen procesit të dializës në mënyrë të rregullt. Edhe pse hiperparatiroidizmi

sekondar është i lidhur ngushtësisht me rënien kronike të funksionit renal, jo

gjithmonë ai shfaqet me shenja të qarta që në fillim, pasi rënia e funksionit renal

ndodh gradualisht në disa faza dhe paralelisht me të shkon dhe diagnoza e

hiperparatiroidzmit sekondar. Kjo gjë e vështirëson diagnozën që në fazat fillestare të

dëmtimit të veshkave dhe e bën më të lehtë identifikimin në individët me stad të


44

avancuar të rënies kronike të funksionit renal (Joy MS et al 2007; (KDIGO) CKD-

MBD Work Group 2009).

Në shumicën e rasteve, hiperparatiroidizmi sekondar shoqërohet me dhimbje dhe

mineralizim jo normal të kockave, dhimbje dhe dobësim të muskujve, këputje

spontane të tendineve, prurit, fraktura të kockave, si dhe kalcifikime vaskulare,

probleme këto të evidentuara nga vetë pacientët në shumicën e rasteve dhe që i bën

ata të drejtohen tek mjeku (Felsenfeld A. et al 2006). Përveç ndikimit negativ të HPT

sekondar në skelet, vërehet gjithashtu ndikimi negativ në kalcifikimin e indeve të buta

në pjesë të tjera të trupit, përfshirë këtu edhe lëkurën apo indin subkutan, muskujt e

kornesë dhe konjuktivës, mushkëritë, traktin gastrointestinal dhe sistemin

kardiovaskular (Goodman WG, 2004).

Nga analiza e rezultateve të marra për këtë grup, vëmë re se vlera mesatare e moshës

së prekur nga hiperparatiroidizmi sekondar është 52.3 (11.10) vjeç; vlera mesatare për

PTH-në në këtë grup është 1145.99 (920.90) pg/ml, pra shumë më e madhe se kufiri i

sipërm i normës (65 pg/ml); vlera mesatare për kalciumin është 8.15 (1.16), vlerë më

e vogël se 8.6 mg/dl (kufiri i poshtëm i intervalit të referencës); vlera mesatare për

fosforin në serum është 4.9 mg/dl, vlerë më e madhe se 4.5 mg/dl (vlera e sipërme e

intervalit të referencës). Këto rezultate janë të krahasueshme edhe me studime të tjera

të kryera për hiperparatiroidizmin sekondar (Levin A. et al 2007). Përsa i përket

nivelit të vitaminës D, ajo arrin një vlerë mesatare prej 15.71 (11.10) ng/ml.

Tabela 3.7.Statistikë përshkruese për individët me hiperparatiroidizëm sekondar

Hormoni

Paratiroid

Kalciumi në

serum

Fosfori në

serum Vitamina D

Mosha

N Të vlefshme 115 115 115 115 115

Mungojnë 0 0 0 0 0

Mesatarja 1145.9957 8.1577 4.9130 15.7169 52.2696

Mediana 864.3000 8.1000 4.8000 15.8900 53.0000

Devijacioni

Standard

920.90085 1.15971 1.15086 4.45441 11.10897

Amplituda 3724.00 9.63 5.80 29.55 59.00

Minimumi 87.00 1.27 2.80 4.65 19.00

Maksimumi 3811.00 10.90 8.60 34.20 78.00


45

Figura 3.9.Shpërndarja e PTH-së në individët me HPT sekondar

Nga grafiku më sipër vrojtohet se vlerat e PTH-së në hiperparatiroidizmin sekondar

paraqiten me një shtrirje të gjerë, që nga ato jo shumë larg kufirit të sipërm të normës

së lejuar (65 pg/ml) me vlerë 87 pg/ml, deri në përqëndrime shumë herë më të larta se

norma me vlerë 3811 pg/ml. Kjo shpërndarje shpjegohet nga stadi i rënies kronike të

funksionit renal të pacientëve, siç u theksua edhe më sipër (Joy MS et al 2007;

(KDIGO) CKD-MBD Work Group 2009). Përveç rënies kronike të funksionit renal,

siç është parë edhe në studime të tjera (Malberti F. 1999) për kurbën e kalciumit dhe

PTH-së në HPT primar dhe atë sekondar, rregullimi i PTH-së nga kalciumi në serum

kryhet në një mënyrë jo të rregullt. Në hiperparatiroidizmin sekondar kjo gjë lidhet

me uljen e ndjeshmërisë ndaj kalciumit në serum dhe rezistencën e gjendrave

paratiroide ndaj frenimit të PTH-së të ndërmjetësuar nga kalciumi, kështu që

pavarësisht gjendjes së hiperkalcemisë gjendra paratiroide hipersekreton PTH

(Malberti F. 1999).

Tabela 3.8.Shpërndarja e frekuencave sipas përqendrimit të kalciumit brenda grupit me HPT

sekondar

Frekuenca Përqindja

Përqindja

kumulative

Hipokalcemi 79 68.7 68.7

Normokalcemi 30 26.1 94.8

Hiperkalcemi 6 5.2 100.0

Totali 115 100.0


46

Figura 3.10 Shpërndarja e frekuencave sipas përqendrimit të kalciumit brenda grupit me HPT

sekondar

Figura 3.11.Shpërndarja e kalciumit në serum në individët me HPT sekondar

Nga tabela dhe grafiku më sipër, vrojtohet se shpërndarja e kalciumit brenda grupit të

individëve me hiperparatiroidizëm sekondar paraqet një larmishmëri vlerash, ku 5.2

% të rasteve (6 individë) karakterizohen nga vlera më të larta se norma e lejuar për

kalciumin; 26.1% (31 individë) kanë vlera normale të kalciumit në serum dhe 68.7 %

(79 individë) karakterizohen nga vlera të ulëta të kalciumit, ashtu sikurse edhe pritet

69%

26%

5%

Hipokalcemi Normokalcemi Hiperkalcemi


47

të ndodhë në këtë grup. Marrëdhënia bifunksionale e kalciumit dhe PTH-së bën që

këta individë të shfaqen në disa raste me vlera në normë të kalcemisë apo

hiperkalcemi.

Rënia kronike e funksionit renal nga ana tjetër, bën që në shumicën e rasteve këta

pacientë të jenë hipokalcemikë. Tek këta individë, niveli i ulët i vitaminës D ka

ndikim direkt në uljen e nivelit të kalciumit në serum (Arnold.J et al, 2007; Malberti

F. et al 1999). Dëmtimi progresiv i veshkave bën që të ulet numri i receptorëve të

ndjeshëm ndaj vitaminës D, por edhe i receptorëve të ndjeshëm ndaj kalciumit në

gjendrat paratiroide, duke i bërë kështu më rezistentë ndaj vitaminës D dhe kalciumit.

Ulja e nivelit të vitaminës D bën gjithashtu që të ulet përthithja e kalciumit në zorrë.

Siç vërehet nga grafiku më poshtë, fosfori në individët me HPT sekondar

karakterizohet nga një shtrirje në vlera më të larta se norma, me vlerë mesatare 4.91

(1.151) mg/dl. Duke qenë se në këtë rast, funksioni i veshkës vjen në zbritje, bën që të

ulet ritmi i ekskretimit të fosforit nga veshka dhe niveli i fosforit në gjak të rritet,

ndërkohë që ai i kalciumit dhe vitaminës D të ulet (siç u tha dhe më sipër).

Figura 3.12.Shpërndarja e fosforit në serum në individët me HPT sekondar


48

Figura 3.13. Shpërndarja e vitaminës D në serum në individët me HPT sekondar

Siç duket nga grafiku, në këtë grup niveli i vitaminës D, për arsye të rënies kronike të

funksionit renal, vjen në zbritje me shtrirje nga 4.65 (vlerë e cila konsiderohet si

mungesë) deri në 34.20 ng/ml me vlerë mesatare 15.72 (4.454) ng/ml, vlerë e cila

sipas disa studimeve konsiderohet si e pamjaftueshme (Arnold.J et al, 2007).Vlera të

cilat për shumë kohë janë konsideruar normale, tashmë lidhen me nivele të larta të

PTH-së dhe në këtë mënyrë pamjaftueshmëri konsiderohen vlerat e vitaminës D < 30

ng/ml (Arnold.J et al, 2007; Dawson-Hughes B, et al 2005).

Tabela 3.9.Llogaritja e frekuencës së hiperparatiroidizmit sekondar


Grup_moshat * Gjinia Crosstabulation

Count

Gjinia Total

F M

Grup_moshat

Deri 30 4 1 5

30-40 4 5 9

40-50 11 18 29

50-60 19 22 41

60-70 9 16 25

Mbi 70 1 5 6

Total 48 67 115


49

Figura 3.14. Shpëndarja e PTH-së sipas gjinisë në grupin me HPT sekondar

Në grafikun më sipër, ku paraqitet shpërndarja e PTH-së në varësi të gjinisë, shohim

se si tek meshkujt ashtu edhe tek femrat kemi nje shtrirje normale të vlerave të

matura, me përjashtim të dy individëve në grupin e femrave. Duke u nisur nga tabela

dhe grafiku më sipër vërejmë se mediana ka vlerë më të ulët tek meshkujt krahasuar

me femrat. Nëse do ti referoheshim vlerave të vrojtimit në secilin rast, tek meshkujt

vërejmë se 50 % e vlerave të vrojtimit kanë një shtrirje më të vogël se sa tek femrat.


50

Tabela 3.10.Analiza e korrelacionit për PTH-në, moshën, gjininë, kalciumin, fosforin

dhe vitaminën D në grupin me hiperparatiroidizëm sekondar

Vlerat e korelacionit

Mosha Gjinia

Hormoni

Paratiroid

Calcium

në serum

Fosfori

në serum

Vitamina

D

Mosha Pearson

Correlation

1 .164 -.169 -.116 -.062 .193*

Sig. (2-

tailed)

.080 .070 .218 .509 .039

N 115 115 115 115 115 115

Gjinia Pearson

Correlation

.164 1 .109 -.097 .053 -.080

Sig. (2-

tailed)

.080 .246 .302 .576 .398

N 115 115 115 115 115 115

Hormoni

Paratiroid

Pearson

Correlation

-.169 .109 1 -.240** .305** -.479**

Sig. (2-

tailed)

.070 .246 .010 .001 .000

N 115 115 115 115 115 115

Calcium

në serum

Pearson

Correlation

-.116 -.097 -.240** 1 .008 .159

Sig. (2-

tailed)

.218 .302 .010 .932 .090

N 115 115 115 115 115 115

Fosfori në

serum

Pearson

Correlation

-.062 .053 .305** .008 1 -.199*

Sig. (2-

tailed)

.509 .576 .001 .932 .033

N 115 115 115 115 115 115

Vitamina

D

Pearson

Correlation

.193* -.080 -.479** .159 -.199* 1

Sig. (2-

tailed)

.039 .398 .000 .090 .033

N 115 115 115 115 115 115



Lidhja midis PTH-së, kalciumit, fosforit dhe vitaminës D në grupin e individëve me

HPT sekondar, e shprehur me anë të koeficientit të korrelacionit Pearson, tregon një

lidhje tepër sinifikative midis PTH-së dhe kalciumit, PTH-së dhe fosforit, si edhe

PTH-së e vitaminës D. Ekziston një korrelacion shumë i dobët gjithashtu midis

vitaminës D dhe fosforit në serum (r=-0.199, p<0.05).


51

Vlerat e kalciumit në këtë grup janë më të ulëta se norma në 68.7% të rasteve. Nga

analiza e korrelacionit (r= -0.240, p<0.01), u gjet një lidhje e dobët midis nivelit të

PTH-së dhe kalciumit, gjë që vërteton se me rritjen e nivelit të PTH-së, ulet

përqendrimi i kalciumit në serum, gjendje e cila është normale në kushtet e rënies

kronike renale, siç u shpjegua edhe më sipër.

Nga analiza e korrelacionit vlerat (r=0.305, p<0.01), tregojnë një korrelacion të dobët

ndërmjet nivelit të PTH-së dhe fosforit në serum, që provon se rritja e nivelit të PTH-

së, shoqërohet me rritjen e nivelit të fosforit në serum. Duke qenë se HPT sekondar

është i lidhur direkt me shkallën e rënies kronike të funksionit renal (siç është sqaruar

më sipër), i cili shumë herë është asimptomatik deri në shfaqjen e HPT sekondar, bën

që veshka të humbasë gradualisht funksionin e saj dhe nefronet e mbetur të mos

ekskretojnë mjaftueshëm fosfor, duke shkaktuar kështu hiperfosfatemi. Nga ana tjetër

kalciumi, i cili është një kation divalent dhe fosfori i cili gjendet në formën e anionit

monovalent, karakterizohen nga një afinitet i lartë për njëri-tjetrin, duke formuar në

këtë mënyrë komplekse të patretshme. Këta të fundit rezultojnë në kalcifikime

ekstraskeletike të përmendura më lart si edhe në sëmundje kardiake. Kombinimi i

manifestimeve skeletike me ato kardiake, bën që risku i sëmundshmërisë dhe

vdekshmërisë tek këta individë të jetë në rritje (Tomasello S. 2008, Block GA & Port

FK 2003).

Nga të dhënat rezulton një korrelacion modest midis nivelit të PTH-së dhe

përqëndrimit të vitaminës D (r=-0.479, p<0.01) që provon se rritja e nivelit të PTH-së,

shoqërohet me uljen e përqendrimit të vitaminës D. Ka mundësi që kjo të shkaktohet

nga ulja e aktivitetit të enzimës α-1 hidriksilazës në veshka, e cila është përgjegjëse

për maturimin e vitaminës D në veshka.

Tabela 3.11. Krahasimi i grupeve me HPT primar dhe sekondar me anë të Testit- t

Testi-t për kampione të pavaruara (Independent Samples Test)

Levene`s Test

for Equality of

Variances

t-test for Equality of Means

95 % Confidence Interval

of the difference

Sig. t df Sig.(2-

tailed)

Lower Upper

log_PTH .000 -14.971

403 .000 -.75597

-.58048

Mosha .000 -4.597 403 .000 -7.96117 -3.19175

Kalciumi

në serum

.096 17.875 403 .000 1.91204 2.38459

Fosfori në

serum .000 -22.395 158 .000 -2.84748 -2.38592

Vitamina

D .000 3.676 379 .000 1.13080 3.73193


52

Nga krahasimi i grupit të individëve me HPT-primar dhe grupit të individëve me

HPT-sekondar me anë të Testit-t, rezulton se midis këtyre dy grupeve ka dallime të

rëndësishme për të gjithë parametrat e analizuar.

Pasi janë logaritmuar të dhënat për PTH-në, është parë me anë të testit t, se ky

variabël, paraqet dallime të rëndësishme, në grupin e parë dhe të dytë, me sig= 0.000,

t=-14.971 dhe df=403.

Të njëjtën gjë mund të themi për moshën me sig= 0.000, t=-4.597 dhe df=403, për

kalciumin në serum, me sig= 0.096, t=17.875 dhe df=403, për fosforin në serum me

sig= 0.000, t=-22.395 dhe df=158 si dhe për vitaminën D me sig= 0.000, t=3.676 dhe

df=379.

Testet Mann-Whitney dhe testit Wilcoxon W, konfirmuan gjithashtu ndryshimin

midis këtyre dy grupeve për parametrat e marrë në studim.

3.4. Analiza e grupit me Hipoparatiroidizëm

Personat e identifikuar me hipoparatiroidizëm bëjnë pjesë në grupin e individëve të

dyshuar për probleme të paratiroides. Siç është përmendur edhe më sipër, nga 937

individë të dyshuar për probleme të paratiroides, vetëm 64 (ose 6.8 %) prej tyre kanë

rezultuar me hipoparatiroidizëm.Vlerësimi fillestar i pacientëve me hipokalcemi fillon

me historinë familjare e cila mund të sugjerojë një shkak gjenetik, ose historinë e

përshtatshme mjekësore në veçanti për ndërhyrjet kirurgjikale apo ndonjë sëmundje

autoimmune të mundshme (Shoback D, 2008).

Tabela 3.12. Statistikë përshkruese për grupin me hipoparatiroidizëm

Kryesisht, shkaku që i bën këta individë të drejtohen tek mjeku janë shqetësimet

neuromuskulare, si: krampet muskulare, dridhje, spazma si dhe mpirje të gjymtyrëve

dhe kriza. Pas matjes së përqendrimit të PTH-së në serum të gjithë këta individë,

rezultuan me vlera të ulëta të PTH-së, nën 15 mg/dl.

Siç vihet re edhe në tabelën më sipër, shtrirja e vlerave shkon nga 0.50 (e cila është

vlera minimale që mund të përcaktohet nga analiza laboratorike) deri në 14.98 mg/dl

dhe me vlerë mesatare 9.52 (4.03). Vlerat nga 10-15 mg/dl (edhe pse brenda kufirit të

poshtëm të normës për PTH-në) konsiderohen patologjike në kushtet e hipokalcemisë.

Hormoni

Paratiroid

Kalciumi në

serum

Fosfori në

serum Vitamina D

Mosha

N Të

vlefshme

64 64 64 64 64

Mungojnë 0 0 0 0 0

Mesatarja 9.5216 7.2891 5.0406 15.8261 40.1563

Mediana 10.8050 7.3500 4.9000 12.2350 38.5000

Devijacioni

Standard

4.03390 .60974 1.03106 9.31078 10.18592

Amplituda 14.48 2.10 5.20 44.83 42.00

Minimumi .50 6.00 2.90 4.32 19.00

Maksimumi 14.98 8.10 8.10 49.15 61.00


53

Diagnoza e hipoparatiroidizmit bazohet në nivele të ulëta të PTH-së në serum në

praninë e hipokalcemisë, se sa në vetë përqëndrimin e PTH-së (Alicia K. et al, 2005).

Në këtë grup vlerat e ulëta, deri në mungesë të PTH-së (rasti me vlerë të PTH-së 0.50

mg/dl), shoqërohen me hipokalcemi (me vlerë mesatare të kalciumit në serum 7.28

(0.60), hiperfosfatemi (me vlerë mesatare të fosforit në serum 5.04 (1.03) dhe nivele

të ulëta të vitaminës D (me vlerë mesatare 15.8 (9.31).

Figura 3.15. Shpërndarja e PTH-së në serum në individët me hipoparatiroidizëm

Nga grafiku më sipër vërejmë se shpërndarja e vlerave të PTH-së brenda grupit me

hipoparatiroidizëm, shkon nga vlera shumë të vogla afër zeros deri në vlerat e

poshtme të intervalit të normës. Vlerat e ulëta të PTH-së në këtë grup lidhen në

mënyrë të drejtpërdrejtë me mos funksionimin korrekt të gjendrave paratiroide.

Figura 3.16.Shpërndarja e kalciumit në serum në individët me hipoparatiroidizëm


54

Shpërndarja e vlerave të kalciumit varion nga 2 mg/dl deri në 8.10 mg/dl. Gjendja e

hipokalcemisë tek këta individë, shkaktohet si rezultat i pamjaftueshmërisë së PTH-së

të sintetizuar nga gjendra paratiroide për të ushtruar aktivitetin e vet mbi kocka e për

të hedhur më shumë kalcium në qarkullim. Nga ana tjetër kjo sasi e vogël e PTH-së

nuk mund të ndikojë në ripërthithjen e kalciumit në tubulën distale dhe të stimulojë

aktivitetin e enzimës α-1 hidroksilazë në veshka dhe si rezultat shkaktohet

pamjaftueshmëri e vitaminës D, e cila ka ndikim direkt në përthithjen e kalciumit,

duke shkaktuar në këtë mënyrë hipokalcemi (Shoback D. M. D. 2008).

Figura 3.17. Shpërndarja e fosforit në serum në individët me hipoparatiroidizëm

Nga shpërndarja e përqendrimit të fosforit në individët me hipoparatiroidizëm, në

shumicën e rasteve, vërejmë vlera të larta të fosforit në serum, me vlerë mesatre 5.04

(1.031) mg/dl. Gjendja e hiperfosfatemisë në këtë grup është rezultat i

pamjaftueshmërisë së PTH-së, duke mos mundur të ushtrojë ndikimin direkt që ka në

rritjen e nivelit të kalciumit dhe uljen e nivelit të fosforit në serum (Carothers M, et al

1994).

Nga grafiku më poshtë vërejmë se shpërndarja e vitaminës D në këtë grup ka një

shtrirje nga vlerat më minimale (të konsideruara si mungesë p.sh. vlera 4.32 ng/ml që

është vlera më e vogël e vrojtimit tonë), deri në vlera maksimale brenda normës së

lejuar. Vlera mesatare 15.83 (9.311), është një vlerë e cila në shumë studime

konsiderohet si e pamjaftueshme (Dawson-Hughes B. et al 2005, Holick MF, 2006).


55

Figura 3.18.Shpërndarja e vitaminës D në serum në individët me hipoparatiroidizëm

Tabela 3.13.Llogaritja e frekuencës së hiperparatiroidizmit sekondar


Grup_moshat * Gjinia Crosstabulation

Count

Gjinia Total

F M

Grup_moshat

Deri 30 6 6 12

30-40 13 8 21

40-50 10 9 19

50-60 5 5 10

60-70 2 0 2

Total 36 28 64


56

Figura 3.19.Shpëndarja e PTH-së sipas gjinisë në grupin me hipoparatiroidizëm

Në grafikun më sipër, ku paraqitet shpërndarja e PTH-së në varësi të gjinisë, shofim

se si tek meshkujt ashtu edhe tek femrat kemi nje shtrirje normale (brenda grupit) të

vlerave të matura, me përjashtim të një individi në grupin e meshkujve, i cili paraqitet

me vlerë problematike shumë më të ulët se sa vetë grupi. Duke u nisur nga tabela dhe

grafiku më sipër vërejmë se mediana ka vlerë të përafërt tek femrat dhe tek meshkujt.

Nëse do ti referoheshim vlerave të vrojtimit në secilin rast, si tek meshkujt ashtu edhe

tek femrat vërejmë se shtrirja është e ngjashme, ku më shumë se 50 % e vrojtimeve

janë me vlerë më të vogël së 10 mg/dl. Nga numri i rasteve të diagnostikuara me

hipoparatiroidizëm, vërejmë se femrat janë më të prekura se sa meshkujt, me 36 raste

nëraport me 28 raste tek meshkuj.


57

Tabela 3.14. Analiza e korrelacionit për PTH-në, moshën, gjininë, kalciumin, fosforin dhe

vitaminën D në grupin me hipoparatiroidizëm

Korrelacionet

Mosha Gjinia Hormoni

Paratiroid

Kalciumi

në serum

Fosfori

në serum

Vitamina

D

Mosha

Pearson

Correlation 1 .011 -.332

** -.291

* .234 -.221

Sig. (2-tailed) .929 .007 .020 .062 .080

N 64 64 64 64 64 64

Gjinia

Pearson

Correlation .011 1 .174 .292

* -.321

** .096

Sig. (2-tailed) .929 .169 .019 .010 .453

N 64 64 64 64 64 64

Hormoni

Paratiroid

Pearson

Correlation -.332

** .174 1 .831

** -.577

** .494

**

Sig. (2-tailed) .007 .169 .000 .000 .000

N 64 64 64 64 64 64

Kalciumi

në serum

Pearson

Correlation -.291

* .292

* .831

** 1 -.619

** .520

**

Sig. (2-tailed) .020 .019 .000 .000 .000

N 64 64 64 64 64 64

Fosfori në

serum

Pearson

Correlation .234 -.321

** -.577

** -.619

** 1 -.313

*

Sig. (2-tailed) .062 .010 .000 .000 .012

N 64 64 64 64 64 64

Vitamina

D

Pearson

Correlation -.221 .096 .494

** .520

** -.313

* 1

Sig. (2-tailed) .080 .453 .000 .000 .012

N 64 64 64 64 64 64



Lidhjet midis PTH-së, kalciumit, fosforit dhe vitaminës D në grupin e individëve me

HPT sekondar, e shprehur me anë të koeficientit të korrelacioni Pearson, tregon një

lidhje tepër sinjifikative midis tyre.

Vlerat e kalciumit në këtë grup në të gjitha rastet janë më të ulëta se norma. Vlerat e

korrelacionit (r= 0.831, p=0.000), provojnë një lidhje të fortë, sinjifikative midis

nivelit të PTH-së dhe kalciumit. Ekziston një lidhje e drejtë midis PTH-së dhe

kalciumit, që dëshmon se me rritjen e nivelit të PTH-së, rritet përqëndrimi i kalciumit

në serum, por gjithmonë mbetet në vlera më të ulëta se norma, si rezultat i

pamjaftueshmërisë së PTH-së (siç është shpjeguar edhe më sipër).


58

Nga korrelacioni i fosforit me PTH-në (r=-0.577, p=0.000), vërehet një lidhje

sinjifikative midis nivelit të PTH-së dhe fosforit në serum, që provon se me rritjen e

nivelit të PTH-së, niveli i fosforit në serum ulet.

Po kështu nga analiza rezulton një lidhje modeste midis nivelit të PTH-së dhe

përqëndrimit të vitaminës D (r=0.494, p=0.000), që tregon se rritja e nivelit të PTH-

së, shoqërohet me rritjen e përqëndrimit të vitaminës D. Kjo si rezultat i ndikimit

direkt të PTH-së në aktivitetin e enzimës α-1 hidroksilazë në veshka (e shpjeguar më

sipër).

Një korrelacion modest u gjet edhe midis përqëndrimit të kalciumit dhe fosforit (r= -

0.619, p=0.000), që tregon se me rritjen e përqendrimit të kalciumit në serum,

përqëndrimi i fosforit ulet (e shpjeguar më sipër).

Lidhje sinjifikative ekzistojnë edhe midis nivelit të vitaminës D dhe nivelit të

kalciumit (r=0.520, p=0.000), që provon se me rritjen e përqendrimit të vitaminës D,

rritet dhe ai i kalciumit në serum (e shpjeguar më lart).

Vlerat (r=-0.313, p<0.05), tregojnë për një korelacion të dobët ndërmjet rritjes së

përqendrimit të vitaminës D dhe uljes së përqendrimit të fosforit. Kjo në ndryshim

nga sa pritet të ndodhë, për arsye të pamjaftueshmërisë së PTH-së, e cila rrit

ekskretimin e fosforit nga veshka, por edhe për shkak të përqëndrimit të ulët

(pamjaftueshmërisë) të vitaminës D, e cila nxit përthithjen e fosforit në nefrone.

3.5. Krahasimi i tre gjendjeve problematike të paratiroides, të trajtuara në

këtë punim

Në grafikët më poshtë, paraqiten në mënyrë të krahasuar variablat e matur në secilin

nga grupet e marrë në studim.

Figura 3.20. Paraqitje grafike e shtrirjes së moshës, në mënyrë të krahasuar në tre grupet e

marra në studim


59

Siç shihet edhe nga paraqitja grafike për moshën, grupi që i shfaq problemet më herët

është ai me hipoparatiroidizëm (40±10.19) vjeç, krahasuar me HPT primar

(46.69±10.97) dhe HPT sekondar (52.27±11.11). Tek ky grup sëmundja bëhet e

dukshme në moshë tepër të re për arsye të mungesës së theksuar të kalciumit, i cili

nga ana e vet shoqërohet me çrregullime neuromuskulare dhe bën që këta individë të

shfaqin shenja klinike më herët se individët e dy grupeve të tjera me HPT primar dhe

sekondar ku ecuria e sëmundjes ndodh në mënyrë progressive dhe ndryshe nga ajo e

hipoparatiroidizmit.

Përsa i përket situatës së hiperparatiroidizmit, HPT primar shfaqet në moshë më të re

se HPT sekondar i cili shkaktohet si rezultat i dështimit kronik renal, kryesisht të

shkaktuar nga nefrokalcinozat dhe kalkulat renale si rezultat i situatës së

hiperparatiroidizmit primar të patrajtuar për një periudhë të gjatë kohore.

Figura 3.21. Paraqitje grafike e shtrirjes së përqendrimit të kalciumit, në mënyrë të krahasuar

në tre grupet e marra në studim

Në këtë paraqitje grafike, vërejmë se në HPT primar kemi një shtrirje të vlerave të

kalciumit më të larta (10.30±1.06), se sa në HPT sekondar (8.15±1.16) dhe në

hipoparatiroidizëm (7.28±0.60), ku vërehen vlera tepër të ulëta të kalciumit në serum.

Siç është përmendur edhe më sipër, gjatë trajtimit të këtyre grupeve sipas rastit, kjo

është një situatë e cila vjen si rezultat i prishjes së bashkërendimit të punës së PTH me

organet shenjë, në grupin e parë si rezultat i adenomës apo hiperplazisë së gjendrave

paratiroide, në grupin e dytë si rezultat i rënies kronike të funksionit renal dhe në

grupin e tretë si rezultat i pamjaftueshmërisë së PTH-së në qarkullim.

Nga grafiku më poshtë, shihet qartë se përqendrimi i fosforit është tepër i ulët

(2.30±0.79) në grupin me HPT primar krahasuar me HPT sekondar (4.91±1.15) dhe

hipoparatiroidizmin (5.04±1.03). Kjo situatë shpjegohet me ndikimin direkt të PTH-së

në metabolizmin e fosforit në organizëm të trajtuar edhe në pjesën teorike. Në rastin e

HPT primar, sasi të larta të PTH-së nxisin përthithjen e kalciumit në tubulën distale


60

dhe ekskretimin e fosforit nga veshkat, ndërsa në grupin e dytë dështimi kronik renal

pengon ekskretimin e fosforit nga veshkat dhe në grupin e tretë pamjaftueshmëria e

PTH-së bën që kalciumi të mos përthithet siç duhet në tubulën distale dhe fosfori të

përqendrohet në serum.

Figura 3.22. Paraqitje grafike e shtrirjes së përqëndrimit të fosforit, në mënyrë të krahasuar

në tre grupet e marra në studim

Figura 3.23. Paraqitje grafike e shtrirjes së përqëndrimit të vitaminës D, në mënyrë të

krahasuar në tre grupet e marra në studim


61

Në grafikun e mësipërm, vrojtohet se përqëndrimin më të lartë vitamina D e arrin në

grupin me HPT primar (18.15±8.75), në HPT sekondar arrin vlera më të ulëta se tek

primari (15.72±4.45) dhe vlerat më të ulëta i arrin në grupin me hipoparatiroidizëm

(15.83±9.31). Kjo situatë është më problematike tek grupi me HPT sekondar, si

rezultat i rënies kronike të funksionit renal dhe tek grupi me hipoparatiroidizëm si

rezultat i pamjaftueshmërisë së PTH-së.


62

PËRFUNDIME

Problemet e funksionit të paratiroides ekzistojnë edhe në popullatën në dukje e

shëndetshme, respektivisht 1.8 % me hipoparatiroidizëm dhe 15,6 % e tyre me

hiperparatiroidizëm primar dhe me prevalencë përkatësisht 0.018 dhe 0.156.

Hiperparatiroidizmi primar shfaqet me një shtrirje moshe nga 18-85 vjeç

(46.7±10.97), me mbizotërim të seksit femër me dyfishin e rasteve. Ai paraqet

një tablo klinike me nivele të larta të PTH-së, variacion të theksuar të

kalciumit (ku dominojnë individët me hiperkalcemi në 58.3 % të rasteve),

pamjaftueshmëri të Vitaminës D dhe nivele të ulëta të fosforit.

Hiperparatiroidizmi sekondar shfaqet në moshë mesatare 52.3±11.11 vjeç dhe

me nivele shumë të larta të PTH-së (10-100 herë më të larta se norma),

shoqërohet përgjithësisht me hipokalcemi dhe vetëm në 5.2 % të rasteve me

hiperkalcemi, nivele të ulëta të Vitaminës D (15.71±4.45 ng/ml) dhe

hiperfosfatemi (4.91±1.15 mg/dl).

Nga krahasimi i grupeve të individëve me HPT-primar dhe HPT-sekondar, me

anë të Testit-t, rezulton se midis tyre ka dallime të rëndësishme për të gjithë

parametrat e analizuar.

Hipoparatiroidizmi haset më rrallë në popullatë (siç u përmend edhe tek

analiza e grupit të kontrollit) dhe për këtë arsye është grupi me më pak

individë. Hipoparatiroidizmi karakterizohet nga një moshë shume e re, me

mesatare 40.15±10.19 vjeç. Ai shfaqet me nivele shumë të ulëta të PTH-së,

hipokalcemi, nivele të ulëta të Vitaminës D dhe hiperfosfatemi.

Spektri klinik i individëve me probleme të paratiroides ndryshon midis

nëngrupeve të marra në studim, por edhe brenda grupit në varësi të moshës

apo standartit të jetesës.


63

LITERATURA

1. Albright F, Bauer W, Cockrill JR, Ellsworth R: Studies on the physiology of

the parathyroid glands. II. The relation of the serum calcium to the serum

phosphorus at different levels of parathyroid activity. J Clin Invest 9 :659–

677,1931 Medline

2. Altenähr E. “Ultrastructural pathology of parathyroid glands”. Curr top pathol

1972; 56: 1-54.

3. Arnold A, Horst SA, Gardella TJ, Baba H, Levine MA, Kronenberg HM.

“Mutation of the signal peptide-encoding region of the preproparathyroid

hormone gene in familial isolated hypoparathyroidism”. J Clin Invest 1990;

86(4):1084-1087.

4. Arnold J. Felsenfeld, Mariano Rodriguez, Escolastico Aguilera-Tejero.

“Dynamics of Parathyroid Hormone Secretion in Healthand Secondary

Hyperparathyroidism” In –Depth Review; Clin J Am Soc Nephrol 2: 1283-

1305, 2007.

5. Bannister LH, Berry MM, Collins P et al. eds. “Gray`s Anatomy”. New York:

Churchill Livingstone, 1995;17

6. Berdud I, Martin Malo A, Almaden Y, Aljama P, Rodriguez M, Felsenfeld AJ:

The PTH-calcium relationship during a range of infused PTH doses in the

parathyroidectomized rat. Calcif Tissue Int62 :457– 461,1998

CrossRefMedline

7. Biber J, Hernando N, Forster I, Murer H: Regulation of phosphate transport in

proximal tubules. Pflugers Arch 458:39–52, 2009

8. Bilezikian JP, Brandi ML, Rubin M, et al. Primary hyperparathyrodism: new

concepts in clinical, densitometric and biochemical features. J Intern Med

2005;257:6–17.

9. Bilezikian JP, Silverberg SJ. Normocalcemic primary

hyperparathyroidism. Arq Bras Endocrinol Metabol. 2010;54:106–

9. PubMed]

10. Bilezikian JP, Khan AA, Potts JT., Jr Guidelines for the management of

asymptomatic primary hyperparathyroidism: summary statement from the

third international workshop. J Clin Endocrinol Metab. 2009;94:335–9.

[PubMed]

11. Blind E, Raue F, Knappe V et al. Cyclic AMP formation in rat bone and

kidney cells is stimulated equally by parathyroid hormone-related protein

(PTHrP) 1-34 and PTH 1-34. Exp Clin Endocrinol 1993; 101:150-155.

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=16693957&link_type=MED

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1007/s002239900460&link_type=DOI

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1007/s002239900460&link_type=DOI

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20485897



64

12. Block GA, Port FK: Calcium phosphate metabolism and cardiovascular

disease in patients with chronic kidney disease. Sem Dialysis 16: 140-147,

2003

13. Braun J, Oldendorf M, Moshage W, et al. Electron beam computed

tomography in the evaluation of cardiac calcifications in chronic dialysis

patients. Am J Kidney Dis. 1996;27:394-401

14. Brown EM., Gamba G., Riccardi D et al. “Cloning and characterization of an

extracellular Ca2+

sensing receptor from bovine parathyroid”. Nature 1993;

366: 575-80

15. Brown EM, MacLeod RJ. ”Extracellular calcium sensing and axtracelluar

calcium signaling”. Physiol Rev 2001;81:239-97.

16. Canalis E, Hock JM Raisz LG. The Parathyriods. New York: Raven Press,

1994:65-82.4.

17. Carafoli E. “The calcium-signalling saga: tap water and protein crystals”. Nat

Rev Mol Cell Biol 2003; 4: 326-32.

18. Carlson D. Parathyroid pathology: hyperparathyroidism and parathyroid

tumors. Arch Pathol Lab Med 2010; 134: 1639-44.

19. Carnevale V, Manfredi G, Romagnoli E, et al. Vitamin D status in female

patients with primary hyperparathyroidism: does it play a role in skeletal

damage? Clin Endocrinol (Oxf) 2004; 60:81-6.

20. Carothers M, Chew D, Van Gundy T: Diseases of the parathyroid gland and

calcium metabolism, in Birchard SJ, Sherding RG (eds): Saunders Manual of

Small Animal Practice, ed 2. Philadelphia, WB Sawnders, 1994, pp 248-258.

21. Carrillo-Lopez N, Alvarez-Hernandez D, Gonzales-Suares I,et al

“Simultaneous changes in the calcium-sensing receptor and the vitamin

receptor under the influence of calcium and calcitriol”. Nephrol Dial

Transplant 2008; 23:3479-84.

22. Cinti S, Sbarbati A. “Ultrastructure of human parathyroid cells in health and

disease”. Microsc Res Tech 1995; 32:164-79.

23. Civitelli R, Reid IR, Westbrook S et al. Parathyroid hormone depresses

cytosolic pH and DNA synthesis in osteoblast-like cells. Am J Physiol 1988;

255:E660-667.

24. Collip JB. “The extraction of a parathyroid hormone which will prevent or

control parathyroid tetany and which regulates the level of blood calcium”. J

Biol Chem 1925; 63:395-438.


65

25. Cope O. The study of hyperparathyroidism at the Massachusetts General

Hospital. N Engl J Med 1966;274:1174–82.

26. Chang W, Shoback D. “Extracellular Ca2+

-sensing receptors: an overview”.

Cell Calcium 2004; 35, 183-96.

27. Chase LR, Aurbach GD. The effect of parathyroid hormone on the

concentration of adenosine 3',5'-monophosphate in skeletal tissue in vitro. J

Biol Chem 1970; 245:1520-1526.6.

28. Chen H., Senda T., Emura Sh., Kubo K. “An Update on the Structure of the

Parathyroid Gland”. The Open Anatomy Journal, 2013, 5, 1-9.

29. Chen H, Emura S, Shoumura S. “Ultrastructure of the water-clear cell in

parathyroid gland of SAMP6 mice”. Tissue cell 2006; 38:187-92.

30. Chen TC, Chimeh F, Lu Z, Mathieu J, Person KS, Zhang A, Kohn N,

Martinello S, Berkowitz R, Holick MF. “Factors that influence the cutaneous

synthesis and dietary sources of vitamin D”. Arch Biochem Biophys 2007;

460:213-217.

31. D’Alessandro AM, Melzer JS, Pirsch JD, et al. Tertiary hyperparathyroidism

after renal transplantation: operative indications. Surgery. 1989;106:1049-

1055; discussion, 1055-1056.

32. D'Amour P, Brossard JH. “Carboxyl-terminal parathyroid hormone fragments:

role in parathyroid hormone physiopathology”. Curr Opin Nephrol Hypertens

2005;14(4):330-336.

33. D'Amour P: Effects of acute and chronic hypercalcemia on parathyroid

function and circulating parathyroid hormone molecular forms. Eur J

Endocrinol146 :407– 410,2002 CrossRefMedline

34. D'Amour P, Rakel A, Brossard J-H, Rousseau L, Albert C, Cantor T: Acute

regulation of circulating parathyroid hormone (PTH) molecular forms by

calcium: Utility of PTH fragments/PTH (1-84) ratios derived from three

generations of PTH assays. J Clin Endocrinol Metab 91 :283– 289,2006

CrossRefMedline

35. Dawson-Huges B, Haeney RP, Holick MF, Lips P, Meunier PJ, Vieth R:

Estimates of optional vitamin D status. Osteoporosis Int 16: 713-716, 2005.

36. Decker PA, Cohen EP, Doffek KM, et al. Subtotal parathyroidectomy in renal

failure: still needed after all these years. World J Surg. 2001;25:708-712.

37. Delanaye P, Krzesinski JM.“News about phosphorus metabolism”. Rev Med

Liege 2005; 60(3):189-197.

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1530/eje.0.1460407&link_type=DOI

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1530/eje.0.1460407&link_type=DOI

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1210/jc.2005-1628&link_type=DOI

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1210/jc.2005-1628&link_type=DOI


66

38. DeLuca HF. “Overview of general physiologic features and functions of

vitamin D”. Am J Clin Nutr 2004; 80:1689S-1696S.

39. Demeure M, McGee D, Wikes W et al. Results of surgical treatment for

hyperparathyroidism associated with renal disease. Am J Surg 1990; 160: 337-

40.

40. Dina M Elaraj, MD ,Orlo H Clark, MD. “Current Status and Treatment of

Primary Hyperparathyroidism”. The Permanente Journal/ Winter 2008/

Volume 12 No. 1

41. Divieti P, John MR, Juppner H et al. Human PTH-(7-84) inhibits bone

resorption in vitro via actions independent of the type 1 PTH/PTHrP receptor.

Endocrinol 2002; 143:171-176.

42. Emura S, Shoumura S, Isono H. “Ultrastructure of the water-clear cell in the

rabit parathyroid gland”. Arch Histol Cytol 1992; 55:159-66.

43. Esselstyn CB Jr, Grille G Jr. “Hyperparathyroidism-epidemic or endemic?

Diagnosis and treatment” Cleve Clin.Q.1970; 37; 87-91.

44. Farnebo F, Enberg U, Grimelius L, et al. “Tumor-specific decreased

expression of calcium sensing receptor messenger ribonucleic acid in sporadic

primary hyperparathyroidism” J Clin Endocrinol Metab 1997; 82:3481-6.

45. Felsenfeld A, Silver J. Pathophysiology and clinical manifestations of renal

osteodystrophy. In: Olgaard K, ed. Clinical guide to bone and mineral

metabolism in CKD. New York, NY: National Kidney Foundation; 2006:31-

41.

46. Friedman PA, Goodman WG: PTH (1-84)/PTH (7-84): A balance of power.

Am J Physiol Renal Physiol290 :F975– F984,2006

47. Gardella TJ, Axelrod D, Rubin D et al. Mutational analysis of the receptor-

activating region of human parathyroid hormone. J Biol Chem 1991;

266(20):13141-13146.

48. Gardella TJ, Axelrod D, Rubin D et al. Mutational analysis of the receptor-

activating region of human parathyroid hormone. J Biol Chem 1999;

266:13141-13146.14.

49. Gardella TJ JŸppner H. Interaction of PTH and PTHrP with their receptors.

Rev Endocine &Metab Disorders 2000; 1:317-329.

50. Garrett JE, Steffey ME, and Nemeth EF. The calcium receptor agonist NPS R-

568 suppresses PTH mRNA levels in cultured bovine parathyroid cells

(Abstract). J Bone Miner Res 10: S387, 1995.


67

51. Gasparri G, Camandona M, Abbona GC, et al. Secondary and tertiary

hyperparathyroidism: causes of recurrent disease after 446

parathyroidectomies. Ann Surg. 2001;233:65-69

52. Gensure RC, Gardellla TJ, Jüphner H. “Parathyroid hormone and parathyroid

hormone related peptide and their receptors”. Biochem Biophys Res Commun

2005; 328:666-678.

53. Giachelli CM: Inducers and inhibitors of biomineralization: Lessons from

pathological calcification. Orthod CraniofacRes 8: 229–231, 2005

54. Gilmour JR. “The normal histology of the parathyroid glands”. Pathol

Bacteriol 1937; 45:507-22 & 48:187-222.

55. Goodman WG. The consequences of uncontrolled secondary

hyperparathyroidism and its treatment in chronic kidney disease. Seminars in

Dialysis. 2004;17:209-216.

56. Gomes EM, Nunes RC, Lacativa PG, et al. “Ectopic and extranumerary

parathyroid glands location in patients with hyperpareathyroidism secondary

to end stage renal disease”. Acta Cir Bras 2007; 22:105-9.

57. Habener JF, Rosenblatt M, Potts JT Jr. “Parathyroid hormone: biochemical

aspects of biosynthesis, secretion, action, and metabolism”. Physiol Rev 1984;

64: 985-1053.

58. Haff RC, Black WC, Ballinger WF. “Primary hyperparathyroidism:changing

clinical, surgical and pathologic aspects”. Ann Surg. 1970, 171;85-92.

59. Hamann KL, Lane NE. “Parathyroid hormone update”. Rheum Dis Clin North

AM 2006; 32:703-719.

60. Hanson AM. “Parathyroid preparations”. Milit Surg 1923; 53:554-60, 701-18.

61. Harach HR, Jasani B. Parathyroid hyperplasia in tertiary hyperparathyroidism:

a pathological and immunohistochemical reappraisal. Histopathology.

1992;21:513-519.

62. Heaf J, Tvedegaard E, Kanstrup IL, Fogh-Andersen N. Hyperparathyroidism

and long-term bone loss after renal transplantation. Clin Transplant.

2003;17:268-274.

63. Henderson A. Mahony O. Hypoparathyroidism: Pathophysiology and

diagnosis. 2005; Compendium Vet. Com, page 280.


68

64. Heinrich G, Kronenberg HM, Potts JT, Habener JF. ”Gene encoding

parathyroid hormone-nucleotide sequence of the rat gene and deduced

aminoacid sequence of rat preproparathyroid hormone”.

65. Hilpert J, Nykjaer A, Jacobsen C et al. “Megalin antagonizes activation of the

parathyroid hormone receptor”. J Biol Chem 1999; 274(9):5620-5625.

66. Holick MF. “Vitamin D: A millennium perspective”. J Cell Biochem 2003;

88:296-307.

67. Holick MF, Chen TC, Lu Z, Sauter E. “Vitamin D and skin physiology: a D-

lightful story”. J Bone Miner Res 2007; 22:V28-V33.

68. Holick MF. “Vitamin D deficiency”. N Engl J Med 2007; 357:266-281.

69. Holich MF: High prevalensce of vitamin D inadequacy and implications for

health. Mayo Clin Proc 81: 353-373, 2006.

70. Huayue Chen, Takao Senda, Shoichi Emura and Kin-ya Kubo, “An Update on

the Structure of the Parathyroid Gland”. The Open Anatomy Journal, 2013, 5,

1-9

71. Isono H, Shoumura S, Emura S. “Ultrastructure of the parathyroid gland”.

Histol Histopathol 1990; 5:95-112.

72. Jara A, Chacon C, Felsenfeld AJ: How dietary phosphate, renal failure, and

calcitriol administration affect the serum calcium-phosphate relationship in the

rat. Nephrol Dial Transplant17 :765– 771, 2002

73. Johansson H, Thoren L. Werner I. “Hyperparathyroidism, Clinical experiences

from 208 cases”. Ups J Med Sci. 1972; 77:41-6.

74. Johnson SJ. “Changing clinicopathological practice in parathyroiddisease”.

Histopathol 2010; 56:835-51.

75. Joy MS, Karagiannis PC, Peyeri FW. Outcomes of secondary

hyperparathyroidism in chronic kidney disease and the direct costs of

treatment. J Managed Care Pharm. 2007;13:397-411.

76. Juppner H, bou-Samra AB, Freeman M et al. A G protein-linked receptor for

parathyroid hormone and parathyroid hormone-related peptide. Science

1991;254(5034):1024-1026.

77. Jüppner H, Schipani E, Bringhurst FR et al. The extracellular amino-terminal

region of the parathyroid hormone (PTH)/PTH-related peptide receptor

determines the binding affinity for carboxyl-terminal fragments of PTH-(1-

34). Endocrinology 1994; 134:879-884.


69

78. Kebebw E, MD; Quan-Yang Duh, MD; Orlo H Clark, MD. Tertiary

Hyperparathyroidism-Histologic Patterns of disease and results of

parathyroidectomy. Arch Surg. 2004;139:974-977.

79. Kerby JD, Rue LW, Blair H, Hudson S, Sellers MT, Diethelm AG. Operative

treatment of tertiary hyperparathyroidism: a single-center experience. Ann

Surg. 1998; 227:878-886.

80. Kidney Disease: Improving Global Outcomes (KDIGO) CKD-MBD Ëork

Group. KDIGO clinical practice guideline for the diagnosis, evaluation,

prevention and treatment of chronic kidney disease-mineral and bone disorder

(CKD-MBD). Kidney Int. 2009;76 (suppl.113):S1-S130.

81. Kilgo MS, Pirsch JD, Warner TF, Starling JR. Tertiary hyperparathyroidism

after renal transplantation: surgical strategy. Surgery. 1998;124:677-683;

discussion,683-684

82. Kirsch T: Determinants of pathological mineralization. Curr Opin Rheumatol

18: 174–180, 2006

83. Krause MW, Hedinger CE. Pathologic study of parathyroid glands in tertiary

hyperparathyroidism. Hum Pathol. 1985;16:772-784.

84. Kronenberg HM: NPT2a—The key to phosphate homeostasis.N Engl J Med

347: 1022–1024, 2002

85. Kumar R. “Vitamin Dand calcium transport”. Kidney Int 1991; 40:1177-1189.

86. Kumar R, Thompson JR. “The regulation of parathyroid hormone secretion

and synthesis”. J Am Soc Nephrol 2011; 22: 216-24.

87. Levin A, Bakris GL, Molitch M, et al. Prevalence of abnormal serum vitamin

D, PTH, calcium and phosphorous in patients with chronic kidney disease:

results of the study to evaluate early kidney disease. Kidney Int. 2007;71:31-

38.

88. Lindsay R, Nieves J, Formica C et al. Randomised controlled study of effect

of parathyroid hormone on vertebral-bone mass and fracture incidence among

postmenopausal women on oestrogen with osteoporosis. Lancet 1997;

350:550-555.

89. Lips P. “Vitamin D physiology”. Prog Biophys Mol Biol 2006; 92:4-8.

90. Lips P. “Relative value of 25(OH)D and 1,25(OH)2D measurements”. J Bone

Miner Res 2007; 22:1668-1671.

91. Llach F, Felsenfeld A, Coleman M et al. Renal osteodistrophy in 131

unselected hemodialysis patients. Kidney int 1984;25:187.


70

92. MacCallum WG, Voegtlin C. “Relation of tetany to calcium”. Johns Hopkins

Hosp Bull 1908; 18:244.

93. M. Bay “Structure–function relationship of the extracellular calcium-sensing

receptor”. Cell Calcium 35; (2004) 197–207.

94. MacCallum WG, Voegtlin C. “On the relation of parathyroidectomy to

calcium metabolism”. Johns Hopkins Hosp Bull 1908; 18:244.

95. Magno AL, Ward BK, Ratajczak T. “The calcium sensing receptor molecular

perspective”. Endocr Rev 2011; 32: 3-30.

96. Maeda S, Fortes E, Oliveira U, Borba V, Lazaretti-Castro M.

Hypoparathyroidism and Pseudohypoparathyroidism. Review article 2006,

Arq Bras Endocrinol Metab vol 50/4:664-673.

97. Malberti F, Farina M, Imbasciati E. The PTH-calcium curve and set point of

calcium in primary and secondary hyperparathyroidism. Nephrol Dial

Transplant (1990) 14; 2398-2406.

98. Manuel Naves-Diaz, Jutta Passlick-Deetjen, Adrian Guinsburg, Cristina

Marelli, Jose Luis Fernandez-Martin, Diego Rodrigues-Puyol, Jorge B.

Cannata-Andia. “Calcium, Phosphorus, PTH and Death in a Large Sample of

Dialysis Patients From Latin America”, Nephrol Dial Transplant. 2011;

26(6):1938-1947.

99. Maruani G, Hertig A, Paillard M, Houillier P. Normocalcemic primary

hyperparathyroidism: evidence for a generalized target-tissue resistance to

parathyroid hormone. J Clin Endocrinol Metab.2003;88:4641–8. [PubMed]

100. Mays ET, Weakly SD. “Serum multichannel autoanalyzers in the detection of

hypercalcemia and hyperparathyroidism”. Surg Gynecol Obstet. 1971; 133:

603-8.

101. Mihai R, Farndon R. Parathyroid disease and calcium metabolism. Br J

Anaesth 2000; 85:29-43.

102. Mitlak BH. Parathyroid hormone as a therapeutic agent. Curr Opin Pharmacol

2002; 2:694-699.11.

103. Modarai B, Sawyer A, Ellis H. “The glands of Owen”. J R Soc Med 2004;

97(10):494- 495.

104. Moosgaard B, Vestergaard P, Heickendorff L, et al. Vitamin D status, seasonal

variation, parathyroid adenoma weight and bone mineral density in primary

hyperparathyroidism. Clin Endocrinol (Oxf) 2005; 63:506-13.



71

105. Mosekilde L, Sogaard CH, Danielsen CC et al. The anabolic effects of human

parathyroid hormone (hPTH) on rat vertebral body mass are also reflected in

the quality of bone, assessed by biomechanical testing: A comparison study

between hPTH-(1-34) and hPTH-(1-84). Endocrinology 1991; 129:421-428.

106. Moseley JM, Gillespie MT. Parathyroid hormone-related protein. Crit Rev

Clin Lab Sci 1995;32:299-343.16.

107. Murray TM, Rao LG, Divieti, Bringhurst FR. “Parathyroid hormone secretion

and action: evidence for discrete receptors for the carboxyl-terminal region

and related biological actions of carboxyl-terminal ligands”. Endocr Rev 2005;

26:78-113.

108. Natalie E. Cusano, Shonni J. Silverberg, John P. Bilezikian. Normocalcemic

Primary Hyperparathyroidism. J Clin Densitom. 2013 Jan-Mar; 16(1): 33–39.

109. Naylor SL, Sakaguchi AY, Szoka P et al. “Human parathyroid hormone gene

(PTH) is on short arm of chromosome 11”. Somatic Cell Genet 1983;

9(5):609-616.

110. Neer RM, Arnaud CD, Zanchetta JR et al. Effect of parathyroid hormone (1-

34) on fractures and bone mineral density in postmenopausal women with

osteoporosis. N Engl J Med 2001;344:1434-1441.

111. Nguyen-Yamamoto L, Rousseau L, Brossard J-H, Lepage R, D'Amour P:

Synthetic carboxyl-terminal fragments of parathyroid hormone (PTH)

decrease ionized calcium concentrations in rats by acting on a receptor

different from the PTH/PTH-related peptide receptor. Endocrinology 142

:1386– 1392,2001CrossRefMedline

112. Nichol PF, Starling JR, Mack E, Klovning JJ, Becker BN, Chen H. Long-term

follow-up of patients with tertiary hyperparathyroidism treated by resection of

a single or double adenoma. Ann Surg. 2002;235:673-680.

113. Nichol PF, Mack E, Bianco J, Hayman A, Starling JR, Chen H. Radioguided

parathyroidectomy in patients with secondary and tertiary

hyperparathyroidism. Surgery. 2003;134:713-719.

114. Nieto J, Ruiz-Cuevas P, Escuder A, Regas J, Callis L. Tertiary

hyperparathyroidism after renal transplantation. Pediatr Nephrol. 1997;11:65-

68.

115. Ozbey N, Erbil Y, Ademoglu E, et al. Correlations between vitamin D status

and biochemical/clinical and pathological parameters in primary

hyperparathyroidism. World J Surg 2006;30:321-6.

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/eutils/elink.fcgi?dbfrom=pubmed&retmode=ref&cmd=prlinks&id=23374739

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1210/en.142.4.1386&link_type=DOI

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1210/en.142.4.1386&link_type=DOI


72

116. Parafitt AM. Parathyroid growth: Normal and abnormal. In: Bilezikian JP, ed.

The parathyroids: basic and clinical concepts. New York: Raven Press,

1994:373–405.

117. Peackock M.Calcium Metabolism in Health and Disease. Clin J Am Soc

Nephrol 5: S23–S30, 2010. doi: 10.2215/CJN.05910809

118. Perler F, Efstratiadis A, Lomedico P et al. The evolution of genes: the chicken

preproinsulin gene. Cell 1980; 20:555-566.

119. Piserchio A., Usdin T, Mierke DF. Structure of tuberoinfundibular peptide of

39 residues. J Biol Chem 2000; 275:27284-27290. 20.

120. Potts JT. “Parathyroid hormone: past and present”. J Endocrinol

2005;187:311-325.

121. Potts JT, Gardella TJ. “Progress, paradox and potential. Parathyroid hormone

researchover fivedecades”. Ann N Y Acad Sci 2007; 1117:196-208.

122. Potts JT, Bringhurst FR, Gardella T. Parathyroid hormone: physiology,

chemistry, biosynthesis, secretion, metabolism and mode of action. De Groot

Text book of endocrinology, 1995: 920-66.

123. Preisman RA, Mehnert JH. “A plethora of primary hyperparathyroidism”.

Arch Surg. 1971; 103:12-3.

124. Priya G, Jyotsna V P, Gupta N, Chumber S, Bal C S, Karak A K, Seth A,

Ammini A C. “Clinical and laboratory profile of primary hyperparathyroidism

in India”. Postgrad Med J 2008; 84:34-39.

125. Qin C, Baba O, Butler WT: Post-translational modificationsof sibling proteins

and their roles in osteogenesis andentinogenesis. Crit Rev Oral Biol Med 15:

126–136, 2004

126. Quarles LD: Endocrine functions of bone in mineral metabolism regulation. J

Clin Invest 118: 3820–3828, 2008

127. Ramasamy I. “Inherrited disorders of calcium homeostasis”. Clin Chim Acta

2008; 394(1-2):22-41.

128. Ramasamy I. Recent advances in physiological calcium homeostasis. Clin

Chem Lab Med 2006; 44: 237-73.

129. Randolph A. Chen and William G. Goodman, “Role of the Calcium-sensing

receptor in parathyroid gland physiology”. Am J Physiol Renal Physiol 286:

F1005-F10011, 2004


73

130. Rao DS, Honasoge M, Divine GW, et al. Effect of vitamin D nutrition on

parathyroid adenoma weight: pathogenetic and clinical implications. J Clin

Endocrinol Metab 2000;85:1054-8.

131. Rao DS, Wilson RJ, Kleerekoper M, Parfitt AM. Lack of biochemical

progression or continuation of accelerated bone loss in mild asymptomatic

primary hyperparathyroidism: evidence for biphasic disease course. J Clin

Endocrinol Metab. 1988;67:1294–8. [PubMed]

132. Ritter CS, Pande S, Krits I, Slatopolsky E, Brown AJ. “Destabilization of

parathyroid hormone mRNA by extracellular Ca2+

and the calcimimetic R-568

in parathyroid cells: role of cytosolic Ca and requirement for gene

trancription”. J Mol Endocrinol 2008; 23:3479-84.

133. R. Mihai & J.R. Farndon. “Parathyroid disease and calcium metabolism”

2000. Br J Anaesth 2000; 85:29-43.

134. Roth SI. “The ultrastructure of primary water-clear cell hyperplasia”. Nephron

1996; 73:580-6.

135. Rowlands BC. “Hyperparathyroidism: an early historical survey”. Ann R Coll

Surg Engl, 1972; 51(2):81-90.

136. Rubin M, Bilezikian J. Hypoparathyroidism: clinical features, skeletal

microstructure and parathyroid hormone replacement. Arq Bras Endocrinol

Metab .2010; 54(2):220-6.

137. Rubin MR, Bilezikian JP. The potential of parathyroid hormone as a therapy

for osteoporosis. IntJ Fertil Womens Med 2002; 47:103-115.

138. Sarah Tomasello “Secondary Hyperparathyroidism and Chronic Kidney

Disease”. Diabetes Spectrum, Volume 21, Number 1, 2008.

139. Schneider H, Feyen JH, Seuwen K, Movva NR. “Cloning and functional

expression of a human parathyroid hormone receptor”. Eur J Pharmacol 1993;

246:149-55.

140. Schlagenhaufer F. Wien klinWschr 1915; 28:1362.

141. Seethala RR, Virji MA, Ogilvie JB. Pathology of the parathyroid glands. In:

Barnes L, ed. Surgical pathology of the head and neck, vol. III. Neë York, NY:

Informa Health Care 2009; pp. 1429-72.

142. Segre GV, Perkins AS, Witters LA, Potts J, Jr. “Metabolism of parathyroid

hormone by isolated rat Kupffer cells and hepatocytes”. J Clin Invest 1981;

67(2):449-457.



74

143. Slatopolsky E, Finch J, Clay P, Martin D, Sicard G, Singer G, Gao P, Cantor

T, Dusso A: A novel mechanism for skeletal resistance in uremia. Kidney

Int58 :753– 761,2000 CrossRefMedline

144. Sheffield EA. “An approach to common pathological conditions in the

parathyroid glands”. CPD Cell Pathol 2002; 4:135-8.

145. Shoback DM, Membreno LA, McGhee JG. “High calcium and other divalent-

cations increase inositol triphosphate in bovine parathyroid cells”.

Endocrinology 1988; 123:382-9.

146. Shoback D. Clinical practice. Hypoparathyroidism. N Engl J Med. 2008;

359:391-403

147. Shuomura S, Emura S, Isono H. “The parathyroid gland under normal and

experimental conditions”. Kaibogaku Zasshi 1993; 68:5-29.

148. Silver J, Gaberman E, and Naveh-Many T. The calcimimetic R-568 decreases

PTH mRNA levels in ratsëith secondary hyperparathyroidism due to

experimental uremia (Abstract). J Am Soc Nephrol 14: 460A, 2003.

149. Silvergerg SJ, Shane E, Jacobs TP, Siris E, Bilezikian JP. A 10 years

prospective study of primary hyperparathyroidism with or without parathyroid

surgery. N Engl J Med 1999;341:1249-55. (Erratum, N Engl J Med 2000;

342;144).

150. Siilin, H. 2011. “Primary Hyperparathyroidism. Prevalence and Associated

Morbidity in Middle-Aged Women and Elderly Men”. Acta Universitatis

Upsaliensis. Digital Comprehensive Summaries of Uppsala Dissertatio118

from the Faculty of Medicine 678. 65 pp. Uppsala. ISBN 978-91-554-

8097-4.

151. Stephen J. Marx M. D. “Hyperparathyroid and Hypoparathyroid Disorders”.

Medical Progress, Volume 343, Number 25, 2000.

152. Taylor S. “Hyperparathyroidism: Retrospect and prospect”. Ann R Coll Surg

Engl 1976; 58(4):255-265

153. Tonaka Y, Funahashi H, Imai T, Seo H, Tominaga Y, Tahagi H. “Oxiphil

cellfunction in secondary parathyroid hyperplasia”. Nephron 1996; 73:580-6.

154. Tregear GW, Van Rietschoten J, Greene E et al. Bovine parathyroid hormone:

minimum chain length of synthetic peptide required for biological activity.

Endocrinology 1973; 93:1349-1353.13.

155. Usdin TB, Bonner TI, Hoare SR. The parathyroid hormone 2 (PTH2) receptor.

Receptors Channels 2002; 8:211-218.

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1046/j.1523-1755.2000.00222.x&link_type=DOI

http://cjasn.asnjournals.org/external-ref?access_num=10.1046/j.1523-1755.2000.00222.x&link_type=DOI


75

156. Weaver CA, Gordon DF, Kissil MS, Mead DA, Kemper B. “Isolation and

complete nucleotide sequence of the gene for the bovine parathyroid

hormone”. Gene 1984; 28:319-29.

157. https://usdiagnostics.roche.com/en/instrument/cobas-6000-analyzer-

series.html


76

Prezantime dhe publikime të realizuara në kuadër të studimeve të

doktoraturës:

Prezantime:

1. Merita Rumano, Anila Mitre, Edmira Ozuni, Elvisa Rumano, Lefteri Nikolla,

“Parathyroid Hormone And Calcium-Phosphorous Homeostasis In Asymptomatic

Hypoparathyroidism”, International Congress Of Biomedical Sciences For Young

Profesionals & Students, May 1st – 3th 2014, Tirana, Albania (Poster), Abstracts

Book, page 57.

2. Merita Rumano, Anila Mitre, Elvisa Rumano, Jotilda Joti, “PTH-Calcium-

Vitamin D- Curve In Primary And Secondary Hyperparathyroidism”, 3rd

International Conference of Ecosystems (ICE2013), Tirana, Albania, May 31 -

June 5, 2013 (Poster), Abstracs Book, page 54.

Proceedings Book ICE 2013,https://sites.google.com/a/ubt.edu.al/eko-eto-

bioklim/3rd-international-conference-of-ecosystems-ice-2013/proceeding-book-

ice2013, ISBN: 978-9928-4068-7-3(Page 216-220).

3. Merita Rumano, Anila Mitre, Elvisa Rumano, Jotilda Joti, “Variability of

parathyroid hormone and other markers of bone mineral metabolysm in Albania”,

International Congress Of Biomedical Sciences For Young Profesionals &

Students, May 1st – 4th 2013, Tirana, Albania (Poster), Abstracts Book, page 45.

4. M. Rumano, A. Mitre, “Studim Hormonal Dhe Biokimik I Situatës Së

Paratiroides Në Shqipëri”, Konferenca Shkencore “Fakuteti I Shkencave Natyrore

në 100 vjetorin e pavarësisë”, Tiranë, 22 – 23 Nëntor, 2012 (Prezantim), Libri i

Abstrakteve, faqe 31.

5. Merita Rumano, Anila Mitre, Elvisa Rumano, Jotilda Joti, “Case Study Of

Primary Hyperparathyroidism In Albania”, International Conference On "Towards

Future Sustainable Development", Shkodër, 16 - 17 November 2012 (Poster)

Abstracts Book, page 214-215.

Proceedings book, International Conference On "Towards future sustainable

development", 16 - 17 November 2012, Shkodër, ALBANIA. University of

Shkodra”Luigj Gurakuqi”, 2012, Shkodër, Albania, ISBN: 978-9928-4011-9-9

(Proceedings, page 915-920).

6. Anila Mitre, M. Rumano, F. Toti, B. Laze, Enrieta Zeqiraj, “Laboratory Profile

Of Primary Hyperparathyroidism In Albania”, BCLF 2012 Belgrade Meetings,

Belgrade, Serbia, 18-22 Shtator, 2012 (Poster), ISSN 1452-8258, Abstract Book,

page 50.1

7. Rumano M. Mitre A. “Hiperparatiroidizmi Sekondar Në Pacientët E Dializës Në

Shqipëri“, “Secondary Hyperparathyroidism And Chronic Kidney Disease

(Dialysis Patients) In Albania”, Takimi i VII-të Vjetor Ndërkombëtar i Institutit

https://sites.google.com/a/ubt.edu.al/eko-eto-bioklim/3rd-international-conference-of-ecosystems-ice-2013/proceeding-book-ice2013




77

Alb-Shkenca, Shkup, Maqedoni, 29-31 Gusht 2012 (Prezantim) Abstracts Book,

page 409.

8. Rumano M. Mitre A.“Laboratory Profile Of Primary Hyperparathyroidism In

Albania”, KISCOMS III- MACEDONIA 2012, Strugë, Maqedoni, 9-13 Maj, 2012

(Poster), Abstract Book, page 20.

Publikime:

1. Merita Rumano, Anila Mitre, Elvisa Rumano, Jotilda Joti, “Variability Of

Parathyroid Hormone (PTH) And Calcium In Primary And Secondary

Hyperparathyroidism Patients”, MEDICUS (ISSN 1409-6366 UDC 61), 2014,

Vol 19 (1): 20-23.

2. Merita Rumano, Anila Mitre, Elvisa Rumano, Jotilda Joti, “Serum Levels Of

Calcium, Phosphorous, Vitamine D and Prathyroid Hormone in Individuals with

Primary Hyperparathyroidism In Albania”- International Journal of Ecosystems

and Ecology Sciences (IJEES) ISSN:2224-4980; (Volume 3, Issue I, Year 2013;

page 145-150).

3. M. Rumano, A. Mitre, “Studim Hormonal Dhe Biokimik i Situatës Së

Paratiroides Në Shqipëri”, Buletini i Fakultetit të Shkencave të Natyrës (ISSN

2305-882X), Nr 16, 2013, Fq. 163.


78

FALËNDERIME

Në mbyllje të këtij punimi falënderoj dhe shpreh mirënjohje të thellë për

udhëheqësen shkencore Prof. As. Anila MITRE për ndihmën dhe mbështetjen

profesionale gjatë gjithë kohës së realizimit të këtij studimi.

Dëshiroj të falënderoj në mënyrë të veçantë Prof. Dr. Mynyr KONI për

mbështetjen dhe ndihmën e dhënë në përmbushjen e këtij punimi. Falënderoj

gjithashtu asistenten e tij MSc. Eliana IBRAHIMI, për ndihmën dhe këshillat e

dhëna për përpunimin statistikor të rezultateve të arritura. Nuk mund të lë pa

falënderuar gjithashtu Dr. Edmira OZUNI, për ndihmën e vyer në përpunimin

statistikor të rezultateve, pjesë tepër e rëndësishme dhe e domosdoshme në

realizimin e punimit.

Falënderoj përzemërsisht Prof. Dr. Tefta REXHA, për mbështetjen dhe këshillat e

vyera si edhe për nxitjen për finalizimin e këtij punimi.

Falënderoj Departamentin e Biologjisë, i cili përmes programit “Për Kërkim

Fondamental dhe Ekselencë” siguroi kitet për matjen e PTH-së dhe kalciumit në

serum.

Falënderime dhe mirënjohje të veçantë për grupin mësimor ”Fiziologji-Biokimi”.

Falënderoj Prof. As. Valbona ALIKO për këshillat dhe mbështetjen gjatë realizimit

të këtij punimi. Falënderoj Prof. Dr. Artan TREBICKA, për këshillat dhe

sugjerimet e dhëna në mbrojtjen paraprake të këtij punimi.

Falënderoj gjithashtu drejtuesit dhe stafin e Laboratorit “Intermedica” dhe “Bio-

Check” për ofrimin e ambienteve dhe realizimin e pjesës praktike të punës. Shpreh mirënjohje të sinqertë për MSc. Jotilda JOTI, për bashkëpunimin e vyer gjatë gjithë

kohës së punës pranë “Bio-Check”.

Kryerja e këtij studimi ka gjetur, gjithashtu, përkrahjen dhe mbështetjen edhe të

shumë kolegëve e dashamirësve të tjerë, të cilët gjej rastin t’ju shpreh mirënjohje

të sinqertë.

Një falënderim i veçantë shkon për familjen time, për të gjithë mbështetjen dhe

mirëkuptimin gjatë gjithë këtyre viteve.

Ia dedikoj këtë punim, djalit tim Joan!


79

ANEKS I

FORMULAR PËR PACIENTIN

Emri: _________________________________________________

Mbiemri: _________________________________________________

Gjinia: _________________________________________________

Mosha: _________________________________________________

Pesha: _________________________________________________

Qyteti/Rrethi:________________________________________________

Me rekomandim nga mjeku: ____________________________________

Pa rekomandim:______________________________________________

Niveli i PTH-së në serum:______________________________________

Niveli i Kalciumit total në serum:________________________________

Niveli i Fosforit në serum:______________________________________

Niveli i Vitaminës D në serum:__________________________________

Humbje/Shtim në peshë:_______________________________________

Diagnoza fillestare: ______________________________________

(para ekzaminimit për individët me rekomandim nga mjeku)

Diagnoza pas ekzaminimit:_____________________________________

Data e marrjes së gjakut: ______________________________________

(kryerjes së ekzaminimeve)

Shënime shtesë: (Mbi gjendjen e përgjithshme të individit apo shqetësime

që mund të vinë si pasojë e ndikimit të paratiroides në organe të tjera, etj.)


80

Përmbledhje

Qëllimi i këtij studimi ka qenë vlerësimi i situatës aktuale të gjendrës paratiroide në Shqipëri, duke

marrë parasysh rolin kyç që ajo ka në metabolizmin e kalciumit dhe fosforit në organizëm. Grupet

përfaqësuese që ne kemi zgjedhur janë: grupi i kontrollit i përfaqësuar nga 500 individë “të

shëndetshëm”, të zgjedhur në mënyrë rastësore, grupi i dytë i përfaqësuar me 405 individë me

hiperparatiroidizëm nga të cilët 290 me hiperparatiroidizëm primar dhe 115 pacientë të dializës të

diagnostikuar me hiperparatirodizëm sekondar. Grupi i katërt përfaqësohet nga 64 pacientë me

hipoparatiroidizëm.Për secilin nga individët e përfshirë në studim është marrë 10 ml gjak esëll në tuba

me xhel i cili është analizuar për PTH-në, kalciumin, vitaminën D dhe fosforin. Matjet janë kryer në

aparatin Coobas 6000, me teknikën e elektrokemilumineshencës për PTH-në dhe vitaminën D dhe me

metodën e kolorimetrisë për kalciumin dhe fosforin në serum. Nga testimi i grupit të zgjedhur në

mënyrë rastësore, 1.8 % e rasteve rezultuan me hipoparatiroidizëm dhe 15.6 % e rasteve me

hiperparatiroidizëm primar. Nga përpunimi statistikor dhe analiza e korrelacioni midis PTH-së,

kalciumit, fosforit dhe vitaminës D në serum në secilin nga grupet e trajtuara në këtë studim, është vënë

re lidhje sinjifikative midis këtyre parametrave. Në HPT primar rritja e përqendrimit të PTH-së,

shoqërohet me rritje të përqendrimit të kalciumit në serum dhe ulje të përqendrimit të fosforit, ndërkohë

që në HPT-sekondar, rritja e përqendrimit të PTH-së, çon në ulje të përqendrimit të kalciumit dhe rritje

të përqendrimit të fosforit në serum. Në grupin me hipoparatiroidizëm, ulja e përqendrimit të PTH-së,

çon në uljen e përqendrimit të kalciumit në serum dhe rritjen e përqendrimit të fosforit.

Fjalëkyçe: gjëndra paratiroide, PTH, vitamina 25-(OH)2-D, hipoparatiroidizëm, hiperparatiroidizëm.

Abstract

This paper aims the assessment of the current situation of parathyroid gland in Albania by taking into

consideration the key role of this gland in the metabolisation of calcium and phosphate in the human

body. The chosen representative groups are: the control group represented by 500 healthy individuals

randomly chosen, the second group is represented by 405 individuals with hyperparathyroidism, 290

with primary hyperparathyroidism and 115 dialysis patients diagnosed with secondary

hyperparathyroidism. The forth group is represented by 64 patients diagnosed with

hypoparathyroidism. All the individuals involved in this study were taken under examination through

blood sampling (10 ml/person) to check for the present value of PTH, calcium, phosphate and vitamin

D. PTH and vitamin D levels were measured by Electrochemiluminescence immunoassay, while total

calcium and phosphate values were measured by Turbidimetry method on Coobas 6000 system. The

randomly chosen group resulted in 1.8 % of the cases with hypoparathyroidism and 15.6 % of the cases

with hyperparathyroidism. Statistical data processing and correlative analysis on the relationship

between PTH, calcium, phosphate and vitamin D, showed that the relationship among these elements

resulted to be significant in all the involved groups in this study. In primary hyperparathyroidism, high

PTH values lead to hypercalcaemia and low levels of phosphates in serum, while in secondary

hyperparathyroidism very high PTH values lead to hypocalcaemia and very high levels of phosphates

in serum. In the group diagnosed with hypoparathyroidism it was noticed that low levels of PTH in

serum lead to low levels of calcium and high levels of phosphate in serum.

Key Words: parathyroid gland, PTH, 25-(OH)2-D vitamin, hypoparathyroidism, hyperparathyroidism.

“Studimi i rolit kyç të paratiroides në metabolizmin e ... · 1.1. Gjëndra paratiroide dhe...

Documents

Transcript of “Studimi i rolit kyç të paratiroides në metabolizmin e ... · 1.1. Gjëndra paratiroide dhe...