องคความร “การปองกนกาจดโรคเหยวสบปะรด”

เมอว นท 5 กรกฎาคม 2553 นายสงคม ประเสรฐเดชาโต เกษตรจงหวดระยอง ไดนาคณะเจาหนาท

นางอญชล ประเสรฐเดชาโต หวหนากลมสงเสรมและพฒนาเกษตรกร นายพงษพราหมณ พราหมทศ

นกวชาการสงเสรมการเกษตรชานาญการ นางบญสตา ประสารภกด นกวชาการสงเสรมการเกษตรชานาญการ

และนางสาวชรรตน สาเสาร นกวชาการสงเสรมการเกษตรชานาญการ สานกงานเกษตรอาเภอปลวกแดง

คณะกรรมการบรหารศนยบรการและถายทอดเทคโนโลยการเกษตรประจาตาบลมาบยางพร และเกษตรกรตาบล

มาบยางพร กลมเกษตรกรทาสวนตาบลตาสทธ รวม 20 คน จากการตดตอประสานงานของ นายศราวธ เรอง

เอยม เกษตรกร/ภาคเอกชนผผลตสบปะรดผลสดเพอการสงออก เขารบฟงบรรยายเรองสาเหตและการปองกน

กาจดโรคเหยวในสบปะรดและเขาเยยมชมศกษาดงานในระบบการจดการแปลงพนธของโรงงานอาหารสยาม

ซงเปนโรงงานสบปะรดในจงหวดชลบร เปนโรงงานขนาดใหญมก าลงการผลต 200,000 ตน/ป ประมาณ 200

ว นผลต หรอประมาณ 1,000 ตน/ว น ในสวนของฝายกจการไร มแปลงพนธเพอทาการผลตปอนโรงงานบางสวน

ตลอดจนการทาแปลงสาธตตาง ๆ และไดมการศกษา วจยเกยวกบโรคเหยวในสบปะรด ซงดาเนนการศกษา วจย

ปองกนโรคน มานานประมาณ 5 ป ซงขณะน สามารถควบคมโรคน ไดเฉลย 3 % โดยม นายชชวาล เปาอน

ผ จ ดการฝายกจการไร เปนผ ใหการตอนรบบรรยายสรป ซงในดานการจดการองคความรน นไดรบเปนคณกจ

(Knowledge Practitioner) เปนผ ทมความร (Explicit Knowledge & Tacit) นาความสาเรจในการควบคมโรคเหยว

มาแลกเปลยนเรยนร วธการทนาไปสความสาเรจ น น โดยมนายสงคม ประเสรฐเดชาโต เกษตรจงหวดระยอง

เปนคณอานวย(Knowledge Facilitator) หรอผ เสรมพลงความร โดยการจดประกายความรต งค าถามทเหมาะสม

ในการเรยนร วธการ จดการ กระตนใหผ เขาเรยนรตนตว พรอมจะดาเนนการตามทคณกจนามาแลกเปลยนเพอ

นาไปสการปองกนและควบคมโรคเหยวได และนางสาวชรรตน สาเสาร นกวชาการสงเสรมการเกษตรชานาญ

การ เปนคณลขต นาความรทคณกจนามาเลาน น มาเรยบเรยง เปนคลงความรดงตอไปน

- 2 -

สบปะรด Amanas cosmoses (L) Meer. อยในวงศ Bromeliaceous มถนกาเนดในเขตรอนของ

ทวปอเมรกา เปนผลไมทมการปลกกนท วโลก เพอเปนวตถดบสาหรบอตสาหกรรมการแปรรปและการบรโภค

ผลสดเปนพชทปลกกนอยางแพรหลายท วโลก ประเทศผ ปลกสบปะรด 10 อนดบแรกคอ ประเทศไทย บราซล

ฟลปปนส จน อนเดยคอสตารกา ไนจเรย อนโดนเซย เมกซโก และเคนยา โดยเฉพาะประเทศไทยครองความ

เปนผ นาการผลต การสงออกมาเปนเวลานาน ปจจบนการแขงขนทางการคาภายใตองคการคาโลก (WTO)

มปจจยตาง ๆ ทมผลกระทบตอกจกรรมทางการคาเพมข น เชน การใชมาตรฐานสขนามยพช (SPS) รวมท ง

สหภาพยโรปมมาตรการเพอสามารตรวจสอบการผลตไดทกข นตอน ต งแตระดบไรนาจนถงผ บรโภค ทาให

เกษตรกรตองปรบปรงการผลตเพอตอบสนองตอกฎเกณฑดานการคาการผลตสบปะรดใหไดผลผลตสง และ

มคณภาพมาตรฐานเพอการสงออกน น ปจจยสาคญหลายประการ เชน การคดเลอกพนธ วธการปลก การดแล

รกษา ปญหาการผลตจากสบปะรดมอกมากมาย โดยเฉพาะอยางยงศตรสบปะรด หากไมสามารถปองกนกาจด

อยางมประสทธภาพไดจะทาใหผลผลตเสยหายมาก

ปจจบนโรคเหยวในสบปะรดเปนโรคทมแนวโนมการระบาดสแหลงปลกสบปะรดท วไป ท งน เพราะ

สภาพแวดลอมเปลยนไป โดยเฉพาะสภาพอากาศทแหงแลงตดตอกนเปนเวลานาน ทาใหเพล ยแปงระบาด

ไดดนอกจากน ย งมการนาหนอพนธ จกจากแหลงทมเชอขนย ายไปปลกเปนการขยายพนธอยางรวดเรว และมด

กเปนพาหะทสาคญทสดในการแพรกระจายของเพล ยแปง เนองจากโรคเหยวสบปะรด เกดจากเชอไวรส กลม

คลอเสตอโร ซงจะมชวตและขยายพนธเมอตนสบปะรดมชวตอยเทาน น ปจจบนไมมสารชนดใดควบคมการ

ระบาดของโรคเหยวในสบปะรดได ดงน น การผลตสบปะรดคณภาพในพนททมการระบาดของโรค น น

จาเปนตองแกปญหาและควบคมทตนเหต เชน การกาจดมด การชบหนอ – จก ทใชทาพนธ การกาจดว ชพช

ในแปลง และบรเวณรอบแปลงปลก การสารวจตรวจแปลง

โรคเหยวทแสดงอาการชวงใหผลผลต

- 3 -

ลกษณะอาการ

1. อาการเรมแรกจะปรากฏทระบบราก ระบบรากจะหยดการเจรญ เตบโตไมมการสรางเซลลสวน

ปลายราก ถอนมาดจะพบรากส นไมแตกแขนง รากจะไมทางานเซลลจะตาย ซงตอมาจะพบอาการรากเนา

หลงจากน นจงจะสงเกตเหนอาการ น น

2. ใบวงท 3–4 (นบจากจดกลางยอด) จะเปลยนเปนสเหลองอมชมพ ปลายใบเปลยนเปนสน าตาล

หรอมรอยแผลแหง และมวนเขาความเตงของใบจะลดลงจากปรกต

3. ตอจากน นใบวงท 4–5 (นบจากจดกลางยอด) จะมมมชนลดลงเปลยนเปนสเหลองแหง(Necrosis)

บรเวณกลางของตวใบเปลยนเปนสชมพ (Bright Pink) ปลายใบเหยวแหงและบดพบหกลงดานลาง ขอบ

ใบมวน ขนาดตนจะเลกกวาตนปรกตทอยขางเคยง หยดการเจรญเตบโต

4. ระยะตอไปสวนยอดจะต งตรงมากข น

สาเหตของโรค

โรคเหยวสบปะรดเกดจากเชอไวรส เขาสสบปะรดโดยเพลยแปง (Pineapple mealy bug wilt associated

virus) เปนไวรส กลมคลอสเตอโร (Closter virus) มรปรางแบบทอยาวคด ขนาดประมาณ

1,200 x 12 นาโนเมตร เชอไวรสกระจายอยหนาแนน เฉพาะภายในเซลลทออาหารของสบปะรด โดยม

เพล ยแปงสชมพ Dysmicoccus Brevipes (Cockerell) เปนพาหะ มมดคนไฟ Solenopsis sp. และมด

หวโต Pheidole sp. เปนตวพาเพล ยแปงใหแพรกระจายจากตนหนงไปย งอกตนอน ๆ ทอยใกลเคยง และ

มว ชพชเปนแหลงอาศยหลบซอนของมดและเพล ยแปง

- 4 -

เพลยแปง

เปนแมลงปากดดมขนาดเลกประมาณ 1.3-3.0 มลลเมตรผนงล าตวปกคลมดวยไขแปงสขาว มปากแบบ

เจาะดด จงสามารถถายทอดเชอไวรสจากสาเหตโรคเหยวจากตนหนงไปย งตนอนๆเพล ยแปงสามารถแพร

กระจายไดหลายทางมลม และมดพาไปและมนษยเปนผ แพรกระจายโดยการขนสงหนอพนธทมเพล ยแปงจาก

แหลงทเปนโรคไปสแหลงทปลกใหม เพล ยแปงสชมพเปนแมลงพาหะทสาคญ จะอาศยอยบรเวณสวนของลา

ตนดานลางทอยตดผวดน และดดน าเล ยงบรเวณโคนกาบใบของสบปะรด พบมากเดอนมกราคมและเรมลดลง

เมอฝนตกชกในเดอนมถนายน

มด

พบมดหลายชนดในแปลงสบปะรด แตมดทอาศยม 2 ชนด คอมดคนไฟ และมดหวโต มดและเพล ย

แปงมความสมพนธ ใกลชดกนมาก เพล ยแปงจะถายมลหวานเปนอาหารของมด มดจะพาเพล ยแปงไปจากท

แหงหนงสอกแหงหนง มดจะคาบตวออนวยท 1 ไปไวทรากสบปะรด และดดน าเล ยงจากรากสบปะรดจน

เจรญเตบโตจากน นจะตาบเพล ยแปงบรเวณรากไปไวทโคนกาบใบ

**** ในระยะทพบอาการของโรตเหยวแสดงใหเหนจะไมพบมดและเพล ยแปงเพราะดดน าเล ยงหมดแลวย าย

ไปตนรอบ ๆ

- 5 -

วชพช

เปนพชทไมตองการหรอข นผดท หนอใหมจากตอเกาเปนพชทข นผดทตองกาจด ว ชพชแกงแยงธาต

อาหารและความชน บดบงแสงแดด ว ชพชในแปลงและรอบๆแปลงเปนแหลงอาศยหลบซอนของมดและเพล ย

ในแหลงทมโรคเหยวระบาดจาเปนตองกาจดว ชพชอยางมประสทธภาพรอบขอบแปลงประมาณ

3 เมตร

1. วชพชใบแคบ เปนพชวงศหญา เชน หญาไขเหา Panicum incomtum Trin มล าตนแขงสง แตกกอ

ขนากใหญ ขยายพนธดวยเมลดเปนพชอายหลายฤดหญาคา Imperate cylindrical (L) Beauv .มเหงา

ใหญและแขงรากหย งลก แตกกอหนาแนนและย งพบวชพชฤดเดยวอกหลายชนดเชน หญาตนนก หญา

ขจรจบ หญาดอกขาวขยายพนธดวยเมลด

2. วชพชประเภทใบกวาง เชน แมงลกปา Hyptis sauveolens poit เปนวชพชอายหลายฤดแตกตาขาง

เปนพมสง ตนสาบแรงสาบกา Ageratum conyzoides L. ตนกระตายจาม

Scopariadulcis L. ผ กเบ ยหน Trianthemaportulacastrum L.

- 6 -

วธการควบคม

1. ไมใชจก หรอหนอ จากแปลง และแหลงทเปนโรคเหยว ในการขยายพนธในการปลกควรมการ ตด

ขนาด\หนอพนธเพอสะดวกในดานการจดการ

2. ทาลายแหลงอาศยของมด เพล ยแปง เหงาสบปะรดคางป ซากวชพช ทย งไมยอยสลายโดยการไถกลบม

การกาจดว ชพชในแปลงและนอกแปลงตลอดอายการปลก

3. ปรบสภาพดนใหเหมาะกบการเจรญเตบโตของพช ควรมการสมเกบตวอยางดนเพอสงวเคราะห

คา % OM (ความอดมสมบรณของดน) คา N P K คา P-H (ความเปนกรด-ดาง )ควรอยระหวาง4.5-

5.5 แนะนาใหใช ปนโดโลไมต ในปนโดโลไมตจะม Ca Mg ใชอตราสวน 400 ก.ก/ไรหวานปรบ

สภาพและไถกลบใสตอเนองทกป

4. กอนปลกควรชบหนอ จก ทใชทาพนธดวยสารฆาแมลง ไดอะซนอล 60% EC อตรา

500 มลลตร/ไร ตอน า 1,000 ลตร

5. ใชเหยอพษ ไฮดราเมทลนอล

กอนปลก ใชเหยอพษ ไฮดราเมทลนอล อตรา 455 กรม/ไร หวานท วแปลง

กอนปลก (ควรใชยา 1 สวน ผสม ทรายละเอยด 6 สวน ) จะทาใหการหวาน

สม าเสมอท วท งแปลง

ปลกแลว 3 เดอน พนสารฆาแมลง ไดอะซนอล 60% EC อตรา 500 มลลลตร/ไรตอน า

สบประรดอาย 5-6 เดอน ใช เหยอพษ ไฮดราเมทลนอล โรยตรงรงมดหรอทางเดนของมด เชน ขอบ

แปลงซาย –ขวา หรอนาเหยอพษใสถวยพลาสตกขนาดเลกวางไวในรองสบปะรด อตรา 0.0875 กรม/

ตะรางเมตร การใชเหยอพาตองใชชวงไมมแสงประมาณ 16.00นเปนตนไปใชไดทกฤดกาล

6. ตองตรวจแปลงทกเดอน เมอพบตนเปนโรคเหยว ใหพนสารฆาแมลง และกาจกมดตนทเปนโรคกอน

และฉดบรเวณรอบๆ เปนวงกลมประมาณ 2 เมตร ทงไว 2-3 ว น แลวถอนนาไปทาลายนอกแปลง หรอ

ภายในชวง 3 เดอนพบการเปนโรคมากกวา 50% ใหไถทาลาย

7. ตองมการจดการวชพชตลอดฤดปลก ในแปลงปลก และบรเวณรอบแปลง ขอบแปลงประมาณ

3 เมตร

8. ใหน า และป ยเพยงพอตอความตอการเจรญเตบโต

9. ทาตอเนอง

- 7 -

หนอพนธทหกจากตนแมในแปลง

ตองแยก และตดขนาดหนอพนธเพอการจดการตางๆ เชน การกาจดวชพช การใสป ยบงคบผล

- 8 -

ควรชบหนอพนธ กอนปลกทกครง ปจจบนโรงงานอาหารสยามรบชบหนอพนธใหกบเกษตรกรโดย

เกษตรกรนาหนอพนธไปชบทฝายกจการไรของโรงงานคาชบคดเปนตน

- 9 -

การจดการดานวชพช

เหยอพษ ไฮดราเมทลนอล

- 10 -

ลกษณะอาการของโรคเหยว