การศึกษาศักยภาพสถานประกอบการสปาไทยsms-stou.org/pr/media/journal/article/59-1/59-1-article3.pdf ·...

การศกษาศกยภาพสถานประกอบการสปาไทย A STUDY OF POTENTIALS OF SPA BUSINESSES IN THAILAND

ดร. ราณ อสชยกล รองศาสตราจารยประจาสาขาวชาวทยาการจดการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ดร. รชพร จนทรสวาง ผชวยศาสตราจารยประจาสาขาวชาวทยาการจดการ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

บทคดยอ

งานวจยนเปนการวจยแบบผสมผสานทงการวจยเชงปรมาณและเชงคณภาพ โดยมวตถประสงคเพอศกษา 1) ความคดเหนเกยวกบความคาดหวงและความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาของไทย และ 2) นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐในการสงเสรมสถานประกอบการสปาของไทย ประชากรของการวจย ไดแก ผดาเนนการสปาและ ผใหบรการสปาของสถานประกอบการสปาซงเปนหนวยในการวเคราะห จานวน 271 แหง และผมสวนไดเสยทงภาครฐและเอกชนใน 4 จงหวดทเปนเมองจดหมายทองเทยวหลก กลมตวอยางคานวณหาขนาดตวอยางตามสตรของทาโร ยามาเน และสมตวอยางแบบงายไดจานวน 478 คน จาก 97 สถานประกอบการสปา โดยใชแบบสอบถามในการเกบขอมล และการสมภาษณเชงลกจากผมสวนไดเสยทงภาครฐและเอกชนจานวน 49 คน งานวจยวเคราะหผลเชงปรมาณโดยใชสถตแบบพรรณนา และการวเคราะหเนอหาเชงคณภาพ

ผลการวจ ยพบวา 1) ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพ สถานประกอบการสปาในปจจย 7 ดานในระดบมากทสดในทกดาน และมความคดเหนเกยวกบสภาพความเปนจรงในปจจย 7 ดานในระดบมากทกดาน โดยปจจยดานบคลากร และดานสถานทและสงแวดลอมเปนปจจยสาคญทสดทอยในความคาดหวงและสภาพความเปนจรงของสถานประกอบการสปา และ 2) ขณะทจดแขงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาไทยหลายดานทไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐและเอกชน ในการสงเสรมใหศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยมคณภาพและมาตรฐาน อยางไรกตามยงมสถานประกอบการสปาจานวนมากทยงไมปฏบตตามมาตรฐานและกระบวนการทภาครฐกาหนด คาสาคญ ศกยภาพ สถานประกอบการสปาไทย นโยบายและการสงเสรมจากภาครฐ

ABSTRACTThis research was a mix-method research of both quantitative and qualitative methods. The

purposes of this research were 1) to study potentials of Thai spa businesses and 2) to examine government policies and supportive implementation in order to enhance the capacities of Thai spa businesses. Population were spa managers and spa therapists of 271 spa businesses in four major tourist destinations. Samples were calculated by Yamane formular and consisted of 478 spa managers and spa therapists from 97 spa businesses. Questionnaire was used to collect data. Forty-nine in-depth interviews were conducted from the perspectives of key informants from both public and private sectors in Thailand. For quantitative data analysis, statistical tools for descriptive statistical analysis were employed and content analysis was used to analyze qualitative data.

Research findings showed that 1) the majority of respondents rated all seven factors of expected potentials of Thai spa operators at the highest level while they rated all seven factors of perceived potentials at a high level. 2) Although the Ministry of Health and the Spa Associations have supported some potentials of spa businesses by setting up certified standards for spa operators, many spa businessesstill did not follow all spa standards and procedures. Keywords: Potential, Thai Spa Business, Government Policies and Support

18 | บทคว�มวจย

ว�รส�รก�รจดก�รสมย หม ท 14 บบท 1 ดอนมกร�คม ม น�ยน 2559

ความสาคญและทมาของปญหา สป า ไท ย เ ปนบ รก า ร ส ง เ ส รม ส ขภ าพ ท

เกยว เ นองกบ อตสาหกรรมทองเทยวทมอตราการเจรญเตบโตสงและรวดเรวทงในประเทศและตางประเทศ เนองจากธรกจนสอดคลองกบรปแบบการดาเนนชวตของคนในปจจบนทมความใสใจในสขภาพและรปลกษณของตนเองมากขน ประกอบกบสปาไทยมเอกลกษณในดานการใหบรการทเกดจากการใชภมปญญาไทย อธยาศยไมตร และความมใจรกการบรการของคนไทยทาใหธรกจ สปาของไทย ไดร บความ นยมจากท ง ชาวไทยและชาวตางชาต ดงนน สปาไทยจงมบทบาทสาคญตอการพฒนาภาคบรการและเศรษฐกจโดยรวมของประเทศในฐานะเปนแหลงสรางรายไดเขาสประเทศทาใหเกดการจางงาน รวมทงกอเกดรายไดตอเนองกบอตสาหกรรมอนๆ ทเกยวของ เชน สมนไพรไทย การพฒนาทรพยากรบคคลในธรกจสปา รวมทงการทองเทยวและการโรงแรม

สถานประกอบการสปาเพอสขภาพทใหบรการในประเทศไทยมการใหบรการทมมาตรฐานและคณภาพทแตกตางกน สถานประกอบการสวนใหญยงอาจใหบรการทดอยคณภาพและต ากวามาตรฐาน จากสถตพบวาสถานประกอบการสปาทไดรบการรบรองมาตรฐานจากกระทรวงสาธารณสขมเพยงประมาณรอยละ 8 ของสถานประกอบการทเปดใหบรการ ในป พ.ศ. 2547 คอมสถานประกอบการสปาทไดรบการรบรองมาตรฐานจากกระทรวงสาธารสขจานวนเพยง 469 แหง และเพมจานวนเปน 1,210 แหง ในป พ.ศ. 2551 (กรมสนบสนนบรการสขภาพ, 2552) ลาสดเพมจานวนเปน 1,600 แหงในป พ.ศ. 2558 (นสพ.โพสตทเดย, 2558)

อยางไรกตาม แมวาทผานมาผลการวจ ยพบวาผใชบรการสปามความพงพอใจตอความสะอาดและความเชยวชาญของผใหบรการและมาตรฐานการบรการในสปา รวมทงความสะอาดของสถานท ว สด ผลตภณฑและสงแวดลอมโดยรวม (เทดชาย ชวยบารง, 2550: 9) แตจากการขยายตวของสปาไทยอยางตอเนอง และจากสภาพการแขงขนของธรกจทรนแรงขนทงภายในและตางประเทศ ทาใหประเทศไทยตองประสบปญหาทตองการดาเนนการแกไขอยางเรงดวนหลายประการ ไดแก ปญหาความไมพรอมของผประกอบการในอตสาหกรรมทองเทยว และธรกจสปาของไทย ปญหาดานมาตรฐานของธรกจสปาของไทย ปญหาการขาดแคลนบคลากรทมฝมอ ความรและทกษะในการใหบรการสปา ปญหาการขาดคณภาพของบคลากรผใหบรการสปา อาท ทกษะการสอสารดานภาษาตางประเทศ โดยเฉพาะ

ภาษาตางประเทศอนทไมใชภาษาองกฤษ เชน ภาษาเยอรมน สปาไทยขาดผเชยวชาญเฉพาะดานในการใหคาแนะนาแกผใชบรการ (เทดชาย ชวยบารง, 2550: 9) รวมทงปญหาการขาดคณธรรมและจรธรรมของบคลากรผใหบรการสปา

วตถประสงคของการวจย งานวจยมวตถประสงคเพอศกษา 1) ความคดเหนเกยวกบความคาดหวงและความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาของไทย และ 2) นโยบายและการสนบสนนจากภาครฐในการสงเสรมสถานประกอบการสปาของไทย

การทบทวนวรรณกรรมของการวจย ความสนใจเกยวกบแงมมตางๆ ของธรกจการ

ทองเทยวเชงสขภาพมการเตบโตในพนทตางๆ ทวโลก สาหรบสปากบการทองเทยวนนพบวามความเกยวของมาตงแตในอดตทงภมภาคยโรป อเมรการ และเอเชย (Joppe, 2010) สปามองคประกอบทสามารถสมผสไดโดยผานประสาททง 5 คอ รป รส กลน เสยง และการสมผส ทสวนใหญเปนวธการบาบดดวยการนวดเพอผอนคลายโดยใหความใสใจตอองคประกอบของความเปนมนษยแบบองครวม ทงรางกาย จตใจ และอารมณ เพอชวยใหระบบโลหต กลามเนอ และระบบประสาทตาง ๆ ทางานไดอยางมประสทธภาพมากขน (สถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม, 2549) ขณะท The International Spa Association (ISPA) กลาวถง ปจจยสาคญซ ง เ ปนองคประกอบของสปา ไดแก นา การบารง การเคลอนไหวและการออกกาลงกาย การสมผส การบ รณาการความสมพนธทสอดคลองระหวางรางกาย ความคด และจตใจ ความงาม สภาพแวดลอม ศลปวฒนธรรมผานกระบวนการเรยนรทางสงคม ประกอบกบเวลาและจงหวะของชวตทมระบบการบรหารจดการทด The International Spa Association (ISPA, 2010) แบงประเภทของสปาออกเปน 8 ประเภทคอ Day Spa, Destination Spa, Resort / Hotel Spa, Medical Spa, Mineral Spring Spa, Club Spa, Cruise Ship Spa และ Cosmetic spa

ขณะท ไทยสปา (Thai Spa) เปนลกษณะของการผสมผสานระหวางการนวดแผนไทยกบการบรการในธรกจสปาทถกนามาจดรปแบบใหมเอกลกษณตามความนยมของคนไทยโดยคณะอนกรรมการมาตรฐานฝมอแรงงาน สาขาสถาน

บรการสงเสรมสขภาพ กรมพฒนาฝมอแรงงาน กระทรวงแรงงานไดจาแนกประเภทของสปาตามองคความรทมาประยกตใชกบสปาในประเทศไทยเปน ประเภท (สานกงานสงเสรมธรกจบรการสขภาพ, 2551) ไดแก 1. สปาแบบตะวนตก ( estern Spa) หมายถงสถานททใหบรการสขภาพดวยนาเปนหลก ประกอบกบการอปกรณและเครองมอทมกจะนาเขาจากตางประเทศ 2. ไทยสปาหรอสปาแบบประยกต(Thai Spa) หมายถงสถานททใหบรการสขภาพทใชนาเปนหลก มมาตรฐานการใหบรการแนวเดยวกบประเทศตะวนตกแตมการประยกตภมปญญาทางตะวนออกและภมปญญาไทยเขาสการบรการในสถานทเดยวกน และ . ไทยสปปายะหรอสปาแบบไทยแท (Thai Spaya) หมายถงสถานททใหบรการสขภาพองครวมแบบไทย เนนการอบสมนไพร การใชลกประคบ และการนวดไทย เปนของสปาแบบไทยทเชอมโยงมาจากภมปญญาชมชน สปาในประเทศไทยมชอเสยงตดอบดบโลกหลายแหงจากการสารวจความนยมของนกทองเทยว โดยสงทเปนเครองรบประกนศกยภาพดานสถานทและสงแวดลอมของสปาไทย คอรางวลดานสปาของไทยทมสรางชอเสยงระดบโลก ในป ค.ศ. 2009 สปาของไทยไดรบรางวล “Asian Spa Capital o the ear 2009 (Thai Spa, 2010: 1 -1 )

ประเทศไทยมการกาหนดมาตรฐานการบรการดานสปาเพอสขภาพออกมาอยางชดเจน โดยมการกาหนดคาจากดความตามประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวยเรองกาหนดสถานทเพอสขภาพออกมาอยางชดเจน โดยมการกาหนดคาจากดความตามประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวยเร องก าหนดสถานท เพ อส ขภาพและเสรมสวยตามพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 (แกไขเพมเตมฉบบท 4 พ.ศ. 254 ) มใจความดงน “กจการสปาเพอสขภาพหมายความวาการประกอบกจการทใหการดแลและเสรมสรางสขภาพโดยบรการหลกทจ ดไวประกอบดวยการนวดเพอสขภาพและการใชนาเพอสขภาพ โดยอาจมบรการเสรมประกอบดวย เชน การอบเพอสขภาพ การออกกาลงกายเพอสขภาพ โภชนาการบาบดและการควบคมอาหาร โยคะและการทาสมาธ การใชสมนไพรหรอผลตภณฑสขภาพตลอดจนการแพทยทางเลอกอน ๆ และมการกาหนดสถานทเพอสขภาพหรอเพอเสรมสวยมาตรฐานของสถานทการบรการผใหบรการหลกเกณฑ และวธการตรวจสอบเพอการรบรองใหเปนไปตามมาตรฐานสาหรบสถานทเพอสขภาพหรอเพอเสรมสวย ตามพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. พ.ศ. ไดกาหนดความหมายของสถานประกอบการและ

กจการของธรกจสปาไว แบบ คอ กจการสปาเพอสขภาพกจการนวดเพอสขภาพ และกจการนวดเพอเสรมสวย

สาหรบมาตรฐานของสถานท การบรการ และผใหบรการของกจการสปาเพอสขภาพ กระทรวงสาธารณสข ไดจดทามาตรฐานสปาไทยเพอใหลกคามนใจไดวาคณภาพของสปาไทยมมาตรฐานความปลอดภยดานสขภาพโดยกาหนดมาตรฐานดแลคมครองความปลอดภย 5 ดาน คอ มาตรฐานสถานทของสถานประกอบกจการสปาเพอสขภาพ มาตรฐานผดาเนนการกจการสปาเพอสขภาพ มาตรฐานผใหบรการกจการสปาเพอสขภาพ มาตรฐานการบรการกจการสปาเพอสขภาพ และมาตรฐานความปลอดภยกจการสปาเพอสขภาพนอกจากนนเกณฑการรบรองมาตรฐานกจการสปาเพอสขภาพตามประกาศของกระทรวงสาธารณสขไดกาหนดเกณฑการรบรองคณภาพสถานประกอบการสปาเพอสขภาพ ยงมการกาหนดมาตรฐานอก 5 ดาน (สานกงานสงเสรมธรกจบรการสขภาพ, 2551) ประกอบดวยมาตรฐานดานบรการ (Ser ice

uality) มาตรฐานดานบคลากร (S ill Sta ) มาตรฐานดานผลตภณฑเครองมอและอปกรณ (Tool uipment)มาตรฐานดานการบรหารและการจดการองคกร ( rgani ation

Management uality) และมาตรฐานดานสถานทและสงแวดลอม (Ambience) โดยมาตรฐานคณภาพเหลานจะสนบสนนสปาเพอสขภาพทผานการรบรองใหไดเครองหมายไทยสปาระดบโลก ซงม ระดบ คอ ระดบแพลทตนม ระดบโกลด และระดบซลเวอร

งานวจยนไดสรางกรอบแนวคดดานศกยภาพของสถานประกอบการสปาโดยบรณาการมาจากแนวคดการแนวคดมาตรฐานการรบรองคณภาพสถานประกอบการสปาเพอสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ประกอบกบปจจยสาคญในการเปนสถาบนฝกอบรมเพอพฒนาแรงงานสปารวมเปน ดาน ไดแก ดานการบรการ ดานบคลากร ดานผลตภณฑ เครองมอและอปกรณ ดานสถานทและสงแวดลอม ดานครผสอน และสถานท สอ และอปกรณฝกอบรม แสดงเปนกรอบแนวคดดานศกยภาพของสถานประกอบการสปาในการศกษาครงน

ระ บยบว วจยการวจ ยนเปนการวจ ยแบบผสม (Mi ed Research

Method) ประกอบดวยวธวจยเชงคณภาพ ( ualitati e ResearchMethod) และวธวจยเชงปรมาณ ( uantitati e Research Method)การดาเนนการวจยประกอบดวยขนตอน ดงน

บทคว�มวจย | 19


บรการสงเสรมสขภาพ กรมพฒนาฝมอแรงงาน กระทรวงแรงงานไดจาแนกประเภทของสปาตามองคความรทมาประยกตใชกบสปาในประเทศไทยเปน 3 ประเภท (สานกงานสงเสรมธรกจบรการสขภาพ, 2551) ไดแก 1. สปาแบบตะวนตก (Western Spa) หมายถงสถานททใหบรการสขภาพดวยนาเปนหลก ประกอบกบการอปกรณและเครองมอทมกจะนาเขาจากตางประเทศ 2. ไทยสปาหรอสปาแบบประยกต (Thai Spa) หมายถงสถานททใหบรการสขภาพทใชนาเปนหลก มมาตรฐานการใหบรการแนวเดยวกบประเทศตะวนตก แตมการประยกตภมปญญาทางตะวนออกและภมปญญาไทยเขาสการบรการในสถานทเดยวกน และ 3. ไทยสปปายะหรอ สปาแบบไทยแท (Thai Spaya) หมายถงสถานททใหบรการสขภาพองครวมแบบไทย เนนการอบสมนไพร การใชลกประคบ และการนวดไทย เปนของสปาแบบไทยทเชอมโยงมาจากภมปญญาชมชน สปาในประเทศไทยมชอเสยงตดอบดบโลกหลายแหงจากการสารวจความนยมของนกทองเทยว โดยสงทเปนเครองรบประกนศกยภาพดานสถานทและสงแวดลอมของสปาไทย คอรางวลดานสปาของไทยทมสรางชอเสยงระดบโลก ในป ค.ศ. 2009 สปาของไทยไดรบรางวล “Asian Spa Capital of the Year 2009” (Thai Spa, 2010: 16-17)

ประเทศไทยมการกาหนดมาตรฐานการบรการดานสปาเพอสขภาพออกมาอยางชดเจน โดยมการกาหนดคาจากดความตามประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวยเรองกาหนดสถานทเพอสขภาพออกมาอยางชดเจน โดยมการกาหนดคาจากดความตามประกาศกระทรวงสาธารณสขวาดวยเร องก าหนดสถานท เพ อส ขภาพและเสรมสวยตามพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 (แกไขเพมเตมฉบบท 4 พ.ศ. 2546) มใจความดงน “กจการสปาเพอสขภาพ หมายความวาการประกอบกจการทใหการดแลและเสรมสรางสขภาพโดยบรการหลกทจ ดไวประกอบดวยการนวดเพอสขภาพและการใชนาเพอสขภาพ โดยอาจมบรการเสรมประกอบดวย เชน การอบเพอสขภาพ การออกกาลงกายเพอสขภาพ โภชนาการบาบดและการควบคมอาหาร โยคะและการทาสมาธ การใชสมนไพรหรอผลตภณฑสขภาพตลอดจนการแพทยทางเลอกอน ๆ” และมการกาหนดสถานทเพอสขภาพหรอเพอเสรมสวยมาตรฐานของสถานทการบรการผใหบรการหลกเกณฑ และวธการตรวจสอบเพอการรบรองใหเปนไปตามมาตรฐานสาหรบสถานทเพอสขภาพหรอเพอเสรมสวย ตามพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. ๒๕๐๙ พ.ศ. ๒๕๕๑ ไดกาหนดความหมายของสถานประกอบการและ

กจการของธรกจสปาไว 3 แบบ คอ กจการสปาเพอสขภาพ กจการนวดเพอสขภาพ และกจการนวดเพอเสรมสวย

สาหรบมาตรฐานของสถานท การบรการ และผใหบรการของกจการสปาเพอสขภาพ กระทรวงสาธารณสข ไดจดทามาตรฐานสปาไทยเพอใหลกคามนใจไดวาคณภาพของ สปาไทยมมาตรฐานความปลอดภยดานสขภาพโดยกาหนดมาตรฐานดแลคมครองความปลอดภย 5 ดาน คอ มาตรฐานสถานทของสถานประกอบกจการสปาเพอสขภาพ มาตรฐานผดาเนนการกจการสปาเพอสขภาพ มาตรฐานผใหบรการกจการสปาเพอสขภาพ มาตรฐานการบรการกจการสปาเพอสขภาพ และมาตรฐานความปลอดภยกจการสปาเพอสขภาพ นอกจากนนเกณฑการรบรองมาตรฐานกจการสปาเพอสขภาพ ตามประกาศของกระทรวงสาธารณสขไดกาหนดเกณฑการรบรองคณภาพสถานประกอบการสปาเพอสขภาพ ยงมการกาหนดมาตรฐานอก 5 ดาน (สานกงานสงเสรมธรกจบรการสขภาพ, 2551) ประกอบดวยมาตรฐานดานบรการ (Service Quality) มาตรฐานดานบคลากร (Skill Staff) มาตรฐานดานผลตภณฑเครองมอและอปกรณ (Tool & Equipment) มาตรฐานดานการบรหารและการจดการองคกร (Organization & Management Quality) และมาตรฐานดานสถานทและสงแวดลอม (Ambience) โดยมาตรฐานคณภาพเหลานจะสนบสนนสปาเพอสขภาพทผานการรบรองใหไดเครองหมายไทยสปาระดบโลก ซงม 3 ระดบ คอ ระดบแพลทตนม ระดบโกลด และระดบซลเวอร

งานวจยนไดสรางกรอบแนวคดดานศกยภาพของสถานประกอบการสปาโดยบรณาการมาจากแนวคดการแนวคดมาตรฐานการรบรองคณภาพสถานประกอบการ สปาเพอสขภาพของกระทรวงสาธารณสข ประกอบกบปจจยสาคญในการเปนสถาบนฝกอบรมเพอพฒนาแรงงานสปารวมเปน 7 ดาน ไดแก ดานการบรการ ดานบคลากร ดานผลตภณฑ เครองมอและอปกรณ ดานสถานทและสงแวดลอม ดานครผสอน และสถานท สอ และอปกรณฝกอบรม แสดงเปนกรอบแนวคดดานศกยภาพของสถานประกอบการสปาในการศกษาครงน

ระเบยบวธวจย การวจ ยนเปนการวจ ยแบบผสม (Mixed Research

Method) ประกอบดวยวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research Method) และวธวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research Method) การดาเนนการวจยประกอบดวยขนตอน ดงน



1. ประชากรและกลมตวอยาง1.1 การวจยเชงคณภาพ

การวจ ยเชงคณภาพทาการสมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) เพอสมภาษณผใหขอมลหลก ไดแ ก ผบรหารของหนวยงานราชการ ภาคเอกชน และผทรงคณวฒจากมหาวทยาลย ใน 4 พนท ไดแก กรงเทพมหานคร เชยงใหม ภเกต และเกาะสมย จงหวดสราษฎรธาน ประกอบดวย

1) ผบรหารของสถานประกอบการสปาในประเทศไทย ไดแก Day Spa, Resort Spa และ Destination Spa และผบรหารสมแบบเฉพาะเจาะจง (Purposive Sampling) โดยขอรายชอจากสมาคมสปาในแตละพนท ไดแก กรงเทพมหานคร เชยงใหม ภเกต และเกาะสมย จานวนอยางนอยพนทละ 5 คน

2) ผบรหารหนวยงานวางแผนและสงเสรมธรกจบรการเพอสขภาพ/สปา ภาครฐในประเทศ ไดแก ผอานวยการสานกงาน สงเสรมธรกจบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข กรมพฒนาฝมอแรงงาน กระทรวงแรงงาน กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย การทองเทยวแหงประเทศไทย

3) คณะกรรมการบรหารของสมาคมสปาไทยสมาคมผประกอบการสปาไทย สมาพนธสปาไทย สมาคม สปาในภมภาค เชน นายกสมาคมและอดตนายกสมาพนธ สปาไทย นายกและอดตนายกสมาคมไทยลานนาสปา สมาคมสปาภเกต สมาคมสปาสมย จานวน 5 คน

4) นกวชาการ/ผทรงคณวฒดานสปาและบรการเพอสขภาพ ในมหาวทยาลยทมการจดการเรยนการสอนทเกยวของกบสปาและแพทยแผนไทย เชน มหาวทยาลยรงสต มหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยาลยการแพทยแผนไทย ราชมงคลธญบร จานวน 4 คน

1.2 การวจยเชงปรมาณ การวจยเชงปรมาณเปนการสมตวอยางโดยอาศย

หลกความนาจะเปน (Probability Sampling) เปนการสมตวอยางโดยคานงถงความนาจะเปนของหนวยประชากรทจะไดรบเลอกมาวเคราะห โดยใชวธการสมตวอยางแบบหลายขน (Multi-stage Sampling) เรมตนจากขนตอนท 1 เปนการสมตวยางแบบชนภม (Stratified Random Sampling) จากจานวนประชากรทงหมด 271 สถานประกอบการสปา และทาการคดเลอกโดยวธการคานวณหา

ขนาดตวอยางตามวธของทาโร ยามาเน (Taro Yamane) ไดจานวนตวอยางในการวจยทงสน 97 สถานประกอบการ

ขนตอนทสอง เปนวธการสมตวอยางแบบงาย (Simple Random Sampling) โดยการแจกแบบสอบถามในสถานประกอบการสปาในพนทจากบญชรายชอ ไดแก Day Spa, Resort Spa และ Destination Spa ในกรงเทพมหานคร เชยงใหม ภเกต และเกาะสมย จงหวด สราษฎรธาน โดยกาหนดใหมจานวนผตอบแบบสอบถามอยางนอยแหงละ 5 คน ประกอบดวย ผบรหาร 2 คน และผใหบรการ 3 คน เพอใหไดขอมลทเพยงพอในการเปรยบเทยบกนได

2. เครองมอทใชในการวจยเครองมอท ใชในการเกบรวบรวมขอมลเชง

ปรมาณเปนแบบสอบถามความคดเหนทผวจยสรางขนจากการทบทวนวรรณกรรมและการสมภาษณผใหขอมลหลก ลกษณะของคาถามมทงคาถามปลายปดและคาถามปลายเปด แบบสอบถามประกอบดวย 3 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม เปนคาถามเกยวกบขอมลสวนตว ไดแก ตาแหนง เพศ อาย ระยะเวลาในการดารงตาแหนง ชอสถานประกอบการ ประเภทของสถานประกอบการ จานวนบคลากรในสถานประกอบการ และความคดเหนเกยวกบประเทศในอาเซยนทเปนคแขงขนหลกดานสปากบประเทศไทยจานวน 7 ขอ สวนท 2 ความคดเหนเกยวกบความคาดหวงและการร บรตามความเปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปา มลกษณะเปนมาตราสวนประมาณคา (Rating Scales) ตามวธของลเครต (Likert) 5 ระดบ ไดแก มากทสด มาก ปานกลาง นอย นอยทสด เปนคาถามศกยภาพของสถานประกอบการสปา 7 ดาน ดานละ 8 ขอ รวมคาถามทงหมด 56 ขอ สวนท 3 ความคดเหนและขอเสนอแนะ เปนการแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะเก ย วกบ แนว ท า งก า ร พฒ น าแล ะ ป รบ ป ร ง ส ถ านป ร ะ กอ บ กา ร ส ป า เ ป น ค า ถ าม แ บ บ ป ล าย เ ป ด แบบสอบถามได น า ไปทดสอบความ เท ย งตร งกบผทรงคณวฒดานสปาและดานการวจยและนาไปทดสอบหาคาความเชอมน ไดคาควาเชอมนเทากบ 0.9817สาหรบเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพเปนแบบสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) ซงผวจยไดสรางขนมลกษณะเปนคาถามปลายเปด เชน แบบสมภาณ

เชงลกผบรหารของสถานประกอบการสปา แบบสมภาษณเชงลกคณะกรรมการบรหารของสมาคมสมาคมสปาไทยสมาพนธสปาไทย ในภมภาค แบบสมภาษณเชงลกผบรหารในหนวยงานวางแผนและสงเสรมธรกจบรการเพอสขภาพ/สปาภาครฐ และแบบสมภาษณเชงลกนกวชาการดานสปาและธรกจบรการเพอสขภาพ

3. การเกบรวบรวมขอมลสาหรบการสมภาษณ ผว จยไดสมภาษณเชงลก

ผใหขอมลหลกทงหมด 49 คน สาหรบการสอบถาม ผวจยไดสงแบบสอบถามใหสถานประกอบการสปาทไดรบการรบรองมาตรฐานกจการสปาเพอสขภาพจากกระทรวงสาธารณสข ประกอบกบการลงพนทเกบตวอยางเองในจงหวดเชยงใหม ภเกต เกาะสมย สราษฎรธาน และกรงเทพมหานคร สามารถเกบรวบรวมแบบสอบถามคนระหวาง เดอนมกราคมถง เดอนเมษายน 2555 เ ปนแบบสอบถามทสมบรณทงสน 478 ฉบบ จากแบบสอบถามทสงออกไป 600 ฉบบ คดเปนรอยละ 79.7

4. การวเคราะหขอมลสาหรบการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ผวจยทา

การรวบรวมขอมล ตรวจสอบความถกตอง และลงรหสเรยบรอยแลว จงนาไปประมวลผลขอมลดวยเครองคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมสาเรจรป เพอคานวณหาคาทางสถตทตองการรวบรวม สาหรบขอมลความคดเหนเกยวกบความคาดหวงและการรบรตามความเปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาทมลกษณะเปนมาตราสวนประมาณคา (Rating Scales) จะทาการวเคราะหชองวาง ( ap analysis) ทเปนความแตกตางของความคด เหนของ ปจจยศกยภาพดาน ตา ง ของสถาน

ประกอบการสปา สาหรบการวเคราะหขอมลเชงคณภาพผวจยทาการรวบรวมขอมลและวเคราะหเนอหา ( ontentnalysis) แลวนาเสนอในรปความเรยงประกอบตาราง

ผลการวเคราะหขอมล1. ศกยภาพของสถานประกอบการสปาไทย

ผลการวเคราะหศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยประกอบดวยความคดเหนเกยวกบความคาดหวงและความคดเหนของสภาพความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยในปจจย 7 ดาน จาแนกตามพนททเกบขอมล ดงน

กรงเทพมหานครความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพ

สถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย 7 ดานของกรงเทพมหานคร พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคาดหวงระดบมากทสด คอ ดานบคลากร (X= . 2) รองลงมาคอ ดานผลตภณ เครองมอ และอปกรณ (X= . 8) และนอยทสด คอ ดานหลกสตรและครผสอน (X= . 2)ตามลาดบ สาหรบความคดเหนเกยวกบสภาพตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย7 ดาน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคดเหนระดบมาก คอ ดานสถานทและสงแวดลอม (X= .17)รองลงมา คอ ดานผลตภณ เคร องมอ และอปกรณ(X= .07) และนอยทสด คอ ดานสถานทและสงแวดลอม(X= 3.8 ) ตามลาดบ โดยวดความแตกตาง ( ap) ของความคาดหวงและสภาพท เปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาในแตละดานอยในระดบใกลเคยงกน ดงแสดงในแผนภมท 1

แผนภมท 1 ความแตกตางของระดบความคาดหวงและการรบรตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในกรงเทพมหานคร

ระดบความคาดหวงระดบทเปนจรงในปจจบนความแตกตางของระดบความคาดหวงและระดบทเปนจรงใน



เชงลกผบรหารของสถานประกอบการสปา แบบสมภาษณเชงลกคณะกรรมการบรหารของสมาคมสมาคมสปาไทย สมาพนธสปาไทย ในภมภาค แบบสมภาษณเชงลกผบรหารในหนวยงานวางแผนและสงเสรมธรกจบรการเพอสขภาพ/สปาภาครฐ และแบบสมภาษณเชงลกนกวชาการดานสปาและธรกจบรการเพอสขภาพ

3. การเกบรวบรวมขอมลสาหรบการสมภาษณ ผว จยไดสมภาษณเชงลก

ผใหขอมลหลกทงหมด 49 คน สาหรบการสอบถาม ผวจยไดสงแบบสอบถามใหสถานประกอบการสปาทไดรบการรบรองมาตรฐานกจการสปาเพอสขภาพจากกระทรวงสาธารณสข ประกอบกบการลงพนทเกบตวอยางเองในจงหวดเชยงใหม ภเกต เกาะสมย สราษฎรธาน และกรงเทพมหานคร สามารถเกบรวบรวมแบบสอบถามคนระหวาง เดอนมกราคมถง เดอนเมษายน 2555 เ ปนแบบสอบถามทสมบรณทงสน 478 ฉบบ จากแบบสอบถามทสงออกไป 600 ฉบบ คดเปนรอยละ 79.7

4. การวเคราะหขอมลสาหรบการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ผวจยทา

การรวบรวมขอมล ตรวจสอบความถกตอง และลงรหสเรยบรอยแลว จงนาไปประมวลผลขอมลดวยเครองคอมพวเตอร โดยใชโปรแกรมสาเรจรป เพอคานวณหาคาทางสถตทตองการรวบรวม สาหรบขอมลความคดเหนเกยวกบความคาดหวงและการรบรตามความเปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาทมลกษณะเปนมาตราสวนประมาณคา (Rating Scales) จะทาการวเคราะหชองวาง (Gap analysis) ทเปนความแตกตางของความคด เหนของ ปจจยศกยภาพดาน ตา งๆ ขอ งสถาน

ประกอบการสปา สาหรบการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ผวจยทาการรวบรวมขอมลและวเคราะหเนอหา (Content Analysis) แลวนาเสนอในรปความเรยงประกอบตาราง

ผลการวเคราะหขอมล 1. ศกยภาพของสถานประกอบการสปาไทย

ผลการวเคราะหศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยประกอบดวยความคดเหนเกยวกบความคาดหวงและความคดเหนของสภาพความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยในปจจย 7 ดาน จาแนกตามพนท ทเกบขอมล ดงน

กรงเทพมหานคร

ความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย 7 ดานของกรงเทพมหานคร พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคาดหวงระดบมากทสด คอ ดานบคลากร (X= 4.62) รองลงมา คอ ดานผลตภณฑ เครองมอ และอปกรณ (X= 4.58) และนอยทสด คอ ดานหลกสตรและครผสอน (X= 4.42) ตามลาดบ สาหรบความคดเหนเกยวกบสภาพตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย 7 ดาน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคดเหนระดบมาก คอ ดานสถานทและสงแวดลอม (X= 4.17) รองลงมา คอ ดานผลตภณฑ เครองมอ และอปกรณ (X= 4.07) และนอยทสด คอ ดานสถานทและสงแวดลอม (X= 3.86) ตามลาดบ โดยวดความแตกตาง (Gap) ของความคาดหวงและสภาพท เปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาในแตละดานอยในระดบใกลเคยงกน ดงแสดงในแผนภมท 1

แผนภมท 1 ความแตกตางของระดบความคาดหวงและการรบรตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในกรงเทพมหานคร

ระดบความคาดหวง ระดบทเปนจรงในปจจบน ความแตกตางของระดบความคาดหวงและระดบทเปนจรงใน



จงหวดเชยงใหม ความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพ

สถานประกอบการสปาในภาพรวมปจจย 7 ดานของจงหวดเชยงใหมพบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคาดหวงระดบมากทส ด คอ ดานบคลากรและดานสถานทและสงแวดลอมเทากน (X= 4.52) รองลงมา คอ ดานการจดการองคการ (X= 4.47) และนอยทสด คอ ดานสถานท สอ และอปกรณฝกอบรม (X= 4.32) ตามลาดบ สาหรบความคดเหนเกยวกบสภาพตามความเปนจรงของศกยภาพสถาน

ประกอบการสปาในภาพรวมปจจย 7 ดาน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคดเหนระดบมาก คอ ดานบคลากร (X= 4.05) รองลงมา คอ ดานสถานทและสงแวดลอม (X= 4.05) และนอยทสด คอ ดานการบรการ (X= 3.86) โดยวดความแตกตาง (Gap) ของความคาดหวงและสภาพทเปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาในแตละดานอยในระดบใกลเคยงกน ดงแสดงในแผนภมท 2

แผนภมท 2 ความแตกตางของระดบความคาดหวงและการรบรตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในเชยงใหม

เกาะสมย จงหวดสราษฎรธาน

ความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภาพรวมปจจย 7 ดานของเกาะ สมย จงหวดสราษฎรธาน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคาดหวงระดบมากทสด คอ ดานสถานทและสงแวดลอม ( X= 4.60) รองลงมา คอ ดานบคลากร (X= 4.58) และนอยทสด คอ ดานสถานท สอ และอปกรณฝกอบรม ( X= 4.47) ตามลาดบ สาหรบความคดเหนเกยวกบสภาพตามความเปนจรงของศกยภาพสถาน

ประกอบการสปาในภาพรวมปจจย 7 ดาน พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคดเหน ระดบมาก คอ ดานสถานทและสงแวดลอม (X= 4.00) รองลงมา คอ ดานบคลากร (X= 3.96) และนอยทสด คอ ดานสถานท สอ และอปกรณฝกอบรม (X= 3.68) โดยวดความแตกตาง (Gap) ของความคาดหวงและสภาพทเปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาในแตละดานอย ในระดบใกลเคยงกน ดงแสดงในแผนภมท 3

แผนภมท 3 ความแตกตางของระดบความคาดหวงและการรบรตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในเกาะสมย สราษฎรธาน

จงหวดภเกความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพ

สถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย 7 ดาน ของจงหวดภเกตพบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคาดหวงระดบมากทสด คอ ดานการจดการองคการ(X= 4.50) รองลงมา คอ ดานบคลากร (X= 4.49) และนอยทสด คอ ดานการบรการ (X= 4.38) ตามลาดบ สาหรบความคดเหนเกยวกบสภาพตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย 7 ดาน พบวา ผตอบ

แบบสอบถามสวนใหญมความคดเหน ระดบมาก คอ ดานสถานทและสงแวดลอม (X= 4.04) รองลงมา คอ ดานผลตภณ เครองมอ และอปกรณ (X= 4.03) และนอยทสด คอ ดานหลกสตรและครผสอน (X= 3.86) โดยวดความแตกตาง (Gap) ของความคาดหวงและสภาพทเปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาในแตละดานอยในระดบใกลเคยงกน ดงแสดงในแผนภมท 4

แผนภมท 4 ความแตกตางของระดบความคาดหวงและการรบรตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภเกต

ภา รวม กยภา งส าน ระก การส า ทยผลการวเคราะหศกยภาพสถานประกอบการสปา

ทยในภาพรวมพบวา ( ) ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพสถานประกอบการสปา ทยในปจจย ดาน ในระดบมากทสดในทกดาน และมความคดเหนเกยวกบสภาพความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในปจจย ดาน ในระดบมากในทกดาน และสรปวาปจจยดานบคลากร ดานการ

จดการองคการ และดานสถานทและสงแวดลอม เปนปจจยสาคญอนดบตนทอยในความคาดหวงของสถานประกอบการในประเทศ ทย ขณะทปจจยดานบคลากร และปจจยดานสถานทและสงแวดลอม เปนปจจยสาคญอนดบตนในสภาพความเปนจรงของสถานประกอบการสปาในประเทศ ทยทสะทอนศกยภาพความเปนจรงของสถานประกอบการสปาในปจจบน ดอยางชดเจน ดงแสดงในตารางท 1

ารางท 1 ลาดบความสาคญของศกยภาพสถานประกอบการสปา ทยในประเทศ ทยภา รวม กยภา ส าน ระก การส าใน ระเท ทย

วาม าดหวง สภา ทเ นจรงดานบคลากร ดานบคลากรดานการจดการ ดานสถานทและสงแวดลอมดานสถานทและสงแวดลอม

จดแ งแ ะจด น ง กยภา งส านระก การส า ทย

นอกจากนผลการวเคราะหเชงคณภาพจากการสมภาษณเชงลกผใหขอมลหลก ดแก สมาคมวชาชพสปา

และนกวชาการแสดงความคดเหนเกยวกบศกยภาพของสถานประกอบการสปา และปญหาในการประกอบการสปาในประเทศ ทย ผวจยวเคราะหและสงเคราะหเปนจดแขงและจดออนตามสาระสาคญ ดดงน



จงหวดภเกต

ความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย 7 ดาน ของจงหวดภเกตพบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคาดหวงระดบมากทสด คอ ดานการจดการองคการ (X= 4.50) รองลงมา คอ ดานบคลากร (X= 4.49) และนอยทสด คอ ดานการบรการ (X= 4.38) ตามลาดบ สาหรบความคดเหนเกยวกบสภาพตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย 7 ดาน พบวา ผตอบ

แบบสอบถามสวนใหญมความคดเหน ระดบมาก คอ ดานสถานทและสงแวดลอม (X= 4.04) รองลงมา คอ ดานผลตภณฑ เครองมอ และอปกรณ (X= 4.03) และนอยทสด คอ ดานหลกสตรและครผสอน (X= 3.86) โดยวดความแตกตาง (Gap) ของความคาดหวงและสภาพทเปนจรงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาในแตละดานอยในระดบใกลเคยงกน ดงแสดงในแผนภมท 4

แผนภมท 4 ความแตกตางของระดบความคาดหวงและการรบรตามความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภเกต

ภาพรวมศกยภาพของสถานประกอบการสปาไทย

ผลการวเคราะหศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยในภาพรวมพบวา (1) ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคดเหนเกยวกบความคาดหวงของศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยในปจจย 7 ดาน ในระดบมากทสดในทกดาน และมความคดเหนเกยวกบสภาพความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในปจจย 7 ดาน ในระดบมากในทกดาน และสรปวาปจจยดานบคลากร ดานการ

จดการองคการ และดานสถานทและสงแวดลอม เปนปจจยสาคญอนดบตนทอยในความคาดหวงของสถานประกอบการในประเทศไทย ขณะทปจจยดานบคลากร และปจจยดานสถานทและสงแวดลอม เปนปจจยสาคญอนดบตนในสภาพความเปนจรงของสถานประกอบการสปาในประเทศไทย ทสะทอนศกยภาพความเปนจรงของสถานประกอบการสปาในปจจบนไดอยางชดเจน ดงแสดงในตารางท 1

ตารางท 1 ลาดบความสาคญของศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยในประเทศไทย

ภาพรวมศกยภาพสถานประกอบการสปาในประเทศไทย

ความคาดหวง สภาพทเปนจรง

ดานบคลากร ดานบคลากร ดานการจดการ ดานสถานทและสงแวดลอม ดานสถานทและสงแวดลอม

2. จดแขงและจดออนของศกยภาพของสถานประกอบการสปาไทย

นอกจากนผลการวเคราะหเชงคณภาพจากการสมภาษณเชงลกผใหขอมลหลก ไดแก สมาคมวชาชพสปา

และนกวชาการแสดงความคดเหนเกยวกบศกยภาพของสถานประกอบการสปา และปญหาในการประกอบการสปาในประเทศไทย ผวจยวเคราะหและสงเคราะหเปนจดแขงและจดออนตามสาระสาคญไดดงน



ตารางท 2 สรปจดออนและจดแขงของสถานประกอบการสปา จดแขง จดออน

1. มการกาหนดเกณฑมาตรฐาน และมาตรฐานคณภาพสปา (spa grading) ซงมาตรฐานทไดรบคะแนนทสงทสดใน spa grading คอ สวนของการบรการ

1. การขาดการควบคมมาตรฐานการบรการของสถานประกอบการสปาโดยการบงคบ

2. การคาเสรทาใหนกลงทนตางชาตเขามาลงทนมากขน โดยเฉพาะโรงแรม 5 ดาว และคณภาพของการบรการจะเปนสงสาคญทสด

2. การขาดการบงคบและควบคมการบรการของสถานประกอบการสปาตามมาตรฐาน

3. วธการใหบรการมความออนโยน ดวยเอกลกษณความเปนไทย 3. คนไทยยงไมมเงนลงทนจานวนมากเทาตางชาตในดานการตกแตงหรออปกรณแตมสงทสมผสของความเปนสปาไทยใหอยในกลมของการใหบรการ

4. ราคาตามสปา เมน(Spa Menu) ไมสงจนเกนไป 4. การบรหารยงไมคอยเปนระบบหรอมกเปนการบรหารแบบครอบครว5. ผดาเนนการสปาตองสอบผานและไดรบใบอนญาตถงจะปฏบตงานได 5. ขาดการพฒนาในสวนของตวผลตภณฑและการบรการ6. ผใหบรการสปาตองผานการอบรมตามทกระทรวงกาหนด 6. ขาดแคลนบคลากร เชน ผใหบรการสปา และผดาเนนการสปาบางสวน

ถงแมจะมการผลตแรงงานเพมมากขน แตกยงไมเพยงพอ7. อปกรณ เครองมอ ตลอดจนผลตภณฑ สวนใหญจะมาจากภมปญญา

ไทยผลตในประเทศเปนสวนใหญ7. บคลากรขาดความรดานภาษาองกฤษ และภาษาอนๆ เชน จน รสเซย

8. อปกรณเครองมอสาหรบสปาเอออานวยใหกบสปาพอสมควร เพราะวาไมตองมความยงยากในการทจะไปสรรหาเครองมอตางๆ

8. ผดาเนนการสปาทสอบผานไดรบใบอนญาตไมไดมาทางานในธรกจสปาจรง

9. เครองมอทใชมกเปนอปกรณเพอเสรมความงามหรอเครองมอทางการแพทยมากกวา

9. เครองมอทเขาขายเครองมอแพทย จะมาใชกบสปาไมได อยางพวกเครองแวกซพาราฟนตองขนทะเบยนเปนเครองมอแพทย ใชแชมอ แชเทา เครองมอทาเลบมอเลบเทามแคกรรไกรตดเลบเทานน

10.ผลตภณฑทาจากสมนไพร ซงหาไดงายในทองถน 10. เครองมอดอยกวาเครองมอในตางประเทศ เพราะมการลงทนหรอความทนสมย เชน หองอบซาวนา หองอบไอนา อางจากซซ

11. เจาของกจการเปนคนไทย มความเปนไทย 11.การทาผลตภณฑสมนไพรสดๆเพอมาใชประกอบการบรการ อาจควบคมความสะอาดและคณภาพไดยาก

12.สถานประกอบการทเปนระบบจะมการประเมนผลคณภาพการใหบรการและความพงพอใจและความชอบของลกคา

12. เทคโนโลยในไทยไมไดสนบสนนใหมการผลตเครองมอในเมองไทยมากนก

13. รอยละ 70 สถานทมภาพลกษณของความเปนไทย มองแลวรสกถงความเปนไทย เชน การตกแตงหองพกทใชบรการ อปกรณตาง ๆ

13.ยงขาดความเปนวชาชพในการจดการธรกจสปาโดยรวม การบรหารสวนใหญเปนลกษณะ One Man Show

14. สถานประกอบการสปาโดยเฉพาะในเมองทองเทยว สรางขนมาเพอใหเปนเมองสปาจรง ๆ บางแหงอยในพนท10–20 ไร

14.สปาของไทยยงไมไดจดลขสทธ หรอไมไดเปนคาจากดความทใหแตธรกจสปาอยางเดยวเทานนทกฎหมายจะบงคบใชได ทกวนนยงถอวา สปาเปนคาทวไป ใครกใชไดจนกวา พรบ.ฯ จะออกมา

15. หลกสตรททเกยวกบสปาทจดทาขนมหลายระดบ สามารถสรางแรงงานทม วชาชพได เชน หลกสตรของอาชวศกษา ระดบปวช. และ ปวส. และระดบปรญญาตร

15.ยงขาดความชดเจนในการลงทนของชาวตางชาต

16. หลกสตรของธรกจสปาททกระทรวงศกษาธการอนมตแลว มใหหลายหลกสตร และหลกสตรตองไดรบการรบรองจากกระทรวงสาธารณสขดวย

16. เดยสปาสวนใหญจะมสถานทเลก แตสปาในโรงแรมจะมพนทกวางขวางกวา

17. ครผสอนมความเชยวชาญในแตละดาน เชน ภาษาทใชเกยวกบสปา การนวดไทยหรอการนวดอโรมา หรออาหารเพอสขภาพ

17.ครผสอนยงมจานวนนอย ไมเพยงพอตอความตองการโดยรวมของประเทศ

18. สถานประกอบการสปาขนาดใหญจะมครผสอนทสอบผานไดรบประกาศ และสามารถทจะฝกอบรมแลวใหไปสอบเพอวดระดบจากกรมพฒนาฝมอแรงงานได

18.หลกสตร และอาชพดานสปายงไมเปนทนยมของผเรยน

19.สถานประกอบการขนาดใหญจะมความพรอมทงองคความรและสถานทฝกอบรม

19.ครผสอนยงตองพฒนาคณภาพ โดยเฉพาะครทพฒนามาจากผใหบรการ อาจนวดเกงแตสอนไมเกง

20.สถานประกอบการจะขอความรวมมอกนในการฝกอบรม ทงดานสถานทส อและอปกรณการฝกอบรม

20.บางสถานประกอบการใหพนกงานรนพเปนครสอนรนนอง ทาใหไมสามารถควบคมมาตรฐานไดจรง

21.สถานทฝกใชหองบรการและอปกรณฝกอบรมทมมาตรฐานระดบหนง 21.สถานประกอบการขนาดเลกบางแหง ขาดความพรอมทงสถานทและอปกรณฝกอบรม

ตารางท ปญหาการประกอบกจการสปาในประเทศไทยจด าด

ตาา า

า าร ร อ จ าร า น ร ท ท

1 ปญหาขาดแคลนผใหบรการสปา ผดาเนนการสปา และพนกงานตอนรบ2 ปญหาการกาหนดมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสขไมไดบงคบ แตเปนแบบสมครใจ3 ปญหาภาพลกษณของธรกจสปาทใกลเคยงกบอาบ อบ นวด หรอสถานเรงรมย3 ปญหาหนวยงานทเกยวของกบสปามจานวนมากและทาหนาทซาซอนกนอย3 ปญหาการขาดการเตรยมกาลงคนในธรกจสปา3 ปญหาหลกสตรสปาในมหาวทยาลยยงขาดครผสอนทมความรความเชยวชาญเฉพาะทาง3 ปญหาการเคลอนยายของแรงงานไปตางประเทศ3 ปญหาภาครฐสนบสนนนกลงทนไทยใหไปลงทนตางประเทศในขณะทสปาในประเทศยงไมไดรบการพฒนาจนม

คณภาพทถงระดบสากล4 ปญหามาตรฐานผใหบรการสปาหรอผใหบรการแตละคนไมเทากน4 ปญหาความไมชดเจนของบทบาทของสถาบนทจะมารวมกนผลตและองคกรภาครฐ4 ปญหาการควบคมสปาใหถกตองตามกฎหมายและประเภทของสปา4 ปญหาการจดลขสทธทรพยสนทางปญญาของผลตภณฑสปาและสปา rea en4 ปญหาการใชผใหบรการสปาแบบอสระ4 ปญหาภาพรวมของธรกจสปายงขาดการจดการทด4 ปญหาการขาดการนานโยบายของรฐไปปฏบตอยางจรงจง4 ปญหาคแขงขนตางชาตมาตงสปาโดยใช o inee เปนคนไทย

น า แ าร น นนของ า ร น ารนาแ ง ร าน ร อ าร า ท

สาหรบนโยบายและการสนบสนนการพฒนาธรกจสปาในประเทศไทย กระทรวงสาธารณสขไดกาหนดมาตรฐานการรบรองสถานประกอบการสปาเพอสขภาพขนในเบองตน คอ ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรองกาหนดสถานทเพอสขภาพหรอเพมเสรมสวย มาตรฐานของสถานท การบรการผใหบรการ หลกเกณฑ และวธการตรวจสอบเพอการรบรองใหเปนไปตามาตรฐาน สาหรบสถานทเพอสขภาพหรอเพอเสรมสวย ตามพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 พ.ศ. 2551เพอใหสถานทดงกลาวไดร บการยกเวนไมต องขอรบใบอนญาตตงสถานบรการ ตามกฎหมายวาดวยสถานบรการ

จะเหนไดวาสานกงานสงเสรมธรกจบรการสขภาพเปนหนวยงานผรบผดชอบดแลสถานประกอบการสปาโดยตรงอยางไรกด ารจดทา าตร าน าน ร อ าร อ

ข า ตา ร า ร ทร ง า าร ข ดง า ดง าน ร อ าร าทตงขนทง ด แต น

าร ารร รอง าตร านตา า ร จ า านร อ าร ร ง จ ร รอง าตร าน า าร

จดตง ดตา ร รา ต าน ร าร 2509 ดอ า ต ารดแ ของ ร ทร ง าด ท ซงในความเปน

จรงมสถานประกอบหรอรานนวดทจดตงขนเปนจานวนมากทผดระเบยบและไมปฏบตตามกฎหมาย ในขณะทประชาชนผใชบรการไมสามารถแยกแยะความแตกตางระหวางสถานบรการทมมาตรฐานหรอไมมมาตรฐานได

ดงนนแนวทางในการจดระบบกจการสปาเพอสขภาพใหถกตอง ขณะนผทเกยวของทกฝายทงภาครฐและเอกชนไดจดทารางพระราชบญญตสถานประกอบการสปาเพอสขภาพ และอยในระหวางการรอเสนอรางพระราชบญญตดงกลาวเขาวาระการประชมของสภาผแทนราษฎร และหากรฐบาลเรงใหผานการเหนชอบของสภาผแทนราษฎรจะตราขนเ ปนกฎหมายมผลบงคบ ใช หลงจากน นหนวยงานทเกยวของจะสามารถรางประกาศหรอขอบงคบในสวนทเกยวของตอไป และจะทาใหธรกจสปามระบบมาตรฐานและการควบคมทเปนรปธรรมมากขน ซงเปนการเพมศกยภาพของสถานประกอบการสปาในหลายดานใหมมาตรฐาน ไดแก ดานการบรการ ดานบคลากร ดานผลตภณฑ เครองมอ และอปกรณ ดานการจดการองคการและดานสถานทและสงแวดลอม

นอกจากน ในป พ.ศ. 2555 ประเทศไทยไดรวมกบประเทศอนๆ ในอาเซยนจดทาราง าตร าน า า รอา น “Spa Standard for ASEAN ในการนประเทศไทย



ตารางท 3 ปญหาการประกอบกจการสปาในประเทศไทย จดลาดบ

ตามความสาคญ

ปญหาการประกอบกจการสปาในประเทศไทย

1 ปญหาขาดแคลนผใหบรการสปา ผดาเนนการสปา และพนกงานตอนรบ2 ปญหาการกาหนดมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสขไมไดบงคบ แตเปนแบบสมครใจ 3 ปญหาภาพลกษณของธรกจสปาทใกลเคยงกบอาบ อบ นวด หรอสถานเรงรมย 3 ปญหาหนวยงานทเกยวของกบสปามจานวนมากและทาหนาทซาซอนกนอย 3 ปญหาการขาดการเตรยมกาลงคนในธรกจสปา 3 ปญหาหลกสตรสปาในมหาวทยาลยยงขาดครผสอนทมความรความเชยวชาญเฉพาะทาง 3 ปญหาการเคลอนยายของแรงงานไปตางประเทศ 3 ปญหาภาครฐสนบสนนนกลงทนไทยใหไปลงทนตางประเทศในขณะทสปาในประเทศยงไมไดรบการพฒนาจนม

คณภาพทถงระดบสากล 4 ปญหามาตรฐานผใหบรการสปาหรอผใหบรการแตละคนไมเทากน4 ปญหาความไมชดเจนของบทบาทของสถาบนทจะมารวมกนผลตและองคกรภาครฐ4 ปญหาการควบคมสปาใหถกตองตามกฎหมายและประเภทของสปา 4 ปญหาการจดลขสทธทรพยสนทางปญญาของผลตภณฑสปาและสปา Treatment 4 ปญหาการใชผใหบรการสปาแบบอสระ 4 ปญหาภาพรวมของธรกจสปายงขาดการจดการทด 4 ปญหาการขาดการนานโยบายของรฐไปปฏบตอยางจรงจง4 ปญหาคแขงขนตางชาตมาตงสปาโดยใช Nominee เปนคนไทย

3. นโยบายและการสนบสนนของภาครฐในการพฒนาและสงเสรมสถานประกอบการสปาไทยสาหรบนโยบายและการสนบสนนการพฒนาธรกจ

สปาในประเทศไทย กระทรวงสาธารณสขไดกาหนดมาตรฐานการรบรองสถานประกอบการสปาเพอสขภาพขนในเบองตน คอ ประกาศกระทรวงสาธารณสข เรองกาหนดสถานทเพอสขภาพหรอเพมเสรมสวย มาตรฐานของสถานท การบรการ ผใหบรการ หลกเกณฑ และวธการตรวจสอบเพอการรบรองใหเปนไปตามาตรฐาน สาหรบสถานทเพอสขภาพหรอเพอเสรมสวย ตามพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 พ.ศ. 2551 เพอใหสถานทดงกลาวไดร บการยกเวนไมต องขอรบใบอนญาตตงสถานบรการ ตามกฎหมายวาดวยสถานบรการ

จะเหนไดวาสานกงานสงเสรมธรกจบรการสขภาพเปนหนวยงานผรบผดชอบดแลสถานประกอบการสปาโดยตรง อยางไรกด การจดทามาตรฐานสถานประกอบการเพอสขภาพตามประกาศกระทรวงสาธารณสขฯ ดงกลาวไมไดใชบงคบสถานประกอบการสปาทตงขนทงหมด แตเปนการใหการรบรองมาตรฐานตามความสมครใจ ถาสถานประกอบการไมประสงคจะรบรองมาตรฐาน กสามารถจดตงไดตามพระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. 2509 โดยอยภายใตการดแลของกระทรวงมหาดไทย ซงในความเปน

จรงมสถานประกอบหรอรานนวดทจดตงขนเปนจานวนมากทผดระเบยบและไมปฏบตตามกฎหมาย ในขณะทประชาชนผใชบรการไมสามารถแยกแยะความแตกตางระหวางสถานบรการทมมาตรฐานหรอไมมมาตรฐานได

ดงนน แนวทางในการจดระบบกจการสปาเพอสขภาพใหถกตอง ขณะนผทเกยวของทกฝายทงภาครฐและเอกชนไดจดทารางพระราชบญญตสถานประกอบการสปาเพอสขภาพ และอยในระหวางการรอเสนอรางพระราชบญญตดงกลาวเขาวาระการประชมของสภาผแทนราษฎร และหากรฐบาลเรงใหผานการเหนชอบของสภาผแทนราษฎรจะตราขนเ ปนกฎหมายมผลบงคบ ใช หลงจากน นหนวยงานทเกยวของจะสามารถรางประกาศหรอขอบงคบในสวนทเกยวของตอไป และจะทาใหธรกจสปามระบบมาตรฐานและการควบคมทเปนรปธรรมมากขน ซงเปนการเพมศกยภาพของสถานประกอบการสปาในหลายดานใหมมาตรฐาน ไดแก ดานการบรการ ดานบคลากร ดานผลตภณฑ เครองมอ และอปกรณ ดานการจดการองคการ และดานสถานทและสงแวดลอม

นอกจากน ในป พ.ศ. 2555 ประเทศไทยไดรวมกบประเทศอนๆ ในอาเซยนจดทารางมาตรฐานสปาสาหรบอาเซยน “Spa Standard for ASEAN” ในการนประเทศไทย



ไดรบการเลอกใหเปนผนาในการจดทามาตรฐานสปา (Spa Standard) โดยมการจดตง “คณะทางานรางมาตรฐานสปาสาหรบอาเซยน” ทประเทศไทย โดยมหนวยงานหลกจากภาครฐคอคณะกรรมาธการการทองเทยว วฒสภา และจากภาคเอกชนคอสมาพนธสปาไทย รวมประชมกนและรางมาตรฐานสปาสาหรบอาเซยน ใหครอบคลมในเรองสถานท บคลากร การบรการ ผลตภณฑทใช การบรหารจดการ รวมถงสภาพแวดลอม ตลอดจนเรองของการนวดแบบดงเดม (Traditional Treatment) ซงมาตรฐานสปาในเชงของอาเซยนจะเนนในเรองของการทองเทยว เพราะอยภายใตหนวยงานดานการทองเทยวและเปนมาตรฐานแบบสมครใจ นบถงปจจบนรางดงกลาวใกลจะเสรจเรยบรอยแลว ในขนตอนตอไปหลงจากรางนไดรบความเหนชอบแลว คณะทางานฯ กตองไปทางานในรายละเอยดในการประเมน (Assessment) องคประกอบสวนตาง ๆ ของสปาทกาหนดขนมาใหครบทกดาน

สรปและอภปรายผล ผลการวเคราะหเชงปรมาณศกยภาพสปาไทยใน

ปจจยหลก 7 ดานพบวาความคดเหนของผตอบแบบสอบถามเกยวกบการรบรระดบความเปนจรงของศกยภาพสถานประกอบการสปาในภาพรวมของปจจย 7 ดานนน ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความคดเหนเกยวกบระดบของศกยภาพของสปาไทยอยใน ระดบมาก ในทกดานและในทกพนททเกบรวบรวมขอมล อาจเปนเพราะประเทศไทยมศกยภาพและโอกาสทดในการทาธรกจสปา เนองจากเปนธรกจทสามารถนาเอาภมปญญาทองถนทงศาสตรการนวด ผลตภณฑสมนไพร และเอกลกษณความเปนไทยทมนสยรกการใหบรการมาสงเสรมกจกรรมในธรกจสปา (สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2548) ซงสอดคลองกบผลการสารวจของ บรษท Intelligent Spas Pte จากด ทระบวาศกยภาพสปาไทยมชอเสยงตดอนดบโลก และสปาไทยไดร บความนยมสงสด เมอเปรยบเทยบกบประเทศใกลเคยงในแถบเอเชยแปซฟกทง 7 ประเทศ ไดแก ประเทศสงคโปร อนโดนเซย มาเลเซย ฮองกง ออสเตรเลย นวซแลนด และไทย ขณะทคนเอเชยยงนยมใชบรการสปาในประเทศไทยมากทสด คอรอยละ 22 รองลงมาคอ อนโดนเซย (รอยละ 19) มาเลเซย (รอยละ 13) ออสเตรเลย (รอยละ 7) สงคโปรและยโรป (รอยละ 6) อนเดย (รอยละ 5) นวซแลนดและอเมรกา (รอยละ 4) ตามลาดบ (สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม 2553) ทสอดคลองกบงานของจรศกด หมนขา (2551) ทพบวาธรกจสปาเปนธรกจทมศกยภาพแตยงคงมปญหาในสวนของบคลากรทเปนนกบาบด

นอกจากนยงสอดคลองกบผลการสมภาษณเชงลกของผใหขอมลหลก ไดแก สมาคมวชาชพสปาทกลาวถงจดแขงของศกยภาพสถานประกอบการสปาไทย เชน นโยบายของภาครฐในการกาหนดมาตรฐานคณภาพของสถานประกอบการสปาเพอสขภาพ การสงเสรมเอกลกษณไทย การกาหนดเกณฑการสอบผานความรของผดาเนนการสปาและเกณฑการฝกอบรมผใหบรการสปาเพอควบคมคณภาพ หลกสตรของธรกจสปาทส งเสรมใหครผสอนมความเชยวชาญในแตละดาน เชน การนวดไทย การนวดอโรมา และดานอาหารเพอสขภาพ เปนตน

อยางไรกด จดออนของสปาไทยตามผลการสมภาษณเชงลกของผใหขอมลหลก ไดแก การขาดการควบคมมาตรฐานการบรการของสถานประกอบการสปาภาคบงคบ การบรหารสปาแบบระบบครอบครว การขาดแคลนผบรการและผใหดาเนนการสปา การขาดการพฒนาผลตภณฑและการบรการ การขาดความเปนวชาชพในการจดการธรกจสปาโดยรวม ทงน ครผสอนยงมจานวนนอยไมเพยงพอตอความตองการโดยรวมของประเทศ และหากวเคราะหความแตกตางระหวางความคาดหวงและการรบรสภาพความเปนจรงของสถานประกอบการสปาในแตละดาน พบวาชองวางระหวางระดบความคาดหวงอยในระดบมากทสดขณะทระดบความเปนจรงอยในระดบมากในทกดาน ดงนน จงยงจาเปนตองพฒนาในทกดานเพอใหสถานประกอบการสปาไทยมความสามารถเตมศกยภาพ

สาหรบการอภปรายผลศกยภาพทเปนจรงในแตละดานของสถานประกอบการสปาไทย มดงน

(1) ดานการบรการ ผลการศกษาพบวาสถานประกอบการสปาไทยดานการบรการสามารถใหบรการในระดบมาก คอกรงเทพ (X= 3.93) ภเกต (X= 3.88) เชยงใหม ( X= 3.86) และเกาะสมย สราษฎรธาน (X= 3.82) อาจเปนเพราะสปาไทยมการนาภมปญญาไทยมาใชในการใหบรการ โดยเนนอตลกษณทช ดเจนโดยผสมผสานระหวางสมนไพรกบการแพทยแผนไทยทเปนเอกลกษณของภมปญญาไทย ซงสอดคลองกบงานของชนดา บญประเสรฐ (2546) ทสรปวาผบรโภคมความเหนวาการใหบรการของสปาเพอสขภาพในเขตกรงเทพมหานครทงโดยรวมและรายดานมความเหมาะสมมาก สอดคลองกบงานของนวลพงศ เสอแกว (2552) ทศกษาคณภาพการบรการของธรกจสปาเพอสขภาพของสถานประกอบการสปาในเขตกรงเทพมหานคร พบวาคณภาพการบรการของ สปาในรสอรทและโรงแรมดกวาเดยสปาอยางมนยสาคญ

ทางสถตทระดบ . 5 และสอดคลองกบงานของTatt asa oon arit (2 8) ทศกษาคณภาพการบรการของสปา กรณศกษากลมจงหวดทองเทยวอนดามน พบวาลกคาสปามความพอใจสงตอปจจยดานตางๆ ของการบรการ อยางไรกด ผลการศกษาพบวาความคาดหวงดานการบรการสปาไทยมศกยภาพระดบมากทสด แตในปจจบนการดาเนนการสามารถใหบรการในระดบมาก จงยงมชองวางทจะตองพฒนาตอไปใหเตมศกยภาพ

นอกจากนงานวจยของนจรย ไขกระโทก (2546) ยงยนยนวาการบรการทมคณภาพ ทาใหผมาใชบรการเกดความพงพอใจมากทสด และงานวจ ยในตางประเทศของ rgitaSe li iene และ eringa ang iniene (2 8) พบวาสปาเปนบรการดานสขภาพทมความสาคญมากของลธวเนย โดยหลกพนฐานดานคณภาพของการบรการในแตละสถานประกอบการ ไดแก การมงเนนทผใชบรการ การพฒนาการบรการอยางตอเนอง และทมงานในการพฒนาสนคาและบรการ นอกจากน ยงสอดคลองกบผลการสมภาษณเชงลกของผบรหารสมาคมวชาชพสปาและนกวชาการทแสดงความคดเหนถงจดแขงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาไทยวาเทคนคการบรการด สรางมลคาเพมใหแกลกคา และมการใหบรการสปาดวยวฒนธรรมไทย เปนตน

(2) ดานบ ลากร ผลการศกษาพบวาสถานประกอบการสปาไทยดานบคลากรมศกยภาพระดบมากคอเชยงใหม (X= 4. 5) ภเกต (X= 3.99) เกาะสมยสราษฎรธาน (X= 3.96) และกรงเทพ (X= 3.92) และผลการวเคราะหในภาพรวมของประเทศไทยพบวาปจจยดานบคลากรเปนปจจยสาคญทสดทสะทอนศกยภาพความเปนจรงของสถานประกอบการสปาในปจจบน ซงสอดคลองกบการศกษาของนตยา ทศนดร (2547 128) พบวา สปาเปนธรกจบรการทมหวใจหลก คอบคลากร โดยผใหบรการสปาจาเ ปนตองมมาตรฐานและคณภาพของการบรการอยางไรกด ผลการศกษาพบวาความคาดหวงดานบคลากรสปาไทยมศกยภาพระดบมากทสด แตในปจจบนการดาเนนการดานบคลากรอย ในระดบมาก จงยงมชองวางทจะตองพฒนาใหเตมศกยภาพ นอกจากนงานวจยของวเชยร วงศณชชากลและกรศวช คงธนาสนธร(255 ) ศกษาความตองการดานบคลากรระบวาพนกงานตองมบคลกด สภาพ มารยาทด และพรศกด เหลากจไพสาล (255 ) ระบวาลกคาตองการบคลากรเดยสปาทมความรในงานของตนเองอยางด ซงชลดา บญเรองขาว(2551) ยงระบวาผใหบรการสปาควรมการพฒนาอยาง

ตอเนอง เนองจากกลยทธทมความสาคญของธรกจสปาคอการมพนกงานทมความร ความสามารถในงานทตองรบผดชอบอยางแทจรงและมมนษยสมพนธด (วชราภรณอกษรแหลม, 2547) อกทงอครพงศ อนทองและมงสรรพขาวสอาด (2558) ยงกลาววาธรกจสปาทมผลการดาเนนงานทดทสดนนมการกระตนใหผใหบรการมผลตภาพในการบรการดทสด

โดยขอคนพบขางตนยงสอดคลองกบผลการสมภาษณเชงลกของผบรหารสมาคมวชาชพสปาทกลาวถงศกยภาพของบคลากร เชน ผดาเนนการสปาตองสอบผานใหไดรบใบอนญาตจงจะป บตงานได ผใหบรการสปาตองผานการฝกอบรมตามทกระทรวงกาหนด บคลากรมจตสานกในการใหบรการและมทกษะในการนวดไทย เปนตน อยางไรกด บคลากรดานสปาของไทย แมจะไดรบการยอมรบจากทงชาวไทยและชาวตางชาต ในการใหบรการทมฝมอในการนวดและมมารยาทตามเอกลกษณของไทย แตปญหาหลกทผใหขอมลทกกลมกลาวถงคอปญหาการขาดแคลนผใหบรการสปา ผดาเนนการสปา และพนกงานตอนรบบางสวน ซงสอดคลองกบงานวจ ยของสถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (255 ) ทระบวาธรกจสปาในประเทศไทยขยายตวอยางรวดเรว โดยมไดมการเตรยมตวรองรบสถานการณมากอน ทาใหมการขาดแคลนนกบาบดหรอผใหบรการทงจานวนและคณภาพ

(3) ดานผล ภ เ รอ มอและอปกร ผลการศกษาพบวาสถานประกอบการสปาไทยดานผลตภณฑเครองมอและอปกรณมศกยภาพระดบมาก คอ กรงเทพ(X= 4. 7) ภเกต (X= 4. ) เชยงใหม (X= 4. 1) และเกาะสมย สราษฎรธาน (X= 3.95) ซงสอดคลองกบผลการวเคราะหเชงคณภาพจากการสมภาษณเชงลกของผใหขอมลหลก เชน ผลตภณฑทเ ปนภมปญญาทองถนมสรรพคณทไดร บการยอมรบ เปนผลตภณฑทาจากสมนไพรทหาไดง ายในทองถน อาท ลกประคบ ซงสอดคลองกบสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2548) ทระ บวา ประเทศไทยมศกยภาพและโอกาสทดในการทาธรกจสปา เนองจากเปนธรกจทสามารถนาเอาภมปญญาทองถน ทงดานศาสตรการนวด ผลตภณฑสมนไพร ศลปวฒนธรรมทองถน และเอกลกษณความเปนไทยมาสงเสรมกจกรรมในธรกจสปาอยางไรกด ผลการศกษาพบว าความคาดหวงดานผลตภณฑสปาไทยมศกยภาพระดบมากทสด แตใน



ทางสถตทระดบ 0.05 และสอดคลองกบงานของ Tatthasak Boonyarit (2008) ทศกษาคณภาพการบรการของสปา กรณศกษากลมจงหวดทองเทยวอนดามน พบวาลกคาสปามความพอใจสงตอปจจยดานตางๆ ของการบรการ อยางไรกด ผลการศกษาพบวาความคาดหวงดานการบรการสปาไทยมศกยภาพระดบมากทสด แตในปจจบนการดาเนนการสามารถใหบรการในระดบมาก จงยงมชองวางทจะตองพฒนาตอไปใหเตมศกยภาพ

นอกจากนงานวจยของนจรย ไขกระโทก (2546) ยงยนยนวาการบรการทมคณภาพ ทาใหผมาใชบรการเกดความพงพอใจมากทสด และงานวจ ยในตางประเทศของ Jurgita Sekliuckiene และ Neringa Langviniene (2008) พบวาสปาเปนบรการดานสขภาพทมความสาคญมากของลธวเนย โดยหลกพนฐานดานคณภาพของการบรการในแตละสถานประกอบการ ไดแก การมงเนนทผใชบรการ การพฒนาการบรการอยางตอเนอง และทมงานในการพฒนาสนคาและบรการ นอกจากน ยงสอดคลองกบผลการสมภาษณเชงลกของผบรหารสมาคมวชาชพสปาและนกวชาการทแสดงความคดเหนถงจดแขงของศกยภาพของสถานประกอบการสปาไทยวาเทคนคการบรการด สรางมลคาเพมใหแกลกคา และมการใหบรการสปาดวยวฒนธรรมไทย เปนตน (2) ดานบคลากร ผลการศกษาพบวาสถานประกอบการสปาไทยดานบคลากรมศกยภาพระดบมาก คอเชยงใหม (X= 4.05) ภเกต (X= 3.99) เกาะสมย สราษฎรธาน (X= 3.96) และกรงเทพ (X= 3.92) และผลการวเคราะหในภาพรวมของประเทศไทยพบวาปจจยดานบคลากรเปนปจจยสาคญทสดทสะทอนศกยภาพความเปนจรงของสถานประกอบการสปาในปจจบน ซงสอดคลองกบการศกษาของนตยา ทศนดร (2547: 128) พบวา สปาเปนธรกจบรการทมหวใจหลก คอบคลากร โดยผใหบรการสปาจาเ ปนตองมมาตรฐานและคณภาพของการบรการ อยางไรกด ผลการศกษาพบวาความคาดหวงดานบคลากรสปาไทยมศกยภาพระดบมากทสด แตในปจจบนการดาเนนการดานบคลากรอย ในระดบมาก จงย งมชองวางทจะตองพฒนาใหเตมศกยภาพ นอกจากน งานวจยของวเชยร วงศณชชากลและกรศวช คงธนาสนธร (2553) ศกษาความตองการดานบคลากรระบวาพนกงานตองมบคลกด สภาพ มารยาทด และพรศกด เหลากจไพสาล (2550) ระบวาลกคาตองการบคลากรเดยสปาทมความรในงานของตนเองอยางด ซงชลดา บญเรองขาว (2551) ยงระบวาผใหบรการสปาควรมการพฒนาอยาง

ตอเนอง เนองจากกลยทธทมความสาคญของธรกจสปาคอการมพนกงานทมความร ความสามารถในงานทตองรบผดชอบอยางแทจรงและมมนษยสมพนธด (วชราภรณ อกษรแหลม, 2547) อกทงอครพงศ อนทองและมงสรรพ ขาวสอาด (2558) ยงกลาววา ธรกจสปาทมผลการดาเนนงานทดทสดนนมการกระตนใหผใหบรการมผลตภาพในการบรการดทสด โดยขอคนพบขางตนยงสอดคลองกบผลการสมภาษณเชงลกของผบรหารสมาคมวชาชพสปาทกลาวถงศกยภาพของบคลากร เชน ผดาเนนการสปาตองสอบผานใหไดรบใบอนญาตจงจะปฏบตงานได ผใหบรการสปาตองผานการฝกอบรมตามทกระทรวงกาหนด บคลากรมจตสานกในการใหบรการและมทกษะในการนวดไทย เปนตน อยางไรกด บคลากรดานสปาของไทย แมจะไดรบการยอมรบจากทงชาวไทยและชาวตางชาต ในการใหบรการทมฝมอในการนวดและมมารยาทตามเอกลกษณของไทย แตปญหาหลกทผใหขอมลทกกลมกลาวถงคอปญหาการขาดแคลนผใหบรการสปา ผดาเนนการสปา และพนกงานตอนรบบางสวน ซงสอดคลองกบงานวจ ยของสถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (2550) ทระบวาธรกจสปาในประเทศไทยขยายตวอยางรวดเรว โดยมไดมการเตรยมตวรองรบสถานการณมากอน ทาใหมการขาดแคลนนกบาบดหรอผใหบรการทงจานวนและคณภาพ

(3) ดานผลตภณฑ เครองมอและอปกรณ ผลการศกษาพบวาสถานประกอบการสปาไทยดานผลตภณฑ เครองมอและอปกรณมศกยภาพระดบมาก คอ กรงเทพ (X= 4.07) ภเกต (X= 4.03) เชยงใหม (X= 4.01) และเกาะสมย สราษฎรธาน (X= 3.95) ซงสอดคลองกบผลการวเคราะหเชงคณภาพจากการสมภาษณเชงลกของผใหขอมลหลก เชน ผลตภณฑทเ ปนภมปญญาทองถนมสรรพคณทไดร บการยอมรบ เปนผลตภณฑทาจากสมนไพรทหาไดง ายในทองถน อาท ลกประคบ ซงสอดคลองกบสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2548) ทระ บวา ประเทศไทยมศกยภาพและโอกาสทดในการทาธรกจสปา เนองจากเปนธรกจทสามารถนาเอาภมปญญาทองถน ทงดานศาสตรการนวด ผลตภณฑสมนไพร ศลปวฒนธรรมทองถน และเอกลกษณความเปนไทยมาสงเสรมกจกรรมในธรกจสปา อยางไรกด ผลการศกษาพบว าความคาดหวงดานผลตภณฑสปาไทยมศกยภาพระดบมากทสด แตใน



ปจจบนการดาเนนการดานผลตภณฑอยในระดบมาก จงยงมชองวางทจะตองพฒนาในดานนเพราะยงไมสามารถทาไดเตมศกยภาพ เชน สมนไพรไทยบางตวอาจไมเหมาะกบลกคาชาวตางชาต จงควรมการทดสอบกอนใช ดงนน สถานประกอบการบางแหงจงใชผลตภณฑทนาเขาจากตางประเทศควบคไปดวย และใชสมนไพรไทยพนฐานทไมกอใหเกดความระคายเคองกบลกคา โดยชลดา บญเรองขาว (2551) พบวาปจจยดานผลตภณฑตองมคณภาพด เพอดงดดความตองการของลกคา ขณะทสรนหทย ศกดกลพทกษ (2550) พบวาผบรโภคมความตองการมากทสดในเรองการใชผลตภณฑสมนไพรธรรมชาต

(4) ดานการจดการองคการ ผลการศกษาดานการจดการองคการของศกยภาพสปาของไทย พบวามศกยภาพในระดบมาก คอเชยงใหม (X= 3.98) กรงเทพ (X=

3.96) ภเกต (X= 3.96) และเกาะสมย สราษฎรธาน (X=

3.87) สอดคลองกบงานวจยของกฤตภาส แสงเดอน (2552) ทพบวารปแบบการจดการธรกจสปาเพอสขภาพเปนโครงสรางองคการแบบงาย โดยมเจาของหรอผจดการและพนกงานทางานรวมกนและมการวางแผน จดองคการ สงการ ประสานงาน และควบคมในระดบมาก และสอดคลองกบผลการสมภาษณเชงลกทพบวาสวนใหญเจาของกจการเปนคนไทยทมการจดสถานประกอบการทเปนระบบ และมการประเมนผลคณภาพการใหบรการเพอสรางความพงพอใจแกลกคา และมการแบงหนาทกนรบผดชอบ โดยสปาเปนธรกจทมตนทนตา นอกเหนอจากตนทนคงท คาดาเนนงาน และคาแรงงานคอนขางตา อยางไรกด ผลการศกษาพบวาความคาดหวงดานการจดการองคการสปาไทยมศกยภาพระดบมากทสด แตในปจจบนการดาเนนการสามารถจดการไดในระดบมาก จงยงมชองวางทจะตองพฒนาในดานนเพราะยงไมสามารถทาไดเตมศกยภาพ

(5) ดานสถานทและสงแวดลอม ผลการศกษาดานสถานทและสงแวดลอมของศกยภาพสปาของไทย พบวามศกยภาพในระดบมาก คอกรงเทพ ( X= 4.17) เชยงใหม (X= 4.05) ภเกต (X= 4.04) และเกาะสมย สราษฎรธาน ( X= 4.00) อาจเปนเพราะสถานทและสงแวดลอมของไทยมความโดดเดน และดงดดความสนใจของนกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางประเทศ โดยเฉพาะจงหวดท เ ปนแหลงทองเทยวหลก ซ งสอดคลองกบผลงานวจยของนวลพงศ เสอแกว (2552) ทระบวามาตรฐานสถานทของเดยสปาหรอสปาในรสอรทหรอโรงแรมมการ

ตกแตงบรรยากาศภายในสปา สรางบรรยากาศโดยใชกลนและเสยงแบบไทยมากทสด ซงสอดคลองกบผลการสมภาษณของผใหขอมลหลกโดยรอยละ 70 ระบวาสถานทมภาพลกษณของความเปนไทย อยางไรกตาม อครพงศ อนทอง (2558) พบวานโยบายการสงเสรมการตลาดของสปาไทยควรใหความสาคญกบแรงจงใจมากกวาทจะมงนาเสนอภาพลกษณของสปาไทยเพยงอยางเดยว

(6) ดานหลกสตรและครผสอน ผลการศกษาดานหลกสตรและครผสอนของศกยภาพสปาของไทย พบวามศกยภาพในระดบมาก คอเชยงใหม (X= 3.94) ภเกต (X= 3.86) กรงเทพ (X= 3.79) และเกาะสมย สราษฎรธาน (X= 3.79) อาจเปนเพราะประเทศไทยมหนวยงานและหลกสตรการสอนทผานการรบรองจากกรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข จานวน 513 หลกสตร ในป พ.ศ. 2554 ของทงหนวยงานภาครฐและเอกชน (สานกงานสงเสรมธรกจบรการสขภาพ 2554) ซงสอดคลองกบผลสมภาษณทระบวาหลกสตรทจ ดทาขนมหลายระดบและสามารถสรางแรงงานทมวชาชพได เชน หลกสตรของอาชวศกษาทงระดบปวช. ปวส. และปรญญาตรทผานการรบรองโดยกระทรวงศกษาธการและตองไดรบการรบรองจากกระทรวงสาธารณสขดวย โดยครผสอนทมความเชยวชาญดานภาษา ทกษะการนวด และความรดานอาหารเพอสขภาพ โดยสถานประกอบการสปาขนาดใหญจะมครผสอนทสอบผานไดร บประกาศนยบตรการฝกอบรมแลวไปวดระดบจากกรมพฒนาฝมอแรงงานได

(7) ดานสถานท สอ และอปกรณฝกอบรม

ผลการศกษาดานหลกสตรและครผสอนของศกยภาพสปาของไทย พบวามศกยภาพในระดบมาก คอเชยงใหม (X= 3.94) ภเกต (X= 3.86) กรงเทพ (X= 3.79) และเกาะสมย สราษฎรธาน (X= 3.79) ซงสวนใหญใชสถานทประกอบการเปนสถาบนฝกอบรมสปา ซงสอดคลองกบผลการสมภาษณเชงลก ผ ใหขอมลหลกในสถานประกอบการจะขอความรวมมอกนเพอฝกอบรม เชน สถานท สอและอปกรณการฝกอบรม ใหเหมาะสมกบหลกสตร นอกจากนการสมภาษณผบรหารหนวยงานภาครฐทาใหไดทราบวาสถานประกอบการขนาดกลางและขนาดใหญมการจดตงโรงเรยนหรอสถาบนการฝกอบรมของตนเองและเปนสถาบนทมชอเสยงในการผลตบคลากรในประเทศไทย เชน Chiva-Som International Academy, M Spa ในเครอ Mandara Group, Banyan Tree Group, Aim International School of Aesthetics and Spa Therapy,

anviman Spa Academy, Chian Mai Spa Academy,hu et Spa Academy, Su o Spa Academy, Thai

Massa e School of Chian Mai, และ ITM InternationalTrainin Massa e School เปนตน

อ สนอแนะจากผลการวจ ผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ขอมลเชง

ปรมาณ และขอเสนอแนะจากกลมตวอยางนามาสรปเปนขอเสนอแนะยทธศาสตรการสรางศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยในระดบประเทศและเพอเตรยมความพรอมสการรวมกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน เพอสรางศกยภาพสถานประกอบการไทยประกอบดวยกลยทธ ดงน

(1) กล ท การควบคมสถานประกอบการสปา ท หถกตองตามก หมา เพอใหการจดระเบยบกจการสปาเพอสขภาพมความถกตองและสามารถบงคบใชกบกจการสปาทกประเภท ประเทศไทยจาเปนตองมการปรบปรงกฎหมายทเกยวของใหสามารถควบคมธรกจบรการเพอสขภาพใหถกตองตามกฎหมาย และจดการกบกจการสปาทไมถกตองตามกฎหมาย เชน การจดทารางพระราชบญญตสถานประกอบการเพอสขภาพ และการควบคมไมใหสถานประกอบการทไมไดรบอนญาตใหเปนสถานประกอบการสปาเพอสขภาพใชชอสปา

(2) กล ท การบรณาการประสาน ารกจการ นาและสง สรมสปา ท จากการทประเทศไทยม

หนวยงานภาครฐจากหลายกระทรวงทมบทบาทดแลธรกจสปา ทาใหเกดปญหาการประสานงาน ความสบสนและความซาซอนในบทบาทหนาทของกระทรวงตาง ขาดการบรณาการทางาน และทาใหไมเกดผลดในภาพรวม รวมทงสนเปลองงบประมาณ จงควรกาหนดบทบาทหนาทของหนวยงานทเกยวของใหชดเจน และเพอใหการบรณาการภารกจดานการพฒนาและสงเสรมธรกจสปาในทศทางเดยวกน

(3) กล ท การประ าสม น อา สปา อสราง า ลก ณ หม ประชาชนสวนใหญมองภาพลกษณของธรกจสปาทสบสนกบสถานบรการอาบ อบ นวด หรอการมบรการแฝง ทาใหมคนสนใจเขามาทางานในธรกจสปานอย หนวยงานภาครฐควรมประชาสมพนธและกระตนใหแรงงานทยงวางงานเขามาทางานในธรกจสปาเพมขนและสงเสรมภาพลกษณของอาชพผใหบรการสปาวาเปนอาชพทตองใชความสามารถ มเกยรต และเปนอาชพทมรายไดด ตลอดจนสงเสรมคานยมใหเหนวาการใหบรการ

สปาเปนงานทมทกษะและเปนภมปญญาไทยทคนชาตอนยากจะเลยนแบบได อกทงรวมกบกระทรวงศกษาแนะแนวสงเสรมการประกอบอาชพสปา ขณะทสถาบนคณวฒวชาชพ (องคการมหาชน) สงกดสานกนายกรฐมนตรควรเรงผลกดนการนวดไทยและสปาไทยใหเปนมาตรฐานอาชพและลบภาพลกษณเกาทเหนวาอาชพนตาตอย

(4) กล ท การ รงผลตกาลงคน น รกจสปาห อ งกบความตองการ องตลาด จากการท

ประเทศไทยประสบปญหาการขาดแคลนบคลากรในธรกจสปา กระทรวงศกษาธการในฐานะหนวยงานหลกทรบผดชอบดานการพฒนาแรงงานควรวางแผนดาเนนการเรงผลตแรงงานโดยเชอมโยงขอมลความตองการ คอ การผลตกาลงคนในระดบปรญญาตร เชน ผดาเนนการสปาโดยรวมมอกบสถาบนการศกษาจดการเรยนการสอนในมหาวทยาลยหรอวทยาลยทมความเชยวชาญ และการผลตกาลงคนในระดบประกาศนยบตรหรอระดบตากวาปรญญาตร เชน การฝกอบรมผใหบรการสปา การฝกอบรมครผสอน การฝกอบรมการจดการธรกจสปาขนาดยอมโดยรวมมอกบกรมอาชวศกษา โรงเรยนหรอสถาบนฝกอบรมเอกชน และหากตองการควบคมคณภาพของโรงเรยนเอกชน กระทรวงศกษาหรอกรมพฒนาฝมอแรงงานอาจจดทดสอบมาตรฐานแหงชาตผสาเรจการศกษาจากโรงเรยนเอกชนทผประกอบการเปดขนโดยผเชยวชาญเหมอนการทดสอบมคคเทศก

(5) กล ท การ นาผลต ณ และตราผลต ณ ผลตภณฑสปาสวนใหญทาจากสมนไพรสดและเพอใหผลตภณฑมคณภาพและมาตรฐานจงควรสงโรงงานผานกระบวนการผลตทถกตอง ผลตภณฑควรมตราสนคา (Brand) ทแสดงถงความมมาตรฐานกระทรวงอตสาหกรรมควรชวยพฒนาผลตภณฑททาจากสมนไพรไทยใหเปนผลตภณฑอนทรยทไดรบการรบรองในประเทศไทย ( r anic Thailand) และใหเปนทยอมรบของชาวตางชาตและมการพฒนาตราสนคา ในแงของอปกรณเครองมอ เครองใช และเทคโนโลย กระทรวงอตสาหกรรมควรสนบสนนการวจ ยและพฒนาเพอสรางเครองมอเครองใชใหสอดรบกบความตองการ เชน หองซาวนาหองอบไอนา ทผลตเองในเมองไทย



Panviman Spa Academy, Chiang Mai Spa Academy, Phuket Spa Academy, Sukko Spa Academy, Thai Massage School of Chiang Mai, และ ITM International Training Massage School เปนตน

ขอเสนอแนะจากผลการวจย ผลการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ขอมลเชง

ปรมาณ และขอเสนอแนะจากกลมตวอยางนามาสรปเปนขอเสนอแนะยทธศาสตรการสรางศกยภาพสถานประกอบการสปาไทยในระดบประเทศและเพอเตรยมความพรอมสการรวมกลมประชาคมเศรษฐกจอาเซยน เพอสรางศกยภาพสถานประกอบการไทยประกอบดวยกลยทธ ดงน

(1) กลยทธการควบคมสถานประกอบการ

สปาไทยใหถกตองตามกฎหมาย เพอใหการจดระเบยบกจการสปาเพอสขภาพมความถกตองและสามารถบงคบใชกบกจการสปาทกประเภท ประเทศไทยจาเปนตองมการปรบปรงกฎหมายทเกยวของใหสามารถควบคมธรกจบรการเพอสขภาพใหถกตองตามกฎหมาย และจดการกบกจการสปาทไมถกตองตามกฎหมาย เชน การจดทารางพระราชบญญตสถานประกอบการเพอสขภาพ และการควบคมไมใหสถานประกอบการทไมไดรบอนญาตใหเปนสถานประกอบการสปาเพอสขภาพใชชอสปา

(2) กลยทธการบรณาการประสานภารกจการพฒนาและสงเสรมสปาไทย จากการทประเทศไทยมหนวยงานภาครฐจากหลายกระทรวงทมบทบาทดแลธรกจสปา ทาใหเกดปญหาการประสานงาน ความสบสนและความซาซอนในบทบาทหนาทของกระทรวงตางๆ ขาดการบรณาการทางาน และทาใหไมเกดผลดในภาพรวม รวมทงสนเปลองงบประมาณ จงควรกาหนดบทบาทหนาทของหนวยงานทเกยวของใหชดเจน และเพอใหการบรณาการภารกจดานการพฒนาและสงเสรมธรกจสปาในทศทางเดยวกน

(3) กลยทธการประชาสมพนธอาชพสปาเพอสรางภาพลกษณใหม ประชาชนสวนใหญมองภาพลกษณของธรกจสปาทสบสนกบสถานบรการอาบ อบ นวด หรอการมบรการแฝง ทาใหมคนสนใจเขามาทางานในธรกจ สปานอย หนวยงานภาครฐควรมประชาสมพนธและกระตนใหแรงงานทยงวางงานเขามาทางานในธรกจสปาเพมขน และสงเสรมภาพลกษณของอาชพผใหบรการสปาวาเปนอาชพทตองใชความสามารถ มเกยรต และเปนอาชพทมรายไดด ตลอดจนสงเสรมคานยมใหเหนวาการใหบรการ

สปาเปนงานทมทกษะและเปนภมปญญาไทยทคนชาตอนยากจะเลยนแบบได อกทงรวมกบกระทรวงศกษาแนะแนวสงเสรมการประกอบอาชพสปา ขณะทสถาบนคณวฒวชาชพ (องคการมหาชน) สงกดสานกนายกรฐมนตรควรเรงผลกดนการนวดไทยและสปาไทยใหเปนมาตรฐานอาชพและลบภาพลกษณเกาทเหนวาอาชพนตาตอย

(4) กลยทธการเรงผลตกาลงคนในธรกจสปาใหพอเพยงกบความตองการของตลาด จากการทประเทศไทยประสบปญหาการขาดแคลนบคลากรในธรกจสปา กระทรวงศกษาธการในฐานะหนวยงานหลกทรบผดชอบดานการพฒนาแรงงานควรวางแผนดาเนนการเรงผลตแรงงานโดยเชอมโยงขอมลความตองการ คอ การผลตกาลงคนในระดบปรญญาตร เชน ผดาเนนการสปา โดยรวมมอกบสถาบนการศกษาจดการเรยนการสอนในมหาวทยาลยหรอวทยาลยทมความเชยวชาญ และการผลตกาลงคนในระดบประกาศนยบตรหรอระดบตากวาปรญญาตร เชน การฝกอบรมผใหบรการสปา การฝกอบรมครผสอน การฝกอบรมการจดการธรกจสปาขนาดยอม โดยรวมมอกบกรมอาชวศกษา โรงเรยนหรอสถาบนฝกอบรมเอกชน และหากตองการควบคมคณภาพของโรงเรยนเอกชน กระทรวงศกษาหรอกรมพฒนาฝมอแรงงานอาจจดทดสอบมาตรฐานแหงชาตผสาเรจการศกษาจากโรงเรยนเอกชนทผประกอบการเปดขนโดยผเชยวชาญ เหมอนการทดสอบมคคเทศก

(5) กลยทธการพฒนาผลตภณฑและตราผลตภณฑ ผลตภณฑสปาสวนใหญทาจากสมนไพรสด และเพอใหผลตภณฑมคณภาพและมาตรฐานจงควรสงโรงงานผานกระบวนการผลตทถกตอง ผลตภณฑควรมตราสนคา (Brand) ทแสดงถงความมมาตรฐานกระทรวงอตสาหกรรมควรชวยพฒนาผลตภณฑททาจากสมนไพรไทยใหเปนผลตภณฑอนทรยทไดรบการรบรองในประเทศไทย (Organic Thailand) และใหเปนทยอมรบของชาวตางชาตและมการพฒนาตราสนคา ในแงของอปกรณเครองมอ เครองใช และเทคโนโลย กระทรวงอตสาหกรรมควรสนบสนนการวจ ยและพฒนาเพอสรางเครองมอ เครองใชใหสอดรบกบความตองการ เชน หองซาวนา หองอบไอนา ทผลตเองในเมองไทย



บรรณานกรม

กฤตภาส แสงเดอน. (2552). การจดการธรกจสปาเพอสขภาพในเขตจงหวดปทมธาน. วทยานพนธ บรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาบรหารธรกจ มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ.

จรศกด หมนขา. (2551). การวางแผนเชงกลยทธของธรกจสปา. สารนพนธ เศรษฐศาสตรมหาบณฑตมหาวทยาลยรามคาแหง.

ชลดา บญเรองขาว. (2551). การศกษาสภาพแวดลอมธรกจสปาและนาเสนอกลยทธการแขงขนและการ แกปญหาเพอขยายฐานกลมลกคา กรณศกษา รานซดา บวต แอนด สปา. การศกษาคนควาดวย ตนเอง. สาขาวชาบรหารธรกจมหาบณฑต มหาวทยาลยหอการคาไทย.

เทดชาย ชวยบารง. (2550). รวมบทความวารสารวชาการการทองเทยวไทย-นานาชาต ป พ.ศ.2550. กรงเทพ: สถาบนวจ ยเพอการพฒนาการทองเทยวไทย.

พรศกด เหลากจไพศาล. (2550). การศกษาความตองการของลกคาคนไทยทใชบรการเดยสปาในจงหวดภเกต. วทยานพนธ ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการทางการกฬา มหาวทยาลยมหดล.

นวลพงศ เสอแกว. (2552). การจดการตามมาตรฐานธรกจสปาเพอสขภาพในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธ บรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการจดการ มหาวทยาลยธรกจบณฑตย.

นจรย ไขกระโทก. (2546). การศกษาปจจยและทศนคตทมผลตอพฤตกรรมการใชบรการนวดสปา. วทยานพนธ สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. นกทองเทยวคกคกดนธรกจสปาป 2558 โตรอยละ 15 พง 3.1 หมนลานบาท. (17 มกราคม 2558). หนงสอพมพโพสตทเดย.

วชราภรณ อกษรแหลม. (2547). การศกษากลยทธทางการตลาดทมผลตอการใชบรการสปา. วทยานพนธ บรหารธรกจมหาบณฑต มหาวทยาลยรามคาแหง.

วเชยร วงศณชชากล และกรศวช คงธนาสนธร. (2553). กลยทธสวนประสมการตลาดบรการทมอทธพล

ตอชาวญป นในการเลอกใชบรการเดยสปา ในซอยทองหลอ เขตสขมวท กรงเทพมหานคร. BU Academic Review, 9 (2): 10-22.

สถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. (2550). ธรกจสปา. พมพครงท 2. ปทมธาน: เจเอสท พบลชชง.

สรนหทย ศกดกลพทกษ. (2550). สวนประสมทางการตลาดของธรกจสปาทลกคาตองการ. การศกษาอสระ บรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการตลาด มหาวทยาลยขอนแกน.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). ยทธศาสตรการพฒนาทรพยากรมนษยเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของอตสากรรมหลก. สบคนเมอวนท 16 กนยายน 2553, จาก www.nesdb.go.th

สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. (2554). ฝายยทธศาสตร SMEs รายพนท/รายสาขา. รายงานภาวะเศรษฐกจวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม สาขาสปาและบรการสขภาพ. สบคนเมอวนท 15 ตลาคม 2554, จาก http://www.sme.go.th/SiteCollectionDocuments/Forms/AllItems.aspx

สานกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. (2553). สปาเสรมความงาม และบรการสขภาพ. สบคนเมอวนท 17 กนยายน 2553, จาก http://cms.sme.go.th

อครพงศ อนทอง. (2558). ภาพลกษณ แรงจงใจ และประสบการณของนกทองเทยวชาวตางประเทศทใช บรการสปาไทย. วทยาการวจ ยและวทยาการปญญา, 12(2), 13-22.

อครพงศ อนทองและมงสรรพ ขาวสอาด. (2557). การเปรยบเทยบสมรรถนะและประสทธภาพการดาเนนงานของธรกจสปา. วารสารเศรษฐศาสตรประยกต, 21(1), 1-19.

International Spa Association. (2010). Types of Spas.Retrived on December, 15 2010, from http://experienceispa.com/resources/spa-goers

Joppe, M. 2010. One Country’s Transformation to Spa Destination: The Case of Canada.[Special section]. Journal of Hospitalityand Tourism Management, 17, 117-126.DOI 10.137517.1.117.

Sekliuckiene, J. & Neringa, L. (2009). ServicePerspectives in Healthiness and SportTourism in Lithuania: Case of Sap.Economics & Management. 14: p. 505-512.

Kamata, H, Yuki M. & Hirotaka, Y. (2009). Howto Attract more Tourists? Tourism Review,65(2) p. 28-40.

Thai Spa. (2010). Thai Spa. Bangkok: The OfficialMagazine of the Thai Spa Association.

Wisnom, Mary S. & Lisa L. Capozio. (2012). SpaManagement: An Introduction. NewJersey :Pearson.



Joppe, M. 2010. One Country’s Transformation to Spa Destination: The Case of Canada. [Special section]. Journal of Hospitality and Tourism Management, 17, 117-126. DOI 10.137517.1.117.

Sekliuckiene, J. & Neringa, L. (2009). Service Perspectives in Healthiness and Sport Tourism in Lithuania: Case of Sap. Economics & Management. 14: p. 505-512.

Kamata, H, Yuki M. & Hirotaka, Y. (2009). How to Attract more Tourists? Tourism Review,65(2) p. 28-40.

Thai Spa. (2010). Thai Spa. Bangkok: The Official Magazine of the Thai Spa Association.

Wisnom, Mary S. & Lisa L. Capozio. (2012). SpaManagement: An Introduction. New Jersey :Pearson.



ความคดเหนของนกศกษาระดบปรญญาตรทมตอลกษณะวชาและรปแบบการสอนในวชาวจยดานการทองเทยวและการโรงแรม มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

OPINIONS OF UNDERGRADUATE STUDENTS TOWARDS THE COURSECHARACTERISTICS AND TEACHING STYLE IN THE COURSE OF RESEARCH

METHODOLOGY FOR TOURISM AND HOSPITALITYDHURAKIJ PUNDIT UNIVERSITY

ดร. อศวน แสงพกลรองศาสตราจารยประจาคณะการทองเทยวและการโรงแรม มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

ดร. ธญธช วภตภมประเทศผชวยศาสตราจารยประจาคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

บทคดยอถงแมทผานมามงานวจยดานการเรยนการสอนอยเปนจานวนมาก แตทวางานวจยประเภทนในสาขาการทองเทยว

และการโรงแรมยงมไมมากนก โดยเฉพาะอยางยงงานวจยดานการเรยนการสอนทเกยวกบวชาวจยซงเปนวชาทมลกษณะเนอหาแตกตางจากวชาอน ๆ โดยเนอหาของวชานจะเนนการเรยนการสอนทกระบวนการวจ ย (Research Method-

Oriented) มากกวาการบรรยายทวไป ดวยลกษณะของวชาทแตกตางจากวชาอน ๆ จงเปนทนาสนใจวาผเรยนในวชาวจยจะมความคดเหนอยางไรตอลกษณะวชา และรปแบบการสอนแบบใดจงจะสอดคลองกบความตองการหรอความสนใจของผเรยน ประเดนปญหาการวจยเหลานเปนประเดนทนาคนหาคาตอบเพอใหขอมลแกผสอนเพอนาไปพฒนาการเรยนการสอนตอไป ดงนนงานวจยในครงนจงมวตถประสงคการวจยเพอ 1) สารวจความคดเหนของนกศกษาทมตอลกษณะวชาและรปแบบการสอนในวชาวจยดานการทองเทยวและการโรงแรม และ 2) เปรยบเทยบความคดเหนของนกศกษามตอลกษณะวชาและรปแบบการสอนในวชาดงกลาว โดยเปรยบเทยบระหวางเพศและระดบผลการเรยน (GPA) วธการวจยดาเนนการโดยใชแบบสอบถามเปนเครองมอวจยโดยเกบรวบรวมขอมลจากนกศกษาทกคนทลงทะเบยนเรยนในวชาวจยดานการทองเทยวและการโรงแรม ระดบปรญญาตร คณะการทองเทยวและการโรงแรม มหาวทยาลยธรกจบณฑตย ในภาคเรยนท 2ปการศกษา 2556 จานวน 132 คน โดยใชสถตเชงพรรณนา และสถตเชงอางองเพอวเคราะหขอมลและทดสอบสมมตฐาน

ผลการวจ ยพบวา ประเดนทนกศกษาเหนดวยมากทสด 3 อนดบแรกเกยวกบลกษณะของวชาวจ ยดานการทองเทยวและการโรงแรม คอ วชาวจยควรเนนการสอนทกระบวนการหรอวธการทาวจย รองลงมาคอ วชาวจยเปนวชาทมเนอหาและลกษณะของวชาทแตกตางจากวชาอน ๆ และวชาวจยเปนวชาทอาศยความเขาใจมากกวาการทองจาในสวนของรปแบบการสอน พบวา รปแบบการสอนทนาสนใจ 3 อนดบแรก คอ การใหอาจารยผสอนบรรยายพรอมยกตวอยางประสบการณวจยจรงของผสอน การมสอการสอนทหลากหลายในการเรยนการสอน และการใหอาจารยผสอนบรรยายพรอมยกตวอยางงานวจยหลายๆ เรองประกอบในหองเรยน สวนผลการทดสอบสมมตฐาน พบวานกศกษาทมระดบผลการเรยนทแตกตางกนมความคดเหนแตกตางกนในเรองลกษณะวชาและรปแบบการสอนในวชาวจ ยดานการทองเทยวและการโรงแรมในบางประเดน เชน การซกถาม หรอการใหแสดงความคดเหนในหองเรยน

ขอเสนอแนะจากการวจยในครงน คอ ผสอนควรอธบายชแจงใหนกศกษาทราบและเขาใจถงลกษณะของวชาวจยดานการทองเทยวและการโรงแรม จดมงหมายของวชา ความแตกตางจากวชาอน ๆ รวมทงประโยชน/คณคาของวชาทผเรยนจะไดรบ ในสวนของรปแบบการสอน ผสอนควรมเทคนคการสอนทหลากหลาย เชน การนาประสบการณวจยจรงของผสอนมาบรรยายประกอบการสอน การใชสอการสอนรปแบบตาง ๆ การเปดโอกาสใหนกศกษาแสดงความคดเหน และการแลกเปลยนความร/ความคดเหนระหวางผเรยนและผสอนอยางสมาเสมอ

คาสาคญ: ความคดเหน ลกษณะวชา รปแบบการสอน วชาวจยดานการทองเทยวและการโรงแรม

การศึกษาศักยภาพสถานประกอบการสปาไทยsms-stou.org/pr/media/journal/article/59-1/59-1-article3.pdf ·...

Documents

Transcript of การศึกษาศักยภาพสถานประกอบการสปาไทยsms-stou.org/pr/media/journal/article/59-1/59-1-article3.pdf ·...