บทท ๒๐วธการแปลคณนาม

วธใชคณนามสาระสาคญทควรทราบเกยวกบคณนาม

๑.ศพททใชเปนคณนามได ๒.การประกอบรปคณนาม๓.วธเรยงคณนาม๔.การแปลคณนาม

คณนามคอคาขยายนามทแสดงถงลกษณะ อาการ คณสมบต ของนามนามวา สง ตา ดา ขาว ด เลว โง ฉลาด นม แขง มสญชาตใด มภมลาเนาอยทไหน มคณธรรมอยางไร มทรพยสนมากนอยแคไหน

คณนามจะไมกาจดเปนลงคใดลงคหนงเหมอนคานาม แตจะเปลยนลงค วจนะ วภตตไปตามนามทขยาย ในการแจกวภตตบทคณนาม ถาคณนามนนมการนตเดยวกนกบนามนามทจะขยายกจะแจกแบบเดยวกน

แตหากคณนามมการนตตางกนกบนามนามกจะแจกวภตตตามแบบแจกของนามทมการนตเสมอกน (การนตเหมอนนามตวไหนในแบบแจก ๑๓ การนตใหแจกตามแบบนนในลงคเดยวกน) แตตองเปนลงคเดยวกนกบนามทขยาย

บทคณนามเมอขยายนามนามบทใดตองประกอบรปใหม ลงค วจนะ วภตตเหมอนกบนามนามบทนนและแจกตามแบบการนตในลงคน น ๆ บทคณนามไมวามลงค วจนะ วภตตใดกตามมชอเรยกทางไวยากรณ

อกอยางหนงวา “วเสสนะ” (บทททาใหนามนามพเศษแตกตางจากนาม

นามบทอน)

บทคณนามแบงออกเปน ๓ ชน

๑. ปกต แสดงคณสมบตของนามนามอยางธรรมดา

๒. วเสส แสดงคณสมบตของนามนามยงหรอหยอนกวาธรรมดา

๓. อตวเสส แสดงคณสมบตของนามนามถงข นสงสด

วธสงเกตบทคณนามชนปกต-ภาษาบาลไมมปจจยตทธตใดตอทาย (ตร, ตม, อยสสก, อย, อฏฐ)-ไมอปสคนาหนา (อต, อตวย)-คาแปลภาษาไทยไมคาวา ยง, กวา, เกน, ลวง, ทสด, เกนเปรยบวธสงเกตบทคณนามชนวเสส-ภาษาบาลม ตร, อย, อยสสก ปจจยในตทธตตอทาย-มอปสค ๑ ตว คอ อต (ยง, เกน, ลวง) นาหนาศพทน น -คาแปลภาษาไทยมคาวา ยง, กวา, เกน, ลวง ตอทายคาพดนน

วธสงเกตบทคณนามชนอตวเสส-ภาษาบาลม ตม, อฏฐ ปจจยในตทธตตอศพทน น-ม อตวย ศพทนาหนาศพทน น-คาแปลภาษาไทยมคาวา ทสด, เกนเปรยบตอทายคาพดนน

ศพททใชเปนบทคณนามได ๑.คณนามแท เชน

พห ชนา อ.ชน ท. มาก อปโป สตโต อ.สตว อนนอย นจ กล อ.ตระกล อนตา อจจ ปฐ อ.ตง อนสงมหลลโก เสฏฐ อ.เศรษฐ ผแกปโย ชโน อ.ชน ผเปนทรกขททโก ปตโต อ.บาตร อนเลกครโก ภาโร อ.ภาระ อนหนก

๒.คณนามผสม (๓ กลม)(๑)นามกตก เชน

สาวตถวาส เสฏฐ อ.เศรษฐ ผอยในเมองสาวตถภตตทายโก อปาสโก อ.อบาสก ผถวายซงภตร

(๒)สมาส เชน อจจนจ ฐาน อ.ท ทงสงท งตามหาปญโญ ราชา อ.พระราชา ผมปญญามาก

(๓)ตทธต เชน ธมมโก อมจโจ อ.อามาตย ผต งอยในธรรมกฏมพโก วาณโช อ.พอคา ผมทรพย

๔.ปกตสงขยา ๑-๙๘ เชน -เอโก-หนง-เอกา-หนง-เอก-หนง-เทว-สอง-ตโย-สาม-ตสโส-สาม-ตณ-สาม-เอกสฏฐ-หกสบเอด-ปญจนวตต-เกาสบหา.

๕.กรยากตกทแจกวภตตได (อนต, ตวนต, ตาว, อนย, ตพพ, มาน, ต ปจจย) เชน -ธมม จรนโต เถโร -อ.พระเถระ ผประพฤตอย ซงธรรม-ธมม จรนต เทว -อ.พระเทว ผประพฤตอย ซงธรรม-อทเก อปปชชนต อปปล -อ.ดอกบว อนเกดขนอย ในนา-วเน วจรมาโน เนสาโท -อ.นายพราน ผเทยวไปอย ในปา

-นทย วจรมานา นาค -อ.นางนาค ตวเทยวไปอย ในนา-วหาร อาคโต ภกข -อ.ภกษ ผมาแลว สวหาร-นคร คตา ภกขณ -อ.ภกษณ ผไปแลว สเมอง-กรณย กมม -อ.การงาน อนอนบคคลพงทา-ขาทตพโพ ปโว -อ.ขนม อนอนบคคลพงกน

คณนามแบงเปน ๙ ประเภทตามลกษณะของนามดงน๑)เภทวาจก จาแนกประเภท๒)วณณวาจก จาแนกส๓)รสวาจก จาแนกรส๔)ผสสวาจก จาแนกสมผส๕)สณฐานวาจก ระบขนาดรปราง๖)องคตวาจก ระบอาการ๗)คณนาวาจก ระบจานวนและลาดบท๘)นยมนามวาจก ระบนามทแนนอน๙)อนยมนามวาจก ระบนามทไมแนนอน

๑)เภทวาจก คณนามทจาแนกประเภทปาโป ชโน อ.ชน ผช วชาปณฑโต ปรโส อ.บรษ ผเปนบณฑตมทโก ทารโก อ.เดก ผออนมหลลโก ราชา อ.พระราชา ผแกเชฏโฐ เสฏฐ อ.เศรษฐ ผเจรญทสดยวา กมาโร อ.เดก ผเปนหนมยวต นาร อ.หญง ผเปนสาวโภค วาณโช อ.พอคา ผมโภคะทรพยจณโฑ โจโร อ.โจร ผดราย

๒)วณณวาจก คณนามทจาแนกสสพพเสโต หตถ อ.ชาง ตวมอวยวะทงปวงขาว (ชางเผอก)รตโต กมพโล อ.ผากมพล อนแดงกณโห สปโป อ.ง อนดาสกก ภตต อ.ขาวสวย อนขาวนล อปปล อ.ดอกบว อนเขยวกาโฬ ธมโม อ.ธรรม อนดา

๓)รสวาจก คณนามทจาแนกรสโลณ สป อ.แกง อนเคมอมพล อมพผล อ.ผลของมะมวง อนเปรยวมธโร ปโว อ.ขนม อนหวานขารก อทก อ.นา อนกรอย

๔)ผสสวาจก คณนามทจาแนกสมผสสต อทก อ.นา อนเยนอณโห อคค อ.ไฟ อนรอนปณโต อาหาโร อ.อาหาร อนประณตสขมาล วตถ อ.ผา อนละเอยด

๕)สณฐานวาจก คณนามระบขนาดรปรางมหนโต ปาสาโท อ.ปราสาท อนใหญขททก ฆร อ.เรอน อนเลกวฏโฏ ปตโต อ.บาตร อนกลมคมภโร สาคโร อ.ทะเล อนลกนโจ ปพพโต อ.ภเขา อนตาอจโจ รกโข อ.ตนไม อนสงทฆา รชช อ.เชอก อนยาวรสสา วถ อ.ถนน อนส น

๖)องคตวาจก คณนามทระบอาการลหโก กาโย อ.กาย อนเบาครก ธน อ.ธน อนหนกปโย คร อ.คร ผเปนทรกมนาป ธน อ.ทรพย อนยงใจใหเอบอาบ

๗)คณนาวาจก คณนามระบจานวนและลาดบทตโย ชนา อ.ชน ท. สามตสโส นารโย อ.หญง ท. สามปฐโม ปรโส อ.บรษ ทหนงทตโย วาโร อ.วาระ ทสอง

๘)นยมนามวาจก คณนามระบนามทแนนอนโส ปรโส อ.บรษ นนเต สกณา อ.นก ท. เหลานนสา นาร อ.หญง นนตา อตถโย อ.หญง ท. เหลานนอม คาโม อ.หมบาน โนนอย ราชา อ.พระราชา น, พระองคนเอโส เถโร อ.พระเถระ นน, รปนนเอสา ภกขน อ.ภกษณ นน, รปนนเอต ปณณ อ.หนงสอ นน

๙)อนยมนามวาจก คณนามทระบนามทไมแนนอนโย ธมโม อ.ธรรม ใดอญโญ คาโม อ.หมบาน อนอญญตโร ปรโส อ.บรษ คนใดคนหนงอญญตโม ภกข อ.ภกษ รปใดรปหนงปโร ปตโต อ.บตร อนอปโร เสฏฐ อ.เศรษฐ อนอกกตโร คร อ.คร คนไหนกตโม ราชา อ.ราชา พระองคไหนเอกจโจ ปคคโล อ.บคคล บางคน

การประกอบรปคณนาม๑.คณนามทเปน อ การนต

-ปงลงค แจกอยาง ปรส-นปงสกลงค แจกอยาง กล

๒.คณนามทเปน อา การนต แจกอยาง กญญา (เปลยน อ เปน อา)๓.คณนามทเปน อ การนต

-ปงลงค แจกอยาง มน-อตถลงค แจกอยาง รตต-นปงสกลงค แจกอยาง อฏฐ

๔.คณนามทเปน อ การนต-ปงลงค แจกอยาง เสฏฐ-อตถลงค แจกอยาง นาร-นปงสกลงค รสสะ อ เปน อ แลวแจกอยาง อฏฐ

๕.คณนามทเปน อ การนต-ปงลงค แจกอยาง ภกข-อตถลงค แจกอยาง รชช-นปงสกลงค แจกอยาง แจกอยาง วตถ

๖.คณนามทเปน อ การนต-ปงลงค แจกอยาง วญญ-อตถลงค แจกอยาง วธ-ถาเปนนปงสกลงค รสสะ อ เปน อ แลวแจกอยาง วตถ

วธเรยงคณนาม๑. ตามปกตคณนามขยายนามบทใดเรยงไวหนานามนามบทนน เชน

-พห ปรสา อ.บรษ ท. ผมาก-พห อตถโย อ.หญง ท. ผมาก-พหน กลาน อ.ตระกล ท. อนมาก-อจโจ รกโข อ.ตนไม อนสง-อจจา กทล อ.ตนกลวย อนสง-อจจ โสปาณ อ.บนได อนสง

๒. คณนามทแสดงถงยศ ตาแหนง ตระกล ใหเรยงหลงบททตนขยาย เชน

-สมโณ โคตโม อ.พระสมณะ ผโคดม-สกโก เทวานมนโท อ.ทาวสกกะ ผเปนจอมแหงเทพ-วสาขา มหาอบาสกา อ.นางวสาขา ผมหาอบาสกา-ปเสนท โกสโล อ.เจาปเสนท ผเปนใหญในเมองโกศล

๓.คณสมบตของนามนามทไมไดมมาแตเดม เกดขนภายหลงให เรยงไวหลงนามนามตามลาดบการเกดขน เชน

บาล : เอโก เถโร ธมม สณนโต อรหตต ปาปณตวา ขณาสโว อรญญ คโต เอกโก อทตโย อสหาโย ตสม อรญเญ สมณธมม กโรต.

แปล : อ.พระเถระ ผหนง ฟงอย ซงธรรม บรรลแลว ซงพระอรหต ผมอาสวะสนแลว ไปแลว สปา ผเดยว ผไมมบคคลทสอง ผไมมสหาย ยอมกระทา ซงสมณธรรม ในปา นน.

บาล : เอกสม ห สมเย อายสมา สารปตโต วตถวสโส จารก

ปกกมตกาโม ภควนต อาปจฉตวา วนทตวา อตตโน ปรวาเรน

สทธ นกขม.

แปล : ดงจะกลาวโดยยอ ในสมยหนง อ.พระสารบตร ผมอาย ผมพรรษาอนอยแลว ผใครเพอหลกไป สทจากรก ทลลาแลว ซงพระผมพระภาคเจา ถวายบงคมแลว ออกไปแลว กบ ดวยบรวาร ของตน.

๔.คณนามทเปนคณสมบตของนามนามทเคยกลาวถงมาแลวหรอทรจกกนดวาเปนใคร วางไวโดยไมตองมนามนามกากบ เวลาแปลประกอบนามนามทกลาวถงมากอนหนานนมาแปลเปนคาหลก เชน

-บาล : สาวตถวาสโน ปาโตว ทาน ทตวา สมาทนนโปสถา สทธตตราสง

คา คนธมาลาทหตถา สายณหสมเย เชตวเน สนนปตตวา ธมม สณนต.

-แปล : (อ.ชน ท.) ผอยในเมองสาวตถโดยปกต ถวายแลว ซงทาน ในเวลาเชาเทยว ผมอโบสถอนสมาทานแลว ผมผาสไบอนหมดจดแลว ผมวตถมของหอมและระเบยบดอกไมเปนตนในมอ ประชมกนแลว ในวดพระเชตะวน ในสมยอนเปนเวลาเยนแหงวน ยอมฟง ซงธรรม

๕. คณนามทเปนชอของคน สตว สถานท สงของ จะมคาวา “นาม-ชอวา” กากบอยขางหลงจะวางนามนามไวหนาหรอหลงกได ถาไมม“นาม”จะวางไวหลง เดมเปนลงคใดใหคงลงคไวตามเดม เชน

-นคร จนทวต นาม อโหส.อ.เมอง เปนเมองชอวาจนทวด ไดเปนแลว.-อนปย นาม มลลาน นคโม.อ.นคม ของเจามลละ ท. ชอวา อนปยะ.-สาวตถย กร อทนนปพพโก นาม พราหมโณ อโหส.

ไดยนวา อ.พราหมณ ชอวาอทนนปพพกะ ไดมแลว ในเมองสาวตถ.

-พาราณสย พรหมทตโต นาม กาสราชา อโหส.

อ.พระราชาผเปนใหญในแควนกาส พระนามวาพรหมทต ไดมแลว ในเมองชอวาพาราณส.

-ภททวต นาม กเรณกา เอกทวส ป าสโยชนาน คจฉต.

อ.ชางพง ชอวาภททวด ยอมไป สนโยชนหาสบ ท. ในวนหนง.

-กาโก นาม ทาโส สฏ โยชนาน คจฉต.

อ.ทาส ชอวา กากะ ยอมไป สนโยชนหกสบ ท.

-เวสาลย ห มหาล นาม ลจฉว วสต.

อนง อ.เจาลจฉว พระนามวามหาล ยอมประทบอย ในเมองไพสาล.

-นาฬาคร หตถ วสตโยชนสต คจฉต.

อ.ชาง ชอวานาฬาคร ยอมไป สนรอยแหงโยชนยสบ.

วธแปลคณนาม

๑.ไมตองใชคาเชอมอายตนบาตในการเชอมคาและไมตองระบวจนะ (ท.)

๒.คณนามแท, คณนามผสม, กรยากตก เวลาแปลใชคาเชอมดงน

-ผ...... เมอนามนามเปนคน มหาปโญ เถโร

อ.พระเถระ ผมปญญามาก-อน....... เมอนามนามเปนสงของพหสสส รฏฐ

อ.ประเทศ อนมขาวกลามาก

-ตว....... เมอนามนามเปนสตว มหาพโล หตถนาโค

อ.พญาชาง ตวมกาลงมาก

๓.วเสสนสพพนาม ปกตสงขยา ๑-๙๘ แปลไดเลยโดยไมตองใชคาเชอม (ผ, อน, ตว) ยกเวน เอก สพพนาม แปลวา ผ...... ได (หากไมใสจะหวนเกนไป) เชน

-เอโก ปรโส อ.บรษ ผหนง.

-เทว เสฏฐ อ.เศรษฐ ท. สอง.

-โส คร อ.คร นน.

-โย ปคคโล อ.บคคล ใด.

-นว ภกข อ.ภกษ ท. เกา.

วธการแปลคณนามทบอกประเภท

-ถาเปนของคนสามญ แปลวา ผ..., ผเปน...เชน ทกโข ชโน อ.ชน ผขยน,

อธปต ราชา อ.พระราชา ผเปนใหญยง, ปณฑโต ปรโส อ.บรษ ผเปนบณฑต

-ถาเปนของผสงศกด แปลวา ผทรง..., ผทรงเปน... เชน มหาการณโก พทโธ

อ.พระพทธเจา ผทรงประกอบดวยพระมหากรณา, เทวาตเทโว สมมาสมพทโธ

อ.พระสมมาสมพทธเจา ผทรงเปนเทพยงกวาเทพ

-ถาเปนของเทวดา แปลวา องค..., องคเปน... เชน อสสโร เทโว อ.เทวดา องค

เปนใหญ, อทธโก เทโว อ.เทวดา องคมฤทธ (จะใช ผ...ผเปน...กได)

-ถาเปนของพระภกษสามเณร แปลวา รป...,รปเปน...เชน มหาวรโย มหาเถโร

อ.พระมหาเถระ รปมความเพยรมาก, อย สามเณโร อ.สามเณร รปน

-ถาเปนของอมนษยชนตา แปลวา ตน..., ตนเปน...

เชน ปมโข ยกโข อ.ยกษ ตนเปนหวหนา, จณโฑ ปสาโจ อ.ปศาจ ตนดราย

-ถาเปนของสตว แปลวา ตว..., ตวเปน...

เชน อตจณฑา คาว อ.แมโค ตวดยง, ยถเชฏฐโก โคโณ อ.โค ตวเปนเจา

แหงฝง, มหาปรวาโร หตถ อ.ชาง ตวมบรวารมาก

-ถาเปนของขาวของเครองใช แปลวา ตว..., ตวเปน, อน..., อนเปน...

เชน นวก จวร อ.จวร อนใหม, โปราณ ปฐ อ.ตง อนเกา

-ถาเปนของสถานท, สภาวะทเปนนามธรรม แปลวา อน..., อนเปน...

เชน วนปปต รกโข อ.ตนไม อนเปนเจาแหงปา, สนทโร ธมโม อ.ธรรม อน

ด, ปวโร ธมโม อ.ธรรม อนประเสรฐ

คณนามทเปน อ การนต-ปงลงค แจกอยาง ปรส-นปงสกลงค แจกอยาง กล

จณฑ (ผดราย) ขยาย ปรส (บรษ) ฝายเอกวจนะ

ป. จณโฑ ปรโส =อ.บรษ ผดราย.

ท. จณฑ ปรส =ซงบรษ ผดราย.

ต. จณเฑน ปรเสน =ดวยบรษ ผดราย.

จต. จณฑสส ปรสสส =แกบรษ ผดราย.

ป. จณฑสมา ปรสสมา =จากบรษ ผดราย.

ฉ. จณฑสส ปรสสส =ของบรษ ผดราย.

ส. จณฑสม ปรสสม =ในบรษ ผดราย.

อา. จณฑ ปรส =แนะบรษ ผดราย.

จณฑ (ผดราย) ขยาย ปรส (บรษ) ฝายพหวจนะ

ป. จณฑา ปรสา =อ.บรษ ท. ผดราย.

ท. จณเฑ ปรเส =ซงบรษ ท. ผดราย.

ต. จณเฑห ปรเสห =ดวยบรษ ท. ผดราย.

จต. จณฑาน ปรสาน =แกบรษ ท. ผดราย.

ป. จณเฑห ปรสเสห =จากบรษ ท. ผดราย.

ฉ. จณฑาน ปรสาน =ของบรษ ท. ผดราย.

ส. จณเฑส ปรเสส =ในบรษ ท. ผดราย.

อา. จณฑา ปรสา =แนะบรษ ท. ผดราย.

อจจ (สง) ขยาย กล (ตระกล) ฝายเอกวจนะ

ป. อจจ กล =อ.ตระกล อนสงท. อจจ กล =ซงตระกล อนสงต. อจเจน กเลน =ดวยตระกล อนสงจต. อจจสส กลสส =แกตระกล อนสงป. อจจสมา กลสมา =จากตระกล อนสงฉ. อจจสส กลสส =ของตระกล อนสงส. อจจสม กลสม =ในตระกล อนสงอา. อจจ กล =แนะตระกล อนสง

อจจ (สง) ขยาย กล (ตระกล) ฝายเอกวจนะ

ป. อจจาน กลาน =อ.ตระกล ท. อนสง

ท. อจจาน กลาน =ซงตระกล ท. อนสง

ต. อจเจห กเลห =ดวยตระกล ท. อนสง

จต. อจจาน กลาน =แกตระกล ท. อนสง

ป. อจเจห กเลห =จากตระกล ท. อนสง

ฉ. อจจาน กลาน =ของตระกล ท. อนสง

ส. อจเจส กเลส =ในตระกล ท. อนสง

อา. อจจาน กลาน =แนะตระกล ท. อนสง

คณนามทเปน อา การนต แจกอยาง กญญา

(ใหเปลยนสระทสดศพทของคณนามทเปน อ ใหเปน อา)

จณฑ (ดราย) ขยาย กญา (สาวนอย) ลง อา การนต

เอกวจนะ ป. จณฑา กญา =อ.สาวนอย ผดรายท. จณฑา กญ =ซงสาวนอย ผดรายต. จณฑาย กญาย =ดวยสาวนอย ผดรายจต. จณฑาย กญาย =แกสาวนอย ผดรายป. จณฑาย กญาย =จากสาวนอย ผดราย

ฉ. จณฑาย กญาย =ของสาวนอย ผดรายส. จณฑาย กญาย =ในสาวนอย ผดรายอา. จณเฑ กเญ =แนะสาวนอย ผดราย

จณฑ (ดราย) ขยาย กญา (สาวนอย) ลง อา การนต

พหวจนะ ป. จณฑาโย กญาโย =อ.สาวนอย ท. ผดรายท. จณฑาโย กญาโย =ซงสาวนอย ท. ผดรายต. จณฑาห กญาห =ดวยสาวนอย ท. ผดรายจต. จณฑาน กญาน =แกสาวนอย ท. ผดรายป. จณฑาห กญาห =จากสาวนอย ท. ผดรายฉ. จณฑาน กญาน =ของสาวนอย ท. ผดรายส. จณฑาส กญาส =ในสาวนอย ท. ผดรายอา. จณฑาโย กญาโย =แนะสาวนอย ท. ผดราย