ແແບບຮຽນ

ພາສາລາວ ຊ ນມດທະຍມສກສາປທ 7

ຮຮຽບຮຽງໂດຍ: ພມມາ ຄາມງ ສສ.ວ.ສ ສມເໝາະ ປນຍາວງ ສສ.ວ.ສ ທອນແກວ ຄາມະວງ ສສ.ວ.ສ ຮສ. ແສງຟາ ໂຫລານພາບ ມມ.ຊ

ກກວດແກໂດຍ: ດຣ. ອອນແກວ ນວນນະວງ ສສ.ວ.ສ ສມແສງ ໄຊຍະວງ ສສວສຊ ດດວຍການຮວມມກວດຜານຈາກ: ສາຍຄາ ລ ສສກສາທການ ແລະ ກລາ ແຂວງໄຊສມບນ ສລວນ ໝ ນການ ມມ.ປາຍ ພອນສະຫວນ ແຂວງຈາປາສກ ແກວໄພທນ ແກວມະນ ມມ.ສ ສາມກຄ ແຂວງຫວງນ າທາ ເພດພອນໄຊ ວງຄາຕາ ມມ.ສ ບານໂພນ ແຂວງເຊກອງ ຍມມາລາ ຢງສາ ມມ.ສ ວຽງຄາ ແຂວງຫວງພະບາງ

ພພມເຂາໜາໂດຍ: ທອນແກວ ຄາມະວງ ສສ.ວ.ສ

ກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ສະຖາບນຄ ນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ

2016

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

ຄຄານາ

ປມແບບຮຽນພາສາລາວຊ ນມດທະຍມສກສາປທ 7 ນ ໄດຮບການຮຽບຮຽງຂນຕາມຫກສດ ໃໝ ເຊ ງກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາໄດຮບຮອງ ແລະ ອະນຍາດນາໃຊ. ການຄ ນຄວາ ແລະ ຮຽບຮຽງປມແບບຮຽນພາສາລາວ ຊ ນມດທະຍມສກສາເຫມນ, ຄະນະຮຽບຮຽງໄດອງໃສເອກະສານທງພາຍໃນ ແລະ ຕາງປະເທດ ໂດຍໄດຮບການຮວມມຈາກວຊາການຈາກຫາຍພາກສວນ. ໂຄງສາງແບບຮຽນພາສາລາວຊ ນມດທະຍມປທ 7 ນປະກອບດວຍ 4 ພາກຄ: ພາກທ I

ການອານ, ພາກທ II ການຂຽນ, ພາກທ III ການຟງ-ເວາ, ພາກທ IV ຫກພາສາລາວ. ຫງຈາກໄດຮຽນຕາມຫກສດ ຫ ເນອໃນທບນຈໃນປມແບບຮຽນພາສາລາວຊ ນມດທະຍມປທ 7 ນແລວ ນກຮຽນຈະໄດຮບຮແຕລະທກສະພນຖານຄ: ການອານ: ນກຮຽນຈະມຄວາມສາມາດຈບໃຈຄວາມສາຄນ, ຫຍຄວາມຈາກບດທອານໄດ, ແລະ ສາມາດພດທະນາຄວາມຮຈາກການອານໄດ. ການຂຽນ/ຫດແຕງ: ນກຮຽນຈະມຄວາມຮ, ຄວາມສາມາດໃນການຂຽນບດວເຄາະ, ບດ

ຄວາມ, ບດລາຍງານວຊາການ, ບດໂຄງການ. ຫກພາສາລາວ: ນກຮຽນຈະຮ ຕະກນພາສາຕາງໆໃນລາວ, ຮທມາຂອງຄາຢມໃນພາສາລາວ, ມຄວາມຮພນຖານ ແລະ ການໃຊວດຈະນານກມ ສາມາດໄຈແຍກພາກສວນຕາງໆຂອງປະໂຫຍກ, ສາມາດຈບໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ, ມຄວາມຮກຽວກບຫກການ ແລະ ວທແຕງກອນລາ. ຄະນະຮຽບຮຽງຫວງຢາງຍ ງວາ ປມແບບຮຽນພາສາລາວ ມ.7 ເຫມນຈະເປນປະໂຫຍດໃຫແກການສກສາຮ າຮຽນ, ເຖງຢາງໃດກຕາມ ຖາວາຍງມບອນໃດບຖກຕອງຊດເຈນຂໃຫທານສ ງຂຄດເຫນ ແລະ ຄາຕຊມໄປຍງສະຖາບນຄ ນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ ເພອຈະໄດນາໄປພຈາລະນາປບປງໃຫດຂນໃນການຈດພມຄ ງຕໄປ.

ສະຖາບນຄ ນຄວາວທະຍາສາດການສກສາ 2016

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

ສສາລະບານ ໜາ

ພາກທ I ການອານ.........................................................................................1 ບດທ 1 ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນ ແລະ ການອານຫຍຄວາມ.................................1

ບດທ 2 ການອານເພອພດທະນາຄວາມຮຕນເອງ.....................................................25

ພາກທ II ການຂຽນ .....................................................................................34 ບດທ 3 ການຂຽນບດວເຄາະ...............................................................................34 ບດທ 4 ການຂຽນບດຄວາມ................................................................................58 ບດທ 5 ການຂຽນລາຍງານວຊາການ....................................................................75 ບດທ 6 ການຂຽນໂຄງການ.................................................................................89

ພາກທ III ການຟງ-ການເວາ......................................................................101

ບດທ 7 ການອະພປາຍ ແລະ ປະເພດຂອງການອະພປາຍ.....................................101

ບດທ 8 ການໂຕວາທ.......................................................................................112ບດທ 9 ພທກອນ ແລະ ໂຄສກ.........................................................................124

ພາກທ IV ຫກພາສາລາວ...........................................................................143

ບດທ 10 ຕະກນພາສາຕາງໆໃນລາວ..................................................................143 ບດທ 11 ຄາຢມໃນພາສາລາວ...........................................................................150ບດທ 12 ຄວາມຮພນຖານ ແລະ ການໃຊວດຈະນານກມ........................................162

ບດທ 13 ພາກສວນຕາງໆຂອງປະໂຫຍກ............................................................168ບດທ 14 ໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ......................................................................177

ບດທ 15 ຫກການ ແລະ ວທແຕງກອນລາ .........................................................204

1

ພພາກທ I ການອານ ບດທ 1

ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນ ແລະ ການອານຫຍຄວາມ

ການອານເປນທກສະທຈາເປນຢາງຍ ງຕການສກສາຫາຄວາມຮ ແລະ ພດທະນາຊວດໃຫເກດຄວາມຮ ແລວຍງກໃຫເກດຄວາມມວນຊ ນເພດເພນ ແລະ ສ ງເສມໃຫມຄວາມຄດໃໝ, ສາງສນ ໄດແນວຄດໃນການດາລງຊວດ. ສະນ ນ, ການອານຈງເປນໝາກຫວໃຈຂອງການສກສາທກລະດບ ແລະ ເປນເຄ ອງມໃນການສະແຫວງຫາຄວາມຮເລອງຕາງໆ. ການອານທດມປະສດທພາບ ເມ ອອານແລວຕອງຈບໃຈຄວາມໄດ, ສາມາດສະຫບສາລະ ສາຄນຂອງເລອງທອານໄດ.

1. ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນ 1.1 ຄວາມໝາຍການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນ

ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນໝາຍເຖງ ການອານເພອຈບໃຈຄວາມ ຫ ຂຄດ, ຄວາມຄດຫກຂອງຂຄວາມ ຫ ເລອງອານ. ເປນຂຄວາມທຄວບຄມຂຄວາມອ ນໆໃນຫຍໜາທງໝດ. ໃຈຄວາມຫກ ໝາຍເຖງໃຈຄວາມທສາຄນ ແລະ ເດນທສດເຊ ງສາມາດຄວບຄມເນອໃນປະໂຫຍກອ ນໆໄດໝດ, ສາມາດເປນໃຈຄວາມ ຫ ປະໂຫຍກແບບດຽວໆໄດ ໂດຍບຕອງມ ປະໂຫຍກອ ນມາປະກອບ ເຊ ງແຕລະຫຍໜາຈະມເນອໃນໃຈຄວາມສາຄນຊດເຈນຂນ, ອາດເປນການອະທບາຍໃຫລາຍລະອຽດ ໃຫຄາຈາກດຄວາມ ຍກຕວຢາງປຽບທຽບ ແລະ ສະແດງ ເຫດຜນຢາງຖ ຖວນ ເພອສະໜບສະໜນຄວາມຄດຂອງສວນທບແມນໃຈຄວາມສາຄນ (ໃຈຄວາມສາຮອງ) ທຊວຍຂະຫຍາຍຄວາມໝາຍໃຫແຈງຂນ.

1.2 ວທການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນ ວທການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນມຫາຍຢາງ ຂນຢກບຄວາມມກຂອງຜອານເຊນ: ການ

ຂດກອງ, ການໃຊສຕາງໆສະແດງຄວາມສາຄນຫາຍ-ໜອຍຂອງຂຄວາມ ການບນທກຫຍ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

2

ເປນສວນໜງຂອງການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນທດ ແຕຜທຫຍຕອງໃຊສານວນພາສາ ແລະ ສານວນຂອງຕນເອງ ບຄວນຫຍດວຍການຕດເອາຂຄວາມສາຄນມາຮຽງຕກນ ເພາະຈະເຮດໃຫຜອານພາດສາລະສາຄນບາງຕອນໄປ ອນເປນເຫດໃຫການຕຄວາມໝາຍຜດພາດຄາດເຄ ອນໄດ. ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນມດ ງນ:

1) ພຈາລະນາເທອລະຫຍໜາ ແລວຊອກຫາໃຈຄວາມສາຄນຂອງແຕລະຫຍໜາ.

2) ຕດສວນທເປນລາຍລະອຽດອອກໄດເຊນ: ຕວຢາງ, ສານວນໂວຫານ, ອປະມາ

ອປະໄມ (ການປຽບທຽບ), ຕວເລກສະຖຕຕະຫອດຮອດຄາຖາມ ຫ ຄາເວາຂອງຜຂຽນ ເຊ ງເປນສວນຂະຫຍາຍຂອງໃຈຄວາມຫກ.

3) ສະຫບໃຈຄວາມສາຄນດວຍສານວນຂອງຕນເອງ.

11.3 ແນວທາງໃນການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນ

ການອານຈບໃຈຄວາມໃຫບນລຈດປະສງ ມແນວທາງດ ງນ:

1) ຕ ງຈດມງໝາຍໃນການອານໄດຊດເຈນເຊນ: ອານເພອຫາຄວາມຮ ເພອຄວາມ

ເພດເພນ ຫ ເພອບອກເຈຕະນາຂອງຜຂຽນ ເພາະຈະເປນແນວທາງການດການ

ອານໄດຢາງເໝາະສມ ແລະ ຈບໃຈຄວາມ ຫ ຄາຕອບໄດໄວ.

2) ສາຫວດສວນປະກອບຂອງໜງສໂດຍຜານໆເຊນ: ຊ ເລອງ, ຄານາ, ສາລະບານ,

ຄາຊແຈງການໃຊປມ, ພາກຜະໜວກ… ເພາະສວນປະກອບຂອງໜງສຈະເຮດໃຫເກດຄວາມເຂາໃຈກຽວກບເລອງ ຫ ໜງສທອານໄດກວາງຂວາງ ແລະ ວອງໄວ.

3) ທາຄວາມເຂາໃຈລກສະນະຂອງໜງສວາປະເພດໃດເຊນ: ສາລະຄະດ, ຕາລາ,

ບດຄວາມ… ເຊ ງຈະຊວຍໃຫມແນວທາງອານຈບໃຈຄວາມສາຄນໄດງາຍ.

4) ໃຊຄວາມສາມາດທາງພາສາໃນດານການແປຄວາມໝາຍຂອງຄາ, ປະໂຫຍກ ແລະ

ຂຄວາມຕາງໆຢາງຖກຕອງ ແລະ ວອງໄວ.

5) ໃຊປະສບການ ຫ ຄວາມຮກຽວກບເລອງທອານ ມາປະກອບຈະເຮດໃຫເຂາໃຈ

ແລະ ຈບໃຈຄວາມທອານໄດງາຍ ແລະ ວອງໄວຂນ.

3

11.4 ຂ ນຕອນໃນການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນ 1) ອານຜານໆໂດຍຕະຫອດ ເພອໃຫຮວາເລອງທອານແມນກຽວກບຫຍງ, ຈດໃດ

ແມນຈດສາຄນຂອງເລອງ. 2) ອານໃຫລະອຽດ ເພອທາຄວາມເຂາໃຈຢາງຊດເຈນ ບຄວນຢດອານລະຫວາງເລອງ

ເພາະຈະເຮດໃຫຄວາມເຂາໃຈບຕກນ. 3) ອານຊ າຕອນທບເຂາໃຈ ແລະ ກວດສອບຄວາມເຂາໃຈບາງຕອນໃຫແນນອນ, ຖກຕອງ. 4) ຮຽງໃຈຄວາມສາຄນຂອງເລອງດວຍຕນເອງ.1.5 ຫກການຈບໃຈຄວາມສາຄນ1) ຕ ງຈດມງໝາຍໃນການອານໃຫຊດເຈນ. 2) ອານເລອງລາວແບບຄາວໆ ພເຂາໃຈ ແລະ ເກບໃຈຄວາມສາຄນໃນແຕລະຫຍໜາ. 3) ເມ ອອານຈບແລວ ໃຫຕ ງຄາຖາມຕນເອງວາ ເລອງທອານມໃຜ, ເຮດຫຍງ, ຢ

ບອນໃດ, ເປນແນວໃດ… 4) ນາສ ງທສະຫບໄດມາຮຽບຮຽງໃຈຄວາມສາຄນໃໝ ດວຍສານວນຂອງຕນເອງ ເພອ

ໃຫເກດຄວາມສະດວກສະບາຍ. 1.6 ປະເພດການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນ ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນປະກອບມຫາຍປະເພດ ເຊນ:

1) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກປະໂຫຍກ ຫ ຂຄວາມ ຕວຢາງ: - ນກປດຫາຍຝງບນລງທ ງນາເພອກນເຂາຂອງຊາວບານ.

ໃຈຄວາມສາຄນ - ນກປດບນລງທ ງນາ - ນກປດກນເຂາຊາວບານ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

4

2) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກບດກະວ ຕຕວຢາງ:

ຫອມກນແຜນດນແມ ໂດຍ: ລກດອນກະເດນ

ອອນຊອນບານແມຂອຍ ພມແຜນດນລາວ ກວາງໃຫຍຍາວສວຍງາມ ຊາກຽນໄກກອງ ລາວທງຜອງເປນເຈາ ດນແດນເອກະລາດ ແຍງເບ ງເດຍລະດາດລ ນ ຄນເຄາຄ ງໂຮມ ແທນາ ແດນອດມລນລ ນ ສມຊາລຊາ ໃນທາລາສາຍຂອງ ໝປປາບອນ ດງດອນມມວນໄມ ພງໄພພາງໄຜ ທອງທງນາອ ງເຂາ ຂຽວກມກອມລະດ ອອນຊອນເດ ຫອມໃດໃນໂລກນ ມປນປຽບດນລາວດອກນາ ຫອມທວເທງເວຫາ ເມກຂະຫາແດນດາວ ຫອມເຂາຂາວ ສາວເຂນຝາຍ ລງລາຍໂດດເດນ ຫອມຍາມເຫນຍາວຍມ ໄຂເວາວາດຖະແຫງ ພກນາພາສາງບານ ວໄລຮງເຮອງຮອງ ປວງປະຊາປອງດອງ ຮວມໂຮມຮຽງເຕາ ປນປຽບຈາປາແຍມ ແຊມຊອນຊອນຊ ຫາຍກບກກ ງຮອຍ ບານພ ວພມງາມ ແນວທາງພກຖກຕອງ ໂດດເດນເຫນປະຈກ ຫາຍຢາງຄງຄວນຄກ ເກດປນຜະລະລ ນ ປະຊາຊນຊາວເຊອ ມຊວາແບບໃໝ ການນາໃສສອງຊ ໄຂແກປອງບນຫາ

5

ຈ ງແມນ ຫອມຈາປາເບງແຍມ ບານສ ງພອນໄຊ ສານສອດແນວທາງພກ ລກມາໄລງາມຢອງ ຫອມດນທອງເນາຢ ງ ສາທາທາງລະບອບໃໝ ສ ສບປ (40) ມໄຊ ຫກສບປ (60) ແກນກາ ລລ າກຽດຕະກນ ແທແລວ ຈ ງເພມພນຮກໝ ນ ສາພນຮວມສາມກຄ ນ ນເນ ປອງດອງຮຽງໂຮມຮກ ກປນແປງບານ ຢາໃຫມານລວນດ ກວນການຍແຍ ເທາະນາ ຖະໜອມແກວແກນລານ ໃສເຫອມລນພະຈນ ຫາໃສທນທຽບໄດ ຫອມໃໝແນວທາງພກນ ມາຕພມແສນຮກ ແຜນທລະນກ າ ມການນາແນຊ ພກປະຊາຊນຜເຊງຊ ເປນໂພໄຊຮ ມກວາງ ປວງປະຊາຊາດຊ ນ ສນທາຄ າຄແຜນດນ ຊອບແລວ.

(ຄດຈາກໜງສພມວຽງຈນໃໝ ສະບບວນທ 07/12/2015 ໜາທ 3)

ໃໃຈຄວາມສສາຄນ

ແຜນດນລາວກວາງໃຫຍ ແລະ ອດມຮ ງມໄປດວຍຊບໃນດນສນໃນນ າ ມ ການນາພກທສະຫາດສອງໃສ ຊນານາພາພດທະນາປະເທດຊາດໃຫຈະເລນຮງເຮອງ, ປະຊາຊນລາວທກທວໜາໄດມຊວດອນໃໝ. ເນ ອງໃນໂອກາດວນຊາດທ 2 ທນວາ ຄບຮອບ 40 ປ ແລະ ວນສາງຕ ງພກປະຊາຊນປະຕວດລາວຄບຮອບ 60 ປ ອວຍພອນໃຫຄະນະນາພກຈ ງໝ ນຍນ ເປນຮ ມໂພຮ ມໄຊໃຫປະຊາຊນລາວ ແລະ ປກລະດມປວງຊນລາວໃຫມຄວາມສາມກຄປອງດອງຮກບານເກດເມອງນອນຢາໃຫສດຕເຂາມາຮກຮານ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

6

3) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກບດເພງຕຕວຢາງ:

ເພງ: ຄດຮອດຊາເໜອ� ທວວະທດຊາເໜອ ຊາງງາມເຫອແດນແຫງພດອຍນ າຫວຍນອຍໄຫລນຈາກຈອມດອຍ ຄອຍເປນວວຜວຜອງແດນເມອງເໜອປະດບສທອງ ປວງປະຊາພນອງໄດຮວມໃຈສາງປອງເຮດໃຫແດນວຽງທອງ ໄດຮງເຮອງເຟອງສ � ໂອວງຍາດຊາເໜອ ສດໃສເຫອເໝອນຈນທະລາ ເຮອງຮງຟາມແຕແສງຈນທາ ປາລະມລ ນເຫອມ ວລະກາແຫງແດນຊາເໜອ ແດນນ າມານ າຊາແມນຫກແຫງສນທາ ປຽບດ ງສາຍການນາ ສາດສອງທວແດນລາວ � ໂອທອງຟາ ຂອງລາວປຽນສ

ຜານນານປ ໄພລຮກຮານ ຝງຍກມານໄດສນສນໄປ ຊາດລາວເຮາໄດສະຫອງໄຊ ຍງຈາລກໄວ ໃນໃຈຊາເໜອ � ຄດຮອດເດຊາເໜອ ຫາງໄກເຫອຈນສດຂອບຟາ ແນມຂາມຟາແສງທອງສອງນະພາ ຝງເມໂຄລອຍເລອນ ຊາເໜອເອຍເຈາຢຈ ງໃດ ເຮາໄດພາກຈາກໄປເຮາຍງຈດຈາໄວ ເພອນຮວມລບຊງໄຊ ອະດດແດນຊາເໜອ.

(ຄດຈາກເວບໄຊ https://www.youtube.com/watch?v=HwDxEB-kdzQ)

ໃຈຄວາມສາຄນ

ດນແດນຊາເໜອ ເຊ ງເປນເຂດພດອຍມທວທດທາມະຊາດທສວຍສດງດງາມ ທງເປນແດນວລະກາໃນການຕສຍາດເອາໄຊຊະນະຈາກສດຕຜຮກຮານ. ເມ ອໄດພດພາກຈາກໄປຍງມຄວາມຄດຮອດຄດເຖງ ແລະ ບອາດຫງລມໄດ.

7

4) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກບດຂາວ ບບດຢາງ:

ກມການລງທນຕາງປະເທດ ກະຊວງແຜນການ ແລະ ການລງທນຫວຽດນາມ ໃຫຮວາ ປດຈບນມ 8 ປະເທດສະມາຊກອາຊຽນ ລງທນຢຫວຽດນາມ ໂດຍມ 2.700 ກວາໂຄງການ, ລວມຍອດຈານວນທນຈດທະບຽນຢທ 56,85 ຕ ໂດລາສະຫະລດ ກວມເອາເກອບ 21% ຂອງຍອດຈານວນເງນລງທນຂອງຕາງປະເທດຢຫວຽດນາມ. ບນດາປະເທດສະມາຊກທລງທນຢຫວຽດ

ນາມປະກອບດວຍ: ສງກະໂປ, ມາເລເຊຍ, ໄທ, ບຣໄນ, ອນໂດເນເຊຍ, ຟລບປນ, ລາວ ແລະ ກາປ ເຈຍ. ມາຮອດປດຈບນ ບນດານກລງທນໃນກມອາຊຽນໄດມໜາຢໃນ 57/63 ແຂວງ ແລະ ນະຄອນ ຂອງທວປະເທດຫວຽດນາມ ເຊ ງຕ ນຕແມນສມໃສບນດານະຄອນໃຫຍມ ເງ ອນໄຂພດທະນາຢາງສະດວກເຊນ: ນະຄອນໂຮຈມງ, ຮາໂນຍ, ບາເຣຍ-ຫວງເຕາ, ບ ງເຍອງ, ດງນາຍ ແລະ ອ ນໆ.

ການລງທນດ ງກາວ ຕ ນຕແມນສມໃສບນດາຂະແໜງຜະລດປງແຕງທກວມປະມານ 40% ຂອງຈານວນໂຄງການ ຖດມາແມນຂະແໜງດາເນນທລະກດອະສງຫາລມະຊບ.

(ຄດຈາກໜງສພມວຽງຈນໃໝ ສະບບວນທ 07/12/2015 ໜາທ 8)

ໃຈຄວາມສສາຄນ: 8 ປະເທດອາຊຽນ: ສງກະໂປ, ມາເລເຊຍ, ໄທ, ບຣໄນ, ອນໂດເນເຊຍ, ຟລບປນ, ລາວ ແລະ ກາປເຈຍ ໄດລງທນຫາຍກວາ 56 ຕໂດລາຢຫວຽດນາມ ກວມເອາ 57/63 ແຂວງທມເງ ອນໄຂພດທະນາ ໂດຍສມໃສບນດາຂະແໜງຜະລດປງແຕງເປນຕ ນຕ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

8

5) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກບດຄວາມ ຕຕວຢາງ:

ບດຄວາມ: ປາທໄໝ...ອານເທອໃດປະທບໃຈທກເທອ

ແມຂອງຂອຍເປນຄນທາມາຫາກນຢເຮອນປະຈາທກມ . ຄນໜງຫງຈາກທແມເຮດວຽກໜກມາໝດມ ແມກບມາເຮອນດວຍຄວາມອດເມ ອຍ ແລະ ແຕງເຂາແລງໃຫເຮາປກກະຕ ທໂຕະອາຫານແມວາງຈານທມປາທຈນໄໝແຫມເທງໂຕະຕໜາພ ແລະ ທກໆຄນ. ຂອຍຖາຟງແຕລະຄນຈະວາຈ ງໃດ ແຕພບໄດເວາຫຍງ ແລະ ຕ ງຕໃສກນປາທໄໝໂຕນ ນ ແລະ ຫນໜາມາຖາມຂອຍວາ ຢໂຮງຮຽນເປນຈ ງໃດລກ.

ຄນນ ນ, ຫງກນເຂາແລງແລວ ຂອຍຈ ໄດວາ ຍນແມຂໂທດພທຈນປາທໄໝ ແລະ ຂອຍບເຄຍລມຄາທພເວາກບແມວາ: ໂອຍ!...ພມກແບບນ ປາທຈນແຫມໆ ແຊບທສດເດແມ...

ຄນຕມາ ຂອຍເອາຄາຖາມໃນໃຈ ໄປຖາມພກອນນອນວາ ອ ພ! ອ ພມກກນປາທຈນແຫມໆໄໝໆ ແທຫວາ? ພເອາມລບຫວຂອຍ ແລະ ຕອບວາ: ແມຂອງລກເຮດວຽກມາໝດມ ປາທໄໝໂຕໜງບເຄຍທາຮາຍໃຜ ແຕຄາເວາທຕວາກນຕາງຫາກທຈະທາຮາຍກນ.

ຊວດຄນເຮາເຕມໄປດວຍຄວາມບສມບນແບບ ແລະ ແຕລະຄນກບໄດເກດມາສມບນແບບທກຢາງ ໂຕເຮາເອງກບມຫຍງດກວາຄນອ ນໆ ແຕພໄດຮຽນຮຈາກການໃຊຊວດຕະຫອດໄລຍະຜານມາ ການຮຽນຮທຈະຍອມຮບ ຄວາມຜດພາດຂອງຄນອ ນ ແລະ ໂຕຂອງເຮາເອງ, ການເລອກທຈະຍນດກບຄວາມຄດຕາງກນຂອງແຕລະບກຄນເປນສ ງສາຄນໃນການຮກສາຊວດຄອບຄວທມຄວາມສກ ແລະ ຍນຍາວ.

ຊວດຄນເຮາສ ນເກນກວາທຈະຕ ນຂນມາພອມກບຄວາມເສຍໃຈທວາ ເຮາເຮດຜດກບຄນທເຮາຮກ ແລະ ຄນທຮກເຮາ. ໃຫດແລ ແລະ ທະນຖະໜອມຄນທເຮາຮກ ແລະ ພະຍາຍາມ ເຂາໃຈ ແລະ ໃຫອະໄພກນຈະດກວາ.

(ຄດຈາກເວບໄຊ http://www.laopost.com/2015/10/05/370321)

ໃຈຄວາມສສາຄນ: ຍອນຄວາມອດເມ ອຍນາວຽກງານປະຈາວນ ຈງເປນເຫດໃຫແມ ຈນປາທໄໝແຕພ (ຜວ) ຍງໃຫກາລງໃຈ ແລະ ຍອງຍແມອກດວຍ.

9

6) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກນທານ ນທານເລອງ: ທທາທາ

ມແມທບຄນໜງຫນໝາກລອມເກງຫາຍ ບມຜໃດສາມາດຫນຊະນະລາວໄດ ມ ໜງແມທບເດນທາງໄປສຮບຜານບານໜງເຫນເຮອນນອຍໆຫງໜງມປາຍແຂວນວາ "ຫນໝາກລອມອນດບໜງຂອງປະເທດ" ແມທບບເຊ ອຈ ງເຂາໄປຫາເຈາຂອງເຮອນ ແລະ ຫນນາ ປາກດວາ ເຈາຂອງເຮອນເສຍທງ 3 ຕາ. ແມທບຫວຂວນດວຍຄວາມສນໃຈ "ເຈາເອາປາຍລງສາເດ" ແລວແມທບກອອກໄປສຮບດວຍຄວາມດໃຈ.

ອກບດນ... ແມທບສຮບຊະນະກບມາຜານບານດ ງກາວ ກຍງເຫນປາຍແຂວນຢເຮອນຫງເກ າ, ແມທບຈ ງເຂາໄປຫາເຈາຂອງເຮອນ ແລະ ທາຫນໝາກລອມກບເຈາຂອງເຮອນອກ ປາກດວາ ທານແມທບເສຍທງ 3 ຕາ. ແມທບປະຫາດໃຈຫາຍ ແລະ ຖາມເຈາຂອງເຮອນວາເປນຍອນຫຍງ, ເຈາຂອງເຮອນຕອບວາ "ເທອກອນທານມພາລະກດຕອງອອກໄປສຮບຂານອຍຈ ງບເຮດໃຫທານເສຍຂວນກາລງໃຈ. ແຕເທອນ ທານຊະນະກບມາ ຂານອຍຈງບອດອອມສມໃຫອກແລວ"

ຜອານທງຫາຍ, ຄນທເກງແທໃນໂລກນຄ ຊະນະໄດແຕບຈາເປນຕອງຊະນະ, ມໃຈກວາງກພ, ການໃຊຊວດກຄກນ "ຮແຕບຈາເປນຕອງເວາອອກມາ, ການບເວາບໝາຍຄວາມວາຈະບຮ" ຕໜາຄນໃຈແຄບເຮາຕອງໃຈກວາງ, ຖາເຮດໃຈກວາງບໄດ ກຕອງທາທາໂງແດ ດ ງຄາສພາສດທວາ: ຢກບຄນອວດເກງ ໃຫທາທາໂງ

ຢກບຄນຂໂມ ໃຫທາທາກກໃບ

ຢກບຄນເວາຫາຍ ໃຫທາທາຕາຍ

ຢນາຄນສບໄວ ໃຫທາທາລມ (ຄດຈາກໜງສພມປະເທດລາວ ສະບບວນທ 23 ກລະກດ 2015)

ໃຈຄວາມສສາຄນ: ແມທບຄນໜງຫນໝາກລອມເກງຫາຍ, ມ ໜງລາວເດນທາງໄປສຮບໄດລອງຫນໝາກລອມກບເຈາຂອງເຮອນຫງໜງທຕດປາຍໃສໜາເຮອນວາ: "ຫນໝາກລອມເກ ງທສດໃນປະເທດ" ຄ ງນແມທບຊະນະທງ 3 ຕາ ແລວບອກໃຫເອາປາຍອອກ. ພາຍຫງແມທບສຮບໄດຮບໄຊຊະນະກບມາຍງເຫນປາຍຕດຄເກ າໄດລອງຫນກບເຈາຂອງເຮອນອກ ເທອນເຈາຂອງເຮອນຮວາແມທບໄດຊະນະກບມາບມແນວຫວງແລວ ຈງບອອມມໃຫແມທບ ແລະ ຫນຊະນະທງ 3 ຕາ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

10

7) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກເລອງສ ນຕຕວຢາງ:

ເລອງສ ນ: ໄຟແດງແຫງຊວດ

ອາກາດຍາມແລງເຢນເບາໆຄອຍພດມາປຽນແທນອາກາດທຮອນເອາໃນຍາມກາງເວນຂອງເດອນ ຫາ, ຍງອກບເທາໃດມ ກຈະຮອດບນປໃໝລາວ. ວາທ ແສງສດ ໃນຊດຕາຫວດສຂຽວໃບໄມ ອອນພດເຂາກບຮາງຄງອນໃຫຍສງ ເຂາກາລງສ ງສາຍຕາຈອງມອງເບ ງຄນສນຈອນໄປມາຢາງບຂາດສາຍ ແສງສດຍກມຂນຫຽວເບ ງໂມງ ແລະ ເວລານເຂມໂມງຊບອກວາ ເຈດໂມງປາຍແລວ, ຢຂາງນອກທອງຟາມດເປນສມວໆ ແຕແສງໄຟຢສ ແຍກໃກກບຕະຫາດບອນຊມນມອ ງອໄປມາແບບນ ບໄດເຮດ

ໃຫແສງສດຮສກວາມດເລຍ. ແສງສດ ຫນໃຈເຂາບາດຍາວໆ ແລວນ ງລງຕ ງທປອມຍາມຕດຕາມຜຄນ ແລະ ລດທກາລງຈດແຖວກນຍາວຢຽດ ເພອລຖາໄຟສນຍານ.

ພແຕໄຟຂຽວເປດປບ ທກຄນກຟາວເລງລດໄປໃຫຫວດທາງ ເພອຈະບໄດລຖາໃນຊ ວວນາທອນແສນດນ ພແຕໄຟແດງຮງຂນປຽນແທນໄຟຂຽວ ລດແຕລະຄນກຟາວຜອນຄວາມໄວມາຢດຢຕໜາທາງມາລາຍ. ແຕລດຈກຄນນຕ ມນກາລງແລນປານງລອຍນ າ ບງອາດຜານໄຟແດງຢາງບລະອາຍຕສາຍຕາຂອງຄນອ ນ. ເຫນແນວນ ນ, ອາຍຕາຫວດຈະລາຈອນ ວາທ ແສງສດ ຟາວຈບເອາໝາກຫວດທຫອຍຢຄອອກມາເປາດງ "ຫວດ" ໝດແຮງພອມກບຄວາມໃຈຮາຍທແຝງໄປນາສຽງດງຂອງໝາກຫວດ. ລດຄນນ ນຍງບຢດ ແຕແລນຊາລງຄຊລ ມ. ແສງສດຟາວເປາອກບາດທສອງ ແຕບທນແລວ ລາວບຍອມຢດ ລາວລ ມຫາຍກວາ ຫາຍຄນທກາລງແລນຍງຮອງດງໆວາ:

11

- ລະວງ! ຊວຍລາວແດ! ແລວພວກເຂາກແລນຕໄປ. ແສງສດຟາວແລນເຂາໄປໂຊມເອາຜລະເມດກດຈະລາຈອນຄນນ ນຂນມາ, ເຂາເຮດໃຫ

ໂຕອອນແອະແຫະ! ແສງສດຕກໃຈຟາວເອາມປດໝວກກນກະທບອອກຈາກຫວຜເຄາະຮາຍ ແຕແສງສດຈະຕອງໄດປນໜາອອກຂາງ ເພາະກ ນເຫາພງຂນມາໃສດງເຂາໝດແຮງ ແຕໜາແປກໄປກວານ ນ ຜທແສງສດກາລງໂຊມຢນ ນແມນແມຍງ, ແສງສດພະຍາຍາມມນຕາເບ ງຄກໆອກ ວາຕນລາຍຕາຫບ? ແຕບໄດລາຍຕາມນແມນແທໆ ຊ າບໜານາງຍງເປນສາວ, ແສງສດຈບບານາງເຍາໆ ແລະ ຮອງຂນ.

- ສາວໆ! ເຈາເປນຫຍງ? ນາງມນຕາໃຫຍເບ ງແສງສດ ພອມທງເອາມປດປາຍຄນທກາລງໂຊມນາງຢ ແລະ ເປງ

ສຽງແຫບໆອອກມາ ພອມກບກນເຫາ ແລະ ກນນ າຫອມຈາກໂຕນາງ ເຮດໃຫແສງສດສບສນ. - ແມນ...! ແມນ...ອາຍ...ເປາຫວດ...ໃສ...ຂອຍ...ແມນ...ບ? - ແມນແລວ ເຈາກາລງລວງໄຟແດງ! ແສງສດຕອບນາງ. - ຕກ...ໃຈ...ໝດ...ກາ...ລງ...ໄຟ...ແດງຢ! ນາງທງເວາຊາໆທງຟດໂຕອອກຈາກ

ອອມແຂນຂອງແສງສດ. - ກະເຈາລວງໄຟແດງນ ນລະ ຂອຍຈງເປາຫວດໃຫເຈາຢດ! - ອາຍ...ອາຍ...ຕາ...ຫວດ...ນອງ...ຟາວ...ກບ...ບານ...ນາງຟດຟດທາທາຈະລກຂນ

ແຕແລວກເຊໄປທາງຂາງອກ. - ເຈາຈະໄປໃສສາວ? ເມາປານນນາ. ນາງເອານວມຂນມາໄກວໆຕໜາແສງສດ ແລະ ເວາຕ.

- ອາຍ...ວາ...ນອງ...ເມາ...ຫວາ? ນອງ...ບ...ໄດ...ເມາ...ດອກ...ນອງ...ເມາ...ຮກ...ຕາງຫາກ! ແສງສດອດຍມບໄດ ເມ ອໄດຍນນາງເວາແນວນ ເຂາຈະຈບຜດນາງໄດຈ ງໃດ ໃນເມ ອ

ນາງເມາຈນບຮສກຕວແບບນ "ດຽວນ ບວາແຕຜຊາຍເມາເທາະ ແມຍງກຍງເມາ! ໂລກນຊາງມະຫດສະຈນ!" ແສງສດຍມ ແລະ ແກວງຫວແບບບເຂາໃຈ. ແສງສດເຟອເອານາງເຂາມາໃນປອມຍາມ ໃນທາມກາງສາຍຕາທກຄນທກາລງສນຈອນ.

(ຄດຈາກໜງສພມຄວາມສະຫງບ ສະບບວນທ 18 ມງກອນ 2016 ໜາທ 5)

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

12

8) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກບດສາລະຄະດ ຕຕວຢາງ:

ສາລະຄະດເລອງ: ຕກບາດເຂາໜຽວທຫວງພະບາງ

ແຂກຕາງດາວຫາຍຄນມາທຽວຫວງພະບາງເພອຊມການໃສບາດຂອງຊາວບານໃນ

ຍາມເຊາຕ ໂດຍທກໆເຊາປະມານຫາໂມງເຊາ ພະສງສາມະເນນຈາກທກວດໃນຕວເມອງ ປະມານ 300-400 ອງ ຈະອອກມາບນທະບາດຕາມທາງ (ກອນພະສງອອກມາບນທະບາດຈະມສຽງກອງທເອນວາ ກະລ ເປນສນຍານຕດໆກນ) ຈາກນ ນ, ແຄມທາງສາຍຫກໃນເມອງຫວງພະບາງກຈະເຕມໄປດວຍຊາວບານ ແລະ ນກທອງທຽວທມາລຖາໃສບາດ.

ໃຈຄວາມສສາຄນ

ວາທແສງສດໃນຊດຕາຫວດຈະລາຈອນ ນ ງຢປອມຍາມເພອຕດຕາມການສນຈອນຂອງຄນ ແລະ ລດ ເພອລຖາໄຟສນຍານໄດເຫນຍງສາວຄນໜງຂບລດລວງໄຟແດງ ແສງສດໄດເຮດໜາທຂອງຕນດວຍການເປາຫວດໃຫຢດ. ຍອນຄວາມເມາໄດເຮດໃຫຍງສາວຄນນ ນລ ມລງ ແສງສດກໄດຕກເຕອນ ແລະ ຊວຍເຫອຍງສາວຄນນ ນ.

13

ຕາມປກກະຕແລວຊາວຫວງພະບາງນຍມໃສບາດດວຍເຂາໜຽວພຽງຢາງດຽວ ຫາມໃສຢາງອ ນລງເດດຂາດ ເພາະວາເມ ອກບວດແລວ ເຖງເວລາສນຈະເຄາະໂບກໄມໄຜເປນສນຍານໃຫຊາວບານຮບຮ ຊາວບານກຈະຍກພາເຂາທມອາຫານສາລບກບເຂາທກຽມໄວແຕເຊາສາລບ ໄປຖວາຍພະຢວດເຊ ງເອນວາ: ຖວາຍຈງຫນ. ດ ງນ ນ, ການຕກບາດເຂາໜຽວຈ ງບໄດໝາຍຄວາມວາ ຕອງການໃຫພະສນແຕເຂາໜຽວພຽງຢາງດຽວ.

ການໃສບາດຂອງຊາວຫວງພະບາງນ ນ ຈະປຽນເວລາໄປຕາມລະດການ ໃຫສງເກດຈາກສຽງກອງຂອງວດຫາກມສຽງຍ າກອງເມ ອໃດ ສະແດງວາພະສງກຽມຕວອອກບນທະບາດແລວ. ຊາວບານຈະຟາວປສາດຕາມແຄມທາງທພະຈະຍາງຜານ ຫາກສງເກດໄດດ ເຮາຈະເຫນວາຊາວບານແຕງຕວຢາງສພາບຮຽບຮອຍຜຍງຕອງນງສນ ແລະ ແພບຽງ ຫ ຜາພາດໃສບາໄວສະເໝສາລບເປນຜາຂາບໄຫວພະ ສວນຜຊາຍຕອງນງໂສງຂາຍາວ ແລະ ຜາພາດບາຄກນ ແລະ ເວລາໃສບາດຈະຕອງຄເຂາ ມໜອຍຄນທແຕງຕວແບບສະໄໝໃໝ ຫ ບສພາບ.

ເຖງແມນວາປະເພນໃສບາດເຂາໜຽວໃນຫວງພະບາງຈະມຊ ສຽງເປນທຮຈກໄປທວໂລກ ເຫນໄດຈາກຈານວນນກທອງທຽວທເພມຂນໃນທກໆປ ແຕຜມາຢຽມຢາມບເຂາໃຈ ຫ ຂາດຄວາມຮບຜດຊອບ ອກບດນປະເພນອນດງາມກຄງສນເສຍ ຫ ປຽນໄປຕາມໂລກາພວດ. ສະນ ນ, ເພອເຮດໃຫປະເພນໃສບາດເຂາໜຽວດາລງຢຄຫວງພະບາງສບຕກນໄປ ນກທອງທຽວທມາຢຽມຢາມຕອງປະຕບດດ ງນ:

1. ລະຫວາງໃສບາດຄວນຢໃນຄວາມສະຫງບ ແລະ ມມາລະຍາດທດ. 2. ທາງທດຄວນກຽມເຂາໜຽວດວຍຕນເອງ, ຊຈາກຕະຫາດ ຫ ບລການຕາມທພກ

ແລະ ຫາມບໃຫໃສຂະໜມ ຫ ສ ງອ ນໆລງໄປໃນບາດຢາງເດດຂາດ. 3. ເວລາໃສບາດຄວນແຕງກາຍສພາບ ໂດຍສະເພາະຜຍງບຄວນໃສເສອແຂນກດ,

ຄເລກ, ໂສງຂາສ ນ ຫ ກະໂປງສ ນ. 4. ຂະນະໃສບາດຫາມຖກເນອຕອງຕວພະສງຢາງເດດຂາດ. 5. ບຄວນຢຕາແໜງສງກວາພະສງ ແລະ ຕອງປດເກບໃນເວລາໃສບາດ. 6. ເວລາຖາຍຮບຫາມໃຊແສງເດດຂາດ ເພາະນອກຈາກຈະລບກວນຊາວບານ ແລະ

ພະສງແລວ ຍງເປນການເສຍມາລະຍາດອກດວຍ ທສາຄນບຄວນເຂາໄປຖາຍຮບໃກເກນໄປ.

(ຄດຈາກເວບໄຊ Lannatouring.com)

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

14

9) ການອານຈບໃຈຄວາມສາຄນຈາກສານວນຜະຫຍາສພາສດ ຕຕວຢາງ:

ຄນເກດຮວມຊາດເຊອ ຄະນາຍາດວງດຽວ ຄວນເອາໃຈກມກຽວ ຜກພນແພງໄວ ທນໂຕຜດມໜອຍ ໃຈຄຜດກວາງໃຫຍ ຄນເມ ອທກຍາກໄຮ ລງປາບແວເຮາ ຍາມເມ ອເຮາຫດພ ນ ເກດຮ ງມເປນດ ພນອງມເຫອຫາຍ ວາແມນຫານຂອງຂອຍ ເໝອນດ ງດວງມະນແກວ ບໃສງາມເຮ ອງເຮ ອ ຫາຍເດອນປກເສາ ຍອນບຜດຢເລອຍ ຈງສເສາໝ ນໝອງ.

2. ການອານຫຍຄວາມ 2.1 ຄວາມໝາຍການອານຫຍຄວາມ

ການອານຫຍຄວາມ ໝາຍເຖງການອານໂດຍສະຫບເນອຄວາມໃຫສ ນລງກວາເກ າ ມ ລກສະນະກະທດຮດ ແລະ ໄດໃຈຄວາມສາຄນ, ຄບຖວນ ເຊ ງຜຫຍຈະຕອງອານຂຄວາມໃຫເຂາໃຈຢາງແຈມແຈງຢາງໜອຍໜງຮອບ, ເມ ອອານຮອບສອງຈງຄອຍພະຍາຍາມເກບກາຂມນສາຄນ.

ໃຈຄວາມສສາຄນ: ທກເພນວາບດ ມເພນວາພນອງ ລງປາຈງວາຫານ

ໃຈຄວາມສສາຄນ ການຕກບາດເຂາໜຽວ ເປນປະເພນທປະຊາຊນຫວງພະບາງໄດສບທອດກນມາແຕດນນານ ເຊ ງໄດປະຕບດຖກຕາມຮດຄອງດ ງເດມຄ ເອາເຂາໜຽວຕກໃສບາດພຽງຢາງດຽວ ໂດຍມພະສງສາມະເນນປະມານ 300-400 ອງ ຈາກວດຕາງໆໃນຕວເມອງຫວງພະບາງອອກມາບນທະບາດຕາມສາຍທາງຫກ ສວນຜທຈະມາຕກບາດເຂາໜຽວຕອງແຕງກາຍສພາບຮຽບຮອຍເພອຮກສາປະເພນອນດງາມຂອງຫວງພະບາງສບຕໆໄປ.

15

2.2 ຈດປະສງຂອງການອານຫຍຄວາມ 1) ເກບກາເນອເລອງ ການອານເພອເກບໃຈຄວາມສາຄນຂອງເລອງ ທສາຄນຄໃຈຄວາມທເກບມາຕອງສມບນພທຈະເຮດໃຫຜອານທບຮເລອງມາກອນເຂາໃຈເລອງລາວ ມກໃຊກບປະຫວດ, ຈດໝາຍໂຕຕອບຂາວເຫດການຕາງໆ. 2) ເກບກາຄວາມຄດ ເພອເຂາໃຈຄວາມຄດຂອງເລອງນ ນສະແດງເອາໄວ, ຜຫຍຕອງເຂາໃຈຄວາມຄດໃຫກງກບເປາໝາຍຫາຍທສດ ມກໃຊກບບດວຈານກຽວກບການສະແດງຄວາມຄດເຫນ.

3) ເກບກາຄວາມຮເພອການວໄຈ ເກບສະເພາະຄວາມຮທຕອງການໃຊໃນເລອງທຄ ນຫາ ຫ ອາດເປນພຽງຄວາມຄດສາຮອງ.

2.3 ຫກຄວນຍດຖໃນການອານຫຍຄວາມ 1) ອານເລອງທຈະຫຍໃຫລະອຽດ. 2) ແຍກຂຄວາມເປນຕອນໆ ແລວພະຍາຍາມອານຈບໃຈຄວາມຂອງເລອງໄປເທອລະຕອນ. 3) ນາຂຄວາມທໄດມາຮຽງໃໝ ໂດຍຍດຖຫກການດ ງນ: - ການລຽງດາລບເລອງບຈາເປນຕອງລຽນຕາມເດມ. - ໃຊສານວນພາສາຂອງຕນເອງທງໝດ. - ບມກດເກນທການດຕາຍຕວ ວາຈະຍງເຫອຈກສວນຂອງຂຄວາມ. - ໃຊຄາແທນນາມບລດທ 3, ຖາກາວເຖງຜກຽວຂອງໃຫໃຊຊ ໂດຍກງ. - ໃຊຄາສບທເຂາໃຈງາຍ ສ ຄວາມໝາຍໄດຊດເຈນ. - ຄາສນທະນາຂອງບກຄນໃຫສະຫບ ໂດຍໃຊໃຈຄວາມສາຄນ. - ຖາມຄາລາຊາສບ ເມ ອຫຍແລວຕອງໃຊລາຊາສບຄເກ າ. - ບຄວນໃຊອກສອນຫຍໃນການອານຫຍຄວາມ. - ອານຂຄວາມທຫຍໃຫຕເນອງກນ. - ຖາເລອງເດມເປນຄາຮອຍກອງໃຫຫຍເປນຄາຮອຍແກວ.

4) ອານເລອງທຫຍແລວຄນອກເທອໜງ ເພອເບ ງວາໃຈຄວາມສາຄນຄບຖວນແລວຫບ. 5) ການຂຽນເນອເລອງທຫຍແລວ ການຂຽນຕອງບອກທມາຂອງເລອງຫຍ ເພອ

ຊວຍໃຫຜອານທສນໃຈ ໄປອານລາຍລະອຽດເພມເຕມ ຈາກເລອງເດມ. 6) ຮບແບບການຂນຕ ນຫຍໜາ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

16

� ສ ງສາຄນໃນການອານຫຍຄວາມ ຜຫຍຕອງເຂາໃຈຫກສາຄນຂອງເລອງ ແລະ ສາມາດເກບໃຈຄວາມຂອງເລອງໄດຖກຕອງ ແລະ ນາມາຮຽງໄດຄບຖວນ ເຊ ງການທຜອານຈະເຮດແບບນໄດ ກຕອງອາໄສການເຝກຝນອານເລອຍໆ. 2.5 ປະໂຫຍດຂອງການອານຫຍຄວາມ

1) ໃຊເກບຂມນເພອຂຽນບດຫດແຕງ ແລະ ລາຍງານວຊາການ. 2) ໃຊເພອທບທວນຄວາມຄດຄວາມຈາໃນຕາລາ. 3) ໃຊສະຫບຕອນຈບຂອງບດລາຍງານວຊາການ.

2.6 ສ ງຈາເປນໃນການຫຍຄວາມ 1) ຄວາມເຂາໃຈພນຖານກຽວກບເລອງທຈະສະຫບ. 2) ຄວາມຄດຫກທເປນຈດຫກຂອງເລອງ. 3) ຄວາມຊດເຈນຂອງບດສະຫບຄວາມ.

ຄາຖາມ 1. ຢາກອານຈບໃຈຄວາມສາຄນໄດເຮາຄວນປະຕບດຄແນວໃດ? 2. ການອານຈບໃຈຄວາມມຈກຂ ນຕອນ? ຄຂ ນຕອນໃດແດ? 3. ຍອນຫຍງການອານຕອງຈບໃຈຄວາມສາຄນ? 4. ເປນຫຍງຕອງມການອານຫຍຄວາມ? ຈະນາໄປໃຊຄແນວໃດ?

ບດເຝກຫດ 1. ຈ ງອານ ແລວຂຽນຫຍຄວາມບດຄວາມຕໄປນ: ຢາເສບຕດໄພຂ ມຂຕຄວາມໝນຄງ ແລະ ສຂະພາບຂອງມວນມະນດ

ໂດຍ: ກາມາທການວດທະນະທາ-ສງຄມ

ຢາເສບຕດເປນບນຫາຊາເຮອຍາວນານມາແລວ ບສະເພາະແຕຢໃນປະເທດພວກເຮາ, ຂງເຂດອາຊຽນເທານ ນ ແຕຍງລວມເຖງບນດາປະເທດຕາງໆໃນໂລກ. ບນຫາຢາເສບຕດທຕອງຫາມໄດກາຍເປນຫາໜງທຟດເດອດຂອງໂລກເຮາໃນປດຈບນ ບພຽງແຕເປນໄພຂ ມຂທາງດານຄວາມປອດໄພຄວາມໝນຄງ ແລະ ສະເຖຍລະພາບທາງດານພາກພນເທານ ນ ແຕມນຍງສ ງຜນສະທອນຕຊວດ ແລະ ສຂະພາບຂອງມວນມະນດ ໂດຍສະເພາະຄນຮນໜມອກດວຍ.

17

ສ.ປ.ປ ລາວ ກຄຫາຍປະເທດໃນໂລກທບນຫາຢາເສບຕດ, ການປກຝນຢໃນ ສ.ປ.ປ ລາວ ແມນເປນປະເພນຂອງປະຊາຊນບນດາເຜາຢກະແຈກກະຈາຍຕາມພດອຍ ໂດຍສະເພາະພາກເໜອຂອງປະເທດ ເພອຄວາມຈາເປນໃນການໃຊເປນຢາຮກສາພະຍາດໃນຄອບຄວກຄຊມຊນ. ໃນໄລຍະຊມປຜານມານ

ລດຖະບານໄດສມທກຄວາມພະຍາຍາມເພອລບລາງການປກຝນໃນທວປະເທດ, ຍອນຄວາມພະຍາຍາມດ ງກາວ ແລະ ການຊວຍເຫອຈາກຄຮວມມສາກນ ການປກຝນຈ ງຫດລງ ແລະ ໃນເດອນກມພາ 2006 ສ.ປ.ປ ລາວ ກໄດປະກາດຜນສາເລດໃນການລບລາງປກຝນ. ເຖງຢາງໃດກຕາມ, ໃນລະຫວາງ 2007-2012 ນຜດມກ ມຄນລກລອບປກຝນເກດຂນອກ ຍອນຊາວກະສກອນທຢດເຊາການປກຝນໄປແລວນ ນ ໄດຮບການຈດຫາອາຊບໝນຄງທດແທນຄນບໄດດເທາທຄວນ. ຍອນຄວາມຕອງການທາງຕະຫາດຂອງນກຄາຂາຍຢາເສບຕດລະຫວາງຊາດທໃຫລາຄາສງ ຈ ງເປນສາເຫດໜງທພາໃຫການປກຝນຄນຕາມທອງຖ ນຕາງໆ ໂດຍສະເພາະເຂດຊາຍແດນທຕດຈອດກບປະເທດເພອນບານ ແລະ ເຂດຫາງໄກສອກຫກທເຈາໜາທເຂາໄປເຖງໄດຍາກ ເພອແກໄຂບນຫາດ ງກາວນ ນ, ລດຖະບານ ສ.ປ.ປ ລາວ ຈງໄດຈດພທຈດທາລາຍຢາເສບຕດ ເຊ ງເຈາໜາທສາມາດຢດໄດໃນແຕລະປເປນຈານວນຫວງຫາຍ. ພອມກນນ ນ, ລດຖະບານແຫງ ສ.ປ.ປ ລາວ ກບໄດຫດຄວາມພະຍາຍາມໃນການຄວບຄມ, ສະກດກ ນ ແລະ ຕານຢາເສບຕດຢຕາມສະຖາບນການສກສາ, ໂຮງຈກໂຮງງານ, ກມກອງ ແລະ ທອງຖນຕາງໆໃຫຮບຮ ແລະ ເຂາໃຈລະບຽບກດໝາຍ ແລະ ຜນຮາຍຂອງຢາເສບຕດ ໂດຍສາງສນດ ງກາວນບມ ນບຫາຍຂນ ຄຽງຄກນນ ນ, ກຫນເອາປະຊາຊນປະກອບອາຊບອ ນແທນການປກຝນເຊນ: ການປກໄມອດສາຫະກາ, ປກພດເປນສນຄາ ແລະ ອ ນໆ. ພອມນ ນ,

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

18

ລດຖະບານຂອງພວກເຮາກຍງໃຫຄວາມສາຄນໃນການສາງຄອບຄວ, ບານ, ສະຖາບນການສກສາທປອດຢາເສບຕດ, ເພມທະວການປະຕບດບະບຽບກດໝາຍໃຫເຄງຄດຂນກວາເກ າ ແລະ ປະຕບດມາດຕະການຕສກະທາຜດຢາງເດດຂາດທສດ. ນອກຈາກນ, ລດຖະບານແຫງ ສ.ປ.ປ ລາວ ກຍງເພມການພວພນ ແລະ ການຮວມມສາກນ ໂດຍສະເພາະເອາໃຈໃສຕການປະຕບດສນທສນຍາ, ສນຍາ ແລະ ບດບນທກຄວາມເຂາໃຈທ ສ.ປ.ປ ລາວ ເປນພາຄຢາງຕ ງໜາ ແລະ ສະເໝຕ ນສະເໝປາຍເປນທພາກພມໃຈ ທງເປນກາລະໂອກາດທສາຄນທສດ ໃນຂະບວນການຕານຢາເສບຕດຂອງ ສ.ປ.ປ ລາວເຮາ ເພາະວາກາງເດອນພດສະພາ 2014 ນ ສ.ປ.ປ ລາວ ຈະໄດຮບກຽດເປນເຈາພາບກອງປະຊມໄອໂຟຄອມ (AIFA Fact Finding

Communitee-AIFOCOM) ຫ ກອງປະຊມຄະນະກາມະການຄ ນຄວາຫາຄວາມຈງຂອງສະມດຊາລດຖະສະພາລະຫວາງຊາດອາຊຽນ ເພອຕານກບໄພຄກຄາມຂອງຢາເສບຕດ ຄ ງທ XXI ເຊ ງກອງປະຊມດ ງກາວຈະໄດມການພຈາລະນາຮບຮອງເອາບດລາຍງານຄວາມຄບໜາການຈດຕ ງປະຕບດການຕານຢາເສບຕດຂອງບນດາປະເທດອາຊຽນ ແລະ ຮບຮອງເອາມະຕວາດວຍການເພມທະວການຮວມມທາງດານນຕກາລະຫວາງບນດາປະເທດສະມາຊກລດຖະສະພາອາຊຽນ ແນໃສເຮດໃຫອາຊຽນປອດຢາເສບຕດຢາງແທຈງໃນປ 2015 ແລວຈ ງສງລວມຄນເພອນາສະເໜຕກອງປະຊມສະມດຊາລດຖະສະພາຊາດອາຊຽນ (AIFA) ຄ ງທ XXXV ທ ສ.ປ.ປ ລາວ ເປນເຈາພາບໃນເດອນກນຍາ 2014 ຜານມານ. ໄພຂ ມຂຈາກຢາເສບຕດແມນຍງສບຕຮນແຮງ, ມທາອຽງແຜຂະຫຍາຍອອກຢາງກວາງ ຂວາງ ແລະ ສະຫບສບຊອນຍ ງຂນໄດສາງຄວາມຫຍງຍາກ ແລະ ອປະສກໃຫແກລດຖະບານກຄລດຖະສະພາຂອງແຕລະປະເທດຕການພດທະນາເສດຖະກດ-ສງຄມ, ການແກໄຂຄວາມ ທກຍາກຂອງລາວ, ການບນລເປາໝາຍສະຫດສະຫວດດານການພດທະນາ. ເພາະສະນ ນ, ພວກເຮາຕອງໄດເພມທະວການຮວມມຢາງໃກຊດຕດແທດກບທກພາກສວນທກຽວຂອງຢພາຍໃນປະເທດກຄພາກພນອາຊຽນ ແລະ ປະຊາຄມໂລກ ເພອເຮດໃຫບນຫາຢາເສບຕດຫດໜອຍຖອຍລງເທອລະກາວ.

19

2. ຈ ງອານສະຫບໃຈຄວາມສາຄນບດກອນຕໄປນ:

ຊຊາເໜອແດນງາມ

ໂດຍ: ສ. ຫວງລາດ

� ສາຍພລຽນລ ນອອມ ໂອບກອດຊມຊວງ

ດວງໃຈແດນດນເໜອ ອນອາຍເນາເນອ

ເຝອເມຄາຂາວກ ວ ລະອອງລອຍລມລວງ

ແນວກວາງໄກຟາກຟາ ນະພາກວາງດ ງສະຫວນ

� ລາວນງາມຍ ງລ ນ ທາລາລອງລນໄຫ

ສາຍນ າຊາສາຍໃຈ ຄຊນຊາວເຊອ

ເມ ອຍາມແລງລມຕອງ ແສງທອງສາດສອງ

ໃສຮອງຮອງຮງເຫອມ ເໝອນແກວໜວຍມະນ

� ສວໄລຮງກາວ ເຮອນໃຫຍລຽງລາຍ

ຢາຍເລາະລຽນທາລາ ຊຊນແຊມຊອນ

ແສນສະອອນສະພານໂຄງ ໂຄງງານກວມກ ງ

ຂງເຂດແຄມຝ ງນ າ ທາງກວາງກ ເທ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

20

� ສກໃຈເດພນອງ ທຽວທອງໄປມາ

ຕະຫາດສດແດນໜາວ ຫາກຫາຍສນຄາ

ຊາວປະຊາໂຮມເຕາ ຂາຍຂອງຂນໄຂວ

ລ າລວຍຮ ງມຂນ ເມອງບານຮງຈະເລນ

� ເດນເລາະຊມໜວຍແກວ ໂດດເດນສນຍະລກ

ປະຈກຫວນເຫນຄາວ ແຕເດມມນເຊອ

ຊາເໜອເປນຖານໝນ ເມອງລາວປດປອຍ

ດນແດນດອຍເກງກາ ໄຊກອງໂລກລ

� ຍມໄຫວອງຕ ພະໃຫຍສກສດ

ສະຖດໃນດວງໃຈ ຊ ວນລນນານລ າ

ຂໃຫບນງວາຄມ ບາລະມເສມສ ງ

ໝນຄງຄຽງຄຟາ ຊາວຊາເໜອຈ ງກາວ

ຍນໝ ນຕະຫອດການ ນ ນທອນ.

(ຄດຈາກວາລະສານວນນະສນ ສະບບປະຈາເດອນມງກອນ 2013)

3. ຈ ງອານ ແລວຂຽນຫຍຄວາມເລອງສ ນລມນ?

ເເລອງສ ນ: ຜດຫວງຈາກຊຽງຂວາງ

ໂດຍ: ຄາອວນ ພດສະລາດ

ພປຄາເພດນອນປວຍຢໂຮງໝແຫງໜງທນະຄອນຫວງວຽງຈນ ເພນປວຍໄດ 3-4 ມ ແລວເພນກນເຂາບລາກນນ າບແຊບ. ມ ໜງເພນນອນອານປມທມໜາປກຂຽນດວຍຕວໜງສສແດງຂຽນວາ "ນາງແພດປະຕວດ" ຢກາງເຄ ງມຮບຫາຍທານ ແລະ ຢລມຂຽນວາ "ເມງ ວລະຈດ" ແລະ "27.7.2012" ເຊ ງມນແມນປມທບນທກເລອງສາວແພດຊຽງຂວາງ ທປະຕບດໜາ ທສະໄໝຕສປ ດປອຍຊາດ.

21

ໃນນ ນກມຍງສາວ ຄາເມງ ວລະຈດ ນາດວຍ ແລະ ທງບນທກຄອບຄວ ທານນາງ ຄາເມງ ພອມອະດດເພອນສະຫາຍຂອງເພນກບຄນໄປຕອບບນແທນຄນແຖວບານເກດເມອງນອນ ບອນປະຈາການແພດເກ າຂອງເພນຄ: ບານຄງວຽງ, ບານນາຊອບຟາ, ອນແປງ, ໂຮງໝ 101 ແລະ ບອນອ ນໆ ທເມອງແປກ ແຂວງຊຽງຂວາງ ເຊ ງນບເປນເງນຫາຍຕກບ.

ປຄາເພດອານແລວ ກຮສກຄດເຫນພາບອະດດທຊຽງຂວາງແຕບອນທປະທບໃຈຂອງເພນຄຮບຢໜາທ 71 ໜານນກຂຽນ ຄາອອນ ເພດດາວເຮອງ ຂຽນຢລມຮບວາ "ຫອມກ ນເຂາໃໝໄກນອຍຮວງງາມ ເຫອງອະລາມເຕມທງ" ນກຂຽນ ຄາອອນ ເພດດາວເຮອງ ຍງບອກວາ: "ເຂາພນໄກນອຍຮວງໃຫຍໄດເຂາຫາຍ ມກ ນຫອມ ອອນນມ ກນແລວແຊບໆ" ເຂາໄກນອຍປາກດວາມຢຊຽງຂວາງຫາຍກວາແຂວງອ ນໆ ເຮາຈະເອນເຂາໄກນອຍແມນເອກະລກຊຽງຂວາງກວາໄດ.

ປຄາເພດອານແລວ ກຄດຢາກກນເຂາໄກນອຍນເຫອເກນ ເພາະເພນເຄຍກນມາແລວ ມນແຊບມນຫອມຄນກປະພນ ຄາອອນ ເວາແທໆຄນເພນໄດກນໜງເຂາໄກນອຍ ແລວເພນຄງມອາຍຍນຍາວຍ ງໆໄປອກ. ແຕທານໝອະນຍາດໃຫເພນກນແຕເຂາແຫວເຂາປຽກເທານ ນ. ດ ງນ ນ, ເພນຈ ງໂທລະສບຈາກໂຮງໝໄປຫາລກໃພຢເຮອນ ແຕລກໃພບຢ ຜຮບສາຍແມນຫານຊາຍ ປຄາເພດລມກບຫານຊາຍວາ:

"ປ ຢາກກນຕ ມເຂາປຽກ ເຂາໄກນອຍຫ ນນາ ແມຫານບຢແນວນແລວ ໃຜຈະໄປຊຢຕະຫາດມາໃຫ" ຫານຊາຍຕອບວາ:

"ມນຊຍາກຫຍງປ ເຂາໄກນອຍອ ແມຊມາບກຫາຍໆ". ປຕອບຢາງໄວວາວາ: "ໂອ! ດແລວໃຫຫານຕ ມເຂາປຽກໄກນອຍມາສ ງປໄວໆແດ ປຢາກແທໆ ".

"ຈະຕ ມໃສຫຍງປ" ຫານຊາຍຖາມຄນ. "ໂອຍ! ໃສອນໃດບໃສອນໃດມນກແຊບຢແລວ ຄນແມນເຂາໄກນອຍຫ ນນາ".

ເມ ອລມກບຫານຊາຍໄດເລອງແລວ ປຄາເພດກນອນຫງາຍແຂນກາຍໜາຜາກ ແລວກຄດຫາອະດດຂອງເພນທຜດຫວງຊ າແລວຊ າອກຢທຊຽງຂວາງ.

ຊມທາຍປ 1960 ຊາຍຄາເພດ ອອກຈາກວຽງຈນໄປເຮດການປະຕວດຊຽງຂວາງແດນ

ໄຫຫນ ເຂາຖກສບຊອນໄປຮຽນແພດໃນໄລຍະທເຂາເປນນກຮຽນແພດ ເຂາໄດພບຮກກບ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

22

ສາວມະນວນ (ຂໂທດຊ ສມມດ) ນາງເປນແພດຢໂຮງໝທບໄກຈາກໂຮງຮຽນປານໃດ. ທງສອງຮກມກກນຢບນໜາທວຽກງານ ແລະ ກຫວງຈະເປນຄຜວເມຍກນ ເຖງຄາເພດຈະຮກນາງປານໃດກຕາມ ແຕຄາເພດກມບອນຕນາງບອນວາ ມາລະຍາດອອນຫວານອອນນອມຄຽມຄມເກນໄປ. ຍງແບບນຮຽນຈບແພດໄດແນວໃດ. ສງໄສວາ ຄນມທະຫານບາດເຈບມານາງເຫນເລອດເຂາແລວຄງເປນລມພນລະ ຫບຄນໄດຍນສຽງຍນສຽງປນມາກຄງຮອງໄຫແລນນາກ ນຜຊາຍເທານ ນລະ ແຕຢາງໃດກຕາມຄາເພດກຮກນາງຈນສດໃຈ.

ສະພາບສງຄາມຈກກະພດສາງຂນທຫວງດບມອດຊຽງຂວາງໄລຍະປ 1968-69 ມນຍ ງໃຫຍໂຫດຮາຍທສດເພອຕອບໂຕຂບໄລສດຕຈາເປນໄດໃຊກາລງອາຍນອງເສມຂນອກ.

ທໂຮງຮຽນແພດ (ຕ ງຢກາງປາ) ຂອງຄາເພດກມການລະດມເອາກາລງໄປເສມກອງປນໃຫຍຍງຍນຊາວໜມມຍງ-ຊາຍນກຮຽນແພດໄດສະໝກໄປຫາຍຄນ ແຕຄາເພດບສະໝກນາໝ ເພາະຄດຢານຄາວາ ປນໃຫຍຍງຍນ ແລະ ໃຈໜງກເປນຫວງນາມະນວນ. ເຂາບຢາກພາກຈາກນາງ.

ເມ ອຮຽນຈບຄາເພດຖກສບຊອນມາປະຈາການຢໂຮງໝທມະນວນຢນ ນ ຄາເພດບເຫນມະນວນຈງຖາມໝທມາຕອນຮບ ແລວໄດຄາຕອບຈາກໝວາ:

"ມະນວນ ບໄດບອກອາຍຫວະ ລາວສະໝກໄປເປນທະຫານປນໃຫຍໄດສາມມ ແລວ ມ ເຊານໝພວກນອງໄດຂຽນ ຈ.ມ ໄປຊມເຊຍນາງທໄດຂາວວາ ມະນວນ ຍງຍນຕກໜງລາແລວ".

ຄາຕອບດ ງກາວມນກງກນຂາມກບແນວຄດຂອງເຂາທໄດໄປດຖກມະນວນຕອນນ ນ. ຈາກມນ ນ, ຄາເພດຮສກອາຍໆມະນວນທສດ... ແລະຈາກມ ນ ນຈນທງສອງໄດລກຜ

ລະສອງຄນແລວ ຈງໄດພບກນທເມອງວຽງຈນ. ຫວໃຈຮກຂອງຄາເພດຍງບແລວກບສາວຊຽງຂວາງ. ຕອນໄປລາລຽງເຂາໄດພບຮກ

ສາວຊຽງຂວາງອກຊ ສມພນ (ຊ ສມມດ) ເມ ອປະຕບດໜາທລາລຽງສບມ ແລວທງສອງກໄດຈາກກນດວຍຄວາມຫວງຫາ ແຕທງສອງກຍງມຈດໝາຍຫາກນຕາມເວລາອນເໝາະສມ. ສາວຊຽງຂວາງຄນນ ຄາເພດມແນວຕຢບອນວາ: ນາງເປນຄນຂອາຍໄປໃສມາໃສກມແຕໄປນາຜໃຫຍ ເວລານ ງກນ ງແຕດານຫງ ຜໃຫຍຈະລມອນໃດເຮາຕອງໄດບດໂຕ ຫ ຫງຽງ

23

ໜາໄປລມ ຄນເອາເປນເມຍໄປຢວຽງຈນຢານຮອງໄຫຫາພແມມ ໜງສບເທອຈ ງຈະຄ າ ເຮາເປນຜວຄງໄດອອຍຢຈ ງຊ ນ.

ມມ ໜງ, ຄາເພດຖກສດຕບກຖະຫ ມ ຄາເພດຖກບາດເຈບໜກເພອນສະຫາຍຈງນາສ ງໂຮງໝອກແຫງໜງໃນເວລາກາງຄນພາຍໃນໂຮງໝທມແສງຕະກຽງຮງພມຽງໆ ບດໜງມນາງແພດມາສກຢາໃຫເມ ອເຫນນາງແພດແລວ ຄາເພດອທານອອກມາວາ ສມພນ ມາເປນແພດໄດແນວໃດ ແຕນາງແພດຄນນ ນສກຢາໃຫຄາເພດ ແລວກຈາກໄປດວຍຄວາມຮກບຢາກເຂາໃຈຜດຕນາງຄາເພດຈ ງຄດປອບໃຈຕນເອງວາ "ນາງອາດຟາວນາຄນເຈບນາງຈງບລມເຮາ ຫ ນາງອາດບເຫນເຮາ ເພາະສຽງຕະກຽງຮງພເປນມຽງໆ"

ຕ ນເຊາມາ ຄາເພດຈງຖາມນາງແພດຜມາສກຢາ ແລະ ເພອນສາວທມາຢາມ. "ນາງສມພນ ຜມາສກຢາໃຫອາຍມ ຄນນບມາບ?" ຄາເພດໄດຮບສຽງຫວຂວນແກມຄາ

ຕອບວາ: "ມຫາຍຄນກຫງຄອາຍນລະ ຜມ ຄນນແມນສມພອນທເປນຝາແຝດກບສມພນ ແລະ

ສມພນ ດຽວນໄປຮຽນຕຢຫວຽດນາມແລວເດ ບດນດອກປະມານ 6-7 ປ ກກບແລວ" ຄາເພດ ໄດຍນຄາຕອບແລວພຢາກລ ມລງເພາະນາງບຂອາຍບອອນແອດ ງທເຂາຄດ.

ນບແຕມາຢຊຽງຂວາງ ໜມຄາເພດຜດຫວງຫາຍຢາງ ຂະໜາດວາຢາກໄປຢນຍມໆຖາຍຮບຢທ ງໄຫຫນກບມເວລາ ທກເວລາເພນພອມດວຍໝເພອນ ແລະ ຊາວຊຽງຂວາງຈະຕອງຫວາດສຽວຂຽວຂາດຍາດເວລາໂຈມຕສດຕ... ບຄລກຫານທກມ ນຈະໄປພນລະນາ ຂອຍຮກເຈາ ເຈາຮກຂອຍຢຂາງໄຫຫນດນປານໃດກໄດ ແຕມ ນຂອຍຈະຕອງໄດສມຫວງກບການກນເຂາປຽກເຂາໄກນອຍຊຽງຂວາງຢາງແນນອນ.

"ປອກໆໆ" ສຽງເຄາະປະຕຫອງດງຂນ ແລວຫານຊາຍກເປດປະຕເຂາມາທງມກຫວປນໂຕເຂາປຽກເຂາໄກນອຍແລວຍ ນໃຫປ ພປເປດປນໂຕອອກແລວໃຊບວງຊດກນຊດກນຢາງແຊບນວ ຫານຊາຍເປນຜຢນເບ ງເມ ອກນອ ມແລວປຈ ງເວາກບຫານຊາຍວາ:

"ຕ ມເຂາປຽກເຂາໄກນອຍນ ຕ ງແຊບຕ ງຫອມແທໆ. ມ ອ ນຕ ມໃຫປອກເດ" ຫານຊາຍຕອບວາ:

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

24

"ບ ບ ອ ແມຮາຍໃຫຫານ ຕອນຫານພວມຫວປນໂຕມາສ ງປນ ນ ອ ແມຮາຍໃຫວາ: ມງບຢານຜບາບຫວະ! ມງຕ ມເຂາປຽນໄປໃຫປກນ" ໄດຍນຄາວາເຂາປຽນພປຄາເພດເຮດຕາມນມ ງກ ງຂນ ແລວຖາມວາ:

"ອາວ! ຄນຊ ນຫານຕ ມເຂາປຽນ ຫ ວາຕ ມເຂາໄກນອຍ" ຫານຊາຍຕອບວາ. "ແມນທງສອງນ ນລະປ! ອ ແມຊເຂາປຽນມາໃຫໄກນອຍ ຮວາປຢາກກນຕ ມເຂາໄກ

ນອຍ ຫານຈງໄປຈກເອາເຂາປຽນຢໃນຖງຂາງລກໄກມາຕ ມໃຫປກນນລະ" ປຮອງຂນວາ: ໂອຍ! ກະດຽວວາຕ ມເຂາໄກນອຍເຂາທເປນເອກະລກຊຽງຂວາງນ ນນາ"

"ຈກແລວ ຫານຊໄປຮ ເອກະລກກະລກຊຽງຂວາງອນໃດ. ຫານຄດແຕວາເຂາໄກນອຍກມແຕເຂາປຽນເທານ ນລະ"

ປຄາເພດຮອງຂນອກ "ໂອຍ! ກຢາກຮາກອອກເດເນາະ ສມພມນຈ ງມແຕຫວແກບ, ບຫອມ, ບແຊບນ ນແລວ ຜດຫວງຊ າໆອກແລວຈາກຊຽງຂວາງ.

(ຄດຈາກວາລະສານວນນະສນ ສະບບທ 5 ປ 2013 ໜາທ 38)

25

ບບດທ 2 ການອານເພອພດທະນາຄວາມຮຕນເອງ

1. ຄວາມໝາຍຂອງການອານເພອພດທະນາຄວາມຮຕນເອງ ການອານໜງສມຄວາມສາຄນຕຄວາມຮສກນກຄດຂອງຕນ ຄນທຮອບຮມກຈະເປນຜມນດໄສຮກການອານ ເຮາສາມາດຊອກຫາຄວາມຮໄດຈາກການອານໜງສຫາຍປະເພດ ເຊ ງຈະຊວຍພດທະນາໃຫມສະຕປນຍາເພມຂນ ສາມາດປບຕວເຂາກບສ ງແວດລອມ ແລະ ຢໃນສງຄມໄດຢາງມຄວາມສກ.

2. ຄວາມຮທໄດຈາກການອານ ປກກະຕຄນທຮອບຮມກຈະເປນຜສະແຫວງຊອກຫາອານ ຫ ຮບຟງສ ງຕາງໆຢສະເໝ ການອານຈະຊວຍພດທະນາໃຫມສະຕປນຍາເພມຂນ, ຊວຍໃຫປບຕວເຂາກບສ ງແວດລອມແລະ ຢໃນສງຄມໄດຢາງປກກະຕສກ ເຮາອາດຈະສກສາຫາຄວາມຮກຽວກບເຫດການໃນຊວດປະຈາວນ, ຄວາມຮດານສຂະພາບອະນາໄມ ຫ ດານສ ງແວດລອມ ແລະ ຄວາມຮທ ວໄປ ເຊ ງຫາອານໄດໃນສ ຫາຍປະເພດເຊນ: ເອກະສານ, ວາລະສານ, ໜງສພມ... ຂາວໜງສພມອາດບແມນຄວາມຈງສະເໝໄປ ເຮາຈ ງຕອງໄດພຈາລະນາ ຢາຫງເຊ ອໂດຍປຽບທຽບຂາວຈາກໜງສພມຫາຍສະບບ ຫ ສອບຖາມຈາກບກຄນອ ນໆ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

26

22.1 ຄວາມຮກຽວກບເຫດການຊວດປະຈາວນ ຄວາມຮກຽວກບເຫດການສາຄນໃນຊວດປະຈາວນມຄວາມຈາເປນຕຜອານ ເຊ ງສາມາດຫາ

ອານໄດຈາກໜງສພມລາຍວນ ລາຍອາທດ... ເຊ ງຈະສະເໜເລອງລາວຫາຍດານເຊນ: ການເມອງ, ເສດຖະກດ, ສງຄມ, ເຕກໂນໂລຊ... ຕຕວຢາງ 1: ຄວາມຮກຽວກບເສດຖະກດ

ປະຊາຄມເສດຖະກດອາຊຽນ (AEC)

ປະຊາຄມເສດຖະກດອາຊຽນ (AEC ຫ Asean Economics Community) ຄການ ລວມຕວຂອງຊາດໃນອາຊຽນ 10 ປະເທດຄ: ໄທ, ມຽນມາ, ລາວ, ຫວຽດນາມ, ມາເລເຊຍ, ສງກະໂປ, ອນໂດເນເຊຍ, ຟລບປນ, ກາປເຈຍ ແລະ ບຣໄນ ເພອໃຫມຜນປະໂຫຍດທາງເສດຖະກດຮວມກນ ຈະມຮບແບບຄາຍຄກມອຢ (Euro Zone) ນ ນເອງ. ຈະເຮດໃຫມຜນປະໂຫຍດ ອານາດຕລອງຕາງໆກບຄຄາໄດຫາຍຂນ ແລະ ການນາເຂາ-ສ ງອອກຂອງຊາດໃນອາຊຽນກຈະເສລ ຍກເວນສນຄາບາງຊະນດທແຕລະປະເທດອາດຈະຂໄວບຫດພາສນາເຂາ (ເອນວາສນຄາອອນໄຫວ). ອາຊຽນຈະລວມຕວເປນປະຊາຄມເສດຖະກດອາຊຽນ (AEC) ແລະ ມຜນລບເປນຮບປະທາໃນວນທ 31 ທນວາ 2015 ເຊ ງຈະເຮດໃຫພມພາກນປຽນໄປຢາງຫວງຫາຍທພວກເຮາຄດບເຖງຢາງແນນອນ. ເອອຊ (AEC) ມແນວທາງທຈະໃຫເປນໄປຄ:

- ເປນຕະຫາດ ແລະ ຖານການຜະລດຮວມກນ.

27

- ເປນພມພາກທມຄວາມສາມາດໃນການແຂງຂນທາງດານເສດຖະກດສງ.- ເປນພມພາກທມການພດທະນາທາງດານເສດຖະກດທເທາທຽມກນ.- ເປນພມພາກທມການບລະນາການເຂາກບເສດຖະກດໂລກ.ປະເທດລາວເຮາເປນປະເທດໜງທມນາມມະຍດວາ: ແບດເຕຣອາຊຽນ ເຊ ງໃນນ ນ

ປະເທດລາວຈະມຈດແຂງໃນການລງທນຂອງປະຊາຄມອາຊຽນຄ: ມຊບພະຍາກອນທາມະຊາດທອດມສມບນ ໂດຍສະເພາະແມນພະລງງານຈາກນ າ ແລະ ບແຮທາດຕາງໆ, ການເມອງມສະເຖຍລະພາບ, ຄາຈາງແຮງງານຂອນຂາງຕ າ. ຕຕວຢາງ 2 : ຄວາມຮກຽວກບນະວດຕະກາເຕກໂນໂລຊ

ໂດຣນອດສະລຍະນອຍທສດໃນໂລກ (Skeye Pico Drone)

ປດຈບນມບລສດໂດຣນ ຫ ອປະກອນການບນອອກມາຫວງຫາຍ ສວນໃຫຍຈະເນນຄວາມໄວໃນການບນ ຫ ຂະໜາດທໃຫຍຂນ ເພອເສມຄວາມແຂງແຮງໃຫໂດຣນ ແຕຫ າຍຄ ນ ອາດຮສກວາການບ ງຄ ບໂດຣນລນໃຫຍອາດບຄອຍສະດວກປານໃດ ມ ນເຮາມໂດຣນຂະໜາດນອຍທຄວບຄມງາຍກວາເກ າມາສະເໜ ໂດຍໂດຣນລນໃໝນຊ ວາ: ສະກາຍພໂກໂດຣນ (SKEYE Pico

Drone) ໄດຮບການພດທະນາໂດຍທອາເອນດແລບ (TRND labs) ບລສດຜະລດອປະກອນຈາກປະເທດໂຮນລງ ເຊ ງການອອກແບບໃຫເປນໂດຣນແບບ 4 ໃບພດທມຂະໜາດນອຍທສດໃນໂລກ ດວຍຂະໜາດ 2,2x2,2 ຊງຕແມດ, ມນ າໜກພຽງ 7 ກຣາມເທານ ນ ໂດຍໃຊເຕກໂນໂລຊ ຣດດທຟາຍ (Ready to fly) ຊວຍເພມປະສດທພາບໃນການບນຂອງໂດຣນ ມລະບບຄວບຄມການບນ 6 ແກນ ຊວຍໃຫ ການບນໄດນງ ແລະ ຕລງກາແບບ 360 ອງສາ ແລະ ມໄຟແອວອດ (LED) ສາລບໃຊງານຕອນກາງຄນ ມຣໂໝດບມສາຍທມໄລຍະຄວບຄມໂດຣນໄດໄກເຖງ 50 ແມດ ການໃຊງານກງາຍດາຍ ພຽງແຕເປດເຄ ອງແລວວາງໄວເທງນວມ ຫ ໂຍນຂນກາງອາກາດ ຈາກນ ນ,

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

28

ໃຊຣໂໝດບງຄບໄດເລຍແຖມຍງບນໃນບອນແຄບໆໄດສະບາຍ ສາມາດບນໄດດນເຖງ 7-8 ນາທ ຕການສາກໄຟໜງຄ ງ ເຊ ງໃຊເວລາໃນການສາກຖານຄ ງລະ 30 ນາທ ເໝາະສາລບງານສາຫວດເພອການວາງແຜນ ການຄ ນຄວາ ແລະ ເຫດການຕາງໆໄດງາຍຂນ. ທງນ,ທາງຜະຜລດໄດວາງຂາຍສະກາຍ ພໂກໂດຣນເປນທຮຽບຮອຍແລວ ໃນລາຄາ 49 ໂດລາສະຫະລດ ເບ ງລາຍລະອຽດເພມເຕມໄດທເວບໄຊ trndlaps.

(ຄດຈາກໜງສພມວຽງຈນໃໝ, ສະບບວນທ 07/12/2015, ໜາ 5, ຄລາ: ນະວດຕະກາເຕກໂນໂລຊ)

22.2 ຄວາມຮເລອງສຂານາໄມ ຄວາມຮເລອງສຂານາໄມມຄວາມຈາເປນ ແລະ ສາຄນຕການດາລງຊວດ ອາດໄດຈາກ

ວາລະສານ, ໜງສພມ ເປນຕ ນ. ອານເພອພດທະນາຕນເອງດານຄວາມຮກຽວກບສຂານາໄມ ຮບຮວທການດແລຮກສາ

ຜວໜງ ເຊ ງສາມາດມານາໃຊໃນຊວດປະຈາວນໄດ. ຕວຢາງ:

ຄນປະໂຫຍດຈາກຂງ

ມາຮຈກຂງສະໝນໄພພນບານກນ ເນາະ. ນອກຈາກໃຊປະກອບອາຫານໄດແລວ ຂງ ຍງມ ສບພະຄນຢາງຫວງຫາຍ ເຊ ງມບາງທານຍງບຮເທອ. ຂງເປນພດສະໝນໄພ ແລະ ເປນ ເຄ ອງເທດມສບພະຄນຮກສາໂລກໄດເຊນ: ຮກສາອາການຍ ງທອງ, ປວດຮາກ, ແກໄອ, ຮກສາຂກາກ, ຂກ ຽນ ແລະ ເປນຢາອາຍວດທະນະ. ການຜະລດຂງແບງອອກເປນ ການປກ

ຂງເພອບລໂພກ, ສ ງໂຮງງານອດສາຫະກາ ແລະ ການປກເພອຜະລດຕະພນຂງ ເປນພດທປກໄດດໃນເຂດຮອນ.

29

- ແແກຄນຄຈາກອາການໄອ: ວທ 1: ເອາຂງແກ 2 ຫວ ຫ 5 ກຣາມ ປນກບນ າໝາກນາວແລວດ ມ. ວທ 2: ເອາຂງແກ 2 ຫວ ຫ 5 ກຣາມ ນາມາຕາແລວເອານ າໃສ ຕອງເອາແຕນ າ

ທາອດແລວດ ມ. - ແແກກນປາກ:

ຄ ນຂງປະສມນ າອນ ແລະ ເກອເລກນອຍອມບວນປາກຂາເຊອໂລກໃນປາກ. - ແແກອາການຍ ງທອງ, ທອງບດ, ໄລລມໃນກະເພາະ, ປວດຮາກ ແລະ ອາການເມາລດ:

ນາຂງແກສດ 50 ກຣາມ ທບໃຫແຕກນາໄປຕ ມກບນ າ 2 ຈອກ ແລວເອາແຕນ າມາດ ມວນລະ 3 ຄ ງ.

- ແແກປວດກະເພາະອາຫານ: ໃຊຂງປະສມກບນ າຕານ ແລວດ ມມ ລະຄ ງ.

- ຜຜມຫ ນ ແລະ ຫວລານ: ໃຊຂງສດນາມາຂາງໄຟໃຫອນ, ຕາໃຫມ ນ ແລວພອກໃສບລເວນທຜມຫ ນ ມ ລະ 2 ເທອປະມານ 3 ມ . ຖາຍງບດຂນໃຫພອກຕໄປໄລຍະໜງ.

- ແແກສະເອ: ໃຊຂງສດຕາລະອຽດ ຄ ນເອານ າມາປະສມກບນ າເຜງ ຄນໃຫເຂາກນເຮດເປນນ າຂງສດດ ມ.

- ຂຂບເຫອ: ເອາຂງແກມາປອກເປອກຝານເປນຕອນບາງໆ ນາໄປຕາກໃນຮ ມຈນແຫງ (2ວນ)

ເອາຂງແຫງ 3 ກຣາມໄປຕ ມກບນ າ 1 ຈອກຈນຟດເປນເວລາ 3 ນາທ ເອາສະເພາະແຕສວນນ າມາປະສມນ າຕານ ແລວດ ມຂບເຫອໄດດ.

- ແແກຮອນໃນ: ໃຊຂງແກທບໃຫແຕກປະມານ 1 ກາມຕ ມນ າດ ມ.

- ຖຖກແມງໄມກດບາດ: ໃຊຂງຝານເປນແຜນບາງໆນາມາວາງທບບລເວນທເປນບາດ.

- ໜໜງມລອກ: ເອາຂງສດມາປາດເປນແຜນ ແລວນາມາແຊເຫາ 1 ຖວຍນອຍປະໄວ 24 ຊ ວໂມງ

ເອາແຜນຂງທຜານການແຊນ າເຫາມາຖທາຕາມບລເວນທເປນມ ລະ 2 ຄ ງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

30

- ແແກຫວດ: ນາຂງແກຂະໜາດປະມານເທາຫວໂປມທບໃຫແຕກຕ ມນ າ 1 ຈອກ ໃຊໄຟອອນໆ

ຕ ມນ າໃຫຟດ 5 ນາທ ແລວຕກຂງອອກ ຕ ມນ າໜອຍໜງ ດ ມໃນຂະນະທມນຍງອນ ກນ 3 ເວລາ ເຊາ, ສວາຍ, ແລງ.

(ຄດຈາກວາລະສານສກສາໃໝ ສະບບທ 36 ໜາທ 59 ປ 2013)

2.3 ຄວາມຮທ ວໄປ ການອານເພອພດທະນາຄວາມຮທ ວໄປ ເປນການອານຕາມຄວາມສນໃຈໂດຍທວໄປມ

ລກສະນະທຫາກຫາຍອາດຈະເປນເລອງຄວາມຮຮອບຕວ, ເລອງກຽວກບບກຄນສາຄນ, ວດຖ ຫ ສະຖານທບຮານ, ຄວາມເປນມາໃນປະຫວດສາດ, ປະເພນວດທະນະທາດ ງເດມ ເຊ ງຜອານສາມາດຄ ນຄວາຄວາມຮອ ນໆເພມເຕມໄດ ແລະ ເຮດໃຫເປນຜຮອບຮໃນເລອງຕາງໆ.

ຕວຢາງ 1: ຄວາມຮກຽວກບປສະນຍະສະຖານ ຫພະແກວ

ຫພະແກວ ກສາງຂນໃນປ ຄ.ສ 1565 ເຊ ງເປນໄລຍະໄລເລຍກບການສະຖາປະນາເມອງວຽງຈນຂນເປນນະຄອນຫວງຂອງອານາ ຈກລາວລານຊາງ ໃຕການນາພາຂອງພະເຈາໄຊຍະເຊດຖາທລາດ ໃນສະຕະວດທ XVI ແຫງຄຣດຕະສງກາດ. ຫພະແກວສາງຂນເພອເປນບອນປະທບຢຂອງພະແກວມລະກດ

(ພະພດທະຮບທເຮດດວຍແກວມລະກດ) ຫນຕ ງຢພາຍໃນບລເວນພະລາຊະວງເຈາຊວດໄກຈາກຝ ງນ າຂອງປະມານ 150 ແມດ. ຕກຫພະແກວ ພວກເຮາບສາມາດຮໄດໂຄງສາງເບອງເທງແທຈງຂອງຕກ ທເຮາເຫນຢໃນປດຈບນນ ແມນໂຄງສາງທເຮດຂນໃໝ ເມ ອປ ຄ.ສ 1936 ອອກແບບໂດຍສະເດດເຈາສວນນະພມາ, ເຈາກມມະນາ. ສະເພາະຜງໂຄງສາງພນເບອງລມແມນຜງກສາງດ ງເດມ ມອນພເສດຢບອນວາ ສະກນຊາງສະຖາປດຕະຍະກາສນແບບນ ໃນສະໄໝພະເຈາໄຊຍະເຊດຖາທລາດ ປາກດວາມແຫງດຽວເທານ ນ ທມລະບຽງອອມຮອບດານນອກຂອງຝາຜະໜງຕກ ເຊ ງມລກສະນະຄາຍຄສະກນຊາງສະຖາປດຕະຍະກາສນເຈາອະນວງ ຕ ນສະຕະວດທ

31

XIX ແຫງຄຣດຕະສງກາດ ພງສາວະດານລາວກາວວາ ເຈາອະນວງໄດສອມແປງຫພະແກວແຕບໄດສາງຫພະແກວ ສະເພາະປະຕມາກາສນຕກແຕງ ແລະ ສລະປະດອກດວງຕາງໆທປະດບເອຕາມເສາຝາຜະໜງ ແລະ ບອນອ ນໆນ ນ ຂາພະເຈາແນໃຈວາແມນສະກນຊາງສລະປະສະໄໝເຈາອະນວງ ສະເພາະບານປະຕໃຫຍດານທດຕາເວນອອກນ ນ ຂາພະເຈາຄດວາເຮດຂນເມ ອປະມານສະຕະວດທ XVIII. ພະແກວມລະກດ ແມນມລະດກທາງວດທະນະທາທມຄນຄາສງ ໄດປະທບຢອານາຈກລາວລານຊາງ ໃນສະຕະວດທ XVI- XVII ແລະ XVIII ແຫງຄຣດຕະສງກາດ ຕາມພງສາ ວະດານລາວໄດບນທກໄວວາ: ເມ ອປ ຄ.ສ 1547 ພະເຈາໄຊຍະເຊດຖາທລາດ ລາຊະໂອລດຂອງພະເຈາໂພທສາລະລາດແຫງນະຄອນຊຽງທອງ ຫວງພະບາງໄດຖກສ ງໄປປກຄອງລານນາຊຽງໃໝຕາມຄາຮອງຂຂອງຊາວນະຄອນຊຽງໃໝ ໃນເວລານ ນພະແກວມລະກດໄດປະທບຢນ ນແລວ. ພະເຈາໄຊຍະເຊດຖາທລາດໄດມຄວາມເຫອມໃສຢາງຍ ງຕພະແກວມລະກດ ຈ ງໄດອນເຊນເອາພະແກວມລະກດມາໄວນະຄອນຊຽງທອງ (ຫວງພະບາງ) ເພອຄວາມປອດໄພ ຍອນວາເວລານ ນ ນະຄອນຊຽງໃໝເປນເປາໝາຍຮກຮານຂອງພະມາ ຕມາເມ ອປ ຄ.ສ 1560 ພະເຈາໄຊຍະເຊດຖາທລາດຍກຍາຍນະຄອນຫວງຈາກນະຄອນຊຽງທອງລງມາສາງຕ ງຢເມອງວຽງຈນ ຈງໄດຍກຍາຍພະແກວມລະກດລງມາໄວນະຄອນຫວງວຽງຈນ. ເຖງປ ຄ.ສ 1565 ພະເຈາໄຊຍະເຊດຖາທລາດໃຫນາຍຊາງປກສາງຫພະແກວຂນ ເພອເປນບອນປະທບຢອນສມກຽດຂອງພະແກວມລະກດຢພາຍໃນບລເວນພະລາຊະວງຂອງພະອງເອງ. ນບແຕນ ນມາພະແກວມລະກດໄດປະທບຢນະຄອນວຽງຈນ ເຖງປ ຄ.ສ 1778 (ທາຍສະຕະວດທ XVIII) ພະແກວມລະກດຈ ງຖກແມທບສະຫຍາມຍດໄປໄວບາງກອກ ນບວາພະແກວມລະກດໄດປະທບຢນະຄອນວຽງຈນເຖງ 218 ປ. ເມ ອເວລາຜານມາຮອດປ ຄ.ສ 1828-1829 ວຽງຈນໄດຖກເຜາໄໝຍອນສງຄາມ ຫພະແກວກຄສ ງກສາງອ ນໆກຖກມາງເພຈດເຜາ ແລະ ຖມປະໄປກາຍເປນເມອງຮາງຊ ວໄລຍະໜງ. ຫພະແກວກສາງຄນໃໝ ໃນປ ຄ.ສ 1936 ຄຜານໄລຍະເວລາ 107 ປ ທຖມປະຮາງໄປ ປະຊາຊນລາວບນດາເຜາໄດທະຍອຍກນເຂາມາຕ ງຫກແຫງຢນະຄອນຫວງວຽງຈນ ທໄດມການກສາງ ແລະ ບລະນະວດວາອາຮາມຕາງໆ ເລມແຕປ ຄ.ສ 1893 ເປນຂະບວນໃຫຍ ເວລານ ນ, ຫພະແກວຍງເຫອແຕຊາກຫກເພຕາມຮບພາບຫພະແກວ ເມ ອປ ຄ.ສ 1911 ທນກປາດຝຣ ງຖາຍໄວຍງເຫນຊາກເສາ ແລະ ສ ງກສາງຖານເບອງລມຂອງຕກ ເຊ ງເຄອໄມ, ຕ ນໄມ ແລະ ຫຍາຊະນດຕາງໆເກດຖວມທບໝດ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

32

ເຖງປ ຄ.ສ 1936 ຈ ງມການບລະນະສອມແປງຄນໃໝ ເພນຮກສາໂຄງຮາງກສາງເດມເທາທຍງເຫອໄວ ສວນໂຄງຮາງກສາງເບອງເທງ (ຫງຄາ) ແມນເຮດຂນໃໝ ໂດຍສະເດດເຈາສວນນະພມາອອກແບບການສອມແປງ. ສລະປະດອກດວງທຍງເຫອເປນອະນສອນ ງດງາມ ພເສດແມນບານປະຕໃຫຍທາງເບອງທດຕາເວນອອກຄວດໃສໄມເນອແຂງ ໝນໃຈວາສາງຂນໃນສະຕະວດທ XVIII ແຫງຄຣດຕະສງກາດ ເພາະປາຕມະກາສນແບບນສວນຫາຍແມນສະຕະວດທ XVIII. ຕຕວຢາງ 2: ຄວາມຮກຽວກບຮດຄອງປະເພນ

ຮດສບສອງ ຄາວາ: "ຮດ" ເປນຄາແຜງມາຈາກພາສາປາລວາ: "ຈາຣຕະ" ແປວາ ຂະໜບທານຽມແບບແຜນ ຂປະຕບດອນດງາມ ຫ ປະເພນຕາງໆ. ບບພະຊນລາວໄດປະດດຄດສາງສ ງເຫານ ນຂນມາໃນອະດດພາຍໃຕຄາສ ງສອນທາງພດທະສາສະໜາ ແລະ ໄດນາເອາພະອະນຊນຄນຮນຫງປະພດປະຕບດສບໆກນມາຈນຮອດປດຈບນ ເພນແບງຮດອອກເປນ 12 ປະເພດອນເຮາເອນວາ: ຮດສບສອງ ເຊ ງແມນຂະໜບແບບແຜນ ຂປະຕບດ ແລະ ປະເພນອນດງາມທປະພດກນມາຕາມແຕລະເດອນໃນຮອບປເຊນ:

ຮດທ 1: ບນເຂາກາ ຫ ບນເດອນອາຍ ຮດທ 2: ບນຄນລານ ຫ ບນກອງເຂາ ຮດທ 3: ບນເຂາຈ ຫ ບນມາຄະບຊາ ຮດທ 4: ບນພະເຫວດ ຫ ບນມະຫາຊາດ ຮດທ 5: ບນປໃໝລາວ ຫ ບນສງການ ຮດທ 6: ວສາຂະບຊາ ຫ ບນບ ງໄຟ ຮດທ 7: ປະເພນບນຊາຮະ, ຕອກຫກບານເມອງ ແລະ ສດຖອດຖອນ ຮດທ 8: ບນເຂາພນສາ ຮດທ 9: ບນຫເຂາປະດບດນ ຮດທ 10: ບນຫເຂາສາກ ຮດທ 11: ບນອອກພນສາ-ປະວລະນາ ຮດທ 12: ປະເພນບນກະຖນ

(ຄດຈາກປມວດທະນະທາລາວກຽວກບການດາລງຊວດຕາມຮດ 12 ຄອງ14, ກແດງ ພອນກະເສມສກ, 2006)

33

ຄຄາຖາມ 1. ຖາຢາກພດທະນາຄວາມຮຂອງຕນເອງ ພວກເຮາຈະມວທການແນວໃດ? ຈ ງ

ສະແດງຄາຄດເຫນ? 2. ເປນຫຍງພວກເຮາຈ ງຕອງອານໜງສ? ອານແລວຈະນາຄວາມຮໄປໃຊໃນຊວດ

ປະຈາວນແນວໃດ ເພອໃຫເກດຜນປະໂຫຍດ? ບດເຝກຫດ

1. ຈ ງອານບດກອນລມນ ແລວສງລວມຄວາມຮທໄດຈາກການອານ?

ໂຮມກນຢແຍກໝເຮາຕາຍ ໂດຍ: ກງໃຈ ແສງອາພນ

� ເພນວາຫາກເຮດຮ ວ ມຮາວກາຍຫາຍອນ ຄນຫາກມລາດຽວ ບຫອນກາຍເປນຮ ວ ງວຄວາຍເອາເຂາໝ ນ ຊນຮາວຫກກ ນ ຄນຫາກເປນດ ງຮ ວ ສດຕເຂາຄອບຄອງ � ຄາບຮານກາວກອງ ຫາຍເຊນຄນມາ ສາມກຄເປນຫກ ວຽກການງານກາວ ດໝ ນຫນແຮງຫາວ ການງານດເດນ ດປາກເປນຈ ມພນ ເຂານ ນແມນບດ � ມຫາຍຄາເພນເວາ ບຮານກາວສອນຈດ ດງໄຟຕດໂດຍໄວ ຫາກໃສຟນຫາຍດ ນ ຄນບປອງດອງໝນ ສາພນແພງເພອນ ຄງຈກເໝອນດ ງດ ນ ຟນໄມທອນດຽວ � ຢາໄດທຽວກ ນແກງ ແປງຜກຜດວໄນ ສາມກຄໂຮມໃຈ ໜງດຽວໜຽວໝນ ແຍກກນບຮານເວາ ເຮາຕາຍທງໝ ຮວມກນຢພນອງ ງານກາວຮງຈະເລນ ແທໄດ.

(ຄດຈາກວາລະສານວນນະສນ ສະບບ 3 ປ 2014. ໜາທ 21)

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

34

ບບດທ 3 ການຂຽນບດວເຄາະ

1. ຄວາມໝາຍຂອງບດວເຄາະ ບດວເຄາະແມນບດແຕງປະເພດໜງທຄ ນຄວາ ແລະ ຈາແນກເຂາເລກກຽວກບລກສະນະຕາງໆໃນບນຫາໃດໜງ, ບດປະພນໃດໜງ ຫ ຕວລະຄອນໃດໜງ ໂດຍມການຕລາຄາຕາມທດສະນະ ແລະ ຄວາມຄດຂອງຜວເຄາະ. 2. ປະເພດຂອງບດວເຄາະ ບດວເຄາະມຫາຍປະເພດເຊນ: ບດວເຄາະການເມອງສງຄມ, ບດວເຄາະບດປະພນວນນະຄະດ, ບດວເຄາະຕວລະຄອນ ແລະ ອ ນໆ. ແຕໃນທນຈະສະເໜແຕປະເພດບດວເຄາະຕວລະຄອນເທານ ນ.

� ຄວາມໝາຍຂອງບດວເຄາະຕວລະຄອນ ບດວເຄາະຕວລະຄອນ ແມນບດວເຄາະປະເພດໜງ ເຊ ງໄຈແຍກລງເລກໃຫເຫນຈດພເສດດານຕາງໆຂອງຕວລະຄອນໃນເລອງໃດໜງ ໂດຍອາໄສຂປກຍອຍຂອງເລອງ ເພອສະແດງໃຫເຫນຈດພເສດດານແນວຄດນດໄສໃຈຄ ພອມທງຕລາຄາຕວລະຄອນນ ນຕາມທດສະນະ ແລະ ຄວາມຄດຂອງຜວເຄາະ. 3. ບາດກາວຕາງໆໃນການແຕງບດວເຄາະຕວລະຄອນ

ບາດກາວທ 1 ອານບດປະພນນ ນໜງ ຫ ສອງເທອເພອສງເກດຕວລະຄອນນ ນວາແມນຄນແນວໃດ,

ປະເພດໃດ, ເປນຕວລະຄອນເອກ ຫ ສາຮອງ, ເປນຕວລະຄອນສາຄນໃນເລອງຫບ. ບາດກາວທ 2 ບນທກຂປກຍອຍ ແລະ ລາຍລະອຽດຕາງໆກຽວກບຕວລະຄອນນ ນໃຫໝດ ເຊ ງຈະຢ

ໃນຕອນຕາງໆຂອງບດປະພນເຊນ: ກລຍາທາທ, ການກະທາ, ຄວາມເວາ, ຮບຮາງ, ຄວາມຄດ, ແບບແຜນການດາລງຊວດ, ການນງຖ, ການຢກນ ແລະ ອ ນໆ. ນອກຈາກນ ນຍງຕອງ ບນທກຄວາມເຫນຂອງນກປະພນ ແລະ ຄວາມເຫນຂອງຕວລະຄອນອ ນໆໃນເລອງຕຕວລະຄອນຕວນ ນນາອກ.

35

ບບາດກາວທ 3 ເລອກເຟນເອາແຕຈດພເສດຂປກຍອຍທສາຄນ ຈດໃດທບສາຄນມະຍກມະຍອຍໂພດ

ກບເອາ ແລວຈດຮຽງໃຫເປນລະບຽບ. ການຊອກຫາຈດພເສດນ ນເພນສງເກດ 2 ດານຄ: ຈດພເສດພາຍນອກເຊນ: ຮບຊງ, ສໜາ ການນງຖ, ຄວາມຊນເຄຍ, ທາທາງ, ການໄປມາ.

1) ຈດພເສດພາຍໃນເຊນ: ເພນສງເກດແນວຄດຈດໃຈ, ຄວາມສາມາດ ແລະ ນດໄສໃຈຄ. ສາລບຈດພເສດທຕອງການວເຄາະນ ນແມນຈດພເສດພາຍໃນ ແຕຈດພເສດນມກສະແດງອອກທາງພາຍນອກເຊນ: ວາດການຢກນ, ການນງຖ, ກລຍາມາລະຍາດ... ສະນ ນຕອງອງໃສຈດພເສດພາຍນອກ ເພອໄຈແຍກຈດພເສດດານຈດໃຈຂອງຕວລະຄອນ. ການວເຄາະຕວລະຄອນຄວນເລອກເອາຈດພເສດທເດນໆ ແລະ ແຕກຕາງຈາກຕວລະຄອນອ ນໆບແມ ນຈະນາມາກາວຈນໝດ. ບບາດກາວທ 4 ຊອກຫາຫກຖານຕາງໆທຢກະແຈກກະຈາຍໃນຫາຍຕອນຂອງບດປະພນມາອາງອງ ແລະ ຢງຢນຈດພເສດຕາງໆຂອງຕວລະຄອນທຊອກມາໄດນ ນ.

ຕວຢາງ: ບາດກາວໃນການວເຄາະຕວລະຄອນ ປເຍ ໃນເລອງ "ປເຍ"

ບດເລອງ "ປເຍ" ຍາເຍເລາພນໃຫລກຟງດວຍຄວາມໂສກເສາ ເຊ ງເປນເລອງລະທມຂມຂ ນມາຫາຍຟາຫາຍປແລວ ທມນອດອ ນໃນຊວງອກຂອງເພນ. "ລກເຮຍ! ນບເປນເວລາເຫງນານມາແລວ ທແມຄອງຄອຍຖາລກມປນຍາພຈະຮບຟງເລອງແມເລາ. ພຂອງເຈາຊ ວາປເຍ, ສວນແມເອງກບແມນມະນດທາມະດາດອກ. ແຕເດມພແມນແມນແຖນເຊ ງຖກພະອນພະພມສ ງລງມາຍງໂລກມະນດ ເພອເປນເຈາຈອມແຫງສດສາວາສ ງທງຫາຍ.

ຄາວກອນໂລກນກມມະນດແລວ, ແຜນດນນເຍອກເຢນ, ຄນເຮາດາລງຊວດດວຍຄວາມທກຍາກລາບາກທສດ ລມມດຕດມດແຖພດວ ໆປານວາຈະແຫກເນອແຫກໜງ, ມະນດມຂນດກປກຕນໂຕ, ເປອຍເນອເປອຍກາຍເຮດຫຍງກບເປນ, ນອນນາດນກນນາຫຍາ... ພຕາເວນປາກດຂນແຕລະເທອ ສອງແສງແຜລງສໜາດນມະນດເຮາຈ ງຫດຜອນຄວາມໜາວ, ຕ ນໄມໃບຫຍາ ສດສາວາສ ງຈງພນຊບຄນມາ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

36

ໃນແຕລະຄ ງທດວງຕາເວນລບໄປ ແຜນດນກບເຍອກເຢນລງ ມະນດໜາວສ ນທດໆ, ກກໄມໃບຫຍາຮວງໂຮຍຍບຫຽວແຫງ. ສດສາວາສ ງຕາຍຂດໂຂໂງກະດາງ. ຄນເຮາຮຽກຊມກນເປນກມເປນກອນ ພາກນຫຫ ງທ ງເທມງໜາໄປສດວງຕາເວນ. ມງໜາໄປເລອຍໆຈນທນຄວາມຫວໂຫຍບໄດກຕາຍອດຕາຍຫວໄປ. ລາວເຈາຕາຍຂຕາຍຫ ນແຕກບໄປຮອດບອນມດວງຕາເວນ. ພເຈາເຫນເປນຈ ງຊ ນ, ຍາມໃດກອກອ ງຄ ງແຄນຊອກຫາວທໃຫມະນດບນເທາຄວາມທກໄຮເຂນໃຈ. ພເຈາໄປຮອດພໜວຍໜງ ເຊ ງມນ າໂຕນຕາດຕມໆ, ອາຍນ າພງຂນມດກມດ ງເມກປກຄມໜວຍພ, ຄວາມເຢນພງອອກດ ງລກສອນຮອຍເຫມ ພນເຫມສຽບແທງ ເນອກາຍ. ພເຈາເຫນບອນນ ນມໝາກໄມມະນໂຄດ ຍອນໄດກນໝາກໄມນ ນ ທນໃດພເຈາກເກດມກາລງແຮງມະຫາສານ. ຕແຕນ ນມາພເຈາທຽວໄປທກແຫງທກຫນເພອໃຊເຫອແຮງຂອງຕນຊວຍຊມວນມະນດຕານທານຄວາມໜາວ, ຕານທານຍກມານຜສາງນາງຮາຍ ແລະ ສດຮາຍຕາງໆ. ແຕເຖງປານນ ນມະນດກຍງປະສບຄວາມທກຍາກລາບາກຢ. ເມ ອເຫນແນວນ ນ ພເຈາຈ ງອກອ ງ ລາວຈ ງຕ ງໃຈເດດດຽວວາ ເຮດແນວໃດຈ ງຈະຊວຍໃຫມວນມະນດມ ຄວາມສກ ພເຈາຈງໂສຕາຍທະຍານເຫາະຂນໄປສບອນຕາເວນຢ. ໃນບອນນ ນມກອງໄຟມະໄລກນອນມະຫມາ, ຍາມໃດໄຟກລກວ ໆຢຈ ງຊ ນ ສ ງແສງແຈງສະຫວາງສະໄຫວຢທກເວລາ. ພເຈາຈ ງລ ກເອາໄຟກອນໜງໄປຍດໃສກາງຂອງໜວຍດນ. ໄຟກອນນ ນນບມ ນບໃຫຍຂນ ແລະ ໄໝລາມໄປທວແກນຂອງດນ ຈ ງເຮດໃຫພນດນເກດຄວາມອບອນ. ຍອນແນວນ ນສດສາວາສ ງທງປວງ ຈ ງເກດແມແພລກຢາງຫວງຫາຍໄວວາ. ນບແຕມໄຟມາການດາລງຊວດຂອງມະນດກມການປຽນແປງຕາງເກ າ. ມະນດທຢທກຫນທກແຫງຕາງກຮອງລາທາເພງ ເພອສນລະເສນຄນງາມຄວາມດຂອງພເຈາ.

ແຕມ ໜງ ພະອນຢຽມຜານຫບເມກສອງລງມາ ເຫນວາ ໂລກມະນດມເຮອນຊານບານ ຊອງເກດຂນຫາຍ ດ ງໃບໄມໃນປາ, ຜຄນຫຫ ງທ ງເທກນໄປອອກແຮງງານທາມາຫາກນດ ງຝງມດຝງປວກ.

ພະອນມຄວາມໂກດເຄອງທສດ ເພາະຮວາ ພຂອງເຈາໄດນາເອາໄຟໄປສໂລກມະນດ. ພະອນກຮຽກເອາພຂອງເຈາໄປລງໂທດ ແລວສ ງໃຫເອາໄຟຍດໃສທອງພເຈາ, ໄຟເຜາໄໝພເຈາຕາຍ. ຊາກຂອງພເຈາ ເລຍກາຍເປນພລາວໄຟມະໄລກນ. ໃນໃຈກາງພນ ນ, ຍາມໃດໄຟກລກວໆ ເຜາຕບໄຕໄສພງພເຈາຕະຫອດເວລາ. ຄອນໆໄຟພດພງຂນໝດມ ໝດຄນ. ເຖງວາພເຈາໄດຕາຍໄປແລວກຕາມ, ພເຈາກຍງເປນຜທເປນຫວງເປນໃຍນາມະນດ ຢານມະນດຈະຖກດບສນຍອນຄວາມໜາວ...

37

�� ບາດກາວທ 1 ຈາກການອານຕອນໜງຂອງເລອງ ປເຍ ເຫນວາປເຍເປນຜໂຜດມະນດ ເຊ ງເປນສນຍະລກ

ແຫງຄວາມມງມາດປາຖະໜາ ແລະ ນ າໃຈຕສຂອງມະນດ, ເປນຕວລະຄອນເອກຂອງເລອງ. � ບາດກາວທ 2 ຈດຂປກຍອຍທກຽວພນກບປເຍເຊນ:

- ພເຈາເຫນຈ ງຊ ນ ຍາມໃດກອກອ ງຄ ງແຄນ ຊອກຫາວທໃຫມະນດບນເທາຄວາມທກ ໄຮເຂນໃຈ.

- ຍອນໄດກນໝາກໄມມະນໂຄດນ ນ, ທນໃດພເຈາກເກດມກາລງແຮງອນມະຫາສານ. - ພເຈາທຽວໄປທກແຫງທກຫນ ເພອໃຊເຫອແຮງຂອງຕນຊວຍຊມະນດ. - ເມ ອເຫນມະນດພບຄວາມທກຍາກລາບາກພເຈາຍ ງອກອ ງ. - ພເຈາຈງໂສຕາຍທະຍານເຫາະຂນໄປສບອນຕາເວນຢ. - ພເຈາຈງລກເອາໄຟກອນໜງໄປຍດໃສກາງຂອງໜວຍດນ. - ມະນດທຢທກຫນທກແຫງຕາງກຮອງລາທາເພງ ເພອສນລະເສນຄນງາມຄວາມດຂອງ

ພເຈາ. - ຊາກຂອງພເຈາເລຍກາຍເປນພລາວໄຟມະໄລກນ. - ເຖງວາພເຈາຈະຕາຍໄປແລວກຕາມ, ພເຈາກຍງເປນຜທເປນຫວງເປນໃຍນາມະນດ,

ຢານມະນດຈະຖກດບສນຍອນຄວາມໜາວ ແລະ ອ ນໆ. � ບາດກາວທ 3

ໂດຍອາໄສຂປກຍອຍທເປນຈດພເສດຂອງປເຍ ແລວຈດຮຽງໃຫເປນລະບຽບດ ງນ: 1) ນ າໃຈຮກຫອມມະນດ ແລະ ນ າໃຈເສຍສະລະອນສງສ ງຂອງປເຍ ທມຕມະນດ: - ຄວາມສານກຂອງປເຍ. - ນ າໃຈເສຍສະລະອນສງສ ງຂອງປເຍ.

2) ນ າໃຈຕສຕານໄພທາມະຊາດຂອງປເຍ. - ກາລງອນມະຫາສານຂອງປເຍເພອເອາຊະນະທາມະຊາດ. - ຄວາມຕ ງໃຈອນເດດດຽວຂອງປເຍ ໃນການຕສຕານກບທາມະຊາດເພອຍາດເອາຊວດ

ໄວໃຫມະນດ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

38

�� ບາດກາວທ 4ຫກຖານຕາງໆເພອອາງອງ ຫ ຢ ງຢນຈດພເສດຂາງເທງ:+ ນ າໃຈຮກຫອມມະນດ ແລະ ນ າໃຈເສຍສະລະອນສງສ ງຂອງປເຍ: - ພເຈາເຫນຈ ງຊ ນ, ຍາມໃດກອກອ ງຄ ງແຄນຊອກຫາວທໃຫມະນດບນເທາຄວາມທກ

ໄຮເຂນໃຈ.- ເມ ອເຫນມະນດພບຄວາມທກຍາກລາບາກພເຈາຈງອກອ ງ.- ຊາກຂອງພເຈາ ເລຍກາຍເປນພລາວໄຟມະໄລກນ ຯລຯ. + ນ າໃຈຕສຕານໄພທາມະຊາດຂອງປເຍ: - ພເຈາທຽວໄປທກແຫງທກຫນ ເພອໃຊເຫອແຮງຂອງຕນຊວຍຊມະນດ. - ພເຈາຈງລກເອາໄຟກອນໜງໄປຍດໃສກາງຂອງໜວຍດນ ແລະ ອ ນໆ. ຈາກບາດກາວຕາງໆທກາວມາຂາງເທງນ ນ ສາມາດເວາໄດວາກອນຈະແຕງບດວເຄາະ

ຕວລະຄອນໄດນ ນ ກອນອ ນໝດຜແຕງຕອງໄດອານເລອງໃຫເຂາໃຈຢາງລະອຽດເສຍກອນ ເມ ອອານເຂາໃຈເລອງຮຽບຮອຍແລວ ຈ ງບນທກຂປກຍອຍຂອງຕວລະຄອນນ ນໆ ຕມາກເອາຂປກຍອຍທໄດບນທກນ ນມາຈດລຽງໃຫເປນລະບບເຊນ: ນ າໃຈຮກຊາດ, ຮກຄອບຄວ... ອນໃດຄນ າໃຈຮກຊາດ, ອນໃດຄຮກຄອບຄວ ເມ ອຈດລຽງເປນລະບບຮຽບຮອຍແລວກຄດເລອກເອາບາງບອນທເຫນວາພ ນເດນມາໄວເປນຫກຖານໃນເວລາວເຄາະ ແລະ ສດທາຍຈ ງລງມຂຽນບດວເຄາະ. ດ ງແຜນວາດລມນ:

1. ອານບດເລອງ

2. ບນທກຂປກຍອຍ

ຂອງຕວລະຄອນ

3. ຈດລຽງຂປກຍອຍໃຫເປນລະບບ

4. ເລອກເອາບາງຂປກຍອຍ

ເພອເປນຫກຖານໃນການວເຄາະ

5. ວເຄາະຕວຈງ

39

44. ໂຄງຮາງໃນການແຕງບດວເຄາະຕວລະຄອນ

ຕວຢາງ: ວເຄາະຕວລະຄອນ ສດທກອນ ໃນເລອງ "ຄນທນາງກບໃຈ"

ເລ ອງ: ຄນທນາງກບໃຈ ໂດຍ: ເພດນ າເງນ

ຄນນເດອນເຕມດວງ ພວມສ ງແສງປະກາຍທຂາວນວນອາບທາໄປທວບລເວນຕາງໆຂອງຍາມລາຕການ... ມມໜງໃນນະຄອນຫວງວຽງຈນ ຄນນກເໝອນທຜານມາ ຄອບຄວຂອງສດທກອນເຊ ງລາວແມນພະນກງານຄສອນຢໂຮງຮຽນແຫງໜງ ລາວແມນຫວໜາຄອບຄວ ອນມຈນດາວອນເປນແມເຮອນ ແລະ ແອນອຍໄວ 2 ຂວບ ເຊ ງເປນພະຍານຮກລະຫວາງລາວທງສອງ. ຫງຈາກກນເຂາແລງແລວ ສດທກອນກໝ ນເຂາຫາກອງປມ

ແກໄຂບນຫາ

+ ໄຈແຍກຈດພເສດຕາງໆ ໂດຍຍກເອາບນດາຂປກຍອຍ ອອກມາພສດແຕລະຈດພເສດ. + ສງເກດເບ ງຈດພເສດເຫານ ນ (ຄນຄາທາງດານປະຫວດສາດ ໃນສະໄໝນ ນ ແລະ ໃນປດຈບນ ຕາມທດສະນະຂອງຜ ວເຄາະອາດຈະວຈານເຖງຂບກພອງກໄດ) + ສງເກດຕລາຄາເຖງຄນສມບດ, ທາດແທຂອງຕວລະຄອນ ມຜນສະທອນແກສງຄມແຕກອນ ແລະ ປດຈບນແນວໃດ.

+ ຄວາມຮສກນກຄດຂອງຕນຕຕວລະຄອນນ ນເປນແນວໃດ. + ຖອດຖອນບດຮຽນກຽວກບການດາລງຊວດທໄດຈາກ

ແນວຄດຈດໃຈຂອງຕວລະຄອນສມທຽບໃສຕນເອງ.

ຕຕ ງບນຫາ + ສະເໜຕວລະຄອນ. + ກາວເຖງຈດພເສດຕາງໆຂອງຕວລະຄອນທຈະໄຈແຍກ ຢາງຈະແຈງ.

ສະຫບບນຫາ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

40

ສນລະວນຢກບການຄ ນຄວາຕາລາແຕງບດສອນ ເພອກະກຽມໃສໃນວນໃໝ, ລາວແຕງບດສອນ, ທງກວດກາ ບດຂອງນອງນກຮຽນ ທງຄ ນຄວາບດເຝກຫດ ເພອປະກອບເຂາໃນບດສອນໃນບາດກາວທ 4 ຂອງການສດສອນ.

ເດກສມຄວນແລວ ແຕລາວຍງບທນນອນ ລາວຜອນຄາຍອາລມດວຍຄວນຢາສບ ແລວສບລມຫາຍໃຈເຂາປອດບາດໃຫຍໆ . ບາງເທອສາຍຕາຂອງລາວກເລອນລອຍອອກໄປທາງປອງຢຽມຈບຢທດວງເດອນ ອນມກອນເຝອສຂາວໄຫເຂາມາປກຄມ ແລວກຄອຍໆຈດຈາງໄປ ຄງຍງເຫອແຕດວງເດອນທຂາວນວນເປງລດສະໝຢາງສະຫງາງາມ ແລະແລວສາຍຕາຂອງລາວ ກລອຍຕ າລງໆມາຢດຢທຍອດກວຍພວມແກວງໄກວໂອນເອນໄປມາດວຍການກະທບຂອງສາຍຕາອອນໆໃນຍາມເດກສະຫງດ.

ແຕວາທກການເຄ ອນໄຫວຂອງລາວ ແມນບໄດໜຈາກສາຍຕາຂອງຈນດາວອນ ຜເຊ ງນອນລຄອຍຢເທງຕຽງດວຍຫວໃຈທເລອນລອຍ ນາງຢາກເວາກບຜວຮກອກເປນເທອສດທາຍ ເພາະຜານມາການປກສາຫາລ ແລະ ການຊກຊວນຂອງນາງແມນຖກປະຕເສດຈາກສດທກອນທກໆເທອ, ສຽງລະຄງໂມງຫອຍຝາໄດດງຂນເປນການສນຍານໃຫຮວາ ເວລານ ສບສອງໂມງແລວ. ສດທກອນຈບແກວນ າທຕ ງຢທາງຂາງເບາໆເຫຍນນ າລງໃສຈອກ ແລວຍກຂນດ ມຈນໝດຈອກ ແລວຄອຍໆລກຂນຈາກເກາອ ເພອຮບປະກນບໃຫມສຽງບນແຊວ ໃນຍາມຫບນອນຂອງລກ ແລະ ເມຍ. ລາວເກບທອນປມໄວເປນລະບຽບ ແລວຄອຍໆຍາງໄປສຕຽງນອນ ອນມເມຍ ແລະ ລກນອນຢກອນແລວ. ລາວເອນກາຍລງນອນຂາງໆເມຍຮກຂອງລາວ ແລະ ໃນເວລານ ນເອງຈນດາວອນໄດເໜງຄງໜອຍໜງ ແລະ ຍກເອາແຂນເບອງໜງຂນກາຍໜາຜາກ, ນາງຄອຍໆມນຕາຂນແນມເບ ງຜວ.

"ອາຍສດທກອນ" ນາງເອນຜວຄອຍໆ. "ໂອ! ນອງຍງບທນນອນຫວະ?" ລາວຖາມຄນຄອຍໆ. "ບດອກ ນອງນອນບຫບນາ! ອາຍສດທກອນ" ນາງເອນຊ ລາວອກເປນເທອທສອງ. "ນອງຢາກເວາຫຍງກບອາຍເບາະ?" ລາວເຂາໃຈນາງດທນາງຢາກລມກບລາວ ເພາະ

ຜານມາລາວຮນດໄສນາງດ. "ແມນແລວອາຍ... ນອງຢາກລມກບອາຍ ແລະ ຢາກປກສາກບອາຍ" "ນອງມເລອງຫຍງຊ ນຫວະ! ທເຮດໃຫນອງຈນຕອງນອນບຫບ ຈ ງຊ ນອາຍກພອມ

ແລວທຈະລຟງການໂອລມ ແລະ ປກສາຂອງນອງ".

41

"ອາຍສດທກອນ" ນອງສງສານອາຍທສດ ນອງບຢາກລບກວນຈດໃຈຂອງອາຍ ແຕມນກສດທຈາເປນສາລບນອງ. ສະນ ນ, ນອງຫວງວາອາຍຄງຈະອະໄພໃຫນອງ ຖາຫາກນອງເວາສ ງໃດບເປນທພໃຈແກອາຍ"

ນາງແນມເບ ງໜາລາວ ພອມດວຍແວວຕາທຮຽກຮອງຫາຄວາມເຫນໃຈຈາກຜວຮກ. ລາວງກຫວຄອຍໆ..."ບເປນຫຍງດອກ ນອງມຫຍງກເວາມາເລຍ" ນາງຍມ ແລວນາງກເລມເວາເຖງບນຫາທນາງພວມຢາກເວາ. "ເລອງນ! ນອງເຄຍລມອາຍ ແລະ ປກສາຫາລກບອາຍແລວຫາຍໆເທອ ເກອບວາໄດ

ສອງປແລວ ແລະ ແຕລະເທອກຖກອາຍປະຕເສດທກໆເທອ ຊ າຍງເຮດໃຫອາຍຕອງໝນ ໝອງ ແລະ ບເຊ ອໝ ນໃນຕວຂອງນອງຕະຫອດມາ, ອາຍລອງຄດເບ ງດ! ວາໝຄຂອງອາຍສາມສ ຄນລາວກໄປໝດແລວ ໃຜໆກໄດໄປຕາງປະເທດໝດແລວ ອາຍມ ໃດກເປນຢຄແນວນ, ແຕລະວນອາຍບໄດພກໄດເຊາຈກເທອ, ຍາມໃດກໄປສດສອນຢເລຍໆ ໄປການກຕອງໄປໃຫທນໂມງທນເວລາອກ ແລະ ເກອບທກໆຄນເວລາເຂານອນຂອງອາຍແມນສບສອງໂມງ ຫ ບາງຄນກກວານ ນອກ, ແຕອາຍບເຄຍຈ ມອດເມ ອຍຫວນອນແນວໃດ, ນອງເຫນສະພາບຂອງ ອາຍແລວນອງສງສານອາຍອ ຫໃດ, ຈກໜອຍແອນອຍລກຂອງເຮາໃຫຍຂນມາກຊເປນຄຄພມນອກ ເພາະພມນເປນຄເດ. ນອງໃຫສນຍານາອາຍ ນອງມພນອງ ແລະ ໝຄຢຕາງປະເທດ ຫາຍຄນ ເຊ ອແນວາລາວຕອງຊວຍເຫອພວກເຮາໄດ ແລະ ລາວເຈາຄຊບປະຖມໃຫເຮາຕາຍຕບ, ຖາຫາກອາຍຮກນອງ ອາຍຕອງເຊ ອນອງຕອາຍ, ນອງຈະບໃຫອາຍຕອງຫຍງ ຍາກລາບາກຄແນວນເລຍ, ນອງຈະເຮດທກສ ງທກຢາງເພອໃຫອາຍໄດສະບາຍ ແລະ ລກຂອງເຮາກຈະມອະນາຄດອນແຈມໃສ. ອາຍສດທກອນອາຍຮບ... ນອງຮກອາຍແທໆ .

ລາວບໄດຕອບນາງແຕຢາງໃດ ລາວຊນເຄຍແລວຕຄວາມເວາຂອງນາງທພວມລະເມ ເພຝນຫາວມານໃນກາງອາກາດ.

"ເປນຫຍງອດມການຂອງນາງຈ ງບຄກນກບເຮາເລຍ, ທງໆທວາເຮາເຄຍອະທບາຍ ໃຫນາງຢາງໝດຈດໝດໃຈ ເພອໃຫນາງປຽນໃຈ, ເຮາມນາງ ແລະ ລກເປນຄຊວດ ແລະ ຮກເໝອນດວງໃຈ ແຕເຮາບຍອມຢາງເດດຂາດທຈະມາທລະຍດຕອດມການຂອງເຮາ ແລະ ເຮາຈະພະຍາຍາມຢາງສດຂດ ເພອເຮດໃຫນາງເຂາໃຈ". ເວລານ ນຄວາມງຽບໄດເຂາມາປກຄມທ ວບລເວນຫອງນອນອກເທອໜງ ເພາະຕາງຄນກໃຊຄວາມຄດໄປຕາງໆນານາ ເຊ ງບກງກນແມນແຕໜອຍດຽວ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

42

ນາງລຄອຍຄາຕອບຈາກລາວດວຍໃຈຮອນຮນ. ແລວລາວກເວາຂນຄອຍໆແຕເນນເປນສຽງທໜກແໜນ.

"ຈນດາວອນ! ເປນຫຍງນອງຈ ງບເຂາໃຈອາຍແດ ເກອບສ ປແລວທນອງເຮດໃຫອາຍຕອງໜກໃຈທກໃຈນາແຕນອງ... ທກໆມ ນມອນໃດເບາະທມອນສະແດງອອກວາ ອາຍບໄດຮກນອງ. ອາຍບເຄຍຮາຍເຄຍດາ ແລະ ເຮດໃຫນອງຕອງຊອກຊ າຫວໃຈຈກເທອ ຕະຫອດເຖງຊວດການເປນຢຄອບຄວຂອງເຮາກບເຄຍຂາດເຂນຈນເຖງກບວາ ເຂາຂາດແລງແກງຂາດໝຈກເທອ. ອາຍເຮດວຽກຈນບຮອດຮເມ ອຍ ກເພອເມຍ ແລະ ລກຂອງອາຍ ແຕເປນຫຍງ? ນອງຈງບໃຫກາລງໃຈແກອາຍແດ! ເປນຫຍງນອງຄເຮດໃຫອາຍທກໃຈແທ ແລະ ເປນຫຍງນອງຈ ງບເຂາໃຈອາຍແດຈກໜອຍ. ທກໆເທອທອາຍເວາກບນອງມນບມຄວາມໝາຍຫຍງເລຍແມນບ? ແລະ ຄວາມເວາຂອງອາຍມນກບມຫຍງສາຄນສາລບນອງ, ນອງຈ ງບຈດຈາເອາຈກໜອຍເລຍ..." ລາວບອາດສາມາດຈະອດກ ນໄດທຈາເປນຕອງເວາແນວນ ນອອກມາຕເມຍຮກ ເຊ ງມນອາດຈະເປນການກະທບແຮງຕຈດໃຈຂອງນາງກເປນໄດ. "ຈນດາວອນ! ອາຍຂໂທດນານອງຫາຍໆທອາຍຈາເປນຈະຕອງເວາຄແນວນ, ຫວງວານອງຄງຈະອະໄພໃຫອາຍ..." ນາງບຕອບລາວແຕຢາງໃດ ຄງຍງໃຊສາຍຕາເລອນລອຍໄປໄກແສນໄກ ອນບມຈດໝາຍປາຍທາງ ບາງເທອນາງກຢາກຈາກລກ ແລະ ຜວຮກຂອງນາງໄປພຽງຜດຽວ ແລະ ຢາກໜ ຈາກປະເທດຊາດທແສນຮກ ເຊ ງແມນບອນໃຫກາເນດ ແລະ ນາງໄດອາໄສແຕນອຍຈນໃຫຍ, ແນວຄດຂອງນາງໃນເວລານ ນາງພວມເດນໄປຫາວມານທນາງຄດວາ ຈະມຄວາມສກສາລບນາງ ແລະ ອກຈດໃຈໜງ ຖານາງໄປ ນາງອາດຈະໄດພບກບລາວຄນໜງ ເຊ ງແມນຊາຍຊຂອງນາງໃນເມ ອກອນ, ກອນທນາງຈະຕດສນໃຈເຂາສປະຕວວາກບສດທກອນ.

ສງທລາດເຊ ງແມນຊເກ າຂອງນາງ, ປດຈບນລາວຢເມອງຝຣ ງ ລາວຜນເຄຍຊກຊວນນາງໃຫໄປດວຍກນໃນເມ ອກອນນຫາປ, ແຕນາງປະຕເສດ ເພາະໜປະພແມບໄດ. ນາງພວມຄດເຖງອະດດ, ຄດເຖງຊເກ າ ແລະ ຢາກແກດງເອາສ ນຮກທຂາດສະບ ນໃນເມ ອກອນມາສບຕໃຫກບລາວຄນນ ນເປນເສນທາງຮກທຫອມຫວນເໝອນເດມ, ໂດຍບຄດເຖງວາ ຜວຮກ ແລະ ລກນອຍທໜາສງສານຍງນອນຢຄຽງຂາງນາງ ແລະ ແລວນາງກຈາກລກ ແລະ ຜວຂອງນາງໄປ ແລະ ປະເທດຊາດທແສນຮກຢາງບອາໄລໃຈຫວງແຕຢາງໃດ... ນາງພວມເດນໄປ... ເດນໄປສເສນທາງທນາງໃຝຝນຫາ ແລະ ໃນທສດນາງກຕອງພບກບລາວຄນນ ນ.

43

... ໂອ! ເຮາພບລາວແລວຫວະນ! "ອາຍສງທລາດ... ອາຍຈນອງໄດບ? ຈນດາວອນຈ ງໃດລະ. ນອງນາຫາອາຍເກອບ

ທກຫນທກແຫງ ນອງດໃຈທນອງໄດພບກບອາຍນາ..." ສງທລາດພວມຍາງຄຽງຂາງກບຍງສາວຄນໜງໄປແບບບຫວງສ ງໃດທງໝດ ລາວແນມ

ເບ ງໜານາງ ແລະ ກເບະສບໃສ ແລວກເກາະແຂນແຟນສາວຄນໃໝຍາງຕໄປ... ເຮດໃຫຈນດາວອນຕອງຕກໃຈ ແລະ ນອຍໃຈໃນຕວເອງ, ເປນຫຍງລາວຈງສະແດງ

ທາທແບບນກບນາງ ທງທເມ ອກອນລາວເຄຍຮກນາງໝດຈດໝດໃຈ ຫ ວາລາວລງກຽດເຮາມລກມຜວແລວບ? ບະ! ແຕວາລາວບຮນາວາເຮາມຜວແລວ, ເພາະລາວໜຈາກເຮາແຕຕອນເຮາຍງເປນນກຮຽນຢ ແລະ ຍງບທນໄດສາງຄອບຄວເທອ ຫ ວາລາວລມເຮາແລວ, ບາງເທອລາວອາດຈະບຈ ເຮາກເປນໄດ, ນາງຍງບແນໃຈ, ນາງຟາວແລນໄປຂວາງທາງລາວໄວ ແລວປອຍຄວາມເວາທເສາໆອອກໄປ:

"ຟາວກອນ! ອາຍສງທລາດ... ອາຍບຈນອງຫວະ ນອງຊ ຈນດາວອນນະ!..." ແລວລາວກຫຽວເບ ງນາງ ລາວສງເກດແຕຫວຮອດຕນ ແລະ ແຕຕນຮອດຫວ ພອມທງທງສຽງອອກມາ:

"ເຈາຫວະ! ເສຍໃຈເດຂອຍບເຄຍຮຊ ຈນດາວອນຈກເທອ ແລະ ກບເຄຍຮໃຜທງສນທມາແຕວຽງຈນ"

"ແມນໃຜຫ ນ! ອາຍສງທລາດ ຄວາໜາມນເອາແທໆ ຄຊເປນບາຜຊາຍເນາະ ຕໄດຕເອາ" ຍງຄນນ ນຫນມາຖາມສງທລາດ. "ບແມນໃຜດອກນອງ! ຈກໜອຍໝລາວຊຖາ ເພາະໄດນດກບລາວໄວແລວ..." ແລວ

ພວກລາວກຍາງໜໄປ... ເວລານ ນ ນ າຕາຂອງນາງຄອຍໆໄຫອອກຈາກເບາຕາດວຍຄວາມນອຍເນອຕ າໃຈ...

... "ອາຍສງທລາດ... ຖານອງແດ... ນອງບມທເພງພາອາໄສບອນໃດແລວ ນອກຈາກອາຍຄນດຽວ, ພນອງ ແລະ ໝຄກບຮວາລາວເຈາຢໃສກນໝດ".

ນາງທງເວາທງຍາງນາຫງລາວທງສອງໄປ, ທງຮອງໄຫ ແລະ ອອນວອນໃຫພວກລາວທງສອງເຫນໃຈ, ແຕໃນທນໃດນ ນໝສງທລາດອວາຍໜາກບຄນມາຫານາງດວຍໃບໜາເຄງຂມ ແລະ ໂກດແຄນ, ມນຍາງເຂາມາໃກໆ ນາງ ແລວເງອດຝາມທໜກໜວງຂອງມນຟາດໄປທແກມຂອງນາງ, ເຮດໃຫນາງຈນຫງຮອງໂອຍ! ໝດແຮງດວຍຄວາມເຈບປວດ, ນາງເຊລ ມໄປທຂາງທາງ...

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

44

"ບອກແລວບຟງຍງມາຍວະໃຫກໃຈຮາຍຢ ມນກເປນແນວນລະ..." ເວລານນາງເຈບປວດສດຂະໜາດທາງດານຈດໃຈ ແລະ ຮາງກາຍ, ນາງໝດແລວ

ຄວາມຫວງຕະຫອດເຖງວມານຮກໃນກາງອາກາດ ນາງປະຖມລກ ແລະ ຜວຮກຂອງນາງ ເພອສະແຫວງຫາຄວາມສກ ແລະ ຄວາມເຫນແກໂຕຂອງນາງພຽງຜດຽວ, ໝດແລວຄວາມຫວງໃນຊວດ, ບມຫຍງເຫອເລຍແມນແຕໜອຍດຽວ, ນາງສະອນໄຫເຫອໃຈ ເພາະຕນເອງເດນທາງຜດ ແລະ ບຍອມເຂາໃຈຕຄວາມເວາຂອງຜວແຕຢາງໃດ, ນາງເສຍໃຈໃຫຕນເອງ, ນາງຢາກຕາຍ, ຕາຍໄປກບຄວາມໝດຫວງໃນຊວດ, ເວລານນາງຄດຮອດລກ ແລະ ຜວທສດ.

ອາຍສດທກອນ ອາຍຢໃສ? ອະໄພໃຫນອງແດ! ນອງຜດໄປແລວ, ລກຮກຂອງແມ, ລກຢໃສ? ສຽງສະອນຂອງນາງແຮງຂນໆ... ແຕໃນເວລານ ນ ເຮດໃຫນາງຕອງສະດງໃຈໝດແຮງຈນຕອງຢດສະອນໄຫ ເພາະສຽງເພງ... ໃຕລດສະໝຂອງພກ! ພວມດງກອງກງວານ ມາແຕໄກໆເຂາຫຂອງນາງ... ໂອ ສຽງເພງປະຕວດ, ເປນໄປບໄດຢາງເດດຂາດ ເພາະນມນບແມນເມອງລາວ, ແຕວາເພງນແມນເພງທອາຍສດທກອນເຄຍຮອງ ແລະ ລາວກມກຮອງຫາຍທສດ.

ໂອ! ຄາຍຄສຽງລາວອ ຫ... ອາຍສດທກອນໆໆໆ. ສຽງຮອງບາດແຮງຂອງນາງເຮດໃຫນາງສະດງຕ ນ, ມນຕາຂນ, ນາງຍງມນງງຕ

ເຫດການເກດຂນກບລາວມາຫວາງກນ... "ແມນຫຍງ? ເຮາເປນຫຍງໄປ" ເມ ອນາງຕ ງສະຕຟງຄກໆ ສຽງເພງດ ງກາວແມນດງ

ມາຈາກວທະຍຂອງເຮອນທາງຂາງ ເຊ ງແມນລາຍການສລະປະວນນະຄະດພາກເຊາ... ນາງລກຂນນ ງ ມເບອງໜງຍກຂນແນບໃສເອກຂອງຕນເອງ. ແລວນາງກຄອຍໆກ ມລງຈບລກດວຍຄວາມຮກ ແລະ ເອນດ... ຈາກນ ນ ນາງກຫນໜາມາໝບໜາໃສເອກຂອງຜວຮກເບາໆ.

"ສດທກອນ..." ສດທກອນຄອຍໆມນຕາຂນ ເຫນນາງໝບໜາໃສເອກຂອງລາວ. "ຈນດາວອນ..." ເມ ອຮວາຜວຕ ນແລວ ນາງກເງຍໜາຂນຈອງເບ ງຜວຮກດວຍຄາບນ າ

ຕາທປຽກຊມໄປທວຂອບຕາ ແລະ ພວງແກມທຂາວນວນຂອງນາງ... "ນອງຈນດາວອນ! ນອງຮອງໄຫເຮດຫຍງ? ນອງເສຍໃຈໃຫອາຍຄນນແມນບ?" ນາງແກວງຫວຄອຍໆ ແລວປອຍໃຫຢາດນ າຕາໄຫລງໃສເອກຂອງລາວ, ນາງໂອບ

ເອາມຂອງຜວມາແນບໃສເອກ ແລວແນມເບ ງລາວດວຍແວວຕາທສາລະພາບຕນເອງຂອງນາງພອມທງເວາຂນເປນສຽງສ ນເຄອວາ:

45

"ອາຍສດທກອນ... ອະໄພໃຫນອງແດ... ນອງຜດໄປແລວລະອາຍ" "ໝາຍຄວາມວາແນວໃດຈນດາວອນ" ລາວຖາມນາງຄນແບບບເຂາໃຈ. "ກໝາຍຄວາມວານອງເຂາໃຈອາຍແລວ...!" "ແທຫວະ! ຈນດາວອນ...ໂອ! ແມນຫຍງນມາດນບນດານໃຈນອງໃຫເຂາໃຈອາຍ..."

ລາວເວາແບບຍງບທນເຂາໃຈຕາມເດມ. "ບມຫຍງດນບນດານໃຈດອກ! ກະອາຍຈ ງໃດລະ! ເຮດໃຫນອງເຂາໃຈອາຍ ແລະ ຕ

ໄປນນອງກຈະເຂາໃຈອາຍຕະຫອດເຖງວຽກງານຂອງອາຍ ຈນຊ ວນລນດອນ" ແລວນາງກເຜຍຍມອອກມາທາມກາງຄາບນ າຕາທຍງປຽກຊມ... ສດທກອນໂອບກອດຮາງຄງຂອງນາງເຂາໃນຊວງເອກດວຍຄວາມຮກ ແລະ ເອນດ. ບບາດກາວໃນການແຕງບດວເຄາະຕວລະຄອນສດທກອນໃນເລອງ "ຄນທນາງກບໃຈ"

� ບາດກາວທ 1 ຈາກການອານເລອງຄນທນາງກບໃຈ ເຮາເຫນວາສດທກອນເປນຜທມນ າໃຈຮກອາຊບ

ຄຢາງແທຈງ ເຊ ງເປນຕວແທນຂອງຄລາວໃນສະໄໝນ ນ, ເປນຕວລະຄອນສາຄນຂອງເລອງ. � ບາດກາວທ 2 ຈດຂປກຍອຍທກຽວພນກບສດທກອນເຊນ:

- ຫງຈາກກນເຂາແລງແລວ ສດທກອນກໝ ນເຂາຫາກອງປມສນລະວນຢກບການຄ ນຄວາຕາລາແຕງບດສອນ ເພອກະກຽມໃສໃນວນໃໝ, ລາວແຕງບດສອນ, ທງກວດກາບດຂອງນອງນກຮຽນ ທງຄ ນຄວາບດເຝກຫດ ເພອປະກອບເຂາໃນບດສອນໃນບາດກາວທ 4 ຂອງການສດສອນ.

- ເດກສມຄວນແລວ ແຕລາວຍງບທນນອນ. - ສຽງລະຄງໂມງຫອຍຝາໄດດງຂນເປນການສນຍານໃຫຮວາ ເວລານ ສບສອງໂມງ

ແລວ. ສດທກອນຈບແກວນ າທຕ ງຢທາງຂາງເບາໆເຫຍນນ າລງໃສຈອກ ແລວຍກຂນດ ມຈນໝດຈອກ ແລວຄອຍໆລກຂນຈາກເກາອ ເພອຮບປະກນບໃຫມສຽງບນແຊວ ໃນຍາມຫບນອນຂອງລກ ແລະ ເມຍ.

- ລາວເກບທອນປມໄວເປນລະບຽບ ແລວຄອຍໆຍາງໄປສຕຽງນອນ ອນມເມຍ ແລະລກນອນຢກອນແລວ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

46

- ອາຍລອງຄດເບ ງດ! ວາໝຄຂອງອາຍສາມສ ຄນລາວກໄປໝດແລວ ໃຜໆກໄດໄປຕາງປະເທດໝດແລວ ອາຍມ ໃດກເປນຢຄແນວນ.

- ແຕລະວນອາຍບໄດພກໄດເຊາຈກເທອ ຍາມໃດກໄປສດສອນຢເລຍໆ ໄປການກຕອງໄປໃຫທນໂມງທນເວລາອກ ແລະ ເກອບທກໆຄນເວລາເຂານອນຂອງອາຍແມນສບສອງໂມງ ຫ ບາງຄນກກວານ ນອກ, ແຕອາຍບເຄຍຈ ມອດເມ ອຍຫວນອນແນວໃດ.

- ເຮາມນາງ ແລະ ລກເປນຄຊວດ ແລະ ຮກເໝອນດວງໃຈ ແຕເຮາບຍອມຢາງ ເດດຂາດທຈະມາທລະຍດຕອດມການຂອງເຮາ ແລະ ເຮາຈະພະຍາຍາມຢາງສດຂດ ເພອເຮດໃຫນາງເຂາໃຈ.

- ອາຍບເຄຍຮາຍເຄຍດາ ແລະ ເຮດໃຫນອງຕອງຊອກຊ າຫວໃຈຈກເທອ ຕະຫອດເຖງຊວດການເປນຢຄອບຄວຂອງເຮາກບເຄຍຂາດເຂນຈນເຖງກບວາ ເຂາຂາດແລງແກງຂາດໝຈກເທອ.

- ອາຍເຮດວຽກຈນບຮອດຮເມ ອຍ ກເພອເມຍ ແລະ ລກຂອງອາຍ. �� ບາດກາວທ 3 ໂດຍອາໄສຂປກຍອຍທເປນຈດພເສດຂອງສດທກອນແລວຈດຮຽງໃຫເປນລະບຽບດ ງນ: 1) ຮກໃນອາຊບຄ ແລະ ນ າໃຈເສຍສະລະອນສງສ ງຂອງສດທກອນ. - ມຄວາມດໝ ນ ແລະ ອດທນສງ. - ເຮດວຽກໂດຍບຫວງສ ງຕອບແທນ. - ນ າໃຈເສຍສະລະອນສງສ ງຂອງສດທກອນລາວທມເທທງຊວດເພອອດມການຂອງ

ຕນເອງ. 2) ຮກຄອບຄວ ແລະ ຮກປະເທດຊາດ. 3) ມຄວາມຮບຜດຊອບສງຕກບໜາທວຽກງານ. � ບາດກາວທ 4 ຫກຖານຕາງໆເພອອາງອງເພອຢ ງຢນຈດພເສດຂາງເທງ: + ຮກໃນອາຊບຄ ແລະ ນ າໃຈເສຍສະລະອນສງສ ງຂອງສດທກອນ.

- ຫງຈາກກນເຂາແລງແລວ ສດທກອນກໝ ນເຂາຫາກອງປມສນລະວນຢກບການຄ ນຄວາຕາລາແຕງບດສອນ.

47

- ລາວແຕງບດສອນ, ທງກວດກາບດຂອງນອງນກຮຽນ ທງຄ ນຄວາບດເຝກຫດ ເພອ ປະກອບເຂາໃນບດສອນໃນບາດກາວທ 4 ຂອງການສດສອນ.

- ເດກສມຄວນແລວ ແຕລາວຍງບທນນອນ ສຽງລະຄງໂມງຫອຍຝາໄດດງຂນເປນການສນຍານໃຫຮວາ ເວລານ ສບສອງໂມງແລວ. ລາວເກບທອນປມໄວເປນລະບຽບ ແລວ ຄອຍໆຍາງໄປສຕຽງນອນ ອນມເມຍແລະ ລກນອນຢກອນແລວ.

- ເກອບທກໆຄນເວລາເຂານອນຂອງອາຍແມນສບສອງໂມງ ຫ ບາງຄນກກວານ ນອກ, ແຕອາຍບເຄຍຈ ມອດເມ ອຍຫວນອນ. + ຮກຄອບຄວ ແລະ ຮກປະເທດຊາດ

- ອາຍບເຄຍຮາຍເຄຍດາ ແລະ ເຮດໃຫນອງຕອງຊອກຊ າຫວໃຈຈກເທອ. - ເຮາມນາງ ແລະ ລກເປນຄຊວດ ແລະ ຮກເໝອນດວງໃຈ ແຕເຮາບຍອມຢາງເດດ

ຂາດທຈະມາທລະຍດຕອດມການຂອງເຮາ ແລະ ເຮາຈະພະຍາຍາມຢາງສດຂດ ເພອເຮດໃຫນາງເຂາໃຈ.

- ອາຍລອງຄດເບ ງດ! ວາໝຄຂອງອາຍສາມສ ຄນລາວກໄປໝດແລວ ໃຜໆກໄດໄປ ຕາງປະເທດໝດແລວ. ອາຍມ ໃດກເປນຢຄແນວນ.

+ ມຄວາມຮບຜດຊອບສງຕຄອບຄວ ແລະ ໜາທວຽກງານ - ຊວດການເປນຢຄອບຄວຂອງເຮາກບເຄຍຂາດເຂນຈນເຖງກບວາ ເຂາຂາດແລງ

ແກງຂາດໝຈກເທອ. - ອາຍເຮດວຽກຈນບຮອດຮເມ ອຍ ກເພອເມຍ ແລະ ລກຂອງອາຍ. - ແຕລະວນອາຍບໄດພກໄດເຊາຈກເທອ. - ຍາມໃດກໄປສດສອນຢເລຍໆ ໄປການກຕອງໄປໃຫທນໂມງທນເວລາອກ.

ບບດວເຄາະຕວຈງ ສດທກອນແມນຕວລະຄອນໃນເລອງ "ຄນທນາງກບໃຈ" ເຊ ງແມນບກຄນທມນ າໃຈຮກໃນອາຊບຄ ແລະ ຮກປະເທດຊາດ; ລາວມຄວາມມານະອດທນອນສງສ ງ, ເຮດວຽກໂດຍບຮອດຮເມ ອຍ. ພອມກນນ ນລາວກຍງຮກຄອບຄວ ແລະ ມຄວາມຮບຜດຊອບ ສງຕໜາທວຽກງານ ແລະ ຕຄອບຄວອກດວຍ. ລາວພະຍາຍາມເຮດທກສ ງທກຢາງເພອໃຫເມຍ ແລະ ລກມຢມກນຄກບຄອບຄວອ ນໆ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

48

ນ າໃຈເສຍສະລະຂອງສດທກອນຊາງປະເສດ ແລະ ສງສ ງຫາຍທສດ ລາວເປນຜທ ຮກໃນອາຊບຄ, ເຖງແມນວາໜາທນຈະລາບາກພຽງໃດລາວກຍງອດທນບາກບ ນກາງເວນໄປສອນນກຮຽນ ກາງຄນກແຕງບດສອນຈນເດກຈນດ ນຈ ງໄດເຂານອນ ແຕລາວກບເຄຍທຖອຍໃຈດ ງຕອນໜງຂອງບດເລອງເວາວາ "ຫງຈາກກນເຂາແລງແລວ ສດທກອນກໝ ນເຂາຫາກອງປມສນລະວນຢກບການຄ ນຄວາຕາລາແຕງບດສອນ, ລາວແຕງບດສອນ, ທງກວດກາບດຂອງນອງນກຮຽນ ທງຄ ນຄວາບດເຝກຫດ ເພອປະກອບເຂາໃນບດສອນໃນບາດກາວທ 4 ຂອງການສດສອນ, ເດກສມຄວນແລວ ແຕລາວຍງບທນນອນ, ສຽງລະຄງໂມງຫອຍຝາໄດດງຂນເປນການສນຍານໃຫຮວາ ເວລານ ສບສອງໂມງແລວ. ລາວເກບທອນປມໄວເປນລະບຽບ ແລວຄອຍໆຍາງໄປສຕຽງນອນ" ຈາກຂຄວາມຕອນນສະແດງໃຫເຫນວາລາວເຮດວຽກທງເວນ ແລະ ຄນ ກາງເວນໄປສດສອນນກຮຽນ ກາງຄນກຕອງໄດແຕງບດສອນທງອດຫບຫວນອນເດກດ ນທຽງຄນກຍງບໄດເຂານອນ. ອາຊບຄເປນອາຊບທລາບາກຕອງໄດໃຊຄວາມມານະອດທນສງແທໆ ແຕຍອນນ າໃຈມກໃນອາຊບຄສດທກອນຈ ງບເຄຍຈ ມວາເບ ອໜາຍໃນອາຊບແຕປະການໃດລາວເຮດວຽກຢາກບຮອດຮເມ ອຍ. ອດມການອນສງສ ງຂອງລາວຍາມໃດກຢາກເຫນນອງນກຮຽນມຄວາມຮ, ຄວາມສາມາດ ຢາກເຫນປະເທດຊາດມຄວາມຈະເລນສວໄລ ລາວຍອມເສຍສະລະແມນກະທງຄວາມສກສວນຕວເພອສວນລວມ; ກງກນຂາມກບຈດດາວອນຜເປນເມຍທບພໃຈຕອາຊບຂອງຜວ; ອດມການຂອງທງສອງຄນແຕກຕາງກນເພາະຈດດາວອນນາງມຄວາມໃຝຝນຢາກໃຫຜວມອາຊບອ ນທຫາເງນໄດຫາຍໆ ແລະ ກາງຄນກບຕອງອດຫບອດນອນຄ ນຄວາບດຮຽນແບບທຜວຂອງນາງເປນຢ. ແຕສດທກອນກບຍອມຫນປຽນແນວຄດ ແລະ ອດມການຂອງຕນເອງທຕ ງໝ ນເອາໄວດ ງຂຄວາມຕອນໜງໃນບດເລອງຂຽນວາ "ເຮາມນາງ ແລະ ລກເປນຄຊວດ ແລະ ຮກເໝອນດວງໃຈ ແຕເຮາບຍອມຢາງເດດຂາດທຈະມາທລະຍດຕອດມການຂອງເຮາ ແລະ ເຮາຈະພະຍາຍາມຢາງສດຂດ ເພອເຮດໃຫນາງເຂາໃຈ" ຈາກຂຄວາມຕອນນຫນວາສດທກອນມຄວາມພະຍາຍາມສງເພອທຈະເອາຊະນະຈດໃຈຂອງເມຍເຊ ງເປນຄຊວດທຕນເອງຮກເໝອນແກວຕາດວງໃຈ ແຕຈດດາວອນຜເປນເມຍກບລດລະໃນຄວາມພະຍາຍາມເຊນດຽວກນນາງພະຍາຍາມເກຍກອມຜວດວຍຫາຍຮບແບບທງຍກເຫດຜນຕາງໆນານາມາໃຫຜວເຫນເພອໃຫຜວຫນປຽນອດມການດ ງບດເລອງຂຽນວາ "ອາຍລອງຄດເບ ງດ! ວາໝຄຂອງອາຍສາມສ ຄນລາວກໄປໝດແລວ ໃຜໆກໄດໄປຕາງປະເທດໝດແລວ. ອາຍມ ໃດກເປນຢຄແນວນ. "ຄາເວາຂອງເມຍ

49

ບໄດເຮດໃຫລາວໃຈອອນ ແລະ ປຽນແປງອດມການລາວໄດເລຍຍອນຄວາມຮກໃນອາຊບ ແລະ ຮກປະເທດຊາດຈ ງເຮດໃຫສດທກອນເປນແບບນ. ນອກຈາກລາວຈະຮກໃນອາຊບ ແລະ ຮກປະເທດຊາດແລວລາວຍງມຄວາມຮບຜດຊອບສງຕຄອບຄວໂດຍສະເພາະຜທເປນຫວໜາຄອບຄວ ລາວໄດເຮດທກຢາງເພອໃຫຄອບຄວມຢມກນຄກບຄອບຄວອ ນໆດ ງຂຄວາມໃນບດເລອງກາວວາ "ຊວດການເປນຢຄອບຄວຂອງເຮາກບເຄຍຂາດເຂນຈນເຖງກບວາ ເຂາຂາດແລງແກງຂາດໝຈກເທອ; ອາຍເຮດວຽກຈນບຮອດຮເມ ອຍ ກເພອເມຍ ແລະ ລກຂອງອາຍ." ຈາກຂຄວາມຕອນນສະແດງວາສດທກອນມຄວາມດໝ ນຂະຫຍນພຽນຊອກຢຫາກນເພອສາງສະຖານະຂອງຄອບຄວຕນເອງໃຫຄກບໄທບານໄທເມອງ ເຖງແມນວາຈະມ ພາລະໜາທອນຫຍງຍາກກຕາມ ແຕເລອງຄອບຄວລາວກບໄດປອຍປະລະເລຍໃຫລກເມຍຕອງລາບາກ ແລະ ອດຢາກຂາດເຂນ ຄ າບໄດຢນຄນບໄດຢບໄດຢດບໄດຢອນ ດ ງບດເລອງຕອນໜງຂຽນວາ "ແຕລະວນອາຍບໄດພກໄດເຊາຈກເທອ". ນອກຈາກເຮດວຽກເພອຄອບຄວ ແລວລາວຍງມຄວາມຮບຜດຊອບສງຕວຽກງານອນໜກໜວງແຕມກຽດເຊ ງພກ ແລະ ລດໄດມອບໝາຍໃຫ; ວຽກງານສດສອນເຖງຈະຫຍງຍາກແຕລາວບເຄຍປອຍປະລະເລຍໃຫເປນພາລະຂອງເພອນຮວມງານ ລາວບເຄຍຂາດການຈກເທອ ຊ າບໜາຍງໄປໂຮງຮຽນແຕເດກແຕເຊາ ເພອໃຫທວງທນກບເວລາບໃຫນອງນກຮຽນຕອງຄອຍຖາຄວາມຮຈາກຄຜໜງ ເພາະບດຮຽນທລາວຈະສ ງໃຫນກຮຽນນ ນກປຽບສະເໝອນດ ງຝນ ສວນນອງນກຮຽນກປຽບເໝອນດ ງຕ ນໄມ; ຕ ນໄມທກຕ ນຄງຕອງການຝນເພອເອາໄປຫລຽງຕນເອງໃຫຈະເລນເຕບໂຕມກ ງງາສາຂາອນຂຽວງາມໃນວນຂາງໜາ. ເມ ອເປນແນວນ ນສດທກອນຈ ງບເຄຍກຽດຄານທຈະສ ງຄວາມຮໃຫກບນອງນກຮຽນເຊ ງເປນໜແໜງເປນທນຮອນອນລ າຄາຂອງປະເທດຊາດ ລາວຈງອທດທງຊວດເພອປະເທດຊາດອນແສນເຄາລບຮກຂອງຕນດວຍການໄປສອນນກຮຽນທກມ ຕາມໂມງເວລາດ ງບດເລອງຕອນໜງຂຽນວາ "ຍາມໃດກໄປສດສອນຢເລຍໆ ໄປການກຕອງໄປໃຫທນໂມງທນເວລາອກ." ໝາຍຄວາມວາເລອງໜາທວຽກງານກບເຄຍບກພອງເຊນດຽວກນກບທລາວໄດປະຕບດກບຄອບຄວ. ຈາກຄວາມຮກ, ຄວາມເປນຫວງເປນໃຍ, ຄວາມມານະອດທນ, ຄວາມພະຍາຍາມ, ຄວາມເສຍສະລະຂອງສດທກອນ ແລະ ຍອນຄວາມຝນຂອງຈດດາວອນຜເປນເມຍໃນຄນນ ນຈ ງເຮດໃຫນາງບຢາກໄປຢຕາງປະເທດອກ ແລະ ນາງຍງດໃຈທມຜວເປນຄ, ນາງເຂາໃຈເຖງວຽກງານທຜວກາລງເຮດຢ ແລະ ຍ ງໄປກວານ ນນາງຍງພອມທຈະຢຄຽງບາຄຽງໄລກບ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

50

ຜວຈນຊ ວນລນດອນ. ສດທກອນສມແລວທເປນຄເປນແມພມຂອງຊາດ ເພາະຄຄຜໃຫໂດຍບຫວງສ ງຕອບແທນ ຖາຫາກວາໃນປດຈບນນຄລາວໃນທວປະເທດ ຫາກເປນຄສດທກອນປະເທດຊາດຂອງພວກເຮາກຄງຈະຈະເລນກາວໜາຢາງແນນອນ. ມາຮອດປດຈບນນ, ປະເທດນປະເທດຊາດຂອງພວກເຮາກາວໜາຫາຍແລວ ແຕຖາຫາກປະເທດຊາດພວກເຮາຫາກມຄດໆ ແບບສດທກອນກຈະເຮດໃຫປະເທດຊາດຂອງພວກເຮາໄດຮບການພດທະນາຢາງວອງໄວທວງທນກບສາກນ. ສະນ ນ, ພວກເຮາຄວນເອາແບບ ຢາງອນດຂອງສດທກອນມເປນແວນແຍງໃນການປະກອບອາຊບ ເພອຈະເຮດໃຫຕນເອງກາຍເປນຄນດ, ເປນທຮກແພງຂອງຄອບຄວ ແລະ ສງຄມ. ຈາກການໄຈແຍກມາຂາງເທງນ ນເຫນວາ ຕວລະຄອນສດທກອນສມແລວທແມພມຂອງຊາດ. ພວກເຮາທກຄນຄວນທຈະນາເອາໄປເປນບດຮຽນໃນການດາລງຊວດກຄການປະກອບອາຊບຕາງໆ ໂດຍສະເພາະການມຄວາມມານະອດທນພາກພຽນພະຍາຍາມ, ມນ າໃຈເສຍສະລະຄວາມສກສວນຕວເພອສວນລວມ, ມຄວາມຮກຕຄອບຄວ, ມຄວາມຮບຜດຊອບ ສງຕຄອບຄວກຄວຽກງານທພກ ແລະ ລດໄດມອບໝາຍໃຫ ເພອເຮດໃຫປະເທດຊາດທແສນຮກຂອງພວກເຮາກາວໜາໄປຂາງໜາຢາງບຢດຢ ງ.

ຄຄາຖາມ 1. ເປນຫຍງຈງເອນວາບດວເຄາະຕວລະຄອນ? 2. ດວຍເຫດໃດເພນຈງແບງບດວເຄາະອອກເປນຫາຍປະເພດ? 3. ຖາຢາກແຕງບດວເຄາະຕວລະຄອນໄດດ ຜແຕງຄວນເຮດແນວໃດ? 4. ຖາບດວເຄາະຕວລະຄອນໃດໜງຫາກບມໂຄງຮາງທລະອຽດ ຈະເຮດໃຫບດແຕງ

ນ ນເປນແນວໃດ?

ບດເຝກຫດ 1. ຈ ງອານໂຄງຮາງບດວເຄາະຕວລະຄອນປເຍໃນເລອງ "ປເຍ" ຂາງເທງນ ນແລວ

ແຕງບດວເຄາະຕວຈງ. 2. ຈ ງອານບດເລອງໃດໜງໃນໜງສພມ, ວາລະສານທຕນເອງມກແລວສາງໂຄງຮາງ

ວເຄາະ ພອມທງແຕງບດວເຄາະຕວຈງ. 3. ຈ ງອານນທານເລອງ "ແພປານ ແລະ ຂເຜງ" ແລວວເຄາະຕວລະຄອນໃດໜງທ

ຕນເອງມກທສດ.

51

ນນທານເລ ອງ "ແພປານ ແລະ ຂເຜງ"

ເຫງນານມາແລວ ຫາຍຊ ວໂຄດຄນ ມຕານານກາວຂານກນວາ ເທງພດອຍທມບລເວນອນກວາງຂວາງແຫງໜງທຢໄກແສນໄກ ຍງມໝບານຂອງຊາວເຜາມ ງ ທຕ ງຖ ນຖານຢງຢາຍ ກນຢຕາມໜວຍພສງຕາງໆ ເມ ອຫຽວໄປແຕໄກກຈະເໝອນຈອມປະສາດທພ ນຈາກທະເລສະຫວນທປກຄມໄປດວຍເມກໝອກທໜາວເຢນ. ໃນໝບານເຫານກມຄອບຄວໜງທຢກນສາມຄນ ພ, ແມ ແລະ ລກສາວ, ພຊ ວາທາວຕ, ແມຊ ນາງບາວ ແລະ ລກຊ ນາງກາ ທງສາມຢກນມາດວຍຄວາມສກ ແລະ ຮກແພງກນດ ເປນຄອບຄວທເຮດໄຮ, ເຮດສວນ ປກຜກປກໝ, ລຽງໝ, ລຽງໄກໄວເປນອາຫານ. ເມ ອສງຂານລວງເລຍໄປ ຜເປນຜວກເປນຫວງເປນໃຍນາຄອບຄວ ໂດຍສະເພາະແມນຢາກແພງແຮງເມຍໃຫມສຂະພາບແຂງແຮງຈ ງຢາກຫາແຮງງານມາເພມ ຈ ງຕດສນໃຈແຕງດອງໃໝກບສາວແມຮາງລກຕດຄນໜງ ເຊ ງທງສອງແມລກນຕາງມນດໄສເຫນແກຕວ, ຂຖ , ໃຈຖອຍ ແລະ ຂແບະແງະງອນ ຍາມໃດກເຮດຕ ງຕເຈບສາອອຍຜວໃໝຢເລອຍໆ. ນານປໄປຜວຜເຄຍແສນດກບເມຍໃຫຍກຄອຍໆກາຍເປນຜວຕາມໃຈເມຍນອຍທຕອງການເຊ ງນາງເມຍນອຍຜນວາງແຜນຢໃນໃຈເພອກາຈດເມຍຫວງ. ມມ ໜງນາງເມຍນອຍເຮດຕ ງຕເຈບປວຍໜກ ນອນຈມບກນເຂາກນນ າ, ຜເປນຜວສດແສນເປນຫວງຈງຕດສນໃຈຂນໄປຈອມພທມຕ ນໄມສກສດຢຕ ນໜງ, ໃນຂະນະທລາວກາລງໄປນ ນ ລາວບຮວາເມຍນອຍໄດຈອບໄປລຢຫງຕ ນໄມນ ນກອນແລວ, ພຜເປນຜວໄປຮອດ ລາວກຂາບໄຫວ ແລວຖາມຕ ນໄມນ ນວາ "ຕ ນໄມເອຍ ເປນຫຍງເມຍນອຍຂອງຂອຍຈງເຈບບເຊາຈກເທອ ລາວຈະຕາຍຈາກຂອຍບນ?" ແລວເມຍນອຍກຕອບອອກມາຈາກຫງຕ ນໄມ ນ ນວາ: "ຖາຢາກໃຫນາງດໄວໆເຈາຕອງເອາເມຍຫວງຂອງເຈາມາຂາບະຜໃຫນາງ ແລວນາງຈະດຂນເອງ." ເມ ອຜເປນຜວກບມາຮອດເຮອນ ກຟາວບອກເມຍນອຍວາ: "ຂອຍໄດໄປຂາບໄຫວຕ ນໄມແລວ, ເພນບອກໃຫຂອຍເອາງວໂຕໜງໄປເຮດຜໃຫ ແລວເຈາກຈະດຂນ. ຈາກນ ນນາງເມຍນອຍກບອກໃຫຜວຂອງນາງໄປຊອກຊງວນາຊາວບານ ແຕລາວໄປຫາຍໝບານບມ ໃຜຂາຍງວໃຫລາວ, ລາວຈ ງກບມາເຮອນແລວນ ງນອນຄດຫາຍມ ຈ ງຕດສນໃຈເດດຂາດວາ: "ເຖງຄາວແລວຈະຕອງເອາເມຍຫວງມາເປນງວແທນ". ລາວກເລຍເອາເຊອກມາຜກຄເມຍຫວງ ແລວແກລາກໄປພອມທງເອາໄມແສຟາດຫງເມຍໄປຍງທງຫຍາກວາງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

52

ແຕລະມ ປອຍໃຫນາງກນຫຍາແທນເຂາຄກນກບວານາງເປນງວໂຕໜງ. ຫງຈາກນ ນກເລຍເຮດໃຫນາງເມຍຫວງກາຍເປນງວແມແທໂຕໜງທຖກລາມເຊອກກ ມກນຫຍາຢ. ນາງກາ ລກສາວຂອງພວກລາວບຮວາພແມເປນຫຍງກນ, ມແຕບເຫນໜາແມຫາຍມ ແລວ ຜເປນພມແຕບອກລກສາວວາ: "ລກເອຍໃຫລກພາງວໄປກນຫຍາຢກາງເດ ນເດ" ນາງກາພາງວໂຕນ ນໄປກນຫຍາທກວນ ເຖງແມນວາລາວບຮວາງວໂຕນ ນເປນແມຂອງລາວ ແຕທກຄ ງທເຫນງວ ນາງຮສກຜກພນກບງວ, ລາວຮອງໄຫທກມ ກບງວໂຕນ ນ ເພາະລາວເສຍໃຈຫາຍທແມກບກບມາຈາກໄຮ ແລະ ກບມໃຜສອນລາວຖກແສວອກແລວ. ມມ ໜງງວແມໂຕນ ນອດກ ນຄວາມໃນໃຈບໄຫວຈ ງເຜຍຄວາມລບຕລກຄງວາ: "ຢດຮອງໄຫເສຍເທດລກ ງວນແລວເປນແມຂອງເຈາ, ແມມເວນກາຈ ງກາຍເປນງວຄແນວນ, ແມຈະສອນລກຖກແສວເອງ". ເວລາຜານໄປຜເປນຜວກບໄດຫວໃສໃຈຊາກບງວ ແລະ ລກສາວ ມແຕມຄວາມສກກບເມຍນອຍ ແລະ ລກສາວຫາ. ສວນນາງກາກໃຫຍແຕກສາວ ແລະ ຫຍບແສວໄປເລອຍໆ. ວນໜງນາງລກສາວເມຍນອຍມາເຫນນາງກາຖກແສວແພຜນງາມ ກເກດອດສາ ແລວນາງກໄປລກຈອບເບ ງວາໃຜນມາສອນໃຫນາງກາຖກແສວ. ແລະແລວຜເປນນອງສາວກເຫນຜເອອຍກາລງນ ງແສວຢ ໂດຍມແມງວໂຕນ ນກາລງສອນໃຫ. ຢຕມາມ ໜງນາງນອງສາວກໄດພາງວແມໂຕນ ນໄປກນຫຍາ ແລະ ຂໃຫແມງວສອນໃຫນາງຖກແສວ ແຕແມງວບຍອມບອກນາງ, ແມງວແລນກບຄນ ເລຍເຮດໃຫສາຍເຊອກທມດຄແມງວນ ນໄປເກາະເອາປອກແຂນເບອງໜງຂອງນາງ ແລວລາກເອານາງເຂາໄປໃນປາຈນເຖງແຄມແມນ າ ງວແມຈ ງຢດ ແລວນາງຈງຟາວແລນກບເຮອນ. ຫງຈາກນອງສາວມາຮອດເຮອນກເກດເຈບເປນຂນມາ. ຄາວນຜ ເປນພກໄດໄປຖາມຫນສກສດວາ: "ມຫຍງນເກດຂນກບລກສາວຂອງຂອຍ, ເປນຫຍງນາງຈ ງເຈບໜກແທ?" ແລະ ເທອນກເໝອນກນ ລາວບຮວານາງເມຍນອຍໄດໄປຈອບຢຫງກອນຫນ, ນາງເມຍນອຍຈ ງຕອບວາ: "ເຈາຈະຕອງທາລາຍກ ຕ າຜາ ແລະ ແພປານຂອງເມຍຫວງເຈາຖມໝດສາກອນ". ຫງຈາກທເຮດແນວນ ນແລວ ລກສາວຂອງເມຍນອຍກຍງບດຂນເລຍ, ລາວຈ ງໄປຖາມຕ ນໄມສກສດອກ ແຕລາວກບຮວາເມຍນອຍໄປລຢຫງຕ ນໄມຄເກ າ. ລາວຖາມຕ ນໄມ

53

ວາ: "ເປນຫຍງລກສາວຂອງຂອຍຈງບດຂນ?" ເມຍນອຍກຕອບວາ: "ຕອງຂາງວໂຕນ ນບະຜ" ເພາະເມຍນອຍຮດວາງວໂຕນ ນແມນເມຍຫວງ. ພຜເປນພກບມາຮອດເຮອນກຟາວບອກກບເມຍນອຍໃຫໄປຂາງວໂຕນ ນ, ພນາງກາມາໄດຍນ ກເລຍຟາວແລນອອກໄປຫາງວທຄອກ ແລວກເວາຕແມງວວາ: "ແມງວເອຍ ຕໄປນລກຊບໄດເຫນໜາແມແລວ" ນາງເວາໄດເທານກຮອງໄຫສະອນບຢດ, ແມງວເຫນກຕກໃຈຈງເວາກບນາງວາ: "ເປນຫຍງເຈາຈ ງຮອງໄຫແທ ຂອຍຮກເຈາຫາຍ ແລະ ຂອຍກໄດຊວຍເຈາເຮດສາເລດ ສນກະໂປງທເຈາຈະໄດນງໃນຍາມກນຈຽງແລວເດລກ ເຈາໄຫເຮດຫຍງ ບອກແມງວດ?" ນາງກາຕ ງສະຕໄດແລວກຟາວບອກແມໄປວາ ພຂອງຕນຈະເອາງວໄປຂາບະຜໃຫລກເມຍນອຍ. ງວຜເປນແມຂອງນາງຈ ງໄດເວາຂນວາ: "ຮບເອານ າມາຖອກໃສຄອກໃຫຂອຍມ ນ ແລວລ ມຕາຍໄປຊະ!" ເວາແລວນາງກາກປະຕບດຕາມຄາແມງວສ ງ ນາງກໄປຕກນ າມາຫດໃສບອນທແມງວຢນຢນ ນຈນປຽກ, ກອນທແມງວຈະມ ນຕາຍ ນາງໄດສ ງລກສາວວາ: "ເມ ອໃດຫາກລກຢາກໄດສ ງໃດນ ນໃຫລກໄປທຄອກງວ ແລວລກຈະເຫນສ ງທລກຕອງການຢທນ ນ" ເມ ອເວາສດງວກຢຽບບວກນ າແລວມ ນພະລາດລ ມຕາຍ. ເມ ອງວແມທເຄຍໃຫຄວາມຮກ ແລະ ຄວາມອບອນມາແຕລະມ ລະວນໄດມາຕາຍຈາກ ພາໃຫນາງກາກາຍເປນກ າພາແມຢາງຫງອຍເຫງາ ເພາະແມນອຍບໄດຮກນາງກາ, ແຕລະມ ກມແຕໃຊວຽກໜກຕ ງແຕເຊາຈນຄ າ, ທງເຮດໄຮ ແລະ ເຮດວຽກໃນເຮອນ. ໃນຂະນະດຽວກນຜເປນແມນອຍ ແລະ ລກສາວຊ າພາກນແຕງຕວດວຍສນເສອງາມໄປຫນບນກນຈຽງ, ສວນນາງກາແມນຕອງໄດເຮດວຽກຄນດຽວຢເຮອນຢາງໜາເສາສະຫດໃຈ. ແມນາຂອງນາງກາຢານວານາງກາຈະຟາວເຮດວຽກທມອບໝາຍນ ນແລວໄວ ແລວຟາວລກອອກໄປຫນບນ ຈ ງຫາວຽກເພມໃຫນາງ ແລະ ເອາໝາກສາລປນໃສເຂາເປອກມາໃຫນາງກາໄຈແຍກໃຫໝດໃນມນ ເພາະແມນາຄດວາ ແນວໃດນາງກາກບສາມາດໄຈທນ ແລະ ກຈະໝດໂອກາດໄດໄປໂຍນໝາກຄອນນາໝ. ສວນນາງກາເມ ອເຫນແມນາເຮດໃສຕນແນວນ ນກບປາກຫຍງມແຕກ ມໜາເກບເມດເຂາ ແລະ ສະອນໄຫຄນດຽວ. ໃນເວລາດຽວກນນ ນ ຫຂອງນາງກໄດຍນສຽງແວວໆມາແຕຄອກງວ ມນເປນສຽງຂອງແມນາງກາ ທເອນຫາລກ. ນາງຟາວແລນຕາມສຽງນ ນໄປຈນເຖງຄອກງວ, ນາງເຫນເຄ ອງນງ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

54

ຊດໜງທງາມທສດເທາທນາງເຄຍໄດເຫນມາ ວາງພາດໄວຮາວໄມ, ສຽງນ ນຍງແວວມາອກ ເໝອນກບບອກນາງໃຫຟາວໃສເຄ ອງທແມໄດກຽມໄວໃຫລກ. ນາງກາອອກຈາກຄອກງວພອມກບຊດທສວຍງາມ ເຊ ງເອຢອງໄປດວຍເງນຄາກາແກວ, ໃນຂະນະດຽວກນທນາງກາວຂາອອກໄປໄກຈາກຄອກ ແມຂອງນາງກເຕອນນາງກາໃຫຟາວກບກອນຕາເວນຕກດນ. ຢເດ ນບນກນຈຽງແຫງໜງ ທຖວາເປນເດ ນລວມສນຂອງໝບານ ເຊ ງຈະມແຕຜສາຄນໆ ແລະ ຜບາວງາມທງຫາຍມາລມສາວ ໂດຍການໃຊໝາກຄອນ, ສຽງລາ ແລະ ສຽງດນຕເປນສ , ຍງມຜບາວງາມຈາກບານໄກຄນໜງທໄດຖແຄນມາເປາໃນງານນ, ລາວເປາແຄນທງຟອນເກ ງຫາຍ, ຜທມາໃນງານຕາງກມຄວາມຊ ນຊອບ ແລະ ຫງໃຫສຽງແຄນຂອງລາວ. ແມນອຍຂອງນາງກາກຢາກໄດມາເປນລກເຂຍຂອງຕນເອງ ຈ ງພາລກສາວໄປວນວຽນໃກທາວ ແລະ ເວາຕແຍກບທາວຢາງມເລລຽມ ແຕທາວຊ າບຫຽວແລ. ທນໃດນ ນເອງ ນາງກາກກາວເຂາໄປກາງເດ ນ ບອນທບາວສາວພວມໂຍນໝາກຄອນ, ຊາຍໜມມາບເຫນກຕາຄາງ ແລວຫດປາກຖາມວາ: "ໂອ! ນ ນແມນໃຜ ສງມາງາມແທ?". ທນໃດນ ນແມນາຂອງນາງກາກຟາວຮອງດອດມາໃສນາງກາວາ: "ໂອຍ, ເຈາຄກາເອາຊດງາມຂອງລກສາວຂອຍມານງ?". ຊາຍໜມຄນນ ນບສນໃຈຕຄາເວາຂອງແມນານ ນ ລາວພະຍາຍາມສາງຄວາມສນໃຈຈາກນາງກາ, ລາວຕດສນໃຈເດນເຂາໄປຫານາງກອນ ແລວກໂຍນໝາກຄອນໃຫນາງກາ ແຕແມນາຊ າຜດຊກຮາງນາງກາໃຫເລອນໄປທາງຂາງ ແລວດງລກສາວຕນມາແທນທນາງ ໂດຍເຊ ງໜາຊາຍໜມຄນນ ນ. ຕາມປະເພນຂອງຊນເຜາມ ງ ເວລາກນຈຽງແມນເວລາທມາເບ ງສາວງາມ ເພອຄດເລອກຄນທຖກໃຈ ລາວເຈາເລອກໂຍນໝາກຄອນໃຫຜທລາວເຈາມກ ແລະ ເມ ອມກ ຫ ຖກໃຈກຈະໂຍນໃຫແຕຜດຽວ ແລວກຕາມດວຍວາຈາ ແລະ ສຽງລາຕອບໂຕກນ. ເມ ອຕາເວນໃກຈະຕກລບຂອບຟາແລວ, ນາງກາກຮບແລນກບຄນບານກອນທຊດງາມຈະກບກາຍເປນຊດທຂາດສອຍ ແລະ ເປອນເປ. ຊາຍໜມຄນນ ນຟາວແລນຕາມນາງໄປ ແຕບທນນາງ. ພາຍໃນເຈດວນແຫງບນກນຈຽງກຈະມເຫດການແບບນກນໝດ ແຕໃນມ ທແປດ ໃນຂະນະທນາງກາພວມແລນກບບານນ ນ ຍອນຄວາມຟາວຟງເປນພເສດ ນາງກາຈ ງ

55

ໄດເຮດເກບກ ງໜງເຮຍຄາຂຕມຢກາງທາງ; ຊາຍໜມແລນຕາມຫງໄປກເຫນເກບກ ງນ ນລາວກເກບເອາ ແລວຕາມໄປເຖງເຮອນຂອງນາງກາ. ເມ ອທາວເຂາໄປກາງເດ ນກເຫນແຕນາງສາວທໜາມອມແມມ, ນງເຄ ອງຂາດເປອນ ເຮດວຽກຢຄນດຽວເທານ ນ, ທາວລຖາຢໜາປະຕເຮອນ ເພອໃຫທກຄນໃນເຮອນຫງນມາເຖງ. ເມ ອເຫນວາທກຄນມາຄບແລວ ທາວກເອາເກບກ ງນ ນອອກມາໃຫທກຄນລອງສບເບ ງ ຖາຫາກຕນໃຜພດທາວຈະຂແຕງດອງນາ. ທງແມນາ ແລະ ນອງສາວຕາງກບນສບ ແຕຕນຊ າຜດນອຍ, ບາງຕນຊ າຜດໃຫຍເກນ, ຍງເຫອແຕນາງກາກ ມໜາເກອໄກຢບປາກບຕງ, ທາວຈງຂໃຫນາງກາໃສເກບນ ນໃຫທາວເບ ງ. ໃນທສດນາງກາກລອງເກບ ແລວມນກພດກບຕນຂອງນາງ. ເມ ອຮເຈາຂອງເກບແລວ ຊາຍໜມຄນນ ນກຂພກເຊານາ ແລະ ໃກຂອນແຈງ ນາງກາ ແລະ ຊາຍໜມຄນນ ນກພາກນລກໜໄປຢາງງຽບໆ, ຜເປນແມນາຍ ງຄຽດແຄນໃຈຫາຍ ທຊາຍໜມບລກເອາລກສາວຂອງຕນໄປ. ນາງເລຍສ ງລກສາວຂອງນາງອອກໄປຕາມຫາພວກລາວ. ຈາກນ ນ ຜເປນນອງສາວໄດນາທນສອງຄນນ ນ ແຕວາພວກລາວຊ າຜດຂາມແມນ າໄປອກຝ ງໜງແລວ, ນາງບສາມາດຂາມຕາມ ເພາະນາງລອຍນ າບເປນ ຈ ງໄດກບຄນເມອເຮອນ. ຫງຈາກນ ນ ເວລາໄດຜານໄປຫາຍປ ນອງສາວໄດມາພບກບເອອຍອາຍ ຈນວາລາວທງສອງໄດມລກຊາຍໜງຄນແລວ. ມມ ໜງຜວນາງກາອອກໄປຫາປາ ປະໃຫນາງກາກບລກເຝາເຮອນ ພດນອງສາວມາຮອດເຮອນຂອງພວກລາວ, ນາງກາຜເປນເອອຍສດແສນດໃຈຫາຍ ທເຫນນອງສາວ ກຈ ງເອນໃສນອງວາ: "ສະບາຍດນອງສາວ ບໄດພບນອງເຫງເຕບ, ເຂາມາໃນເຮອນພນອງຮກ". ຜເປນນອງສາວກທາທາດອກດໃຈແລວຟາວຖາມຂໃຊຫອງນ າ ແລະ ນາງກຟາວພານອງສາວໄປຫອງນ າຢຫງເຮອນ. ເວລານ ນນອງສາວບອກໃຫເອອຍຫນຫງ ນາງກາກຫນຫງໃຫ ນອງສາວຟາວຂາເອອຍຕາຍກບໝອງ. ຫງຈາກນ ນ ຜວຂອງນາງກາໄປຫາປາກບມາຮອດເຮອນ ນອງສາວຂອງນາງກາກແຕງຕວປອມຕວເປນເອອຍມາລດຢປະຕ, ຜເປນຜວໄດປາມາຫາຍເປນພເສດ ຈ ງບອກໃຫນາງ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

56

ໄປຊອກຄຕກນ າມາໃຫ, ນາງກຈບຜດຄທເຄຍໃຊຕະຫອດ. ສດທາຍນາງຈງຖາມທາວນອຍລກຊາຍຂອງນາງກາວາ: "ແມຂອງເຈາເຄຍໃຊຄໜວຍໃດໄປຕກນ າ?". ພຮອດຍາມນອນ ຜວຂອງນາງກາກເວາຂນວາ: "ຖາເຈາເປນເມຍຂອງຂອຍແທ, ເຈາຈ ງເອາໝອນທຂອຍເຄຍໝນມາໃຫຂອຍແດ" ນອງສາວກໄດຖາມລກຊາຍນອຍຂອງນາງກາອກວາ: "ແມຂອງເຈາເອາຫຍງມາໃຫພເຈານອນ, ລກຊາຍນອຍຈງຕອບວາ: "ແມຂອງຂອຍເອາຜມຂອງລາວມາເປນໝອນໃຫພຂອງຂອຍໝນນອນ" ແຕຜມຂອງນອງສາວສ ນເກນໄປບພທຈະເອາມາເປນໝອນໃຫຜວຂອງນາງກາໝນໄດ. ຕອນເຊາມ ຕມາລກຊາຍຂອງລາວຈງບອກວາ: "ນອງສາວຂອງແມເປນຄນຂາແມຂອງລກ" ແລວຜວຂອງນາງກາໄດອອກໄປຊອກຫານາງ ແຕພໄປເຫນ ນາງກຕາຍແລວ. ໃນຂະນະນ ນຢເຮອນ ຜເປນນອງສາວຢາກເຮດໃຫຜວນາງກາພໃຈ ຈ ງໄດຖາມລກນອຍວາ: "ແມຂອງເຈາໃຊຫຍງສະຜມ ຜມຂອງລາວຈ ງຍາວແທ" ລກຊາຍນອຍກຕອບວາ: "ແມຂອງຂອຍຕ ມນ າຮອນສະຜມ". ຕອນທນາງກ ມລງສະຜມໃນໝຕ ມນ າຮອນໆ ລກຊາຍຂອງນາງກາກຊກຫວນາງລງໃນໝຕ ມນ າຮອນຈນນາງຕາຍ. ຫງຈາກນາງຕາຍໄປແລວ ວນຍານຂອງນາງກກາຍເປນລມພາຍໝນຂນໄປເທງຟາ ແລວກຫບຫາຍໄປ. ກາວເຖງຜວຂອງນາງກາ ເມ ອເຫນຊາກສບຂອງເມຍແລວ ລາວກເອາໄປຝງໄວໃກເຮອນຂອງພວກລາວ. ຫງຈາກຝງແລວບດນກເກດມຕ ນໄມໃຫຍ ແລະ ສງທສດ. ວນໜງຜວຂອງນາງຈງໄດໄປຫາໝຜຄນໜງ ເພອຖາມເຖງວນຍານຂອງເມຍ ແລະ ເມຍຈະກບມາເມ ອໃດ, ໝຜກເລຍຕອບວາ: "ເຈາບຕອງຕດຕ ນໄມຕ ນນເດ ຍກເວນຕດເອາແຕກ ງການນອຍມາເຮດຟນດງໄຟ, ຂເຖ າທມາຈາກຟນນ ນແມນເມຍຂອງເຈາ ສະນ ນເຈາບຕອງເອາໄປຖມແລວ ມນຈະຢກບເຈາຕະຫອດໄປ ແຕຖາຜໃດເອາຂເຖ າຂອງເຈາໄປແມນຜນ ນຈະເອາເມຍຂອງເຈາໄປນາດວຍ". ຢຕມາມ ໜງ ຜວຂອງນາງກາບຢເຮອນ ເຫອແຕລກຊາຍນອຍ ກເລຍມແມປາຄນຂາງເຮອນ ມາຂເອາຂເຖ າໄປເຮດຢາປວຄນເຈບ, ລກຊາຍນອຍບຮເລອງກເລຍເອາຂເຖ ານ ນໃຫແມປາຄນນ ນໄປ. ຫງຈາກທເອາຂເຖ າໃຫແມປາໄປແລວ ວນຍານຂອງນາງກາທແຝງໃນຄາບຂເຖ າກໄປເກດໃໝໄປເປນລກສາວຂອງແມປາຄນນ ນ. ແຕລະມ ນາງຈະກບຄນມາເຮອນຂອງສອງພລກ

57

ມາເຮດວຽກແຕງເຂານ າໃຫພວກລາວກນ. ນາງໄດເຮດແບບນມາເປນເວລາຫາຍປຈນວາເປນສາວ. ພດຕກາຂອງລກສາວພາໃຫແມປາຜເປນແມຄດສງໄສຈ ງໄປຖາມໝຜ ແລວໝຜກຕອບວາ: "ເພາະສອງພລກນ ນເປນລກ ແລະ ເປນຜວຂອງນາງແຕຊາດປາງກອນ" ແມປາຄນນ ນກສ ງນາງກບຄນໄປໃຫສອງພລກ. ພໄປຮອດວນຍານຂອງນອງສາວຂອງນາງກາ ກໄດປາກດຂນເຮດເປນພາຍລງມາແຕເທງຟາມາດງເອານາງກາໄປຈາກອອມແຂນຂອງຜວນາງ. ໃນຂະນະທລມພາຍໝນແຮງເໝອນກາລງດດຮາງນາງກາໃຫຫດພດພາກຈາກແຂນຂອງຜວນາງນ ນ ນາງກາຮດວາ ຄາວນຕນຄຊບລອດຈາກຄວາມອາຄາດຂອງນອງສາວແນນອນ, ຢານຈະໝດກາເວນຈະຕອງຈາກຜວ ແລະ ລກໄປເສຍແລວ, ນາງຈ ງໄດເອ ຍປາກກບຜວວາ: "ຂອຍຮດວາຕແຕນໄປຂອຍກບເຈາຈະບໄດຢຮວມກນອກແລວ, ຖາຫາກຊາດໜາມຈງ ເຈາຈ ງໄປເກດເປນຕ ນປານ ແລວຂອຍຈະໄປເປນໂຕເຜງ ເພອຜະລດນ າເຜງມລດຫວານ ແລະ ຂເຜງ, ສວນລກຊາຍເຮາກໄປເກດເປນນກມາກນນ າເຜງ ມແຕທາງດຽວທພວກເຮາພແມລກຈະໄດຢຄກນຊ ວນລນດອນ. ນແລວເປນທາງສດທາຍທສາມຄນເຮາຈະພບພກນ ໂດຍສະເພາະຂອຍກບເຈາ, ເຈາເປນຜາປານ ຂອຍເປນຂເຜງ, ເວລາລາວເອາຂເຜງມາແຕມຂ ນສໃສຜາປານ ຈະບມໃຜສາມາດແຍກເຮາອອກຈາກກນ". ສະນ ນ, ມາເຖງປດຈບນນ ເມ ອໃດທເພນຍອມສແພປານ, ເພນຈະເອາແພປານລງໃນໝຫອມ ເວລານ າຮອນຈະເຫນຝອດຂນມາ ນ ນໝາຍເຖງສອງຜວເມຍຄນ ນໄດຢຮວມກນຢາງມຄວາມສກອກຄ ງ. ກະໂປງຂອງຊາວເຜາມ ງທມສສນສວຍງາມ ບາງຜນກມສຄາມ (ຫອມ) ລວນໆແຕທງໝດນ ນ ແມນເຮດດວຍຜາປານ ທຜະລດມາຈາກຕ ນປານນ ນເອງ.

(ຄດຈາກປມໂຮມເລອງສ ນ ຊາວໜມກອງລາລຽງ ປ 1985. ໜາທ 47-56)

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

58

ບບດທ 4 ການຂຽນບດຄວາມ

1. ຄວາມໝາຍຂອງບດຄວາມ ບດຄວາມແມນບດແຕງປະເພດໜງທຂຽນເປນຄາຮອຍແກວ ໂດຍມຈດປະສງໃຫເນອໃນ ຄວາມຮ ແລະ ຄວາມຄດແກຜອານເປນສາຄນ ພອມທງຊວຍກະຕກຊກຍໃຫຜອານເກດຄວາມຄດເຫນໃນເລອງຕາງໆ.

2. ລກສະນະຂອງບດຄວາມ ບດຄວາມທດຄວນມລກສະນະດ ງນ: 1) ມເນອໃນໃຈຄວາມທເປນປະໂຫຍດໃຫຄວາມຮ ແລະ ຄວາມຄດແກຜອານ. 2) ເນອໃນເລອງມຂມນທຖກຕອງເປນຄວາມຈງ ແລະ ມຫກຖານອາງອງໄດມເຫດຜນ

ທໜາເຊ ອຖ. 3) ເປນເລອງທທນສະໄໝມຈດເດນ, ກາລງຢໃນຄວາມສນໃຈຂອງຄນຈານວນຫາຍ ຫ

ຕອງການໃຫຄນສວນຫາຍໃນສງຄມສນໃຈເປນພເສດ. 4) ມການສອດແຊກທດສະນະທໜາສນໃຈຂອງນກຂຽນອນເປນປະໂຫຍດແກຜອານ

ນອກນ ນຍງກະຕນໃຫຜອານຄດເຫນດນາ ຫ ຄດຄານ. 5) ໃຊພາສາທດ, ກະທດຮດ, ບໃຊຄາຫຍາບ, ໃຊສານວນໂວຫານໃຫສອດຄອງກບ

ເລອງທສະເໜເຊນ: ບດຄວາມທອງທຽວ ກໃຊພາສາເວາຢາງເປນກນເອງ. ບດຄວາມວຊາການ ກໃຊສບທາງການ ແລະ ວຊາການນ ນໆ.

6) ມວທສະເໝເລອງທຊວນອານ ເຮດໃຫຜອານໄດຮບຄວາມເພດເພນ ແລະ ມວນຊ ນ. ເນອໃນຂອງບດຄວາມນ ນ ມຂອບເຂດກວາງຂວາງຫາຍເພາະເລອງທໜາສນ ໃຈທກຂະແໜງ ການສາມາດນາມາເປນບດຄວາມໄດ. ບດຄວາມເປນບດທເນນຄວາມຈງໂດຍກງບແມນການຂຽນແບບຈນຕະນາການ ດວຍເຫດນ ນຈ ງຕາງຈາກນທານ, ນະວະນຍາຍ ແລະ ເລອງສ ນ ທເປນເລອງເກດຈາກຈນຕະນາການເປນສາຄນ ເຖງຈະມຄວາມຈງຢແດແຕກເປນພາກສວນປະກອບ.

59

33. ປະເພດຂອງບດຄວາມ ການຈດແບງປະເພດຂອງບດຄວາມໂດຍພນຖານແລວຈະພຈາລະນາຈາກເນອໃນ ແລະ ຈດປະສງຂອງການຂຽນເປນສາຄນ ຈາກບອນອງດ ງກາວສາມາດແບງບດຄວາມອອກເປນ 6 ປະເພດດ ງນ:

3.1 ບດຄວາມບນຍາຍ ບດຄວາມບນຍາຍຂຽນຂນ ເພອເລາເລອງ ຫ ເຫດການຕາງໆທຜຂຽນປະສບມາເຊນ: ບນຍາຍກຽວກບການໄປເຝກອບຮມ ຫ ປະຊມ, ບນຍາຍກຽວກບການໄດເຂາຮວມສອບເສງນກຮຽນເກງທ ວປະເທດ...ຈດປະສງກເພອໃຫຜອານໄດມສວນຮເຫນປະສບການດ ງກາວຂອງຜຂຽນເພອໃຫເກດຄວາມຮ ແລະ ຄວາມເຂາໃຈ. ພາສາທໃຊຕອງເຂາໃຈງາຍ ແລະ ມການຈດລາດບເຫດການຢາງຊດເຈນ.

3.2 ບດຄວາມສະແດງຄວາມຄດເຫນ ບດຄວາມປະເພດນຂຽນຂນເພອສະແດງຄວາມຄດເຫນກຽວກບເລອງຕາງໆເຊນ: ການ ສາງຕ ງມະຫາວທະຍາໄລແຫງຊາດ, ການສະຫອງວນສາຄນຕາງໆ ຫ ການຈດງານບນປະເພນໃດໜງ. ບດຂຽນປະເພດນອາດຈະສະເໜຄວາມຄດເຫນໃນລກສະນະຄດຄານ ຫ ສະໜບສະໜນກໄດແຕຕອງເປນຄວາມຄດທແປກໃໝ ມລກສະນະສາງສນເພອໃຫເກດການປະຕບດ, ປຽນແປງ ຫ ປບປງແກໄຂໃນທາງທດ ອາດຈະມການຊໃຫເຫນຈດດ, ຈດອອນ ແລະ ຜຂຽນຄວນມຂມນ, ຫກຖານອາງອງ ແລະ ຕວຢາງປະກອບເພອໃຫບດຄວາມຂອງຕນເປນທໜາເຊ ອຖ.

3.3 ບດຄວາມວເຄາະ ບດຄວາມປະເພດນຂຽນເພອວເຄາະເລອງ, ເຫດການໃດໜງເຊນ: ວເຄາະຂາວ, ວເຄາະເຫດການ ແລະ ອ ນໆ ແຕຜຂຽນຄວນມຄວາມຮໃນເລອງນ ນດ, ວເຄາະຢາງມເຫດຜນ, ມ ການໄຈແຍກປະເດນຕາງໆຂອງເລອງ ໂດຍຍກໃຫເຫນວາຜນຂອງເລອງ ຫ ເຫດການນ ນໆ ຈະນາໄປສເຫດການໃນອະນາຄດໃນລກສະນະໃດ. ພາສາທໃຊຄວນເປນພາສາທຊດເຈນ, ເຂາໃຈງາຍ ແລະ ເນນຈດສາຄນຂອງເລອງ.

3.4 ບດຄວາມວຈານ ບດຄວາມວຈານ ແມນຂຽນເພອວຈານເລອງ, ເຫດການເຊນ: ບດຄວາມວຈານ ວນນະຄະດ, ສລະປະ, ພາສາ ແລະ ອ ນໆ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

60

ການຂຽນບດຄວາມປະເພດນ ຜຂຽນຕອງມຄວາມຮ, ມເຫດຜນ, ມຫກວຊາການ ເຊ ງຂນຢກບເລອງທຈະວຈານ. ໃນການຂຽນບດຄວາມວຈານ ຜຂຽນຄວນປະເມນຄາດວຍຄວາມເປນທາປາສະຈາກອະຄະຕໃດໆ ບດຄວາມນ ນຈ ງຈະໄດຮບຄວາມສນໃຈ ແລະ ໄດຮບຄວາມເຊ ອຖຈາກຜອານ.

33.5 ບດຄວາມສາລະຄະດ ສາລະຄະດເປນຊ ເອນບດຄວາມທມເນອໃນໜາສນໃຈໃຫຄວາມຮ ແລະ ຄວາມເພດ ເພນແກຜອານໂດຍເນນຄວາມຮເປນສາຄນ ແລະ ຄວາມເພດເພນເປນສາຮອງ. ການຂຽນບດຄວາມສາລະຄະດ, ຜຂຽນຕອງມຄວາມຮ, ປະສບການ, ຂມນທຖກຕອງ ແລະ ມວທຂຽນທໜາສນໃຈຈງຈະສາມາດເຮດໃຫຜອານມຄວາມເຫນດເຫນພອມນາ.

3.6 ບດຄວາມວຊາການ ບດຄວາມວຊາການເປນບດຄວາມເພອສະແດງຄວາມຮ ຫ ຖາຍທອດຄວາມຮໃນເລອງໃດໜງແກຜອານເຊນ: ຄວາມຮທາງດານຈດຕະວທະຍາ, ວທະຍາສາດ, ແພດສາດ... ດ ງນ ນ, ຜຂຽນຕອງມຄວາມຮໃນດານນ ນໆດທສດ, ມຂມນ, ສະຖຕ ແລະ ອ ນໆ ເພອປະກອບໃຫບດຄວາມຂອງຕນເປນທໜາເຊ ອຖໄດ ແລະ ຄວນມບນນານກມ ຫ ໜງສອາງອງຢທາຍບດ. ພາສາທໃຊເປນພາສາທມແບບແຜນຄ: ຖກຕອງ, ກະທດຮດ, ຊດເຈນ ແລະ ເຂາໃຈງາຍ. ໃນນ ນອາດຈະມຮບພາບ, ຕາຕະລາງ ຫ ແຜນພມປະກອບຊວຍໃຫເຂາໃຈງາຍຂນ.

4. ວທຂຽນບດຄວາມ ການຂຽນບດຄວາມ ເມ ອເບ ງໃນດານຂ ນຕອນແລວຈະເຫນວາຄາຍຄການຂຽນບດປະເພດ ອ ນເຊ ງມຂ ນຕອນການຂຽນດ ງນ:

4.1 ການເລອກຫວເລອງທຈະຂຽນ ການເລອກຫວເລອງທຈະຂຽນເປນຂ ນຕອນໜງທສາຄນເພາະວາບດຂຽນນ ນໆ ຈະໜາ

ອານໜາສນໃຈ ຫ ບ ແມນຂນຢທຫວເລອງວາ ມຄວາມສາຄນພຽງໃດ. ການເລອກຫວເລອງ ເພອຂຽນບດຄວາມຈະຕອງເປນເລອງ ຫ ເຫດການທເປນປະໂຫຍດ

ແກຜອານ ແລະ ເປນເລອງທກາລງຢໃນຄວາມສນໃຈຂອງຄນສວນຫາຍ ຫ ເປນເຫດການທກາລງເກດຂນ ຫ ເຫດການທພວພນກບເລອງທກາລງດາເນນຢ.

61

44.2 ຕຕ ງຈດປະສງໃນການຂຽນ ການຂຽນບດຄວາມ ຜຂຽນຈະຕອງຕ ງຈດປະສງຂອງການຂຽນວາ ຕອງການໃຫຜອານໄດຮບສ ງໃດ ຫ ຂຽນເພອຫຍງເຊນ: ເພອໃຫຄວາມຮ, ຄວາມບນເທງ ແລະ ໃຫຮເຫດຜນທຖກຕອງ. ເພອສະແດງຄວາມຄດເຫນ, ແນະນາສ ງສອນ ແລະ ອ ນໆ. 4.3 ການສາງໂຄງເລອງ ໂຄງເລອງ ແມນການຈດລາດບຄວາມສາຄນເປນຂໆ ຫ ເປນການສາງໂຄງຮາງຂອງເລອງນ ນ. ການຂຽນບດຄວາມທດຈະຕອງມການຮຽງລາດບເນອໃນ, ການດຂອບເຂດຂອງເລອງ ແລະ ມຄວາມສາພນລະຫວາງເນອໃນກບຫວເລອງທຈະຂຽນອກດວຍ. ການຂຽນບດຄວາມຈະຕອງເລມດວຍການເປດເລອງ, ເນອເລອງ ແລະ ສະຫບເລອງຕາມລາດບ.

1) ເປດຫວເລອງ ການຂຽນເປດຫວເລອງ ເປນການນາຜອານເຂາສເລອງ ເພອສາງຄວາມສນໃຈໃຫຜອານຢາກຕດຕາມເນອໃນຂອງເລອງຕໄປ ການເປດຫວເລອງຈະມລກສະນະດ ງນ:

- ຊໃຫເຫນແນວທາງຂອງເລອງວາ ເນອໃນສາຄນຂອງເລອງຈະດາເນນໄປແນວໃດ? - ສາງຄວາມສນໃຈໃຫຜອານຢາກຕດຕາມເລອງຕໄປ. - ກາວເຖງສະເພາະແຕສ ງທກຽວຂອງກບເນອໃນເລອງເທານ ນ. - ເປດຫວເລອງສ ນ ແຕໄດຄວາມໝາຍ.

ໃນການເປດຫວເລອງໃຫເປນໜາສນໃຈອາດຈະໃຊຄາສພາສດ, ຄາເວາຂອງບກຄນສາຄນ ຫ ອາດຈະເລມດວຍນຍາມ, ການຕ ງຄາຖາມ ແລະ ເປນບດສນທະນາເປນຕ ນ.

2) ເນອເລອງ ເນອເລອງເປນຂ ນຕອນທຂະຫຍາຍຄວາມຕຈາກການເປດເລອງ ແລະ ມຄວາມສາພນກນໂດຍຈະຕອງຂຽນອະທບາຍຄວາມຄດເຫນໃຫແຈງຫາຫກຖານ ຫ ຄວາມຈງມາປະກອບ, ມຂມນ, ມສະຖຕມາສະເໜເພອເປນການສະໜບສະໜນໃຫເນອໃນເປນທໜາເຊ ອຖຍ ງຂນ ແລະ ຂຽນເປນລະບບບສບສນ. ການຂຽນເນອເລອງຄວນຄານງເຖງສ ງດ ງຕໄປນ:

- ມເນອໃນ, ຂມນ, ສະຖຕ ແລະ ເຫດຜນອາງອງທເຊ ອຖໄດ. - ສະແດງຄວາມຮ ຄວາມຄດທຖກຕອງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

62

- ຂຽນໃຫຖກຕາມຫກພາສາລາວ. - ໃຊຄາສບໃຫກງກບຄວາມໝາຍ. - ໃຊສານວນໂວຫານໃຫເໝາະສມກບເລອງ. 33) ສະຫບເລອງ

ການສະຫບເລອງ ເປນການເນນຄວາມສາຄນຂອງເລອງໃຫຊດເຈນ ຫ ຢາຄວາມຮສກນກຄດຂອງຜຂຽນ, ການເວາສະຫບບແມນການເລາເລອງຄນທງໝດ ແມນການສະຫບໃຈຄວາມສາຄນຂອງເລອງ. ການຂຽນສະຫບເລອງ ທໜາສນໃຈອາດຂຽນແບບນ:

- ໃຊຄາປະພນ (ເປນສານວນຂອງຜຂຽນ). - ໃຊຄາສພາສດທເປນຄະຕ ແລະ ມຄວາມສາພນກບເລອງ. - ອາດຈະສະເໜວທແກໄຂບນຫາ ຫ ສະແດງຄວາມຮສກຂອງຜຂຽນ.

ຄາຖາມ 1. ບດຄວາມແມນຫຍງ? 2. ບດຄວາມທດມລກສະນະແນວໃດ? 3. ບດຄວາມມຈກປະເພດ? ປະເພດໃດແດ? 4. ວທຂຽນບດຄວາມ ມຂ ນຕອນແນວໃດແດ? 5. ຈ ງອານ ແລະ ບອກສວນຕາງໆຂອງບດຄວາມດ ງກາວເຊນ: ພາກສວນເປດຫວ

ເລອງ, ເນອເລອງ ແລະ ສະຫບເລອງ. 6. ຈ ງຂຽນບດຄວາມໃນຫວຂໃດໜງ (ຜລະໜງບດ).

ບດເຝກຫດ ຈ ງໝາຍ ໃສຂຄາຕອບທຖກຕອງ 1. ບດຄວາມທທດຄວນມລກສະນະແນວໃດ?

ກ. ມເນອໃນໃຈຄວາມທເປນປະໂຫຍດໃຫຄວາມຮ ແລະ ຄວາມເປນຈງແກຜອານ. ຂ. ມເນອໃນໃຈຄວາມທເປນປະໂຫຍດໃຫຄວາມຮ ແລະ ຄວາມເຂາໃຈແກຜອານ. ຄ. ມເນອໃນໃຈຄວາມທເປນປະໂຫຍດໃຫຄວາມຮ ແລະ ຄວາມຄດເຫນແກຜອານ. ງ. ມເນອໃນໃຈຄວາມທເປນປະໂຫຍດໃຫຄວາມຮ ແລະ ຄວາມສາມາດແກຜອານ.

63

2. ການຂຽນບດຄວາມເພນເເນນໜກບນຫາໃດເປນສາຄນ? ກ. ເນນດານຄວາມຮ ຂ. ເນນຄວາມຈງໂດຍກງ ຄ. ເນນຕາມຈນຕະນາການ ງ. ເນນຄວາມເພດເພນ ແລະ ຄວາມມວນຊ ນ

3. ບດຄວາມ "ຄວາມເຄາລບ" ມລກສະນະບດຄວາມປປະເພດໃດ? ກ. ບດຄວາມວຈານ ຂ. ບດຄວາມວເຄາະ ຄ. ບດຄວາມວຊາການ ງ. ບດຄວາມສະແດງຄວາມຄດເຫນ

ຄວາມເຄາລບ ໂດຍ: ອອນສ ປະຊາວງ

ການເຄາລບນບຖເປນມາລະຍາດອນຈບງາມປຽບເໝອນຈດໝາຍນອຍສະບບໜງທແນະນາຕວໄປໃນທາງທດ ທງເປນສະເໜສາຍຕາຂອງຜພບເຫນ. ເວາໂດຍທວໄປແລວພແມ ກຄຜປກ ຄອງເບ ງລາຄາຄອຍລກເຕາເຂາອອນທຫາກເກດໃໝໃຫຍລນ ໃຫຮຈກສາມາຄາ ລະວະ ໃຫຮຈກທຕ າທສງ. ເມ ອເດກນອຍໄດຮບການອບຮມບ ມສອນຈາກພແມແລວ ເຂາກຈະມຄວາມເຊ ອຟງ ແລະ ຖາຍທອດສ ງທດງາມອນໝາຍເຖງການເຄາລບນບຖພປານາອາ ເຄາລບຜເປນພແມຕະຫອດຮອດຜມພະຄນຕປະເທດຊາດຕປະຊາຊນ. ໃນເມ ອເດກນອຍຫາກມອາຍກະສຽນພເຂາໂຮງຮຽນແລວ ເຂາກຈະທາຄວາມເຄາລບອາຍເອອຍຄ ແລະ ເມ ອເຂາໄດຮບການສກສາຮ າຮຽນຢໃນຂ ນມະຫາວທະຍາໄລ ຫ ຮ າຮຽນໃນຂະແໜງການຕາງໆກເຊນດຽວກນ. ສະນ ນຄວາມເຄາລບນບຖຈ ງເປນບນຫາສາຄນໃນຊວດຂອງຄນເຮາ.ເພາະວາ ນກສກສາທຫາກຮຽນຢໃນປທໜງນ ນ ແມນຫາກຫຍບຍາຍຊາຍສວຍມາຈາກແຫງອ ນ ແລະ ກມາຈາກຫາຍພຕຫາຍຮງໄດມາເຕາໂຮມກນຢຫພກ ເພອກຽມເຂາໂຮງຮຽນດຽວກນ. ນກຮຽນ ປທໜງຕອງໃຫຄວາມເຄາລບນບຖ, ເຊ ອຟງຕນກຮຽນຮນອາຍ ແລະ ຄອາຈານຜທສ ງສອນໃຫຄວາມຮທາງດານວທະຍາສາດ ແລະ ວທະຍາການຕາງໆ. ສະຫບໄດວາ ຜອາວໂສ ໝາຍເຖງຜມອາຍສງ ມສບປະການມານານ ແລະ ມຄວາມຮບຮ ຕບນຫາຕາງໆ. ພວກເຮາລອງມາສງເກດເບ ງວາຜອາວໂສຍອມເປນທຍກຍອງ ແລະ ໄດຮບກຽດກອນ. ຢໃນງານຈດພທຕາງໆ ຜອາວໂສ ຫ ຜເປນຜໃຫຍໄມສງມກຈະຖກເຊອເຊນໃຫອອກໜາອອກຕາມຄາຄດຄາເຫນຊທດເຍອງທາງອບຮມບ ມສອນໃຫລກຫານບານເມອງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

64

ຕວຢາງ: ຢໃນງານສາງຄອບຄວໃໝ "ຄຫວຜວເມຍ" ຕອງໄດຮບຄາໂອວາດຕກເຕອນ ຫ ອວຍໄຊໃຫພອນ ຈາກຜເປນ "ເຈາໂຄດລງຕາ" ທງສອງກ າສອງຝາຍ ສະນ ນຜເປນລກເລກເດກນອຍຈະມຄວາມເກງອກເກງໃຈຜໃຫຍໄມສງ. ເພາະແຕຍງນອຍເດກໄດຮບການສກສາອບຮມຈາກພແມວາ: "ຢາຕອບຖອຍຖຽງຄວາມ" ເພາະເປນສ ງບດ. ຄາເວາດ ງກາວພວກເຮາກເຄຍໄດຍນຕດຫຕດປາກມາແຕດນນານແລວ.

ຢາງໃດກຕາມການນບຖຜເຖາຜແກຜອາວໂສຕະຫອດຮອດໝຄ ມນເປນສວນທດເລດ ຄວນຈະໃຫຝງເລກຢໃນດວງຈດດວງໃຈຂອງຄນລາວທງໝດ ເພາະເປນເອກະລກໜງຂອງປວງຊນລາວມາແຕເດມ. ພວກເຮາລອງຄດເບ ງວາ ຢໃນກະໂຕຂອງເຮາເອງກຍງມນວໂປ, ນວກາງ, ນວນາງ, ນວຊ ສນໃດ ຢໃນຄອບຄວກຍງມພແມ; ຢໃນປະເທດກຍງມພກ-ລດ; ຢບານກມອານາດການປກຄອງຜເຖາຜແກແນວໂຮມ ຜຊງຄນວດທ. ດ ງນ ນ, ການເຄາລບນບຖມນກຄອຍມໄປຕາມໆກນ. ຜອາຍອອນກຕອງນບຖຜອາຍສງກວາ ເພາະເພນເປນຜມ ປະສບການ ຫ ບດຮຽນຊວດຫາຍກວາຜອອນນອຍ. ເວາແບບນກບໝາຍຄວາມວາຜອາວໂສບຟງຄວາມຄດເຫນອນເປນປະໂຫຍດຈາກຜໜມນອຍເລຍ, ອນທຖກຕອງແລວ ຄວນເຄາລບ ໃນຄວາມຄດເຫນເຊ ງກນ ແລະ ກນ ຍ ງເປນການດທສດ. ຜນາພາວຽກງານທເປນຄນສະຫາດ ຍອມໃຈກວາງ ແລະ ຮບຟງຄາຄດເຫນທມລກສະນະສາງສນຢາງສມເຫດສມຜນຈາກສະມາຊກຂອງຕນ. ຄວາມບຮານຍງກາວໄວວາ: ການທຍອມຮບຟງຄວາມຄດເຫນຜເຖາຜແກ ຜໃຫຍໄມ ສງຜເພນຢຽບແຜນດນກນນ າອນກອນນ ນ "ປຽບເໝອນອາບນ າຍາມໜາວ" ເວາແບບນກບໝາຍຄວາມວາຈະເອາຍກເກ າສະໄໝເກ າ ມາສອນຄນຍກໃໝສະໄໝໃໝ ໃຫເຊ ອຟງໄປໝດ ອນຄວາມຈງແລວທາງທດເຮາຄວນມການເລອກເຟນ ແລະ ເຂາໃຈວາບກຄນໃດຫາກຮຈກນາເອາສະໄໝເກ າ ແລະ ສະໄໝໃໝມາປະສມປະສານກນເຂາດແລວບກຄນນ ນຍອມຈະເລນຢສະເໝ. (ຄດຈາກວາລະສານວນນະສນ ສະບບປະຈາເດອນ ພດສະພາ ປ 1997. ໜາ 37)

4. ຄວາມບຮານຍງກາວໄວວາ: ການທຍອມຮບຟງຄວາມຄດເຫນຜເຖາຜແກ ຜໃຫຍໄມ ສງ ຜເພນຢຽບແຜນດນກນນ າອນກອນນ ນ ""ປຽບເໝອນອາບນ າຍາມໜາວ" ມຄວາມໝາຍວາແນວໃດ? ກ. ຕອງເອາຕາມແບບຜອາວໂສຈງຈະດ ຂ. ຕອນອາບຈະໜາວ ແລວຈະອນຕາມຫງ ຄ. ຜານຜາອປະສກກອນຈງຈະມຄວາມສກຕາມຫງ ງ. ຟງຄວາມຜອາວໂສຈະຂດໃຈຖາປະຕບດໄດຈະດ

65

ບດຄວາມ "ພະທາດຫວງ ພະທາດແຫງສນຍະລກ"

ພະທາດຫວງແມ ນ ໜ ງປະຕມາກາສນ ທວຈດງດງາມສາງຂນຈາກສມນາຍຊາງບຮານ ສະໄໝເຈາໄຊຍະເຊດຖາທລາດ. ພະທາດຫວງບສະເພາະແຕມໂຄງສາງທງດງາມເທານ ນ ແຕຍງມຄວາມໝາຍທາງດານປະຫວດສາດ ແລະ ສລະປະ ວດທະນະທາແບບລາວແທ ອນໄດກາຍເປນສນຍະລກ ແລະ ສນລວມຈດໃຈຂອງປວງຊນ

ລາວແຕອະດດເທາເຖງປດຈບນ. ພະທາດຫວງເດມແທໄດສາງຂນເມ ອໃດນ ນຕາມຕານານອລງຄະທາດ ນທານລາວບຮານກາວເອາໄວວາ: ສາງຂນເພອບນຈພະສາລລກະທາດ (ກະດກຫວເໜາຂອງພະພດທະເຈາ) ເຊ ງພະອລະຫນໄດນາມາແຕປະເທດອນເດຍ; ອກຕານານໜງກາວວາ: ແຮກຕ ນທາອດນ ນ ມພາມ 4 ຄນໄດເອາເສາຫນສ ລຽມປກໝາຍໄວເພອໃຫຮວາສາສະໜາພດໄດມາຮອດດນແດນ ແຫງນແລວ, ເສາຫນນແມນຂອງພະເຈາອະໂສກມະຫາລາດແຫງປະເທດອນເດຍ ໃນສະຕະວດທ III ກອນຄຣດຕະສງກາດ. ຕມາປະຊາຊນຜເຫອມໃສໃນພດທະສາສະໜາເຊ ງມພນາຄນໜງຊ ບລຈນ ໄດນາພາປະຊາຊນມາກສາງເປນພະທາດເຈດຂນ ສງປະມານ 4 ວາ 3 ສອກ ແລະ ກວາງດານລະ 4 ວາ. ແຕນກບຮານຄະດໄດສາຫວດເບ ງວດຖທຄ ນພບໃນອງພະທາດ ແລວສນນຖານວາ: ພະທາດຫວງອາດຈະສາງຂນເມ ອປະມານ ສະຕະວດທ 6-10 ແຫງ ຄຣດຕະສງກາດ. ອງຕາມສລາຈາລກ ແລະ ຕານານກາວໄວ ພະທາດຫວງໄດສາງກວມພະທາດນອຍຢເຂດນອກເມອງ ເມ ອປ ຄ.ສ 1566 ໃນລາຊະການຂອງພະເຈາໄຊຍະເຊດຖາທລາດ ແລະ ໃຫຊ ວາ: "ພະເຈດໂລກະຈລະມະນ" ແຕຜຄນທງຫາຍພດເອນວາ: ພະທາດຫວງ ດວຍເຫດ ຜນເປນພະທາດຂະໜາດໃຫຍ; ພະທາດນ ສງ 45 ແມດ ຕນແທນພະທາດ ກວາງ 69 ແມດ ແລະ ມທາດປາລະມ 30 ລກອອມເປນບລວານ ເຊ ງມຄວາມໝາຍກຽວກບຄາສອນຂອງອງສາມາສາພດທະເຈາ 30 ປະການ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

66

ຄນຮອດວນເພງເດອນ 12 ຂອງທກໆປ ຊາວພດລາວທກທວໜາ ທງໃກ ແລະ ໄກໂດຍສະເພາະໃນເຂດນະຄອນຫວງວຽງຈນ, ການຈດຕ ງແນວໂຮມທກຂ ນ ຕາງກໄດຈດງານນະມດສະການພະທາດຫວງຂນ ຖວາເປນງານບນປະເພນທໄດປະຕບດກນມາແຕເຫງນານແລວ. ບນນະມດສະການພະທາດຫວງເປນບນທຍ ງໃຫຍຄກຄນ ແລະ ມວນຊ ນແບບປວງຊນ ມການຄບງນ ແລະ ການຫນແບບພນເມອງທຫາກຫາຍເຊນ: ການສະແດງສລະປະ, ຮອງລາ ທາເພງ ຕະຫອດຮອດການວາງສະແດງ ແລະ ຂາຍສນຄາຫດຖະກາ, ອດສາຫະກາ ແລະ ອ ນ .ໆ ພທກາອກອນໜງທຂາດບໄດໃນງານນະມດສະການພະທາດຫວງກຄການແຫຜາສາດເຜງ, ຕຄ, ຊວງມາ... ການແຫຜາສາດເຜງນແມນອອກຕນຍາດໂຍມ ຜມໃຈສດທາທງຫາຍໃນຄມບານ, ເມອງຕາງໆໃນເທດສະບານນະຄອນຫວງວຽງຈນໄດຮວມກນສາງຂນ ແລວ ນາມາເຕາໂຮມກນທວດໜອງບອນ ແລະ ແຫເຂາສເດ ນພະທາດຫວງ. ໃນຂະບວນແຫກມ ການເສບງນດວຍກອງຄອງວງປະສານກບການຟອນຂອງໜມສາວ ໃນຊດແຕງກາຍແບບຊນເຜາຕາງໆຂອງລາວຢາງຄກຄນມວນຊ ນ. ປະເພນອກອນໜງກຄການຕຄ ເຊ ງຈດວາເປນກລາປະເພດໜງທສາຄນ ໂດຍຈດອອກເປນ 2 ຝາຍຄ ຝາຍລາຊະການບລຫານບານເມອງ ກບຝາຍລາສະດອນ. ສວນກລາຊວງມາ ປດຈບນບເຫນມການແຂງຂນແລວ. ວນເພງ 15 ຄ າ ເດອນ 12 ເປນມ ຄກຄນພເສດ ຕອນເຊາມການຕກບາດຖວາຍສງຄະທານແກພະສງ ທງໃນ ແລະ ນອກກມມະລຽນພະທາດຫວງ, ຕກຕອນຄ າມການວຽນທຽນ, ຈດບ ງໄຟດອກ ເຮດໃຫທອງຟາບລເວນເດ ນພະທາດຫວງຮງແຈງໄປດວຍແສງສລະຍບລະຍບທງດງາມບມວນໃດຄນໃດທຈະງາມຄແນວນ. ການຄບງນຕາມປະເພນເຖງວາຈະມການປຽນແປງໄປແດຕາມຍກສະໄໝການຂະຫຍາຍຕວ ທາງດານເສດຖະກດສງຄມທແຕກຕາງກນກຕາມ ແຕຮດຄອງປະເພນອນດງາມນກຍງຄງຖກປກປກຮກສາ ແລະ ປະຕບດສບກນມາ ແລະ ຍງຄງປະຕບດຕໄປບມວນສນສດ ແລະ ພະທາດຫວງກຍງຄງເປນສນຍະລກ ແລະ ເປນສນລວມທາງດານຈດໃຈຂອງປວງຊນລາວບມວນຈດຈາງ.

(ຄດຈາກໜງສພມປະຊາຊນ ປ 2009)

5.. ຂໃດບບແມນ ພະອລະຫນ ກ. ພະອນ ຂ. ຜເຖງນພານ ຄ. ພະພດທະເຈາ ງ. ຜສາເລດທາວເສດທາງພດທະສາສະໜາ

67

6. ປະເພນທຕອງໄດປປະຕບດໃນມ ເພງ 15 ຄ າຂອງບນພະທາດຫວງມຫຍງແດ? ກ. ຕດບາດ ແລະ ຕຄ ຂ. ແຫຜາສາດເຜງ ແລະ ຕຄ ຄ. ແຫຜາສາດເຜງ ແລະ ຄບງນ ງ. ແຫຜາສາດເຜງ ແລະ ວຽນທຽນ

ບດຄວາມ "ວໄສທດຂອງອາຊຽນ (ASEAN) ສາລບປ 2020"

ໂດຍຄວາມມງຫວງເພອອະນາຄດອນສະຫວາງສະໄຫວຂອງບນດາປະເທດ ອາຊຽນໃຫມສນຕພາບ ຄວາມວດທະນາ ຖາວອນມາສພນລະເມອງປະກອບດວຍ 500 ລານຄນ. ພາກພນ ແລະ ໃນໂລກນ ນບນດາປະມກລດ ຫວໜາລດຖະບານຂອງສະມາຄມອາຊຽນໄດ ພອມກນເປນເອກະສນການດວໄສທດຮອດປ 2020 ຄ ງວນທ 15 ທນວາ

1997 ທກວລາລາເປປະເທດມາເລເຊຍວາ: ສງຄມຂອງບນດາປະຊາຊາດອາຊອາຄະເນຕາມ ຄວາມເປນຈງທງໝດແມນ ສາງພາກພນອາຊຽນ ໃນປ 2020 ໃຫກາຍເປນຂງເຂດແຫງສນຕພາບ ອດສະຫະພາບ ແລະ ເປນກາງທກວລາລາເປ ປ 1971 ທໄດຄາດການເອາໄວ. ເມ ອເຖງປ 2020 ອາຊຽນ ຈະສາເລດການສາງອາຊອາຄະເນແຫງສນຕພາບ ແລະ ສະເຖຍລະພາບ ເຊ ງເປນບອນທແຕລະຊາດມສນຕພາບ ແລະ ເປນບອນທບນດາຕ ນເຫດແຫງຄວາມຂດແຍງໄດຖກກາຈດປດເປາແລວ ໂດຍຜານການເຄາລບນບຖຄວາມຍດຕທາ ແລະ ຕວບດກດໝາຍ ໂດຍເຮດໃຫມການກມຕນເອງເພງຕນເອງຢາງໜກແໜນຂນໃນຊາດ ແລະ ພາກພນ. ບນດາຂຂດແຍງດານດນແດນ ແລະ ອ ນໆ ໃນອາຊອາຄະເນຈະໄດຮບການແກໄຂໂດຍສນຕວທ ຮອດເວລານສນທສນຍາໄມຕຈດ ແລະ ການຮວມມອາຊອາຄະເນຈະໄດຮບການນາໃຊຢາງເຕມສວນກາຍເປນຫກການ ການພວພນທສກສດສາລບລດຖະບານ ແລະ ປະຊາຊນຂອງພວກເຮາ ເຊ ງບນດາລດອ ນໆທມຜນປະໂຫຍດໃນພາກພນໃຫການເຄາລບນບຖ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

68

ອາຊອາຄະເນຈະປອດຈາກອາວດນວເຄລຍ ໂດຍປະຕບດຕຈດປະສງຂອງສນທສນຍາ ວາດວຍເຂດປອດອາວດນວເຄລຍ ໃນອາຊອາຄະເນ ໂດຍຜານການຍດໝນຕສນຍາດດແກຂອງສນທສນຍາສະບບນ ຜນາອາຊຽນເຫນເຊນກນວາ: ພາກພນຂອງພວກເຮາຈະຕອງ ປອດຈາກອາວດທາລາຍລາງຜານທງໝດ. ຊບພະຍາກອນມະນດ ແລະ ຊບພະຍາກອນທາມະຊາດທອດມສມບນໃນປດຈບນຈະປະກອບສວນເຂາໃນການພດທະນາ ແລະ ຄວາມວດທະນາຖາວອນລວມຂອງອາຊຽນ. ເວທປກສາຫາລພາກພນອາຊຽນເຊ ງເປນເຄ ອງມອນໜງທໄດຮບການສາງຕ ງຂນ ສາລບ ການສາງຄວາມໄວເນອເຊ ອໃຈ ແລະ ການທດເພອກນ ແລະ ກນ ເພອສ ງເສມການແກໄຂຂຂດແຍງ. ຈະເຮດໃຫອາຊອາຄະເນທບນດາພເຂາ, ແມນ າລາເຊ ແລະ ທະເລ ຈະບແຍກອອກຈາກກນອກຕໄປ ແຕຈະເຊ ອມຕເຂາກນຢໃນມດຕະພາບການຮວມມ ແລະ ການຄາ. ເຮດໃຫອາຊຽນເປນກາລງທມປະສດທພາບ ເພອສນຕພາບຄວາມຍດຕທາ ແລະ ກາຍ ໄກເກຍ (moderation) ຢໃນອາຊ-ປາຊຟກ ແລະ ໃນໂລກ. ການມຄວາມອດມສມບນດານເສດຖະກດລວມ: ຜນາອາຊຽນເດດດຽວຈະການດທດທາງໃໝກາວສປ 2020 ທເອນວາ: ອາຊຽນ 2020 ຄຮວມພດທະນາແຂງແຮງເຊ ງຈະເຮດໃຫມການເຊ ອມຕທາງດານເສດຖະກດຢາງໃກຊດກວາເກ າພາຍໃນອາຊຽນ. ບນດາຜນາອາຊຽນຢາຄນຄວາມເດດດຽວຂອງຕນທຈະຂະຫຍາຍການຮວມມທາງດານເສດຖະກດໂດຍຜານຍດທະສາດການພດທະນາດານເສດຖະກດເຊ ງສອດຄອງກບຄວາມມງມາດປາຖະໜາຂອງປະຊາຊນໃຜລາວທສມໃສການພດທະນາທຕເນ ອງ ແລະ ໝນຄງ ແລະ ເສມຂະຫຍາຍການກມຕນເອງໃນລະດບຊາດ ແລະ ລະດບພາກພນ. ໝາຍໝນທຈະກາວເຂາສການປະສານກມກຽວ ແລະ ເຊ ອມຕດານເສດຖະກດທໃກຊດຍ ງຂນ ຫດຜອນຄວາມແຕກຕາງຂອງລະດບການພດທະນາລະຫວາງບນດາປະເທດສະມາຊກ ຮບປະກນໃຫລະບບການຄາຫາຍຝາຍຍງຄງສບຕຍດຕທາ, ເປດກວາງ ແລະ ບນລຄວາມອາດສາມາດໃນການແຂງຂນໃນຂອບເຂດທວໂລກ. ຈະສາງເສດຖະກດພາກພນອາຊຽນໃຫມສະເຖຍລະພາບ ສມບນພນສກ ແລະ ມຄວາມສາມາດໃນການແຂງຂນສງ ເຊ ງໃນນກຈະມການຈລະຈອນສນຄາ, ການບລການ ແລະ ການລງທນຢາງເສລມການຫ ງໄຫຂອງທນຢາງເສລພາບກວາເກ າ ການພດທະນາເສດຖະກດເຊ ງເປນທໝ ນໃຈໄດ ແລະ ຫດຜອນຄວາມທກຍາກ ແລະ ຄວາມແຕກຕາງທາງດານເສດຖະກດ-ສງຄມ.

69

ເພອບນລເປາໝາຍທກາວມາຂາງເທງນ ນ. ບນດາຜນາອາຊຽນໄດໝ ນໝາຍດວຍການປະຕບດດ ງນ: ຮກສາສະເຖຍລະພາບຂອງເສດຖະກດມະຫາພາກ ແລະ ການເງນໃນພາກພນ ໂດຍການສ ງເສມການປກສາຫາລກນທໃກຊດກວາເກ າໃນບນດານະໂຍບາຍເສດຖະກດມະຫາພາກ ແລະ ການເງນ. ເລງໃຫມການເຊ ອມເຂາກນ ແລະ ການຮວມມດານເສດຖະກດ ໂດຍການປະຕບດຍດທະສາດລວມດ ງນ: ປະຕບດການຄາເສລຢາງເຕມຮບແບບ ແລະ ເລງການເປດກວາງການຄາດານບລການເຮດໃຫອາຊຽນກາຍເປນເຂດລງທນໃນປ 2010 ແລະ ໃຫກາຍລງທນໄດຢາງເສລໃນປ 2020 ເພມທະວ ແລະ ຂະຫຍາຍການຮວມອະນພາກພນໃນເຂດພດທະນາທມ ຢແລວ ແລະ ເຂດພດທະນາໃໝສບຕຮດແໜນ ແລະ ຂະຫຍາຍການເຊ ອມຕກບພາກພນທຢນອກອາຊຽນທຕາງຝາຍຕາງໄດຮບຜນປະໂຫຍດຮວມມເພອເຮດໃຫລະບບການຄາຫາຍຝາຍເຂມແຂງ ແລະ ເຮດໃຫພາກເອກະຊນໃນຖານະເປນຫວຈກການພດທະນາມບດບາດທແຂງແຮງຂນ. ສ ງເສມອດສະຫະກາຂະໜາດນອຍ ແລະ ຂະໜາດກາງໃຫທນສະໄໝ ແລະ ມຄວາມສາມາດໃນການແຂງຂນເຊ ງຈະປະກອບສວນໃນການພດທະນາອດສາຫະກາ ແລະ ມປະສດທຜນຂອງພາກພນ. ເລງເປດເສລດານຄວາມຊານຊານານ ແລະ ການບລການຢໃນພາກພນ.ສ ງເສມການເປດກວາງດານການເງນ ແລະ ການຮວມມທໃກຊດຍ ງຂນທາງດານການເງນ, ຕະຫາດເງນທນອາກອນ, ປະກນໄພ ແລະ ດານວຽກງານພາສ ຕະຫອດເຖງການປກສາຫາລອນໃກຊດໃນດານນະໂຍບາຍເສດຖະກດມະຫາພາກ ແລະ ນະໂຍບາຍການເງນ. ເລງການພດທະນາດານເຕກໂນໂລຊ ລວມທງເຕກໂນໂລຊຂາວສານ ໂດຍການສາງຕ ງ ຕານາງພາກພນດານເຕກໂນໂລຊຂາວສານ ແລະ ສນກາງວໄຈ ເພອເຜຍແຜ ແລະ ໃຫໄດ ນາໃຊຂມນຂາວສານ. ໃຫຄາໝ ນສນຍາວາ ຈະຮກສາການຂະຫຍາຍຕວສງຂອງເສດຖະກດອາຊຽນໂດຍເສມຕຄວາມພະຍາຍາມຮວມມທມຢຂອງອາຊຽນໂດຍເຮດໃຫຜນສາເລດຂອງອາຊຽນໜກແໜນຂນ ໂດຍການຂະຫຍາຍຄວາມພະຍາຍາມຮວມ ແລະ ເສມຂະຫຍາຍການຊວຍເຫອເຊ ງກນ ແລະ ກນ. ຈາກຫກການ ແລະ ເຫດຜນທໄດແຍກມານ ນໄດຢງຢນເຖງຜນປະໂຫຍດທບນດາປະຊາຊາດໃນກມອາຊຽນຕອງໄດຮບຢາງສະເໝພາບ ແລະ ເທາທຽມກນ. ພວກເຮາປະຊາຊນລາວທງຊາດ ຄວນພມໃຈທໄດຮບໂອກາດຮບຜດຊອບເປດກອງປະຊມຜນາອາຊຽນ ຄ ງທ 10 ໃນວນທ 29-30 ພະຈກ 2004 ນ ແລະ ເຊ ອແນວາພາຍຫງກອງປະຊມສາເລດລງຊ ສຽງຂອງສາທາລະນະລດປະຊາທປະໄຕປະຊາຊນລາວຈະສງເດນໃນພາກພນອາຊຽນກຄໃນໂລກຍ ງໆຂນ.

(ຄດຈາກໜງສພມວຽງຈນໃໝ ສະບບປ 2009)

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

70

ເເມ ອຄນບລມຄວາຍ ໂດຍ: ສກດ

ງວ, ຄວາຍເປນສດທມຄນແກຄນມາຫາຍ ເມ ອເວລາລງເຮດນາ ຫ ເຮດນາເຈາຂອງ

ມກສຂວນໃຫເພອສ ງເສມສດລຽງໃຫມກາລງໃຈດຂນ, ພາຂວນມຫຍາ ແລະ ນ າອບນ າຫອມ ບາງຕອນຄາສຂວນມດ ງນ:

ສສມ ນແມນມ ໝ ນ ໝ ນໃຫເຈາໝ ນ ຍ ງກວາຜາແອນ ໝນໃຫເຈາໝ ນ ກວາແທນຜາຈວງຜາຈນ ໃຫເຈາໝ ນກວາ ພເຂາໄກລາດ, ໝນໃຫເຈາໝ ນ ກວາສລາອາດຫນເພດ ເຮດນາ ໃຫເຈາຢາໄດຊາຊ ໄປໄວໆເຈາຢາໄດມຈດໃຈໂກດກາຫຍາບຊາອວດສະຫາວ...

ປະເພນການສຂວນເກດຈາກຄວາມເຊ ອ ບນດາສ ງທມຊວດຊ ນສງທມວນຍານຍອມມ "ຂວນ" ເປນທາມະຊາດປະຈາສາລບພທກຮກສາໃຫເປນປກກະຕສກ ຫາກຂວນຫບລຫາຍໜໄປຈະເຮດໃຫເກດຄວາມຜດປກກະຕເຊນ: ເຈບໄຂໄດປວຍເປນຕ ນ ໂດຍສະເພາະເດກນອຍ ອອນເຊ ງເຊ ອກນວາມ "ຂວນອອນ" ຄຂວນເດກນອຍມກຕ ນຕກໃຈງາຍ ເມ ອມເຫດການທເຊ ອວາ ເຮດໃຫຂວນຫບລໜຫາຍໄປຈາກເຈາຂອງກຕອງທາການແກໄຂ ໂດຍປະກອບວທການສຂວນຂນເພອປອບໃຈ ວ ງວອນໃຫຂວນກບມາຢກບເຈາຂວນດ ງເດມ. ນອກຈາກນຍງ

71

ຂໃຫຂວນອະພບານຮກສາເຈາຂອງຂວນໃຫເກດສະບາຍດມມງຄນ ດ ງເຫນໄດຈາກຂຄວາມໃນຄາສຂວນທໃຊກາວໃນພທສຂວນນ ນເອງ.

ປະເພນການສຂວນຂອງກມຊນຄນລາວນ ນບໄດເຮດສະເພາະມະນດເທານ ນຫາກຍງສຂວນໃຫກບສ ງຂອງ ພດ ຫ ສດບາງຊະນດອກດວຍ. ແຕຈດມງໝາຍໃນການເຮດຂວນ ມະນດກບສ ງຂອງ ພດ ແລະ ສດນ ນມຄວາມແຕກຕາງກນຢແດ ກາວຄ ການສຂວນມະນດມງຜນທໂຕມະນດເຈາຂອງຂວນໂດຍກງ ສວນການສຂວນສ ງຂອງ (ເຊນເສາເຮອນ) ແລະ ພດ (ເຊນເຂາ) ເປນການບວງສວງ ຂພອນຕວນຍານ ຫ ເທພາອາຮກທປະຈາຢກບສ ງຂອງ ຫ ພດພນນ ນ (ເຊນເສາເຮອນມນາງໄມ ແລະ ເຂາມແມໂພສບເປນຕ ນ) ສວນການສຂວນສດ (ເຊນຄວາຍ) ກມ ງປະໂຫຍດຕເຈາຂອງມນນ ນ (ໂດຍທາງອອມ) ເປນສາຄນ ຈ ງເຫນໄດວາສ ງຂອງພດ ຫ ສດ ທຖກເລອກມາສຂວນນ ນຕອງເປນສ ງຂອງພດ ຫ ສດທມຄວາມສາຄນຕເຈາຂອງແທໆ ເຊນສ ງຂອງກມເສາເຮອນ (ແທນເຮອນທງຫງ) ແລະ ນາ (ແຫງຜະລດອາຫານ) ສວນພດ ກມເຂາ (ອາຫານສາຄນທສດ) ສາລບສດກມຊາງ (ຂອງສາຄນສາລບເຮດເສກ) ແລະ ຄວາຍ (ຂອງຊາວນາສາລບເຮດນາ) ເຊ ງລວນແຕມຄວາມສາຄນຫາຍທງນ ນ. ເມ ອພຈາລະນາ ພທສຂວນຂອງລາວຕ ງແຕບຮານນະການ ຈນເຖງປດຈບນແລວຈະພບວາສາມນຊນຄນທາມະດານ ນ ສດທໄດຮບການຍກຍອງວາ ມຄວາມສາຄນທສດນ ນກຄ ຄວາຍນ ນເອງ. ໃນປະຫວດສາດທຈາລກເປນອກສອນພາສາກມໄຕລາວນ ນ ມເລອງລາວກຽວກບຄວາຍອນສະແດງເຖງຄວາມສາຄນລະຫວາງຄນກບຄວາຍຢຫາຍບອນ ດ ງຈະນາສະແດງເປນຕວ ຢາງບາງສວນເຊນ: ພງສາວະດານລານຊາງ ໄດກາວກາເນດມະນດໂດຍສະເພາະແມນກມຊນທເວາພາສາລາວວາ: ຕ ນຕະກນຊ ປເຍ ຍາເຍ ໄດເຮດນາ ແລະ ຄວາຍຈາກພະຍາແຖນຕມາຄວາຍຕາຍລງ ເກດເຄອນ າເຕາອອກມາຈາກຮດງຄວາຍທຕາຍແລວນ ນ. ຢເຄອເກດ ໝາກນ າເຕາ 3 ໜວຍເມ ອໝາກນ າເຕາແກກມຜ ຄນອອກມາຈາກໝາກນ າເຕາມາກມາຍ. ຫາກຈະແປຄວາມໝາຍທແຝງຢໃນພງສາວະດານຕອນນກຄງແມນເມ ອນາຄວາຍມາໃຊເຮດນາບດນ ກເກດວວດທະນາການທາງສງຄມເຮດໃຫເກດຄວາມປຽນແປງ ກາຍເປນຫາຍຊມຊນ ເຊ ງສບເນ ອງມາຈາກການໃຊແຮງງານຄວາຍເຮດນາ. ໃນອະດດຊບພະຍາກອນ ຕາງໆມຫາຍ (ເມ ອທຽບກບຈານວນພນລະເມອງ) ໂດຍສະເພາະເນອທດນ ແຕແຮງງານມໜອຍຈງເຫນວາແຮງງານຄນ ແລະ ແຮງງານຄວາຍຈງສາຄນເປນຢາງຍ ງດ ງເຫນຈາກການ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

72

ກວາດຕອນຜຄນ ສດລຽງໄປສດນແດນຂອງຜຊະນະສງຄາມ, ກເພອນາແຮງງານທໄດໄປໃຊໃນການຜະລດນ ນເອງ ໂດຍສະເພາະຢາງຍ ງການຜະລດເຂາ (ເຮດນາ) ເຊ ງເປນກດຈະກາການຜະລດທສາຄນທສດໃນຍກນ ນ. ການເຮດນານ ນໃຊຄວາຍເປນພນ. ການງານອ ນຄວາຍກບຖະໜດເໝອນການເຮດນາ ຄວາຍເປນສດອນມຄນຕບານເມອງ, ສງຄມແທ ຈະຫາສດອ ນໃດມາປຽບບໄດ. ຄດເບ ງວາຖາຄນລາວເຮາບມຄວາຍເຮດນາແລວ ເຖງຄນຈະແຂງແຮງ ແລະ ຊານານທໃດກຈະບສາມາດ ປກເຂາພກນຈນເຖງນາໄປຂາຍ. ຄວາຍເປນສດມບນຄນແທໆ . ທດສະນະຂອງຊາດລາວທມຕຄວາຍໃນຖານ "ສດມຄນ" ເຮດໃຫຄວາຍຢໃນຖານະພເສດກວາສດທ ວໄປເຊນ: ປະເພນສຂວນຄວາຍ ມການປກປອງຄມຄອງເປນພເສດ ແລະ ຍງໄດຮບຄວາມຮກໄຄຖຈາກຄນລາວມາແຕເດມ ຈະບນຍມກນຊນຄວາຍເປນສວນໃຫຍ ຊາວນາລາວຈະລຽງຄວາຍທເຮດວຽກບໄຫວແລວເປນຢາງດ ຫ ບາງຄ ງກຈະນາໄປມອບໃຫເປນຂອງວດ, ວດຈະດແລຮກສາຈນກວາຈະສນອາຍໄຂໄປເອງ ບາງຄ ງວດຈະນາເອາໜງຄວາຍ (ທຕາຍແລວ) ມາໃຊຂງໜາກອງໃຫຍ ທເອນວາ "ກອງເພນ" ເພອຕບອກເວລາເພນ (11 ໂມງເຊາ) ຫ ຕກອງແລງ (4 ໂມງແລງ) ໃນຍາມເຂາພນສາ ຫ ວນສນເປນຕ ນ. ຖວາເຈາຂອງຄວາຍທຖກນາເອາໜງມາເຮດກອງເພນຈະໄດຮບບນກສນຫາຍ. ໃນຊມປຫງໆໄດມການນາເອາເຄ ອງຈກມາໃຊແທນແຮງງານຄວາຍ ຢໃນຫາຍທອງຖນເຂດແຂວງໂດຍໃຊລດຕຣກເຕໄຖຄາດນາ ເຖງຢາງໃດກດໃນຕອນແຮກໆກຄງຍງມ ຄວາຍໄຖນາຮວມກນກບລດຕຣກເຕໄຖນາໃນຍາມແລງ, ພຝນເລມຕກດນເລມອອນນອມຊາວນາກຈະໃຊຄວາຍໄຖຊ າ ແລະ ຄາດກຽມດນເພອຫວານກາດານາ. ດ ງນ ນ, ການເຂາມາຂອງຕຣກເຕຈງບເຮດໃຫຄວາຍສນຫາຍໄປຈາກທງນາແຕຢາງໃດ. ເຄ ອງຈກທເຂາມາແທນຄວາຍໃນນາໄດແທຈງຄລດໄຖນາຂະໜາດນອຍ ຫ ຊາວນາເອນກນວາ "ຄວາຍເຫກ" ນ ນເອງ. ການຂາຍຄວາຍທມຢຈານວນຫາຍໂຕເພອໄດມາເປນ "ຄວາຍເຫກ" ໜງຄນນ ນພວມເປນທນຍມກນໃນໝຊາວນາແຖບຊານເມອງ ແລະ ຊນນະບດ, ລດໄຖນານອຍກບແມນສາເຫດທແທຈງຂອງການຫາຍໜໄປຂອງຄວາຍ, ສາເຫດທແທຈງເຊ ງຢເບອງຫງການເຂາມາຂອງລດໄຖນາຂະໜາດນອຍຄພນເຂາຊະນດໃໝທຊາວນາປກແທນພນເຂາດ ງເດມນ ນເອງ.

73

ພນເຂາຊະນດໃໝເກດດຈາກນະໂຍບາຍກະເສດລະດບໂລກ ທເອນກນວາ "ການປະຕວດສຂຽວ" ເຊ ງເປນການປຽນແປງເຕກໂນໂລຊທາງກະເສດເພອເພມຜນຜະລດໂດຍເລມທການພດທະນາພດພນ ແລະ ສດເປນສາຄນໃຫຜນຜະລດສງຂນກວາເດມຮວມກບການໃຊເຕກໂນໂລຊ ອ ນໆເຊນ: ປຍເຄມ, ຢາຂາແມງໄມ... ການເຮດນາປລະ 2 ຄ ງໃນເຂດຊນລະ

ປະທານມຜນກະທບຕການໃຊຄວາຍໂດຍກງ ແຕໃນເຂດນ າຝນບມຊນລະປະທານຍງມການໃຊຄວາຍໄຖນາເປເຊນສງຢ. ຈດໝາຍຂອງຊາວນາໃນການປກເຂາກເພອໃຫໄດຫາຍເຫອກນແລວໄວຂາຍ. ຈາກການມລະບບຊນລະປະທານທດ ຈ ງມການປກເຂາພນໃໝໄດປລະ 2 ຄ ງ. ການໃຊຄວາຍຈ ງບ ເໝາະສມກບລະບບການເຮດນາດ ງກາວ. ໃນຂະນະດຽວກນ ຊາວນາໃນຫາຍທອງຖ ນເຮດນາປກເຂາເພອບລໂພກເປນຫກ. ມລະບບຊນລະປະທານຈງປກເຂາລະບບພນເມອງປລະຄ ງດຽວ, ການໃຊຄວາຍເຮດນາຈ ງເໝາະສມສາລບພນທ ແລະ ຈດໝາຍດ ງກາວ. ນອກຈາກນ ນຄວາຍຍງເປນແຫງລາຍໄດເສມຂອງຊາວນາອກດວຍ ເນ ອງຈາກຄວາຍຂະຫຍາຍພນ ແລະ ເຕບໂຕໂດຍໃຊຊບພະຍາກອນຫາໄດໃນທອງຖ ນ (ຫຍາ, ເຟອງ, ແຮງງານ) ເຊ ງຕາງຈາກລດໄຖຂະໜາດນອຍ (ນ າມນ, ເຄ ອງອາໄຫ...). ຮບພາບທງນາເມ ອຫາຍສບປກອນຈະແນມເຫນຄວາຍເປນສວນປະກອບຢສະເໝ ແລະ ໃນໄລຍະທຄວາຍຢດເຊາຈາກການເຮດວຽກ ຖກປອຍໃຫເລມຫຍາຢທອງທ ງນາໂດຍມເດກໆເຝາດແລຢນ ນ ເດກໆຈະແນມເຫນນກອຽງງອຍຢເທງຫງຄວາຍສະເໝ. ສາລບນກຊະນດອ ນໆນ ນບພບວາມນຢເທງຫງຄວາຍຄນກອຽງ. ເດກໃນສະໄໝປດຈບນຄງມໂອກາດເຫນພາບດ ງກາວໄດຍາກ ໂດຍສະເພາະເດກໃນເມອງເຊ ງຄວາຍໄດຄອຍໝດຈາກຜນນາໄປ ຄງມແຕນກອຽງເທານ ນຍງພມຢ ແຕນກອຽງທພບເຫນບມຫງຄວາຍໃຫງອຍອກຕໄປ. ນກອຽງທພບທກວນນເປນນກອຽງຢເທງພນດນ ຕາມແຄມທາງ ເມ ອທຽບກບນກອຽງທເຄຍຢເທງຫງຄວາຍສະໄໝກອນເຮດໃຫຮສກວານກອຽງຕກຕ າລງຫາຍ ແຕເຖງຢາງໃດ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

74

ນກອຽງກຕອງປບໂຕໃຫຢລອດໃນສະພາບແວດລອມທປຽນແປງໄປຈາເດມເຊນດຽວກນກບຊາວນາທຕອງດນຮນໄປຕາມການປຽນແປງ. ການປຽນແປງນ ນເປນສດຈະທາທຫກລຽງບໄດແຕການປຽນແປງກບໄດເກດຂນເອງເລອຍໆຫາກຕອງມເຫດປດໄຈເຮດໃຫເກດຂນເສຍກອນເຊນດຽວກນກບການຫາຍໄປຈາກ ທອງທງນາຂອງຄວາຍໃນປດຈບນກເປນຜນຈາກການປຽນແປງວຖການຜະລດ ແລະ ເຕກໂນໂລຊຂອງຊາວນາທພດທະນາການຕາມລາດບຕ ງແຕເມ ອຫາຍພນປກອນນ ນ. ຄວາມສາພນລະຫວາງຊາວນາ ແລະ ຄວາຍທເລກເຊ ງໜກແໜນມາຫາຍພນປແລວນ ນກາລງດາເນນມາເຖງຈດທຊາວນາໝດເຍ ອໃຍຈນຕດສນໃຈປະຖມຄວາຍ ແຕການທຊາວນາຈະປະຖມຜນນາເປນສ ງທບຖກຕອງ, ບສມຄວນເພາະເປນການ "ຕດຕນຕດມ" ໃນການທາມາຫາກນຂອງຕນ. ທອງທງດນນາສາມາດເຮດໃຫກາເນດ ແລະ ມຄນປະໂຫຍດອນມະຫາສານແກຊວດຊາວນາທບໝດສນເປນຈກເທອ ຖາຫາກເຂາເຈາຮຊມໃຊມນເປນໄປຕາມກດເກນທາມະຊາດ. ສະພາບແວດລອມ ແລະ ວດທະນາການຊາວນາຄວນຮກສາຜນນາຂອງຕນໃຫດທສດແລວນາເອາເຕກນກວທະຍາສາດເຂາມານາໃຊໃຫໄດຮບຜນຜະລດສງຜະລດເຂາໃຫໄດຫາຍເທາທຫາຍໄດເພອໃຫກມກນ ຫ ເຫອກນແລວກນາໄປຂາຍເປນສນຄາ.

ຊາວນາຈານວນບໜອຍປະຖມຄວາຍແລວ ແລະ ອນດບຕມາກຕດສນໃຈປະຖມທ ງນາ. ຖວາການຂາຍນາຜນສດທາຍເປນເລອງປກກະຕທາມະດາ ບເປນເລອງຄຂາດບາດຕາຍຄແຕກອນ, ແຕໃນຄວາມເປນຈງແລວການກະທາດ ງກາວມນບໄດເຮດໃຫຊວດການເປນຢຂອງຊາວນາດຂນເລຍເພາະປະສບການຂອງຊາວນາເຮາໜອຍໜກໜອຍໜາທຈະສາມາດບລຫານເງນຄາຈາກການຂາຍນາມາລງທນ ຫ ດາເນນທລະກດໂດຍຕນເອງໃຫລ າລວຍກນໝດທກຄນໄດ ແໜງດພດທະນາປບປງການຜະລດຂອງຕນໃຫມຄນນະພາບດ, ມປະລມານຫາຍຕາມຄວາມຖະໜດຂອງຕນມາແຕກາເນດຈະຢດກນດ ແລະ ໝນຄງກວາ ເພາະປດຈບນທາງລດຖະບານໄດມນະໂຍບາຍສ ງເສມການຜະລດທາງດານກະສກາເປນຫກຢແລວ. ບຮານທານວາ "ຄາທຫວໝາບທນາຕນບານ" ຄາເວານເປນຄາຖາທຊາວນາຄວນທອງຂນໃຈໄວຕະຫອດຊວດ.

(ຄດຈາກວາລະສານວນນະສນ ສະບບປະຈາເດອນກນຍາ 1996. ໜາ 46-50)

75

ບບດທ 5 ການຂຽນບດລາຍງານວຊາການ

1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນຂອງການຂຽນບດລາຍງານວຊາການ

1.1 ຄວາມໝາຍຂອງບດລາຍງານວຊາການ ບດລາຍງານວຊາການເຊ ງນຍມເອນສ ນໆວາ: ບດລາຍງານ ໝາຍເຖງເລອງລາວທ

ເປນຜນຈາກການສກສາຄ ນຄວາທາງວຊາການ ແລວນາມາຮຽບຮຽງຢາງມລະບຽບແບບແຜນ; ເລອງລາວທນາມາຂຽນລາຍງານຕອງມຄວາມຈງ ຫ ຄວາມຮອນເກດຈາກການຮວບຮວມຂມນດວຍວທການສກສາຄ ນຄວາທເປນລະບບ ມລກສະນະເປນວທະຍາສາດ.

1.2 ຄວາມສາຄນຂອງການຂຽນບດລາຍງານວຊາການ 1) ໃຊເປນຫກຖານ ເປນແຫງອາງອງຂມນໄດ. 2) ເພມຄວາມຮໃຫທນສະໄໝ ທນເຫດການ. 3) ໃຫປະໂຫຍດດານການຄ ນຄວາຫາຄວາມຮເພມເຕມ. 4) ເຜຍແຜຄວາມຮໃໝ ແຫງຄວາມຮທໄດຈາກລາຍງານການວໄຈ. 5) ໃຫແນວຄດໃນການແກບນຫາ. 6) ໃຫແນວຄດໃນການພດທະນາໜວຍງານ. 7) ໃຫແນວຄດໃນການຕດສນໃຈ ເພອການດາເນນວຽກງານ.

� ຮບແບບຂອງບດລາຍງານວຊາການ ບດລາຍງານວຊາການ ສວນຫາຍຈະເປນສວນໜງຂອງການສກສາລາຍວຊາໃດວຊາ

ໜງ ເຊ ງອາດຢໃນຮບແບບຂອງລາຍງານການຄ ນຄວາ, ລາຍງານປະຈາພາກ, ລາຍງານການວໄຈ ແລະ ວທະຍານພນ ເຊ ງແຕລະແບບກມຂແຕກຕາງກນດ ງນ:

1) ລາຍງານການຄ ນຄວາ ເປນການຄ ນຄວາເລອງລາວທກຽວຂອງກບວຊາທຮຽນ ອາດເປນບນຫາ ຫ ຂມນທຕອງການສກສາເພມເຕມ ໂດຍຜສອນມຈດມງໝາຍໃຫຜຮຽນສະເໜທງຄວາມເປນຈງ ແລະ ຂຄດເຫນຂອງຕນເອງ ທງນຜ ຂຽນລາຍງານຕອງມຄວາມຄດ ແລະ ຈດມງໝາຍຂອງຕນເອງເປນພນຖານ ແລວຈ ງສກສາຄ ນຄວາຮຽບຮຽງຢາງເປນລະບບເຊນ: ລາຍງານການເຮດໂຄງການຂອງນກຮຽນ, ລາຍງານການສກສາຄ ນຄວາຂອງນກສກສາເປນຕ ນ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

76

2) ລາຍງານປະຈາພາກ ຫ ພາກນພນ ເປນການສກສາຄ ນຄວາເລອງໃດເລອງໜງໂດຍສະເພາະໃຊເປນສວນປະກອບການຮຽນວຊາໃດວຊາໜງໃນແຕລະພາກຮຽນ ຜຮຽນຕອງສກສາຄ ນຄວາຢາງລະອຽດເລກເຊ ງຫາຍກວາລາຍງານການຄ ນຄວາ ແຕກມຂອບເຂດຈາກດກວາວທະຍານພນ ລາຍງານປະຈາພາກອາດມລກສະນະເປນລາຍງານການວໄຈກໄດ. 3) ວທະຍານພນ ຫ ປະລນຍານພນ ເປນການສກສາຄ ນຄວາວໄຈຢາງລະອຽດເລກເຊ ງ ມລະບບຕາມຂ ນຕອນຂອງການວໄຈ ໂດຍມສມມດຖານເປນແນວທາງໃນການສກສາ ເລອງທສກສານ ນຄວນເປນເລອງໃໝ ສາມາດເຜຍແຜເປນຄວາມຮທາງວຊາການທມຄນນະພາບ ແລະ ສະແດງເຖງຄວາມຄດທມເຫດຜນ. ການຂຽນວທະຍານພນມເປາໝາຍການຄ ນຄວາຢາງມລະບບລະບຽບ ຕະຫອດເຖງການໃຊພາສາໄດຖກຕອງເໝາະສມ ຈ ງເປນສວນໜງຂອງການສກສາລະດບມະຫາບນດດ. 4) ລາຍງານການວໄຈ ເປນການສະເໜຜນງານທໄດຈາກການຄ ນຄວາວໄຈເຜຍແຜໃຫຜອ ນໄດຮບຮຄວາມຈງ ຫ ຄວາມຮໃໝໆ ທຄ ນພບ; ລາຍງານການວໄຈຕອງຂຽນຕາມຮບແບບ ຖາເປນລາຍງານການວໄຈທວໄປອາດຂຽນເປນລາຍງານແບບສ ນ ເຊ ງຈະຂຽນສະເພາະ ເນອຫາສາລະທສາຄນຂອງການວໄຈເທານ ນ. ສວນລາຍງານການວໄຈແບບຍາວຈະຂຽນເນອຫາສາລະຢາງລະອຽດ ເພອໃຊເປນສວນໜງຂອງການສກສາລະດບມະຫາບນດດ ດ ງໄດກາວມາແລວ ຫ ລາຍງານການວໄຈທນາສະເໜໜວຍງານ. 22. ສວນປະກອບຂອງບດລາຍງານວຊາການ ການຂຽນລາຍງານວຊາການຕອງຂຽນຢາງມລະບຽບແບບແຜນ. ດ ງນ ນ, ຈ ງເນນດານຮບແບບຫາຍ ຮບແບບຂອງລາຍງານປະກອບດວຍສວນຕາງໆ 3 ພາກສວນຄ: ພາກສວນນາ, ພາກສວນເນອເລອງ ແລະ ພາກສວນທາຍ ດ ງລາຍລະອຽດແຕລະພາກສວນຕໄປນ: 2.1 ພາກສວນນາ ຫ ສວນປະກອບຕອນຕ ນປະກອບດວຍ:

1) ປກນອກ: ເປນສວນນອກສດຂອງບດລາຍງານ ລາຍງານວຊາການປະກອບການສກສາຂອງລາຍວຊາໃດວຊາໜງຂອງແຕລະສະຖາບນ ຈະມລກສະນະຂອງສະຖາບນຢສວນເທງຂອງຂຄວາມທປາກດເທງປກນອກ ຮຽງຕາມລາດບຈາກເທງລງລມໄດແກ: ຊ ເລອງ, ຊຜຂຽນລາຍງານ, ໂອກາດທເຮດລາຍງານ (ປະກອບການສກສາລາຍວຊາໃດໜງ), ພາກການສກສາ, ປການສກສາ, ບອນເຮດລາຍງານ.

77

2) ປກໃນ: ມຮບແບບ ແລະ ຂຄວາມຄກບປກນອກ ແຕໃຊເຈຍຕາງກນ. 3) ຄານາ: ເປນສວນຊແຈງໃຫຜອານຮບຮເຖງສາຍເຫດທເລອກເຮດລາຍງານເລອງນ

ຈດມງໝາຍ ແລະ ຂອບເຂດຂອງເນອເລອງ, ຄາກາວຂອບໃຈຜມສວນຊວຍເຫອໃນການຄ ນຄວາຈດພມ.

4) ສາລະບານ: ເປນສວນສະແດງເນອໃນຂອງລາຍງານທງໝດໂດຍແບງເປນຕອນ, ບດ ຫ ເລອງ ລຽງຕາມລາດບ ມເລກໜາກາກບວາຢໜາໃດ.

5) ສາລະບານຕາຕະລາງ, ເສນສະແດງ ແລະ ພາບປະກອບ ບດລາຍງານທມຕາຕະລາງ, ເສນສະແດງ ແລະ ພາບປະກອບຈານວນຫາຍ ຕອງສະແດງລາຍການຕາຕະລາງ, ເສນສະແດງ ແລະ ພາບປະກອບໃນລກສະນະດຽວກນກບສາລະບານເນອໃນໂດຍບອກເລກທ, ຊ , ໜາທມຕາຕະລາງ, ເສນສະແດງ ແລະ ພາບຮຽງຕາມລາດບ.

22.2 ພາກສວນເນອເລອງ ພາກສວນນເປນສວນທສາຄນຂອງລາຍງານ ການສະແດງ ໃຈຄວາມສາຄນ ແລະ ລາຍລະອຽດຂອງເລອງໂດຍເລມຈາກບດນາ, ເນອໃນ ແລະ ສະຫບ ຈດລຽງຕາມລາດບຕາມທສະເໜໄວໃນສາລະບານ. ໃນເນອເລອງ ຖາມຕາຕະລາງ ແລະ ພາບປະກອບ ຕອງສະແດງໄວໃຫສາພນກບເນອເລອງ. ນອກຈາກນໃນສວນຂອງເນອເລອງຈະມການອາງອງບອກແຫງທມາຂອງຂຄວາມ, ແນວຄວາມຄດໃນຮບແບບຂອງເນອຄວາມທສອດຄອງກບບນນານກມຕອນທາຍຂອງລາຍງານ.

2.3 ພາກສວນທາຍ ໄດແກບນນານກມ ແລະ ພາກຜະໜວກ 1) ບນນານກມ: ຄລາຍຊ ວດສະດອາງອງທງຊ ປມ ແລະ ສ ງພມຕາງໆທໃຊຄ ນຄວາ

ປະກອບການຂຽນ. 2) ພາກຜະໜວກ: ຄສວນເພມເຕມຕອນທາຍຂອງລາຍງານ ເນອຄວາມສວນນມຄວາມ

ສາຄນຫາຍແຕສາພນກບເນອເລອງ ແລະ ຊວຍໃຫຜອານເຂາໃຈເນອເລອງໄດແຈມແຈງຍ ງຂນ; ລາຍງານວຊາການຈະມພາກຜະໜວກຫບນ ນ ຂນຢກບຄວາມເໝາະສມຂອງບດ. 3. ຂ ນຕອນຂອງການຂຽນບດລາຍງານວຊາການ ການຂຽນບດລາຍງານວຊາການຕອງມການວາງແຜນທດ ຫງຈາກນ ນຈ ງລງມຂຽນລາຍງານ ເຊ ງປະກອບດວຍພາກສວນນາ, ພາກສວນເນອເລອງ ແລະ ພາກສວນທາຍ. ໃນທນຈະສະແດງຂ ນຕອນການຂຽນລາຍງານວຊາການຕ ງແຕຂ ນກະກຽມຈນເຖງສາເລດ ເປນຮບເຫມໃຫເຫນໃນແຜນວາດດ ງນ:

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

78

33.1 ຂ ນກະກຽມ 1) ເລອກຫວຂ: ການເລອກຫວຂ ຫ ຫວບດມຄວາມຈາເປນຕອງຄານງເຖງບນຫາ

ຕາງໆດ ງນ: - ຫວບດທຈະເອາມາຂຽນນ ນຕອງເປນຫວບດທໜາສນໃຈ ຫ ໄດຮບຄາແນະນາຈາກອາຈານ. - ຫວບດນ ນຕອງເປນຫວບດທເພມຄວາມຮໃຫແກການຮຽນວຊາໃດໜງ. - ຕອງເປນຫວບດທສາມາດຫາຂມນ ຫ ເອກະສານປະກອບການຄ ນຄວາໄດຢາງພຽງພ. - ຫວບດທເລອກຕອງມຂອບເຂດເໝາະສມກບເວລາທມໃນການຄ ນຄວາ ແລະ ຂຽນລາຍງານ. - ການຕ ງຊ ຫວບດກຄວນໃຫຖກກບເນອເລອງ. 2) ສສາຫວດ ແລະ ລວບລວມຂມນ ການຂຽນລາຍງານຕອງຄ ນຄວາຫາຂມນເພອມາຮຽບຮຽງເປນບດລາຍງານ. ຂມນມ

ຫາຍຊະນດເຊ ງແບງອອກເປນ 2 ຊະນດໃຫຍຄ: ຂມນຈາກເອກະສານ ແລະ ຂມນພາກ ສະໜາມ.

- ຂມນຈາກເອກະສານ: ເປນຂມນທມການບນທກໄວເປນລາຍລກອກສອນເຊນ: ສລາຈາລກ, ຈດໝາຍເຫດການ, ບດວນນະຄະດ ແລະ ຂມນທເປນການສະແດງຄວາມຄດເຫນ ຫ ວເຄາະວຈານເຊນ: ຂາວ, ບດຄວາມ, ບດວຈານ, ບດສະຫບ ດ ງນເປນຕ ນ. ແຫງຂມນເອກະສານທສາຄນໄດແກ ປມອາງອງ ແລະ ປມທວໄປ ເຊ ງສາມາດຊອກຫາໄດຕາມຫສະໝດຕາງໆ.

- ຂມນພາກສະໜາມ: ເປນຂມນທຜເຮດລາຍງານຈະຕອງຮບໂຮມເອງຈາກການສາຫວດ, ການສງເກດ, ການສາພາດ, ການສ ງແບບສອບຖາມ ຫ ການທດລອງ. ຜເຮດລາຍງານຕອງຄ ນຄວາ ແລະ ພຈາລະນາວາຈະເກບຂມນພາກສະໜາມຈາກແຫງໃດ, ມຂມນພຽງພ ຫບ, ຈະເກບຂມນດວຍວທໃດ.

3) ການວາງໂຄງເລອງ ຫ ວາງໂຄງຮາງ ການວາງໂຄງຮາງຂອງບດແມນມຄວາມສາຄນຫາຍເພາະວາໂຄງຮາງແມນຂອບເຂດ

ຂອງຫວບດ ທຜຂຽນໃຊເປນແນວທາງໃນການຂຽນ. ມນແມນການການດລາດບຂ ຫ ເນອໃນຂອງບດ. ໂຄງຮາງປະກອບດວຍຄານາ ແລະ ຫວຂຕາງໆທງໃຫຍ ແລະ ນອຍຕາມລາດບ.

ບນຫາສາຄນ ບຄວນໃຫຫວຂຍາວເກນໄປ, ບຄວນແບງເນອໃນເປນຫາຍຫວຂນອຍເກນໄປ; ແຕລະຫວຂຄວນມການຕເນ ອງ ຫ ສາພນກນ. ການຈດຮຽງຫວຂຕອງເປນໄປ

79

ຕາມລາດບຂອງເຫດການ ຫ ເວລາ. ຫາກບດລາຍງານນ ນມຫວຂວາ "ອດທພນຂອງພາສາປາລ-ສນສະກດຕພາສາລາວ" ອາດຂຽນໂຄງຮາງດ ງນ:

ເເປດຫວເລອງ ຄວາມສາຄນ ແລະ ອດທພນຂອງພາສາປາລ-ສນສະກດທມຕພາສາລາວ. ເນອເລອງ: 1. ພາສາສນສະກດເຂາມາລາວຄ ງທໜງ (ພ.ສ 600 ຄ.ສ 57)

1.1 ຮບແບບ ຫ ວທການ. 1.2 ຄວາມເປນໄປ ແລະ ຜນກະທບ.

2. ພາສາສນສະກດເຂາລາວຄ ງທສອງ (ສະຕະວດທ XIV) 2.1 ຮບແບບ ຫ ວທການ. 2.2 ຄວາມເປນໄປ ແລະ ຜນກະທບ.

3. ພາສາປາລເຂາລາວ (ສະຕະວດທ XV) 3.1 ຮບແບບ ຫ ວທການ. 3.2 ຄວາມເປນໄປ ແລະ ຜນກະທບ.

4. ພາສາປາລຢດທຕ ງແໜນໜາຖາວອນໃນພາສາລາວ (ສະຕະວດທ XVI) 4.1 ຮບແບບ ຫ ວທການ. 4.2 ຄວາມເປນໄປ ແລະ ຜນກະທບ.

5. ອດທພນ ແລະ ຜນສະທອນ 5.1 ຮບແບບຂອງຕວອກສອນ. 5.2 ສບພາສາ. 5.3 ການປະດດສບໃໝໃນປດຈບນ.

ສະຫບ ພາສາປາລ-ສນສະກດໄດມອດທພນອນສງສ ງໃຫແກພາສາລາວ ໂດຍສະເພາະແມນ

ການສາງສບພາສາລາວ. ການຂຽນໂຄງຮາງນອາດຂຽນກອນ ຫ ຫງການຮວບຮວມ ແລະ ເກບຂມນກໄດ, ຖາຂຽນກອນຈະເປນສວນໜງທຊວຍຜຂຽນໃນຂະນະເກບຂມນ. ສະເພາະໂຄງຮາງທຂຽນຕາມຫງການເກບຂມນນ ນ ກຕອງໄດຂຽນເນອໃນເພາະວາ ເປນທດໃນການຂຽນໃຫມລາດບສາພນກນ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

80

44) ຂຽນແນວຄດ ແລະ ຈດປະສງ ການຂຽນແນວຄດ ແລະ ຈດປະສງແມນບນຫາທຜຂຽນລາຍງານຕອງການດຢາງຈະແຈງ

ແລະ ຂາດຕວ. ຫາກບດ ງນ ນ ກຈະເຮດໃຫການວາງໂຄງຮາງເປນໄປບໄດ ຕວຢາງ:

- ຊ ຫວບດ: ອດທພນຂອງພາສາປາລ-ສນສະກດຕພາສາລາວ - ຈດປະສງ: ສກສາຄ ນຄວາຮບແບບ ແລະ ຄວາມເປນໄປຂອງພາສາປາລ-ສນສະກດ

ທເຂາມາແຊກປນໃນພາສາລາວ. - ຂອບເຂດ: ຮບແບບ ຫ ວທການ ແລະ ຄວາມເປນໄປຂອງພາສາປາລ-ສນສະກດ

ທໄດເຂາມາແຊກປນໃນພາສາລາວໃນປ ພ.ສ 600 (ຄ.ສ 57) ແລະ ເມ ອສະຕະວດທ XIV

ຮບແບບ ແລະ ຄວາມເປນໄປຂອງພາສາປາລ-ສນສະກດທໄດເຂາມາແຊກປນໃນພາສາລາວ ໃນສະຕະວດທ 15 XV ແລະ XVI.

3.2 ຂ ນລງມຂຽນ 1) ພາກສວນນາ: ຜຂຽນຈະເວາເຖງຈດປະສງຂອງການຂຽນລາຍງານ ແລະ ເວາເຖງ

ຂອບເຂດຂອງມນ, ສະແດງຄວາມຂອບໃຈຕຜທໃຫການຊວຍເຫອໃນການໃຫຂມນ ຫ ແລກປຽນຄວາມຄດເຫນເປນຕ ນ.

2) ສວນເນອໃນ: ພາກສວນນປະກອບດວຍສອງບນຫາຄ: ເນອໃນ ແລະ ໄຂເງອນ (note) ເນອໃນແມນພາກສວນທສາຄນທສດ ເພາະວາມຜນຈາກການຄ ນຄວາຖກນາມາໄວໃນພາກສວນນ. ຫາກແມນບດລາຍງານສ ນ, ເນອໃນຈະຕອງແບງຕາມຫວຂສາຄນ; ຫາກວາແມນບດຍາວ, ເນອໃນຕອງໄດແບງອອກເປນບດເຊ ງແຕລະບດກຈະມຫວຂຕາງໆອກ. ສວນວາໄຂເງ ອນ (note) ໄດແກຄາອະທບາຍເພມຕ ມ, ໃຫຄາຈາກດຄວາມ ຫ ບອກທມາຂອງຂມນ. ໄຂເງອນຈະຖກຂຽນໄວທາຍໜາຂອງແຕລະໜາ ຫ ທາຍເຫມ, ອນພເສດແມນໝາຍເງອນຕອງກງກບເງ ອນໄຂ.

3) ສວນສະຫບ: ບນຫາຕ ນຕຂອງພາກສວນນແມນບນນານກມ ຫ ລາຍຊ ເອກະສານທນາເຂາມາໃຊໃນການຄ ນຄວາຮຽບຮຽງ. ນອກຈາກນມນຍງປະກອບດວຍຕວບກຄນທຕອບສາພາດ ຫ ໃຫຄາເຫນອກດວຍ.

81

44) ສວນອາງອງ, ບນນານກມ ແລະ ພາກຜະໜວກກ. ສວນອາງອງການອາງອງໝາຍເຖງການບອກຜອານໃຫຮວາ ຂຄວາມທຍກມານ ນໄດມາຈາກໃສ

ເພອຜອານຈະໄດຊອກອານເພມ. ຕວຢາງ:...ອກສອນສນສະກດ ຫ ອກສອນເທວະນະຄະລ ທໃຊໃນປະເທດອນເດຍທາງພາກ

ເໜອ ນອກຈາກໄດເປນເຄາຂອງໜງສລາວດ ງໄດກາວໄວໃນຂ1ແລວນ ນເຫງາມນຂອງຕວອກສອນຂອມ ແລະ ອກສອນຂະເໝນໃນເວລາຕມາອກດວຍ(1).

(1) ສລາ ວລະວງ 2516 [1973] ປະຫວດໜງສລາວ ປາກປາສກການພມ ໜາ 10

ຂ. ບນນານກມ ຫ ລາຍການເອກະສານອາງອງ ໂດຍທວໄປແລວ, ການຂຽນເອກະສານອາງອງ ມສວນກຽວຂອງກບພາສາທພມເອກະສານ ນ ນໆ. ເບອງຕ ນຜຂຽນຄວນຈາແນກກອນວາ ເອກະສານທພມເປນພາສາໃດກຂຽນເອກະສານ ນ ນຕາມກມພາສາເຊນ ພາສາລາວ, ພາສາຫວຽດ, ພາສາອງກດ...ທສາຄນຄວນຈດໄປຕາມສາກນນຍມຄ ຢດຕາມລາດບຊ ຜແຕງເຊນ: ຊ ຜແຕງ, ຊ ປມ, ສະຖານທພມ, ສານກພມ, ປທພມ. ຕຕວຢາງ: ປມ

ຕຕວຢາງ: ບດຄວາມໃນວາລະສານ (ຊ ຜຂຽນ "ຊ ບດຄວາມ" ຊ ວາລະສານ ປທ ຫ ສະບບທ (ເດອນ ປ): ເລກໜາ)

ພມ ວງວຈດ. ໄວຍາກອນລາວ. ຊາເໜອ: ພະແນກສກສາສນກາງ, 1967 ອອນແກວ ນວນນະວງ ແລະ ຄະນະ. ໄວຍາກອນລາວປດຈບນ ພາກທ I ອກຂະຫະວທ. ກະຊວງສກສາທການ: ສະຖາບນຄ ນຄວາວທະຍາສາດການສກສາແຫງຊາດ, 2000

ບນແທນ ແສນພມມະຈນ. "ພທສຂວນນມໃຫແມຂອງຊນເຜາກມມ". ວນນະສນ ປທ 31 ສະບບເດອນກມພາ 2010: 13-14

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

82

ບດຄວາມໃນໜງສພມ: (ຊ ຜຂຽນ "ຊ ບດຄວາມ" ຊໜງສພມ (ວນເດອນປ): ເລກໜາ)

ກ ປ 4. ລກສະນະຂອງບດລາຍງານວຊາການທດ

ນອກຈາກຈະມສວນປະກອບຄບຖວນທງສວນນາ, ສວນເນອເລອງ ແລະ ສວນທາຍແລວ ລາຍງານວຊາການທດຍງຄວນມລກສະນະສາຄນອກ 5 ປະການ ຕາມເກນການປະເມນລາຍງານວຊາການໄດແກ:

1) ການນາເອາຫກການ ຫ ທດສະດມາໃຊຢາງເໝາະສມ. 2) ການສະແດງຄວາມຄດລເລມສາງສນຢາງເໝາະສມ. 3) ຄວາມສມບນ ແລະ ຄວາມຖກຕອງຂອງເນອໃນ. 4) ຄວາມຊດເຈນຂອງການຂຽນລາຍງານ. 5) ຄວາມເໝາະສມຂອງຮບແບບການລາຍງານ. 4.1 ການນາຫກການ ຫ ທດສະດມາໃຊຢາງເໝາະສມ ໃນການຂຽນລາຍງານວຊາການ ຈະຕອງມການວເຄາະເຈາະເລກໃນລາຍລະອຽດຂອງ

ເນອໃນ ໂດຍມຫກການ ຫ ທດສະດ ມາຮອງຮບຢາງເໝາະສມ. ຫກການ ຫ ທດສະດດ ງກາວຄວນເປນທຍອມຮບໃນແວດວງສາຂາວຊານ ນໆ ພສມຄວນ ແລະ ກງກບເລອງທສກສາຄ ນຄວາເຊນ: ການສກສາກຽວກບເລອງພາສາອາດຍກຫກການ ຫ ທດສະດດ ງນ: "ອາຈານສອນໃນມະຫາວທະຍາໄລ ຜສນໃຈເລອງຂອງພາສາສາດໄດຄ ນຄວາເລອງວທຂຽນ ແລະ ພາສາທນາໃຊໃນນທານສາລບເດກ ເຊ ງໄດກາວເຖງຄວາມເໝາະສມໃນການໃຊພາສາໃນນທານສາລບເດກໃນກມອາຍແຕ 5-6 ປ (ອະນບານ ຫ ກອນປະຖມ) ແລະ 7-8 ປ (ປະຖມປທ 1-2). ໃນທນໄດອະທບາຍຄວາມສນໃຈໃນການອານນທານຂອງເດກໂດຍໃຊທດສະດຂອງທະວສກ ຍານປະທບ (2531).

ຊາຍຄາ ຈາປາອທມ "ເວລາໃດການນາໃຊພາສາລາວຈະເປນເອກະພາບ" ວຽງຈນໃໝ ວນທ 07/05/2009: 2

ທານ ສພອນ ພມມະເສນ ຫວໜາແນວໂຮມບານສບນເຮອງ ເມອງປາກຊນ ແຂວງບລຄາໄຊ ສາພາດວນທ 8/7/2003

83

ຫກການ ຫ ແນວຄດດ ງກາວບແມນພຽງແຕຍກມາອະທບາຍເທານ ນ ຜຂຽນລາຍງານຈະຕອງສະເໜຜນການສກສາຄ ນຄວາຂອງຕນເອງຢາງລະອຽດ ໂດຍອາດຍກຫກການ ຫ ທດສະດພຽງປະການດຽວ ຫ ຫາຍໆທດສະດປຽບທຽບປະກອບກນກໄດ ສ ງສາຄນກຄຫກການ ນ ນໆຈະຕອງສອດຄອງສະໜບສະໜນເນອໃນທສກສາຄ ນຄວາໂດຍກງ ບແມນກຽວຂອງພຽງເລກນອຍ ແລວຍກມາເພອໃຫເບ ງແລວໜາເຊ ອຖເທານ ນ.

44.2 ການສະແດງຄວາມຄດລເລມສາງສນຢາງເໝາະສມ ຈດມງໝາຍສາຄນໃນການຂຽນລາຍງານ ນອກຈາກເພອໃຫຜລາຍງານໄດສກສາ

ຄ ນຄວາຢາງກວາງຂວາງແລວ ຍງມງໃຫເກດຄວາມຄດໃນທາງລເລມສາງສນ ສາມາດນາຫກການທດສະດມາໃຊໃນເລອງທສະເພາະເຈາະຈງ ຈະສກສາຢາງເລກເຊ ງ ເລອງທສກສາອາດມຜອ ນເຄຍສກສາຄ ນຄວາມາແລວກໄດ ແຕຜລາຍງານຈະຕອງສະແດງຈດຢນ ຫ ຈດເດນທແຕກຕາງຈາກຜອ ນຢາງຊດເຈນເຊນ: ສະເໜແນວທາງການແກໄຂບນຫາທາງການບລຫານການສກສາທຍງບເຄຍມຜເຮດມາກອນ ຫ ເຄຍມຜເຮດມາແຕບຊດເຈນພຽງພ ຜຂຽນກສະເໜວທການທເຊ ອວາຈະແກບນຫາໄດ ໂດຍຕອງຊແຈງສະແດງເຫດຜນຢາງເໝາະສມ.

ເກນການປະເມນລາຍງານຂນກາວໄວຊດເຈນວາ "ການສະແດງແນວຄດລເລມສາງ ສນຢາງເໝາະສມໄດແກ ຄວາມຄດລເລມແປກໃໝ, ມຄວາມຄດຂອງຕນເອງ, ມຂສະເໜ ຂອງຕນເອງ ຫ ມແນວທາງໃນການແກບນຫາທເປນຂອງຕນເອງໂດຍບມການຮຽນແບບຜອ ນ". ໃນການບຮຽນແບບຜອ ນນ ນຜລາຍງານອາດສງໄສວາ ຜກວດຈະຮບຮໄດແນວໃດ ເລອງນຖເປນຈນຍາບນ ແລະ ມາລະຍາດຂອງຜລາຍງານເອງ ເປນຄນນະທາຂອງນກວຊາການເຊ ງຈະຕອງຮກສາຢາງເຄງຄດ ໂດຍສະເພາະຜທເປນ "ຄ". ຈາກປະສບການຂອງທມງານຜກວດບດລາຍງານ ອາດພບເຫນການລເລມ ຫ ຮຽນແບບໄດພສມຄວນ.

ນອກຈາກທກາວມາແລວນ ນ ຍງອາດມການສາມະນາ, ອະພປາຍໃນເລອງທໄດສກ ສາຄ ນຄວາມາ ເຊ ງສະແດງພມປນຍາ ແລະ ຄວາມເປນຕວເອງໄດຢາງຊດເຈນ. ສະນ ນ, ຜລາຍງານຈ ງຄວນຄດເຖງຄວາມສາຄນຂອງຄວາມຄດລເລມສາງສນ ແລະ ເຝກຄດ ເຝກ ຂຽນຢາງຈງຈງ.

4.3 ຄວາມສມບນ ແລະ ຄວາມຖກຕອງຂອງເນອໃນ ລາຍງານທດຈະຕອງມຄວາມສມບນຖກຕອງໃນຄວາມເປນຈງ, ເນອໃນຈະຕອງສມບນ ຕາມຊ ເລອງທການດ ບແມນຈະຕ ງຊ ກວາງໆ ແຕສກສາພຽງຈດດຽວເຊນ: ຕ ງຊ ຫວຂວາ "ການສກສາຜນສາເລດທາງການຮຽນຂອງນກຮຽນມດທະຍມສກສາ" ແຕເນອໃນສກສາພຽງແຕວຊາພາສາລາວ-ວນນະຄະດ ເຊ ງບໄດຄວບຄມຊ ເລອງເປນຕ ນ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

84

ການອາງອງທມາ ຫ ແຫງຄ ນຄວາ ຈະຕອງແນໃຈວາຖກຕອງບແມນອາງອງກນຕໆມາໂດຍຜດພຽນຈາກແຫງທມາຕວຈງ. ການຄ ນຄວາຄວນສກສາຈາກຫາຍແຫງເພອປຽບທຽບບເອນອຽງໄປທາງໃດໜງ. ຂມນທຈະນາມາກາວເຖງນ ນຈະຕອງກວດສອບຈນແນໃຈເຊນ: ການຍກຕວຢາງຂຄວາມໃນບດວນນະຄະດ ຄວນກວດສອບຕ ນສະບບ ບແມນອາງອງຕາມຄວາມຊງຈາ ເຊ ງຜດພາດໄດງາຍ.

44.4 ຄວາມຊດເຈນຂອງການຂຽນລາຍງານ ລາຍງານທດຈະຕອງມຄວາມຊດເຈນໃນດານລາດບການສະເໜເລອງ, ການໃຊພາສາ, ການໃຊແຜນພມ ແລະ ພາບປະກອບໃນການລາຍງານ ເພອໃຫການນາສະເໜເນອໃນຊດເຈນ ແລະ ເຂາໃຈງາຍດ ງຕໄປນ: 11) ລາດບການສະເໜເລອງ ບດລາຍງານຄວນຈດແບງຫວຂຢາງຊດເຈນ ແລະ ເປນລກສະນະດຽວກນຕະຫອດເຫມ. ການແບງຫວຂດ ງກາວຈະຕອງເປນໄປຕາມລາດບເນອໃນເຊນ: ການສກສາອປະສກໃນການສ ສານໃນຂ ນຮຽນອາດຮຽງລາດບເນອໃນດ ງນ: + ຄວາມໝາຍ ແລະ ອງປະກອບຂອງການສ ສານ. + ຄນລກສະນະຂອງຜສ ງສານ-ຜຮບສານທດ. + ສະພາບການສ ສານໃນຂ ນຮຽນ. + ແນວທາງການແກໄຂ ຯລຯ. 2) ຮບແບບການພມ ການຂຽນລາຍງານຄວນພມຢາງຊດເຈນຕາມມາດຕະຖານການພມ. ຄວນລະມດລະວງໃນເລອງການໃຊເຄ ອງໝາຍວກຕອນ, ການສະກດຄາ, ການຫຍໜາ ແລະ ການເວນຊອງວາງລະຫວາງຫຍໜາ; ເມ ອຂຽນຈບຫວຂໃຫຍຄວນເວນຊອງວາງລະຫວາງແຖວໃຫຊດເຈນ ຫາກມຕວພມພເສດເຊນ: ຕວໃຫຍ, ຕວໜາ, ຕວເນງ ກໃຊໃຫເໝາະສມ ຫາກບມກໃຊການຂດກອງ ຫ ໃຊເຄ ອງໝາຍອນໃດອນໜງທຊໃຫເຫນໃນກລະນທເປນຫວຂ, ເປນຄາເວາ ຫ ຂຄວາມທຍກມາກາວ, ຊ ຄນ ຫ ຄາສາຄນທຕອງການເນນເປນຕ ນ. ລະບບການເນນທຕອງໃຊໃນລກສະນະດຽວກນເຊນ: ຊ ຄນໃຊຕວເນງ, ຄາສາຄນໃຊຕວໜາ ເປນຕ ນ.

85

44.5 ຄວາມເໝາະສມຂອງຮບແບບການລາຍງານ ການພມ ຫ ການຂຽນລາຍງານວຊາການ ມຂປະຕບດດ ງນ: 1) ໃຊເຈຍເອສ (A4) ແລະ ໃຊພຽງໜາດຽວ ເວນຫວເຈຍພຽງ 1,5 cm (ຍກເວນໜາທຂນຕ ນບດໃໝແຕລະບດໃຫເວນ 2 cm ຂອບຊາຍມເວນ 1,5 cm, ຂອບຂວາມ ແລະ ຂອບລາງເວນ 1 cm ເທານ ນ. 2) ການຫຍໜາໃຫເວນໄລຍະ 8 ຊອງຕວອກສອນ (ພມ ຫ ຂຽນທຊອງຕວອກສອນທ 9) 3) ຂຄວາມທຄດອອກມາບເກນ 3 ແຖວ ໃຫພມຕໄປໃນເນອຄວາມ ໂດຍໃສໄວໃນເຄ ອງໝາຍວງຢມ (" "). 4) ຖາຕອງການເວນຂຄວາມທຄດມາບາງສວນ ໃຫພມເຄ ອງໝາຍສາມຈ າ (...) ແລະ ຖາຕອງການເພມຂຄວາມຂອງຜຂຽນລງໄປໃນຂຄວາມທຄດມາໃຫໃສໄວໃນວງຂ [ ] ເພອໃຫແຕກຕາງຈາກວງເລບ ເຊ ງອາດປາກດໃນຂຄວາມທຄດອອກມາໂດຍກງ. 5) ການຈດລາດບໜາໃນພາກສວນຄານາຕາງໆ ຄວນໃຊຕວອກສອນພາສາລາວຕາມລາດບ ແຕຈະເລມລາດບເລກໜາຕ ງແຕບດທ 1 ເປນຕ ນໄປ ເລກໜາ ຫ ອກສອນປະຈາໜາພມຄວນຫາງຈາກຫວເຈຍເບອງເທງປະມານ 1 cm ໂດຍນຍມໃສໄວທມມເບອງຂວາຂອງໜາທເປນເລກໜາຄກ ແລະ ມມຊາຍຂອງໜາທເປນເລກໜາຄ. ອກຢາງໜງໃນໜາທາອດຂອງບດ, ໜາທາອດຂອງບນນານກມ, ພາກຜະໜວກບຄວນໃສເລກໜາກາກບ ແຕຄວນຈະນບຈານວນໜາຮວມດວຍ. 6) ໜາຂນຕ ນບດໃໝຕາງຈາກໜາປກກະຕຄຈະເວນໄລຍະສວນເທງ 2 cm. ຕວຢາງ: ບາງບດລາຍງານວຊາການ ໃນການຂຽນບດລາຍງານວຊາການໃນລະດບມະຫາວທະຍາໄລຈະມທງການຂຽນບດລາຍງານຈບວຊາ ແລະ ບດລາຍງານຈບຊ ນໃນສາຂາວຊາຕາງໆ. ແຕໃນທນຈະຂສະເໜຕວຢາງປກ ແລະ ສາລະບານຂອງບດຄ ນຄວາຈບຊ ນປະລນຍາຕຂອງຄະນະອກສອນສາດ ພາກວຊາພາສາລາວ-ສ ສານມວນຊນ, ສາຂາວຊາພາສາລາວ-ວນນະຄະດ ເຊ ງມລກສະນະການຂຽນດ ງນ:

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

86

ຕຕວຢາງ: ປກ

ມະຫາວທະຍາໄລແຫງຊາດ ຄະນະອກສອນສາດ

ພາກວຊາພາສາລາວ-ສ ສານມວນຊນ

ທາວ ສກສາຄອນ ພມມະຈນ ນາງ ບນມ ສປະເສດ ທາວ ຄາພອນ ສອນທະລາ

ສກສາວເຄາະພາສາພາດຫວຂຂາວ ໃນໜງສພມວຽງຈນໃໝ 2008

ບດໂຄງການຈບຊ ນປະລນຍາຕ ສາຂາວຊາພາສາລາວ-ວນນະຄະດ

ນະຄອນຫວງວຽງຈນ 2010

87

ຕຕວຢາງ: ສາລະບານ

ສາລະບານ

ໜາ 1. ເປດຫວເລອງ............................................................................................ 1

1.1 ຄວາມເປນມາ ແລະ ຄວາມສາຄນຂອງການຄ ນຄວາ.................................. 1 1.2 ຈດປະສງຂອງການຄ ນຄວາ................................................................... 2 1.3 ຂອບເຂດຂອງການຄ ນຄວາ................................................................... 2 1.4 ວທການຄ ນຄວາ.................................................................................. 3 1.5 ປະໂຫຍດທຄາດວາຈະໄດຮບ................................................................ 3 1.6 ນຍາມຄາສບສະເພາະ (ຖາມ)................................................................ 4

2. ເນອໃນ.................................................................................................... 5 2.1 ພາສາ ແລະ ບດບາດການສ ສານ........................................................... 5 2.2.1 ພາສາເວາ..................................................................................... 7 2.1.2 ພາສາຂຽນ.................................................................................. 15

2.2 ຄວາມໝາຍຄວາມສາຄນຂອງໜງສພມ.................................................. 20 2.3 ພາສາພາດຫວຂຂາວໜງສພມ.................................................................. 25 2.4 ລກສະນະພາສາພາດຫວຂຂາວໃນໜງສພມວຽງຈນໃໝ............................. 30 2.4.1 ຫວຂຂາວເປນປະໂຫຍກ................................................................ 35 2.4.2 ຫວຂຂາວເປນສານວນ..................................................................... 40

3. ສະຫບ................................................................................................... ....45 3.1 ຜນໄດຮບຈາກການຄ ນຄວາ................................................................. 48 3.2 ຂສະເໜແນະນາ................................................................................ 50

ເອກະສານອາງອງ ພາກຜະໜວກ (ຖາມ)

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

88

ຄຄາຖາມ 1. ດວຍເຫດໃດຈງເອນວາບດລາຍງານວຊາການ? 2. ເປນຫຍງບດລາຍງານວຊາການຈງມຫາຍຮບແບບແຕກຕາງກນ? 3. ເປນຫຍງການຂຽນບດລາຍງານວຊາການຈ ງມສວນປະກອບຫາຍຢາງ? ຖາຂາດ

ພາກສວນໃດໜງຈະເຮດໃຫບດລາຍງານນ ນເປນແນວໃດ? 4. ການຂຽນບດລາຍງານວຊາການຈາເປນຕອງມຂ ນຕອນຢາງລະອຽດຫບ ເພາະເຫດໃດ? 5. ບດລາຍງານທດຄວນຈະມລກສະນະແນວໃດ? 6. ຖາຢາກຂຽນບດລາຍງານວຊາການໃດໜງໄດດຄວນເຮດແນວໃດ?

ບດເຝກຫດ ຈ ງເລອກເອາຫວຂໃດໜງທຕນສນໃຈ ຫ ອາດຈະຊອກຫວຂເອງກໄດ ແລວຂຽນບດລາຍງານ.

- ການຮກສາສ ງແວດລອມ. - ການອະນລກສດປາ. - ຄນປະໂຫຍດຂອງນ າ. - ຄວາມສາຄນຂອງພາສາແມ. - ສກສາການໃຊຄາລາຊາສບ. - ການພດທະນາຕນເອງໃຫກາຍເປນນກຮຽນເກງ.

89

ບບດທ 6 ການຂຽນໂຄງການ

1. ຄວາມໝາຍຂອງໂຄງການ

ຄາວາ ໂຄງການ ໃນພາສາອງກດໃຊຄາວາ (ໂປຣເຈກ Project) ເຊ ງໝາຍເຖງແຜນງານຍອຍທປະກອບດວຍຫາຍກດຈະກາ ຫ ຫາຍໜາວຽກທໄດລະບຢາງລະອຽດຊດເຈນ ເຊ ງ ມຈດປະສງ, ເປາໝາຍ, ໄລຍະເວລາດາເນນການ, ວທການ ຫ ຂ ນຕອນໃນການດາເນນງານ, ສະຖານທໃນການດາເນນງານ, ງບປະມານທໃຊໃນການດາເນນງານ ຕະຫອດຈນຜນສາເລດ ທຄາດວາຈະໄດຮບ. ໂຄງການປຽບເໝອນພາຫະນະທນາແຜນປະຕບດໄປສການດາເນນງານໃຫເກດຜນ ເພອໄປສຈດມງໝາຍປາຍທາງຕາມທຕອງການ ອກທງຍງເປນຈດເຊ ອມໂຍງຈາກແຜນງານໄປສແຜນເງນ ແລະ ແຜນຄນອກດວຍ. ຄວາມສາມາດໃນການປະຕບດໂຄງການຈງເປນທກສະທສາຄນທສດປະການໜງທນກວາງແຜນທກໜວຍງານຈະຕອງມ ນອກເໜອຈາກຄວາມສາມາດດານອ ນໆ. ໂຄງການມຄວາມສາພນກບແຜນງານ ແລະ ນະໂຍບາຍ ນ ນຄເລມຈາກນະໂຍບາຍຂອງລດຖະບານຖກນາມາຈດຕ ງເປນແຜນຂອງຊາດ, ຈາກແຜນຂອງຊາດຈະຖກນາປບເປນແຜນກະຊວງຕາງໆ, ຈາກນ ນແຜນກະຊວງຈະຖກປບຕໄປເປນແຜນຂອງກມ ແລະ ໜວຍງານລະດບໂຄງລາງ (ແຂວງ, ເມອງ...) ການທຈະສາງໂຄງການນ ນຂນມາເພອໃຫສອດຄອງກບແຜນງານຂອງກມໃນໂຄງການໜງໆອາດຈະມຫາຍກດຈະກາ ຫ ຫາຍງານ ກໄດເມ ອພດທະນານະໂຍບາຍເປນແຜນງານ ແລະ ໂຄງການແລວ ຈະເຫນໄດວາການພດທະນາຈາກລກສະນະທເປນນາມມະທາໄປສລກສະນະທເປນຮບປະທານ ນຈະເຮດໃຫໜວຍງານນ ນສາມາດປະຕບດໄດສະດວກດ.

2. ໂຄງປະກອບສາງຂອງໂຄງການ ການຂຽນໂຄງການຈະຕອງຮ ແລະ ເຂາໃຈໂຄງສາງຂອງໂຄງການເສຍກອນວາ ປະກອບ

ໄປດວຍສວນໃດແດ ເຊ ງໂດຍທວໄປໂຄງສາງຂອງໂຄງການປະກອບດວຍຫວຂຕາງໆດ ງນ:

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

90

1) ຊ ໂຄງການ 2) ຫກການ ແລະ ເຫດຜນ 3) ຈດປະສງ 4) ເປາໝາຍ 5) ວທການດາເນນໂຄງການ 6) ຜຮບຜດຊອບໂຄງການ 7) ງບປະມານ 8) ສະຖານທດາເນນໂຄງການ 9) ໄລຍະເວລາດາເນນໂຄງການ 10) ການປະເມນຜນໂຄງການ - ວທປະເມນໂຄງການ................................................................................

............................................................................................................... - ໄລຍະເວລາປະເມນຜນໂຄງການ...............................................................

............................................................................................................... - ຜປະເມນໂຄງການ..................................................................................

............................................................................................................... 11) ຜນປະໂຫຍດທຄາດວາຈະໄດຮບ � ຫກການຂຽນຈດປະສງທດມຄ:

- ຕອງມຄວາມເປນໄປໄດ ແລະ ມຄວາມສະເພາະເຈາະຈງ ໃນການດາເນນໂຄງການ. - ຕອງສາມາດວດ ແລະ ປະເມນຜນລະດບຂອງຄວາມສາເລດໄດ. - ຕອງລະບເຖງການກະທາທສາມາດປະຕບດໄດບແມນສ ງເພຝນ. - ຕອງລະບໃຫມຄວາມເປນເຫດເປນຜນ ແລະ ສອດຄອງກບຄວາມເປນຈງ. - ຕອງມການການດຂອບເຂດຂອງເວລາທຈະກະທາໃຫສາເລດໄດຢາງຊດເຈນ. ນອກຈາກນ ນການຂຽນຈດປະສງຍງຕອງຄານງເຖງສ ງຕໄປນຄ:

91

(1) ໃຊຄາກລຍາທສະແດງເຖງຄວາມຕ ງໃຈຈງເຊນ: ເພອເພມ, ເພອຫດ, ເພອສ ງເສມ, ເພອປບປງ, ເພອຂະຫຍາຍ, ເພອເຜຍແຜ...ເປນຕ ນ.

(2) ລະບຜນຜະລດ ຫ ລະບຜນໄດຮບທຕອງການໃຫເກດຂນພຽງປະການດຽວໃນຈດ ປະສງໜງຂ ຖາຂຽນຈດປະສງໄວຫາຍຂ ຂໃດເຮດໃຫສາເລດເຮາສາມາດປະເມນຜນໄດ ເຊ ງອາດການດເປນຈດປະສງຫກໜງຂ ແລະ ຈດປະສງສາຮອງໜງຫ ສອງຂໂດຍມເງ ອນໄຂ ວາ ຖາບນລຈດປະສງຫກ ແຕບບນລຈດປະສງສາຮອງ ຄວນເຮດຕໄປ ແຕຖາບນລຈດປະສງ ສາຮອງ ແຕບບນລຈດປະສງຫກ ອາດຈະຍດຕໂຄງການ.

(3) ການດເກນມາດຕະຖານຂອງຄວາມສາເລດທວດໄດໃນດານປະລມານ ແລະ ຄນນະພາບ. (4) ການດໄລຍະເວລາ, ພນທ ຫ ກມເປາໝາຍ.

�� ວທຂຽນໂຄງການໃຫໜາສນໃຈ ແລະ ໄດຮບອະນຍາດ ຫກການງາຍແຕສາຄນໃນການຂຽນໂຄງການໃຫໜາສນໃຈ ແລະ ໄດຮບການພຈາລະນາ ອະນມດຈາກກມກອງ ມຫວຂສາຄນດ ງນ: + ດານເນອໃນ:

- ໃຊພາສາກະທດຮດ, ໃຊປະໂຫຍກສ ນໆ, ບສບສນ, ຊດເຈນໃນເນອໃນທຕອງການສ ສານ.

- ໃຊຄາງາຍດາຍ, ທາມະດາ, ກງໄປກງມາ ພະຍາຍາມຫກລຽງຄາຖາມແບບບຈະແຈງເຊ ງຕອງແປຄວາມໝາຍອກເທອໜງ ຫ ອາດເຮດໃຫເຂາໃຈບກງກນ.

- ນາສະເໜຢາງມຂ ນຕອນ ອານທບທວນໃຫແນໃຈວາ ລາດບເນອໃນໄວຢາງສອດ ຄອງຕເນອງກນ.

- ເລາເລອງຍາກໃຫເຂາໃຈງາຍ ເນອໃນສວນໃດມຄວາມຊບຊອນ ຄວນສະຫບອອກ ມາໃນຮບແບບຕາຕະລາງ, ພາບປະກອບ ຫ ອ ນໆໃຫເຂາໃຈໄດງາຍ.

+ ດານຮບແບບ - ມລະບຽບ, ລຽງລາດບຫວຂ, ຫຍໜາໃຫຕເນອງເຫນເປນໝວດໝຊດເຈນ. - ມພນທພກສາຍຕາເວນແຖວ ຊອງວາງຕາມມາດຕະຖານຫກການຂຽນ ໃຊເຄ ອງ

ໝາຍວກຕອນຢາງຖກຕອງ ເວນບອນວາງແດ ເພອໃຫຜອານສະບາຍຕາ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

92

33. ຂ ນຕອນການຂຽນໂຄງການ

3.1 ຊ ແຜນງານ: ເປນການການດຊ ໃຫຄວບຄມໂຄງການດຽວ ຫ ຫາຍໂຄງການທມ ລກສະນະໄປໃນທດທາງດຽວກນ ເພອແກໄຂບນຫາ ຫ ສະໜອງຈດປະສງຫກທການດໄວ.

3.2 ຊ ໂຄງການ: ໃຫລະບຊ ໂຄງການຕາມຄວາມເໝາະສມຄ ຄວາມໝາຍຊດເຈນ ແລະ ເອນເໝອນເດມທກເທອ ຈນກວາໂຄງການຈະສາເລດ.

3.3 ຫກການ ແລະ ເຫດຜນ: ໃຫຊແຈງລາຍລະອຽດຂອງບນຫາ ແລະ ຄວາມຈາເປນທເກດຂນທຈະຕອງແກໄຂຕະຫອດຈນຊແຈງເຖງຜນປະໂຫຍດທຈະໄດຮບຈາກການດາເນນງານຕາມໂຄງການ ແລະ ຫາກເປນໂຄງການທຈະດາເນນການຕາມນະໂຍບາຍ ຫ ສອດຄອງ ກບແຜນຂອງແຂວງ ຫ ແຜນພດທະນາເສດຖະກດ ແລະ ສງຄມແຫງຊາດ ຫ ແຜນອ ນໆກຄວນຊແຈງອກດວຍ.

3.4 ຈດປະສງ: ເປນການບອກໃຫຮວາ ການດາເນນງານຕາມໂຄງການນ ນມຄວາມ ຕອງການໃຫອນໃດເກດຂນ. ຈດປະສງທຄວນລະບໄວຄວນເປນຈດປະສງທຊດເຈນທປະຕບດໄດ ແລະ ປະເມນຜນໄດ.

3.5 ເປາໝາຍ: ໃຫລະບວາ ຈະດາເນນການອນໃດ ໂດຍພະຍາຍາມສະແດງໃຫ

1. ຊ ແຜນ 2. ຊ ໂຄງການ 3. ຫກການ ແລະ ເຫດຜນ 4. ຈດປະສງ

5. ເປາໝາຍ 6. ວທດາເນນການ7. ໄລຍະເວລາດາເນນການ

8. ງບປະມານ 9. ຜຮບຜດຊອບໂຄງການ 10. ໜວຍງານທໃຫການສະໜບສະໜນ

11. ການປະເມນຜນ 12. ຜນທຄາດວາຈະໄດຮບ

93

ປາກດເປນຮບຕວເລກ ຫ ຈານວນທຈະເຮດໄດ ພາຍໃນໄລຍະເວລາທການດ ການລະບເປາໝາຍລະບເປນປະເພດລກສະນະ ແລະ ປະລມານ ໃຫສອດຄອງກບຈດປະສງ ແລະ ຄວາມສາມາດໃນການເຮດວຽກຂອງຜຮບຜດຊອບໂຄງການ.

33.6 ວວທດາເນນການ: ການດາເນນໂຄງການໃຫລະບຈດປະສງໃນໄລຍະການກຽມໂຄງການຈະຮວບຮວມກດຈະກາທກຢາງໄວແລວ ນາມາຈດລາດບວາ ຄວນຈະເຮດອນໃດກອນ-ຫງ ຫ ພອມໆກນ ແລວຂຽນໄວຕາມລາດບ ຈນເຖງຂ ນຕອນສດທາຍ ທເຮດໃຫໂຄງການບນລຕາມຈດປະສງ.

3.7 ໄລຍະເວລາດາເນນໂຄງການ: ຄການລະບໄລຍະຕ ງແຕເລມຕ ນໂຄງການຈນເຖງສາເລດເສດສນໂຄງການ ປດຈບນນຍມລະບວນ-ເດອນ-ປທເລມຕ ນ ແລະ ສາເລດ. ການລະບຈານວນຄວາມຍາວຂອງໂຄງການເຊນ: 6 ເດອນ 2 ປ ໂດຍບລະບເວລາເລມຕ ນ-ສນສດ ເປນການການດໄລຍະເວລາທບສມບນ.

3.8 ງບປະມານ: ເປນການປະມານຄາໃຊຈາຍທງໝດໂຄງການ ເຊ ງຄວນຈາແນກລາຍງານຄາໃຊຈາຍໄດຢາງຊດເຈນ. ງບປະມານອາດແຍກອອກເປນ 3 ປະເພດຄ: ເງນງບປະມານຂອງລດ, ເງນກ ແລະ ເງນຊວຍເຫອຈາກຕາງປະເທດ, ເງນນອກງບປະມານອ ນໆເຊນ: ເງນເອກະຊນເປນຕ ນ. ການລະບງບປະມານຄວນລະບແຫງທມາຂອງງບປະມານດວຍ. ນອກຈາກນຍງສາມາດລະບຊບພະຍາກອນທຕອງການເຊນ: ຄນ, ວດສະດ ຯລຯ.

3.9 ເຈາຂອງໂຄງການ ຫ ຜຮບຜດຊອບໂຄງການ: ເປນການລະບເພອໃຊຮວ າ ໜວຍງານໃດເປນເຈາຂອງ ຫ ຮບຜດຊອບໂຄງການ. ໂຄງການຍອຍໆບາງໂຄງການລະບເປນຊ ບກຄນຜຮບຜດຊອບເປນລາຍບກຄນ.

3.10 ໜວຍງານທໃຫການສະໜບສະໜນ: ເປນການໃຫແນວທາງແກຜອະນມດ ແລະ ຜປະຕບດວາ ໃນການດາເນນໂຄງການນ ນຄວນປະສານງານ ແລະ ຂຄວາມຮວມມກບໜວຍງານໃດແດ ເພອບນລຈດປະສງທຕ ງໄວ.

3.11 ການປະເມນໂຄງການ: ບອກແນວທາງວາ ການຕດຕາມປະເມນຜນຄວນເຮດ ແນວໃດ ໃນໄລຍະໃດ ແລະ ໃຊວທການແນວໃດຈງຈະເໝາະສມ ເຊ ງຜນຂອງການປະເມນສາມາດນາມາພຈາລະນາປະກອບການດາເນນ, ການກະກຽມໂຄງການທຄາຍຄ ຫ ກຽວຂອງໃນເວລາຕໄປ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

94

33.12. ຜນປະໂຫຍດທຄາດວາຈະໄດຮບ: ເມ ອໂຄງການນ ນສາເລດແລວຈະເກດຜນແນວໃດແດ, ໃຜເປນຜໄດຮບ. ເລອງນສາມາດຂຽນທງຜນປະໂຫຍດໂດຍກງ ແລະ ຜນປະໂຫຍດໃນດານຜນກະທບຂອງໂຄງການອກດວຍ.

4. ລກສະນະຂອງໂຄງການ ໂຄງການທດຄວນມລກສະນະດ ງນ:

1) ເປນໂຄງການທສາມາດແກໄຂບນຫາຂອງທອງຖນໄດ. 2) ມລາຍລະອຽດດານເນອຫາສາລະຄບຖວນຊດເຈນ ແລະ ຈາເພາະເຈາະຈງ ໂດຍ

ສາມາດຕອບຄາຖາມຕໄປນໄດດ ງນ: - ໂຄງການຫຍງ = ຊ ໂຄງການ - ເປນຫຍງຈງຕອງລເລມໂຄງການ = ຫກການ ແລະ ເຫດຜນ - ເຮດເພອຫຍງ = ຈດປະສງ - ປະລມານທຈະຕອງເຮດເທາໃດ = ເປາໝາຍ - ເຮດແນວໃດ = ວທດາເນນການ - ຈະເຮດເມ ອໃດ ດນປານໃດ = ໄລຍະເວລາດາເນນການ - ໃຊຊບພະຍາກອນເທາໃດ ແລະ ໄດມາຈາກໃສ = ງບປະມານແຫງທມາ - ໃຜເຮດ = ຜຮບຜດຊອບໂຄງການ - ຕອງປະສານງານກບໃຜ = ໜວຍງານທໃຫການສະໜບສະໜນ - ບນລຈດປະສງຫບ = ການປະເມນຜນ - ເມ ອເສດສນໂຄງການແລວຈະໄດອນໃດ = ຜນປະໂຫຍດທຈະໄດຮບ 3) ລາຍລະອຽດຂອງໂຄງການດ ງກາວຕອງມຄວາມກຽວເນອງສາພນກນເຊນ:

ຈດປະສງຕອງສອດຄອງກບຫກການ ແລະ ເຫດຜນ, ວທດາເນນການຕອງເປນໄປໃນທາງທເຮດໃຫບນລຈດປະສງໄດ ຯລຯ.

4) ໂຄງການທລເລມຂນມາຕອງມຜນຢາງໜອຍທສດຢາງໃດຢາງໜງໃນຫວຂຕໄປນ: - ສະໜອງຕອບການສະໜບສະໜນຕນະໂຍບາຍລະດບແຂວງ ຫ ນະໂຍບາຍສວນ

ລວມຂອງປະເທດ.

95

- ກໃຫເກດການພດທະນາທງສະເພາະສວນຕວ ແລະ ການພດທະນາໂດຍສວນລວມ ຂອງປະເທດ.

- ແກໄຂບນຫາທເກດຂນໄດຖກຕາມຈດປະສງກງປະເດນ. 5) ລາຍລະອຽດໃນໂຄງການມພທຈະເປນແນວທາງໃຫຜອ ນອານແລວເຂາໃຈ ແລະ

ສາມາດດາເນນການຕາມໂຄງການໄດ. 6) ເປນໂຄງການທປະຕບດໄດ ແລະ ສາມາດຕດຕາມ ແລະ ປະເມນຜນໄດ.

ຕວຢາງ: 1. ຊ ໂຄງການ ໂຄງການນເທດພາຍໃນໂຮງຮຽນ.............................(ໃສຊ ໂຮງຮຽນ).................. 2. ຫກການ ແລະ ເຫດຜນ

ການພດທະນາຄນນະພາບການຮຽນ-ການສອນຈາເປນຕອງອາໄສຂະບວນການນເທດ ເຊ ງອາດຈະເປນການນເທດຈາກບກຄະລາກອນພາຍນອກ ເຊ ງນເທດໂດຍຄສກສານເທດ ຫ ເປນການນເທດພາຍໃນ ໂດຍບກຄະລາກອນພາຍໃນໂຮງຮຽນຈດນເທດກນເອງ ໂຮງຮຽນ.....................ໃນເຂດເມອງ.................ແຂວງ.........................ມຈານວນ.................ໂຮງຮຽນ ມຄສກສານເທດທຮບຜດຊອບໃນການນເທດຈານວນ..............ຄນ. ດ ງນ ນ, ການທຄສກສານເທດຈະອອກໄປນເທດໃຫທ ວເຖງທກໂຮງຮຽນໃນແຕລະພາກຮຽນ ຫ ໃນແຕລະປຈ ງເປນເລອງທຍາກ, ບາງໂຮງຮຽນໃນບາງປຄສກສານເທດບເຄຍເຂາໄປນເທດຈກເທອເລຍກມ ການທທາງໂຮງຮຽນຈະຄອຍຖາໃຫສກສານເທດໄປນເທດເພອພດທະນາການຮຽນ-ການສອນຂອງຄແຕຝາຍດຽວຄງຈະບໄດ ເນ ອງຈາກຂຈາກດຕາງໆຄ: ຄສກສານເທດກມໜອຍ, ເລອງງບປະມານໃນການນເທດມຈາກດ. ດ ງນ ນ, ໂຮງຮຽນຕາງໆຈງຕອງຫາວທການຊວຍເຫອຕນເອງໂດຍການຈດໃຫມການນເທດພາຍໃນຂນມາ. ໃນໂຮງຮຽນ.....................ເປນໂຮງຮຽນໜງທປະສບບນຫາໃນເລອງການໄດຮບການນເທດຈາກສກສານເທດ.ຈາກການສງເກດເບ ງການຈດການຮຽນ-ການສອນຂອງຄພບວາ ການສອນຂອງຄຂາດການວາງແຜນການສອນບຄອຍໄດກະກຽມການສອນ ວທການສອນບສາງຄວາມສນໃຈໃຫແກນກຮຽນ, ການວດຜນ ແລະ ປະເມນຜນຂາດຫ ກເກນທດ, ການສອນທຊວຍເສມບຄອຍມ, ທາງດານຄນນະພາບຂອງນກຮຽນໂດຍສະເພາະທາງດານຜນສາ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

96

ເລດດານການຮຽນໃນບາງກມວຊາຂອນຂາງຕ າ ແລະ ທາງດານຄນນະທາ-ຈາລຍະທາຂອງນກຮຽນກຍງຢໃນເກນຂອນຂາງຕ າເຊນກນ. ຈາກບນຫາຕາງໆທສງເກດພບຜບລຫານຈງໄດປກສາຫາລກບສກສານເທດວາຄວນຈະເຮດແນວໃດ ຈ ງໄດຮບຄາແນະນາໃຫແກໄຂປບປງ ໂດຍການຈດການນເທດພາຍໃນຂນໃນໂຮງຮຽນໂດຍເຮດເປນໂຄງການຂນຊ ວາ: "ໂຄງການນເທດພາຍໃນໂຮງຮຽນ............................................................" 3. ຈດປະສງ ການດາເນນງານຕາມໂຄງການນເທດພາຍໃນໂຮງຮຽນຂອງໂຮງຮຽນ....................ມ ຈດປະສງສາມປະການຄ:

1) ເພອປບປງພດຕກາການຈດການຮຽນ-ການສອນຂອງຄໃນທກວຊາ. 2) ເພອປບປງພດຕກາການຮຽນຂອງນກຮຽນໃຫດຂນ. 3) ເພອຍກລະດບຜນການຮຽນຂອງນກຮຽນໃຫສງຂນ.

4. ເປາໝາຍ 1) ພດຕກາການຈດການຮຽນ-ການສອນຂອງຄທກຄນໃນແຕລະກດຈະກາ ຫ ແຕ

ລະຊ ວໂມງ ຄໄດປະຕບດກນຫາຍຂນກວາເກ າ. 2) ຈານວນນກຮຽນທເຂາຮຽນໃນແຕລະຊ ວໂມງມຈານວນຫາຍຂນ. 3) ຜນການຮຽນຂອງນກຮຽນແຕລະວຊາຄະແນນສະເລຍບຕ າກວາ 7. 5. ເນອໃນ ໂຄງການນເທດພາຍໃນໂຮງຮຽນມເນອໃນທຕອງການໃຫຄມຄວາມຮ ແລະ ນາໄປ

ປະຕບ ດໄດແກ: 1) ການເຮດແຜນການສອນ. 2) ການສາງວດສະດອປະກອນ ແລະ ເອກະສານການສອນ. 3) ເຕກນກການສອນແບບຕາງໆ. 4) ການຂຽນຂສອບ. 5) ຫກການວດຜນ ແລະ ປະເມນຜນຕາມລະບຽບຂອງກະຊວງສກສາ ແລະ ກລາ

97

66. ວທດາເນນການ ມຂ ນຕອນ/ກດຈະກາໃນການດາເນນງານຕາງໆດ ງນ: 1) ຂ ນກະກຽມໃຊໄລຍະເວລາ 9 ເດອນ ເລມແຕ............................................

ກ. ສກສາຫາຄວາມຮກຽວກບການນເທດພາຍໃນ ຂ. ປະຊມຄເພອຮບຮບນຫາ ແລະ ຄວາມຕອງການທຈາເປນ ຄ. ຂຽນໂຄງການນເທດພາຍໃນ ງ. ສະເໜໂຄງການແກຄພາຍໃນໂຮງຮຽນ ຈ. ເຊນວທະຍາກອນມາບນຍາຍໃນຫວຂ:

- ການເຮດແຜນການສອນ. - ການສາງວດສະດອປະກອນ ແລະ ເອກະສານການສອນ - ເຕກນກການສອນຕາງໆ - ການຂຽນຂສອບ - ຫກການວດຜນ ແລະ ປະເມນຜນຕາມລະບຽບ

ສ. ສກສາເບ ງສະຖານທ ຊ. ປະຊມທາງປະຕບດການ ເພອຮວມກນວາງແຜນ ແລະ ກຽມການຮຽນ-ການສອນ

2) ຂ ນດາເນນການ ໃຊເວລາ 6 ເດອນ ເລມແຕເດອນ..........ເຖງເດອນ................. ກ. ປະຊມຄເພອຕດຕາມການດາເນນງານ ຂ. ຄທກຄນດາເນນການຈດກດຈະກາການຮຽນ-ການສອນຕາມທໄດຮບມອບໝາຍ

3) ຂ ນຕດຕາມປະເມ ນຜນ ໃຊເວລາ 7 ເດອນ ເລມແຕເດອນ.......ເຖງເດອນ........... ກ. ປະຊມຄເພອປະເມນຜນການດາເນນງານເປນໄລຍະໆ ຂ. ປບປງການດາເນນໂຄງການໂດຍນາຜນການປະເມນມາພຈາລະນາປບປງ

4) ສະຫບຜນ/ລາຍງານ ໃຊເວລາ 2 ເດອນ ເລມແຕເດອນ.........ເຖງເດອນ............ ກ. ກຽມການຂຽນລາຍງານການປະເມນໂຄງການ ຂ. ເກບຂມນຕາງໆ ຄ. ຂຽນລາຍງານການປະເມນໂຄງການ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

98

7. ໄລຍະເວລາດາເນນ ການດາເນນງານຕາມໂຄງການໃຊໄລຍະເວລາ...............ປ ຕ ງແຕສກຮຽນ.............. ..............ເຖງສກຮຽນ.............................ມແຜນການດາເນນງານດ ງນ:

ຂ ນຕອນການດາ ເນນ

ໄລຍະເວລາ 24 ເດອນ ສກສກສາ.................. ສກສກສາ............... 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

ຂ ນກະກຽມ ຂ ນດາເນນການ

ຂ ນຕດຕາມ ປະເມນຜນ

ສະຫບຜນ/ລາຍງານ

8. ງບປະມານ: ງບປະມານແຕລະສກສກສາມດ ງນ:

1) ສກຮຽນ...................................... ເປນເງນ..........................................ກບ ຄາໃຊສອຍ ເປນເງນ..........................................ກບ

ຄາວດສະດອປະກອນ ແລະ ເອກະສານ ເປນເງນ..........................................ກບ 2) ສກຮຽນ...................................... ເປນເງນ..........................................ກບ ຄາໃຊສອຍ ເປນເງນ..........................................ກບ

ຄາວດສະດອປະກອນ ແລະ ເອກະສານ ເປນເງນ...........................................ກບ 3) ສກຮຽນ...................................... ເປນເງນ...........................................ກບ

ຄາໃຊສອຍ ເປນເງນ...........................................ກບ ຄາວດສະດອປະກອນ ແລະ ເອກະສານ ເປນເງນ...........................................ກບ 9. ຜຮບຜດຊອບໂຄງການ (ລະບຊ , ຕາແໜງ)

1) ...............................................ຫວໜາໂຄງການ

99

2) ..................................................ກາມະການ 3) ..................................................ກາມະການ 4) ..................................................ກາມະການ ແລະ ເລຂານການໂຄງການ

10. ການປະເມນຜນໂຄງການ 1) ແບບສອບຖາມບນຫາຂອງປດໄຈຕາງໆ ໃນການດາເນນງານ 2) ແບບສງເກດພດຕກາການຈດການຮຽນ-ການສອນຂອງຄ 3) ແບບສອບຖາມພດຕກາຂອງຜບລຫານຕາມການຮບຮຂອງຄ 4) ແບບສອບຖາມພດຕກາການຮຽນຂອງນກຮຽນຕາມການຂອງຄ 5) ແບບບນທກຜນການຮຽນຂອງນກຮຽນ

11. ຜນທຄາດວາຈະໄດຮບ 1) ພດຕກາການຈດການຮຽນ-ການສອນຂອງຄທກຄນຈະດຂນ. 2) ພດຕກາການຮຽນຂອງນກຮຽນຈະດຂນ. 3) ຜນການຮຽນຂອງນກຮຽນຈະສງຂນ.

ຄາຖາມ 1. ຍອນຫຍງຈງເອນວາໂຄງການ? 2. ໂຄງການທດຄວນຈະມອນໃດແດ? 3. ເປນຫຍງການຂຽນໂຄງການຈງມຂ ນຕອນ? - ຖາຫາກບມການວາງແຜນຢາງລະອຽດຈະເຮດໃຫການດາເນນໂຄງການເປນແນວໃດ? 4. ພວກນອງຄດວາໂຄງການທດຄວນມລກສະນະແນວໃດ?

ບດເຝກຫດ ຈ ງເລອກຂຽນໂຄງການໃດໜງເຊນ: ການສາຫວດຄາທມກຂຽນຜດໃນພາສາລາວ,

ການສາຫວດການໃຊຄາລາຊາສບ, ການສກສາຄາຊ າໃນກາບກອນລາວ, ການສກສາການໃຊຄາຖານະນາມໃນບດເລອງ, ການສາຫວດຄານຍມຂອງນກຮຽນທມກໃຊໂທລະສບມຖ, ການປະດດວດສະດເຫອໃຊໃນເຮອນ, ການປກເຫດເຟອງ, ການປກຜກປອດສານພດ ຫ ອາດຈະຂຽນຕາມທຕນເອງມກ ໂດຍອງໃສແບບຟອມລມນ:

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

100

ແແບບຟອມການຂຽນໂຄງການ

ຊ ແຜນງານ......................................... ຊ ໂຄງການ......................................... ຫກການ ແລະ ເຫດຜນ........................................................................................... ........................................................................................................................... ຈດປະສງ.............................................................................................................. ........................................................................................................................... ເປາໝາຍ.............................................................................................................. ........................................................................................................................... ວທດາເນນການ..................................................................................................... ........................................................................................................................... ໄລຍະເວລາດາເນນການ.......................................................................................... ........................................................................................................................... ງບປະມານ............................................................................................................ ........................................................................................................................... ຜຮບຜດຊອບໂຄງການ............................................................................................ ........................................................................................................................... ໜວຍງານທໃຫການສະໜບສະໜນ............................................................................ ........................................................................................................................... ການປະເມນຜນ..................................................................................................... ........................................................................................................................... ຜນປະໂຫຍດທຄາດວາຈະໄດຮບ............................................................................... ...........................................................................................................................

101

ພພາກທ III ການຟງ-ການເວາ

ບດທ 7 ການອະພປາຍ ແລະ ປະເພດການອະພປາຍ

1. ການອະພປາຍ 1.1 ຄວາມໝາຍຂອງການອະພປາຍ

ການອະພປາຍໝາຍເຖງການສະແດງຄວາມຄດຄວາມເຫນດວຍເຫດ ແລະ ຜນໃນເລອງໃດໜງໃນທານອງຄດຄານ ຫ ເຫນດເຫນພອມ, ຜຮວມອະທປາຍແຕລະຄນອາດມຄວາມຄດ ຫ ທດສະນະທແຕກຕາງກນແຕກມກຕກລງແກໄຂບນຫານ ນໆຮວມກນໄດໃນຕອນທາຍ.

ການອະພປາຍຄການທຄນກມໜງທມຄວາມຮ, ຄວາມສນໃຈໃນເລອງດຽວກນມາຮວມ ສນທະນາແລກປຽນຄວາມຄດເຫນຮວມກນ. ການອະພປາຍເປນແບບການເວາເຊ ງມລກສະນະຄກບການສນທະນາ ແຕການອະພປາຍຕາງກບການສນທະນາຄ: ການອະພປາຍໄດການດຈດໝາຍໄວລວງໜາແນນອນເຊນ: ການຕດສນໃຈ ຫ ການແກໄຂບນຫາໃນເລອງໃດໜງ, ສວນການສນທະນາໂດຍທວໄປບໄດການດເລອງທຈະສນທະນາໄວກອນ ແລະ ອາດປຽນເລອງໄປໄດຕາມຄວາມເປນຈງ.

1.2 ຈດປະສງຂອງການອະພປາຍ - ເພອສະເໜບນຫາ ຫ ເລອງບາງຢາງ. - ໃຫຄນກມໜງໄດມາຮວມສະແດງຄວາມຄດເຫນຢາງມຫກເກນຊອກຫາວທແກໄຂ

ບນຫາຮວມກນ. - ຫາຂສະຫບເອກະພາບກນ. - ໃຫຂຄດເຫນກບຜຟງ.

1.3 ອງປະກອບຂອງການອະພປາຍ - ປະທານ ຫ ຜດາເນນການອະພປາຍ. ອາດເປນຄນດຽວກນ ຫ ອາດມປະທານ

ການອະພປາຍ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

102

- ຜອະພປາຍ. - ຜຟງ. - ຍດຕທອະພປາຍ. 11.4 ຄວາມສາຄນຂອງການອະພປາຍ

ການອະພປາຍມຄວາມສາຄນຫາຍໂດຍສະເພາະໃນດານການສກສາ, ທລະກດສງຄມ ແລະ ໃນດານການເມອງ ດ ງລາຍລະອຽດລມນ:

1) ດານການສກສາ ໃນດານການສກສາມການໃຊການອະພປາຍປະກອບການຮຽນ-ການສອນເຮດໃຫຜຮຽນ ໄດແລກປຽນຄວາມຮເຊ ງກນ ແລະ ກນ, ມຄວາມຄດລເລມ ແລະ ສາງສນ, ເຝກຝນໃຫຮຈກການເຮດວຽກຮວມກນ, ຮວມກນຄດຫາເຫດຜນ ແລະ ຮວມແກໄຂບນຫາໃຫສາເລດບນລຈດປະສງທຕ ງໄວ.

2) ໃນດານທລະກດສງຄມ ການອະພປາຍມບດບາດສາຄນຫາຍໃນການແກໄຂບນຫາສງຄມ ແລະ ເພອຄວາມກາວ ໜາທາງທລະກດ, ການອະພປາຍໃນກມສງຄມ ຫ ກມທລະກດ ຈະຊວຍໃຫໄດຄວາມຄດເຫນຢາງມເຫດຜນຫາຍໆດານນາມາແກໄຂບນຫາຕາງໆໄດເປນຢາງດ.

3) ໃນທາງດານການເມອງ ການອະພປາຍເປນການເຜຍແຜຄວາມຮກຽວກບແນວທາງນະໂຍບາຍຂອງລດຖະບານແລະ ການສະແດງຄວາມຄດເຫນຂອງມະຫາຊນໃສແຜນນະໂຍບາຍຂອງຂ ນເທງ ແລະ ຂ ນເທງກຈະຮໄດບນຫາ ແລະ ແກໄຂບນຫາຕາງໆຂອງປະຊາຊນໄດ.

2. ປະເພດການອະພປາຍ ການອະພປາຍແບງອອກເປນສອງປະເພດຄ: ການອະພປາຍສະເພາະໃນກມຂອງຕນ

ແລະ ການອະພປາຍໃນທຊມນມຊນ. 2.1 ການອະພປາຍສະເພາະໃນກມຂອງຕນ ການອະພປາຍປະເພດນເປນການອະພປາຍ ຫ ເວາຈາກນ ໃນບນຫາສະເພາະກມ ເຊ ງທກຄນໃນກມນ ນມສວນຮວມອະພປາຍ ແລະ ມສວນຮວມຟງນາກນ. ການອະພປາຍປະເພດນຈະບມຜຟງນອກກມເຂາຮວມ.

103

22.2 ການອະພປາຍໃນທຊມນມຊນ ການອະພປາຍໃນທຊມນມຊນ ເປນການອະພປາຍຕໜາມວນຊນເຊ ງຈະມຜເຂາຮວມຟງ ນາຫາຍການອະພປາຍປະເພດນຈະມ 2 ກມຄນຄ: ກມຜອະພປາຍ ແລະ ກມຜຟງ. ບນຫາ ທນາມາອະພປາຍເປນບນຫາລວມໂດຍທວໄປ ຈະບເນນບນຫາສະເພາະກມ.

3. ການຈດການອະພປາຍ ການອະພປາຍທງສອງປະເພດ ມຂ ນຕອນການຈດ ແລະ ດາເນນດ ງລມນ: 3.1 ການເລອກບນຫາ - ເລອກບນຫາທຢໃນຄວາມສນໃຈຂອງຜຟງ ແລະ ຜອະພປາຍ. - ເລອກບນຫາທຢທມຄວາມສາຄນ ແລະ ມຄນປະໂຫຍດຕສງຄມ. - ເລອກບນຫາທສາມາດຄ ນຄວາຫາຄວາມຮ ແລະ ຂມນໄດ. - ເລອກບນຫາທສາມາດອະພປາຍໃນເວລາທການດໄດ.

3.2 ການກະກຽມການອະພປາຍ ກອນການອະພປາຍຜອະພປາຍຈະຕອງມການກຽມຕວໃຫພອມດ ງນ: - ກຽມຄວາມຮ, ຄວາມຄດຂອງຕນໃຫຮອບດານ. - ຄ ນຄວາຫາຄວາມຮເພມເຕມໃຫອດມສມບນ. - ຈດລາດບຄວາມຮທຫາມາໄດ. - ສກສາສດ ແລະ ໜາທຂອງຕນໃນການອະພປາຍໃຫລະອຽດ. - ຂຽນໂຄງຮາງທຈະອະພປາຍ.

4. ໜາທຜຮບຜດຊອບການອະພປາຍ ຜຮບຜດຊອບ ຫ ຜດາເນນການອະພປາຍເປນຜມບດບາດສາຄນໃນການຈດການອະພປາຍ

ທກປະເພດ ແລະ ມໜາທດາເນນການອະພປາຍໃຫເປນໄປດວຍຄວາມເປນລະບຽບຮຽບຮອຍດເຊ ງຜຮບຜດຊອບຂອງການອະພປາຍມໜາທດ ງນ:

1) ກາວຄາຂນຕ ນ ກຽວກບຈດປະສງໃນການອະທບາຍຄ ງນ ນໆ. 2) ແນະນາຊ , ວດທ ແລະ ຄວາມສາມາດພເສດຂອງຜອະພປາຍໃນເລອງທຈະອະພປາຍ. 3) ແນະນາຕນເອງ (ແຈງພຽງຊ , ນາມສະກນ) ວາມໜາທຮບຜດຊອບການອະພປາຍ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

104

4) ກາວເຖງຄວາມສາຄນຂອງເລອງທຈະອະພປາຍແລວເຊນຜອະພປາຍອ ນເວາ (ຖາມຍງ ແລະ ຊາຍເປນຜອະພປາຍ ຄວນສະຫບກນໄປ).

5) ກາວຄາຂອບໃຈເມ ອຜອະພປາຍແຕລະຄນເວາຈບ ແລະ ສະຫບຂຄດເຫນສ ນໆສະເພາະປະເດນທອະພປາຍ.

6) ກາວເຊນຜອະພປາຍແຕລະຄນດວຍການເວານາເລອງ ແລະ ເມ ອຜອະພປາຍແຕລະ ຄນເວາຈບຄວນເປດໂອກາດໃຫຜອະພປາຍສະແດງຄວາມຄດເຫນເພມເຕມ ແລະ ຖາມເວລາ ເຫອຢຄວນໃຫຜຟງຕ ງຄາຖາມສ ງໃຫຜອະພປາຍກໄດ.

7) ສະຫບ ແລະ ກາວຄາຂອບໃຈຜອະພປາຍ ໃນເມ ອການອະພປາຍສນສດລງ ໂດຍ ເອ ຍຊ ຜອະພປາຍທງໝດອກຄ ງໜງ ແລະ ກາວຄາອາລາແທນຜອະພປາຍທກຄນແລວລກຂນ ພອມຜອະພປາຍເພອທາຄວາມເຄາລບຜຟງພອມກນ.

55. ໜາທຂອງຜອະພປາຍ ຜຮວມອະພປາຍແຕລະຄນ ລວນແຕມບດບາດສາຄນຕການອະພປາຍ ເພາະແຕລະ ຄນມໂອກາດທຈະໃຊຄວາມຄດ, ພຈາລະນາ, ມການຮບຮບນຫາ, ວເຄາະບນຫາ ໂດຍມຈດປະສງເພອແກໄຂບນຫາຮວມກນ ແລະ ມການສ ສານໃຊຄາເວາຢາງມເຫດຜນ. ດ ງນ ນ, ເພອໃຫການອະພປາຍແຕລະຄ ງບນລຈດປະສງທດຜອະພປາຍຈງມໜາທ ທຄວນປະຕບດດ ງນ:

1) ກອນເປດການອະພປາຍ ຜອະພປາຍແຕລະຄນ ຄວນພບປະກນເພອເປກສາຫາລກນ ໂດຍໃຊເວລາເລກນອຍ.

2) ເວລາຜຮບຜດຊອບການອະພປາຍ (ຜດາເນນການອະພປາຍ) ແນະນາຕວຈະນ ງລງ ຫ ຢນກໄດ ແຕຄວນທາຄວາມເຄາລບ ໂດຍການຍມນບ (ໄຫວ).

3) ຄວນກາວຄາຂນຕ ນກບຜຟງ ແລະ ກລະນໄດຮບເຊນຂນອະພປາຍເປນຜທາອດ ຄວນກາວຄາຂອບໃຈຕອບຜຮບຜດຊອບການອະພປາຍທກຄ ງທໄດຮບເຊນ.

4) ການດເວລາໃນການເວາໃຫເໝາະສມບຄວນໃຫເກນ ຫ ຂາດຈາກເວລາທຜຮບຜດຊອບ ການອະພປາຍການດໃຫ.

5) ລກຂນທາຄວາມເຄາລບຜຟງ ເມ ອຜຮບຜດຊອບການອະພປາຍກາວຄາອາລາກອນ ຈບການອະພປາຍ.

105

66. ຮບແບບການຈດວາງທນ ງສາລບການອະພປາຍ.

ແບບທ 1:

ແບບທ 2: ຈດເປນຮບວງມນ ເພອໃຫເຫນໜາກນ ແລະ ໃຊຫາຍໃນເມ ອບມຜຟງ

ແບບທ 3: ຈດເປນຮບຕວ “U”

ຜຮບຜດຊອບ ຫ ຜດາເນນການອະພປາຍ

ຜອະພປາຍ

ຜຟງ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

106

ແບບທ 4: ຈດເປນຮບຈະຕລດ ໃຊເມ ອບມຜຟງ

ແບບທ 5: ຈດຮບ 4 ລຽມຍາວ (ຈະແຄບ ຫ ກວາງຂນກບຈານວນຜອະພປາຍ) ແລະ ໃຊເມ ອບມຜຟງ.

ຄຄາຖາມ 1. ການອະພປາຍແມນແນວໃດ? ມນມຄວາມສາຄນແນວໃດ? 2. ການອະພປາຍມຈກປະເພດ? ປະເພດໃດແດ?

ບດເຝກຫດ ຈ ງໝາຍ ໃສຂຄາຕອບທຖກຕອງ 1. ການອະພປາຍໝາຍເຖງຫຍງ? ກ. ໝາຍເຖງການສະແດງຄວາມຄດຄວາມເຫນດວຍຈນຕະນາການ

ຂ. ໝາຍເຖງການສະແດງຄວາມຄດຄວາມເຫນດວຍເຫດ ແລະ ຜນ ຄ. ໝາຍເຖງການສະແດງຄວາມຄດຄວາມເຫນດວຍຫກຖານອາງອງ ງ. ໝາຍເຖງການສະແດງຄວາມຄດຄວາມເຫນດວຍຄວາມຮ ແລະ ຄວາມສາມາດ

2. ອງຕາມວດຈະນານກມຄາວາ ອະພປາຍ ແມນແນວໃດ? ກ. ເວາໃຫກະຈາງແຈງ ຂ. ເວາໃຫລະອຽດຈະແຈງ ຄ. ເຜຍຄວາມ, ເວາໃຫແຈງ ງ. ເວາຊແຈງ ສະແດງຄວາມຄດເຫນ

107

ກກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາຈະນາໃຊ 6 ວທການ ແລະ ມາດຕະຖານແກໄຂຄນນະພາບການສກສາ

ກອງປະຊມສະໄໝສາມນເທອທ 7 ຂອງສະພາແຫງຊາດຊດທ VII ໃນວນທ 11 ກລະກດ 2014 ພາຍໃຕການເປນປະທານຂອງນາງ ປານ ຢາທຕ ປະທານສະພາແຫງຊາດ, ໃນມນ ທານ ດຣ. ພ ນຄາ ວພາວນ ລດຖະມນຕວາການກະຊວງສກສາທການ ແລະ ກລາ ໄດຊແຈງຕກອງປະຊມສະພາແຫງຊາດໃນບນຫາທ

ສະມາຊກສະພາແຫງຊາດ (ສສຊ) ສນໃຈຫາຍ ແມນບນຫານກຮຽນຄາງຫອງ, ການປະລະ ການຮຽນ ແລະ ການລອດເຫອຂອງນກຮຽນຊ ນປະຖມ ໂດຍສະເພາະແມນຢທອງຖ ນຊນນະບດ ແລະ ທອງຖນຊນເຜາ. ຕບນຫານ ທານຊແຈງວາ: ສາເຫດຕ ນຕ ແມນຍອນນກຮຽນ ປ.1 ຢຊນນະບດສວນຫາຍແມນບໄດເຂາໂຮງຮຽນລຽງເດກ-ອະນບານ ໂດຍສະເພາະແມນເດກຢເຂດບທນມໂຮງຮຽນລຽງເດກ-ອະນບານ, ເດກເຂາໂຮງຮຽນບຖກເກນອາຍ ສວນຫາຍແມ ນເຂາໂຮງຮຽນຊາ ແລະ ອກຢາງໜງໂຮງຮຽນອະນບານ, ປະຖມຫາຍແຫງຍງບທນແມນໂຮງ ຮຽນຖາວອນ, ບໄດມາດຕະຖານບເປນທດງດດນກຮຽນໃຫມາເຂາໂຮງຮຽນ, ຂາດສ ງອານວຍຄວາມສະດວກອ ນໆ, ຄມຄວາມຮຈາກດຈານວນຄມລກສະນະເຫອບພ, ພອມນພແມຜປກຄອງເດກຍງບເຫນຄວາມສາຄນຂອງການສກສາເທາທຄວນ, ການສມທບພວພນລະຫວາງໂຮງຮຽນ, ອານາດການປກຄອງ, ການສະໜບສະໜນທາງສງຄມຍງບທນກວາງຂວາງ ແລະ ລະຫວາງຄສອນກບຜປກຄອງເດກຍງບໄດດເທາທຄວນເຫານເປນຕ ນ. ສາລບວທ ແລະ ມາດຕະການແກໄຂ ກະຊວງສກສາໄດມມາດຕະການເພອບນລເປາໝາຍສະຫດສະວດຄ: ກວດກາ ແລະ ຈດສນຄນໃໝແຜນທການສກສາ, ຂະຫຍາຍໂຮງຮຽນລຽງເດກ-ອະນບານ, ຫອງປກຽມ, ສນການສກສາຊມຊນໄປສເຂດທບທນມໂຮງຮຽນ, ປບປງ ປວແປງບນດາໂຮງຮຽນທຍງເປນໂຮງຮຽນຊ ວຄາວ, ໂຮງຮຽນບໄດມາດຕະຖານໃຫເປນໂຮງຮຽນ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

108

ຖາວອນໃຫໄດມາດຕະຖານ ໂດຍໃຫຕດພນກບການຈດສນພມລາເນາ, ການຈດສນບານ, ການໂຮມບານ ແລະ ບານ 3 ສາງ, ສບຕຈດຕ ງຜນຂະຫຍາຍ ແລະ ປະຕບດບນດາໂຄງການທມແລວຢໃນແຕລະທອງຖ ນເປນຕ ນແມນໂຄງການອາຫານເສມ, ອາຫານກາງວນໃນໂຮງຮຽນ,ໂຄງການສາງຫພກຢກບໂຮງຮຽນໃຫນກຮຽນສາລບຜຢຫາງໄກຈາກໂຮງຮຽນ ນບທງໂຮງຮຽນກນນອນຊນເຜາ ແລະ ໂຄງການອ ນໆໃຫຍນຍງ ມປະສດທຜນ ແລະ ມຄວາມຜອງໃສ, ປະຕບດການເລອນຂ ນແບບຕເນ ອງໃຫທ ວເຖງ ແລະ ຖກຕອງເດດຂາດຕາມລະບຽບຫກການ,ສອນບາລງນກຮຽນອອນຢາງມລະບບໂດຍມແຜນ, ມການຈດຕ ງຢາງຄກແນໃນການຈດຕ ງ ບາລງນກຮຽນອອນ; ຄ ນຄວາສາງມາດຕະຖານ ແລະ ວທສບຊອນບນຈຄ, ຈດສນຄສອນຊ ນລຽງເດກ-ອະນບານ ແລະ ຊ ນປະຖມສກສາຄນໃໝໂດຍສະເພາະແມນການຈດສນຄຜທມບດຮຽນ, ມປະສບການໃນການສອນໃຫສອນ ປ.1 ແລະ ປ.2, ປບປງວທສດສອນຂອງຄ ແລະ ວທການບລຫານໂຮງຮຽນໃຫຜອານວຍການໂຮງຮຽນ; ຈດສນງບປະມານບລຫານໂຮງ ຮຽນໃຫໄດຕາມຫວໜວຍນກຮຽນ, ສະໜອງອປະກອນການຮຽນ-ການສອນ ປມແບບຮຽນ, ຄມຄ ແລະ ສ ງເສມການຜະລດສ ການຮຽນ-ການສອນໃນໂຮງຮຽນໃຫແທດເໝາະກບຄວາມຕອງການຂອງຜຮຽນໂດຍສະເພາະແມນເດກທມຄວາມຕອງການພເສດ, ເດກຍງ, ເດກຢຊນນະບດຫາງໄກສອກຫກ, ສມທບກບພາກສວນທກຽວຂອງອອກນຕກາໃນການແບງໜາທ ແລະ ຄວາມຮບຜດຊອບຕເດກນກຮຽນລະຫວາງໂຮງຮຽນ, ຄອບຄວ ແລະ ສງຄມໃຫລະອຽດ.

(ຄດຈາກເວບໄຊ na.gov.la)

ໂໂຄງການດາວທຽມລາວ-ກສາງທາງລດໄຟຈະສາງຄວາມສະດວກການຄມມະນາຄມໃຫລາວ

108

109

ທານສມສະຫວາດ ເລງສະຫວດ ຮອງນາຍກລດຖະມນຕໄດລາຍງານສະພາບການຈດ ຕ ງ ແລະ ປະຕບດໂຄງການດາວທຽມລາວ ແລະ ໂຄງການກສາງທາງລດໄຟແຕຊາຍແດນລາວ-ຈນ ຫານະຄອນຫວງວຽງຈນຕກອງປະຊມສະໄໝສາມນເທອທ10 ສະພາແຫງຊາດ ຊດທ VII , ໃນວນທ 11 ທນວາ 2015 ໂດຍການເປນປະທານຂອງທານ ນາງ ປານ ຢາທຕ ປະທານສະພາແຫງຊາດ, ມບນດາ ສສຊ ເຂາຮວມ 105 ທານ ວາ: 2 ໂຄງການດ ງກາວແມນການປະກອບສວນເຂາໃນການຊກຍຈງຫວະການເຕບໂຕຂອງເສດຖະກດແຫງຊາດລາວທງປະກອບສວນເຂາໃນການຫນປຽນປະເທດເຮາທບມຊາຍແດນຕດກບທະເລກາຍເປນປະເທດເຊ ອມຈອດ ແລະ ສ ງເສມການຮວມມລະຫວາງ ສ.ປ.ປ ລາວ ກບອາຊຽນໃຫມຄວາມສະດວກທາງດານຄມມະນາຄມ. ທານຮອງນາຍກລດຖະມນຕກາວວາ: ໂຄງການດາວທຽມລາວແຊດ-1 ຂນສວງໂຄຈອນໄດເປນໄປຕາມແຜນໃນເວລາ 00 ໂມງ 07 ນາທ ຂອງວນທ 21 ພະຈກ 2015, ທສະຖານສ ງດາວທຽມ ເມອງຊຊາງ ແຂວງເສສວນ ຂອງຈນ, ດາວທຽມລາວແຊດ-1 ຖກສ ງຂນສວງໂຄງຈອນ ແລະ ບນຊາເຂາປະຈາຕາແໜງ 128,5 ອງສາ ສາເລດຜນຢາງຈບງາມ. ໂດຍການ ບນຊາໄດໂອນຈາກສນບນຊາ ຊອານ ສປ. ຈນ ມາໃຫສນບນຊາພາກພນດນຢລາວຫກ 14 ແຕວນທ 17 ພະຈກ 2015 ແລະ ສ ງຄາສ ງສ ສານກບດາວທຽມລາວເພອເປນການທດລອງຊອງສນຍານ ແລະ ລະບບຕາງໆ ແລະ ດາວທຽມລາວກໄດຕອບຮບເປນຢາງດກບການທດລອງບນດາລະບບຕາງໆຈະໃຊເວລາປະມານ 1-2 ເດອນຈງສາມາດໃຫບລການໄດຢາງຖາວອນ; ເຊ ງດາວທຽມດ ງກາວມອາຍໃຊງານຕ າສດ 15 ປ. ດາວທຽມລາວແຊດ-1 ມຊອງສນຍານ 22 ຊອງ (ຊແບນ (CBand) = 14 ຊອງ ແລະ ເຄຢແບນ (KUBand) = 8 ຊອງ) ກວມເອາ 15 ປະເທດອອມຂາງໂດຍໂຄງການນ, ຈະຖກນາໃຊເຂາໃນວຽກງານສ ສານຂອງພາກລດ ແລະ ສງຄມທ ວໄປ, ການໃຫເຊາຊອງສນຍານແກຕາງປະເທດ, ການບລການຜານດາວທຽມ ວຽກງານສ ສານໃນເຂດຊນນະບດ, ບລການໂທລະພາບຜານດາວທຽມ, ນາໃຊສາລບການສກສາ ແລະ ການແພດທາງໄກ, ການສສານໃນວຽກງານສກເສນ ແລະ ວຽກງານຟນຟໄພພບດຕາງໆ. ສາລບໂຄງການທາງລດໄຟລາວ-ຈນ, ມລວງຍາວທງໝດປະມານ 427,2 ກໂລແມດ ນບແຕຊາຍແດນຈນ-ລາວ ມາເຖງນະຄອນຫວງວຽງຈນ ຈນຮອດຈດຂວລດໄຟເຊ ອມຕລາວ-ໄທແຫງໃໝ; ຈດຢໃນປະເພດທາງລດໄຟມາດຕະຖານລະດບ 1, ຄວາມກວາງຂອງລາງແມນມາດຕະຖານສາກນ ຄ: 1435 ມມ, ເປນປະເພດລາງດຽວ, ຄວາມໄວ 160 ກມ/ຊມ ແລະ ໄດອອກແບບສາຮອງໄວເພອ 200 ກມ/ຊມ ໃນເຂດທງພຽງຄໄລຍະທາງແຕວງວຽງຫາວຽງຈນ,

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

110

ອອກແບບສາລບລດໄຟຂນສ ງສນຄາແມນ 120 ກມ/ຊມ , ລະບບຂບເຄ ອນດວຍພະລງງານ ໄຟຟາ, ຂະໜາດຮບນ າໜກລວມ ແມນ 3.000 ໂຕນ, ມສະຖານທງໝດ 33 ແຫງ, ໃນນມສະຖານສາລບຫກລດໄຟ 21 ແຫງ, ສະຖານໂດຍສານ 11 ແຫງ ແລະ ສະຖານສນຄາ 1 ແຫງ; ເຊ ງຄາດຄະເນມນຄາການລງທນທງໝດຂອງໂຄງການ ປະມານ 38,7 ຕຢວນ (ປະມານ 6,14 ຕ ໂດລາສະຫະລດ) ແລະ ໃຊເວລາກສາງເຖງ 5 ປ. ເສນທາງລດໄຟສາຍນ ແມນນອນໃນແຜນເສນທາງລດໄຟເຊ ອມຈອດອາຊ, ເຊ ງໃນເບອງຕ ນເຊ ອມຈອດແຕຄນໝງ ສ.ປ ຈນ ຜານຈດຊາຍແດນບຫານ-ບເຕນເຂາສນະຄອນ ຫວງວຽງຈນ ແລະ ຕໃສບາງກອກ ຜານໜອງຄາຍ. ສາລບໄລຍະຍາວແມນມແຜນສບຕກ ສາງແຕ ນະຄອນຫວງວຽງຈນ-ທາແຂກ-ມຢາ ຕໃສທາເຮອໃສທາເຮອຫວງອາງຫວຽດນາມ; ພອມກນນ ນ ກຈະສາງແຕທາແຂກ-ປາກເຊ-ຊາຍແດນກາປເຈຍ. ສະນ ນ, ຈ ງເຫນໄດວາ ການພດທະນາໂຄງການກສາງທາງລດໄຟລາວ-ຈນແມນຕດພນກບຜນປະໂຫຍດໃນການພດທະນາເສດຖະກດສງຄມແຫງຊາດ ໂດຍສະເພາະຕດພນກບການຂດຄ ນຄວາມອາສາມາດບ ມຊອນ ແລະ ທາແຮງຂອງຊາດເຮາໃນຫາຍດານເຊນ: ສາງລາຍຮບປະຊາຊນທອາໄສຢຕາມເຂດແລວທາງລດໄຟຜານເພມຂນເຊ ງເປນການສາງໃຫຄນມວຽກເຮດງານທາ ແລະ ສາງລາຍຮບຫາຍຂນ. (ຄດຈາກໜງສພມປອງກນຄວາມສະຫງບ, ວນທ 14 ທນວາ 2015, ໜາທ 1-2).

ໄໄຂຂະບວນການຕອບໂຕພະຍາດໂປລໂອໃນທວປະເທດ ລດຖະບານ ສປປ ລາວ ໂດຍກະຊວງສາທາລະນະສກ ຮວມກບອງການສະຫະປະຊາຊາດ ສາລບເດກນອຍ ປະຈາ ສ.ປ.ປ ລາວ ປະກາດໄຂຂະບວນການສກຢາປອງກນພະຍາດໂປລໂອໃຫເດກນອຍອາຍ 15 ປ ຫາເດກນອຍລມ 1 ປ ຢທ ວປະເທດໃຫສາມາດຮບວກແຊງກນພະຍາດໄດຢາງທວເຖງ. ທງນຖເປນຄວາມຮບຜດຊອບຂອງທວປວງຊນລາວ. ຈ ງຈະເຮດໃຫການຕອບໂຕພະຍາດໂປລໂອບນລຜນສາເລດ ເພອປະກອບສວນສາງເງ ອນໄຂເຮດໃຫທ ວໂລກປາສະຈາກພະຍາດເປຍລອຍ ຍອນເຊອພະຍາດໂປລໂອພາຍໃນປ 2020, ອກດານໜງກເພອສາງໃຫ ສປປ ລາວເຮາຫດຜອນອດຕາການເຈບເປນ ແລະ ເສຍຊວດຂອງເດກນອຍລງເທອລະກາວ. ຂະບວນການດ ງກາວຈະໄຂຂນອກຫາຍຄ ງນບແຕທາຍເດອນ ທນວາ 2015 ເປນຕ ນໄປ ເຊ ງມການກະກຽມຄວາມພອມໂດຍສະເພາະເລອງການໂຄສະນາປະຊາສາພນເພອໃຫຜປກຄອງເດກໄດນາເອາລກຫານຂອງຕນທມອາຍລມ 15 ປ ຫາລມອາຍ 1 ປ ເຂາຮບການສກຢາຢອດຢາກນພະຍາດ, ການຫາລຮວມວຽກດ ງກາວຈດຂນເມ ອ ວນທ 4 ທນວາ 2015 ທນະຄອນຫວງວຽງຈນ. ໂດຍເປນປະທານຮວມຂອງທານ ດຣ.

111

ເພດ ເກ ງຊາເນດ ຫວໜາກມອະນາໄມ ແລະ ສ ງເສມສຂະພາບ ກະຊວງສາທາລະນະສກ, ທານ ຫງເຫວຍ ກາວ ຜຕາງໜາອງການສະຫະປະຊາຊາດ ສາລບເດກປະຈາ ສ.ປ.ປ ລາວ ມຜຕາງໜາອງການຈດຕ ງທາງສງຄມ, ພະນກງານວຊາການ ແລະ ສ ມວນຊນທກພາກສວນເຂາຮວມ. ຫວໜາກມອະນາໄມ ແລະ ສ ງເສມສຂະພາບ ໃຫຮວາ ນບແຕປ 2000 ເປນຕ ນມາ ສ.ປ.ປ ລາວ ໄດປະກາດລບລາງພະຍາດໂປລໂອໄປແລວ ແຕມາໃນຕ ນເດອນ ຕລາ 2015 ນກໄດຮບການຢນຢນຈາກຫອງກວດທາງເຄມ ວາໄດພບເຊອພະຍາດໂປລໂອ 4 ກລະນ ຢແຂວງ ບລຄາໄຊ ແລະ ແຂວງ ໄຊສມບນ. ດ ງນ ນ, ເພອເປນການສະດດກ ນ ແລະ ຕອບໂຕພະຍາດດ ງກາວ ກະຊວງສາທາລະນະສກຮວມກບອງການສະຫະປະຊາຊາດ ສາລບເດກນອຍ ປະຈາ ສ.ປ.ປ ລາວ ແລະ ພາກສວນທກຽວຂອງຈງເປດຂະບວນຢອດຢາກນພະຍາດໂປລໂອແບບເປດກວາງ 6 ຄ ງ ນບແຕ ເດອນຕລາ 2015 ເຖງ ເດອນມນາ 2016 ໃນນ ນ 2 ຄ ງ ແມນລະດບຊາດ ແລະ ອກ 4 ຄ ງ ແມນລະດບທອງຖນ. ມາຮອດປດຈບນແມນຈດແລວ 2 ຄ ງ ຢ 3 ແຂວງ ຄ: ບລຄາໄຊ, ໄຊສມບນ ແລະ ຊຽງຂວາງ ເຊ ງໃນວນທ 21-31 ທນວາ 2015 ທຈະມາເຖງນກຈະເປດຂະບວນສກຢາ-ຢອດຢາ ຄ ງທ 3 ຢ 18 ແຂວງໃນຂອບເຂດທວປະເທດ. ສວນຄ ງທ 4 ຈະເລມແຕວນທ 18-31 ມງກອນ 2016 ຢ 15 ແຂວງ ຍກເວນ 3 ແຂວງຄ: ບລຄາໄຊ, ໄຊສມບນ ແລະ ຊຽງຂວາງ. ສາລບຄ ງທ 5 ຈະເລມແຕ ວນທ 15-28 ກມພາ 2016 ຢ 18 ແຂວງ ທວປະເທດ ແລະ ຄ ງທ 6 ຄາດວາຈະໄຂຂະບວນການຕອບໂຕພະຍາດໂປລໂອຢ 75 ເມອງ ທມຄວາມສຽງເຊ ງຈະເລມແຕ ວນທ 21-31 ມນາ 2016 ທງນກເພອເຮດໃຫເດກໄດເຂາເຖງການຮບວກແຊງຫາຍກວາ 90% ຂອງຈານວນເດກທມອາຍຕ າກວາ15 ປ. ພະຍາດໂປລໂອເປນພະຍາດຮາຍແຮງທສາມາດເຮດໃຫຜຕດເຊອເປນລອຍ ແລະ ເສຍຊວດ. ພະຍາດໂປລໂອຖາເກດຂນແລວບສາມາດປນປວໄດ ແຕສາມາດປອງກນໄດດວຍການຢອດຢາ ຫ ສກວກແຊງໃຫຄບ 3 ຄ ງ. ດ ງນ ນ, ເພອຄວາມປອດໄພໃນຊວດຂອງເດກ ໂດຍພແມຜປກຄອງຕອງນາພາລກຫານຂອງຕນໄປຮບການສກວກແຊງໃຫຄບຕາມການດ ແລະ ຕາມວາລະເວລາສະຖານທ ເຊ ງຈະມການບລການສກຢາ-ຢອດຢາເຊນ: ສກສາລາ, ໂຮງໝເມອງ ແລະ ໂຮງໝແຂວງ ໂດຍຈະມການແຈງລາຍລະອຽດອກຄ ງ ຜານອານາດການປກຄອງທອງຖ ນ. ທງນ ຊວດ ແລະ ອະນາຄດລກຫານຂອງທານຈະປອດໄພ ແລະ ປາສະຈາກການທາຮາຍຂອງພະຍາດໂປລໂອໄດແມນຕອງນາພາລກຫານໄປຮບການສກຢາວກແຊງໃຫຄບຖວນ.

(ຄດຈາກໜງສພມປະຊາຊນ ວນອາທດ, ວນທ 6 ທນວາ 2015, ໜາທ 1).

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

112

ບບດທ 8 ການໂຕວາທ

1. ຄວາມໝາຍຂອງການໂຕວາທ ການໂຕວາທແມນການເວາແກກນ ຫ ຕອບກນ ເພອເອາຊະນະກນດວຍເຫດ ແລະ ຜນ ໃນຫວຂໃດໜງ. ຫວຂທນາມາໂຕວາທນ ນ ເອນວາ " ������".

2. ຫກຂອງການໂຕວາທ ການໂຕວາທເປນຮບແບບຂອງການເວາຫາຍຄນ. ການໂຕວາທແບງອອກເປນສອງຝາຍຄ: ຝາຍໜງເອນວາ ຝາຍສະເໜ ແລະ ອກຝາຍໜງເອນວາ ຝາຍຄານ ນແມນເອນຕາມຫກການ ໂຕວາທ ແຕຄວາມຈງແລວຕາງຝາຍກຄດຄານເຊ ງກນ ແລະ ກນ, ໂດຍຕ ງຍດຕໜງຂນ ແລວທງສອງຝາຍກຊອກຫາເຫດຜນມາແກກນ ເຊ ງຝາຍສະເໜຈະສະເໜຍດຕທຕ ງໄວແລວ ຫາເຫດຜນມາອາງອງ ແລະ ສະໜບສະໜນ, ສວນຝາຍຄານກຫາເຫດຜນມາຄດຄານ ຍດຕດ ງກາວ ພອມທງຢ ງຢນແນວຄດຂອງຝາຍຕນ ແລະ ຄດຄານແນວຄດຂອງຝາຍກງກນຂາມເຊນດຽວກນ. ການເອາຊະນະກນນ ນແມນຂນຢກບນ າໜກຂອງເຫດຜນແຕລະຝາຍ ຈະບຂນກບຄວາມຜດ ຫ ຄວາມຖກຂອງຍດຕ. ຕວຢາງ: ໃນຍດຕທວາ "ປນຍາດກວາຊບສນ" ຖາເວາຕາມຄວາມໝາຍຂອງຍດຕແລວ "ສະຕປນຍາ" ດກວາ "ຊບສນ" ແນນອນ; ແຕຫກການໂຕວາທແລວ ຝາຍສະເໜຈະເປນຝາຍ "ປນຍາ" ສວນຝາຍຄານເປນຝາຍ " ຊບສນ". ດ ງນ ນ, ການໂຕວາທຕວຈງຖາຝາຍໃດມເຫດຜນໜາເຊ ອຖກວາກນ ຝາຍນ ນຈະເປນຝາຍຊະນະ.

3. ອງປະກອບການໂຕວາທ ການໂຕວາທ ຈະມອງປະກອບດ ງນ:

1) ປະທານ 2) ກາມະການ 3) ຝາຍສະເໜ ມຫວໜາ ແລະ ຜຮວມສະເໜບເກນ 3 ຄນ 4) ຝາຍຄານມຫວໜາ ແລະ ຜຮວມສະເໜບເກນ 3 ຄນ 5) ຜຟງ

113

44. ໜາທຂອງອງປະກອບການໂຕວາທ 4.1 ໜາທຂອງປະທານ ປະທານມໜາທດາເນນ ແລະ ຄວບຄມການໂຕວາທໃຫເປນລະບຽບຮຽບຮອຍພອມກນ ນ ນຍງມສດແຕງຕ ງຄະນະກາມະການ ແລະ ການດຍດຕ ຂອງການໂຕວາທໃນຄ ງນ ນອກດວຍ.

4.2 ໜາທກາມະການ ກາມະການມໜາທບນທກຂຄວາມຕາງໆໃນການໂຕວາທ, ໃຫຄະແນນການໂຕວາທ ແລະ ເປນຜຄວບຄມເວລາໃຫແຕລະຄນເວາຕາມຂອບເຂດທໄດການດໄວແລວ.

4.3 ໜາທຂອງຜໂຕວາທ ການໂຕວາທແຕລະຄ ງຕາມຫກການແລວຜໂຕວາທມໜາທດ ງນ:

1) ເວລາປະທານແນະນາຕວ ແຕລະຄນຕອງລກຂນທາຄວາມເຄາລບຜຟງ ດວຍການຍມນບຢາງສພາບອອນນອມ.

2) ເວລາເວາຕອງອອກໄປຢນບອນທການດໃຫ ແລະ ບຄວນນ ງເວາ. 3) ຫວໜາຝາຍສະເໜ ແລະ ຫວໜາຝາຍຄານ ເປນບກຄນທສາຄນໃນການເປດຍດຕ,

ຂະຫຍາຍຄວາມເວາໃຫຜຮວມຝາຍຕນຢາງຊດເຈນ. 4) ຫວໜາຝາຍສະເໜ ຄວນເປດຍດຕໃຫຢໃນວງຈາກດ ເພອບໃຫຍດຍາວ ແລະ

ກວາງເກນໄປ ແຕສະແດງໃຫເຫນຄວາມຖກຕອງຂອງຍດຕ ແລະ ຄວາມຜດພາດຂອງຄາເຫນຝາຍຄານ.

5) ຫວໜາຝາຍຄານ ມໜາທແກຂສະເໜ ທຝາຍສະເໜເວາມາແລວສະແດງເຫດຜນຄດຄານຍດຕທຝາຍສະເໜຍກຂນ.

6) ຜຮວມແຕລະຝາຍ ມໜາທແກຄາເວາທຝາຍກງກນຂາມກາວມາ ແລະ ສະແດງເຫດຜນສະໜບສະໜນຄວາມຄດຂອງຝາຍຕນ.

7) ຜໂຕວາທແຕລະຄນຕອງຮກສາເວລາຢາງເຄງຄດ ເມ ອໄດຍນສນຍານເຕອນເທອທໜງຕອງຟາວສະຫບ ແລະ ຖາໝດເວລາກອນກໃຫກບມານ ງປະຈາທບຄວນຢນຢຕໄປ.

5. ບາດກາວການໂຕວາທ 1) ປະທານກາວເປດ ແລະ ແນະນາເຂາສການໂຕວາທ. 2) ປະທານແນະນາຕວຜໂຕວາທທງສອງຝາຍ ເລມຈາກຫວໜາຝາຍສະເໜ ແລະ ຜ

ເຂາຮວມແຕລະຄນ ແລວຈງແນະນາຝາຍຄານ ແລະ ຜຮວມຄານແຕລະຄນ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

114

3) ຫວໜາຝາຍສະເໜເວາກອນ. 4) ຫວໜາຝາຍຄານເວາຕາມຫງ. 5) ຜຮວມສະເໜຜທໜງຂນເວາ. 6) ຜຮວມຄານຜທໜງຂນເວາ. 7) ຜຮວມສະເໜຜທສອງຂນເວາ. 8) ຜຮວມຄານຜທສອງຂນເວາ. 9) ຜຮວມສະເໜຜທສາມຂນເວາ. 10) ຜຮວມຄານຜທສາມຂນເວາ. 11) ຫວໜາຝາຍຄານສະຫບກອນ. 12) ຫວໜາຝາຍສະເໜສະຫບຕາມຫງ. 13) ປະກາດຄະແນນຂອງແຕລະຝາຍ. 14) ປະທານກາວປດການໂຕວາທ, ຜໂຕວາທທງໝດລກຂນເຄາລບຜຟງດວຍການຍ

ມນບຢາງສພາບອອນນອມ.

66. ມາລະຍາດການໂຕວາທ ການໂຕວາທເປນຮບແບບການເວາຫາຍຄນ. ດ ງນ ນ, ຜໂຕວາທແຕລະຄນ ນອກຈາກຈະມການເວາທດແລວ ຈະຕອງມມາລະຍາດໃນເວລາໂຕວາທນາອກ. ການໂຕວາທຄວນປະຕບດດ ງນ:

1) ແຕງຕວໃຫສພາບຮຽບຮອຍ. 2) ໃຊຖອຍຄາທສພາບ. 3) ຢານາເອາເລອງສວນຕວຂອງຝາຍກງກນຂາມມາເວາ ນອກຈາກເລອງທດເທານ ນ. 4) ຢາສະແດງອາການບພໃຈ ຫ ແຄນເຄອງຝາຍກງກນຂາມ, ຕອງສະແດງຄວາມ

ເປນມດ ແລະ ຍມແຍມແຈມໃສຕຝາຍກງກນຂາມ ແລະ ຜຟງສະເໝ. 5) ຢາເວາຊ ແທຂອງຝາຍກງກນຂາມ ຄວນເວາຊ ຕາແໜງຂອງການໂຕວາທແທນເຊນ:

ຫວໜາຝາຍສະເໜ, ຫວໜາຝາຍຄານ, ຜຮວມສະເໜທໜງ, ສອງ ຫ ສາມ, ຜຮວມຝາຍຄານທໜງ, ສອງ ຫ ສາມເປນຕ ນ.

6) ຢາຊໜາຝາຍກງກນຂາມໃນເວລາໂຕວາທ. 7) ຢາເວາເກນເວລາທການດໃຫ.

115

77. ຄນສມບດຂອງນກໂຕວາທ ຜທຈະເປນນກໂຕວາທ ຕອງເປນຄນທເວາເກ ງ ໝາຍຄວາມວາ: ການເວາເກ ງຂອງ

ນກໂຕວາທຕອງມເຫດຜນທໜາເຊ ອຖໄດ, ຮຈກການໃຊຖອຍຄາທມວນ ແລະ ປະທບໃຈຜຟງ. ນອກຈາກນ ນ, ຜໂຕວາທຕອງມພນຖານຫາຍໆດານ ດ ງລມນ: 1) ມພນຖານຄວາມຮດ. ພນຖານຄວາມຮດ ແລະ ກວາງຂວາງແມນສ ງສາຄນ ແລະ ຈາເປນທນກໂຕວາທຕອງມ ເພາະການໂຕວາທໝາຍເຖງການໂຕແຍງກນໃນເລອງໃດໜງ ເພອເອາຊະນະກນດວຍເຫດ ແລະ ຜນບແມນເອາຊະນະດວຍອາລມ. ດ ງນ ນ, ຜຮຽນຫາຍ, ອານຫາຍ, ຄ ນຄວາຊອກຮຫາຍຍອມຈະເວາໄດດ, ມເຫດຜນ, ເປນຕາຟງ ແລະ ໃກຄຽງກບຄວາມເປນຈງຫາຍກວາຄນທຮຽນໜອຍ, ອານໜອຍ ແລະ ບມກຄ ນຄວາ. ສະນ ນ ການຈະເປນນກໂຕວາທທດຄວນຈະເປນຜມກຊອກຮ ແລະ ຮ າຮຽນຢສະເໝ; ຜທບທນມພນຖານຄວາມຮ ຖາໝ ນຄ ນຄວາສະແຫວງ ຫາຄວາມຮເພມເຕມກສາມາດພດທະນາພນຖານຄວາມຮໃຫດໄດ. ຄວາມຮທຈາເປນຕອງໄດຄ ນຄວາສກສາໄດແກ: ກດໝາຍ, ພມສາດ, ປະຫວດສາດ, ເສດຖະສາດ, ສງຄມສາດ, ຈດຕະສາດ, ປະຫວດຂອງບກຄນທສາຄນ ແລະ ຄວາມຮດານພາສາລາວ-ວນນະຄະດ.

2) ມຄວາມຮຮອບຕວຢາງກວາງຂວາງ ນກໂຕວາທທເກງ ນອກຈາກຈະມພນຖານຄວາມຮທດ ແລະ ແໜນໜາແລວ ຍງຈະຕອງ ມຄວາມຮຮອບຕວຢາງກວາງຂວາງອກດວຍ.

3) ຮໃຊຄາເວາ ການໂຕວາທເປນຮບແບບການເວາທຫາຍຄນຜດປຽນກນເວາ. ການໃຊຄາເວາເປນສ ງ ທສາຄນໃນການໂຕວາທ. ດ ງນ ນ, ການໃຊຖອຍຄາຈງເປນປະເດນທຄວນເອາໃຈ ໃສເຊ ງທານຜຮ ໄດວາງກດເກນກຽວກບການໃຊພາສາຄາເວາໃນການໂຕວາທໄວກວາງດ ງນ:

- ໃຊຄາເວາທພເໝາະພດ (ບໃຊຄາສບຢາງຟມເຟອຍ, ຖອຍຄາໃດທບຈາເປນ ຫ ບເພມຄວາມໝາຍໃດໆໃຫຕດອອກເຊນ: ອາບນ າອາບໄນ, ຕະຫາດຕະລ... ຄາທຂດກອງຄວນຕດອອກ).

- ໃຊຄາເວາທສ ນກະທດຮດ ຟງແລວເຂາໃຈທນທ. - ເວາໃຫຊດເຈນ (ດານຄວາມໝາຍ ແລະ ນ າສຽງ) ບຊາ ຫ ໄວເກນໄປ. - ໃຊຄາເວາທທກຄນສາມາດເຂາໃຈໄດ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

116

- ໃຊຄາເວາທສ ນ ຄວນຫກເວນຄາເວາທຍດຍາວແຕມຄວາມໝາຍດຽວ ຫ ມຄວາມໝາຍຄາຍຄກນ.

- ຖາຈະໃຊສບພາສາປາລ-ສນສະກດ ຕອງຮຄວາມໝາຍທແນນອນເສຍກອນ. 4) ຮຈກໃຊສຽງໃນການເວາ ການໂຕວາທ ຕອງໄດສຽງໃຊເກອບຕະຫອດເວລາ ແລະ ໃຊສຽງຢາງຈງຈງດວຍເຫດວາເວລາໃນການເວາໜອຍ ແລະ ບເມ ອຍເໝອນການເວາທຕອງໃຊເວລາຍາວໆເຊນ: ການປາຖະກະຖາ. ການໃຊສຽງໃນການໂຕວາທ ຈະຕອງເໝາະສມກບຂມນ. ຜທເວາສຽງດງຍອມມຜນດ ກວາຜທເວາຄອຍໆ; ຜທເນນສຽງໜກເບາໃນເວລາເວາ, ຮຈງຫວະວກຕອນທເໝາະສມໃນການ ເວາຍອມຈະສາງຄວາມປະທບໃຈແກຜຟງ ແລະ ສາມາດເພມນ າໜກໃຫຄາເວາໄດດກວາຜທໃຊສຽງບຖກຕອງ. 5) ຮຈກສະແດງທາທປະກອບການເວາ ການສະແດງທາທປະກອບການເວານ ນມຄວາມໝາຍສາຄນ ແລະ ຈາເປນຢາງຍ ງ ເພາະການສະແດງທາທປະກອບການເວາທເໝາະສມຈະຊວຍເສມບກຄະລກລກສະນະຂອງຜເວາໃຫດຂນ ແລະ ເປນການເພມສສນໃນການເວາເຮດໃຫຄາເວາມນ າໜກໜາຟງ ແລະ ໜາ ເຊ ອຖຍ ງຂນ, ການສະແດງທາທປະກອບການເວາມຂຄວນເອາໃຈໃສດ ງນ:

- ແຕງກາຍໃຫສພາບຮຽບຮອຍ. - ຂະນະທເວາບຄວນຫບສາຍຕາຜຟງ ແຕໃຫອອນນອມ ແລະ ເປນມດ. - ຍມໃນເວລາທຄວນຍມ, ເຄງຂມຈງຈງໃນເວລາທເໝາະສມ. - ໃຊມປະກອບການເວາໃຫພເໝາະ (ບໃຊຕະຫອດເວລາ). - ຢນໃຫສະຫງາຜາເຜຍ. - ບຍກຄວ, ບແກະເກາໃນເວລາເວາ. - ບຍາງໄປໆມາໆເລອຍໆ. - ບສະແດງທາທຫາຍເກນໄປ. - ບຖ ມນ າລາຍ, ຄາຍຂມກ, ບໄອ ຫ ໝາດຄເລອຍໆ.

117

88. ການກຽມທມໂຕວາທ ການກະກຽມທມໃຫພຽບພອມກອນຂນໂຕວາທເປນຂ ນຕອນທສາຄນຫາຍໂດຍປກກະຕ

ຜຮບຜດຊອບໜາທດ ງກາວນ ເພນເອນວາ "ຄເຝກ" ຫ ຜຄວບຄມທມນ ນເອງ. ຜຄມທມຈະເປນຜມຄວາມຮ ແລະ ມປະສບການໃນການໂຕວາທມາພສມຄວນ. ສາມາດ

ເບ ງບນຫາຢາງກວາງໄກວາຄວນຈະຈດທມແນວໃດຈ ງຈະໄດປຽບຝາຍກງກນຂາມ ແລະ ສາມາດເອາຊະນະໃນການໂຕວາທຄ ງນ ນໆໄດ. ດ ງນ ນ, ເພອໃຫການກະກຽມທມໂຕວາທດຂນ ມຂຄວນປະຕບດດ ງນ:

1) ທມໂຕວາທແຕລະທມຈະຕອງມລກທມຢາງໜອຍ 6 ຄນ ເພອແຮໄວເວລາຈາເປນ ເມ ອລກທມຄນໃດຄນໜງເກດເຈບເປນ ຫ ບພອມທຈະຂນໂຕວາທໄດ. 2) ການເລອກລກທມຄວນພຈາລະນາຄວາມສາມາດໃນການເວາ ການໂຕແຍງ ແລະ ຄວາມສາມາດດານວາທະສນ ແຕຖາຫາກບມເງ ອນໄຂດ ງກາວ ຫ ມໜອຍຈາເປນຕອງໄດເຝກຝນເລອຍໆ. 3) ການຈດທມ ຖາມຍງສອງຊາຍສອງຄວນຈະສະຫບກນ ສວນຫວໜາທມຈະເປນຊາຍ ຫ ຍງກໄດແຕຕອງຈດຕ ງໃຫແນນອນບຄວນປຽນກນເລອຍໆ.

9. ວທກຽມຕວໂຕວາທ ພາຍຫງຊາບວາ ການໂຕວາທຄ ງນ ນໆທມຂອງຕນເອງໄດໂຕໃນຍດຕໃດ ແລະ ເປນ

ຝາຍໃດ (ຝາຍສະເໜ ຫ ຝາຍຄານ) ຈາກນ ນຜຄມທມຈ ງກຽມຕວເພອອນເຄ ອງ, ເຝກການຄດຄານໃຫຊານານ ແລະ ກຽມຂຽນບດ.

1) ອນເຄ ອງ (ຊອມ) ເອນລກທມທງ 6 ຄນມາເຕາໂຮມກນ ຈາກນ ນແບງເປນສອງຝາຍ: ຝາຍສະເໜ 3 ຄນ

ແລະ ຝາຍຄານ 3 ຄນ, ລກທມເສມອກຝາຍລະ 1 ຄນ. ຖາໃນເວລາໂຕຕວຈງທມເຮາເປນຝາຍໃດກໃຫຫວໜາທມ ແລະ ຜສະໜບສະໜນຜທ 1 ຢຝາຍນ ນແລວຈດການອນເຄ ອງໃນ ຍດຕທຈະໂຕຕວຈງ.

2) ເຝກການຄດຄານໃຫຊານານ ວທຄດຄານໃນປະເດນທໂຕວາທ ຕອງພະຍາຍາມໃຫຜໂຕວາທເຝກຊອມ, ທບທວນ ໃຫຊານານ ແລະ ເຝກຈນເກດຄວາມຄອງແຄວເທາໃດຍ ງດ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

118

3) ຂຽນບດ ອປະກອນຢາງໜງທຈະຊວຍຄວາມຈຈາໃນເວລາຂນໂຕຄການຂຽນບດ ເຊ ງການຂຽນບດໃນການໂຕວາທມວທດ ງນ:

- ຂຽນຍດຕທຈະໂຕໄວຫວເຈຍທກໃບດວຍຕວໜງສໃຫຍໆ ແລະ ອານງາຍ. - ຖາທມຕນເອງຢຝາຍໃດ (ສະເໜ ຫ ຄານ) ກຂຽນຕວໃຫຍໆ ໃສຫວເຈຍໃບນ ນຕ ມອກ. - ຂຽນເນອໃນເລອງທຈະໂຕຕ ງແຕຕ ນຈນສດ ແຕຕອງຂຽນໃຫເປນລະບບສະອາດ

ແລະ ອານງາຍ. - ສວນຂຄດຄານໃຫປະຫວາງເນອທໃນເຈຍໄວ ເມ ອເຫນຂບກພອງຂອງຝາຍກງກນຂາມ

ຈງຂຽນຕ ມໃສ. ສະຫບແລວ ບດທຂຽນນ ນບແມນຈດປະສງນາໄປອານໃນເວລາໂຕແຕຄວນເຝກອານ ແບບເວາໃຫຄອງແຄວຈະຊວຍໃຫເນອໃນໂຕວາທດຂນ ແຕບຄວນກ ມໜາອານແຕຕ ນຈນຈບ, ເພາະຈະເຮດໃຫເສຍບກຄະລກລກສະນະຂອງນກໂຕວາທເຮດໃຫຄາເວາ ແລະ ເຫດຜນເຫາ ນ ນບໜາເຊ ອຖ.

ຄຄາຖາມ 1. ຄວາມໝາຍຂອງການໂຕວາທມແນວໃດ? 2. ໜາທຂອງອງປະກອບການໂຕວາທມແນວໃດແດ? 3. ມາລະຍາດການໂຕວາທມແນວໃດ? 4. ຄນສມບດຂອງນກໂຕວາທມແນວໃດແດ?

ບດເຝກຫດ ຈ ງໝາຍ ໃສຂຄາຕອບທຖກຕອງ 1. ການໂຕວາທຕາງກບການອະພປາຍໃນຂໃດ?

ກ. ເວາເພອໃຫຂມນ ແລະ ຄວາມຈງ. ຂ. ເວາເພອສະແດງຄວາມຈງເທານ ນ. ຄ. ເວາເພອຢາກຮຄວາມຄດເຫນຂອງຝາຍອ ນ. ງ. ເວາເພອສະແດງຄາລມ ແລະ ເອາຊະນະຝາຍກງກນຂາມ.

119

2. ການເອາຊະນະກນໃນການໂຕວາທແມນອງໃສບບນຫາໃດ? ກ. ຄວາມຮຄວາມສາມາດຂອງຜໂຕວາທ. ຂ. ຄວາມສພາບຮຽບຮອຍຂອງຜໂຕວາທ. ຄ. ຄວາມຜດ ຫ ຄວາມຖກຕອງຂອງຍດຕ. ງ. ຄວາມສາມາດໃນການຫາເຫດຜນມາອາງອງ. 3. ຂໃດແແມນຄນສມບດຂອງນກໂຕວາທ? ກ. ມຄວາມຮຮອບຕວຢາງກວາງຂວາງ, ມພນຖານຄວາມຮດ, ຮໃຊຄາເວາ. ຂ. ມຄວາມຮຮອບຕວຢາງກວາງຂວາງ, ມພນຖານຄວາມຮດ, ມວາທະສນໃນການເວາ.

ຄ. ຮຈກສະແດງທາທປະກອບການເວາ, ຮຈກໃຊສຽງໃນການເວາ, ມສລະປະໃນ ການເວາ.

ງ. ຮຈກສະແດງທາທປະກອບການເວາ, ຮຈກໃຊສຽງໃນການເວາ, ມຄວາມສາມາດໃນການເວາ.

4. ຂໃດບບຄວນກະທາໃນເວລາໂຕວາທ? ກ. ເວາຊ ແທຝາຍກງກນຂາມ. ຂ. ເວາສຽງດງເກນຄວາມຈາເປນ. ຄ. ຫວຂວນເມ ອຝາຍກງກນຂາມເວາຜດ. ງ. ໝດເວລາແລວຍງເວາຕບເຊາທນທ. 5. ແແມນໃຜເປນຄນເວາສດທາຍໃນການໂຕວາທ?

ກ. ຫວໜາຝາຍຄານ. ຂ. ຫວໜາຝາຍສະເໜ. ຄ. ຝາຍຄານ ຄນທ 3. ງ. ຝາຍສະເໜ ຄນທ 3.

6. ຂໃດບບຖກຕອງກຽວກບການໂຕວາທ? ກ. ຫວຂການໂຕວາທເອນວາ "ຍດຕ". ຂ. ຫວໜາຝາຍສະເໜເປນຜສະຫບກອນ. ຄ. ຜສະເໜຄວາມຄດເຫນຄນທາອດຄຫວໜາຝາຍສະເໜ. ງ. ການຕດສນໂຕວາທກາມະການຈະພຈາລະນາຈາກເຫດຜນຄວາມເປນຈງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

120

ຕຕວຢາງ 1: ການໂຕວາທ ໃນຍດຕທວາ: "ເເປນຜປກຄອງລາບາກກວາເປນຄ" ຝຝາຍສະເໜ: ເປນຜປກຄອງລາບາກກວາເປນຄ

1. ດານການລຽງດ - ແມ ຕອງດແລລກຕ ງແຕຢໃນທອງ. - ຕອງດແລເບ ງແຍງອບຮມລຽງດຕ ງແຕນອຍຈນເຂາໂຮງຮຽນ ແລະ ຕໄປຈນໃຫຍ. - ລກຮຽນບເກງຕອງໃຫຮຽນເພມ ເພາະຢາກໃຫລກເສງຜານໄດ. - ຕອນຍງນອຍບຢາກໄປໂຮງຮຽນ. - ໄປໂຮງຮຽນແລວຕດເພອນອກ. - ເຊ ອຄຫາຍກວາເຊ ອພແມ, ອນໃດທຄສ ງຕອງໃຫໄດ. 2. ດານເສດຖະກດ - ຕອງໄດສ ງ-ມາຮບລກທກມ . - ຕອງໄດຫາເງນເພອຈາຍຄາຮຽນ, ຊເສອຜາອາພອນ... - ຕອງໄດໃຊຈາຍຄາຮຽນເພມບາງວຊາ ເຊນ: ວຊາດນຕ, ກລາ... - ຍງໃຫລກຕອງມເຄ ອງໃຊຄກບໝເພອນເຊນ: ໂທລະສບ, ຄອມພວເຕ...

ຝາຍຄານ: ເປນຄລາບາກກວາຜປກຄອງ ນອກຈາກຈະຄານຝາຍສະເໜແລວ ຝາຍຄານຍງຕອງສະເໜປະເດນ ທຄມຄວາມລາບາກແນວໃດແດ?

1. ດານການເຮດວຽກງານ - ຄຕອງເຮດໜາທສອງຢາງ. ດ ງນ ນ, ຈ ງລາບາກກວາຜປກຄອງແທໆຄ: ເປນຄ

ຄນທາອດຂອງລກ (ຄຄນທາອດກຄພແມ) ແລະ ເຮດໜາທເປນຄຄນທສອງ (ພແມຂອງນກຮຽນ). ດ ງນ ນ, ຄຈງມລກຫາຍຄນ.

- ຄບພຽງແຕສອນນກຮຽນຢາງດຽວ ຍງມວຽກງານອ ນໆທຈະຕອງເຮດ... ວຽກກຫາຍ ເງນໜອຍ.

- ຖາເປນຄປະຈາຫອງ ຕອງໄດດແລເບ ງແຍງນກຮຽນໃຫເໝອນລກ ຕອງດແລເບ ງ ແຍງນກຮຽນໃນຫອງໜງເປນ 30-40 ຄນ. ຄກນກບມລກຕ ມຕ ງຫາຍຄນ, ພແມຢາງເກ ງກເບ ງແຍງລກປະມານ 4-5 ຄນ. ໂຮງຮຽນບາງບອນຫອງໜງເປນ 50-60 ຄນກມ.

121

2. ດານການດແລເບ ງແຍງການປະພດຂອງນກຮຽນ

- ພແມລຽງລກມາບຄກນ ເມ ອມາໂຮງຮຽນຕອງດດທາງດານລະບຽບວໄນຕອງມາ

ແຕເຊາເຄາລບທງຊາດ, ຕອງສອນໃຫຮຈກຮກປະເທດຊາດ, ຮຈກຮດຄອງປະເພນ, ລະບຽບ

ກດໝາຍຕາງໆ.

- ຄຕອງສອນ ແລະ ປະຕບດຕນໃຫເປນແບບຢາງ ບແມນບອກສອນໃຫແຕນກຮຽນ

ເຮດ ແຕຄເຮດບໄດ ຄຕອງຍາກໃນແບບນອກ.

- ບນຫາເລກໆນອຍໆຄຕອງໄດລາລລາໄລ...ຄຕອງໄດເຝານກຮຽນຈນຮອດຜສດ

ທາຍຈ ງໄດເມອເຮອນ (ຄອະນບານ), ຕອງໄດຮບຄາຮອງຂຈາກຜປກຄອງໃຫເບ ງແຍງເດກ

ເປນພເສດໃນເລອງຕາງໆ ເຊນ: ເດກບກນຜກ, ເດກມນດໄສເປນແນວນ ນແນວນ...

- ຕອງໄດແກໄຂເລອງເດກນອຍຫງໃຫຕາມກະແສນຍມແບບຕາເວນຕກ.

- ຕອງເບ ງແຍງເລອງການຮຽນ, ການພວພນກບເພອນຝງ, ບນຫາຢາເສບຕດ, ການ

ພວພນແບບຊສາວ...ສາລະພດ.

ຕຕວຢາງ 2: ການໂຕວາທ ຍດຕ ໂຮງໝເອກະຊນດກວາໂຮງໝລດ

ບນຫາທຈະເວາ ອນດ-ອນບດຂອງໂຮງໝລດ ແລະ ເອກະຊນ

ຝຝາຍສະເໜ 1 :

ໂຮງໝເອກະຊນມເຄ ອງມແພດ ແລະ ພະນກງານຫາຍກວາໂຮງໝຂອງລດ. ດ ງນ ນ,

ຈງເຮດໃຫເສຍເວລາໃນການລຖາເຊນ: ກວດສາຍຕາ, ກວດເລອດ ເປນຕ ນ. ນອກຈາກນ ນ

ໃນດານພະນກງານໂຮງໝລດແພດທເກ ງຕອນກາງຄນຈະມໜອຍ. ເລອງອປະກອນ ແລະ

ພະນກງານເປນເລອງທສາຄນສາລບໂຮງໝ.

ຝາຍຄານ 1:

ເຖງແມນວາໂຮງໝລດຈະມບນຫາທາງດານເຄ ອງມ ແລະ ພະນກງານບພຽງພແທ

ແຕໂຮງໝລດຈະມແພດສະເພາະດານທດ ເປນທໄວວາງໃຈໄດ ແລະ ຍງມຊຽວຊານໃຫຄວາມຊວຍເຫອຕ ມອກ. ເຖງວາອປະກອນບພຽງພແຕໂຮງໝລດມແພດສະເພາະດານທມ

ປະສບການ ແລະ ໄດຮບການເຝກອບຮມທາງດານວຊາຢເລອຍໆ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

122

ຝາຍສະເໜ 2: ໂຮງໝເອກະຊນມການບລຫານດກວາໂຮງໝລດທມຄວາມຊກຊາໃນການລຖາປນປວຮກສາ, ຖາຄນເຈບເປນພນອງ, ຄນຮກແພງກນ ຫ ມຖານະດກຈະໄດຮບການເອາໃຈໃສເປນພເສດ ມການໃຫລດຄວໄດ ກງກນຂາມຖາຄນເຈບທວໄປ ຫ ບຄອຍມຖານະກບຄອຍໄດຮບການເອາໃຈໃສເທາໃດ ປອຍໃຫໄປຕາມຄວແບບບສນໃຈ, ບາງຄນມາແຕເຊາເທາແລງຈງຄອຍໄດກວດກາປນປວ, ແບບນແຫະເຮດໃຫຫາຍຄນບຢາກໄປໂຮງໝ.

ຝາຍຄານ 2: ທວາໂຮງໝລດເລອກໃຫບລການນ ນອາດມຈງ ແຕໂຮງໝເອກະຊນກບຕາງກນດອກ ເຖງເປນຄນມຖານະກຍງມການແບງລະດບເຊນ: ຄນໜງຂ ລດກະບະມາ ຄນໜງຂ ລດເບນມາ ຜຮບຕອນ ແລະ ການໃຫບລການກຈະແຕກຕາງກນໄປ. ຝາຍສະເໜ 3: - ໃນການເອາໃຈໃສໃນການປນປວຮກສາຄນເຈບຂອງໂຮງໝເອກະຊນຈະດກວາໂຮງໝລດ. ໂຮງໝລດ ແພດພຽງແຕເຮດຕາມໜາທຂອງເຂາເຈາເທານ ນ. ຖາໃຊບດປະກນສງຄມ (ໃນປດຈບນ) ກບຄອຍໄດເອາໃຈໃສຈາກແພດໝເທາໃດ. ຢາທໃຊໃນການປນປວຮກສາສາລບຜໃຊບດປະກນສງຄມສວນຫາຍຈະໄດແຕຢາທມລາຄາຖກ ຫ ບມຢາໃຫເລຍ, ຄນເຈບຕອງໄດໄປຊເອາເອງ. - ໂຮງໝເອກະຊນມສະຖານທສະອາດກວາໂຮງໝລດໂດຍສະເພາະແມນຫອງນ າ ແລະ ໂຮງໝເອກະຊນຍງມການອານວຍຄວາມສະດວກຫາຍດານເຊນ: ອນເຕເນດ (Internet) ນອກຈາກນເວລາຄນເຈບໄປນອນປນປວຢໂຮງໝເອກະຊນກມການດແລເບ ງແຍງດກວາໄປນອນປນປວຢໂຮງໝລດ ບາງເທອປະໃຫນອນລຖາຢເປນມ ແຕບຮວາຄນເຈບເປນພະຍາດຫຍງ? ຄດເບ ງດວາກອນຈະໄດຜນກວດເລອດຕອງໃຊເວລາດນປານນ ນພນບ? ຍງບແລວເວລາເອນຫາແພດກດນຈງຄອຍມາຫາຄບມຄວາມສນໃຈນາຄນເຈບເລຍ. ຝາຍຄານ 3: - ກຽວກບການເອາໃຈໃສປນປວຮກສາຄນເຈບໂຮງໝລດ ຫ ໂຮງໝເອກະຊນ ກມ ລກສະນະຄກນ ຈະດ ຫ ບດມນອາດຂນກບບກຄນຫາຍກວາ. ພະນກງານແພດໝຢໂຮງໝລດຈະມກດລະບຽບ, ມການສາຫວດກວດກາ, ມອງການຈດຕ ງຕາງໆ ຄອຍສກສາອບຮມ

123

ຕກເຕອນໃຫພະນກງານທກຄນມຈນຍາບນຂອງແພດໝຢສະເໝ. ເລອງການນາໃຊບດປະກນສງຄມທກພາກສວນທກຽວຂອງກໄດພະຍາຍາມປບປງວທການຕາງໆໃຫມຄວາມວອງໄວເພອອານວຍຄວາມສະດວກໃຫແກຜໃຊບດປະກນສງຄມມຄວາມສະດວກຂນເລອຍໆ. - ຈງຢວາໂຮງໝລດຫາຍແຫງຍງບທນດດານຄວາມສະອາດ ແຕເປນບອນຮອງຮບຄນເຈບທກປະເພດຄນຢໃນສງຄມ. ຂຄດຄານເລອງອນເຕເນດ (Internet)ໂຮງໝເອກະຊນບາງແຫງກຍງບທນມ ຫ ມກບຄອຍສະດວກເທາໃດ. ໂຮງໝລດຍງມອດຕາກນໃຫແກຄນເຈບເປນຕ ນແມນໂຮງໝທະຫານ. ບນຫາການດແລເບ ງແຍງຄນເຈບນ ນວາໂຮງໝລດບທນດນ ນເນອງມາຈາກທາງໂຮງໝມພະນກງານ ຫ ພະຍາບານບພຽງພ. ສະຫບ: ຄນທຢານຄວາມສຽງຕຄວາມຜດພາດຂອງໂຮງໝລດໃຫໄປໃຊໂຮງໝເອກະຊນ ແຕຄນທຕອງການປນປວສະເພາະໂລກກໃຫໄປໃຊໂຮງໝລດ ແລະ ທາອຽງຄນຈະໄປໃຊບລການໂຮງໝເອກະຊນຫາຍກວາເພາະສະດວກກວາ.

� ຄາຊແຈງ ຫວຂການໂຕວາທ ຍດຕທວາ: "ໂຮງໝເອກະຊນດກວາໂຮງໝລດ" ເປນພຽງຕວຢາງໃຫແກການໂຕວາທເທານ ນບໄດກຽວຂອງກບໂຮງໝລດ ຫ ໂຮງໝເອກະຊນໃດໜງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

124

ບບດທ 9 ພທກອນ ແລະ ໂຄສກ

1. ຄວາມໝາຍຂອງພທກອນ ແລະ ໂຄສກ 1.1 ຄວາມໝາຍຂອງພທກອນ

ພທກອນ ໝາຍເຖງຜທເຮດໜາທປະສານງານໃນກດຈະກາການສະແດງ ຫ ການປະຊມ ທມຜຮວມລາຍການ ຫ ຜເວາຫາຍກວາໜງຄນ ເຮດໜາທທງແນະນາຜຮວມລາຍການ ແລະ ດາເນນລາຍການໃຫເປນໄປດວຍຄວາມເບກບານມວນຊ ນ ຮຽບຮອຍຕ ງແຕຕ ນຈນຈບລາຍການ.

1.2 ຄວາມໝາຍຂອງໂຄສກ ໂຄສກ ໝາຍເຖງຜເຮດໜາທເປນປາກເປນສຽງແທນຜປະກາດໂຄສະນາ ຜປະກາດ

ໃນວທະຍກະຈາຍສຽງ ແລະ ຜປະກາດທາງໂທລະພາບ ໂດຍເຮດໜາທເວາແທນທກຝາຍ. ເຊນ: ໂຄສກລດຖະບານ, ໂຄສກພກການເມອງ, ໂຄສກອງກອນ ຫ ສະຖາບນຕາງໆ, ໂຄສກ ໃນງານຕາງໆໃນວດ, ປະກາດທາງສະຖານວທະຍ ແລະ ໂທລະພາບ.

� ລກສະນະຄາຍຄກນລະຫວາງພທກອນ ແລະ ໂຄສກ ລກສະນະຄາຍຄກນລະຫວາງພທກອນ ແລະ ໂຄສກກຄ ຕດຕສ ສານລະຫວາງຜຈດ

ງານ, ຜຮບເຊນ ແລະ ຜຟງ, ຜຊມ ແລະ ປະສານງານກບທກຝາຍໃຫເກດຄວາມຮຽບຮອຍ. ໃນປດຈບນການໃຊຄາວາ "ໂຄສກ" ມໜອຍລງ ສວນໃຫຍຈະໃຊຄາວາ "ພທກອນ". ກລະນໃຊໂຄສກສະເພາະຜເຮດໜາທປະກາດຂອງໜວຍງານໃດໜງເທານ ນເຊນ: ໂຄສກລດຖະບານ, ໂຄສກພກການເມອງ ຯລຯ. ສາລບຜປະກາດຂອງສະຖານວທະຍ ແລະ ໂທລະພາບມກໃຊຄາວາ "ຜປະກາດ" ຮຽກແທນໂຄສກ. 2. ຄນສມບດຂອງພທກອນ ແລະ ໂຄສກ 2.1 ຄນສມບດຂອງພທກອນ ຄນລກສະນະທຈາເປນຂອງຜທເປນພທກອນໃນພທການຕາງໆນ ນ ຜທມາຮວມພທຈະມງຄວາມໃນໃຈໄປທຈດດຽວກນຄ ພທກອນ ເພາະຕອງການຮບຮວາ ພທການນ ນ ຈະດາເນນການໄປແນວໃດ. ດ ງນ ນ, ບກຄນຜທເປນພທກອນ ຈາເປນຕອງມຄນສມບດພເສດທແຕກຕາງຈາກຜອ ນທບໄດປະຕບດໜາທເປນພທກອນ; ສະນ ນ, ຜທເປນພທກອນຄວນມຄນລກສະນະທດດ ງນ:

125

11) ດານບກຄະລກກະພາບ - ຮບກາຍດໄດແກສໜາ, ທາທາງ, ຊງຜມ, ການຢນ ແລະ ການຍາງ. - ແຕງກາຍສພາບຮຽບຮອຍໄດແກ ເສອຜາທມຄວາມສະອາດ ແລະ ຖກຕອງກບ

ກາລະເທສະ ຖາແຕງເຄ ອງແບບຕອງໃຫຄບຊດ ແລະ ຖກຕອງຕາມລະບຽບ. - ກລຍາທາທດໄດແກການຍມແຍມແຈມໃສ, ການໃຊສາຍຕາ, ມ ແລະ ກະຕລລ ນ

ແຕບຕ ນເຕນຈນເກນໄປ. - ມຈດໃຈດໄດແກ ຄວາມສຂມ, ເຍອກເຢນ ແລະ ຕອນຮບແຂກຄນຢາງເປນມດ

ໃບໜາເບກບານແຈມໃສລາເລງ. - ມຄວາມສນໃຈ ແລະ ເອາໃຈໃສຜຄນ. - ມຄວາມຊງຈາທດ. - ບເວາຫາຍຈນເກນໄປ. - ສາມາດປບຕວຕາມສະຖານະການຕາງໆໄດຢາງວອງໄວ. 2) ດານບດບາດເທງເວທ

ບດບາດທແທຈງຂອງພທກອນຄ ບດບາດໃນຂະນະທເຮດໜາທເປນພທກອນເທງເວທ ຫ ຕໜາຜຄນ; ພທກອນຈະມສມ ຫ ຫມແຫວແນວໃດນ ນກເບ ງໄດຈາກບດບາດເທງເວທເປນສາຄນ. ເນ ອງຈາກວາພທກອນມບດບາດທສາຄນດ ງທກາວມາຂາງນ ນ. ດ ງນ ນ, ພທກອນຈ ງ ຈາເປນຕອງປບປງບດບາດໃຫດຂນຕາມລາດບດ ງນ:

+ ດດານຈດໃຈ: ພທກອນຕອງເປນຄນມຈດໃຈອດທນສງ, ມຈດໃຈເຢອກເຢນ ບໃຫ ຄວາມສາຄນທຈະເວາເຖງແຕເລອງຕນເອງ ຫ ເລາປະຫວດຕນເອງ. ນອກຈາກນ ນ, ຕອງສາງຄວາມຮສກໝ ນໃຈວາ ເຮາຮບຮທກຢາງ. ດ ງນ ນ, ການທຄວາມຮທແທຈງນ ນກຈະສາງຄວາມໝນໃຈໄດ ຍ ງມການເຝກຝນ ແລະ ປະຕບດຢເປນປະຈາ ກຈະແກໄຂເລອງຄວາມຕ ນເຕນ, ຕກໃຈ, ເຂນອາຍໄດ. ຢາລມວາ ຖາພທກອນບເຍອກເຢນ, ສຂມຮອບຄອບອາດຈະເຮດໃຫລມຂ ນຕອນ ຫ ຂາມຂ ນຕອນ ເຊ ງຈະມຜນກະທບກະເທອນໄປຍງລາຍການອ ນໆອກດວຍ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

126

+ ດດານການສະແດງອອກ: ດ ງທໄດກາວມາແລວວາ ຈດໃຈເປນພນຖານຂອງທກຢາງ ຫາກມຈດໃຈໝນຄງ, ມສະມາທ, ບຕກໃຈ, ບຕກຂະມະ ການສະແດງອອກທກຢາງກຈະຮຽບຮອຍໄປຕາມໆກນເຊນ: ການແຕງກາຍສພາບຮຽບຮອຍ, ມໜາຕາທເບກບານ, ທາທສະຫງາ, ແວວຕາເປງປະກາຍແຈມໃສແນມເບ ງຜຟງຢາງເປນມດ, ຢນສະຫງາຜາເຜຍ, ຮວບຮວມອາການບໃຫຕ ນເຕນ ແລະ ຕກໃຈຈນເກນໄປ, ຫກລຽງລກສະນະກ ມໆເງຍໆ ເພອອານບດ ຫ ບນທກປະຈາຕວ.

3) ດານການເວາ ການເວາຂອງພທກອນຄວນເປນໄປໃນລກສະນະດ ງນ:

- ໃຊປະໂຫຍກສ ນໆ ເຂາໃຈງາຍ. - ເວາໃຫຖກຫກພາສາ ຫ ຄວາມນຍມ. - ຕອງເວາໃຫໜອຍທສດ ຫກລຽງການເວາຫາຍເກນໄປແບບພນລະນາໂວຫານ

(ຄການເວາແບບລະອຽດຖຖວນຈນເກນໄປ) - ເວາຕາມບດ ບເວານອກບດ ຫ ເວາແບບລະເມເພຝນ (ຜຟງບສນໃຈວາພທກອນ

ຈະມຄວາມຮຫາຍພຽງໃດ ແຕສນໃຈວາຈະດາເນນການໃນຂ ນຕອນຕໄປແນວໃດ). - ລະວງຄາເວາເຫອເຊນ: ເອ, ອາ, ເນາະ, ເຈາຯລຯ ຫາຍຄ ງຈນເກນໄປ. - ຫກລຽງຖອຍຄາທເຮດໃຫຜຟງຮສກວາເປນການສຽດສ, ເຍາະເຍຍ, ຂ ມເພນຍໂຕ.

� ລກສະນະຂອງພທກອນ - ຮຈກຮວບຮວມກລຍາມາລະຍາດ ແລະ ທາທາງ. - ວາງຕວໃຫເໝາະສມ. - ຊ ນຊມທກຝາຍ. - ມຄວາມພຖພຖນໃນຄາເວາ. - ເປນມດຕະພາບ ສາງຄວາມໄມຕຈດ. - ພດໃນການໃຊຄາເວາ. - ບກຄະລກດ. - ບໂອອວດ. - ລະງບອາລມ. - ໃຊຄາເວາທແຫມຄມ.

127

+ ຂບກພອງຂອງການອອກສຽງໂດຍທວໄປຂອງພທກອນມດ ງນ: - ສຽງນ ນເບາ ຫ ຄອຍເກນໄປ. ວທແກໄຂຄ: ປບທລະບ ບເຄ ອງສຽງ ຫ ເວາເພມພະລງສຽງ. - ເວາຊາ ຫ ໄວເກນໄປ. - ເວາອກໆອກໆ ເອໆ ອາໆ ເຮດໃຫໜາລາຄານໂດຍສະເພາະຜຍງບຄວນເຮດ. - ທວງທານອງການເວານ ນ ນ າສຽງທລາບລຽບເກນໄປ. - ເວາສຽງສະເໝລະດບດຽວກນໝດ ຂາດນ າສຽງສງຕ າຢາງຊດເຈນ.

+ ວທປບປງນ າສຽງໃຫດຂນ - ເວາໃຫສຽງດງຟງຊດເຈນ. - ຈງຫວະການເວາບຊາ ຫ ໄວເກນໄປ. - ຢາເວາເອໆ ອາໆໆ. - ຢາເວາຄກບອານໜງສ ຫ ທອງຈາ.

- ເວາດວຍຄວາມຮສກທຈງໃຈ 2.2 ຄນສມບດຂອງໂຄສກ ໂຄສກທດຄວນມຄນສມບດຫາຍດານດ ງນ: - ມຄວາມຮໃນເລອງທເວາ. - ມຄວາມໜາເຊ ອຖ. - ເປນຄນໜາໄວວາງໃຈ. - ເປນຄນມສະເໜ ເປນຕາເບ ງຕາແຍງ. - ເປນຄນມໄມຕຈດ ເປນທຮກໄຄຂອງມວນຊນ. - ປນຄນມຄວາມທຽງທາ. ນອກຈາກມຄນສມບດດແລວ ໂຄສກຄວນມທກສະໃນການສ ສານຕ ມອກເຊນ: ທກສະ

ໃນການໃຊຄາ, ການສະແດງອອກ ແລະ ທກສະໃນການເປນນກສະແດງ. ນອກຈາກນ ນເນອຫາຂອງການເວາກເປນຄນສມບດອກຢາງໜງທໂຄສກຄວນເອາໃຈໃສເປນພເສດດ ງນ: + ການການດເນອຫາ ແລະ ຖອຍຄາ ວາເຮາຈະເວາກບໃຜ, ເພອຫຍງ, ເວລາທມ ຫາຍໜອຍພຽງໃດ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

128

+ ການຮຽບຮຽງເນອຄວາມຕອງເປນລະບບເກາະກາຍກນ, ຈດຮຽງເນອໃນທຈະເວາໃຫເປນໄປຕາມແຕລະຂ ນຕອນຕ ງແຕເລມຕ ນຈນຈບ.

+ ການສາງຄວາມໜາເຊ ອຖເຊນ: ຄວນມຫກຖານ, ສະຖຕ, ທດສະດ ແລະ ມຜຊງຄນວດທຕ ມອກ. 33. ໜາທຂອງພທກອນ ແລະ ໂຄສກ

3.1 ໜາທຂອງພທກອນ ໃນການປະຕບດງານໃນແຕລະຄ ງຜທເປນພທກອນມຄວາມຈາເປນຕອງໄດກຽມພອມ

ທກຂ ນຕອນ ເພອເຮດໃຫງານທຕນເອງຮບຜດຊອບນ ນມປະສດທຜນສງຜທເປນພທກອນ ແລະ ໂຄສກຄວນເຂາໃຈໜາທຂອງຕນເອງຢາງເລກເຊ ງໃນແຕລະຂ ນຕອນດ ງລມນ:

1) ຂ ນກະກຽມ - ປະສານງານຫາຂມນກຽວກບລາຍການ, ຜເຂາຮວມລາຍການ, ລາດບຂ ນຕອນຂອງ

ລາຍການໃຫຊດເຈນ, ສກສາລາຍການຢາງລະອຽດ ເພອຮບຮຈດປະສງທໜາສນໃຈ ຫ ອາດ ຈະເປນບນຫາ ຯລຯ.

- ທາຄວາມລງເຄຍກບຜສະແດງ, ຜຮວມລາຍການ ຫ ບກຄນທກຽວຂອງກອນເຖງເວລາດາເນນລາຍການ.

- ຖາລາຍການມຂ ນຕອນ ຫ ເຕກນກພເສດຕອງສກສາຂມນໃຫຊດເຈນຕ ມອກ. 3.2 ການດາເນນລາຍການ - ທກທາຍຜຟງ, ຜຊມເພອສາງຄວາມລງເຄຍ. - ແນະນາຜເຂາຮວມລາຍການ, ໃຫກຽດຜເຂາຮວມລາຍການ ນອກຈາກແນະນາຊ ,

ຕາແໜງ ແລະ ການສກສາແລວ ຄວນແນະນາຄນສມບດພເສດ ຫ ກຽດຕຄນພເສດໃຫຜຟງ, ຜຊມຮບຊາບອກດວຍ.

- ລະຫວາງດາເນນລາຍການອາດຈະມການເວາກະຕນໃຫເກດຄວາມກະຕລລ ນໃນການຟງ, ການຮບຊມອກດວຍ ແລະ ພອມດຽວກນນ ນຕອງຄອຍປະສານງານກຽມຄວາມພອມຂອງລາຍການຕໆໄປ.

- ຄວບຄມຮກສາເວລາໃນການດາເນນລາຍການ. - ເມ ອຈບລາຍການຈະຕອງກາວຂອບໃຈບນດາຜເຂາຮວມລາຍການ, ຜອປະກາລະ

ຄນ, ຜຟງ ແລະ ຜຊມ ຫ ຖາມປະທານກອາດຈະເຊນປະທານເປນຜກາວກໄດ.

129

ສສ ງທຄວນເອາໃຈໃສ: ໃນເວລາເຮດໜາທເປນຜສາພາດໃນແຕລະຄ ງນ ນ ຜທເປນພທ

ກອນຄວນປະຕບດດ ງນ:

- ກາວຕອນຮບ: ຕອງຮຽກຊ , ນາມສະກນ, ຕາແໜງໃຫຖກຕອງຊດເຈນ.

- ຖາມໃຫກງປະເດນ.

- ເປນຜຟງທດ ຢາຍາດເວາ ຫ ຊກຖາມຢໃນປະເດນ.

- ຮກສາອາລມໃຫຍມແຍມແຈມໃສ, ບສະແດງທາທເບ ອໜາຍ, ຕອງສະແດງຄວາມ

ສນໃຈໃນເລອງລາວຂອງຜໃຫສາພາດຢາງຈງໃຈ.

- ໃຊພາສາສພາບເໝາະແກສະຖານະພາບຂອງຜໃຫສາພາດ.

- ສາງບນຍາກາດໃຫເປນກນເອງບເຄງຕງ.

- ເປນຄນຊາງສງເກດ ແລະ ຕອງມໄຫວພບໃນການແກໄຂບນຫາສະເພາະໜາ ທ

ອາດຈະເກດຂນ.

- ກາວຂອບໃຈຜໃຫສາພາດ.

� ການສາງຄວາມເຊ ອໝ ນໃນການເປນພທກອນ

- ມການກະກຽມທດ.

- ຄດສະເໝວາເຮາຈະເຮດໜາທໃຫດທສດ.

- ສາງຄວາມລງເຄຍກບເວທ ເພອເສມສາງຄວາມໝນໃຈ.

- ຫາຍໃຈຍາວໆ ເລກໆ ຈກ 3-4 ຄ ງ ແລະ ດ ມນ າພຽງເລກນອຍ.

- ມການກຽມຕວດານບກຄະລກກະພາບທດ.

ຮບແບບຂອງພທກອນ

1. ພທກອນໃນການບນຍາຍ ຫ ຖາຍທອດ

2. ພທກອນໃນ ການກາວຂອບໃຈ

3. ພທກອນໃນການແນະນາບກຄນ

4. ພທກອນໃນກດຈະກາ ຫ ການສະແດງຕາງໆ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

130

� ທກສະການໃຊພາສາຂອງພທກອນ ນອກຈາກຈະສາງຄວາມເຊ ອໝ ນໃຫກບຕນເອງແລວ ການໃຊພາສາກເປນສ ງສາຄນ ແລະ ຈາເປນຫາຍສາລບພທກອນ; ພທກອນບາງຄນບໄດລະມດລະວງໃນການໃຊພາສາເຮດໃຫເວາຜດ, ຂຽນຜດເຊນ: ການການດການຂຽນຄາກາວລາຍງານ ເຊ ງເປນເຫດໃຫຜຟງ ຫ ຜພບເຫນເສ ອມສດທາ.

ລະດບຂອງພາສາ ລະດບທ 1 ພາສາລະດບກນເອງ ເຊ ງຄວນໃຊໃນວງສນທະນາກບຜໃກ ຊດທສດເທານ ນ.

ລະດບທ 2 ພາສາລະດບສນທະນາໃຊໃນການສ ນທະນາຂອງບກຄ ນກມນອຍເຊນ: ການປກສາຫາລ, ການຂຽນຈດໝາຍຂາວ ແລະ ບດສນທະນາທາງສ ມວນຊນ.

ລະດບທ 3 ພາສາລະດບເຄ ງທາງການ ໃຊໃນການປະຊມກມ, ອະພປາຍພາຍໃນກມ, ການບນຍາຍໃນຫອງຮຽນ, ການສະແດງ ຄວາມຄດເຫນທາງດານວຊາການ.

ລະດບທ 4 ພາສາລະດບທາງການໃຊໃນການບນຍາຍ, ອະພປາຍ ຫ ການສະເໜຂາວ ສານຕສາທາລະນະ ຊນຢາງເປນທາງການ.

- ເປນເຈາຂອງເວທ. - ເຮດໜາທກາກບ ລາຍການ.

- ເປນຜເວາຄນທາ ອດ ແລະ ຄນສດ

ທາຍ.

- ເປນເຈາຂອງເວທ. - ທກທາຍທປະຊມ. - ກາວຕອນຮບ. - ກາວເຊອເຊນ.

- ວເຄາະບນຍາກາດ. - ປະສານງານລວງໜາ. - ຄວບຄມເວລາສະເໝ.

- ກາວຂອບໃຈ. - ກາວອາລາ.

ກອນຂນເວທ ເມ ອເລມງານ ລະຫວາງດາເນນລາຍການ ເມ ອສນສດງານ

ຂະບວນການເຮດວຽກຂອງພທກອນ

131

ລະດບຂອງພາສາທກາວມາຂາງເທງນ ພທກອນຈາເປນຕອງໄດສກສາໃຫລະອຽດເສຍກອນວາ ໃນງານນ ນໆເປນງານລະດບໃດ ຄວນໃຊພາສາລະດບໃດ, ງານສງສນໃນໝພວກກນເອງ ຄວນໃຊພາສາລະດບທ 1 ແລະ ບຄວນໃຊພາສາລະດບນໃນງານຊາປະນະກດສບ ຫ ພທການທວໆໄປ ໃນງານພທການຂອງທາງລດຖະການມກຈະໃຊລະດບທ 4 ຂນໄປຕາມຕວຢາງການເລອກໃຊລະດບຂອງພາສາໃຫເໝາະສມດ ງນ:

ລລະດບທ 1--33 ລລະດບທ 4 ງານແຕງດອງ ເຖງເວລາແລວ ປະທານມາເຖງແລວ ໄທເໜອ ໄທໃຕ ຊກໜາບເຖງຫງ ພະສງອງຄະເຈາ ເຜາສບ ຊວຍເຫອພແມປະຊາຊນທຖກນ າຖວມ ກນເຂາ ຯລຯ

ງານມງຄນສມລດ ບດນ ໄດເວລາອນເປນມງຄນແລວ ປະທານໃນພທໄດເດນທາງມາເຖງບລເວນງານແລວປະຊາຊນທອາໄສຢທາງພາກເໜອ ປະຊາຊນທອາໄສຢທາງພາກໃຕ ລາຍໄດບພຽງພກບລາຍຈາຍ ພະສງ ຊາປະນາກດສບ ຊວຍເຫອພແມປະຊາຊນທປະສບອທກກະໄພ ຮບປະທານອາຫານ ຯລຯ

ພທກອນຄວນໃຊຄາໃຫສພາບນມນວນ ໂດຍສກສາ ແລະ ສງເກດຕະຫອດເວລາວາ ຄານຄວນໃຊໃນລະດບໃດເຊນ:

ຜຮວມສາມະນາທງ 50 ຄນ ປຽນເປນ ຜຮວມສາມະນາທງ 50 ທານ ໃຜຈະໄປບງຄບ ປຽນເປນ ທານໃດຈະໄປບງຄບ ຄນທສ ງຈອງລດໄວ ປຽນເປນ ຜທສ ງຈອງລດໄວ ຄນຜນ ປຽນເປນ ບກຄນຜນ ຂໂທດທານຜຊມ ປຽນເປນ ຂອະໄພທານຜຊມ ມຂດຫາຍຢາງ ປຽນເປນ ມຂດຫາຍປະການ ມຂາວດຈະບອກ ປຽນເປນ ມຂາວດຈະແຈງໃຫຮ ຂເຊນມາເວາ ປຽນເປນ ຂເຊນມາກາວ ຜໃດຢາກອະທບາຍ ປຽນເປນ ຜໃດປະສງຈະອະທບາຍ ຯລຯ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

132

� ການໃຊປະໂຫຍກ ສ ງທຄວນລະມດລະວງອກຢາງໜງນ ນກຄ ການໃຊປະໂຫຍກໃຫຖກຕອງຕາມວດທະນະທາ ທາງພາສາ ເຊ ງຈະເຮດໃຫຜຟງເກດຄວາມສດທາ ແລະ ເປນການຮກສາວດທະນະທາຂອງລາວອກດວຍເຊ ງມຕວຢາງດ ງລມນ:

"ລາຍການສາລບວນນ ກໝດລາຍການລງແຕພຽງເທານ" "ເວລາສາລບລາຍການນ ກໝດເວລາລງແຕພຽງເທານ" ທງສອງຢາງທກາວມານຄວນ

ໃຊວາ "ລາຍການໃນວນນກໝດເວລາລງແຕພຽງເທານ" "ພທການໃນວນນ ທານຫວໜາພະແນກສກສາທການ ແລະ ກລາແຂວງມາເປນປະທານ

ເອງ" ຄວນໃຊວາ "ທານຫວໜາພະແນກສກສາທການ ແລະ ກລາແຂວງມາເປນປະທານໃນພທໃນວນນ"

"ມທນໃຫນກຮຽນຕາມໂຮງຮຽນຕາງໆທຍາກຈນ" ຄວນໃຊວາ "ມທນໃຫນກຮຽນທຍາກຈນຕາມໂຮງຮຽນຕາງໆ"

"ຝນຕກໜກຈນທາງໜາແນມເບ ງບເຫນ" ຄວນໃຊວາ "ຝນຕກໜກຈນບສາມາດແນມເຫນທາງໜາໄດ"

"ທານວທະຍາກອນຂອງເຮາຖກເຊນໄປບນລະຍາຍມາແລວທວປະເທດ" ຄວນໃຊວາ "ທານວທະຍາກອນຂອງເຮາໄດຮບເຊນໄປບນຍາຍມາແລວທວປະເທດ" ນອກຈາກປະໂຫຍກຕາງໆທໄດກາວມາຂາງເທງນແລວຍງມຫາຍໆປະໂຫຍກທພທ

ກອນຄວນຈະສກສາຕ ມອກ.

� ບນຫາ ແລະ ແນວທາງໃນການແກໄຂໃນການເປນພທກອນ 1) ບສາມາດສາງບນຍາກາດໃຫມວນຊ ນຕ ນເຕນໄດ. ການແກໄຂ: ຄວນປບປງຕວເອງໃຫມຄວາມກະຕລລ ນ ແລະ ມຊວດຊວາ. 2) ຂາດພະລງ ບເປນທໜາສນໃຈຂອງຜເຂາຮວມສາມະນາ. ການແກໄຂ: ຕອງມແຮງຈງໃຈ ບວາຈະເປນການເລມງານ ການເປດເພງສາງອາລມ. 3) ຮຽງລາດບຂ ນຕອນບໄດ ກຽວໄປວຽນມາເຮດໃຫການຈດອບຮມຫມແຫວ. ການແກໄຂ: ໃຫຄານງເຖງການຈດລາດບຂ ນຕອນສະເໝໃຫໜາຄ ນຫາ, ໜາສນໃຈ

ແລະ ໜາຕດຕາມແຕຕ ນຈນຈບ.

133

4) ຍດເຍອຍາວນານບສາມາດຄວບຄມເວລາໄດ ເຮດໃຫເປນຕາເບ ອ. ການແກໄຂ: ບໃຊຄາເວາທຂາດພະລງ ຟງແລວເຫງານອນ. 5) ສະດດ ຂາດຄວາມຕເນ ອງ ບລຽນໄຫເທາທຄວນ. ການແກໄຂ: ຄວນເວາໃຫເຂາໃຈງາຍ, ໄດເນອໃນ, ມວນຊ ນ, ປກໃຈ, ໃຊເວລາ

ໃຫເປນປະໂຫຍດຢສະເໝ. 6) ຂາດໄຫວພບທວອງໄວ ແກໄຂບນຫາສະເພາະໜາບໄດ. ການແກໄຂ: ໃຫຊອກຫາຄາເວາທແຫມຄມ ນາມາໃຊໃຫຖກຄນ ແລະ ຖກກບງານ. 33.2 ໜາທຂອງໂຄສກ - ປະສານງານການຈດງານຕະຫອດຂະບວນການ. - ຈດການການດການຮວມກນກບເຈາພາບຂອງງານ ແລະ ປະສານພທກອນ. - ປະສານງານຂມນກບພທກອນຕະຫອດເວລາການຈດງານ. - ອານວຍຄວາມສະດວກໃນການດາເນນງານ. - ຕດສນໃຈແກໄຂບນຫາແບບເຊ ອມໂຍງໃນການຈດງານເພອໃຫງານສາເລດ. ເນອງວາໂຄສກມຫາຍແບບຕາມທໄດສະເໜໄວໃນຄວາມໝາຍຂອງໂຄສກ. ຕໄປນຈະ

ໄດນາສະເໜໜາທຂອງໂຄສກຂອງອງກອນ ເຊ ງໜາທທເປນພນຖານຂອງໂຄສກໃນອງກອນກຄ ການປກປອງພາບພດຂອງອງກອນ ແລະ ສາງຊ ສຽງໃຫກບອງກອນ.

1) ໜາທໃນການປກປອງພາບພດຂອງອງກອນປະກອບມຫາຍຢາງດ ງນ: - ວເຄາະປະເດນທເປນກະແສ. - ກຽມຄວາມພອມທຈະໃຫຂມນ. - ຂານຮບຄວາມຢາກຮຢາກເຫນຂອງສາທາລະນະຊນ. - ໃຫຂມນດວຍຄວາມໜາເຊ ອຖ. - ຄວບຄມອາລມໃນການໃຫຂາວ ແລະ ຕອບຂຊກຖາມ. - ກຽມຕວໃຫພອມທຈະເວາໃນສ ງທສາທາລະນະຊນກາລງໃຫຄວາມສນໃຈ. - ກະຕວງຄກແນໃນການເວາ ໂດຍບໃຫສ ນ ຫ ຍາວເກນໄປ ແລະ ບສາງຄວາມສບສນ. - ແກໄຂຂາວລ. - ຮກສາສນຍາກບສ ມວນຊນ. - ເຂາໃຈອາລມຂອງສາທາລະນະຊນ. - ເຂາໃຈການເຮດວຽກຂອງສ .

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

134

�� ການໃຫສາພາດ - ການໃຫສາພາດອາດຈະມຫາຍກວາ 1 ຄ ງ. - ການໃຫຂມນຂາວສານແກສ ບໜອຍ ຫ ຫາຍເກນໄປ. - ສ ຕອງການຂາວ. - ສ ຕອງການຄວາມວອງໄວ. - ບາງທກຈາເປນຕອງໃຫສາພາດທາງໂທລະພາບ. - ໄຈແຍກລະຫວາງຄວາມເປນຈງ ແລະ ຄວາມຄດເຫນ. - ຖາຫາກມ "ຂຂຽນກຽວກບຄວາມຈງດານກດເກນ, ສນຍານ, ສະຖຕ" ປະກອບ

ການເວາຕ ມອກກຍ ງເປນການດ. - ຖາຫາກເລອກສະຖານທໄດ ຕອງໃຫສາພາດໃນສະຖານທທເຮາຮສກສະບາຍໃຈ

ແລະ ໝນໃຈ. - ສະແດງຄວາມໝນໃຈໃນການໃຫສາພາດ.

2) ໜາທໃນການສາງຊ ສຽງໃຫກບອງກອນ ການໃຫສາພາດສດທາງວທະຍ ແລະ ທາງໂທລະພາບຈະເຮດໃຫບມການບດເບອນຂມນ.

- ສ ສ ງພມຈະມການ "ຕດ", "ຕ ມ" ແລະ "ຕຄວາມ" ຂມນສະເໝ. - ຄວນຈະມການບນທກຂຄວາມທໃຫສາພາດເກບໄວເປນຫກຖານ. - ຄນທເວາຄວາມຈງ ແມນຂມນ ບຈາເປນຕອງຂຄາຖາມລວງໜາ. - ເຂາໃຈການສາພາດໃຫເລກເຊ ງ. - ການສາພາດຂອງສ ເກດຂນໄດທກສະຖານທ ທງທມການນດໝາຍ ແລະ ບໄດນດໝາຍ. - ສ ມກຄນທຢດຢກບທຫາຍກວາຄນທຍາງໄປເວາໄປ ແລວຍາງໜໄປໂດຍທການ

ສາພາດຍງບທນຈບ. - ການເຮດໃຫສ ຫມແຫວໃນການຂສາພາດມກຈະມຜນຕການເຮດວຽກປະຊາສາພນ

ໃນວນຂາງໜາ. ນອກຈາກໂຄສກແລວ ສ ຍງມຄວາມຕອງການທຈະສາພາດຜບລຫານທມອານາດໃນ

ການຕດສນໃຈອກດວຍ.

135

++ ບກຄນທສ ຕອງການສາພາດ: ສ ຕອງການໝາຍເລກ 1 ຂອງອງກອນ. ດ ງນ ນ, ຜບລຫານຂອງອງກອນຈະຕອງປະຕບດດ ງນ:

- ມຄວາມຮກຽວກບເລອງທຢໃນກະແສເປນຢາງດ. - ມຄວາມສາມາດໃນການຕອບຄາຖາມທກຮບແບບ. - ມຄວາມພອມທຈະໃຫສາພາດ. - ມຄວາມຮສກທດກບສ . + ໃຜຄວນໃຫສາພາດ - ຄນທມຕາແໜງ ແລະ ອານາດໃນການຕດສນໃຈກຽວກບເລອງນ ນ. - ຜຊງຄນວດທກຽວກບເລອງນ ນ. - ຜທຮວາ ຈະຕອງເວາແນວໃດແດໃນປະເດນທຕອງໃຫສາພາດ. - ຄນທເປນຕວແທນທດຂອງອງກອນ ບທາລາຍພາບພດຂອງອງກອນ. - ຄນທໃຫສາພາດຈະຕອງໄດຮບການເຝກຝນການຈດການກບຄາຖາມທທາທາຍຂອງສ . - ໃຊໂຄສກໃນການຖະແຫງ ແລະ ການໃຫຂາວດກວາໃຊໂຄສກໃນການໃຫສາພາດ. - ໃຊຜຈດການດານປະຊາສາພນເປນຄນສດທາຍ ແລະ ຜຈດການປະຊາສາພນຕອງ

ມຄນສມບດດ ງທກາວມາແລວຢາງຄບຖວນ. - ຄນທຈະໃຫສາພາດຈະຕອງພຈາລະນາຕວເອງວາ ເມ ອປາກດໃນສ ແລວເປນຕາເບ ງ

ຫບ ຫາຍໜອຍພຽງໃດ. ນອກຈາກທກາວມາແລວນ ນ ໃນກລະນທຕອງໄດເປນຜປະກາດທາງສະຖານວທະຍ ແລະ

ໂທລະພາບໂຄສກທດຕອງມການກຽມຄວາມພອມຫາຍດານດ ງນ: - ກຽມສກສາຂຄວາມທຕອງປະກາດ ເຝກຊອມການອານໃຫຖກຕອງຕາມອກຂະຫະວທ. - ຕອງສກສາຄນນະພາບຂອງໄມໂຄຣໂຟນ, ຄວາມໄວໃນການຮບສຽງບຄວນໃຫສຽງ

ອ ນໆແຊກເຂາໄປເຊນ: ສຽງການເປດເຈຍ, ການເຄອນທຂອງວດຖຕາງໆ, ສຽງຫາຍໃຈ ຯລຯ.

- ອານໃຫຄກບກາລງສນທະນາກບຜຟງ, ມການເນນສຽງເປນຈງຫວະ ແລະ ຄວນມ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

136

ນ າສຽງແຈມແຈງຊວນຟງ. - ຕອງປບລະດບສຽງ ແລະ ຄວາມໄວຂອງສຽງໃຫເໝາະກບເລອງ. - ແກໄຂບນຫາສະເພາະໜາທນທເຊນ: ອານຜດຕອງຂອະໄພ ແລະ ແກໄຂທນທ. �� ກນລະວທທສາຄນຂອງໂຄສກ - ເລອກຄນທເຕມໃຈເຮດໜາທທປກປອງຊ ສຽງຂອງອງກອນ. - ເລອກຄນທພອມຈະເສມສາງພາບພດຂອງອງກອນ. - ເລອກຄນທມຄວາມກຽວຂອງກບປະເດນຂອງບນຫາ. - ສາມາດບອກກບສ ມວນຊນໄດວາ ຕອງການໃຫເຂາຖາມອນໃດແດ ແຕກຕອງອະນຍາດ

ໃຫສ ເພມເຕມຄາຖາມທເຂາຕອງການຈະຖາມ (ຖາເປນໄປໄດຄວນກຽມຕວໃຫພອມ ຈງຈະບໄດຂຄາຖາມຈາກສ ມວນຊນລວງໜາຈະເຮດໃຫມຄວາມໜາເຊ ອຖຫາຍກວາ).

- ຕອງຮບທກຄາຖາມຂອງສ ບປະເມນຄາຖາມຂອງສ ແຕບຈາເປນຕອງຕອບທກຄາຖາມ. - ຕອບຄາຖາມໃຫຄບຖວນ ຢາໃຫສ ຕດບດກອນທຈະໃຫຄາຕອບທຄບຖວນ. - ພະຍາຍາມຈບຄາຖາມດວຍການຊນາໃຫສ ຖາມສ ງທເຮາຢາກຈະຕອບ. - ຄວນການດເວລາທຈະໃຫສາພາດລວງໜາ ແລະ ຢນຢນທຈະໃຫເປນໄປຕາມນ ນ. - ເຝກຝນການໃຫສາພາດກບຄນຫາຍໆຄນ. - ບນທກການໃຫສາພາດໃຫຜຊຽວຊານຊວຍວພາກ ແລະ ໃຫຄາແນະນາ. - ຢາບນຍາຍນອກເລອງ ຕອບໃຫກງປະເດນ. - ຢາເຜຕວເວາໃນສ ງທບຄວນຈະເວາແມນແຕຄາດຽວ. - ນອກຈາກໄລຍະເວລາທໃຫສາພາດເປນທາງການແລວ ຕອງລະມດລະວງຄາເວາ

ໃນຂະນະສນທະນານອກຮອບອກດວຍ. - ຢາເວາຢາເລອງທເປນທາງລບ. - ຢາຕອບຄາຖາມສມມດ. - ຢາຍອມຕກເປນຈາເລຍ. - ບຈາເປນຕອງຕອບທກຄາຖາມ.

137

- ຕອງບຂຕວະ. - ຕອງບຕອບເລອງທຢນອກເໜອຄວາມຮບຜດຊອບ - ຕອງຄວບຄມອາລມ. - ຖາສ ໃຊຄາຜດຕອງແກທນທ. - ຖາສ ສະຫບຜດຕອງແກທນທ.

ຕວຢາງ: ການແຈງລາຍການພາກພທການ "ຫງຈາກພທໃນມ ນແລວ ຂາພະເຈາກຈະໄດແນະນາບກຄນສາຄນ ຫ ທານຜມກຽດທມາຮວມພທໃນມ ນ ແລະ ຫງຈາກນ ນກຈະເຊນວທະຍາກອນຂນເຮດຈນກວາຈະເຖງເວລາ 10:30 ນາທ (ອານໃຫຖກຫກໄວຍາກອນວາ ສບໂມງສາມສບນາທ ຫ ສບໂມງເຄ ງ ບຄວນອານວາ ສບສອງຈ າສາມສນ)" ເຮາຈະມການພກ ຮບປະທານອາຫານວາງ ເປນເວລາ 15 ນາທ ແລະ ຟງການບນຍາຍຕໄປຈນເຖງເວລາ 12:00 ນາທ ແລວພກຮບປະທານອາຫານທຽງ......ຯລຯ. ຕວຢາງ: ການກາວລາຍງານ

ພທເປດການປະຊມຊແຈງການປະຕບດງານຂອງພທກອນພາຍໃນແຂວງ 2 ສງຫາ 2015

ທສະໂມສອນຂອງແຂວງອດຕະປ -----000-----

ຮຽນ: ທານເຈາແຂວງໆອດຕະປ ປະທານໃນພທ ທເຄາລບຢາງສງ ຂາພະເຈາໃນນາມຄະນະກາມະການຈດງານປະຊມໃນຄ ງນ ຂສະແດງຄວາມຂອບໃຈທານເຈາແຂວງແຂວງອດຕະປເປນຢາງສງທໄດກະລນາສະລະເວລາໃຫກຽດມາເປນປະທານໃນພທໃນມ ນ. ການປະຊມຄ ງນເປນການປະຊມຊແຈງການປະຕບດງານຂອງພທກອນພາຍໃນແຂວງໃຫມຄວາມຮ ແລະ ທກສະໃນການປະຕບດງານດວຍຄວາມໝນໃຈ, ບເຂນອາຍ ເພາະຈາກການສງເກດພບວາ ພທກອນຫາຍຄນບມຄວາມໝນໃຈໃນການປະຕບດໜາທ ເຮດໃຫງານ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

138

ສະດດ, ຜດພາດ, ລດຂ ນຕອນ ຫ ບເປນໄປຕາມແບບຢາງຂອງຂະໜບທານຽມຮດຄອງປະເພນຂອງລາວ ເຮດໃຫບເປນສລມງຄນ ແລະ ບເປນທເຫອມໃສສດທາສາລບຜພບເຫນ.

ເພອໃຫການຈດປະຊມມ ນ ສາມາດປອງກນບນຫາດ ງກາວຈ ງໄດການດຫກສດການປະຊມຊແຈງອອກເປນ 2 ສວນ; ສວນທ 1 ເນນເລອງບກຄະລກກະພາບ, ບດບາດການເວາ ແລະ ການກຽມຕວຂອງພທກອນ. ສວນທ 2 ເນນໃຫພທກອນໄດຮບຮແບບຢາງທຖກຕອງໃນການຈດພທການເຊນ: ພທຂອງສງ ແລະ ພທກຽວກບສະຖາບນການປກຄອງ ຮວມເຖງມາລະຍາດໃນພທການທຜເປນປະທານໃນພທ ແລະ ຜຮວມພທຈາເປນຕອງຮບຮເປນພນຖານທງສອງສວນ ໃຊເວລາໃນການປະຊມຊແຈງເປນເວລາ 1 ວນ ສາລບວທະຍາກອນນ ນໄດຮບຄວາມອະນເຄາະຈາກກະຊວງຖະແຫງຂາວວດທະນະທາ ແລະ ທອງທຽວ ມ ຄະນະວທະຍາກອນຈານວນ 3 ທານ ມຜສນໃຈຈາກແຂວງເຊກອງ ແລະ ແຂວງສາລະວນເຂາຮວມຈານວນ 50 ຄນ. ໃນດານສະຖານທ ແລະ ສ ງອານວຍຄວາມສະດວກຕາງໆໄດຮບຄວາມຮວມມເປນຢາງດຈາກ ພະແນກຖະແຫງຂາວວດທະນະທາ ແລະ ທອງທຽວຂອງແຂວງ. ດ ງນ ນ, ຈ ງຂສະແດງຄວາມຂອບໃຈນະໂອກາດນດວຍ. ບດນໄດເວລາອນສມຄວນແລວ ຂາພະເຈາຂຮຽນເຊນທານປະທານ ໄດກາວເປດການ ປະຊມຊແຈງການປະຕບດງານຂອງພທກອນພາຍໃນແຂວງ ຂຮຽນເຊນ. ຕວຢາງ: ການກາວເປດງານ

ການປະຊມຊແຈງການປະຕບດງານຂອງພທກອນພາຍໃນແຂວງ 2 ສງຫາ 2015

ທສະໂມສອນຂອງແຂວງອດຕະປ -----000-----

ທານຫວໜາພະແນກ, ຫວໜາຫອງການ ແລະ ທານຜມກຽດທກທານ ຂາພະເຈາມຄວາມຍນດເປນຢາງຍ ງທໄດມໂອກາດມາເປນປະທານພທເປດການປະຊມໃນຄ ງນ.

139

ຈາກລາຍງານຂອງທານຫວໜາພະແນກຖະແຫງຂາວວດທະນະທາ ແລະ ທອງທຽວແຂວງ ເຮດໃຫຂາພະເຈາໄດຮບຊາບຈດປະສງ ແລະ ຄວາມເປນມາຂອງການຈດປະຊມໃນຄ ງນຊແຈງການປະຕບດງານຂອງພທກອນພາຍໃນແຂວງເປນຢາງດຍ ງ ເຊ ງຕາມສະພາບປດຈບນ ຫ ສະພາບຄວາມເປນຈງທປາກດຢ ພທການຂອງລດເປນສ ງຈາເປນຢາງຍ ງຄວນຈະຈດໃຫ ຮຽບຮອຍ, ໂລງລຽນ, ບສະດດ, ບລດຂ ນຕອນ ພອມກນນ ນຍງຈະຕອງປະຕບດໃຫຖກຕອງຕາມແບບຢາງ ແລະ ຂະໜບທານຽມຮດຄອງປະເພນອນດງາມຕາມວດທະນະທາຂອງລາວ ແຕເທາທເຄຍພບເຫນ ປາກດວາພທກອນຂາດຄວາມຮ, ຂາດທກສະ, ຂາດຄວາມໝນໃຈ ເຮດໃຫງານນ ນບຮຽບຮອຍ, ມບນຫາ ເຊ ງເກດຂນອກເຊນ: ບນຫາເລອງໄມໂຄຣໂຟນ, ບນຫາ ການຈດຄນເຂາຮບປະກາສະນຍະບດ, ບນຫາການສະແດງຄວາມເຄາລບຂອງປະທານ 1 ຫ 2 ຄ ງ, ບນຫາການຍມນບ ແລະ ມາລະຍາດໃນພທການຕາງໆ ຫາກໜວຍງານໃດຈດພທການແລວເກດບນຫາຊ າແລວຊ າອກ ກສະແດງເຖງວທການທບດໃນການເຮດວຽກຂອງໜວຍງານນ ນໆອກດວຍ. ດ ງນ ນ, ການທບນດາທານທງຫາຍໄດມໂອກາດໄດເຂາປະຊມຮບຟງໃນວນນຖວາ ເປນການພດທະນາຂະບວນການເຮດວຽກໃນໜວຍງານຂອງທານນາ ເພາະ ສະນ ນຈງຂໃຫທກທານຕ ງໃຈຮບເອາຄວາມຮ ແລະ ປະສບການຈາກວທະຍາກອນໃຫຫາຍທສດເທາທຈະເຮດໄດ. ຂຂອບໃຈນາຄະນະຮບຜດຊອບກອງປະຊມໃນຄ ງນ ທໄດຈດໃຫມໂຄງການດໆ ນຂນ ແລະ ຂຂອບໃຈນາຝາຍອານວຍຄວາມສະດວກໃນການປະຊມທກສ ງຢາງ, ທກປະການ ຂອວຍພອນໃຫທກທານລວມທງຄະນະຮບຜດຊອບກອງປະຊມ ແລະ ຜເຂາຮວມປະຊມທກຄນ ຈ ງປະສບແຕຄວາມສກ, ຄວາມຈະເລນຕະຫອດໄປ. ຂະນະນໄດເວລາອນສມຄວນແລວ ຂາພະເຈາຂເປດການປະຊມຊແຈງການປະຕບດວຽກງານຂອງພທກອນພາຍໃນແຂວງຢາງເປນທາງການນະບດນ.

ຕຕວຢາງ: ການຂອບໃຈວທະຍາກອນ "ຕະຫອດໄລຍະເວລາ 3 ຊ ວໂມງເຕມ ທພວກເຮາໄດຟງການບນຍາຍເລອງ (ສລະປະການເວາຄອງໃຈຄນ) ຂອງອາຈານ ບນທາ ມະນວງ ໃນມນ ເຕມໄປດວຍຄວາມສະຫງບງຽບ,

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

140

ດວງຕາທໃສເປງປະກາຍ ຈອງຈບຢທວທະຍາກອນເກອບບໄດພບຕາ ການຊກຖາມຂຂອງໃຈເພມເຕມອກຢາງຫວງຫາຍຂອງບນດາຜເຂາຮບການອບຮມ ຄງຈະກະຈາງແຈງ ແລະ ຊດເຈນເພາະວາທານມຄວາມສາມາດໃຊວາທະ, ໃຊລລາ ແລະ ສລະປະຕາງໆໃນການຄອງໃຈພວກເຮາໄດຢາງດເລດ ກ ໃຫເກດຄນຄາ ແລະ ປະໂຫຍດເກນຈະພນລະນາ ພວກເຮາຄງຈະເສຍດາຍທສດ ຖາບມໂອກາດໄດມາຟງການບນຍາຍຂອງທານໃນຄ ງນ ໃນນາມຂອງຜເຂາຮບການອບຮມ ຂຂອບໃຈທານອາຈານເປນຢາງສງນະໂອກາດນອກຄ ງໜງ"

ຕວຢາງ: ການກາວໃຫກຽດ ຫ ມອບລາງວນ "ທານ ຄາພນ ທອງສະໄໝ ເປນຜທໄດໃຫຄວາມຊວຍເຫອໂຮງຮຽນຂອງພວກເຮາ

ດວຍດຕະຫອດມາ ເຊ ງເປນໄລຍະເວລາ 10 ປ ໂດຍການຊວຍເຫອຂອງທານບໄດຫວງຜນຕອບແທນແຕຢາງໃດ ນອກຈາກຢາກເຫນໂຮງຮຽນຂອງພວກເຮາກາວໜາ ສາມາດຊວຍອບຮມສ ງສອນເຍາວະຊນຂອງຊາດໃຫມຄວາມຮ, ເປນເຍາວະຊນທດຂອງຊາດສບຕໄປໃນວນຂາງໜາ ດວຍການລະນກເຖງຄນງາມຄວາມດຂອງທານ ທໄດສະແດງເປນທປະຈກແກສາຍຕາຂອງສງຄມ. ດ ງນ ນ, ຈ ງຂມອບໃບກຽດຕຄນໄວໃຫທານ ເພອເປນສກຂພຍານວາ ພວກເຮາຈະບລມຄນງາມຄວາມດທທານມຕພວກເຮາຕະຫອດໄປ". ຕວຢາງ: ການກາວຕອນຮບ "ຄອາຈານ ແລະ ນກຮຽນໃນໂຮງຮຽນບານແຈງສະຫວາງ ຮສກເປນກຽດຢາງຍ ງທໄດມໂອກາດຕອນຮບຄະນະທານ ຈອນ ນວຕນ ຜໃຫທນການສກສາ ແລະ ໃຫທນສອມແປງໂຮງຮຽນ ພອມກນນ ນທານຍງໄດສ ງຄສອນທມປະສບການມາຊວຍໃຫຄາແນະນາໃນການສອນນອງນກຮຽນຂອງຄໃນໂຮງຮຽນຂອງພວກເຮາຕ ມອກ ເຊ ງການຊວຍເຫອຂອງທານນ ນມປະໂຫຍດຢາງໃຫຍຫວງຕພວກເຮາກຄນອງນກຮຽນທກໆຄນ ນບວາເປນຄວາມກະລນາເປນຢາງຍ ງ ຄອາຈານ ແລະ ນອງນກຮຽນໃນໂຮງຮຽນຂອງພວກເຮາຫວງຢາງຍ ງວາທານ ແລະ ຄອບຄວຄງຈະໄດຮບຄວາມສກ ຄວາມສະບາຍຈາກດນຟາອາກາດທສດຊ ນໃນຊນນະບດ ແລະ ລວມທງຄວາມປາຖະໜາດຢາງຈງໃຈຢາງຍ ງຂອງຊາວບານແຈງສະຫວາງທກປະການ".

ຕວຢາງ: ການກາວຕອບການຕອນຮບ

141

"ຂາພະເຈາຮສກເປນກຽດ ແລະ ຍນດເປນຢາງຍ ງ ທໄດມໂອກາດມາຢຽມຢາມໂຮງຮຽນແຫງນ ແລະ ໄດຮບການຕອນຮບທເຕມໄປດວຍໄມຕຈດມດຕະພາບອນອບອນ ເຊ ງຂາພະເຈາເຄຍໄດຮບຄາບອກເລາກອນເດນທາງມາຍງໂຮງຮຽນແຫງນວາ ໂຮງຮຽນນເປນໂຮງຮຽນທສວຍງາມແຫງໜງ ຂາພະເຈາຫາກໄດມາເຫນກບຕາວາ ນອກຈາກໂຮງຮຽນງາມຕາມຄາຊາລແລວ ນອງນກຮຽນໃນໂຮງຮຽນແຫງນຍງເປນຕາຮກຕາແພງໝດທກຄນ. ການມາຢຽມຢາມຄ ງນເຮດໃຫຂາພະເຈາມຄວາມປະທບໃຈ ແລະ ຊາບຊງໃນໄມຕຂອງພວກທານເປນຢາງຍ ງ. ໃນທາຍທສດນ ຂາພະເຈາຂຂອບໃຈຄອາຈານ ແລະ ນອງນກຮຽນທກຄນ ຕະຫອດຮອດອານາດການປກຄອງບານທກທານທໄດໃຫການຕອນຮບຢາງອບອນ ແລະ ຖາຫາກມທານໃດໄດມໂອກາດຜານໄປທາງຫອງການພວກເຮາ ຂໃຫທານໄດໃຫຂາພະເຈາຕອນຮບທານແດ ເພອເປນການຮດແໜນສາຍສາພນອນດງາມທເຮາມຕກນ ໃຫ ແໜນແຟນຍ ງໆຂນ".

ຕວຢາງ: ການກາວໄວອາໄລຜຕາຍ "ຂາພະເຈາຮສກເສຍໃຈທທານຕອງມາຈາກພວກເຮາໄປ ທານເປນບກຄນທມປະຫວດ

ຜນງານອນດເດນ, ມຄວາມຊ ສດສດຈະລດ, ຂະຫຍນໝນພຽນຕໜາທວຽກງານ ຕະຫອດຊວດຂອງທານ ຈນເປນທຮກແພງຂອງຜບງຄບບນຊາ ແລະ ເພອນຮວມງານ ການຈາກໄປຂອງທານຄ ງນສາງຄວາມເສຍໃຈ ແລະ ອາໄລມາສຄອບຄວ ຍາດມດພນອງຂອງທານເປນຢາງຍ ງ ຂໃຫດວງວນຍານຂອງທານ ຈ ງໄປສສຄະຕດວຍເທນ".

ຕວຢາງ: ການກາວອາໄລຜທຍາຍໄປຮບຕາແໜງໃໝ "ທານ ບນມາກ ສຫາລາດ ເປນຜທມມະນດສາພນອນດ ມຄວາມຮຄວາມສາມາດ ແລະ ຊວຍສາງຄວາມຈະເລນແກໜວຍງານນມາບໜອຍ ຈນເປນທຮກແພງ ແລະ ແກນເຄຍກບພວກເຮາທກຄນ ເຮາເສຍໃຈທຄວາມສາພນຈະຕອງຈາກໄປ ແຕກດໃຈທທານບນມາກໄດເລອນຕາແໜງ ມຄວາມກາວໜາໃນອາຊບ ແລະ ຄດວາທານບນມາກຈະສາງຄວາມຈະເລນໃຫແກໜວຍງານແຫງໃໝ ແລະ ພວກເຮາຂມອບຂອງທລະນກອນເລກນອຍແກທານ ແຕເຕມໄປດວຍນ າໃຈຈາກພວກເຮາທກຄນ".

ຄາຖາມ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

142

1. ເປນຫຍງຈງເອນວາພທກອນ? 2. ເປນຫຍງຈງເອນວາໂຄສກ? 3. ດວຍເຫດໃດຜທເປນພທກອນ ແລະ ໂຄສກຈ ງມຄວາມຈາເປນຕອງເປນຄນທມ

ຄນສມບດຫາຍຢາງ? - ຖາຢາກເປນພທກອນມອາຊບຄວນມການເຝກຝນຕນເອງແນວໃດ? 4. ຖາຫາກວາໃນງານໜງໆພທກອນ ແລະ ໂຄສກເຮດໜາທບກພອງດານໃດດານໜງ

ຈະເຮດໃຫງານນ ນໆເປນແນວໃດ?

ບບດເຝກຫດ 1. ຈ ງສະແດງບດບາດສມມດເປນພທກອນໃນງານໃດໜງຂອງໂຮງຮຽນເຊນ: ງານປະກວດ

ນກຮອງສຽງດ, ງານສະແດງສລະປະຕອນຮບວນຄແຫງຊາດ ແລະ ງານອ ນໆ. 2. ຈ ງສະແດງບດບາດສມມດເປນໂຄສກໃນລາຍການວທະຍ-ໂທລະພາບ, ໂຄສກ

ໃນງານວດ, ງານຕາງໆຂອງໂຮງຮຽນ ແລະ ງານອນໆ.

143

ພພາກທ IV ຫກພາສາລາວ

ບດທ 10 ຕະກນພາສາຕາງໆໃນລາວ

1. ຄວາມໝາຍຂອງຕະກນພາສາ ຕະກນພາສາແມນກມຂອງພາສາທກຽວຂອງກນໂດຍການສບເຊອສາຍມາຈາກບນພະບລດຮວມກນ ເຊ ງເອນວາພາສາດ ງເດມຂອງຕະກນນ ນ. ເຮາສາມາດພສດໄດວາພາສາສອງພາສາມຄວາມສາພນກນທາງເຊອສາຍ ໂດຍພຈາລະນາເບ ງວາພາສາທງສອງມຄວາມຄາຍຄກນຢາງເປນລະບບ ຫ ບ. ວທການທນກພາສາສາດໃຊພຈາລະນາຂສງໄສດ ງກາວ ໄດແກການປຽບທຽບຄາສບພນຖານໃນໝວດຕາງໆເຊນ: ສບອະໄວຍະວະຕາງໆໃນຮາງກາຍ, ສບກຽວກບເຄອຍາດ, ສບກຽວກບທາມະຊາດອອມຕວຄນເຮາເຊນ: ດນ, ນ າ, ລມ, ໄຟ, ຕາເວນ,ເດອນ, ດາວ, ທອງຟາ ເປນຕ ນ. ແລະ ສບກຽວກບຄາກລຍາພນຖານເຊນ: ກນ, ຍາງ, ໄປ ມາ, ນ ງ, ນອນ, ເວາ, ເບ ງ, ຟງ ເປນຕ ນ. 2. ຕະກນພາສາຕາງໆໃນໂລກ ນກພາສາສາດ ໄດແບງບນດາພາສາໃນໂລກອອກເປນຕະກນພາສາໃຫຍໆ ເຊນ:

2.1 ຕະກນຈນ-ຕເບດ (Sino-Tibetan) ແບງອອກເປນສອງຕະກນຍອຍ ຄ: ຕະກນພາສາຈນ ແລະ ຕະກນພາສາພະມາ-ຕເບດ.

2.2 ຕະກນອສໂຕຣເນຊຽນ (Austronesian) ແບງອອກເປນ 2 ຕະກນຍອຍ ຄ: ຕະກນພາສາມາເລ ແລະ ຕະກນພາສາໂປລນຊຽນ (Polinesian).

2.3 ຕະກນໄຕ-ກະໄດ (Tai-Kadai) ແບງອອກເປນຕະກນຍອຍ ຄ ຕະກນພາສາລາວ-ໄຕ ແລະ ຕະກນພາສາກະໄດ.

2.4 ຕະກນອສໂຕຣອາເຊຍຕກ (Austroasiatic) ແບງອອກເປນຕະກນຍອຍ ຄ:ຕະກນພາສາມອນ-ຂະແມ (Mon-Khmer) ແລະ ຕະກນພາສາມນດະ (Munda). 2.5 ຕະກນອນໂດ-ເອຣບ (Indo-European) ແບງອອກເປນຕະກນຍອຍ ຄ: ຕະກນເຢລະມານກ (Germanic), ຕະກນສະລາວ (Slave), ຕະກນໂຣມນ (Roman), ຕະກນເກຣກ (Greek), ຕະກນອນໂດ-ອາລະຍນ (Indo-Arayan) ແລະ ຕະກນອຣານ (Iranian).

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

144

2.6 ຕະກນດຣາວດຽນ (Dravidian) ແບງອອກເປນຕະກນຍອຍ ຄ: ຕະກນພາສາ ດຣາວດຽນເໜອ, ຕະກນພາສາດຣາວດຽນກາງ ແລະ ຕະກນພາສາດຣາວດຽນໃຕ. ນອກຈາກຕະກນພາສາ 6 ຕະກນທກາວມານແລວ, ກຍງມຕະກນອ ນໆອກແຈກຢາຍໄປທວທກມມໂລກ. 3. ຕະກນພາສາຕາງໆໃນອາຊຽນຕາເວນອອກສຽງໃຕ ພາສາທໃຊຢໃນອາຊຽນຕາເວນອອກສຽງໃຕສາມາດຈາແນກຕາມຕະກນພາສາອອກເປນ 5 ຕະກນໃຫຍ ດ ງນ: 3.1 ຕະກນໄຕ-ກະໄດ ປະກອບດວຍຕະກນຍອຍ 2 ຕະກນ ຄ: ຕະກນລາວ-ໄທແລະ ຕະກນກະໄດ ຕວຢາງພາສາຕະກນໄຕເຊນ: ພາສາລາວ, ໄທ, ຜໄທ, ໄທລ ຯລຯ. ຕະກນກະໄດເຊນ: ເກລາວ, ລ, ລາຕ, ລກກະ ເປນຕ ນ. 3.2 ຕະກນຈນ-ຕເບດ ແບງອອກເປນ 2 ຕະກນຍອຍ ໄດແກ: ຕະກນຈນ ແລະ ຕະກນພະມາ-ຕເບດ. 3.3 ຕະກນມ ງ-ອວມຽນ ປະກອບດວຍພາສາມ ງ ພາສາອວມຽນ. 3.4 ຕະກນມອນ-ຂະແມ ປະກອບດວຍພາສາມອນ, ພາສາຂະແມ, ພາສາກຍ, ພາສາລາບຣ (ຜຕອງເຫອງ)... 3.5 ຕະກນອສໂຕຣເນຊຽນ ປະກອບດວຍຕະກນຍອຍຄ: ຕະກນມາເລ ແລະ ຕະກນ ໂພລນຊຽນ ເຊ ງໄດແກພາສາມາເລ, ພາສາອນໂດເນເຊຍ, ຮາວາຍ, ຟຈ... 4. ຕະກນພາສາຕາງໆໃນລາວ ປະເທດລາວເປນປະເທດນອຍ, ມພນລະເມອງບຫາຍ ແຕຊ າຜດມຫາຍຊນເຜາຕາງກນ. ອງຕາມປມບນດາຊນເຜາໃນ ສ.ປ.ປ ລາວ ໄດກາວໄວວາພນລະເມອງລາວປະກອບດວຍ 49 ຊນເຜາ, ໃນຈານວນຊນເຜາເຫານ ຕາງກມພາສາປາກເວາເປນຂອງຕນເອງ. ແຕຕາມກອງປະຊມໃຫຍປະຊາຊນສງສດຄ ງປະຖມມະລກ ໄດປະກາດໃຊພາສາລາວເປນພາສາກາງແລະ ເປນພາສາທາງລດຖະການໃນທວ ສ.ປ.ປ ລາວ. ຖາອງຕາມຈດພເສດທາງດານພາສາຄາເວາຂອງແຕລະຊນເຜາ, ພວກເຮາອາດຈດແບງພາສາທໃຊໃນປະເທດລາວເຮາອອກເປນ 4 ຕະກນດ ງນ:

4.1 ຕະກນພາສາລາວ-ໄທ (ໄຕ) ພາສາຕະກນນ ເປນຕະກນຄາໂດດ ເຊ ງຄາສບອດມໄປດວຍຄາພະຍາງດຽວເຊນ:

ກນ, ນ ງ, ນອນ, ພ, ແມ, ລກ… ສາລບພາສາລາວທນອນຢໃນຕະກນພາສານ ກມສບຈາ

145

ນວນຫາຍທເປນຄາຫາຍພະຍາງ ເຊ ງເກດມາຈາກການຢມຄາຈາກພາສາປາລ-ສນສະກດເຊນ: ອາກາດ ອາຫານ ບດາ ມານດາ, ຢມຄາຈາກພາສາຂະແມເຊນ: ບາລງ, ດາເນນ, ຢມຄາຈາກພາສາຝຣ ງເຊນ: ປອາໂນ, ອກຊຽນແຊນ, ເຕກໂນໂລຊຽນ… ຫບ ກເກດມາຈາກການປະສມຄາພະຍາງດຽວເຂາກນເຊນ: ແມນ າ ຕ ນໄມ ປຽນແປງ…

ໃນດານລະບບສຽງ ພາສາຕະກນລາວ-ໄທ ເປນພາສາທມສຽງວນນະຍດ ເຊ ງຄາທກຄາລວນແຕມສຽງວນນະຍດກາກບ. ຖາປຽນສຽງວນນະຍດ ຄວາມໝາຍຂອງຄາຈະປຽນແປງໄປເຊນ: ມາ ມາ ມາ ໝາ ມຄວາມໝາຍຕາງກນ. ຖາອອກສຽງຄາວາ: ມາ ເປນ ໝາ ຄວາມໝາຍກຈະປຽນໄປນາ. ສຽງພະຍນຊະນະທປາກດໃນພາສາຕະກນນ ມທງພະຍນຊະນະເຄາ ແລະ ຄວບ ແຕສວນໃຫຍຈະໃຊພະຍນຊະນະດຽວຂນຕ ນຄາຫາຍກວາ. ສວນສຽງສະຫະມທງສະຫະເຄາແລະ ສະຫະປະສມ, ພອມກນນ ນ ສຽງສະຫະກມທງສະຫະສຽງສ ນ ແລະ ສຽງຍາວ. ໃນດານລະບບໄວຍາກອນ ພາສາຕະກນລາວ-ໄຕ ທເວາຢໃນ ສ.ປ.ປ ລາວ ມການຮຽງຄາແບບຕວຕ ງ-ກລຍາ-ຕວປະກອບເຊນ: ຂອຍ-ກນ-ເຂາ. ການວາງຄາຂະຫຍາຍຈະວາງໄວຫງຄາຫກສະເໝເຊນ: ປມໝ, ໝາຮາຍ, ຂາຊາຍ,ອານໄວ, ຮຽນເກ ງ (ປມ, ໝາ, ຂາ, ອານ ແລະ ຮຽນ ເປນຄາຫກ ສວນຄາວາ ໝ, ຮາຍ, ຊາຍ, ໄວ, ເກງ ເຮດໜາທເປນຄາຂະຫຍາຍວາງໄວທາງຫງຄາຫກ). ຄານາມທມລກສະນະນາມ ຈະຮຽງຄາແບບ ນາມຫກ + ຈານວນ + ລກສະນະນາມເຊນ: ໄກ 2 ໂຕ, ເຮອນ 2 ຫງ ເປນຕ ນ.

ພາສາທສງກດຢໃນຕະກນລາວ-ໄຕ ມດ ງນ:

ພພາສາ ແແຂວງທມມຄນເເວາ ພາສາແຊກ ບລຄາໄຊ, ຄາມວນ ພາສາຍວນ ໄຊຍະບລ, ຫວງພະບາງ, ບແກວ, ອດມໄຊ ພາສາໄຕ (ປະກອບດວຍໄຕດາ, ໄຕຂາວ, ໄຕແດງ ແລະ ໄຕເມ ຍ)

ບນດາແຂວງພາກເໜອ ລງຮອດແຂວງບລຄາໄຊ

ພາສາໄທເໜອ ຜ ງສາລ, ຫວງນ າທາ ພາສາຜໄທ ຄາມວນ, ສະຫວນນະເຂດ, ສາລະວນ ແລະ ຈາປາສກ ພາສາຢງ ຜ ງສາລ, ອດມໄຊ, ຫວງນ າທາ, ບແກວ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

146

ພາສາລາວ (ປະກອບດວຍ 5 ແຊງ: ພວນ, ກະເລງ, ບ, ໂຢຍ ແລະ ຢ)

ທກແຂວງຂອງ ສ.ປ.ປ ລາວ

ພາສາລ ຜ ງສາລ, ຫວງນ າທາ, ບແກວ, ອດມໄຊ, ໄຊຍະບລ ແລະ ຫວງພະບາງ

44.2 ຕະກນມອນ-ຂະແມ ພາສາໃນຕະກນມອນ-ຂະແມສວນຫາຍມຄາເປນສອງພະຍາງ ແລະ ເນນສຽງລງຢພະຍາງ

ຫງ. ໃນດານລະບບສຽງ ພາສາຕະກນນສວນໃຫຍບມສຽງວນນະຍດ, ແຕບາງພາສາກມສຽງວນນະຍດເຊນ: ສາມຕາວ ແລະ ບາງແຊງຂອງພາສາກມມ.

ພາສາຕະກນນມສຽງພະຍນຊະນະຄວບຫາຍ ໂດຍສະເພາະພະຍນຊະນະຕ ນ. ພະຍາງມກລງທາຍດວຍສຽງພະຍນຊະນະ. ສວນສຽງສະຫະ ພາສາຕະກນນແຍກຄວາມແຕກຕາງລະຫວາງສະຫະສ ນ ແລະ ສະຫະຍາວ.

ໃນດານລະບບໄວຍາກອນ, ການຮຽງຄາເປນແບບ: ຕວຕ ງ-ກລຍາ-ຕວປະກອບ, ການ ວາງຄາຂະຫຍາຍ ແລະ ການໃຊຄາລກສະນະນາມນ ນ ແມນຄກນກບພາສາລາວ.

ພາສາທສງກດຢໃນຕະກນພາສາມອນ-ຂະແມ ມດ ງນ:

ພາສາ ແຂວງທມມຄນເວາ ພາສາກມມ ບນດາແຂວງພາກເໜອ ລງຮອດແຂວງຄາມວນ ພາສາກະຕາງ ສາລະວນ ແລະ ຈາປາສກ ພາສາກະຕ ເຊກອງ, ສາລະວນ ແລະ ຈາປາສກ ພາສາກຣຽງ ເຊກອງ, ສາລະວນ ແລະ ຈາປາສກ ພາສາກຣ ໄຊຍະບລ, ບລຄາໄຊ ແລະ ຄາມວນ ພາສາຂະແມ ຈາປາສກ ພາສາງວນ ຄາມວນ ພາສາເຈງ ອດຕະປ ພາສາສາມຕາວ ຫວງນ າທາ ແລະ ບແກວ ພາສາສະດາງ ສະຫວນນະເຂດ ແລະ ອດຕະປ ພາສາສວຍ ຄາມວນ, ສະຫວນນະເຂດ, ສາລະວນ, ຈາປາສກ ແລະ ເຊກອງ

147

ພາສາຊງມນ ຫວພນ ພາສາຍະເຫນ ອດຕະປ ແລະ ຈາປາສກ ພາສາຕະໂອຍ ສະຫວນນະເຂດ, ສາລະວນ, ຈາປາສກ, ອດຕະປ ແລະ ເຊກອງ ພາສາຕຣຽງ ສາລະວນ, ຈາປາສກ, ອດຕະປ ແລະ ເຊກອງ ພາສາຕຣ ຄາມວນ ແລະ ສະຫວນນະເຂດ ພາສາຕມ ບລຄາໄຊ ພາສາແທນ ຫວງພະບາງ ພາສາບດ ຜ ງສາລ, ອດມໄຊ ແລະ ຫວງນ າທາ ພາສາເບຣາ ຈາປາສກ ແລະ ອດຕະປ ພາສາປະໂກະ ສາລະວນ ພາສາໄປຣ ໄຊຍະບລ ພາສາຜອງ ຊຽງຂວາງ ແລະ ຫວພນ ພາສາມະກອງ ຄາມວນ ແລະ ສະຫວນນະເຂດ ພາສາມອຍ ຫວພນ ພາສາຢຣ ຈາປາສກ ແລະ ອດຕະປ ພາສາແຢະ ອດຕະປ ແລະ ເຊກອງ ພາສາລະເມດ ຫວງນ າທາ, ອດມໄຊ ແລະ ບແກວ ພາສາລະວ ເຊກອງ ພາສາໂອຍ ຈາປາສກ ແລະ ອດຕະປ ພາສາເອດ ຊຽງຂວາງ ພາສາຮາຣກ ສາລະວນ, ຈາປາສກ, ອດຕະປ ແລະເຊກອງ

44.3 ຕະກນຈນ-ຕເບດ ພາສາຕະກນຈນ-ຕເບດ ເປນພາສາຄາໂດດເຊນດຽວກບພາສາຕະກນລາວ-ໄຕ. ຄາສວນຫາຍເປນຄາພະຍາງດຽວ. ໃນດານລະບບສຽງ ພາສາຕະກນນເປນພາສາມສຽງວນນະຍດເຊນດຽວກບພາສາຕະກນລາວ-ໄທ ແລະ ບສມສຽງພະຍນຊະນະຄວບ. ພະຍາງມກລງທາຍດວຍສຽງສະຫະຫາຍກວາພະຍນຊະນະ. ບາງພາສາເຊນ: ພາສາອາຄາບມສຽງພະຍນຊະນະທເປນຕວ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

148

ສະກດເລຍ. ນອກຈາກນ ນ ພາສາຕະກນນບມການແຍກຄວາມແຕກຕາງລະຫວາງສະຫະສຽງສ ນ ແລະ ສະຫະສຽງຍາວ. ໃນດານລະບບໄວຍາກອນ ການຮຽງຄາໃນປະໂຫຍກຂອງພາສາຕະກນນມ 2 ແບບ ຄ: ແບບຕວຕ ງ-ຕວສາແດງ-ຕວປະກອບເຊນໃນພາສາຫ ແລະ ແບບຕວຕ ງ-ຕວປະກອບ-ຕວສາແດງເຊນໃນພາສາສງສລ. ສາລບການວາງຄາຂະຫຍາຍ ພາສາຕະກນຈນ-ຕເບດບາງພາສາວາງຄາຂະຫຍາຍໄວໜາຄາຫກ, ບາງພາສາມລກສະນະກງກນຂາມ ແຕບາງພາສາມລກສະນະທງສອງຢາງປນກນ. ໃນດານການໃຊລກສະນະນາມ ພາສາຫເວາວາ ສາມໂຕໄກ, ໃນຂະນະທພາສາສງສລເວາຄພາສາລາວ ໄກສາມໂຕ.

ພພາສາ ແແຂວງທມມຄນເເວາ ພາສາສງສລ ຜ ງສາລ, ຫວງນ າທາ, ອດມໄຊ, ບແກວ ແລະ ຫວງພະບາງ ພາສາສລາ ຫວງນ າທາ ພາສາລາຫ ຫວງນ າທາ ແລະ ບແກວ ພາສາໂລໂລ ຜ ງສາລ ພາສາຫ ຜ ງສາລ ພາສາອາຄາ ຜ ງສາລ, ຫວງນ າທາ, ອດມໄຊ ແລະ ບແກວ ພາສາຮາຍ ຜ ງສາລ

4.4 ຕະກນມ ງ-ອວມຽນ ພາສາມ ງ ແລະ ພາສາອວມຽນເປນພາສາຄາໂດດຄ: ກນກບພາສາລາວ-ໄຕ, ມສຽງ

ວນນະຍດ ບມສຽງພະຍນຊະນະທເປນຕວສະກດ. ແຕພະຍນຊະນະຕ ນມລກສະນະຊອນສນຫາຍ, ສວນສຽງສະຫະມລກສະນະງາຍດາຍ.

ໃນດານໄວຍາກອນ ການຮຽງຄາຄ:ກນກບພາສາລາວ ຄ: ຕວຕ ງ-ຕວສາແດງ-ຕວປະກອບ. ສາລບການວາງຄາຂະຫຍາຍ ພາສາມ ງຂາວວາງຄາຂະຫຍາຍໄວທາງຫງທກກລະນຄ: ກບພາສາລາວ. ກຽວກບການໃຊລກສະນະນາມ ພາສາມ ງເວາຄກບພາສາຫ ຄ: ວາງນາມຫກໄວຫງສດເຊນ: ເວາວາ ສາມໂຕໝາ ເປນຕ ນ.

ພາສາ ແຂວງທມຄນເວາ ພາສາມ ງ ບນດາແຂວງພາກເໜອ ລງຮອດແຂວງບລຄາໄຊ ພາສາອວມຽນ ບນດາແຂວງພາກເໜອ ລງຮອດແຂວງວຽງຈນ

149

ຄຄາຖາມ 1. ຕະກນພາສາແມນຫຍງ? ນກພາສາສາດສາມາດພສດວາສອງພາສາໃດໜງນອນຢ

ໃນຕະກນດຽວກນໄດແນວໃດ? 2. ຕະກນພາສາຕາງໆໃນໂລກ ແລະ ໃນອາຊຽນຕາເວນອອກສຽງໃຕມຕະກນໃດແດທສາ

ຄນ? 3. ຕະກນພາສາຢໃນລາວ ມຕະກນໃດແດ? ແຕລະຕະກນປະກອບດວຍພາສາຫຍງ?

ບດເຝກຫດ 1. ພາສາໄຕດາ, ໄຕຂາວ ແລະ ໄຕແດງ ນອນຢຕະກນພາສາໃດ? ເປນຫຍງເພນຈ ງ

ຈດພາສາເຫານເຂາໃນຕະກນພາສາດ ງກາວ? 2. ພາສາກມມ ແລະ ພາສາມ ງ ແມນພາສາໃດທນອນຢໃນຕະກນພາສາມອນ-ຂະແມ?

ພາສາທງສອງນ ແມນພາສາໃດທບມສຽງວນນະຍດ? 3. ຈ ງສາຫວດການໃຊພາສາຂອງນກຮຽນພາຍໃນຫອງວາ ສາມາດເວາພາສາໃດໄດແດ?

ແລະ ແຕລະພາສານອນຢໃນຕະກນໃດ? 4. ຈ ງໝາຍ ໃສຂຄາຕອບທຖກຕອງ

1) ພາສາໃດທບແມນພາສາຕະກນຄາໂດດ? ກ. ພາສາອວມຽນ ຂ. ພາສາແຊກ ຄ. ພາສາໂລໂລ ງ. ພາສາກມມ

2) ພາສາກະຕາງເປນພາສາຕະກນຫຍງ? ກ. ລາວ-ໄຕ ຂ. ມອນ-ຂະແມ ຄ. ຈນ-ຕເບດ ງ. ມ ງ-ອວມຽນ

3) ພາສາໃດທເປນພາສາຕະກນຈນ-ຕເບດ? ກ. ຢ ງ ຂ. ຊງມນ ຄ. ສງສລ ງ. ອວມຽນ

4) ພາສາຕະກນໃດທບມການແຍກລະຫວາງສະຫະສຽງສ ນ ແລະ ສຽງຍາວ? ກ. ລາວ-ໄຕ ຂ. ມອນ-ຂະແມ ຄ. ຈນ-ຕເບດ ງ. ມ ງ-ອວມຽນ

5) ພາສາຕະກນໃດສວນໃຫຍບມສຽງວນນະຍດ? ກ. ລາວ-ໄຕ ຂ. ມອນ-ຂະແມ ຄ. ຈນ-ຕເບດ ງ. ມ ງ-ອວມຽນ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

150

ບບດທ 11 ການຢມຄາໃນພາສາລາວ

1. ຄວາມໝາຍຂອງການຢມຄາ ການຢມຄາໝາຍເຖງການທຄນຊາດໜງຮບເອາຄາ ຫ ລກສະນະທາງພາສາບາງອນຂອງພາສາອ ນເຂາມາໃຊໃນພາສາຕນເອງ. ຄາທຮບມານ ນ ມກຈະຖກປຽນແປງຮບຄາ ສຽງ ແລະ ຄວາມໝາຍໃນພາສາໃໝ ເພອຄວາມສະດວກໃນການອອກສຽງ ແລະເປນໄປຕາມລກສະນະສາຄນຂອງພາສາຜຢມ. 2. ສາເຫດຂອງການຢມຄາ ຄນເຮາໃນແຕລະສະໄໝຍອມມການຕດຕສ ສານກນທງພາຍໃນ ແລະ ຕາງປະເທດ. ດ ງນ ນ, ການສາງສາຍພວພນ ຫ ການຕດຕສ ສານກບບກຄນ ຫ ສງຄມອ ນໆ ຖເປນທາມະຊາດຂອງຄນເຮາທມມາແຕອະດດຈນເຖງປດຈບນ. ການຕດຕສ ສານກນນ ນຕອງອາໄສພາ ສາເປນເຄ ອງມສ ຄວາມໝາຍຂອງບກຄນ ຫ ສງຄມນ ນໆ. ເມ ອບກຄນໄດຕດຕກນຢເລອຍໆ ຍອມໃຊພາສາຂອງກນແລະກນ. ການໃຊພາສາຂອງກນແລະກນນເອງ ເປນລກສະນະຂອງການຢມເອາຄາຂອງພາສານ ນໆມາໃຊ. ໃນການຢມຄານ ນ ແມນມສາເຫດດ ງນ: 2.1 ສາເຫດທາງດານພມສາດ ລກສະນະທາງພມສາດຂອງປະຊາຊນຜເວາພາສາໃນສອງປະເທດຢໃກຊດກນ ຍອມມ ການຕດຕສ ສານລະຫວາງກນ ແລະ ມການແລກປຽນ ຫ ໃຊພາສາຮວມກນ ພອມທງຮບເອາຄາພາສາເພອນບານນ ນມາໃຊ. 2.2 ສາເຫດທາງດານການຕດຕຄາຂາຍ ການເຈລະຈາໃນດານທລະກດ ຫ ການໂຄສະນາສນຄາທກປະເພດ ຈາເປນຕອງໃຊພາສາ, ໃນໄລຍະຜານມາ ປະຊາຊນລາວກມການຕດຕພວພນການຄາກບປະຊາຊນຊາດອ ນ ຈງເຮດໃຫມຄາສບໃນພາສາຂອງຊາດນ ນໆເຂາມາປນເປຢໃນພາສາລາວເປນຈານວນຫາຍ. 2.3 ສາເຫດທາງດານວດທະນະທາ ແລະ ສາສະໜາ ການເຜຍແຜວດທະນະທາອນເດຍ ແລະ ສາສະໜາພດເຂາມາສປະເທດລາວໂດຍຜານອານາຈກກາປເຈຍ ກພາໃຫເກດມຄາປາລ-ສນສະກດ ແລະ ຂະແມ ມາໃຊຢໃນພາສາລາວເປນຈານວນຫາຍ.

151

2.4 ສາເຫດທາງດານການສກສາ ການສ ງນກສກສາລາວໄປຮຽນຕຕາງປະເທດ ແລະ ການນາເອາຕາລາຂອງຕາງປະເທດເຂາມາຄ ນຄວາຮ າຮຽນ ກເຮດໃຫເກດການຮຽນຮພາສາອ ນນອກຈາກພາສາລາວ. ປດຈບນໃນເງ ອນໄຂທລາວເຂາສປະຊາຄມເສດຖະກດອາຊຽນ ຄວາມນຍມການຮຽນພາສາຕາງປະເທດກຍ ງຫາຍຂນ ຈງພາໃຫມການນາໃຊຄາສບຈາກພາສາຕາງໆຫາຍຂນເຊນກນ. 2.5 ສາເຫດທາງດານຄວາມຈະເລນຂອງເຕກໂນໂລຊ ປະເທດທມຄວາມຈະເລນທາງດານເຕກໂນໂລຊສງ ສາມາດສາງສ ງໃໝໆ ໄດ. ເມ ອປະເທດເຮາຮບເອາສ ງໃໝໆ ເຫານ ນເຂາມາໃນປະເທດ, ຊ ແລະ ຄາສບສະເພາະຈງຖກນາເຂາມາໃຊໃນພາສາລາວ. 3. ລກສະນະການຢມຄາ ຖາເຮາພຈາລະນາເບ ງລກສະນະພາສາລາວທໃຊຢໃນປດຈບນນ ຈະເຫນໄດວາຄາສບລາວສວນໃຫຍເປນຄາຢມມາຈາກພາສາຕາງປະເທດໃຊປນເປຢ ຈນແຍກບອອກວາຄາໃດເປນຄາເຄາລາວເດມ ຄາໃດເປນຄາເຄາຈາກພາສາຕາງປະເທດ ເພາະເຮາຢມມາເປນເວລາດນນານ ແລະໄດປບປງປຽນແປງຄາຢມມາໃຊນ ນ ໃຫມລກສະນະສອດຄອງກບພາສາລາວເປນຢາງດ. ການຢມຄາເທາທປາກດຢໃນພາສາລາວ ແມນມຢ 3 ລກສະນະ ດ ງນ: 3.1 ການທບສບ ການທບສບແມນວທການຢມຄາຈາກພາສາໜງເຂາໄປໃຊໃນອກພາສາໜງໂດຍກງ ບມການປຽນແປງຮບ ຄ ພະຍາຍາມຮກສາລກສະນະເດມຂອງພາສາທຢມນ ນເອາໄວເຊນ: ຈາກພາສາອງກດ ມຄາວາ: ຄລນກ, ທມ, ເທມ, ໂບນດ, ຄອມພວເຕ... ຈາກພາສາຈນ ໄດແກ: ເຕາຮ, ໂອລຽງ, ຊອວ... ຈາກພາສາຂະແມ ໄດແກ ຂະໂມຍ, ສະເດດ, ບງຄມ, ລະອອງ... ແລະ ຈາກພາສາອ ນໆອກຫາຍຄາ. 3.2 ການແປສບຄາຢມ ການແປສບຄາຢມໝາຍເຖງການຢມຄວາມໝາຍຂອງອກພາສາໜງມາໃຊ ໂດຍແປຄວາມໝາຍຂອງສບຊະນດຄາຕຄາ ເລອງສຽງບສາຄນ. ການແປສບມກແປຄາປະສມ ຫ ສານວນການເວາເຊນ: Birth control ຄມກາເນດ Standpoint ຈດຢນ Movie star ດາລາຮບເງາ Short wave ຄນສ ນ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

152

3.3 ການຢມຄວາມໝາຍ ການຢມຄວາມໝາຍ ໝາຍເຖງການຢມຄວາມໝາຍ ເຊ ງແຕເດມບມໃຊຢໃນພາສາຂອງຕນ ແລະ ສາງຄາຂນມາໃໝເພອໃຊກບຄວາມໝາຍທຢມມາ. ສວນຫາຍຄາທໃຊສະເພາະ ໃນວງການສກສາວຊາການຕາງໆ ທຕອງອາໄສຄວາມຮຈາກຕາງປະເທດເຊນ: ຄາສບໃນວງການແພດ, ການສກສາ, ການເມອງ ແລະ ຄາສບວງການຕາງໆເຊນ: ປະຕຮບ ຢມຄວາມໝາຍມາຈາກຄາວາ reform ທກສະ ຢມຄວາມໝາຍມາຈາກຄາວາ skill ກດຈະກາ ຢມຄວາມໝາຍມາຈາກຄາວາ activity ພດຕກາ ຢມຄວາມໝາຍມາຈາກຄາວາ behavior 4. ຄາຢມຈາກພາສາຕາງໆ ຍອນມການຕດຕສ ສານກບຄນຕາງຊາດຕາງພາສາ ຈ ງເຮດໃຫເກດການຢມຄາຈາກພາສາຕາງປະເທດມາໃຊ, ພາສາລາວກເຊນດຽວກນມການຢມຄາຈາກພາສາຂອງບນດາປະເທດໃກຄຽງ ແລະ ບນດາປະເທດທມອດທພນທາງດານວດທະນະທາ ແລະ ເຕກໂນໂລຊ. 4.1 ຄາຢມຈາກພາສາຈນ ລາວ ແລະ ຈນເປນປະເທດເພອນບານໃກຄຽງ ເຊ ງເຄຍມຄວາມກຽວຂອງດານພມສາດ, ປະຫວດສາດ ແລະ ຕດຕພວພນກນມາຕ ງແຕສະໄໝບຮານ. ຄາທຮບມາຈາກພາສາຈນ ສວນຫາຍແມນຄາສບທາງດານການຄາ ແລະ ອາຫານຈານວນໜງ. ຄາຢມຈາກພາສາຈນ - ຄາແປ ຄາຢມຈາກພາສາຈນ - ຄາແປ ເກ ກຍເຮງ ກະລ າ ກວານ ຂນ ແຄວນ ຊາ ເສງ ຊວຍ

ຂອງທເຮດທຽມ ເສອຊະນດໜງ ຜກກະລ າປ ຜຄມຄອງຮກສາ ຜເປນເຈາແຫງເມອງ ເຂດຖນຖານ ຊາໃສນ າຮອນເພອດ ມ ຂາຍຮານອອກ ໂຊກຮາຍ

ເຈາ ຫາ ຍ ຫ ເມກ ຫນ ອຽມ ເຮງ ຕ ເຕາຮ

ເຈານາຍ ຄວາມຍາວເຄ ງວາ ຊະນດ, ຢາງ ນ າເມກ ມສວນ ຜາບງໜາເອກເພອກນເປອນ ມໂຊກ ເຄ ອງໃຊສາລບມຽນເຄ ອງ ແປງຖ ວເຫອງເຮດເປນກອນ

153

ຊອວ ເຕງ ເກາອ ເກາເຫາ ງ ວ ເຈງ ຫາງ

ນ າປງລດອາຫານຊະນດໜງ ວາງຢເທງ ຕ ງຊະນດໜງ ຊ ແກງຊະນດໜງ ການສະແດງຊະນດຂອງຈນ ຫ ມຈມ ສະຖານທຈາໜາຍສນຄາ

ເຕາຮວຍ ຕນ ໝ ປຍ ພະໂລ ເພຍ ອດ

ນ າຫວານເຕາຮ ເກບກກໄວ ອາຫານປະເພດເສນ ຝນທໃສໃຫພດ ຊ ອາຫານຊະນດໜງ ຜເປນເຈາແຫງຖ ນ ຊ ເງນຫວໜວຍນອຍສດ

4.2 ຄາຢມຈາກພາສາມອນ ມອນເຄຍເປນຊາດທໄດຕ ງຖ ນຖານຢໃນພາກພນອາຊອາຄະເນມາເປນເວລາດນນານ ແລະ ຕມາມຄວາມຈະເລນທາງດານການເຮດນາ. ສະນ ນຄາພາສາມອນທເອນຊ ພດບາງຊະນດ ແລະ ຄາທກຽວຂອງກບການເຮດນາ ກຖກຮບເຂາໃນພາສາລາວ.

ຄາຢຢມຈາກພາສາມອນ - ຄາແປ ຄາຢຢມຈາກພາສາມອນ - ຄາແປ ກະເພາ ກະຕາຍ ກາ ກະໂຫກ ກວຽນ ຂານ ຫາມ ຄະລາ ຄວ ຄາດ ໂຄມ ຊາງ ເຊອກ

ຜກກະເພາ ສດຊະນດໜງ ການ າ ກະດກຫວ ພາຫະນະຊະນດໜງ ປເສອ ເອາເຂາໃສບ ງແລວຫາມໃຫສກ ກ ນຫາມ ຄອບຄວ ເຄ ອງມທມແຂວເປນຊກໆ ໂຄມໄຟ ຜມຄວາມຊານານ ເສນຝາຍທຮາເຂາກນ

ຖງ ບຽດ ແບະ ແປງ ພ ກະຕາ ດາ ກາ ແດກ ກະບວຍ ຄອງ ຮດ ກະສວຍ

ເຄ ອງສາລບໃສສ ງຂອງ ຢຕດກນຈນຈາ ຂແບະແງະງອນ ເຮດໃຫດຂນ ໃບພ ພາຊະນະທສານດວຍຕອກ... ດານາ ຕ ນກາ ຍດເຂາແໜນ ພາຊະນະສາລບຕກນ າ ຮອງນ າໄຫ ໄຖຮດ, ໄຖເທອທາອດ ເຄ ອງໃສຫອດສາລບຕ າຫກ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

154

44.3 ຄາຢມຈາກພາສາຂະແມ ປະເທດກາປເຈຍເປນປະເທດທມແດນຕດກບປະເທດລາວທາງພາກໃຕ ແລະ ມສາຍພວພນກນທາງດານການເມອງ ແລະ ວດທະນະທາມາຕ ງແຕບຮານນະການ. ໂດຍສະເພາະສະໄໝເຈາຟາງ ມ ກະສດລາວຜທອນໂຮມແຜນດນລາວ ແລວສາງຕ ງເປນອານາຈກລານຊາງເປນຕ ນມາ, ຄວາມຈະເລນທາງດານວດທະນະທາ ແລະ ສາສະໜາພດຈາກອານາຈກຂະແມໄດແພເຂາມາສດນແດນລາວຢາງເປນຂະບວນໃຫຍ. ໃນນ ນ, ຄາທກຽວກບການປກຄອງ, ລາຊາສບ ແລະຄາທາງດານສາສະໜາ ກໄດຮບເຂາມາໃຊຢໃນພາສາລາວ.

ຄາຢຢມຈາກພາສາຂະແມ - ຄາແປ ຄາຢຢມຈາກພາສາຂະແມ - ຄາແປ ກດ ກມ ກະຊວງ ກະແສ ກງວນ ກາແພງ ກາລງ ແຂ ສະບບ ສະເພາະ ດາເນນ ດາລງ ຕກ ຕາລາ ຖະໜອມ ນກ ເນາ ປະສມ ບາບດ ສະໜກ

ຂບງຄບ ໝວດ, ໝ, ກອງ ການຈດຕ ງສງກວາທະບວງ ສາຍນ າ-ສາຍລມທເຄ ອນໄປ ວນວາຍໃຈ ສ ງກສາງລອມ ຄວາມແຮງ ດວງເດອນ ອນ, ແບບຢາງ ເຈາະຈງ ເດນ, ຍາງ, ທາໃຫເປນໄປ ຊງໄວ, ຮກສາ ຊວານສ ງຂອງຂນ ໜງສກຽວກບວຊາຕາງໆ ຮກແພງ, ພຽນຮກສາ ຜເຄຍ, ຜຊານານ ຢ ຄນເຂາກນ, ປນກນ ປດເປາ, ກາຈດ ຢສກສະບາຍ, ມວນຊ ນ

ສາເລດ ເພງ ລະບຽບ ລະອ ສະໜອງ ສະອາດ ສງກດ ສາລານ ສະແຫວງ ລາວງ ຈງຫນ ຕາແໜງ ສະຫງບ ເພງ ປະຊມ ປະເມນ ປະດບ ຊານານ ຊມນມ ສະຫອງ

ເຮດແລວ ໄຟ ແບບແຜນທວາງໄວ ງາມ ຕອບແທນ ບລສດເສາະໃສ, ບເປເປອນ ຂນຢກບ ສກສະບາຍ ຊອກຫາ ແບບຟອນມວນຊນຢາງໜງ ອາຫານເຊາຂອງພະສງ ຊ ນ, ໜາທ ມດ, ບວນວາຍ ທານອງຮອງບນເທງວາດໜງ ຊມນມກນ ສະຫບຜນ ເອຢອງໃຫງາມ ຮລະອຽດ, ເຄຍມາຫາຍ ໂຮມກນ ສະແດງຄວາມຊມເຊຍຍອງຍ

155

4.4 ຄາຢມຈາກພາສາປາລ ພາສາປາລແມນພາສາທນອນຢໃນຕະກນອນໂດ-ເອຣບ, ເປນພາສາມວພດປດໄຈ ແລະ ວວດທະນາການມາຈາກພາສາພະເວດໃນຍກກາງຂອງອນເດຍ ເປນພາສາທນກໄວຍາກອນສາງຂນໂດຍໄດຮບອດທພນຈາກໄວຍາກອນຂອງພາສາສນສະກດ. ພາສາປາລເປນພາສາທໃຊບນທກຄາສອນຂອງສາສະໜາພດ ບມການໃຊເວາ ຫ ຂຽນໃນຊວດປະຈາວນ. ຈາກການທລາວເຮາຮບເອາສາສະໜາພດນກາຍເຖລະວາດເຂາມານບຖ ຈ ງເຮດໃຫຄາຢມຈາກພາສາປາລເຂາມາປນຢໃນພາສາລາວເປນຈານວນຫວງຫາຍ.

ຄາຢຢມຈາກພາສາປາລ - ຄາແປ ຄາຢຢມຈາກພາສາປາລ - ຄາແປ ກະຕນຍ ກະຕກາ ກລະນ ກະວ ກນດານ ກລາ ເກສອນ ຂະນະ ຄາລະວະ ເຄຫະ ໂຄຈອນ ຄະລາວາດ ເຈຕະນາ ຊນນະບດ ຊາຕາ ຊາດ ຖານ ຖາວອນ ປະຕບດ

ຮຄນ ຂຕກລງ ເລອງ, ເຫດ ສລະປະໃນການປະພນກອນ ລາບາກ ກດຈະກາ ສວນໃນຂອງດອກໄມ ເວລາ, ຍາມ ຄວາມເຄາລບ ເຮອນ ເດນທາງ ຜຄອງເຮອນ ຕ ງໃຈ ບານຫາງໄກຈາກເມອງໃຫຍ ວນເດອນປເກດ, ລາຍເກດ ຈມເຈອຂອງຄນ ທຕ ງ ໝ ນຄງ ເຮດ, ທາ, ປະພດ.

ທດສະນະ ທານ ທາຍາດ ທດ ເທສະໜາ ທະນາຄານ ທນຍາຫານ ທາມະ ນະມດສະການ ນະໂຍບາຍ ນານາ ນຍມ ນຍາມ ນດໄສ ບລຈາກ ບລໂພກ ບລສດ ບກຄນ ບນ

ຄວາມຄດເຫນ ການໃຫ ຜຮບມລະດກ ຜຕາງໜາຂອງປະເທດ ເທດ, ສະແດງທາ ອາຄານມຽນເງນ ອາຫານປະເພດເຂາ ຄນຄວາມດ ການນອມໄຫວ ຫກ ແລະ ວທປະຕບດ ຕາງໆ ຊມຊອບ ການດຄວາມໝາຍ ຄວາມປະພດທລງເຄຍ ການສະລະ ກນ, ໃຊສອຍ ບມຫຍງປນ ສວນໂຕຄນ, ແຕລະຄນ ຄວາມດ, ຄວາມສກສະບາຍ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

156

ປະລນຍາ ປດໄຈ ປນຍາ ພະຍາດ ເມດຕາ ລດທ ວດຖ ວາຈາ ວາສະໜາ ສງຄມ ສນຈອນ ສດທ ສຄະຕ ອະທບາຍ

ຊ ນຄວາມຮລະດບສງ ສວນປະກອບຢາງໃດໜງ ຄວາມຮອບຮ ຄວາມເຈບໄຂ ຄວາມຮກ ແລະ ອ ດ ລະບບຄວາມເຊ ອ ສ ງຂອງ ຄາເວາ, ຖອຍຄາ ບນປາລະມ ຊມຊນ ຫ ໝຄນ ເດນໄປ, ທຽວໄປ ອານາດອນຊອບທາ ທາງດ, ທາງສະຫວນ ຊແຈງ

ບຊາ ບຮານ ພດທະນາ ພາຫະນະ ພຈາລະນາ ພທ ພດ ພດຕາຄານ ມະຕ ວໄຈ ເວລາ ສະມາຊກ ສະໂມສອນ ອະນຍາດ

ໄຫວດວຍຄວາມເຄາລບ ເກ າກອນ, ດ ງເດມ ເຮດໃຫຈະເລນ ເຄ ອງພາໄປ, ເຄ ອງຂບຂ ໄຕຕອງຢາງລະອຽດ ງານທຈດຂນ ແນວພນໄມ ອາຄານຂາຍເຄ ອງກນດ ມ ຄວາມຄດເຫນ ຮບໂຮມມາແລວຄ ນຄວາ ຍາມ, ໂອກາດ ຜມສວນຮວມໃນອງການ ບອນເຕາໂຮມກນ ຍນຍອມ, ຍອມໃຫ

4.5 ຄາຢມຈາກພາສາສນສະກດ ພາສາສນສະກດເປນພາສາທມວພດປດໄຈ ແລະ ວວດທະນາການມາຈາກພາສາພະເວດເຊນດຽວກບພາສາປາລ, ເປນພາສາທມກດເກນເຄງຄດຫາຍ ປຽນແປງບໄດ. ຍອນໄດຮບອດທພນຈາກສາສະໜາພາມ ຈງເຮດໃຫຄາສບໃນພາສາສນສະກດເຂາມາມບດບາດໃນພາສາລາວຄຽງຄກບພາສາປາລ ແຕມຈານວນໜອຍກວາ.

ຄາຢຢມຈາກພາສາສນສະກດ - ຄາແປ ຄາຢຢມຈາກພາສາສນສະກດ - ຄາແປ ກະເສດ ກະລະບນ ກຽດ ກລະສະຕ ຄະລຫາດ ເຈລະຈາ ຈດຕະວາ

ການປກຝງ ຕ ນໄມຊະນດໜງທເປນຢາ ຊ ສຽງ ນາງຜມຕະກນດ ເຮອນໃຫຍ ເວາຈາກນເປນທາງການ ສ

ເລຂາຄະນດ ລກ ວເຄາະ ວທະຍາ ເວຫາ ອະພປາຍ ອາຄະເນ

ແບບຄານວນຢາງໜງ ເວລາທເປນມງຄນ ຮ ນຕອງ, ພຈາລະນາ ຄວາມຮ ອາກາດ, ຟາ ເວາຈາປກສາກນ ທດຕາເວນອອກສຽງໃຕ

157

ຈນຍາ ຈນທະຄາດ ສະຖາບນ ສະຖຕ ສະຖດ ສະໝອນ ສງສນ ສບ ສລະປະ ສງຫາ ສກສາ ສມບນ ຊບ ດນຍະພາບ ບນຍາກາດ

ຄວາມປະພດ ກບກນເດອນ ສ ງທສງຄມທາງການຈດຕ ງ ການເກບກາຈານວນຕວເລກ ຕ ງຢ ເປນຕາຮກ ພບປະຊມແຊວ ສຽງ, ຄາ ການສະແດງອອກທາງສມ ເດອນ 8 ຮ າຮຽນ, ເຝກຝນ, ອບຮມ ມທກສ ງທກຢາງ ເງນຕາ, ສ ງມຄາ ພາວະທສະເໝກນ ອາກາດທຢອອມໂລກ

ອາຍາ ອາທດ ອດສາຫະກາ ອງສາ ໄປສະນ ພດສະດ ພພາກສາ ພກສາ ເພດ ແພດ ມງກອນ ມດທະຍດ ໄມຕ ລະດ ລາສະດອນ

ອານາດ, ໂທດ ວນທ 1 ຂອງສບປະດາ ການຜະລດຫາຍ ໜວຍແທກສວນຂອງແຈ ການສ ງໜງສ ແລະ ສ ງຂອງ ເຂາຂອງສມບດ ຕດສນຄວາມ ຕ ນໄມ ແກວດມຄາສງ ໝປນປວພະຍາດ ເດອນ 1 ການໃຊຈາຍພຄວນ ຄວາມເປນເພອນມດ ສວນຂອງປແບງເປນໄລຍະ ພນລະເມອງຂອງປະເທດ

4.6 ຄາຢມຈາກພາສາຝຣ ງ ພາສາຝຣ ງເປນພາສາຢໃນຕະກນອນໂດ-ເອຣບ ເຊ ງໄດເຂາມາມບດບາດຢໃນສງຄມລາວນບແຕປ 1893 ສະໄໝທປະເທດລາວຕກເປນຫວເມອງຂນຂອງຝຣ ງ. ຈາກສະພາບ ປະຫວດສາດ, ສງຄມ ແລະ ການປກຄອງໃນສະໄໝນ ນ, ຈ ງເຮດໃຫສບພາສາຝຣ ງທກຽວກບວທະຍາສາດ, ເຕກນກ, ການທະຫານ ແລະ ເສດຖະກດຖກຮບເຂາມາໃນພາສາລາວ.

ຄາຢຢມຈາກພາສາສນສະກດ - ຄາແປ ຄາຢຢມຈາກພາສາສນສະກດ - ຄາແປ ກະແລມ ກາບນ ກາເຟ ກາລະວດ ກາລດ ແກດ ກໂລກຣາມ

ຂອງກນຫວານເຢນ ຫອງບນຊາ ຊ ເຄ ອງດ ມທມລດຂມ ແພທໃຊມດຄເສອ ຊ ຜກຕະກນຫວສສ ມ ຫບໄມ ຫເຈຍໃສເຄ ອງ ຫວໜວຍວດແທກນ າໜກ

ບານ ບບເຟ ແບກເຊ ປາຕງ ເບຕງ ບນ ປາສປ

ແນວຫນກລາໜວຍມນໆ ການກນແບບບລການເອງ ຊໝາຊະນດໜງ ໜງສອະນຍາດຄາຂາຍ ປນປະສມຫນ-ຊາຍ ໜວຍເຫກໃນກລາເປຕງ ໜງສຜານແດນ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

158

ກໂລແມດ ກງເຕ ສະຫດ ຊມງ ຊງດານ ໂຊຟາ ຊເນມາ ໂຊເຟ ເຊບ ຕກຊ ເຕກໂນໂລຊ ບາໂລ ປງຕບ ບາລແຢ

ຫວໜວຍແທກຄວາມຍາວ ເຄ ອງນບໄຟຟາ, ໝນບໄຟ ຊ ຜກຊະນດໜງ ວດສະດກສາງເປນຝນ ເກບສບຮດສ ນຊະນດໜງ ຕ ງນວມ ຮບເງາ ຜຂບລດ ຫວໜາ ລດຮບຈາງ ວທະຍາການ ຖງເປໃສເຄ ອງທະຫານ ເກບແພຮດຄ ສ ງກ ນກາງເຂດແດນ

ຟຍ ແມດ ໂມງ ລດໂລ ວກແຊງ ວຕາມນ ວນລາ ແອດ ແອດຊງ ໂອໂຕ ອກຊ ໂຕນ ສະແຕມ ເບ

ຖງເຫກສາລບໃສນ າມນ ໜວຍວດແທກຄວາມຍາວ ເຄ ອງແທກເວລາ ລດລທາງໃຫແໜນ ຢາກະຕນຕານເຊອ ສານອາຫານບາລງຮາງກາຍ ເຮອນກຊ ນດຽວ ຜຊວຍ ນ າມນເຊອໄຟຊະນດໄວໄຟ ລດເກງ ອາກາດບລສດສາລບຫາຍໃຈ ນ າໜກທກບ 1.000 ກໂລ ດວງກາໄປສະນ ເນຍ

4.7 ຄາຢມຈາກພາສາອງກດ ພາສາອງກດເປນພາສາສາກນທແພຫາຍ ສາມາດໃຊສ ສານໄດທ ວໂລກ ເຊ ງໄດຂະຫຍາຍອດທພນເຂາມາໃນລາວແຕກາງຊມປ 50 ຂອງສະຕະວດທ XX. ໃນຍກທລາວເຮາເປດປະຕສພາຍນອກ ພເສດແມນໄດເຂາເປນສະມາຊກຂອງກມອາຊຽນ ພາສາອງກດຍ ງມບດບາດ ແລະຈາເປນຕກບສງຄມລາວຫາຍຂນ ເພອໃຊຕດຕສ ສານເຊ ງກນ ແລະ ກນຂອງກມຄນໃນອາຊຽນ. ໂດຍສະແດງອອກໃນການຢມຄາສບພາສາອງກດນບມ ຫາຍຂນ ໂດຍສະເພາະແມນຂງເຂດເຕກໂນໂລຊ, ຄອມພວເຕ ແລະ ທາງດານຂມນຂາວສານ.

ຄາຢຢມຈາກພາສາອງກດ - ຄາແປ ຄາຢຢມຈາກພາສາອງກດ - ຄາແປ ເກມ ເກຍ ກອບ ຄບອດ

ການຫນຕາງໆ ພາກສວນປຽນຄວາມໄວລດ ກລາຕລກຊະນດໜງ ແປນພມຕວໜງສໃນຄອມ

ເບກ ໂປຣແກຣມ ແຟນ ຟວ

ເຄ ອງຫາມລດ ລາຍການ, ແຜນ ໝ, ເພອນ, ຄນຮກ ຂວຕເຂາສະວກໄຟຟາ

159

ເຄກ ຄອນເສດ ຄມ ຄອມພວເຕ ຄລນກ ສະນກເກ ສະວກ ສາລະເວ ສວໄລ ສາມະນາ ເສບ ແຊກ ຊດ ຊບ ແຊມພ ເທບ ທມ ນາເບ ເຊຍ

ຊ ຂະໝມເຮດດວຍແປງ ການສະແດງສລະປະ ແປງນ າຢາທາໜາ ສະໝອງກນ ໂຮງໝເອກະຊນ ກລາປະເພດໜງ ປມປດ-ເປດໄຟຟາ ການສາຫວດຄ ນຫາ ຄວາມຈະເລນຮງເຮອງ ການພບປະກນເພອປກສາ ຮບໃຊ, ບລການ ໃບແລກປຽນເປນເງນ ຍງປະຕ (ສາລບເກມກລາ) ກະແຈຮດສາລບໃສໂສງເສອ ນ າຢາສະຜມ ເຄ ອງບນທກສຽງ ໜວຍ, ກມ, ຄະນະ ເລກທ ຫ ເລກຂະໜາດ ໃຫກາລງໃຈ

ຟຣ ປລາສຕກ ແຟກ ອເມວ ໂມນເຕ ລບ ລດ ໄວຣດ ເວບໄຊ ວວ ແອ ໄອແອສໂອ ອນເຕແນດ ຮໂມນ ຮາດດສ ຄວ ສະປງ ທບ

ລາ, ໂດຍບໄດເສຍຄາ ຢາງທຽມ ໂທລະສານ ຈດໝາຍເອເລກໂຕຣນກ ຈຄອມພວເຕ ຂ ນໄດຕຂນ-ລງໃນອາຄານ ບລມາດວດແທກນ າ ແຫງພະຍາດ ຫ ແມພະຍາດ ເຄອຂາຍອນເຕເນດ ທວທດທາມະຊາດ ເຄ ອງປບອາກາດ ມາດຕະຖານສາກນ ເຄອຂາຍສາກນ ທາດກະຕນການເຕບໂຕ ສະໝອງກນຄອມພວເຕ ການລຽນແຖວຕາມລາດບ ລວດໄສເສອທຢດຫດໄດ ເງນພເສດ

4.8 ຄາຢມຈາກພາສາຫວຽດນາມ ປະເທດສາທາລະນະລດສງຄມນຍມຫວຽດນາມ ເປນປະເທດບານໃກເຮອນຄຽງຂອງ ສປປ. ລາວ, ມຊາຍແດນຕດຈອດກນທາງດານຕາເວນອອກແຕເໜອຮອດໃຕ. ໃນປະຫວດ ສາດ ສອງຊາດເຄຍໄດໄປມາຫາສຄາຂາຍ ແລະ ໃຫການຊວຍເຫອເຊ ງກນ ແລະ ກນຕະຫອດມາ; ໂດຍສະເພາະຢາງຍ ງແມນໃນໄລຍະຕສກ ຊາດ, ສອງຊາດໄດມການຜກສາຍສາພນມດຕະພາບແບບພເສດ ແລະ ມການຮວມມຢາງກນຮອບດານ. ຈາກສາຍພວພນດ ງກາວ ຈ ງເຮດໃຫຄງສາງສບພາສາລາວປາກດມການຮບເອາພາສາຫວຽດນາມມາເອນຊວດຖ ແລະ ອາຫານຕາງໆຢໃນພາສາລາວຈານວນໜງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

160

ຄຄາຢຢມຈາກພາສາຫວຽດນາມ -- ຄຄາແປ ຄຄາຢຢມຈາກພາສາຫວຽດນາມ -- ຄຄາແປ ກະຢ ຢ ແຈ ແຈວ (ເຮອ) ດກກງ ໂທຍ ບນກວນ ບນແຊວ ແອງ

ຊ ອາຫານປະເພດໜງ ຊ ອາຫານ ຊາ ພາຍເຮອ ກອງຕພເສດ ຢດ, ເຊາ ຊ ຂະໜມຊະນດໜງ ແປງເຂາຈາວໃສໃນຊນ ອາຍ

ບນແບວ ບ ບນ ບນບ ເຝ ແໜມເນອງ ໝາກໂອຍ ໝາກເອອດ ແຢບ ອງ

ຊ ອາຫານປະເພດໜງ ຊ ອາຫານປະເພດເຂາປນ ຊ ອາຫານ (ເຂາປນຊນງວ) ຊ ອາຫານປະເພດເສນ ຊ ອາຫານປະເພດຈນຢ ໝາກສດາ ໝາກເຜດ ເກບອ ແຕະ ທານ

4.9 ຄາຢມຈາກພາສາໄທ ພາສາລາວ ແລະ ພາສາໄທ ລວນແຕເປນພາສາທມເຄາກາເນດມາຈາກພາສາຕະກນໄຕ-ກະໄດ ແລະ ກໄດຮບອດທພນຈາກພາສາອ ນໆໂດຍສະເພາະແມນພາສາປາລ-ສນສະກດເຊນດຽວກນ. ດວຍເຫດນ ນ, ທງສອງພາສານຈ ງມຄວາມຄາຍຄກນຫາຍ ສາມາດສ ສານກນເຂາໃຈເປນສວນຫາຍ, ແຕຕາມຫກພາສາສາດແລວ ຖວາເປນຄນລະພາສາ. ຍອນຜນສະທອນທາງດານເສດຖະກດ, ການຄາ, ການບນເທງ ແລະ ສ ມວນຊນຕາງໆ ລາວເຮາຈ ງຮບເອາບາງຄາໃນພາສາໄທເຂາມາໃຊຈານວນໜງ.

ຄາຢຢມຈາກພາສາໄທ - ຄາແປ ຄາຢຢມຈາກພາສາໄທ - ຄາແປ ກະຈາງ ກະຈກ ຄານງ ຈານນ ຈນ ໂສໂຄກ ສວມ ສວມ

ແຈມແຈງ, ຈະແຈງ ແວນ ຄດ, ຄ ນຄດ ຍອມ, ອອນຍອມ ທກ ເປອນເປ, ບສະອາດ ໃສ, ນງ (ນງເສອ) ຫອງນ າ ຫ ວດຖາຍ

ປງ ເພມ ເລມ ເລອງ ຄນ ສກກະປກ ຊລດ ຊາລະ

ແຕງ, ປງແຕງ ຕ ມໃສ ເບອງຕ ນ, ຕ ງຕ ນ ເຫດການໃດໜງ ຟອງ, ກະແສຟອງ. ຄນສຽງ ເປເປອນ, ບສະອາດ, ອວຍ ທເຮດໃຫມລດຊາດດຂນ ໄຊເງນຄາສ ງຂອງ

161

ຊດເຈນ ຊດ ປະເດນ ປບປງ

ແຈມແຈງ, ຈະແຈງ ໃກ ເລອງໃດໜງ ດດແປງ, ແກໄຂ

ເຊນ ຕະຄອງ ພລາບ ວງ

ຕວຢາງ ຫວຍ, ຮອງເໝອງ, ຄອງນ າ ນກກາງແກ, ນກສນຕພາບ ແລນໄປໂດຍໄວ

ຄຄາຖາມ 1. ການຢມຄາມຄວາມໝາຍແນວໃດ? 2. ການຢມຄາເກດມາຈາກສາເຫດໃດແດ? 3. ການຢມຄາມຈກລກສະນະ? ແຕລະລກສະນະເປນແນວໃດ? 4. ການຮບຄາຈາກພາສາອ ນເຂາມາໃຊໃນພາສາລາວ ແມນມຄາຢມຈາກພາສາໃດ

ແດ? ແລະ ແມນຄາສບພາສາໃດທພາສາລາວຮບເຂາມາຫາຍກວາໝ?

ບດເຝກຫດ 1. ຈ ງບອກເຖງເຄາຂອງຄາຕໄປນວາມາຈາກພາສາໃດ: ມະຫະກາ, ສາທາລະນະ,

ສລະປະກາ, ຊອກໂກແລດ, ບນເທງ, ເຮງ, ເຕກໂນໂລຊ, ສາຫວດ, ຜະເຊນ, ກະຈາງ, ກໂລແມດ, ເກມ, ຮາດດສ.

2. ຈ ງຊອກຫາຄາຢມຈາກພາສາອ ນທນກຮຽນເຄຍໃຊໃນຊວດປະຈາວນໃຫໄດ 5 ຄາ. 3. ຈ ງໝາຍ ໃສຂຄາຕອບທຖກຕອງ

1) ຄາໃດທເປນຄາຢມຈາກພາສາຝຣ ງ? ກ. ເກມ ຂ. ໂຊເຟ ຄ. ສາລະຖ ງ. ປບປງ

2) ສາລະເວ ແມນຄາຢມຈາກພາສາໃດ? ກ. ຝຣ ງ ຂ. ອງກດ ຄ. ຂະແມ ງ. ປາລ

3) ຄາໃດທເປນຄາຢມຈາກພາສາຂະແມ? ກ. ຖະໜນ ຂ. ພດທະນາ ຄ. ສດທາ ງ. ນາລ

4) ພກຂ ແມນຄາຢມຈາກພາສາໃດ? ກ. ປາລ ຂ. ສນສະກດ ຄ. ຂະແມ ງ. ໄທ

5) ຄາໃດທເປນຄາຢມມາຈາກພາສາສນສະກດ? ກ. ສກຂາ ຂ. ສກສາ ຄ. ເສກ ງ. ສາມະນາ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

162

ບບດທ 12 ວດຈະນານກມວທະຍາ

1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາຄນຂອງວດຈະນານກມ

1.1 ຄວາມໝາຍຂອງວດຈະນານກມ ວດຈະນານກມ ແມນປມອາງອງປະເພດໜງ ເຊ ງໝາຍເຖງປມທຮບໂຮມຄາສບໃນວງຄາສບທການດ ແລະ ນຍາມຄວາມໝາຍເອາໄວ ເພອໃຊເປນບອນຄ ນຫາຄວາມໝາຍຂອງຄາ ໂດຍມການຮຽງລາດບຄາສບຕາມຕວອກສອນ ຕາມສຽງ ຫ ຕາມລາດບອ ນໆທເໝາະສມສອດຄອງກບການໃຊວດຈະນານກມນ ນໆ. ວດຈະນານກມຍງໝາຍເຖງປມທໃຫລາຍລະອຽດຄອບຄມວງຄາສບທກວາງ. ສວນປມທຮບໂຮມ ແລະ ອະທບາຍຄາສບໃນວງແຄບ ແລະ ມຈານວນຈາກດ ມກຈະຮຽກວາ: ປະທານກມ. ແນວໃດກຕາມ ຄາວາ: ປະທານກມ ແລະ ວດຈະນານກມ ອາດໃຊແທນກນກໄດ. ຄາວາ: ວດຈະນານກມ ແມນຄາປະສມລະຫວາງ ວດຈະນະ (ຄາເວາ) ແລະ ອະນກມ (ລາດບ, ລະບຽບ) ເຂາກນດວຍວທສນທເປນວດຈະນານກມ ເຊ ງໝາຍເຖງປມທຮບໂຮມ ແລະ ຮຽງລາດບຄາເອາໄວ.

1.2 ຄວາມສາຄນຂອງວດຈະນານກມ ວດຈະນານກມມຄວາມສາຄນຕກບຜນາໃຊຫາຍປະການ ໂດຍສະເພາະແມນຈະຊວຍແກຂຂອງໃຈ ແລະ ໄຂປະຕປນຍາແກຜນາໃຊໃຫສາມາດຊອກຫາຄາສບ, ຄານຍາມ ແລະ ຄວາມໝາຍຂອງຄາທຕອງການສະດວກຂນ. ນອກຈາກນ ວດຈະນານກມຍງມຄວາມສາຄນໃນການສອງແສງ ແລະ ວດແທກລະດບວດທະນະທາຂອງຄນໃນຊາດຂອງຜເປນເຈາຂອງພາສານ ນໆ. ດ ງນ ນ, ວດຈະນານກມຂອງພາສາໃດ ກຈະເປນເຄ ອງວດແທກ ແລະ ສອງແສງລະດບວດທະນະທາຂອງຊາດນ ນຢາງແທຈງ.

2. ລກສະນະຂອງວດຈະນານກມ ວດຈະນານກມເປນປະເພດໜງຂອງ ອະນກມ (dictionary). ອະນກມໝາຍເຖງກມ

ລາຍການຄວາມຮກຽວກບເລອງໃດເລອງໜງ ເຊ ງມການຈດລະບບລະບຽບເພອຄວາມສະດວກ ແກຜອານໃນການສກສາຄ ນຄວາ.

163

2.1 ສາລານກມ ສາລານກມ ໄດແກກ ມລາຍການຄວາມຮກຽວກບຮບສບທໃຊເອນສ ງໃດສ ງໜງເປນດດຊະນເຊນ: ເຮອບນ. ເນອໃນກຽວກບເຮອບນຈະລະບຢາງລະອຽດວາ ເຮອບນມປະຫວດຄວາມເປນມາແນວໃດ ມຈກປະເພດ. ເຮອບນມສວນປະກອບຫຍງແດ ເຮາຈະສາງເຮອບນໄດແນວໃດ ຯລຯ. 2.2 ວດຈະນານກມ ວດຈະນານກມ ໄດແກກ ມລາຍການຄວາມຮກຽວກບສບ. ເນອໃນຈະປະກອບດວຍຮບສບ ແລະ ຄາອະທບາຍຄວາມໝາຍຂອງສບນ ນໆເຊນ: ເຮອບນ ກອະທບາຍວາ ໝາຍເຖງສ ງທໃຊປະໂຫຍດແນວໃດ ມລກສະນະຢາງໃດ. ໂດຍສະຫບແລວ ວດຈະນານກມຈະອະທບາຍພໃຫຜອານສານກເຫນພາບສ ງທສບອາງເຖງເທານ ນ. ແຕສາລານກມຈະອະທບາຍເລອງລາວຕາງໆກຽວກບສ ງໃດສ ງໜງ ເພອໃຫຜອານໄດຄວາມຮກຽວກບສ ງນ ນໆຢາງກວາງຂວາງ. 3. ຮບແບບຂອງວດຈະນານກມ

3.1 ວດຈະນານກມພາສາດຽວ ວດຈະນານກມພາສາດຽວແມນອະທບາຍຄວາມໝາຍຂອງຄາໃນພາສາໃດພາສາໜງ. ພາສາທອະທບາຍຄວາມໝາຍເປນພາສາດຽວກນກບຄາສບທຮຽງລາດບຢໃນວດຈະນານກມ. ວງຄາສບໃນວດຈະນານກມພາສາດຽວມກຈະກວາງ ແລະ ຄວບຄມທກຄາທມຢໃນພາສານ ນ ຫ ແວດວງນ ນໆ. 3.2 ວດຈະນານກມສອງພາສາ ວດຈະນານກມສອງພາສາ ເປນວດຈະນານກມທອະທບາຍຄວາມໝາຍຂອງຄາໃນພາສາໃດພາສາໜງ ດວຍອກພາສາໜງ ເຊ ງສາມາດພບເຫນໄດທ ວໄປເຊນ: ວດຈະນານກມອງກດ ທມການໃຫຄວາມໝາຍເປນພາສາລາວ ຫ ວດຈະນານກມພາສາລາວ ທອະທບາຍຄວາມໝາຍເປນພາສາອງກດ. ການອະທບາຍຄວາມໝາຍນ ນ ອາດຈະສ ນ ຫ ໃຫຄວາມໝາຍຍດຍາວຢາງລະອຽດ ກຍງເອນວາ: ວດຈະນານກມສອງພາສາເຊນກນ. 3.3 ວດຈະນານກມຫາຍພາສາ ວດຈະນານກມຫາຍພາສາ ແມນວດຈະນານກມທມກຈະທຽບຄາສບຈາກພາສາໜງໄປເປນຄາສບພາສາອ ນໆຫາຍກວາໜງພາສາ. ວດຈະນານກມແບບນ ບເນນຄວາມລະອຽດໃນການອະທບາຍຄາສບ ເນ ອງຈາກຂຈາກດຂອງເນອທ ແລະ ເພອຄວາມສະດວກໃນການຄ ນຫາຄາສບເຊນ: ວດຈະນານກມ ລາວ-ໄທ-ອງກດ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

164

3.4 ວດຈະນານກມວຊາສະເພາະໃດໜງ ວດຈະນານກມວຊາສະເພາະໃດໜງ ເປນວດຈະນານກມທຮບໂຮມຄາສບສະເພາະວຊາໃດວຊາໜງເຊນ: ປະທານກມເສດຖະສາດ ເປນຕ ນ.4. ຄນລກສະນະຂອງວດຈະນານກມ 4.1 ການສະກດຄາ ການສະກດຄາໃນວດຈະນານກມຖເປນມາດຕະຖານໃນການໃຊວຽກ ແລະ ຖເປນໜາທຫກຂອງວດຈະນານກມ. ບາງພາສາມການພມແຍກຄາໄວໃຫ ເພອຄວາມສະດວກໃນການພມທຈາເປນຕອງຂນແຖວໃໝ. ນອກຈາກນ, ບາງຄາທສາມາດສະກດໄດຫາຍກວາ 1 ແບບ ວດຈະນານກມກຈະເກບໄວນາ. 4.2 ຄວາມໝາຍ ການອະທບາຍຄວາມໝາຍ ອາດເປນຂຄວາມສ ນໆ ຫ ໃຫລາຍລະອຽດ ແຍກອອກເປນຂຍອຍໆ. ການໃຫຄວາມໝາຍຖເປນຫວໃຈຫກຂອງວດຈະນານກມ. 4.3 ຄນສມບດທາງໄວຍາກອນ ຄນສມບດທາງໄວຍາກອນແມນການລະບປະເພດຂອງຄາວາເປນ ຄານາມ, ຄາກລຍາ, ຄາສບພະນາມ ຯລຯ ເຊ ງມກປາກດໃນວດຈະນານກມພາສາໃດພາສາໜງ (ບແມນວດຈະນາ ນກມຄາສບວຊາສະເພາະ). 4.4 ຕວຢາງປະໂຫຍກ ຕວຢາງປະໂຫຍກ ແລະ ບລບດ, ວດຈະນານກມອາດຍກຕວຢາງປະໂຫຍກ ເພອໃຫເຂາໃຈຄວາມໝາຍ ແລະ ການໃຊຄາສບນ ນໆງາຍຂນ. ວດຈະນານກມບາງເຫມ ມຕວຢາງປະໂຫຍກສາລບທກຄາໃນເຫມ. 4.5 ການອອກສຽງ ການອອກສຽງ ສາລບພາສາຂຽນທມເກນການອອກສຽງທສະຫບຊບຊອນ ແລະ ບສາມາດຄາດຄະເນໄດຈາກຮບຂຽນຢາງຖກຕອງເຊນ: ພາສາອງກດ, ພາສາຈນ... ສວນພາສາລາວທເປນວດຈະນານກມພາສາດຽວ ຈະບປາກດມພາກສວນການອອກສຽງແຕຢາງໃດ. ມແຕວດຈະນານກມທເປນສອງພາສາເຊນ: ພາສາລາວ-ພາສາອງກດ, ໃນແຕລະຄາຂອງພາສາລາວຈະມການອອກສຽງເປນເຄ ອງໝາຍສດທະອກສອນ (Phonetic symbol). 4.6 ທມາຂອງຄາ ທມາຂອງຄາ ຫ ປະຫວດຄາ, ວດຈະນານກມທມຄວາມລະອຽດ ຈະໃຫທມາຂອງຄາວາພບເທອທາອດຢໃສ ໄດຮບມາຈາກພາສາໃດ.

165

55. ວທຊອກຫາຄາໃນວດຈະນານກມແບບຕາງໆ ວດຈະນານກມແຕລະເຫມແຕລະແບບຈະມຫກການໃຊທແຕກຕາງກນ. ດ ງນ ນ, ເພອເຮດໃຫການຊອກຫາຄາໃນວດຈະນານກມມຄວາມວອງໄວ ແລະ ແມນຢາ, ໃນການນາໃຊວດຈະນານກມເຫມດ ງກາວ ຜໃຊຕອງອານຫກການໃຊວດຈະນານກມເປນຂ ນຕອນທາອດ. ໃນຫກການໃຊວດຈະນານກມຈະມຫວຂຕາງໆເຊນ: ການຮຽງລາດບຄາ, ປະຫວດຂອງຄາ, ອກສອນຫຍທໃຊໃນວດຈະນານກມ. ແຕຫວຂການຮຽງລາດບຄາມຄວາມສາຄນທສດໃນການຊອກຫາຄາ. 55.1 ການຮຽງລາດບຄາ ການຈດລາດບຄາໃນວດຈະນານກມແຕລະເຫມ ລວນແຕອງໃສລາດບຂອງພະຍນຊະນະ, ສະຫະ ແລະ ຕວສະກດ. ເວາສະເພາະວດຈະນານກມພາສາລາວທມໃຊຢໃນສງຄມລາວປດຈບນ, ແຕລະເຫມກມການຮຽງລາດບຄາຕາມລກສະນະສະເພາະຂອງຕນ. 5.1.1 ການຮຽງລາດບຄາໃນວດຈະນານກມພາສາລາວຂອງ ດຣ. ທອງຄາ ອອນມະນສອນ 1) ພະຍນຊະນະຮຽງໄວຕາມລາດບຕວອກສອນດ ງນ: ກ ຂ ຄ ງ ຈ ສ ຊ ຍ ດ ຕ ຖ ທ ນ ບ ປ ຜ ຝ ພ ຟ ມ ຢ ລ (ຣ) ວ ຫ ຫງ ຫຍ ໜ ໝ ຫ ຫວ ອ ຮ. (ຣ: ໃຊຂຽນຄາສບທຢມມາຈາກພາສາຕາງປະເທດເຊນ: ຮງກາຣ, ປາຣ, ໂປຣຕນ…) 2) ສະຫະທປະສມກບພະຍນຊະນະ ຮຽງໄວຕາມລາດບສະຫະ ດ ງນ: x� x� x�� x�� x�� x�� x� x�����x�����x �x�����x x���� x �x�����x������x������x������x�������x�����x�������x������x�������x�������x �x �x������x���� 3) ຄາທບມຕວສະກດ ຮຽງໄວກອນຄາທມຕວສະກດ ໂດຍຈດໃຫໄປຕາມລາດບສະຫະທກາວໄວໃນຂ 2, ສວນຄາທມຕວສະກດນ ນ ຮຽງໄວຕາມລາດບຕວສະກດ. 4) ຄາທມຕວສະກດ ຫ ພະຍາງທມຕວສະກດນ ນ ຕວສະກດຮຽງໄປຕາມລາດບພະຍນຊະນະທໃຊເປນຕວສະກດ ເຊ ງຢກອນ ແລະ ລນ ດ ງນ: ກ ງ ຍ ດ ນ ບ ວ. ໃນນ ຕວສະກດຕວໃດ ກຮຽງລາດບໄປຈນສດສະຫະ ຕ ງແຕ x�� (ສະຫະ xະ) ໄປຈນເຖງ x��� (ວ) ຍກເວນແຕສະຫະ �x �x �x�����x��� ເຊ ງໃຊສະກດບໄດ. 5) ຄາຈາພວກພະຍນຊະນະປະສມເຊນ: ຫງ ຫຍ ໜ ໝ ຫ ຫວ ຮຽງໄວຕາມລາດບ ຕຈາກຄາຈາພວກອກສອນສງ ຄຄາທຂນຕ ນດວຍຕວ ຫ. ສວນຄາທເປນ ຈາພວກພະຍນຊະນະຄວບນ ນ ຮຽງໄວຕາມລາດບພະຍນຊະນະ, ສະຫະ ແລະ ຕວສະກດ ຕວຢາງ: ຄາວາ ກວານ, ກວານເຂາຈ າ, ກວານ ຮຽງໄວຕຈາກຄາວາ: ກວນ ເປນຕ ນ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

166

55.1.2 ການຮຽງລາດບຄາໃນວດຈະນານກມພາສາລາວຂອງສະຖາບນວທະຍາສາດສງຄມແຫງຊາດ ປ 2012 1) ການຈດລາດບພະຍນຊະນະ ກ ຂ ຄ ຫງ ງ ຈ ສ ຊ ຫຍ ຍ ດ ຕ ຖ ທ ໜ ນ ບ ປ ຜ

ພ ຝ ຟ ໝ ມ ຢ ຣ ຫ ລ ຫວ ວ ຫ ອ ຮ 2) ການຈດລາດບຕວສະກດດ ງນ: ກ ງ ຍ ດ ນ ບ ມ ວ 3) ການຈດລາດບສະຫະ ການຈດລາດບສະຫະຂອງວດຈະນານກມສະບບນ ໄດອງຕາມໝວດຂອງສະຫະຕ ນແຕລະຕວ ແລະ ເອາຕວສະກດທມ 8 ຕວ ມາປະສມແລວລາດບຕາມໝວດຂອງຕວສະກດ ຕຕວຢາງ: x��� x���� x����� �x �x x���� x���� x����� x���� �x��� x�� x��� x���� x��� x���� x��� x���� x��� x�� x�� x���� x������- x����� x���� x���� x���� x��� x��� x���� x�����- x������ x���� x���� x���� x������ດ ງນເປນຕ ນ. 5.2 ປະຫວດຄາ ໃນວດຈະນານກມບາງເຫມເຊນ: ວດຈະນານກມພາສາລາວ ໂດຍ ດຣ. ທອງຄາ ອອນມະນສອນ ມການສະເໜປະຫວດຂອງຄາ ໂດຍບອກໃຫຮເຖງຄາທໄດເຄາມາຈາກພາສາອ ນ ເຊ ງໄດບອກຊ ພາສານ ນໆໄວຂາງສບນ ນໂລດ ແລະ ອະທບາຍດວຍອກສອນຫຍໃນວງເລບ. ຕວຢາງ: (ຂ.) ຂະແມ, (ຈ.) ຈນ, (ສ) = ສນສະກດ, (ທ.) = ໄທ, (ປ.) = ປາລ, (ຝ) = ຝຣ ງ, (ຫວ.) = ຫວຽດນາມ, (ອ.) = ອງກດ, (ຮ.) = ຮນດ. 55.3 ອກສອນຫຍທໃຊໃນວດຈະນານກມ ອກສອນຫຍທຮຽງຕຈາກຄາແຕລະຄານ ນ ແມນໃຊສາລບບອກປະເພດຂອງຄາ ຕາມຫກໄວຍາກອນ ຄ ກ. ກລຍາ (ຄາກາມະ), ສ. ສບພະນາມ (ຄາແທນນາມ), ສນ. ສນທານ, ນ. ນາມ, ບ. ບບພະບດ (ຄານາໜານາມ), ວ. ວເສດ (ຄາຄນນາມ, ຄາຂະຫຍາຍກລຍາ), ອ. ອທານ ດ ງນເປນຕ ນ.

167

ຄຄາຖາມ 1. ວດຈະນານກມແມນຫຍງ? 2. ສາລານກມ ແລະ ວດຈະນານກມມຄວາມແຕກຕາງກນແນວໃດ? 3. ວດຈະນານກມມຈກຮບແບບ? ແຕລະຮບແບບເປນແນວໃດ? 4. ຄນລກສະນະຂອງວດຈະນານກມມຫຍງແດ? 5. ເພອເຮດໃຫການຊອກຫາຄາໃນວດຈະນານກມມຄວາມວອງໄວ ແລະ ແມນຢາ,

ໃນການນາໃຊວດຈະນານກມ ຜໃຊຕອງເຮດຫຍງເປນຂ ນຕອນທາອດ?

ບດເຝກຫດ 1. ຈ ງຊອກຫາຄວາມໝາຍຄາສບຕໄປນຈາກວດຈະນານກມພາສາລາວ: ປດຖະພ,

ມດສາ, ບງເອນ, ສາງ, ນາວ, ສງຫອນ, ສຄະຕ, ໄວອາໄລ, ອດສະດງ. 2. ຈ ງຊອກຫາປະເພດຄາ ແລະ ເຄາຂອງຄາສບຕໄປນ ຈາກວດຈະນານກມພາສາລາວ:

ພຽນ, ຜະສມ, ພະນມ, ພລາບ, ຟດບານ, ມະຫະກາ, ມໂກຣກຣາມ, ເມ, ເຝ, ໄອສະຄຣມ, ອງໂລ, ອດທະຍາໄສ.

3. ຈ ງໝາຍ ໃສຂຄາຕອບທຖກຕອງ. 1) ຄາມນ ກ. ໃນບານ ຂ. ນາຍບານ ຄ. ລກບານ ງ. ບານເມອງ 2) ຕນທລາ ກ. ນ າດ ມ ຂ. ເຂາສານ ຄ. ໝາກໄມ ງ. ຢາບາລງ 3) ຊາຕະ ກ. ຕາຍ ຂ. ເຈບ ຄ. ແກ ງ. ເກດ 4) ຕງສນ ກ. ສໂກງ ຂ. ດໝ ນ ຄ. ຊ ສດ ງ. ຂຄານ 5) ນຕທາ ກ. ທາມະ ຂ. ຫກກດໝາຍ ຄ. ບກຄນ ງ. ຄວາມດ 6) ປະຕຍດ ກ. ສນຍາ ຂ. ກະທາ ຄ. ຕສ ງ. ບກບນ 7) ຜະແຫງ ກ. ຟາດ ຂ. ສະແດງ ຄ. ຖະແຫງ ງ. ກາວ 8) ເມງ ກ. ຕ ງ ຂ. ໂຕະ ຄ. ຕຽງ ງ. ຕ 9) ວະລະ ກ. ເວລາ ຂ. ວາຈາ ຄ. ພາລະ ງ. ປະເສດ 10) ອປະຊນ ກ. ຄນດ ຂ. ຄນໂງ ຄ. ຄນວອງ ງ. ຄນສະຫາດ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

168

ບບດທ 13 ພາກສວນຕາງໆຂອງປະໂຫຍກ

1. ຄວາມໝາຍຂອງປະໂຫຍກ ປະໂຫຍກແມນຄາເວາທເວາອອກມາແຕລະຄາ ຫ ແຕລະວະລ ເຖງຈະເວາ ຫ ຕດຕ ກນຫາຍປານໃດກຍງບໄດເນອໃນຄບຖວນເທອ. ຄາເວາທມເນອໃນຄບຖວນຕອງເວາອອກ ຫ ຂຽນອອກເປນປະໂຫຍກ. ປະໂຫຍກແມນຄາເວາຕອນໜງທມເນອໃນຄບຖວນ. ໃນປະໂຫຍກໜງຕອງມຄາຕວຕ ງ ແລະ ຄາກາມະຄບ ຫ ຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະຂາດ ແລະ ຄາປະກອບເປນສວນສາຄນ. ພາກສວນຕາງໆຂອງປະໂຫຍກ ໝາຍເອາສວນຕາງໆທມາປະກອບກນເຂາເປນປະໂຫຍກເຊ ງສວນຕາງໆເຫານ ນ ເຮດໜາທຕາງກນຢໃນປະໂຫຍກ. ປະໂຫຍກໜງບາງທກມສອງພາກສວນຄ: ຄາຕວຕ ງ ແລະ ຄາກາມະຄບ ແຕບາງປະໂຫຍກກມສາມພາກສວນຄ: ຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະຂາດ ແລະ ຄາປະກອບ.

2. ໂຄງປະກອບຂອງປະໂຫຍກ ປະໂຫຍກອາດປະກອບຂນດວຍສອງ ຫ ສາມພາກສວນດ ງນ: 2.1 ປະໂຫຍກສອງພາກສວນ ປະໂຫຍກສອງພາກສວນ ແມນປະໂຫຍກທປະກອບດວຍຄາຕວຕ ງ ແລະ ຄາກາມະຄບ

ເປນຕ ນຕ, ເຖງວາບມຄາຄນນາມ, ຄາເຊ ອມ ຫ ຄາຕມາຊວຍຂະຫຍາຍຄາຕວຕ ງ ຫ ຄາກາມະກຕາມ ມນກສະແດງໃຫເຫນລກສະນະຄບຖວນຂອງຄາກາມະຄບຢໃນຕວຂອງມນເອງ. ຕຕວຢາງ:

- ຝນຕກ - ຟາລມ - ກບຮອງ - ໃບໄມປວ - ນາງຄາພໄຫ

169

- ໝາກບານແຕກ - ຕ ນໄມກະຍງຫກ ຯລຯ

ຄາວາ "ຝນ, ຟາ, ກບ, ໃບໄມ, ນາງຄາພ, ໝາກບານ" ແມນຄານາມເຊ ງເຮດໜາທ ເປນຄາຕວຕ ງຂອງປະໂຫຍກ; ສວນຄາວາ "ຕກ, ລມ, ຮອງ, ປວ, ໄຫ, ແຕກ" ແມນຄາກາມະຄບ ເຊ ງເຮດໜາທເປນຄາສະແດງການກະທາຂອງຄາຕວຕ ງໃນປະໂຫຍກ ເພອໃຫມ ຄວາມຄບຖວນ ແລະ ສມບນ. ແຕບາງເທອປະໂຫຍກຊະນດນກມຄາຂະຫຍາຍເຊ ງເປນຄາຄນນາມມາຊວຍຂະຫຍາຍຄວາມໝາຍໃຫແຈງຂນຕ ມອກກໄດ. ຕຕວຢາງ:

- ຝນຕກຄອຍ - ຟາລມແຮງ - ກບຮອງດງ - ໃບໄມປວໄວ - ນາງຄາພໄຫດນ - ໝາກບານແຕກຫາຍ ຯລຯ

ຕວຢາງທກາວມາຂາງເທງນ ນເຮາສງເກດເຫນວາມຄາ "ຄອຍ, ແຮງ, ດງ, ໄວ, ດນ, ຫາຍ" ຕ ມເຂາອກ ຄາທຕ ມເຂາມານ ນບເອນວາພາກສວນສາຄນຂອງປະໂຫຍກ ມນພຽງແຕຂະຫຍາຍຄວາມໃຫແຈງອອກຕ ມອກເທານ ນ, ເພນຈງເອນວາ: ຄາຂະຫຍາຍ.

2.2 ປະໂຫຍກສາມພາກສວນ ປະໂຫຍກສາມພາກສວນ ແມນປະໂຫຍກທປະກອບດວຍຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະຂາດ ແລະ ຄາປະກອບ. ປະໂຫຍກຊະນດນຖາມພຽງແຕຄາຕວຕ ງ ແລະ ຄາກາມະຂາດເທານ ນຍງບທນມໃຈຄວາມຄບຖວນ. ດ ງນ ນ, ເມ ອຄບທງສາມພາກສວນແລວຈງມໃຈຄວາມສມບນ. ຕຕວຢາງ: ປາຂອງຂອຍປກເຫດ

- ຄາວາ ""ປາຂອງຂອຍ" ແມນນາມວະລເຊ ງເຮດໜາທເປນຄາຕວຕ ງຂອງປະໂຫຍກ. - ຄາວາ ""ປກ" ແມນຄາກາມະເຊ ງເຮດໜາທສະແດງການກະທາຂອງຄາຕວຕ ງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

170

- ຄາວາ ""ເຫດ" ແມນຄານາມເຊ ງເຮດໜາທເປນຄາປະກອບທຕ ມເຂາມາ ເພອເຮດໃຫຄາກາມະຂາດ "ປກ" ນ ນ ໄດຄວາມໝາຍຄບຖວນ.

ແຕບາງເທອກມຄາອ ນທເປນຄານາມ, ຄາເຊ ອມ, ຄາຕ ຫ ຄາວະລມາຊວຍຂະຫຍາຍ ຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະ ແລະ ຄາປະກອບຕ ມອກ ເພອຊວຍຂະຫຍາຍຄວາມໝາຍຂອງຄາເຫານ ນໃຫແຈງອອກຕ ມ. ຕຕວຢາງ: ເອອຍຂອງຂອຍຊຜກກາດສ ມ

- ຄາວາ ""ເອອຍຂອງຂອຍ" ແມນນາມວະລເຊ ງເຮດໜາທເປນຄາຕວຕ ງຂອງປະໂຫຍກ. - ຄາວາ ""ຊ" ແມນຄາກາມະເຊ ງເຮດໜາທສະແດງການກະທາຂອງຄາຕວຕ ງ. - ຄາວາ ""ຜກກາດ" ແມນຄານາມເຊ ງເຮດໜາທເປນຄາປະກອບທຕ ມເຂາມາ ເພອ

ເຮດໃຫຄາກາມະຂາດ "ຊ" ນ ນ ໄດຄວາມໝາຍຄບຖວນ. - ຄາວາ ""ສ ມ" ແມນຄາຄນນາມ ເຮດໜາທຂະຫຍາຍຄາວາ ຜກກາດເຊ ງເປນຄາປະກອບຂອງປະໂຫຍກ. ປະໂຫຍກຊະນດນກແມນປະໂຫຍກທປະກອບດວຍສາມພາກສວນນ ນເອງ ຕາງແຕວາ ມນມຄາຂະຫຍາຍຄາປະກອບເຂາຕ ມໃຫແຈງຂນເທານ ນເອງ.

3. ພາກສວນຕາງໆຂອງປະໂຫຍກ ໂດຍທວໄປແລວໃນປະໂຫຍກໜງໆມຢສອງ ຫ ສາມພາກສວນໃຫຍຄ: ຄາຕວຕ ງ ແລະ

ຄາກາມະຄບ ຫ ໃນບາງປະໂຫຍກກມຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະຂາດ ແລະ ຄາປະກອບ. ໃນບາງກລະນລາພງແຕໂຄງຫກຂອງປະໂຫຍກອາດຍງບໃຫຄວາມກະຈາງແຈງຕາມທຢາກເວາໄດໝດ. ດ ງນ ນ, ມນຈງຈາເປນຕອງມຄາຂະຫຍາຍຕ ມອກ.

3.1 ພາກສວນຄາຕວຕ ງ ຄາຕວຕ ງແມນຄາທຍກຂນມາກອນ ເພອໃຫຄາກາມະບ ງຊຄນລກສະນະ, ສະພາບ,

ອາການ ຫ ການກະທາ. ຄາຕວຕ ງແມນພາກສວນໜງທສາຄນຂອງປະໂຫຍກ, ທກປະໂຫຍກຕອງມຄາຕວຕ ງ

ຈງເປນປະໂຫຍກທສມບນ. ຄາທເປນຄາຕວຕ ງໄດມຄານາມ, ຄາແທນນາມ, ຄາກາມະ, ຄາຄນນາມ, ວະລ ແລະ ປະໂຫຍກ.

171

11) ຄານາມເປນຄາຕວຕ ງ ຕວຢາງ:

- ນາງສມສ ໄປໂຮງຮຽນ. - ຄ ແມນແມພມຂອງຊາດ. - ຄວາມຊ ສດ ເປນສ ງທປະເສດ. - ຫວງພະບາງ ແມນເມອງມລະດກໂລກ. ຯລຯ

2) ຄາແທນນາມເປນຄາຕວຕ ງ ຕວຢາງ:

- ລາວ ເປນນກຮຽນເກງ. - ພວກເຂາ ພາກນໄປກຽວເຂາ. - ນ ແມນແມຕຂອງທາວຄາແດງ. - ພນ ແມນຫວໜາຫອງຂອງຂອຍ. - ໃຜ ຮຽນເກງກວາໝໃນຫອງນ? ຯລຯ

3) ຄາກາມະເປນຕວຕ ງ ຕວຢາງ:

- ຫວ ພ ນເພນ. - ກນ ຫາຍທອງແຕກ. - ຢາກ ນານໃຫແລນ. - ກນ ປາມປະໂຫຍດຫາຍ. - ເຮດບລະອຽດ ຖວາບມນ າໃຈຮບຜດຊອບ.

4) ຄາຄນນາມເປນຄາຕວຕ ງ ຕວຢາງ:

- ຫວານ ເປນລມ. - ຂມ ເປນຢາ. - ໝ ນ ເປນຢາແກຈນ. - ຄານ ນອນແຕຫວຄ າ. - ໂງ ບສາມາດແກໄຂບນຫາໄດ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

172

55) ວະລເປນຕວຕ ງ ຕວຢາງ:

- ລດຂອງເຈາ ແລນໄວຫາຍ. - ຄວາຍລງສາ ເຂາສວນກວຍ. - ລງຂອງຂອຍ ເປນຫວໜາບລສດຂດຄ ນບແຮ. - ຄອາຈານ ແລະ ນກສກສາ ອອກແຮງງານ. - ຄວາມໂລບມາກໂລພາ ເຮດໃຫຄນຕາບອດໄດ. - ພວກເຮາທກຄນ ຈະເປນຜສາງສາປະເທດຊາດໃນອະນາຄດ.

6) ປະໂຫຍກເປນຕວຕ ງ ຕວຢາງ:

- ຄນເອາແຕໃຈຕນເອງ ບມກຈະມໝຄ. - ຜໃດທາແຕຄວາມຊ ວ ຍອມມຄນນບໜາຖຕາ. - ທກບນຫາໃນຊວດ ຍອມມທາງອອກທດ. - ຄນຜທຕ ງໃຈເຮດວຽກ ຍອມມຜນສາເລດໃນຊວດ. - ນກຮຽນບຟງຄວາມຄບາອາຈານ ເຮດໃຫພແມເປນທກ.

3.2 ພາກສວນຄາກາມະ ຄາກາມະ ແມນພາກສວນໜງທສາຄນຂອງປະໂຫຍກເຊ ງຂາດບໄດ ເພາະວາໃນ

ປະໂຫຍກໜງໆຕອງມຄາກາມະ ເພອສະແດງການກະທາ ຫ ການເຄ ອນໄຫວຂອງຄາຕວຕ ງໃນປະໂຫຍກ ຄາກາມະນ ນມສອງຢາງຄ: ຄາກາມະຄບ ແລະ ຄາກາມະຂາດເຊ ງສດແລວ ແຕຜເວານ ນຈະຕອງການໃຊຄາກາມະຊະນດໃດມາສະແດງການກະທາ ຫ ການເຄ ອນໄຫວຂອງຄາຕວຕ ງ. ຕວຢາງ: ຄາກາມະຄບ

- ຂອຍໄຫ. - ລາວຍມ. - ຟາລມ. - ຝນຕກ. - ພວກເຂາຟອນ.

173

ຄາທຂດກອງນ ນແມນຄາກາມະຄບເຊ ງເຮດໜາທສະແດງການກະທາຂອງຄາຕວຕ ງ. ຕຕວຢາງ: ຄາກາມະຂາດ

- ໝາກດຂອຍ. - ເອອຍເກອປາ. - ແມສານກະຕາ. - ພກນສາລ. - ນອງສາວກວາດເດ ນບານ.

ຄາທຂດກອງນ ນແມນຄາກາມະຂາດເຊ ງເຮດໜາທສະແດງການກະທາຂອງຄາຕວຕ ງ. 3.3 ພາກສວນຄາປະກອບ

ຄາປະກອບແມນພາກສວນທຈາເປນສາລບຄາກາມະຂາດ; ຄາປະກອບແມນພາກສວນໜງຂອງປະໂຫຍກເຊ ງນາເອາມາປະກອບເພມເຂາຂາງຫງຂອງຄາກາມະຂາດ ເພອເຮດໃຫໄດຄວາມໝາຍຄບຖວນ. ຄາທປະກອບໄດນ ນມຄານາມ, ຄາແທນນາມເຊ ງເປນຄາປຽວ, ວະລ ຫ ປະໂຫຍກ.

1) ຄານາມ ຕວຢາງ:

- ພຂດໜານຜກ. - ຂອຍເກອເປດ. - ປາລຽງໄກລາດ. - ແມຕທອງດຖາງສວນ. - ນາງສາລພມເອກະສານ. - ນກກາງແກກນເຂາເປອກ.

2) ຄາແທນນາມ ຕວຢາງ:

- ພ ແລະ ແມຮກຂອຍຫາຍ. - ອາວພນຈ ມຫາແຕເຈາຄນດຽວ. - ຕອນເຊານ, ນາຍຄຄາດຖາມຂອຍ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

174

- ລງສາ ແລະ ປາສຕາງກພາກນຊອກຫາລາວ. - ພວກເຮາກຍງຮກແພງພວກເພນຄເກ ານ ນລະ. - ປກາຍນ, ລງ ແລະ ປາພວກເພນໄດໄປທຽວປາກເຊ.

33) ວະລ ຕວຢາງ:

- ລາວຊລດຈກເວບສແດງ. - ລາວມກກນໝາກໄມສເຫອງ. - ນອງສາວຂອງຂອຍມກຂ ມາລາຍ. - ຂອຍເຫນພຕໄມນງເສອລາຍທ າທາຍ. - ເອອຍຂອຍໄປຮຽນຢເມອງຫວງພະບາງ.

4) ປະໂຫຍກ ຕວຢາງ:

- ຂອຍໄລໄກຜຕກນ. - ລາວເຫນງກນຂຽດ. - ນາງຄາຕາເຫນນກບນ. - ວານນ, ຂອຍເຫນແມວກນປາ. - ປາຄາແພງຢານລດໃຫຍແລນໄວ.

3.4 ພາກສວນຄາຂະຫຍາຍ ຄາຂະຫຍາຍແມນຄາຈາພວກໜງທໃຊຂະຫຍາຍໃຫຄາໃດໜງທເປນພາກສວນຫກຂອງ

ປະໂຫຍກເຊນ ຂະຫຍາຍຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະ ຫ ຄາປະກອບໃຫແຈງອອກຕ ມເຊ ງສດແລວແຕຄວາມເໝາະສມຂອງແຕລະປະໂຫຍກ. ສາລບພາກສວນຂະຫຍາຍຄານຖວາ ແມນພາກສວນສາຮອງຂອງປະໂຫຍກ.

1) ຄາຂະຫຍາຍຕວຕ ງ ຄາຂະຫຍາຍຕວຕ ງແມນຄາທຂະຫຍາຍສະເພາະເຈາະຈງຕວຕ ງເທານ ນ.

ຕວຢາງ: - ກບນອຍຕກນ າສາງເລກ. - ໄກດາມຫາຍກວາໄກຂາວ.

175

- ເປດນອຍມກກນຂກະເດອນ.

- ຈອກແກວຂອງນາຄາພອນແຕກ.

- ງວນອຍຂອງປາສເຂາສວນລງສາ.

- ກະຕາຍນອຍຂອງນາງສມກກນຜກບ ງ.

22) ຂະຫຍາຍຄາກາມະ

ຄາຂະຫຍາຍຄາກາມະແມນຄາທຂະຫຍາຍສະເພາະເຈາະຈງຄາກາມະໃນປະໂຫຍກເທານ ນ.

ຕວຢາງ:

- ອາທດໜາ, ຂອຍຈະໄປຫວງນ າທາ.

- ມ ອ ນ, ລງແພງສຊໄປຢາມປາສາຍບວ.

- ລາວຫາກມາໂຮງຮຽນຕອນເຊານ.

- ຂອຍຫາກມາຮອດວຽງຈນມ ວານນ.

- ພວກນອງຕອງໄປສອບເສງນກຮຽນເກງ.

- ອາທດໜາ, ລກຈ ງກບມາເຮອນໃຫທນເວລາ.

3) ຂະຫຍາຍຕວປະກອບ

ຄາຂະຫຍາຍຕວປະກອບຄກນກບຂະຫຍາຍຄາຕວຕ ງ.

ຕວຢາງ:

- ເພນລຽງຄວາຍດາ.

- ໝນອຍມກກນຮາອອນ.

- ລາວຮຽນໜງສເກງຫາຍ.

- ຂອຍຕດຫຍາທຫມຕ ນສາລ.

- ໄກຕນອຍຕກນ າສາງເລກ.

- ດອກຈາປາ ເປນດອກໄມປະຈາຊາດລາວ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

176

ຄຄາຖາມ 1. ປະໂຫຍກປະກອບດວຍຈກພາກສວນ? ຄພາກສວນໃດແດ? ຈ ງຍກຕວຢາງປະກອບ

ແນວລະ 5-6 ປະໂຫຍກ. 2. ແຕລະພາກສວນຂອງປະໂຫຍກມຄວາມໝາຍແນວໃດ? 3. ໃນປະໂຫຍກໜງໆມຄາປະເພດໃດແດທສາມາດເປນຄາຕວຕ ງ ແລະ ຄາປະກອບໄດ?

ໃນປະໂຫຍກໜງໆນອກຈາກຈະມຄາຕວຕ ງ-ຄາກາມະຄບ, ຫ ຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະຂາດ ແລະ ຄາປະກອບແລວ ຖາເປນປະໂຫຍກທຍາວອາດຈະມຄາອນໃດແດ?ຈ ງຍກຕວຢາງມາປະກອບ 3-4 ຕວຢາງ.

ບດເຝກຫດ

1. ຈ ງແຕງປະໂຫຍກທມສອງພາກສວນ ແລະ ສາມພາກສວນແນວລະ 5 ປະໂຫຍກ. 2. ຈ ງແຕງປະໂຫຍກທມຄາຕວຕ ງເປນຄານາມ, ຄາແທນນາມ, ຄາກາມະ ແລະ ຄາ

ຄນນາມປະເພດລະ 3 ປະໂຫຍກ. 3. ຈ ງແຕງປະໂຫຍກທນາໃຊຄາວະລ ແລະ ປະໂຫຍກເປນຕວຕ ງ 3 ປະໂຫຍກ. 4. ຈ ງແຕງປະໂຫຍກທມຄາປະກອບເປນຄານາມ, ຄາແທນນາມ, ຄາວະລ ແລະ

ປະໂຫຍກແນວລະ 3 ປະໂຫຍກ. 5. ຈ ງແຕງປະໂຫຍກທມຄາຂະຫຍາຍ 3 ປະໂຫຍກ.

177

ບບດທ 14 ໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ

1. ຄວາມໝາຍໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ ປະໂຫຍກຕາງໆໃນພາສາລາວມຫາຍຮບແບບຕາມວາດເວາຂອງລາວ ແຕໂດຍຫກການ ສວນໃຫຍມພຽງສອງຊະນດຄ: ປະໂຫຍກສາມນ (ປະໂຫຍກດຽວ) ແລະ ປະໂຫຍກປະສມ. ແຕລະປະໂຫຍກນ ນກມໃຈຄວາມບຄກນ ສດແລວແຕຜເວາ. ດ ງນ ນ, ໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກແມນຈດສາຄນ ຫ ເນອຄວາມຕ ນຕຂອງປະໂຫຍກນ ນເອງ ສວນຄາຂະຫຍາຍບນບເປນໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ. 2. ປະໂຫຍກໃຈຄວາມດຽວ

ປະໂຫຍກໃຈຄວາມດຽວ ແມນປະໂຫຍກທມເນອໃນໃຈຄວາມດຽວ ແລະ ມຈດປະສງດຽວ ເຊ ງປະກອບດວຍຫກການດ ງນ: 2.1 ປະໂຫຍກສາມນສອງພາກສວນ ປະໂຫຍກສາມນສອງພາກສວນ ແມນປະໂຫຍກທປະກອບດວຍ ຄາຕວຕ ງ ແລະ ຄາ ກາມະຄບຢນາກນ ຫ ເອນວາປະໂຫຍກກມຕວນ ນເອງ. ຕວຢາງ:

- ເພນເວາ. - ເຈາຍາງ. - ນກບນ. - ນ າໄຫ. - ໄກຮອງ.

ຄາວາ: "ເພນ, ເຈາ" ແມນຄາແທນນາມ, "ນກ, ນ າ, ໄກ" ແມນຄານາມ ເຊ ງເຮດໜາທເປນຄາຕວຕ ງຂອງປະໂຫຍກສວນຄາ: "ເວາ, ຍາງ, ບນ, ໄຫ, ຮອງ" ແມນຄາກາມະຄບເຊ ງສະແດງການກະທາຂອງຄາຕວຕ ງຂອງປະໂຫຍກ. ປະໂຫຍກໃຈຄວາມດຽວບາງເທອກມຄາຄນນາມອ ນມາປະກອບຢນາເພອຂະຫຍາຍຄວາມໝາຍຂອງຄາໃດຄາໜງຂອງປະໂຫຍກໃຫແຈງອອກຕ ມ ແຕປະໂຫຍກເຫານ ນກຍງເປນປະໂຫຍກໃຈຄວາມດຽວຄເກ າ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

178

ຕຕວຢາງ: - ເພນເວາມວນ. - ເຈາຍາງໄວ. - ນກບນສງ. - ນ າໄຫແຮງ. - ໄກຮອງດງ.

ຄາວາ: "ມວນ, ໄວ, ສງ, ແຮງ, ດງ" ຕ ມເຂາມາທາງຫງຂອງຄາກາມະຄບນ ນບນບເປນໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ, ມນພຽງແຕເຮດໜາທຂະຫຍາຍຄາກາມະຂອງປະໂຫຍກໃຫມ ຄວາມໝາຍແຈງຕ ມອກເທານ ນ. ແຕໃນບາງກລະນ ອາດມຄາຕວຕ ງຫາຍຕວ ເຮດໜາທຮວມກບຄາກາມະຄບຕວດຽວ ກນບວາເປນປະໂຫຍກທມໃຈຄວາມດຽວ. ຕວຢາງ: ງວ ແລະ ຄວາຍແລນ, ໄກ ແລະ ເປດຮອງຟດສະໜນ. "ງວ" ແລະ "ຄວາຍ" ເຮດໜາທເປນຄາຕວຕ ງຂອງຄາກາມະຄບ "ແລນ", ສວນຄາວາ: "ໄກ" ແລະ "ເປດ" ເຮດໜາທເປນຄາຕວຕ ງຂອງຄາກາມະຄບ "ຮອງ", ຄາວາ: "ຟດສະໜນ" ແມນຄາຂະຫຍາຍ.

2.2 ປະໂຫຍກສາມນສາມພາກສວນ ປະໂຫຍກສາມນສາມພາກສວນ ແມນປະໂຫຍກທປະກອບດວຍ ຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະຂາດ ແລະ ຄາປະກອບ ຫ ເອນວາ ປະໂຫຍກບກມຕວເອງ. ຕວຢາງ:

- ນອງແກບດເຝກຫດ. - ອາຍເຕະບານ. - ເອອຍຂຽນບດຫດແຕງ. - ປາຊກເຄ ອງ. - ແມແຕງອາຫານ.

ໃນບນດາຕວຢາງທຍກມາຂາງເທງນ ຄາວາ: "ນອງ, ອາຍ, ເອອຍ, ປາ, ແມ" ເຮດໜາທເປນຄາຕວຕ ງຂອງປະໂຫຍກ. ຄາວາ "ແກ, ເຕະ, ຂຽນ, ຊກ, ແຕງ" ແມນຄາກາມະຂາດ ເຮດໜາທສະແດງການກະທາ ແລະ ການເຄ ອນໄຫວຂອງຄາຕວຕ ງ. ຄາວາ: "ບດເຝກຫດ,

179

ບານ, ບດຫດແຕງ, ເຄ ອງ, ອາຫານ" ແມນຄານາມ ເຊ ງເຮດໜາທເປນຄາປະກອບເພອເຮດ ໃຫໄດຄວາມໝາຍຄບຖວນ. ປະໂຫຍກຊະນດນ ບາງເທອຄາຕວຕ ງ, ຄາກາມະຂາດ ແລະ ຄາປະກອບມຄາອ ນມາຂະຫຍາຍໃຫກວາງຂວາງກວາເດມໄດ. ຕວຢາງ: ນອງແກບດເຝກຫດຫາຍຂ. ໃນປະໂຫຍກນ ຄາວາ: "ນອງ" ເປນຄານາມ ເຮດໜາທເປນຄາຕວຕ ງຂອງປະໂຫຍກ.

ຄາວາ: "ແກ"ເປນຄາກາມະຂາດ ເຮດໜາທເປນຄາສະແດງການກະທາຂອງຄາຕວຕ ງ. ຄາວາ: "ບດເຝກຫດ" ແມນຄານາມເຮດໜາທເປນຄາປະກອບຂອງຄາກາມະຂາດ "ແກ"

ເພອຊວຍໃຫໄດຄວາມໝາຍຄບຖວນ. ຄາວາ: "ຫາຍ" ແມນຄາຄນນາມ ເຮດໜາທຂະຫຍາຍຄາປະກອບ "ບດເຝກຫດ". ຄາວາ: "ຂ" ແມນຄາລກສະນະນາມ ເຊ ງບອກລກສະນະຂອງຄານາມທເປນຄາປະກອບ

ນ ນ ຄບອກລກສະນະຂອງ "ບດເຝກຫດ" ນ ນເອງ. ສະນ ນ, ປະໂຫຍກເຊ ງມຄາຂະຫຍາຍເຂາມາເພມຕ ມກຍງນບເປນປະໂຫຍກໃຈຄວາມ

ດຽວຄເກ າ ເພາະວາຄາຂະຫຍາຍທເພມເຂາມານ ນບນບເປນໃຈຄວາມໜງໄດ; ມນພຽງເຮດໃຫໄດຄວາມໝາຍຄບຖວນຕ ມເທານ ນ. 2.3 ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບຄານາມ ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບຄານາມ ແມນປະໂຫຍກຕ ນທມຄາອ ນມາປະສມເຂາຕ ມ ໂດຍໃຊຄາເຊ ອມ ຫ ຄາຕ ເປນຄາຕດຕໃຫກຽວພນຕເນອງກນ. ຕວຢາງ:

ປະໂຫຍກຕ ນ ຄາເຊ ອມ ຄາຕ ຄານາມ - ຂອຍໄປອອກແຮງງານ - ພແມບອກລກ - ເຮາໄດບດຮຽນ - ນອງມກຕບານ - ລດແລນ

ດວຍ ຈາກ

ຕາມ

ກບ

ແລະ

ໝ ຄວາມດ ການອານ ປງປອງ ຖະໜນ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

180

- ແມໄປການທກມ - ນາງເພດເປນນອງ - ເອອຍໄປວຽກທກໆມ

ຂອງ

ເວນແຕ ນອກຈາກ

ວນທດ ນາງສກ ວນອາທດ

22.3 ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບວະລ

ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບວະລ ແມນປະໂຫຍກຕ ນທມວະລມາປະສມເຂາຕ ມໂດຍໃຊຄາ ເຊ ອມ ຫ ຄາຕ ເປນຄາຕດຕໃຫກຽວພນຕເນອງກນ. ຕວຢາງ:

ປະໂຫຍກຕ ນ ຄາເເຊ ອມ ຄາຕ ວະລ

- ພວກເຮາຈະໄດເສງ - ນາງພມມະສອນໄປໂຮງຮຽນ - ລາວແລນໄວ - ປະເທດລາວແມນບານເກດເມອງນອນ - ພວກເຮາຕາໜຊວຍເຫອເຊ ງກນ ແລະ ກນ - ເຈາເປນນກຮຽນດ - ພດລມປນຊາ

ໃນ

ຂອງ ເພອ ທ

ກບ ປານ

ຍອນ

ອາທດໜານ ເອອຍຂອງລາວ ແສງຟາແມບ ຄນລາວທກຄນ ພອມກນກາວໜາ ໜາຍກຍອງ ໄຟຟາບແຮງ

3. ປະໂຫຍກຫາຍໃຈຄວາມ ປະໂຫຍກຫາຍໃຈຄວາມ ແມນປະໂຫຍກທມໃຈຄວາມຫາຍຢາງ ຫ ຫາຍຈດປະສງຄ

ຕ ງແຕສອງໃຈຄວາມ ຫ ສອງຈດປະສງຂນໄປຢໃນປະໂຫຍກດຽວກນ ເຊ ງປະກອບດວຍຫກການຕໄປນ: 3.1 ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບປະໂຫຍກອ ນ

ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບປະໂຫຍກອ ນ ໝາຍຄວາມວາເອາປະໂຫຍກໜງເປນຫກແລວເອາປະໂຫຍກອ ນມາປະສມເຂາ ເພອໂຮມເປນປະໂຫຍກດຽວໂດຍໃຊຄາເຊ ອມ ຫ ຄາຕ ເປນຄາຕດຕໃຫກຽວພນຕເນອງກນ.

181

ຕຕວຢາງ:

ປະໂຫຍກຕ ນ ຄາເຊ ອມ ຄາຕ ປະໂຫຍກອ ນ - ທາວພງມກຫນບານສ ງ -- ນາງຄາພດເປນນກຮຽນເກງ - ນາງບນມມກອານໜງສພມ - ພວກເຮາຫນກລາ - ນອງໄດຮບລາງວນດເດນ - ເພມມາປະຊມ

ຈງ ເພອ

ເພອ

ແຕ ຍອນ

ເພາະ

ທາວທອງພນມກເຕະບານ ມກຄ ນຄວາບດຮຽນ ຮຫາຍບນຫາ ໃຫມສຂະພາບແຂງແຮງ ເສງໄດທໜງ ວາງແຜນສາງໂຮງຮຽນຫງໃໝ

3.2 ຫາຍປະໂຫຍກປະສມກນ ຫາຍປະໂຫຍກປະສມກນ ໝາຍຄວາມວາເອາຫາຍປະໂຫຍກມາໂຮມເຂາກນໃຫເປນ

ປະໂຫຍກດຽວ ເຊ ງນບຕ ງແຕສອງ ຫ ສາມປະໂຫຍກຂນໄປໂດຍໃຊຄາເຊ ອມ ຫ ຄາຕ ເພອໃຫໃຈຄວາມນ ນໆກຽວພນຕເນອງກນ.

ຕວຢາງ: - ຂອຍເລກຮຽນແລວເລຍໄປເຕະບານ ຈາກນ ນຈ ງກບເມອເຮອນເພອອາບນ າ ແລວ

ຄ ນຄວາບດຮຽນ. ປະໂຫຍກນ ຖາວາແຍກອອກຈາກກນເປນແຕລະປະໂຫຍກ ໂດຍບນບຄາເຊ ອມ, ຄາຕທບແມນໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກຈະເຫນໄດດ ງນ: ຂອຍເລກຮຽນ (1) ໄປເຕະບານ (2) ກບເມອເຮອນ (3) ອາບນ າ (4) ຄ ນຄວາບດຮຽນ (5). ດ ງນ ນ, ເຮາຈງສງເກດເຫນວາປະໂຫຍກນມ 5 ໃຈຄວາມ ຫ ມ 5 ຈດປະສງນ ນເອງ. - ພວກເຮາໄປໂຮງຮຽນເພອຮຽນໜງສໃຫມຄວາມຮ ແລະ ຄວາມສາມາດແລວນາໄປພດທະນາປະເທດຊາດໃນອະນາຄດ. ປະໂຫຍກນເຮາສງເກດເຫນວາ ມ 4 ໃຈຄວາມຄ: ພວກເຮາໄປໂຮງຮຽນ (1) ຮຽນໜງສ (2) ມຄວາມຮ ແລະ ຄວາມສາມາດ (3) ນາໄປພດທະນາປະເທດຊາດໃນອະນາຄດ (4). - ນ. ແສງທອງຮຽນເກງວຊາພາສາລາວ-ວນນະຄະດຍອນດໝ ນຄ ນຄວາບດຮຽນ ແລະ ມກອານໜງສ. ປະໂຫຍກນ ມ 3 ໃຈຄວາມຄ: ນ. ແສງທອງຮຽນເກ ງວຊາພາສາລາວ-ວນນະຄະດ (1) ດໝ ນຄ ນຄວາບດຮຽນ (2) ມກອານໜງສ (3).

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

182

ຄຄາຖາມ 1. ໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກໝາຍເອາອນໃດ? 2. ປະໂຫຍກໃຈຄວາມດຽວ ກບ ປະໂຫຍກຫາຍໃຈຄວາມຕາງກນແນວໃດ? ຈ ງອະທບາຍ

ແລະ ຍກຕວຢາງປະກອບຢາງລະ 2 ປະໂຫຍກ.

ບດເຝກຫດ 1. ຈ ງແຕງປະໂຫຍກໃຈຄວາມດຽວ.

ກ. ປະໂຫຍກສາມນສອງພາກສວນ ແລະ ປະໂຫຍກສາມນສາມພາກສວນໃຫໄດຢາງລະ 5 ປະໂຫຍກ.

ຂ. ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບຄານາມ ແລະ ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບວະລໃຫໄດຢາງລະ 5 ປະໂຫຍກ.

2. ຈ ງແຕງປະໂຫຍກຫາຍໃຈຄວາມ (2, 3, 4 ແລະ 5 ໃຈຄວາມ) ໃຫໄດຢາງລະ 3 ປະໂຫຍກ.

3. ຈ ງອະທບາຍປະໂຫຍກລມນ ພອມທງບອກໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ. ກ. ແດດອອກ. ຂ. ຝນຕກລນ. ຄ. ຄວາຍຊນກນ. ງ. ນອງຮຽນໜງສນານາຍຄ. ຈ. ຂອຍໄປຫສະໝດກບໝຂອງຂອຍ. ສ. ແມຕບສະບາຍຈງໄປໂຮງໝ. ຊ. ພວກເຮາລຽງສດເພອສາງເສດຖະກດຄອບຄວຈງຈະເຮດໃຫຄອບຄວມຄວາມ

ອດມສມບນ. 4. ຈ ງໝາຍ ໃສຂຄາຕອບທຖກຕອງ. 1) ຂໃດ ບບແມນ ປະໂຫຍກໃຈຄວາມດຽວ?

ກ. ປະໂຫຍກປະສມກບຄາ ຂ. ປະໂຫຍກຕ ນປະສມກບວະລ ຄ. ປະໂຫຍກປະສມກບປະໂຫຍກ ງ. ປະໂຫຍກສາມນສາມພາກສວນ

183

2) ປະໂຫຍກ "ໄກຜໂອກຂອງແມຕທອນແກວຂນສຽງຫອງດ" ຂໃດແມນໃໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ? ກ. ໄກຂນ. ຂ. ໄກຜໂອກຂນ. ຄ. ໄກຜໂອກຂນສຽງຫອງດ. ງ. ໄກແມຕທອນແກວຂນສຽງຫອງດ.

3) ປະໂຫຍກ "ເອອຍ ແລະ ອາຍໄປການແຕເຊາ" ຂໃດແມນໃໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ? ກ. ເອອຍໄປການ. ຂ. ເອອຍໄປການ. ຄ. ເອອຍ ແລະ ອາຍໄປການ. ງ. ເອອຍ ແລະ ອາຍໄປການແຕເຊາ.

4) ປະໂຫຍກທວາ: "ນາງຄາປວເປນນກຮຽນເກ ງມາແຕດນ ຍອນລາວຕ ງໃຈຮຽນ" ຂໃດແມນໃໃຈຄວາມຂອງປະໂຫຍກ? ກ. ນາງຄາປວເປນນກຮຽນເກງ. ຂ. ນາງຄາປວເປນນກຮຽນເກງ, ລາວຕ ງໃຈຮຽນ. ຄ. ນາງຄາປວເປນນກຮຽນເກງ, ຍອນລາວຕ ງໃຈຮຽນ. ງ. ນາງຄາປວເປນນກຮຽນເກງມາແຕດນ, ລາວຕ ງໃຈຮຽນ.

5) ຈ ງຖອດເອາປະໂຫຍກໃຈຄວາມດຽວ ແລະ ຫາຍໃຈຄວາມຈາກບດກອນ ແລະ ບດເລອງລມນ ແລວບອກໃຈຄວາມຂອງແຕລະປະໂຫຍກພອມ. (ຢາງໜອຍບໃຫຫດ 10 ປະໂຫຍກ).

ເຫນວາວຽງຈນເສາ ສາວເອຍຢາຟາວວາ

ໂດຍ: ດຣ. ທອງຄາ ອອນມະນສອນ

� ຍກນຍກແມນ າ ສາຍໃຫຍກະແສສນ ປນປຽນເປນກະແສໄຟ ຮງໃສເໜອໃຕ ຍກຫນຈມຟຟນ ບນດນແດນດານ ຜານມາເປນອາຄານ ສະຖານເຮອນກສາງ

ງາມຄາງຕະຫອດໄປ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

184

� ຍກຄນຢດຢາດນ າ ງາມຄາມະຫາສານ ຍກຕານານວຽງຈນ ເປດໄຂຂານຊ ກະວລາວສະໄໝກ ນະຄອນສສດຕະນາກ ຝາກຄວາມໝາຍຕຕ ງ ຝງໃສໃຈຊາດເຊອ

ເຄອເຫງາເຜາປະຊາ � ບາງເຈາບາງ ປາງລາຊະວງ ຂງວຽງຈນ ລາຊະວງເປນເຈາ

ເຫນວາວຽງຈນເສາ ສາວເອຍຢາຟາວວາ ມນຊໂປບາດຫາ ໝາກແຕງຊາງໜວຍປາຍ

� ພໄນກາສາກທາຍ ປະຫວດສາດນະຄອນຫວງ ດວງມດມວຕບເຕງ ເຄງເຄມເຄອງແຄນ

ຍນແຕສຽງແຄນກອງ ກງວານໄປທວ ຊາດຖກມວມນໄໝ ໄຟເຜາຜານເຖ າຖານ

ຖມບານບອນນະຄອນ � ຄາກອນບາດສ ນໆ ດງສະໜນເນອງສະໄໝ

ໄຂຍກເຍອງອດມການ ຜານມານນານລ າ ຄາກະວຕອບຄ າ ແຖວຄາຄນຊາດ

ນກປາດເລກລບກາ ໄຂປນຍາຂອດຂ ຍນອມແນບໃສໃຈ � ເປນດວງໄຟມອດບໄດ ໄຟລກນລນດອນ ນອນຫບ ຫ ຢນເດນ ມວນເພນຫວຍມ ສດຮມຮມເຮຮອນ ນອນໜາມຕາງເສ ອ

ເຫອໃຈຫາຍຮ າໄຫ ໄຂກະວບອກເວາ ຄວາມເສາກເສ ອມສນ

� ບນຊາດຫາຍຈງໄດ ລກປະເສດຄນດ ພນປມຍາມດຽວ ໂຄຈອນທຽວທາງໄກ

ໂຊກໄຊຈງມາພ ໄກສອນ ພມວຫານ ກາ ປນຍາແຍງເຍອງສະຫາດ ສາມາດນາຊາດເຊອ ເຄອຍາດລາວທວຖວນ ຂະບວນສຊະນະມານ

185

� ຄາຂວນຄນຄາລ າ ຜະຫຍາຍອດຄາກອນ ສອນໃຈລາວເຕອນລາວ ຕ ງແຕຄາວວຽງເສາ ຖກເຂາເຜາຜານກຽງ ເຫອພຽງຜນເຖ າ ກອນຖານເສາລາວລ ມ ຂມແຄນຂນສະໄໝ (ກອນລາຊະວງ) � ຄບາດຄອນ ບາດຄາຄາອະນສອນ ກາຍເປນພອນສະຫວນປງ ປອນລງມາໃຫ ເປນທວນໄຟເຍອງໄຕ ປະດບລາວປະດບຊາດ ບອາດດບມອດໄດ ເພາະເປນໄຟຕໃຫ

ນ າໃຈໄຕຕໃຈ ແທນາ � ບດນ ວຽງຈນພກລດສາງ ງາມດ ງແດນສະຫວນ ເປນວມານນລນດອນ ຮງເຮອງເຫອລ ນ ບນເຖ າເມອງເຜາໄໝ ກາຍເປນນະຄອນໃຫຍ ວໄລຄດ ງຟາ ພະອນທາປອນປນ

ສນສາງເພອລາວ ນແລວ.

(ຄດຈາກໜງສພມວຽງຈນໃໝ ສະບບວນທ 11 ມງກອນ 2016 ໜາ 3)

ລກຂອງໃຜ? ໂດຍ: ສ. ສນນທອງ

ນາງບນລອດ! ນາງບນລອດ...! ໂອຍ ເອນມາສດທາງບເຫນຕອບ ບຮວາເພນຟາວໄປໃສເດ...! ນາງໝຄນໜງຢໃນຊດເສອສຂາວ ເອນໄປໃສນາງໝອກຄນໜງທພວມຍາງຂນຂ ນໄດຊ ນທສອງຂອງຕກ. ເມ ອຮສກວາສຽງເອນຂອງເພອນຢລມສ ງສຽງຮຽກເອນຕນເອງຈ ງຢດອວາຍໜາມາຖາມ:

- ໂຕເອນຫາໃຜຫວາໝອນແກວ. - ຊແມນໃຜອກ ກາເອນຫາໂຕຫ ນລະ ຫ ຫາກໂຕບໄດມຊ ເອນນມາກອນຫວະ ເຮາ

ກບແນໃຈຈງຄດວາຈະເອນລອງເບ ງຊ ໆນລະ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

186

ນາງໝຊ ໝອນແກວ ທງເວາທງຍາງມາຫາເພອນດວຍຄວາມບແນໃຈຈ ງຖາມຄນອກເທອໜງວາ:

- ກອນນ ຕອນຍງເປນເດກໂຕມຊ ວານາງບນລອດ ແມນບ? - ໂຕຮນາໃຜ?

ນາງໝພດສະໄໝ ມນຕາເບ ງເພອນດວຍຄວາມຕ ນເຕນ ແລະ ສນໃຈຖາມຄນ. - ນເຫນບ ເວາບມຜດແມນບ? - ແມນ ເຮາບປະຕເສດ ແຕເຮາຢາກຮວາໂຕຮຊ ນຂອງເຮາມາຈາກໃຜ? - ຄວາມລບບມໃນໂລກເດນາງໝຄນງາມເອຍ ໄດວາຄນງາມແລວໃຜໆກສນໃຈທງນ ນ. - ນ ຢາມວແຕເວາຢອກກນຫາຍຫາລະເວາທະແມ ແມນໃຜບອກໃຫໂຕຮ? - ໂທ ແລວໃຈຮອນຂະໜາດເນາະ ຫາກຊເວາໃຫຟງນລະ ພກຜອນແດຈກໜອຍ

ເປນຫຍງ, ຂນຂ ນໄດຮອງຫາຈນເມ ອຍຍງຊກະຈກະຈກນແນວນໃຈຂາດເປນໄດ. - ໂທເອຍ! ໂຕເວາຄຈ ງເຮດຫຍງໜກເກນໄປໄວໜມກາລງວງຊາຍງເຕມຮອຍ ເວາຫຍງ

ຂນຂ ນໄດພຽງເທານ... - ແມນ... ແຕເຮາຄດວາຄວນຈະຫາບອນໃດບອນໜງພກຜອນກອນຈງຈະເວາໃຫຟງ

ເພາະທນຕາມເສນທາງຂນໆລງໆຂອງຜຄນສວານສນຈ ງຊມາຢນລມກນຕນທາງຈະບເປນການສມຄວນ.

- ຕກລງ. ນາງໝທງສອງເວາແລວຈ ງຕກລງກນໄປນ ງໂອລມຢຫອງເຮດວຽກຢຫອງນາງພດສະ ໄໝທນ ນເປນຫອງບກວາງແຕສະຫງບງຽບ ມເຄ ອງປບອາກາດເຢນສະບາຍ ພດພດແມນເວລາພກຜອນຕອນທຽງແດ ຈງເປນໂອກາດລມກນສະເພາະເຂາທງສອງ. ພາຍຫງເຫຍນນ າໃສຈອກໃຫເພອນດ ມແລວ ນາງໝພດສະໄໝກຟາວຖາມຄນວາ:

- ແນວໃດ ລຖາຟງມາແຕດນແລວໄດ ພກຜອນດ ມນ າເຢນແລວຍງລຖາເວລາໃດອກ? - ໂອຍ ໂຕກະດາຍເຮາກຄດຈະເລມເວາຢນລະ ໂຕຍງຈ ໄດຕ ຄນເຈບຜນອນຕຽງ

ເບ 4...? - ຈ ເຂາເປນຍງໄວ 50 ປ ຮບຮາງເປນຄນໃຫຍສງຄງເປ ມກນງເສອຂາວ ຫ ບກ

ເສອສຟາແມນບ? ມຫຍງຫວະ? - ບ ເຂາບເປນຫຍງດອກ ເພນອອກໂຮງໝໄປແລວໃນຕອນເຊາຂອງມນເອງ. - ແຕເປນຫຍງຈງເວາກຽວຂອງເຖງເພນ?

187

- ເອ ນນາ ໂຕຟງເດ ຕອນເຊາຂອງມນ ພາຍຫງທໂຕມອບວຽກໃຫເຮາໄປສກຢາ ໃຫຄນເຈບແທນໂຕ ເວລາທໂຕຄາວຽກໄປປະຊມ ບງເອນແມປາຄນນແຫະຖາມເຮາໃນເວລາທສກຢາຫອດສດທາຍໃຫເພນກອນຈະມອບໃບອະນຍາດອອກໂຮງໝໃຫເພນຕາມທຕນໄດແນະນາ ເພນຖາມເຮາວາ:

- ລກ! ນາງໝທເຄຍມາປນປວແມປາ ມ ນເພນໄປໃສນ? ແມນໃຜຫວະປາ? ເຮາຖາມຄນແຕເພນບຕອບ ປາອກຄນໜງທນອນປນປວຢຕຽງໃກ ຄຽງຂາງເພນຜດສອດສຽງຕອບກອນວາ:

- ໂອຍ ແມປາເພນສນໃຈນາງໝຜເພນຄວດກຕາດາແກມບອງນ ນລະນດໄສກດ ຄນເຈບ ໃຜໆກຍອງຍສນລະເສນນາງ ສງໄສແມປາຄຊມລກຊາຍຫວງຢາກຈບຈອງຕ...

- ອຍ! ຄນອຫຍງເພນຕ ງໃຈຟງດໆ ຜດມາພາໂລເວາໃສກນ. ນຫາບບ ເຊາບເວາອກບ... - ໂອຍຈ ງແມນຊາດນ ເພນເວາດໆ ຜດວາເພນຫາເວາ ສາບານຄນບເຊ ອ...

ນາງໝທງສອງທງເວາທງກມຈກຂາງກນຫວສະອກສະອອຍດນເຕບ ນາງໝອນແກວ ຈງຖາມຄນ.

- ຈະໃຫເວາຕ ຫ ເຊາ? ຫາກບເຊ ອຈະເຊາເວາດຽວນລະ. - ຕກລງຫາມເວາພາໂລອກ.

ນາງໝໝອນແກວຈບເອາຈອກນ າມາດ ມ ຈ ງເວາຕວາ... ປາຄນນ ນບໄດຕອບຄວາມເວາຂອງແມປາທນອນຢຕຽງຂາງຄຽງແນວໃດ ແຕເພນກແກວງຫວປະຕເສດບອກວາເພນບມ ຄວາມສນໃຈແນວນ ນ ເພນອວາຍໜາມາຖາມເຮາອກວາ:

- ນາງໝຄນນ ນມຖນຖານບານເກດເມອງນອນຢໃສ? ພແມເພນຊ ແນວໃດ?. ເຮາບຮຕອບເພນແນວໃດດເພາະເຮາເອງກບທນໄດຮປະຫວດຄວາມເປນມາຂອງໂຕ ໄດດເຮາຈ ງມພຽງແຕຕອບເພນວາ: "ໂຕເຕບໃຫຍຂນມາຈາກສນລຽງເດກກພາ" ຕາມທໂຕເຄຍເລາສຟງ ເອເປນທໜາສນໃຈແທໆ ພາຍຫງທເຮາບອກໃຫເພນຮຄວາມເປນມາພຽງເທານ ນຂອງໂຕ ປານ ນກບອກວາ: ຊ ຂອງໂຕກາເນດມາທາອດມຊ ວາບນ ຈາກນ ນມາເນ ອງຈາກ ໂຕລອດລ ມລອດຕາຍມາຫາຍເທອ ຈ ງຕ ມຊ ວານາງບນລອດ. ເຮາສນໃຈຖາມເພນວາ: ເປນຫຍງຈງຮ ແຕແລວແທນທເພນຈະຕອບຄາຖາມທເຮາສນໃຈ ກງກນຂາມເພນພດໝບໜາລງໃສໝອນຮອງໄຫດວຍຄວາມລະທມຂມຂ ນ ເຮາຈ ງຄດວາໂຕກບປາຄນນ ນອາດມຫຍງຕກນໃນໄລຍະຜານມາ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

188

ນາງໝອນແກວເວາມາຮອດນ ສ ງທເຂາບນກບຝນກເກດຂນ ນາງພດສະໄໝ ເພອນຂອງເຂາບຮວາມຫຍງກະທບກະເທອນໃຈຈາກເລອງທເຂາເວາມາ ຈ ງໝບໜາລງໃສໂຕະໄຫສະອນທນທວງ ເໝອນກບແປວຂອງຫວໃຈທບ ມຊອນຄວາມເຈບແສບ ແລະ ເສຍອກເສຍໃຈໃນອະດດໄດກບຄນມາຊອກຊ າເຂາອກເທອໜງ ເຂາປະໃຫສຽງຮອງໄຫດງໄປທວຫອງ ທງປະໃຫຢາດນ າຕາແຫງຄວາມລະທມຂມຂ ນໄຫລ ນເບາຕາລນລງພນອາຄານດວຍຄວາມເມດຕາສງສານເຮດໃຫໝອນແກວເພອນຂອງເຂາຮສກກງວນຫນຫວຍຟາວລບຫງປອບໃຈເພອນ ແລະ ຖາມເພອນວາ:

- ໂຕມຫຍງເສຍໃຈບ ຫ ໂຕເປນຫຍງໄປ ບອກເຮາໄດບ? ເຮາພອມແລວທຈະຊວຍໂຕ. - ບ ເຮາບເປນຫຍງດອກ ແຕເຮາ...

ນາງໝໝອນແກວພະຍາຍາມສອບຖາມເພອນຂອງເຂາ ຄາວໜງນາງພດສະໄໝຈ ງຕ ງໃຈລກຂນມາກ ມໜາລງພນອາຄານເວາກບເພອນດວຍສຽງເສາໆວາ:

- ເພອນເອຍ ເຮາບຢາກທບທວນຊວດເບອງຫງຂອງເຮາມາດນແລວ ເພາະຈະເຮດ ໃຫຫວໃຈຂອງເຮາທລະມານກບຄວາມຊອກຊ າເລອຍມາ...

- ແຕສະເພາະເຮາກບໂຕມຫຍງຈງບ ມຊອນຄວາມໃນໃຈຂອງເພອນໄວຄນດຽວ. - ແມນ ເຮາຄດວາຄວນເລາຊວດເຮາໃຫໂຕຟງແຕ... - ແຕຫຍງອກ? ມຫຍງກຄວນແບງເບາຄວາມທກໂສກນາກນ.

ນາງໝໝອນແກວພະຍາຍາມຖາມເລງທວງໃຫ ນາງພດສະໄໝເລາຄນຊວດຂອງເຂາ ໃນທສດເຂາຈງເລມເວາສເພອນຂອງເຂາດວຍນ າສຽງເສາໆບຟາວບຟງວາ: ປ 1982 ຕາມທໄທບານເລາສຟງ ເວລານ ນເຮາຫາກອາຍໄດສອງຂວບ ຄນຊເວາໄປກຍງຫາກປະນມແມບທນຂາດເທອ ພຜໃຫກາເນດເປນຮ ມໂພຮ ມໄຮຂອງເຮາໄດລວງລບຈາກພວກເຮາໄປເຮດໃຫອາຍນອງພວກເຮາເຊ ງມລວມກນສາມຄນ ຈ ງກາຍເປນເດກກາພາ ອາຍເຮາເປນລກກກຫາກມອາຍ 6 ຂວບ ສວນເອອຍຜຕດກບເຮາມອາຍພຽງ 4 ຂວບ ຊວດຂອງພວກເຮາທງໝດຈ ງກາຍເປນພາລະຂອງແມຄນດຽວເປນຜລຽງໄຮນາຮ ວສວນບອນທາການຜະລດຜດບມພປຽງເທາຝາມ ແມຈງໄດອາໄສຮບຈາງຕ າຫກໃຫພນອງຊາວບານເພອໄດເງນມາຊເຂາປາອາຫານລຽງດສບມ ສບວນ ມຫາຍມ ຫາເງນບໄດແມຕອງເຂາໄປຫາຮານອາຫານຂອາຫານທເສດເຫອຂອງແຂກຫມາໃຫອາຍນອງພວກເຮາ ມບາງມ ກອາໄສເກບຜກຫກໜຢກນແບບຂາດໆເຂນໆມຫຍງກກນພທເລາຄວາມຫວ ບາງຄ ງເຫນໝາກໄມເຂາຕກເຮຍກາງທາງເຫນເຂາໜມເຂາຖມກເກບມາກນ ອາຍເອອຍຂອງເຮາຍງໄຄແດ ເພາະເພນກຮ

189

ພາສາຄນແດແລວ ສວນເຮາຍງບທນຮອໂນະອເນະຫຍງ ເມ ອແມໄປເຮດວຽກຂອຍຢເຮອນຄນດຽວງມໄດຫຍງກກນໄປຕນຕວກໝ ນໝອງເປເປອນ ເລຍເກດເປນພະຍາດສາມະປ ຕນຕວຈອຍເຫອງ ທອງປງ ຕາມຜວໜງຕມຂຫດຜດລາມແຕຫວເຖງຕນ ຈນຊາວບານບໃຫຫນຢໃກລກເຂາ ແລະ ບມໃຜກາຫອບກາອມ ບາງຄນກວາເບ ງເຮາເປນຕາຢານ ຢມາແມພດສາງຄອບຄວໃໝກບຊາຍໜມຄນໜງທເປນພຮາງ ເພາະແມຄດວາຈະມຜຊວຍລຽງດລກເຕາ ແຕແລວຜດບໄດເປນໄປຈ ງຄດ ເພາະຍງເຮດໃຫຄອບຄວພວກເຮາປະສບຄວາມລາບາກກວາເກ າ ເນ ອງຈາກພນາຄນນເປນຄນຂຄານແຖມຂເຫາ ເກດເປນມ ມາມແຕທຽວດ ມເຫາເມາສລາ ເວລາກບບານມາເຮອນເມາເຫາມາບແລວຜດກ ເລອງອາລະວາດທບຕເມຍ ແລະ ລກ ສະເພາະເຮາຍ ງບເວາເຂາເອນເຮາວາ: "ອ ຜດບ" ສວນອາຍ ແລະ ເອອຍເຮາກຖກທບຕເລອຍໆ. ເມ ອໃດທແມບຢເຂາຍງເຊ ອງຕບເຂາບໃຫພວກເຮາໄດກນເຂາຈນເກອບໝດມ ... ນາງພດສະໄໝເວາມາຮອດນເຂາຢດພອມກບສຽງສະອນ ຈງເວາຕ:

- ຢມາຄ າຄນຂອງມໜງເຮາຈາໄດພເປນລາງຝນເພາະເວລານ ນຄຊມອາຍປະມານ 4 ຂວບ ພາຍຫງນອນຕ ນຂນມາເຮາຮອງໄຫງມຫາແມບພ, ງມຫາອາຍເອອຍກບເຫນ ເຮາບຮຈະເຮດແນວໃດດຈງໄດແຕຮອງໄຫດງຄບທ ວເຮອນທາອດຄດວາພວກເພນໄປໃສ ຄອຍແລວຄອຍອກຈນຟາແຈງສະຫວາງຂອງວນຕມາຈ ງປາກດເຫນເຈາໜາທເຊ ງເວລານຂອຍກະບຮວາໃຜເປນໃຜຄດແຕວາແມນໃຜກະຢາເມ ອຕນບມທເພງແລວ ໃຜມາຈງແຂນເອາກຈະໄປຢນາຜນ ນ ພວກເພນເຈາໜາທໄດຫອບເອາເຮາຂນລດຄນໜງ ບອກໃຫເຮາຮວາ: "ພແມ ຂອງເຮາໄດໜໄປແລວ" ເຮາບເຂາໃຈວາເພນໜໄປໃສເປນຫຍງເພນຈ ງປະເຮາ ຕາມຫງເຮາໃຫຍຂນມາຈ ງຮວາພວກເພນໜຂາມຟາກ ຈະແມນໜເພາະຢານອນໃດອນໜງ ຫ ຕ ງໜປະເຮາກບຮ ເຮາຍງຈໄດວນໜງກອນມ ນ ນປະມານສອງ-ສາມວນພ ແລະ ແມໄດສນທະນາກນ ໄດຍນແມເວາວາ:

- ເຖງມນຂຮາຍແຕຂອຍສງສານຊວດມນ... ແຕພນາຄນນ ນຜດເວາຕດຄວາມວາ:

- ແລວແຕເຈາໄປນາຜວ ຫ ຊຢນາລກ? ພວກເຈາໜາທໄດເອາເຮາໄປຢເຮອນຫງໜງຢທນ ນເຮາພເດກຫາຍຄນໃຫຍມາເຮາຈ ງຮວາເພອນເດກນອຍຢທນ ນ ພວກເຮາຕາງກມໂຊກຊະຕາກາຄດຽວກບເຮາເຊ ງບາງຄນກພແມຕາຍປະເປນເດກກ າພາກ າພອຍ, ບາງຄນກພແມໜປະ. ຕມາເຮາຈ ງຮວາທນ ນເປນສນລຽງເດກກາພາ ມາເຖງທນ ນອາການເຈບຂອງເຮາຍງສບຕຮນແຮງຂນທກມ , ມຫາຍຄນ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

190

ບອກວາເວລານ ນບນກບຝນວາເຮາຈະສາມາດເອາຕວລອດມຊວດເຖງມ ນ ແຕໃນທສດບນເຮາກຍງມເຮາໄດຮບການດແລເບ ງແຍງປນປວຈາກແພດໃນສນ ຕມາອາການຈງຄອຍຫາຍ, ປາຄນໜງໃນສນລຽງເດກຈ ງໃຫຊ ເຮາວາ ນາງບນລອດ ເພາະຖກລອດລ ມລອດຕາຍຫາຍເທອ ຈາກພແມໜປະບແລວ ຜດຖກເຈບເປນຈນເກອບເອາຕວບລອດ ຊວດເຮາເປນແນວນ ນແຫະເພອນເອຍ ນາງຢດຢຄາວໜງ ແລະ ເວາຕ: ... ຕມາເມ ອອາຍໄດ 12 ປພວມຮຽນຢຫອງ ມ.2 ມປາ (ເອອຍຂອງແມ) ຄນໜງເຊ ງເຮາບເຄຍຮເຄຍເຫນມາກອນຢທາງເມອງນາຊາຍທອງໄດຂາວຈາກໃຜບວາເຮາຍງມ ຊວດແຖມຍງຮຂາວວາດຽວນເຮາໃຫຍສອນສາວແລວທງເປນຄນໜາຕາຈບງາມທງຮຽນເກ ງ ເພນຈງນາສະເໜການຈດຕ ງຂເອາເຮາໄປຢາມບານຂອງເພນໃນໂອກາດພກສນປຮຽນ. ວນໜງປາຄນນ ນພາເຮາໄປຂາຍຜກຢຕະຫາດສໄຄ ບງເອນມແມຍງກາງຄນຄນໜງມາຖາມຊຜກນາຂອຍປາຂອງຂອຍຫຽວເຫນເລຍທວງຂນໝດແຮງ.

- ນອງສາວກບມາເມອງລາວມໃດ, ດຽວນມາຢໃສ, ເປນຫຍງບມາຫາເອອຍແດ? ນເດ ລກສາວຂອງນອງຈມນບໄດບ? ຂອຍໄດຍນປາເວາທງຊມມາຫາຂອຍ ແລະ ທງແນະນາໃຫຂອຍຮກບເພນ ຂອຍຈ ງຟາວຫຽວເບ ງເພນດວຍຄວາມຕ ນເຕນ ສວນເພນກຢນເຮດຕວແຂງເບ ງຂອຍຢາງບພບຕາ ຈາກນ ນເພນກຍາງມາຫາຂອຍເອາມລບໆຫວຂອຍແລວຮອງໄຫດວຍຄວາມສະອນທນທວງ ເພນທງໄຫທງຈ ມວາ:

- ລກຂອງຂອຍ ແມຂອງລກຊ ວເກນໄປ ແມມຄວາມຈາເປນຕອງປະລກ ລກຈ ງອະໄພ ແກແມ... ເວລານ ນຂອຍບຮຈະຕອບເພນແນວໃດ ເຫນເພນຮອງໄຫຂອຍກຮອງໄຫ ປາຂອງຂອຍກຮອງໄຫແມຄາຂາຍຜກຫາຍໆຄນກຫມມາເບ ງຂອຍ ຫາຍຄນກຮອງໄຫນາຂອຍອກ ແມຂອງຂອຍບໄດເວາຫຍງຫາຍ ນອກຈາກມແຕໄຫ ແລະ ຈ ມໄປຈ ມມາຄວາມເກ າ. ພບກນຄ ງນເພນຈກເອາເງນໃນຖງໃຫຂອຍ 5.000 ກບທງບອກວາໃຫອດສາຢນາປາບດນແມຈະມາຕອນເອາ ຈາກນ ນເພນກກ ມໜາກ ມຕາໜຈາກເຮາໄປຢາງງຽບໆຈນມາເຖງມ ນເວລາໄດລວງກາຍມາສບກວາປຈນຂອຍບສາມາດຈຈາໃບໜາເພນອກ ທງບຮວາດຽວນເພນຢໃສ ມ ນ ນເພນວາຈະມາຕອນເອາເຮາຢເຮອນຂອງແມປາກມດຈອຍເຖງມ ນ, ຕາມຫງປາຈ ງບອກໃຫເຮາຮວາ ພາຍຫງແມຖກຫອກລວງຈາກພນາຄນນ ນແລວຫອບເອາເງນທເຫອຂອງເພນໜຈອຍ ປະໃຫແມ ແລະ ອາຍເອອຍເຮາຕກຄາງຢທນ ນ ເງນຕດຖງກບໜງກບມ ດແຕມຍາດຕພນອງ

191

ຂອງພຄນໜງຢເມອງຫາດຊາຍຟອງໄປພບພຈ ງຊວຍເອາກບມາຝ ງລາວ. ຈາກນ ນ, ເພນກສາງຄອບຄວກບຊາຍຄນໜງອກຢທາງເມອງຫາດຊາຍຟອງແຕບຮວາຢບານໃດ. ນາງພດສະໄໝເວາຮອດນປາກດວານາງອດກ ນຕຄວາມໂສກເສາເສຍໃຈບໄດ ຈ ງທງເວາທງຮອງໄຫ ແລະ ໃນທສດເຂາກເວາຫຍງບໄດເຂາຮອງໄຫດວຍຄວາມເສຍອກເສຍໃຈຈນນາງໝອນແກວຜເປນເພອນສງສານຊວດເພອນກຫ ງນ າຕາຮອງໄຫນາກນ ທງສອງຮອງ ໄຫຫວຈມໃສກນດນເຕບ ນາງໝອນແກວຈງຖາມວາ:

- ຕາມເລອງທໂຕເລາມານໂຕຄດວາປາຄນນ ນແມນໃຜ?. - ເຮາກບຮເໝອນກນ ແຕຄດວາຖາບແມນຍາດຕພນອງໃກຄຽງຂອງແມເພນບອາດຮ

ປະຫວດຄວາມເປນມາຂອງເຮາໄດດເຖງຂະໜາດນ ເຮາຄດສງໄສເພນແຕມ ເຂານອນປນປວຢໃນທນໃນມ ທາອດ ເພາະໃບໜາຂອງເພນຄາຍໆຄກບໃບໜາຂອງປາເຮາຢເມອງນາຊາຍທອງ ແຕບໄດມໂອກາດຖາມເພນ.

- ແຕຖາຫາກແມນຍາດຕພນອງ ຫ ບາງເທອ...ແຕເປນຫຍງເຂາຈງບຄດຢາກຈະພບພ ຮຈກກບໂຕ?

- ເຮາກບເຂາໃຈເໝອນກນແຕຄດວາຖາເພນຄນນ ນຫາກແມນແມຂອງເຮາ ກຄດວາ ເພນອາດຈະເຂາໃຈວາສ ງທເປນມາເພາະເພນເອງເປນຄນຕ ງໃຈປະຖມລກທກາເນດໃນທອງໃນໄສຂອງເພນເອງເພອເອາຕວລອດເປນຍອດດ ເພນຈ ງຄດລະອາຍຕນທຈະສບທາວຫາລກ ແຕເຖງຢາງໃດເຮາກຈະສບທາວຫາເພນໃຫພ. ໃນເວລາຕມານາງພດສະໄໝໄດໄປຫາຫອງນອນຄນເຈບບອນທມຜສງໄສທຫາກອອກໂຮງໝໄປເພອສບທາວຫາແມ, ນາງເປດເບ ງປມຕດຕາມຄນເຈບທອອກໂຮງໝໄປແລວຖາມຄນເຈບທນອນຢຄຽງຂາງຢາກຮວາເພນຄນນ ນແມນໃຜ. ປາຄນໜງທນອນປນປວຢຕຽງຄຽງຂາງບອກວາ: ກອນເພນຄນນ ນຈະອອກໂຮງໝໄປເພນໄດສ ງຄວາມໄວວາ: "ພນອງເອຍ ຫາກເມ ອໃດໄດພບພນາງໝຄນນ ນຈ ງບອກໃຫນາງຮແດວາ ແມຂອງເຂາໄດອອກໂຮງໝໄປແລວ ຕ ງໃຈຢາກພບລກ ຢາກຈະໃຫລກຮວາເຂາແມນລກຂອງໃຜ ແຕບຮວາລກຈະເຂາໃຈແມແນວໃດ ຫາກລກບໄດຄດແນວໃດຕແມຈ ງຕາມໄປຫາແມແດ... " ນາງພດສະໄໝໄດຮຂາວນຍ ງເຮດໃຫເຂາຮສກເໝອນກບວາມສ ງໃດສ ງໜງເຮດໃຫເຂາເສຍອກເສຍໃຈ ນາງດງແພມາມບໜາຮອງໄຫຂນທນທທນໃດ ເຮດໃຫຄນເຈບຕາງກສນໃຈແນມເບ ງນາງໝດວຍຄວາມສງສານ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

192

ນາງໝພດສະໄໝ ເສຍໃຈຮອງໄຫເພາະຄດວາການທແມບໄດຕ ງໃຈຢາກຈະພບພຮຈກກບນາງກຍອນຄວາມຮສກໃນເຫດຜນຂອງເພນເອງ ມນເປນທາມະດາທເພນຮສກວາສ ງທເປນມາເພາະຄວາມຈາເປນເພາະຄວາມເຫນແກຕວຂອງເພນ, ມາດຽວນເພນຈ ງເຂາໃຈວາຕນເອງໄດຕດຂາດຄວາມເປນແມກບລກໄປແລວຈ ງບກາເອຍຄາວາ: "ລກ" ທແສນຮກຂອງເພນ. ແຕເຖງຢາງໃດລກຄນນກຍງຄດວາເພນຄແມຜໃຫກາເນດ ເຖງຈະຮາຍດແນວໃດ ຍາມໃດລກກຍງຕ ງໃຈຕາມຫາແມຢາກເຫນແມ ຢາກຢໃກຊດກບແມເພອຊວດນຈະໄດຮບຄວາມອບອນຈາກວງແຂນຂອງແມ ຕ ງໃຈວາເມ ອໃດພບແມ. ນາງຈະບອກໃຫແມຮວາ ທກສ ງຢາງທເປນມາຜເປນລກພອມແລວທຈະອະໄພແກແມ ຈະຮຽກຮອງໃຫແມຈ ງວາແຂນຕອນຮບເອາລກເຂາຢໃນອອມອກອກເທອໜງ ແລະ ຈະບອກໃຫແມຮວາ ພແມຜທລກບສາມາດຫງລມໄດທກວນາທນ ນຍງແມນປາລຽງໃນສນລຽງເດກກາພາ ແມນການຈດຕ ງໃນສນ ແມນພກ ແລະ ລດເປນຜເບ ງແຍງລຽງດໃຫມຊວດ ແລະ ມຄວາມກາວໜາໃນທກມ ນ ບດ ງນ ນລກກຄງບມຊວດມາເຖງມ ນແລວ.

(ຄດຈາກ ໜງສພມ ວຽງຈນໃໝ ສະບບ ວນທ 13-15 ຕລາ 2015 ໜາ 3)

193

ບບດທ 15 ຫກການ ແລະ ວທແຕງກອນລາ

1. ຄວາມໝາຍຂອງກອນລາ ລາແມນຮບການສລະປະພນເມອງປະເພດໜງ ເຊ ງຕດພນກບຊວດຈດໃຈຂອງຄນລາວມາແຕບຮານນະການ. ອາດເວາໄດວາ ລາແມນສນຍະລກປະຈາຊາດຂອງພວກເຮາ ດ ງຄາເວາທວາ: "ຢເຮອນຮານ, ເປາແຄນ, ກນເຂາໜຽວ ຢບອນນ ນແມນຄນລາວ "ໝາຍຄວາມວາ ສຽງແຄນສຽງລາດງຂນຢໃສມນເປນສ ງເຕອນໃຈບອກວາ ບອນນ ນແມນມຄນລາວ ແລະ ບອນນ ນມຄວາມມວນຊ ນ. ດ ງນ ນ, ສລະປະປະເພດລາຈ ງອດມສມບນໄປດວຍເນອໃນ ແລະ ຮບການ. ກອນລາແບງອອກເປນຫາຍປະເພດຄ: ລາຕດ, ລາເຍນ, ລາລອງ ແລະ ລາເຕຍ. ນອກຈາກນຍງມຂບລາທອງຖ ນອກເຊນ: ຂບລ, ຂບໄທດາ, ຂບຊາເໜອ, ຂບທມ, ຂບງ ມ, ຂບເມ ຍ, ລາມະຫາໄຊ, ລາຜໄທ, ລາຕ ງຫວາຍ, ລາຄອນສະຫວນ, ລາບານຊອກ, ລາສາລະວນ, ລາສພນດອນ, ລາໂສມ ແລະ ອ ນໆ.

2. ລາຕດ ລາຕດ ແມນການລາທເປນຄກອນກາບແຕຕາງຈາກກອນກາບຢບອນວາ ມຄາບບບພະບດ ແລະ ຄາສອຍ. ກອນລາຕດຈະບຖກຕາມຫກການເນ ອງສຽງຂອງ ເອກ-ໂທ, ບຈດເປນກອນ 4 ວກຄກບກອນອານທາມະດາ; ຕາມປກກະຕຈະມ 7 ຄາ ເຖງ 13 ຄາ, ມການສາຜດໃນ ແລະ ນອກ ຕດຕກນໄປຈນສດເລອງ. ຕຕວຢາງ: ໂຄງຮາງຕໄປນ:

O O�� O� O O�� O O O O O O�� O O O� O O O� O O O O�� O O�� O� O O� O�� O O O�� O� O O�� O O O O O O�� O O O� O O O� O O O O�� O O�� O� O O� O�� O

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

194

ໝໝາຍເຫດ: ຄາທຂດກອງບອນໄມເອກ ແລະ ໄມໂທ ທຢທາຍວກນ ນ ບແມນວາງໄວເປນຫກການຕາຍຕວ. ຖາຊອກຫາສຽງໄມເອກມາໃສບໄດແທ ຈະເອາສຽງໄມໂທມາໃສແທນກໄດ ແຕຈານວນພະຍາງຕອງໃຫເທາກນ ແລະ ຮກສາຫກການສາຜດໄວ. ນອກຈາກນ ນຈະເອາຄາບບພະບດມາຕ ມໃສວກໃດກໄດ ເພອໃຫເນອຄວາມແຈງ ແລະ ງາຍໃນການລາ. ຕຕວຢາງ: ກອນລາ ຟງເນເຈາ ເບາລຽນອນຂຽນ ພມາວຽນ ຈນທາງເປນໂສກ ທຽວຂາມໂຄກ ຈນຫວເຂາຄອນ ນບແຕ ພມາວອນ ມານອມມາໜຽວ ນາງກ ເລຍບກຽວ ຄວາມໝນສນຍາ ຕວະໃຫ ເຄກເວລາ ມາເສຍດາຍດອກ ຄນບມກ ເປນສງນອງບບອກ ມາແຕຫວທ ອນນນາ ເວາກນມາຕ ງປ ໝດຢາຕ ງໝນ ຈນວາຂ ນໄດມ ນ ທຽວຂນທຽວລງ ເຊນນອງບອກກງໆ ເອາບ ຫ ບ ຄນຊເວາວາບ ກໃຫວາມາສາ ຊໄດໝດສງກາ ຄວາມຊາຍໝາຍມາດ ເຊນນອງເວາໃຫຂາດ ຕດທອນຮອນສນ ຯລຯ

(ຄດຈາກໄວຍາກອນລາວ ພາກທ ສນທະລກສະນະ. ລາຊະບນດດສະພາລາວ, �� �, ໜາ � )

3. ລາເຍນ ລາເຍນ ແມນກອນລາທມລກສະນະຄກນກບກອນອານ ເຊ ງຕອງແຕງໃຫຄບ 4 ວກ, ໃຊຄາເອກ-ໂທໃຫຄບຕາມກດເກນ, ຕ ມຄາບບພະບດ ແລະ ຄາສອຍເພອໃຫຄວາມໝາຍແຈງຂນຕ ມອກ, ໃຊສາຜດນອກ ແລະ ສາຜດໃນຕດຕກນເລອຍໆໄປຈນສດກອນ. ກອນເຍນມຕ ງແຕ 7 ຄາຂນໄປເຖງ 13 ຄາ ແລະ ໃຊຫກການສາຜດ ດ ງໂຄງຮາງຕໄປນ:

195

O O O O�� O� O O�� O O O O O O�� O O O�

O O O� O O O O�� O O�� O� O O� O�� O O O O O O O�� O� O O�� O O O O O O�� O O O� O O O� O O O O�� O O�� O� O O� O�� O O O ຕວຢາງ: ມາເຫນໜາ ສາຍຕາຟາລວງ ເຈາຜງາມຍອດດວງ ຄງສວຍເກ ງສວຍ ຫຽວເບ ງນວແລບສວຍ ງາມສ ງທຽນສງ

ນລະນແນວຍງ ໜພະອນອງຢອງ ຄກມປອງ ສອງຕາໄຫເລອນ ພປານຂຽນຂດໄວ ໃນແປນແຜນທອງ ສອງຝາຍແກມ ອວນຊວນນວນຈນ ອອກເປນມນຍຍບ ແຍກມາຫວຍາມ ງາມເຫອລ ນ ເກນຄນໂລກລມ ຊມພວກເຮາໝນ ບມສຽວຖອງຂນ ຫຽວເບ ງກ ນ ວາດຍາງກາງແຂນ ປານມະຍຣາແພນ ແອນຫາງເຟອຟອນ ບາດນາງຊອນຕາສງ ຫງແລເຫອດລ າ ຕາຖກໃຜແມນລ ມ ຫງຫ ມຫ ມນາ ຈ ງແມນນ ຈ ງແມນທາມະຊາດເຊອ ນອຍໜນາງມະທ ບບນໃຜມ ຈ ງໄດມາເປນຜວ ຍງງາມຕອງສະໂລກ

ໂຊກໃຜມຈ ງພ ບບນນອຍແມນບເຫນ ຯລຯ

(ຄດຈາກໄວຍາກອນລາວ ພາກທ ສນທະລກສະນະ. ລາຊະບນດດສະພາລາວ, �� �, ໜາ� -��)

ບາດທ 1

ບາດທ 2

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

196

44. ລາລອງ ລາລອງ ແມນນຍມໃຊກອນເຍນໃນການລາ. ສວນຫກການແຕງກອນລາລອງກໃຫປະຕບດ ຕາມຫກການແຕງກອນເຍນ.

ຕວຢາງ: ກອນກຽວສາວແບບໃໝ ທກມ ນ ອກພຄດເຄງຮອນ ເອາອ ງມະໂນໃນ ໃຈພເພພງຫກ ວນວາຍທະລາຍມາງ ເພາະວາເນານອນສາງ ປາງທອງບມຄ ຫາຍລະດໂສກເສາ ເຫງາເລອຍຢບວາຍ

ອາຍຈ ງເລາະລຽບຕາຍ ຂາມປາພະນອມໜາ ມາຊອກຫານາງຄານ ນາດທະແພງພມແກວ ກຫາກຫາຍວນແລວ ລະດເດອນລ າລວງ

ປວງສະເລຢເລອຍ ບເຫນນອງຢທໃດ ມ ນຈ ງແມນໄດ ສມດ ງປາຖະໜາ ເພາະວາມາພານພບ ພະຍອດນາງນງນອງ ອາຍຂລອງໆເວາ ໄຂຄະດຕາມຊ ເວາໃຫຄດ ງອາຍ ພາຍພຮ າຄະນງ ອາຍນຫງລ ານອງ ກຕອງຖກພະໄທຈດ ຄດຮ າເພງແພງຮກ ບຈດຈາງຄາວນອຍ ຄດຢາກກອຍໃຈແຈງ ສະແດງຄວາມຮກຮ ຂຝາກຄວາມຮກໄວ ນານອງນາດທະແພງ

(ຄດຈາກປມໄວຍາກອນລາວ ພມເທອທໜງ, ຊາເໜອ, 1967 ໜາ 234-235)

ກອນຕດ, ກອນເຍນ ແລະ ກອນລອງ ກອນຈະລາແມນມຄາຂນຕ ນສະເໝ ແລະ ເມ ອ ລາຈບແລວກມຄາລງທາຍທກໆເທອ. ຕຕວຢາງ: ຄາຂນຕ ນ ລາຕດ ແລະ ລາເຍນ

1) ຄນເອຍຄນ ຄນຊ ວເຂາຕ ຄນດເຂາແພງ ຄນແຂງແຮງໃຈເດດ ເຮດອນໃດບວາງປະ ມມານະອດທນ ເຝກຝນໃຫພຽງພ ຈງຊພບອນ ຈະເລນໄດ...

197

2) ທາເອຍທາມະ ຍອມຊະນະອະທາ ໝດທກຄາທາສອນ ລວນແຕຂອງດໆ ແຕວາມນບມ ຜຈງໃຈເຮດນາ ພວກພນອງຄວນຮ າ ຄະນງໄວ!

3) ແມອວນຕວນ ສວນກວຍທະນຫວານ ແມນນອງກນທານຫຍງ ນອງຈ ງຜງາມປານນ.

ຕວຢາງ: ຄາລງທາຍ 1) ສມຄະເນເຄຄວນ ອາຍຊສວນລງທນແລວ 2) ອ ແມສຈາປາ ອາຍແມນຊລາພະນາງໄວ 3) ສມຄວນພເອາ ຊຮາງນອງເປາໆທນແລວ.

ຕວຢາງ: ຄາຂນຕ ນ ສາລບລາລອງ 1) ຟາເອຍ ຟາຮອງຄອຍ ຄດເຫນບອນເຮດນາແຊງ

ຟາເອຍ ຟາຮອງແຮງ ຄດເຫນຄາວເຮດນາຕາວ ບາດຟາ ຮອງຍາວໆ ນາປມາຮອດໃກ ໃຫກຽມໄວ ຄສຄນ...ເດ

2) ຟາເອຍ! ຟາຮອງຂາດຈາງປາງ ຟາຮອງຂາດຈາງປາງ ຟາຮອງບາດຫາງໆ ສຽງນວນໆເອນສ ງອາຍ ໃຈກາ ແກນແຂງ ເພງແພງເຮຍ.

ຄາລງທາຍ ສາລບຄາລງທາຍຂອງກອນລາລອງນ ແມນເພນມກໃຊແຕຄາດຽວຄ "ໂອ" ທນ ນກພ.

5. ລາເຕຍ ລາເຕຍ ມລກສະນະຄກນກບລາເຍນ, ມຄາເອກ, ຄາໂທ, ມຄາບບພະບດ ແລະ ຄາສອຍ. ຫກການສາຜດ ແລະ ຈານວນຄາ ກຄກບກອນເຍນ. ແຕກອນເຕຍມກໃຊເປນຄຊາຍ-ຍງ. ເມ ອຝາຍຊາຍລາແລວກສ ງໃຫຝາຍຍງເປນຄລາຕອບ. ດ ງນ ນ, ແຕລະບາດຄວນໃຫມຄວາມໝາຍຄບຖວນ, ຖາຄວາມໝາຍໃນບາດດຽວບຄບ ເພນກລາຕ ມໃສບາດທສອງ.

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

198

ຕຕວຢາງ 1: ລາເຕຍທາມະດາ ຊາຍ: ໂອລະແມນນນາງ,

ໝດທລາທາງສ ນ ຫນລງມາທາງລອງ ສອງຄນເຮາພນອງ ລອງລາເຕຍເອ ຍໃສກນ

ເຊນລະແມນອງນ ນ ສງຊນ ງເມຍເສຍ ອດມາເລຍນາກນ ອອນແອນແພນຟອນ ດໃຈມາເຫນກອນ ກາລງລາວກາແກນ ສາມກຄແໜນແຟນ ຟນຂາໝມານ ນ ນລະນານາງນາ ຫາງຕາຊອນແລເອຍ.

ຍງ: ໂອລະແມນນຊາຍ, ຄນອາຍເວາຈ ງຊ ນ ນອງກແມນຍນດ ນອງບມຄາເຄຍ ອອນແຂນແພນຟອນ ແຕວາອອນຊອນດວຍ ດອມຊາຍຜສະຫາດ ນອງຂຕາມບາດອາຍ ຮຽນໃຫຄອງເຄຍ ນ ນລະນາຊາຍນາ ຫອມມາລາລມຕອງ

(ຄດຈາກປມໄວຍາກອນລາວ ພມເທອທໜງ, ຊາເໜອ, 1967 ໜາ 245)

ຕວຢາງ 2: ລາເຕຍຫວດອນຕານ ຊາຍ: ໂອລະແມນນນາງ, ບດນມາລາເຕຍຫວ ດອນຕານຊອນຕ ເຊນລະບນາດນອງ ມາລາເຕຍເຂາໃສແຄນ ເຈາຜເນອອອນແອນ ໂຕແກນສາວສະໄໝ ເກນພພໃຈເຫອ ເມ ອມາເຫນນອງ ອາຍຢາກລອງຖາມເລອງ ການເມອງເບ ງຈກຢາງ ໃຫພະນາງຈ ງແກ ໄຂໃຫເພນຟງ ຈ ງແມນແກມປາຫວາ ປວງປະຊາຜດເອຍ ຍງ: ໂອລະແມນນຊາຍ, ຄນອາຍເວາຈ ງຊ ນ ກສບສວນແສນດ

199

ຈະໄດມບດຮຽນ ປຽນກນຄວມຮ ຢານແຕບບນມນບມາຊຄ າ ໃຫນາງລາໄດເຕຍໃສ ສມຫວໃຈນາດນອງ ຢາກລອງເຕຍໃສແຕດນ ຈ ງແມນແກມປາຍລາຍ ຢາກໝາຍໄປນາເດ

(ຄດຈາກປມໄວຍາກອນລາວ ພມເທອທໜງ, ຊາເໜອ, 1967 ໜາ 245-246)

ຄຄາຖາມ 1. ລາແມນຫຍງ? ກອນລາແບງອອກເປນຈກປະເພດ? ປະເພດໃດແດ? 2. ລາຕດ, ລາເຍນ, ລາລອງ ແລະ ລາເຕຍ ຕາງກນແນວໃດ? 3. ລາທອງຖນມຫຍງແດ?

ບດເຝກຫດ 1. ຈ ງແຕງກອນຂບ ຫ ກອນລາທອງຖນຕາມໃຈມກຂອງຕນຜລະ 1 ບດ. 2. ຈ ງແຕງກອນລາຕດ, ລາເຍນ, ລາລອງ ແລະ ກອນລາເຕຍໃດໜງ ຕາມໃຈມກຜ

ລະປະເພດ ຫ ຫາຍກວານ ນ. 3. ກອນລາລມນຈດຢກອນປະເພດໃດ? ມຫກການສາຜດແນວໃດ? ຈ ງອະທບາຍໃຫ

ລະອຽດ. ກອນລາເລອງ "ການຮກສາຄວາມສະອາດ" ຟງເດເຈາ ເຖາແກຕາຍາຍ ຫານຊ ບນລະຍາຍ ເລອງຄວາມສະອາດ ຢາໄດພາດ ຄວນຮໃສໃຈ ປະຕບດ ອະນາໄມ ຂອງຄວນຮກຮ ຄວນຈດຈ ທາເລອຍແມນດ ອນຫວທ ແມນກນສະອາດ ທກຄນ ຕອງສະຫາດ ແຕງຖກອະນາໄມ ໃຜເຂາໃຈ ຮກສາດເລດ ມນຈງ ບມກເກດ ໄພໂລກໂລກາ ອນສອງມາ ບອນຢສະອາດ ເຮາຕອງ ຮປດກວາດ ຕບແຕງຈບດ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

200

ເຮາຄວນ ຮວທ ມຽນມດອດຫ ຕອງເປນ ຄນຖວນຖ ເຄ ອງໃຊຂອງສອຍ

ຍາມເມ ອ ເຮາຜຄອຍ ດງາມຊາຍລາຍ ຕອງການ ເອາກງາຍ ຈບໄດທນທ ອນຖວນສາມ ແມນຮວທ ນງຫ ມສະອາດ ໃຫມ ລກສະນະຊາດ ບສາບບຄາວ ບແມນ ໃຫທຽບດາວ ດາລາສງສ ງ ບມ ການອວດອ ງ ໃຊແຕແນວດ

ຂອງເຮາມ ສ າໃດກໃຊ ຂແຕ ໃຫສະອາດ ສມສວນກບໂຕ ມນກ ດປະໂທ ຖາເຮາເຮດໄດ...

44. ຈ ງໝາຍ ໃສຂຄາຕອບທຖກຕອງ 1). ເວລາແຕງກອນລາເຮາຕອງເເນນໜກບນຫາໃດເປນສາຄນ.

ກ. ເນອໃນ ແລະ ການສາຜດ ຂ. ການສາຜດ ແລະ ຄາປະຈາບອນ ຄ. ປະເພດຂອງກອນລາ ແລະ ເນອໃນ ງ. ຄາປະຈາບອນ ແລະ ປະເພດຂອງກອນລາ

ບດອານເພມ ກອນຂບ-ລາ

ກກອນຂບຊາເໜອ (ຕອນໜງຂອງການສ ງລາກນຂອງຄບາວ-ສາວ ພາຍຫງທຂບຕແຍກນແລວ) <...> ລາກນເດນອງ ລາກນຈອຍໆ ແລວນ ປນເຂາບາຍນ າອອຍ ອອຍໄດກບຄນ ລາກນແລວ ປານສ ມໄກເກອ ແລວນ ລາກນແລວ ປານເຮອໄກຈາກຝ ງ ເໝອນດ ງນ າອາງແກວ ລາອາງນນຄາ

201

ໃຫອາຍລາເສຍນອງ ບມລາລມງາຍ ຖາໃຫນ າສະໝດແຫງ ປານຖວຍແຈວບອງ ຈງຄອຍລາ ຖາໃຫນ າຂອງແຫງ ເຫນຄປາບ ຈງຄອຍລາລມ ນາງເຮຍ!... (ຄດຈາກ ປມວນນະຄະດລາວ ພມຄ ງ 1 ວຽງຈນ, 1987. ໜາ 145-146)

ກກອນຂບງມ (ຕອນສ ງລາກນ)

<...> ໂອນນອງເຮຍ ພແຕເດກຂອນແຈງ ແສງອາລນແຈງສະຫວາງ ມາແລວ ຕາງຄນຕາງກຈະໄດໄກຂາງ ຮາມຮາງຫາງກນ ນອງເຮຍ ນອງນ ນເມອບານນ ນ ອາຍກເມອບານນ ຄນລະທທາງທດ ຄດອກໃຈນານາງ ຊຫາງໄກໄລຮາງ ຫນທາງທຽວເມອບານ ແສນກນດານຫຍງຍາກ ລາບາກແຕຄດຮອດນອງ ໄປແລວຊບເຫນລະນ ນອງຫາ ແພງຕາອາຍເຮຍ...

(ຄດຈາກ ປມວນນະຄະດລາວ ພມຄ ງທ 1 ວຽງຈນ, 1987 ໜາ 151)

2) ຄາວາ ຕແຍ ໝາຍເຖງຫຍງ? ກ. ເວາກຽວສາວກຽວບາວ, ຢອກໄຍກນ, ເວາຢອກຫນ ຂ. ເວາກຽວສາວກຽວບາວ, ເວາເອາໃຈກນ, ເວາຢອກຫນ

ຄ. ເວາກຽວສາວກຽວບາວ, ເວາເອາຊະນະກນ, ຢອກໄຍກນ ງ. ເວາກຽວສາວກຽວບາວ, ເວາໃຫເອກະພາບກນ, ຢອກໄຍກນ

ຂບສະຫາງສາມສາວ ແຕງໂດຍ: ຈນສະໄໝ ໄພຍະສດ

1.- ເອ...ດອກຈາປ, ຈາປາ ມາລາເບງບານ ສ ງກນຫອມເຈອຈານ ບານທວລານຊາງເມອງລາວ ປະຊາຊນລາວຊ ນໃຈ ໃຜມາເຫນເມອງລາວເຮາ ມຊວດໃໝ ຊວດໃສສອງແຈງ ແສງເຫອມດ ງພະຈນ ສກສມຫວງ ດ ງມະໂນໝາຍມາງ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

202

ເອ...ເຮຍເຈາແກມໆ ອ າທ າພາຍໃຕການນາ ຂອງພກປະຊາ ຊນລາວກາວໄປ 2.- ເອ ຫວງພະບາງ ລານຊາງເມອງລາວເຮານາ ເຈາມຊວດຊວາ ປະຊາມວນຊ ນເບກບານ ຊມເຊຍງານກລາແຫງຊາດ ຄ ງທຫາໄດເຈດຈາລຊາທວແດນ ທກເຂດແຄວນເໜອໃຕ ມາໂຮມເຕາເຂາແຂງຂນ ໄດສາງສນ ຄວາມສາພນກນແໜນ ເອ...ເຮຍເຈາແກມ ດອກຈາປາ ງານກລາແຫງຊາດ ຄ ງທຫາປະຊາຊ ນໃຈ 3.-ເອ...ເຮຍ ລາ ລາ ລາ ວນນາຊເຈາສ ງ ເອເຮຍຟງເດເຈາ ຟງຄານອງຈະສ ງເຈາພສແດງເອຍ ອນວາກວຍ ແມສນວນອນວາສກກອນປາ ສກກອນປາ ກາຊຫອມກແມນວງວອນ ສອງຄນເຮາ ຈງໄດລງກນລາຍມວນ ເອ...ເອຍເຈາແກມອອນໆ ນອງຂໝາຍເມອຊອນ ບອນຊນອນນາອາຍ (ຕະຕໂຍນເປງ) 4.-ເອ...ເຮຍຊເພນຊ າ ຫາງຕາຂອງອາຍງາມເອຍ ໂອເຈາຜແກມເປຍເລຍ ເປນເຂຍພນອງໄດບ ຍອດຊເຈາຜງາມເອຍ ນອງນຕາດາເອຍ ເປນຄນຂຮາຍ ຄນຂຮາຍບສມອາຍຜຍດສງ ບບນຊເອຍມາຊວຍຄອງ ພະອວນນອງ ເອ...ເຮຍເຈາແກມປາວາ ນອງນເປນຊາວນາ ອາຍບຈາເອານອງ (ຕະຕໂຍນເປງ) 5.-ເອ...ເຈາແກມປນວ ນ ຫອມກນອາຍມາແຕໄກ ໂອເຈາແກມໃໝໆ ນອງໄປນາອາຍໄດບ ເຈາພສແດງເອຍ ນອງນຕາດາເອຍ ຂເປນໃພເຮອນອາຍ ຊາຍຈະເວາວາຈ ງໃດ ວາຈ ງໃດ ໃຫບອກມາຄາວນ(ຕະຕໂຍນເປງ) ເອ...ເຮຍເຈາແກມໆອ ງຕ ງອາຍຕກລງປງໃຈ ໃຫແມມາຂນອງ.

203

ຂຂບທມ ແຕງໂດຍ: ຈນສະໄໝ ໄພຍະສດ

1. ແກມເປນເວ ນ ຊເພນໃຫເວ ນໄປໄກ ຄນບແມນຊໃຜ ໃຫອາຍເວ ນເຂາມາໃກ ນອງນນາ ຕາດາເອຍບມຄຊອນ ບມຄຊອນ ນອນແລງຢຜ ດຽວ ເກາກຽງ ອດສາລຽງນອງໄວໄດບ ນອາຍນ ຫອາຍຫາກພກນແລວ ເຈາດອກເອຍ ເຈາດອກໆເອຍເຫ...ເຮຍ ໂອວາເຈາດອກລາໄຍ ຮກອາຍແມນສດໃຈ ເຈາດອກລາໄຍ ພວມບານແຍມ ເອ...ເຮຍເຈາແກມໆ ມາແກມອອນໆ ຄນວາອອນສໄພ ຢາໄດໄລລມນອງ

2. ໂອວາແກມໃໝໆ ເສຍໃຈບໄດອາຍເດ ອນວາເສຍໃຈເດ ວາດສະໜາບສມອາຍ ນອງນນາຕາດາ ມາເສຍແຮງຫາງ ກນຖນແຮພະເນເຈາ ບໄດແຫໄປເດນອາຍເຮຍ ບດຜເພນຫງທອງເອຍ ອນບໄດຫາງ ຊຮກເພນເຮຍ ກຍງໄດແມນແຫໄປ ອນວາເຫອໃຈເດ ວາດສະໜາບສມອາຍ ເຈາດອກເອຍໆ ເຫ...ເຮຍ ໂອລະວາ ເຈາດອກໝາກມວງ ພາຈດນອງນໄປເປນຫວງ ປວງສະເລນາອາຍ ເຮ...ເຮຍ ເຈາແກມໆ ມາຊເພນປອຍ ນອງນເປນຍງພອຍ ແມນຜໃດ ວາງໄວ

3. ປຊ ງ ຫວຕະຫງມາເຫວຊນເອຍ ເຫວຊນຊນ ນອງບໄປກນາໄດ ນອງນນາ ຫງທອງເອຍຈະຄອງຄອຍຖາ

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລຂະສດ

204

ຄອຍເວລາພະເນໆ ພອາຍ ຖາອາຍຕາວມາເດນອາຍ ບາດວາອາຍ ຕາດາເອຍແມນຕາວແລວ ບາງແມເອຍ ສອງເຮາຄອຍວວາ ສມເທພາ ເປນເວທະນາກນາອາຍ ເຈາດອກເອຍ (2) ໂອວາເຈາດອກກນຖນ ຄນນອງນຫາກມປກບນ ເໝອນດ ງກາ ນອງຈະພາອາຍ ບນເຈດຟາ ເອ...ເຈາແກມ ມະນອ ງຕ ງ ຫງລລາ ນອງຮກອາຍມາແຕຍງນອຍ (ຕະຕໂຍນເປງ).

4. ໂອວາແກມປາວາ ນອງຂລາອາຍໄປກອນເນ ເຫງຕາມນານ ແມນເທາໃດບມຮ ລາໄປແລວ ຕາດາເອຍຢາໄດມໂພຍຕອງ ອນຕະລາຍພະເນອາຍ ຢາໄດຜາລາເດນອາຍເອຍ ລາໄປແລວ ຫງທອງເອຍຢາໄດມອນຕອງ ຊຮດເພນເອຍ ມານຮາຍຢາບຽດບຽນ ໃຫອາຍໃສດ ງດວງ ຂາວດ ງເດອນເພງແຈງ ເຈາດອກເອຍ ເຈາດອກໆເອຍ ເຫ...ເຮຍ ໂອວາເຈາດອກໝາກໄຟ ຈາກໄປແລວ, ຂຢາມໂພຍໄພ ອນຕະລາຍຢາມາຕອງ ເອ...ເຮຍ ເຈາແກມໆ ອ ງຕ ງ ອນວາຫງເຮຍທ ງ ຈ ງຢອນລງມາເອານອງ.

(ຄດຈາກ ວາລະສານ ວນນະສນ ສະບບປະຈາເດອນ ກນຍາ 1977. ໜາທ 35-36)