เรอง โปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ

ส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอน กรมสงเสรมสหกรณ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ สงหาคม ๒๕๖๐

ค าน า

กรมสงเสรมสหกรณและกรมตรวจบญชสหกรณ ไดจดท าค าแนะน าการขบเคลอนแผนพฒนาความเขมแขงสหกรณ ป 2559 – 2560 ไปสการปฏบต (จากการประชมเชงปฏบตการฯ ณ จงหวดนครปฐม) การประเมนผลการด าเนนงานตามเกณฑการจดระดบความเขมแขงของสหกรณ ประกอบดวย 4 ดาน ไดแก 1. ดานความสามารถในการใหบรการสมาชก 2.ดานประสทธภาพในการด าเนนธรกจ 3.ดานประสทธภาพในการจดการองคกร และ 4.ดานประสทธภาพของการบรหารงาน แลวน าผลการด าเนนงานทง 4 ดานมาแบงระดบชนของสหกรณออกเปน ๔ ระดบชน ตองใชเครองมอวเคราะหตางๆ เชน การวเคราะหอตราสวนทางการเงน (CAMELS Analysis) การค านวณขนาดสหกรณ ผลการประเมนชนคณภาพการควบคมภายใน และการเกดขอบกพรองในการบรหารงานของสหกรณ ซงขนตอนการค านวณคาคะแนนแตละดานมความยงยาก ซบซอน บางครงตองใชเครองมอทางการเงน (โปรแกรมทางการเงน) ผานระบบ Intranet ของกรมตรวจบญชสหกรณประกอบดวย ท าใหเกดความลาชา เพมภาระงาน และอาจเกดความผดพลาดในการค านวณได

ดงนน ส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอนจงด าเนนการรวบรวมขนตอนการวเคราะหและการจดการความรเรองโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ ซงเปนเครองมอทสามารถใชวเคราะหสหกรณไดอยางรวดเรว และวางแผนในการสงเสรมสหกรณใหสามารถยกระดบชนความเขมแขงไดงายขน โดยเผยแพรทางเวบไซตของส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอน และหวงวาการจดการความรฉบบน จะอ านวยประโยชนใหแกเจาหนาทสงเสรมสหกรณตามสมควร หากผใชประโยชนมขอคดเหนหรอขอแนะน าประการใด โปรดแจงใหส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอนทราบดวย เพอจะไดปรบปรงแกไข และพฒนาใหสมบรณยงๆ ขนไป

ส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอน

๑

สารบญ

หนา บทท 1 บทน า ความเปนมาและความส าคญ ๑ วตถประสงค ๑ บทท 2 ความรทางวชาการทใชในการด าเนนการ ค าแนะน าการขบเคลอนแผนพฒนาความเขมแขงสหกรณ ป ๒๕๕๙ – ๒๕๖๐ 3 บทท 3 ผลการด าเนนการ วธการใชโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ ๑5 บทท 4 สรปผลการด าเนนการและขอเสนอแนะ 20 บรรณานกรม ภาคผนวก

บทท 1 บทน า

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญ ตามทนายกรฐมนตร พลเอกประยทธ จนทรโอชา ซงตองการพฒนาสหกรณใหเขมแขง เพอเพมศกยภาพ ในบทบาทหนาทชวยเหลอเกษตรกร ดงนนเพอสนองนโยบายดงกลาว ทานรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดมบญชามอบหมายใหกรมสงเสรมสหกรณรวมกบกรมตรวจบญชสหกรณ จดระดบสหกรณพรอมเหตผล แนวทาง แกไขและพฒนาสหกรณแตละระดบ

กรมสงเสรมสหกรณรวมกบกรมตรวจบญชสหกรณ ไดมค าสงแตงตงคณะกรรมการจดท าแผนพฒนา ยกระดบสหกรณเพอศกษา วเคราะห ก าหนดเกณฑการจดระดบสหกรณ และประเมนสถานภาพสหกรณเพอจดท าแผนพฒนา สหกรณตามสถานภาพ รวมทงขบเคลอนไปสการปฏบต เพอใหเกดผลส าเรจตามนโยบายดงกลาววตถประสงคเพอเปนการจดระดบความเขมแขงสหกรณตามระดบชนส าหรบใชในการพฒนาศกยภาพของสหกรณใหสอดคลองในแตละระดบชน และเพอพฒนาความเขมแขงของสหกรณ

การประเมนผลการด าเนนงานตามเกณฑการจดระดบความเขมแขงของสหกรณประกอบดวย 4 ดาน ไดแก 1. ดานความสามารถในการใหบรการสมาชก 2.ดานประสทธภาพในการด าเนนธรกจ 3.ดานประสทธภาพในการจดการองคกร และ 4.ดานประสทธภาพของการบรหารงาน แลวน าผลการด าเนนงานทง 4 ดานมาแบงระดบชนของสหกรณออกเปน ๔ ระดบชน คอ ชน 1 ชน 2 ชน 3 และชน 4 การประเมนผลการด าเนนงานตามเกณฑการจดระดบความเขมแขงของสหกรณในแตละดานนน ใชเครองมอวเคราะหตางๆ เชน การวเคราะหอตราสวนทางการเงน (CAMELS Analysis) การค านวณขนาดสหกรณและกลมเกษตรกร ซงใชขอมลทางการเงน 2 ป ผลการประเมนชนคณภาพการควบคมภายในของสหกรณ/กลมเกษตรกร และการเกดขอบกพรองในการบรหารงานของสหกรณ ซงขนตอนการค านวณคาคะแนนแตละดานมความยงยาก ซบซอน ตองใชเครองมอทางการเงน (โปรแกรมทางการเงน) ผานระบบ Internet ของกรมตรวจบญชสหกรณประกอบดวย ท าใหเกดความลาชา เพมภาระงาน และอาจเกดความผดพลาดในการค านวณไดงาย

ในปงบประมาณ พ.ศ.2560 ส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอน มเปาหมายทจะยกระดบความเขมแขงของสหกรณจากชน 3 ไป ชน 2 จ านวน 3 แหง ยกระดบชน 2 ไป ชน 1 จ านวน 13 แหง และรกษาระดบชน 1 จ านวน 11 แหง แตยงไมสามารถท าไดตามเปาหมาย ซงเหตผลสวนหนงมาจากการค านวณคะแนนในแตละดานคอนขางยงยาก ซบซอน ซงการค านวณคาความเขมแขงของสหกรณจะแตกตางกน เพราะขนอยกบความรความเขาใจหลกเกณฑการค านวณของแตละบคคล ดงนนหากเจาหนาทสงเสรมสหกรณสามารถประเมนความเขมแขงของสหกรณทตนรบผดชอบไดเองอยางถกตอง จะท าใหสามารถวเคราะหและวางแผนในการสงเสรมสหกรณไดงายขน

๒

นางสาวพรภสสร วรประชา นกวชาการสหกรณช านาญการ ผอ านวยการกลมสงเสรมสหกรณ 4 อ าเภอปางมะผา ส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอน ไดจดท าโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ ซงเปนการใชสตรการค านวณของโปรแกรม Microsoft Excel ทใชกนอยางแพรหลายในหนวยงาน อกทงไมเปนการเสยงบประมาณในการจางบรษทเอกชนในการเขยนโปรแกรมนดวย ถอเปนการสรางเครองมอเหมาะกบการใชงานตามภารกจของกรมสงเสรมสหกรณ ทสามารถประมวลผลขอมลไดตรงตามความตองการของผใชงาน

โปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณเปนการเชอมโยงขอมลทางการเงน น ามาค านวณอตราสวนทางการเงนทเกยวของ แบงคะแนนตามเกณฑทกรมสงเสรมสหกรณและกรมตรวจบญชสหกรณก าหนดไว เชน คะแนนดานความสามารถในการใหบรการสมาชก การใหคะแนน Ranking Score การใหคะแนน Benchmark Score การใหคะแนน Size Score และ Quality Control Score โปรแกรมฯ จะค านวณคาคะแนนกลมการเงน (CAEL Score) และคาเสถยรภาพทางการเงน (Financial Stability Score) พรอมทงระบความหมายของแตละชวงชนคะแนนได เมอรวมผลการประเมนทง 4 ดานแลว โปรแกรมจะจดชนความเขมแขงตามเกณฑการประเมนของกรมสงเสรมสหกรณใหทนท

๑.๒ วตถประสงค ๑. เพอรวบรวมความรในเรองการประเมนความเขมแขงของสหกรณ และวธการใชงาน

โปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ 2. เพอเผยแพรความรและโปรแกรมฯ ใหส านกงานสหกรณจงหวดตาง ๆ น าไปใชประโยชน

ไดอยางแพรหลาย เพอใหการขบเคลอนการพฒนาความเขมแขงของสหกรณไปสการปฏบต ไดอยางเปนรปธรรม

๓

บทท ๒

ความรทางวชาการทใชในการด าเนนงาน

๒.๑ ค าแนะน าการขบเคลอนแผนพฒนาความเขมแขงสหกรณ ป ๒๕๕๙ – ๒๕๖๐ เกณฑการจดระดบความเขมแขงสหกรณ

การประเมนผลการด าเนนงานตามเกณฑการจดระดบความเขมแขงของสหกรณประกอบดวย 4 ดาน

ดงน (1) ความสามารถในการใหบรการสมาชก เปนการประเมนวาสหกรณมความสามารถในการด าเนน

ธรกจเพอใหบรการแกสมาชกในดานตางๆ เชน การรบฝากเงน การใหเงนก การจดหาสนคามาจ าหนาย การแปรรปผลผลต และการรวบรวมผลผลต มสดสวนตอสมาชกทงหมดมากนอยเพยงใด เกณฑการใหคะแนน ดงน

คะแนน สดสวนสมาชกทรวมท าธรกจ 4 มากกวาหรอเทากบรอยละ 70 2 ระหวาง 60-69 0 นอยกวารอยละ 60

(ค าอธบาย :วดผลจากจ านวนสมาชกทใชบรการหรอรวมท าธรกจกบสหกรณอยางนอย 1 ดาน กรณทสมาชก ๑ ราย มารวมท าธรกจกบสหกรณหลายๆ ดาน ใหนบเปน 1 (ไมนบซ า) ตวอยางเชน ปจจบนมจ านวนสมาชกทงหมด 100 คน มจ านวนสมาชกทรวมท าธรกจกบสหกรณจ านวน 60 คน คดเปนรอยละ 60)

(2) ประสทธภาพในการด าเนนธรกจ เปนการประเมนจากอตราสวนทางการเงนของสหกรณ ในการด าเนนธรกจและการบรหารงานของสหกรณ โดยพจารณาจากการพงพาตนเอง ความมนคงทางการเงน คณภาพของลกหน สภาพคลองทางการเงน ประสทธภาพในการด าเนนธรกจ และประสทธภาพในการบรหารงานเกณฑการใหคะแนน ดงน

คะแนน อตราสวนทางการเงน 4 มนคงดมาก 3 มนคงด 2 มนคงตามมาตรฐาน 1 ต ากวามาตรฐาน 0 ตองปรบปรง,ตองแกไขเรงดวน

๔

ค าอธบายการประเมนจากอตราสวนทางการเงนในแตละระดบคะแนน ดงน

ระดบมนคงดมาก หมายถง ระดบทมความมนคงทางการเงนดมาก สามารถรบผลกระทบทเกดจากความผนผวนของภาวะธรกจไดด

ระดบมนคงด หมายถง ระดบทมความมนคงทางการเงนด สามารถรบผลกระทบทเกดจากความผนผวนของภาวะธรกจไมเตมท ซงตองระมดระวงความเสยงทอาจเกดขนในบางดาน

ระดบมนคงตามมาตรฐาน หมายถง ระดบทมความมนคงทางการเงนตามมาตรฐานทก าหนดสามารถรบผลกระทบทเกดจากความผนผวนของภาวะธรกจไดพอสมควร แตตองระมดระวงความเส ยงทอาจสงผลกระทบตอผลการด าเนนงานและฐานะการเงน มฉะนนอาจเปนผลใหเกดความเสยหายทางการเงนได

ระดบต ากวามาตรฐาน หมายถง ระดบทยงไมมความมนคงทางการเงนตามมาตรฐานทก าหนด สามารถรบผลกระทบทเกดจากความผนผวนของภาวะธรกจไดบางแตคอนขางเปราะบาง ดงนนการบรหารจดการตองไดรบการปรบปรงเพอเพมความมนคงทางการเงนใหเขมแขงขน

ระดบตองปรบปรง หมายถง ระดบทมความออนไหวทางการเงน ยงไมสามารถรบผลกระทบทเกดจากความผนผวนของภาวะธรกจได จงตองไดรบการปรบปรงแกไขดานการบรหารจดการทางการเงนในหลายๆ ดาน เพอใหพนจากสภาวะของการตกต าทางธรกจ

ระดบตองแกไขเรงดวน หมายถง ระดบทไมมความมนคงทางการเงน เนองจากมสวนขาดแหงทน ซงตองไดรบการแกไขอยางเรงดวน มฉะนนอาจตองประสบกบสถานภาพทตองลมละลาย

สดสวนตวชวดเสถยรภาพทางการเงนของสหกรณ

1. การจดล าดบ (Ranking Score) 1. อตราสวนหนสนตอทน (เทา) 2. อตราผลตอบแทนตอทน (รอยละ) 3. อตราผลตอบแทนตอสนทรพย (รอยละ) 4. อตราสวนทนหมนเวยน (เทา) 2. อตราสวนมาตรฐาน (Benchmark Score) 5. อตราคาใชจายด าเนนงานตอก าไรกอนหกคาใชจายด าเนนงาน (รอยละ) 6. อตราสวนทนส ารองตอสนทรพย (เทา) 7. อตราสวนลกหนระยะสนทช าระไดตามก าหนด (รอยละ)

๕

การค านวณอตราสวนทางการเงน

๖

สดสวนตวแปรชวดเสถยรภาพทางการเงนของสหกรณและกลมเกษตรกร ชนเสถยรภาพทางการเงน 6 ระดบ

การจดล าดบ (Ranking Score) คะแนน 1 ถง 5 (1) อตราสวนหนสนตอทน = หนสน/ทนของสหกรณ (x 100 เพอเทยบเปนคารอยละ) (2) อตราผลตอบแทนตอทน = ก าไร ขาดทน สทธ/ทนของสหกรณถวเฉลย x 100 (3) อตราผลตอบแทนตอสนทรพย = ก าไร ขาดทน จากการด าเนนงาน / สนทรพยถวเฉลย x 100 (4) อตราสวนทนหมนเวยน = สนทรพยหมนเวยน/หนสนหมนเวยน (x 100 เพอเทยบเปนคารอยละ)

ตารางการใหคะแนน Ranking Score

อตราสวนหนสนตอทน อตราผลตอบแทน ตอสวนของทน

อตราผลตอบแทน ตอสนทรพย

อตราสวนทนหมนเวยน

ชวง % คะแนนทให ชวง % คะแนนทให ชวง % คะแนนทให ชวง % คะแนนทให

> 80 1 > 80 5 > 80 5 > 80 5 60 – 80 2 60 – 80 4 60 – 80 4 60 – 80 4 40 – 60 3 40 – 60 3 40 – 60 3 40 – 60 3 20 - 40 4 20 - 40 2 20 - 40 2 20 - 40 2

< 20 5 < 20 1 < 20 1 < 20 1 เรยงจาก มากไปนอย โดยแยกประเภทสหกรณและกลมเกษตรกร แลวแบงกลมออกเปน 5 กลม กลมละ 20% ของขอมลทงหมด

อตราสวนมาตรฐาน (Benchmark Score) คะแนน 1 ถง 5 (5) อตราคาใชจายด าเนนงานตอก าไรกอนหกคาใชจายด าเนนงาน = คาใชจายด าเนนงาน/ก าไรกอนหก คาใชจายด าเนนงาน x 100 (6) อตราสวนทนส ารองตอสนทรพย = ทนส ารอง / สนทรพย (7) อตราสวนหนระยะสนทช าระไดตามก าหนด = ลกหนทช าระไดตามก าหนด / หนทถงก าหนดช าระ x 100

๗

ตารางการใหคะแนน Benchmark Score อตราสวนคาใชจายด าเนนงานตอก าไร (กอนหกคาใชจายด าเนนงาน)

คะแนนทได

การเกษตร ประมง นคม รานคา บรการ ออมทรพย

เครดต ยเนยน

กลมเกษตรกร

5 < 45 < 50 < 50 < 50 < 50 < 25 < 40 < 50 4 45-55 50-60 50-60 50-60 50-60 25-30 40-50 50-60 3 55-65 60-70 60-70 60-70 60-70 30-35 50-60 60-70 2 65-75 70-80 70-80 70-80 70-80 35-40 60-70 70-80 1 > 75 > 80 > 80 > 80 > 80 > 40 > 70 > 80

อตราสวนทนส ารองตอสนทรพย

คะแนนทได

การ เกษตร

ประมง นคม รานคา บรการ ออมทรพย

เครดต ยเนยน

กลมเกษตรกร

5 < 0.20 < 0.25 < 0.25 < 0.25 < 0.25 < 0.10 < 0.11 < 0.25 4 0.15-

0.20 0.20-0.25

0.20-0.25

0.20-0.25

0.20-0.25

0.07-0.10

0.08-0.11

0.20-0.25

3 0.10-0.15

0.15-0.20

0.15-0.20

0.15-0.20

0.15-0.20

0.04-0.07

0.05-0.08

0.15-0.20

2 0.05-0.10

0.10-0.15

0.10-0.15

0.10-0.15

0.10-0.15

0.01-0.04

0.02-0.05

0.10-0.15

1 > 0.05 > 0.15 > 0.15 > 0.15 > 0.15 > 0.01 > 0.02 > 0.15

อตราลกหนระยะสนทช าระหนไดตามก าหนด คะแนนท

ได การเกษตร ประมง นคม รานคา บรการ

ออมทรพย

เครดต ยเนยน

กลมเกษตรกร

5 < 90 < 90 < 90 < 95 < 90 < 95 < 90 < 90 4 75-90 75-90 75-90 90-95 75-90 90-95 75-90 75-90 3 60-75 60-75 60-75 85-90 60-75 85-90 60-75 60-75 2 45-60 45-60 45-60 80-85 45-60 80-85 45-60 45-60 1 > 45 > 45 > 45 > 80 > 45 > 80 > 45 > 45

๘

การค านวณ Size Score

ขนาด คะแนนทได ใหญมาก 4

ใหญ 3 ปานกลาง 2

เลก 1

การค านวณ Quality Control Score ชนคณภาพการควบคมภายใน คะแนนทได

ดมาก 4 ด 3

พอใช 2 ตองปรบปรง 1

ไมมการควบคมภายใน 0

๙

อกหนงวธทส านกงานสหกรณหลายจงหวดใชกนคอ น าตวเลขทไดจากการใชโปรแกรม CAMEL ของกรมตรวจบญชสหกรณมาใสในตารางคาสมประสทธทใชในการค านวณเสถยรภาพทางการเงนของสหกรณ ซงไมปรากฏวาผใดเปนผจดท าตารางคาสมประสทธนขน

1. กลมการเงน 35 70.00 30.10 0.86

1.120 21.00 9.03 0.4515

- อตราสวนหนสนตอทน 5 5.25 2.2575 0.4515

- อตราผลตอบแทนตอทน 5 5.25 2.2575 0.4515

- อตราผลตอบแทนตอสนทรพย 5 5.25 2.2575 0.4515

- อตราสวนทนหมนเวยน 5 5.25 2.2575 0.4515

1.2 อตราสวนมาตรฐาน (Benchmark Score) 15 49.00 21.07 1.4047

- อตราคาใชจายตอก าไรกอนหกคชจ.ด าเนนงาน 5 16.33 7.0235 1.4047

- อตราสวนทนส ารองตอสนทรพย 5 16.33 7.0235 1.4047

- อตราลกหนระยะสนทช าระหนไดตามก าหนด 5 16.33 7.0235 1.4047

2. กลมการบรหาร (M) 10 30.00 16.13 1.6125

- ขนาด 5 10.00 5.38 1.0750

- คณภาพการควบคมภายใน (Quality Control Score) 5 20.00 10.75 2.1500

รวมกลมการเงน (CAEL) และกลมบรหาร (M) 45 100.00 46.23

ขอมลต าแหนงในกลมโดยการจดอนดบ (Ranking Score)

ตวแปรชวดคะแนนสงสดทไดรบ

สดสวนของทงหมดท

ตองการ(%)

คะแนนทไดรบตามสดสวน

คาสมประสทธ

๑๐

ระดบชนเสถยรภาพทางการเงนกลมการเงน (CAEL)

ชวงของ CAEL Score เสถยรภาพทางเงนกลมการเงน (CAEL) มากกวา 29.4 ระดบมนคงดมาก 23.8 – 29.4 ระดบมนคงด 18.2 – 23.8 ระดบมนคงตามมาตรฐาน 12.6 – 18.2 ระดบต ากวามาตรฐาน ต ากวา 12.6 ระดบตองปรบปรง

ระดบชนเสถยรภาพทางการเงน (Financial Stability Score)

ชวงของ Financial Stability Score เสถยรภาพทางการเงน มากกวา 35.8 ระดบมนคงดมาก 28.6 – 35.8 ระดบมนคงด 21.4 – 28.6 ระดบมนคงตามมาตรฐาน 14.2 – 21.4 ระดบต ากวามาตรฐาน ต ากวา 14.2 ระดบตองปรบปรง

๑๑

(3) ประสทธภาพในการจดการองคกร ประเมนจากชนคณภาพของการควบคมภายในของสหกรณจ านวน 268 ขอ สวนประกอบของแบบประเมนคณภาพของสหกรณ ประกอบดวย 4 สวน ดงน สวนท 1 การประเมนสภาพแวดลอมการควบคม ประกอบดวย 8 กจกรรมยอยรวม 25 ขอ สวนท 2 การประเมนความเสยงและกจกรรมควบคม ประกอบดวย 10 ดานดงน 2.1 การเงนการบญชประกอบดวย 6 กจกรรมยอย รวม 35 ขอ 2.2 ธรกจสนเชอ ประกอบดวย 10 กจกรรมยอย รวม 25 ขอ 2.3 ธรกจจดหาสนคามาจ าหนาย ประกอบดวย 13 กจกรรมยอย รวม 38 ขอ 2.4 ธรกจรวบรวมผลตผล/แปรรปผลผลตทางการเกษตรและผลตสนคา ประกอบดวย 16 กจกรรมยอยรวม 48 ขอ 2.5 ธรกจใหบรการและสงเสรมการเกษตร ประกอบดวย 4 กจกรรมยอย รวม 11 ขอ 2.6 ธรกจเงนรบฝาก ประกอบดวย 7 กจกรรมยอยรวม 17 ขอ 2.7 เงนลงทนในหลกทรพยประกอบดวย 6 กจกรรมยอยรวม 10 ขอ 2.8 ทดน อาคารและอปกรณ ประกอบดวย 6 กจกรรมยอย รวม 13 ขอ 2.9 เจาหนเงนกประกอบดวย 3 กจกรรมยอยรวม 7 ขอ 2.10 สมาชกและทนเรอนหน ประกอบดวย 5 กจกรรมยอยรวม 14 ขอ สวนท 3 การประเมนระบบขอมลสารสนเทศและการสอสาร ประกอบดวย 3 กจกรรมยอยรวม 17 ขอ สวนท 4 การประเมนระบบการตดตามและประเมนผลประกอบดวย 8 ขอ การอานคาคะแนน:

คะแนน การควบคมภายใน 4 ดมาก 3 ด 2 พอใช 1 ตองปรบปรง 0 ไมมการควบคมภายใน

ค าอธบายคณภาพการควบคมภายในในแตละระดบคะแนน ดงน

ดมาก หมายถง สหกรณ มกระบวนการทคณะผบรหารและบคลากรในองคกรก าหนดขน ซงเปนการออกแบบในระดบทสมเหตสมผลดมาก เพอใหเกดความเชอมนไดวาการด าเนนธรกจเปนไปอยางมระเบยบและมประสทธภาพดมาก รวมถงการปฏบตตามนโยบายของผบรหาร การปองกนรกษาทรพยสน การปองกนและการตรวจพบขอผดพลาด ความถกตองครบถวนของการบนทกบญช และการจดท าขอมลทาง

๑๒

การเงนทเชอถอไดและทนเวลา ซงยงครอบคลมถงสภาพแวดลอมของการควบคมดวย ทงนวธการควบคมดงกลาวขางตนของสหกรณและกลมเกษตรกร เมอผานการประเมนแลวอยในระดบดมาก

ด หมายถง สหกรณ/กลมเกษตรกร มกระบวนการทคณะผบรหารและบคลากรในองคกร ก าหนดขน ซงเปนการออกแบบในระดบทสมเหตสมผลด เพอใหเกดความเชอมนไดวาการด าเนนธรกจเปนไปอยางมระเบยบและมประสทธภาพด รวมถงการปฏบตตามนโยบายของผบรหาร การปองกนรกษาทรพยสน การปองกนและการตรวจพบขอผดพลาด ความถกตองครบถวนของการบนทกบญช และการจดท าขอมลทางการเงนทเชอถอไดและทนเวลา ซงยงครอบคลมถงสภาพแวดลอมของการควบคมดวย ทงนวธการควบคมดงกลาวขางตนของสหกรณและกลมเกษตรกร เมอผานการประเมนแลวอยในระดบด

พอใช หมายถง สหกรณ/กลมเกษตรกร มกระบวนการทคณะผบรหารและบคลากรในองคกร ก าหนดขน ซงเปนการออกแบบในระดบทสมเหตสมผลพอสมควร เพอใหเกดความเชอมนไดวาการด าเนนธรกจเปนไปอยางมระเบยบและมประสทธภาพพอใช รวมถงการปฏบตตามนโยบายของผบรหาร การปองกนรกษาทรพยสน การปองกนและการตรวจพบขอผดพลาด ความถกตองครบถวนของการบนทกบญช และการจดท าขอมลทางการเงนทเชอถอไดและทนเวลาพอสมควร ซงยงครอบคลมถงสภาพแวดลอมของการควบคมด วย ทงนวธการควบคมดงกลาวขางตนของสหกรณและกลมเกษตรกร เมอผานการประเมนแลว อยในระดบพอใช

ตองปรบปรง หมายถง สหกรณ/กลมเกษตรกร มกระบวนการทคณะผบรหารและบคลากร ในองคกรก าหนดขน ซงเปนการออกแบบในระดบทไมสมเหตสมผล ทจะกอใหเกดความเชอมนไดวาการด าเนนธรกจเปนไปอยางมระเบยบและมประสทธภาพ รวมถงการปฏบตตามนโยบายของผบรหาร การปองกนรกษาทรพยสน การปองกนและการตรวจพบขอผดพลาด ความถกตองครบถวนของการบนทกบญช และการจดท าขอมลทางการเงนทควรปรบปรงเพอใหเกดความเชอถอไดอยางทนเวลา ซงยงครอบคลมถงสภาพแวดลอมของการควบคม ทงนวธการควบคมดงกลาวขางตนของสหกรณและกลมเกษตรกร เมอผานการประเมนแลวอยในระดบควรปรบปรง

หมายเหต: แบบประเมนคณภาพสหกรณ/กลมเกษตรกร ตามภาคผนวก

(4) ประสทธภาพของการบรหารงาน จะประเมนถงการบรหารงานของคณะกรรมการ โดยพจารณา จากการเกดขอบกพรองในการบรหารงานของสหกรณประกอบดวย ๑. ยงไมเรมด าเนนการแกไข สาระส าคญคอ ๑.๑ นายทะเบยนสหกรณยงไมไดมการสงการ/แนะน าใหสหกรณแกไขขอบกพรอง หรอสหกรณจงหวดยงไมมการแนะน าใหสหกรณปฏบต และ ๑.๒ สหกรณยงไมไดด าเนนการแกไขขอบกพรองนน ๒. อยระหวางด าเนนการแกไข สาระส าคญ คอ ๒.๑ นายทะเบยนสหกรณไดออกค าสง/แนะน าใหสหกรณแกไขขอบกพรองแลว หรอสหกรณจงหวดไดแนะน าใหสหกรณด าเนนการแกไขขอบกพรอง หรอ ๒.๒ สหกรณไดเรมกระบวนการแกไขขอบกพรองแลว แตยงไมแลวเสรจ

๑๓

๓. ด าเนนการแกไขแลวเสรจ จ าแนกเปน ๒ ระดบ ไดแก ๓.๑ เสรจตองตดตาม สาระส าคญ คอ (๑) สหกรณไดด าเนนการตามกระบวนการยตธรรมแลว (๒) สหกรณมการจดใหผรบผดจดท าหนงสอรบสภาพหน และมการผอนช าระเปนปกต อนง การด าเนนการแกไขขอบกพรองสหกรณแมจะมสถานะด าเนนการแลวเสรจ หากสหกรณไดรบคนคาเสยหายยงไมครบถวน ผรบผดชอบยงคงตองมหนาทตดตามผลการด าเนนคด การบงคบคดหรอการปฏบตตามหนงสอรบสภาพหนตอไปจนกวาสหกรณจะไดรบคาเสยหายคนจนครบ หรอจนสนสดกระบวนการฯ ๓.๒ เสรจสมบรณ (เสรจสน) สาระส าคญ คอ สหกรณไดด าเนนการแกไขขอบกพรอง จนไดรบคนคาเสยหายครบถวน หรอด าเนนการจนสนสดกระบวนการแลว เชน สบทรพยแลวผทจรตไมมสนทรพยใดๆ หรอตดหนสญแลว หรอการหยดพฤตกรรมทอาจกอใหเกดความเสยหายสนเชงแลว หรอยตการด าเนนการนอกกรอบวตถประสงคฯ แลว หรอด าเนนการตามมาตรการผอนปรนทนายทะเบยนสหกรณสง/แนะน า เสรจสนแลว

วธจดชนสหกรณ จากเกณฑประเมนผล ตามเกณฑระดบความเขมแขงของสหกรณ ทง ๔ ดานขางตน ไดแบง

ระดบชนของสหกรณออกเปน ๔ ระดบชน ดงน 1. ชน 1 (Class 1) เปนสหกรณทมความสามารถในการบรการสมาชกไดมากกวาหรอเทากบ

รอยละ 70 และมประสทธภาพในการด าเนนธรกจอยในระดบมาตรฐานขนไป มชนคณภาพการควบคมภายในดถงดมาก และไมมขอบกพรองจากการด าเนนงาน

2. ชน 2 (Class 2) เปนสหกรณทมความสามารถในการบรการสมาชกไดระหวาง รอยละ 60 – 69และมประสทธภาพในการด าเนนธรกจอยในระดบต ากวามาตรฐาน มชนคณภาพการควบคมภายในในระดบพอใช หรอสหกรณทเคยเกดขอบกพรองแตไดรบการแกไขแลว

3. ชน 3 (Class 3) เปนสหกรณทมความสามารถในการบรการสมาชกไดต ากวารอยละ 60 และมประสทธภาพในการด าเนนธรกจอยในระดบตองปรบปรงและมชนคณภาพการควบคมภายในตองปรบปรงหรอไมมระบบการควบคมภายใน หรอเปนสหกรณทเกดขอบกพรองซงยงแกไขไมแลวเสรจ

4. ชน 4 (Class 4) เปนสหกรณทนายทะเบยนสหกรณสงเลกกจการแลว อยในระหวางการ ช าระบญช

คะแนน ขอบกพรอง 4 ไมมขอบกพรอง 2 มขอบกพรอง ไดรบการแกไขแลว 0 มขอบกพรอง และยงแกไขไมแลวเสรจ

๑๔

ตารางสรปเกณฑการประเมนผลเพอยกระดบชนสหกรณ ในแตละระดบชน

เกณฑการประเมน ชน 1 ชน 2 ชน 3 1. ความสามารถในการบรการสมาชก ….(การมสวนรวม)

4 (มากกวาหรอเทากบ

70%)

2 (60-69%)

0 (ต ากวา60%)

2. ประสทธภาพในการด าเนนธรกจ ….(อตราสวนทางการเงน)

4,3,2 (มนคงดมาก,มนคงด, มนคงตามมาตรฐาน)

1 (ต ากวามาตรฐาน)

0 (ตองปรบปรง,

ตองแกไขเรงดวน) 3. ประสทธภาพในการจดการองคกร ….(การควบคมภายใน)

4,3 (ควบคมดมาก,ด)

2 (พอใช)

1,0 (ตองปรบปรง,

ไมมควบคมภายใน) 4. ประสทธภาพของการบรหารงาน ….(ขอบกพรอง)

4 (ไมมขอบกพรอง)

2 (มขอบกพรอง

ไดรบการแกไขแลว)

0 (มขอบกพรอง และยงแกไขไมแลวเสรจ)

หมายเหต : เกณฑประสทธภาพในการจดการองคกร (การควบคมภายใน) น ามาจาก RQ ๒ ของกรมตรวจบญชสหกรณ ค าอธบาย :

๑. สหกรณทมขอบกพรองและยงแกไขไมแลวเสรจ อยชน3 ๒. สหกรณทมสวนรวมต ากวา 60% + อตราสวนทางการเงนตองปรบปรง/ตองแกไขเรงดวน + ไมม

ควบคมภายใน/ตองปรบปรง (ตองมครบ 3 เงอนไข) อยในระดบชน ๓ ๓. มสวนรวมต ากวา ๗0% + อตราสวนทางการเงนมนคงดมาก, มนคงด, มนคงตามมาตรฐาน+

มควบคมภายในด/ดมากและไมมขอบกพรอง (ตองมครบ ๔ เงอนไข) อยในระดบชน ๑ ๔. สหกรณอนๆ จะอยระดบชน ๒

๑๕

บทท 3 ผลการด าเนนงาน

จากเกณฑการจดระดบความเขมแขงของสหกรณในบทท 2 ตามค าแนะน าการขบเคลอนแผนพฒนาความเขมแขงสหกรณ ป 2559 – 2560 ไปสการปฏบต นางสาวพรภสสร วรประชา นกวชาการสหกรณช านาญการ ผอ านวยการกลมสงเสรมสหกรณ 4 อ าเภอปางมะผา ส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอน ไดน าไปจดท าโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ โดยใชโปรแกรม Microsoft Excel เขยนสตรตาง ๆ เพอท าการค านวณคาอตราสวนทางการเงนทเกยวของทง 4 ดาน และท าการสรปผลการประเมนจดระดบความเขมแขงของสหกรณตามเกณฑการประเมนผลเพอยกระดบชนสหกรณในแตละระดบชน วธการใชโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ

โปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ เปนไฟล Microsoft Office Excel มทงหมด 8 Sheet วธการใชงานโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ แตละ Sheet มดงน เปนค าแนะน าการใชโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ ทมาของโปรแกรมฯ และขอมลผจดท า ในกรณทมปญหาการใชสามารถตดตอขอค าปรกษาผจดท าไดโดยตรง โปรแกรมฯ นสามารถประเมนสหกรณและกลมเกษตรกรไดมากถง 300 แหง ในคราวเดยวกน

โปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณน ผใชจะสามารถเพมเตมแกไขขอมลไดเฉพาะใน Sheet “ขอมล” เทานน โปรแกรมจะประเมนผลแสดงคาคะแนนดานตาง ๆ ในแตละ Sheet โดยอตโนมต และไมสามารถแกไขเปลยนแปลงคาคะแนนการประเมน หรอการจดชนความเขมแขงได

1) ค าแนะน า

๑๖

เปน Sheet ทตองกรอกขอมลของสหกรณ ขอมลทางการเงน และผลการด าเนนงานของสหกรณ เชน ชอ ประเภทสหกรณ ขอมลทางบญชจากงบการเงน 2 ปยอนหลง ผลการประเมนคณภาพการควบคมภายใน และขอบกพรองของสหกรณ ตองกรอกใหครบทกชองเพอประโยชนในการค านวณทถกตองแมนย า หากขอมลทางการเงนทเปนตวเลข ถาไมมใหใส "0.00001" แทนคา "0" สวนขอมลเชงคณภาพเชน ประเภทสหกรณ ผลการประเมนคณภาพการควบคมภายใน และขอบกพรอง มรายการ (Drop down list) ใหกดเลอกโดยไมตองพมพ โดยหามท าการลบแถวเดดขาด เพราะจะมผลตอสตรการค านวณใน Sheet ตอไป

ผใชสามารถก าหนดใหชองคอลมนท 1 เปน “ท” หรอ “รหส” ของสหกรณกได ชอคอลมนจะปรากฏในทก Sheet ค าแนะน าจะปรากฏเมอน า pointer ไปวางทคอลมนดงกลาว มค าอธบายชอคอลมนอน ๆ ดวยเชนกน สงเกตวาเซลลนนจะมมมบนขวา สแดง

ผใชสามารถเลอกประเภทของสหกรณไดโดยไมตองพมพ โดยคลกทชองประเภทของสหกรณ จะมรายการ (Drop down list) ใหกดเลอก เปนสหกรณทง 7 ประเภท และกลมเกษตรกร การเลอกประเภทสหกรณมผลตอการจดระดบค ะ แ น น ข อ ง อ ต ร า ส ว น ท า ง ก า ร เ ง น แ บ บ Benchmark Score ดงนนจงตองเลอกใหตรงกบขอมลจรง

2) ขอมล

๑๗

ผใชสามารถเลอกผลการประเมนคณภาพการควบคมภายใน และขอบกพรองของสหกรณ โดยการคลกเลอกทรายการ (Drop down list) ไดเชนเดยวกน เพราะหากพมพตวอกษรเอง อาจจะมความผดพลาด ซงมผลตอการค านวณของสตรตาง ๆ ได ซงใน Sheet “ขอมล” นเปน Sheet เดยวทสามารถแกไขไดเปลยนแปลงขอมลได ส าหรบ Sheet อน ๆ จะเปนเพยง Sheet ทแสดงผลการประเมนเทานน

เปน Sheet ทแสดงผลการประเมนดาน ความสามารถในการใหบรการสมาชก แสดง สดสวนของสมาชกทท าธรกจกบสหกรณตอจ านวนสมาชกทงหมด แสดงเปนรอยละ (%) และเทยบคาคะแนนตามเกณฑทกรมสงเสรมสหกรณก าหนด พรอมทงแสดงแถบสเพมความชดเจนของคาคะแนน

3) ความสามารถในการใหบรการสมาชก

4) ประสทธภาพในการด าเนนธรกจ

๑๘

เปน Sheet ทแสดงผลการประเมนดานประสทธภาพในการด าเนนธรกจ แสดงอตราสวนทางการเงน ผลการค านวณขนาดของสหกรณ ผลการประเมนคณภาพการควบคมภายใน และอตราสวนทางการเงนทง 7 คา และเทยบคาคะแนนตามตารางคะแนนทงแบบ Ranking Score และแบบ Benchmark Score ตามประเภทของสหกรณ

โปรแกรมฯ จะค านวณคาคะแนนกลมการเงน และคาเสถยรภาพทางการเงน พรอมทงจดชนตามเกณฑการประเมน และแสดงคาคะแนนในดานประสทธภาพในการด าเนนธรกจในทนท

เปน Sheet ทแสดงผลการประเมนดานประสทธภาพในการจดการองคกร โดยแสดงผลการประเมนคณภาพการควบคมภายใน และแสดงคาคะแนนตามเกณฑการประเมนโดยแสดงแถบสเพมความชดเจนดวย

เปน Sheet ทแสดงผลการประเมนดานประสทธภาพของการบรหารงาน โดยแสดงข อ บ ก พร อ ง จ า ก Sheet “ขอมล” และแสดงคาคะแนนตามเกณฑการประเมนโดยแสดงแถบสเพมความชดเจน

5) ประสทธภาพในการจดการองคกร

6) ประสทธภาพการบรหารงาน

๑๙

เปน Sheet ทแสดงการสรปผลการประเมนความเขมแขงทง 4 ดาน และแสดงผลการจดชนความเขมแขงของสหกรณจากคาคะแนนในแตละดาน ตามเกณฑการประเมนผลเพอยกระดบชนสหกรณในแตละระดบชน สามารถจดระดบความเขมแขงไดในชน 1 ถงชน 3 สวนชน 4 เปนสหกรณทนายทะเบยนสหกรณสงเลกกจการแลว อยในระหวางการช าระบญช ไมจ าเปนตองท าการค านวณความเขมแขงของสหกรณแตอยางใด

เปน Sheet ทแสดงการสรปผลการประเมนความเขมแขงทง 4 ดาน ผ ใ ช ส า ม า ร ถปรบแกไขรปแบบรายงาน หรอชอส านกงานสหกรณจ งหว ด ได เ พ อ

ความสะดวกในการพมพรายงาน โดยแถวสดทายของตาราง (แถวท 305) มการสรปผลการจดระดบความเขมแขงของสหกรณแตละชน หากตองการแสดงผลการสรปชนดงกลาว ใหท าการลบแถวหรอซอนแถวทไมมการกรอกขอมลเชน มการแสดงสหกรณถงแถวท 9 ฉะนนใหลบหรอซอนแถว ตงแตแถวท 10 ถงแถวท 303 (ดงรป)

7) สรปการจดชนความเขมแขง

8) ใบรายงาน

๒๐

บทท ๔

สรปผลการด าเนนการและขอเสนอแนะ

๔.๑ สรปผลการด าเนนการ ส านกงานสหกรณจงหวดแมฮองสอน ไดรวบรวมองคความรเกยวกบการจดระดบความเขมแขงของสหกรณ และวธใชโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณไว เพอเปนประโยชนแกบคลากรในองคกรและผใชโปรแกรมประเมนความเขมแขงของสหกรณ ๔.๒ ขอเสนอแนะ 1. ผทตองการพฒนาโปรแกรมฯนตอไป สามารถเพมเตมขนตอนการค านวณดานความสามารถในการใหบรการสมาชก ซงตองวดผลจากจ านวนสมาชกทใชบรการหรอรวมท าธรกจกบสหกรณอยางนอย 1 ดาน กรณทสมาชก ๑ ราย มารวมท าธรกจกบสหกรณหลาย ๆ ดาน ใหนบเปน 1 (ไมนบซ า) หากสามารถพฒนาโปรแกรมใหสามารถนบจ านวนสมาชกทใชบรการสหกรณโดยไมนบซ าได จะเปนประโยชนแกเจาหนาทสงเสรมสหกรณใหสามารถท างานไดสะดวกขน 2. การประเมนดานประสทธภาพในการจดการองคกร เปนการใชผลการประเมนคณภาพการควบคมภายในของส านกงานตรวจบญชสหกรณซงตองใชเวลา หากตองการไดผลการประเมนทรวดเรว ควรพฒนาโปรแกรมฯ ใหสามารถประเมนผลคณภาพการควบคมภายในไดเอง 3. หากตองการทราบผลความพงพอใจของผใชโปรแกรมน ควรมการส ารวจความคดเหนของผใชโปรแกรม เกบขอมลทงจ านวนผใช และดานประสทธภาพของโปรแกรมดวยการส ารวจความพงพอใจหลงใชโปรแกรม เพอน าผลไปพฒนาโปรแกรมอน ๆ ตอไป

๒๑

บรรณานกรม

กรมสงเสรมสหกรณ. ๒๕๕๙. ค าแนะน าการขบเคลอนแผนพฒนาความเขมแขงสหกรณ ป 2559 – 2560 ไปสการปฏบต (จากการประชมเชงปฏบตการฯ ณ จงหวดนครปฐม) กองแผนงาน กรมสงเสรมสหกรณ. กรงเทพฯ

ภาคผนวก