บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงนผวจยไดศกษาคนควาเอกสาร ต ารา บทความ และงานวจยทเกยวของดงตอไปน

1. แนวคดเกยวกบการบรหาร 1.1 ความหมายและความส าคญของการบรหาร 1.2 กระบวนการและหลกการบรหาร 1.3 ขอบขายการบรหาร

2. แนวคดการบรหารเพอมงสความเปนเลศ 2.1 แนวคดทฤษฎหลกการบรหาร 2.2 แนวคดและความหมายของการบรหาร 2.3 หลกการบรหารสถานศกษามงสความเปนเลศ 2.4 รปแบบการเปลยนแปลงขององคกร 2.5 หลกการบรหารโรงเรยนทเปนเลศ

3. เอกสารงานวจยทเกยวของ งานวจยทเกยวของ

10

แนวคดทฤษฎหลกการบรหาร สงคมของมนษย เปนสงคมทมการรวมตวเปนกลม หมเหลา เปนชมชนขนาดตาง ๆ ตงแตหมบาน ต าบล เมอง และประเทศ จงตองมการจดระบบระเบยบของสงคม เพอใหสามารถด าเนนกจกรรมดานตาง ๆ เปนไปดวยความเรยบรอย เพอความอยรอดสงบสข และบงเกดความกาวหนาในชมชนเหลานน จงเปนสาเหตใหเกด "สถาบนสงคม" และ "การบรหาร" ขนมาสถาบนสงคมทจดตงขน ไมวาจะเปนครอบครว วด โรงเรยน และองคกรอน ๆ ทงภาครฐ และเอกชน จงตองอ านวยความสะดวกหรอบรการเพอประโยชนสขของสมาชก และความเจรญของสงคม โดยด าเนนภารกจตามทสงคมมอบหมาย ดวยการจดตง "องคการบรหาร" ทเหมาะสมกบลกษณะของกจกรรมนน ๆ ดงนน สงคมกบองคการบรหาร จงเปนสงทไมอาจแยกจากกนได ไดกลาวไววา "หากปราศจากองคการบรหารแลวสงคมกจะไมม หากปราศจากสงคมแลวมนษยกไมอาจจะด ารงชวตอยได (วจตร ศรสอาน, 2531, หนา4) ความหมายของการบรหาร

ค าศพททใชในความหมายของการบรหาร มอยสองค าคอ "การบรหาร" (Administration) และ "การจดการ" (management) การบรหาร มกจะใชกบการบรหารกจการสาธารณะหรอการ บรหารราชการ สวนค าวา การจดการ ใชกบการบรหารธรกจเอกชน เราจงเรยกผทด ารงต าแหนงระดบบรหารในหนวยงานราชการวา "ผบรหาร" ในขณะทบรษท หางราน ใชเรยกต าแหนงเปน "ผจดการ" เนองจากการศกษาเปนกจการทมงประโยชนสาธารณะ และจดเปนสวนงานของทางราชการ จงใชเรยกชอผด ารงต าแหนงดงกลาววา "ผบรหารการศกษา" หากปฏบตงานเปนหวหนาในสถานศกษา เรยกวา "ผบรหารสถานศกษา" ไดมผใหค าจ ากดความหมายของ "การบรหาร" ในฐานะทเปนกจกรรมชนดหนง ดงตอไปน การบรหาร หมายถง กจกรรมตางๆ ทบคคลตงแตสองคนขนไปรวมมอกนด าเนนการ เพอใหบรรลวตถประสงคอยางหนงอยางใดหรอหลายๆอยางทบคคลรวมกนก าหนดโดยใชกระบวนอยางมระบบและใหทรพยากรตางๆ อยางเหมาะสม (สมศกด ค าเทยง, 2542, หนา 1) ส าหรบการบรหารในฐานะทเปนวชาการสาขาหนง มลกษณะเปนศาสตรโดย สมบรณเชนเดยวกบศาสตรสาขาอนๆ กลาวคอ เปนสาขาวชาทมการจดระเบยบใหเปนระบบของการศกษา มองคแหงความร หลกการ และทฤษฎ ทเกดจากการศกษาคนควา เชงวทยาศาสตร การบรหารจงเปนสงทน ามาศกษาเลาเรยนกนไดโดยน าไปประยกตใช สการปฏบต ใหเหมาะสมกบสถานการณและสงแวดลอม ซงขนอยกบความสามารถ ประสบการณ และบคลกภาพสวนตวของผบรหารแตละคน จงสรปไดวา การบรหาร หมายถง การใชศาสตรและศลปของบคคลตงแต 2 คน ขนไป

11

รวมมอกนด าเนนกจกรรมหรองานใหบรรลวตถประสงคทวางไวรวมกน โดยอาศยกระบวนการ และทรพยากรทางการบรหารเปนปจจยอยางประหยด และใหเกดประโยชน สงสด ผบรหารจบรหารงานใหเกดประสทธภาพและประสทธผลไดนนตองมความร ความเขาใจในเรองของทฤษฎและหลกการบรหาร เพอจะไดน าความรไปประยกตใชใหเหมาะสมกบการท างาน สถานการณและสงแวดลอมจงพดไดวาผบรหารทประสบความส าเรจ คอ ผทสามารถประยกตเอาศาสตรการบรหารไปใชไดอยางมศลปะนนเอง แนวคดทฤษฎหลกการบรหาร

ค าวา "ทฤษฎ" เปนค าทรจกกนแพรหลายในวงการนกวชาการสาขาตาง ๆ โดย ผสนใจใน ทฤษฎตางๆ ไดน าทฤษฎเขาสภาคปฏบต โดยใหเหตผลวาทฤษฎเปรยบไดกบดาวเหนอหรอเขมทศ ทคอยบอกทศทางใหกบชาวเรอ หรอชแนวทางทถกตองในการปฏบตงาน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดใหความหมาย "ทฤษฎ" วา หมายถง ความเหน การเหน การเหนดวยลกษณะคาดเอาตามหลกวชาเพอเสรมเหตผล และรากฐานใหแกปรากฏการณ หรอขอมลในภาคปฏบตซงเกดขนอยางมระเบยบ นอกจากน นกวชาการหลายทานไดใหความหมายดงน

ธงชย สนตวงษ ทฤษฎ หมายถง ความรทเกดขนจากการรวบรวมแนวคด และหลกการ ตางๆ ใหเปนกลมกอน และสรางเปนทฤษฎขน ทฤษฎใด ๆ กตามทตงขน มานน เพอรวบรวมหลก การและแนวความคดประเภทเดยวกนเอาไวอยางเปนหมวดหม

เมธ ปลนธนานนท ไดกลาวถงหนาทหลกของทฤษฎ ม 3 ประการ คอ การพรรณนา (Description) การอธบาย (Explanation) และการพยากรณ (Prediction)

ธรวฒ ประทมนพรตน ไดกลาวถง ลกษณะส าคญของทฤษฎมดงน 1) เปนความคดทสมพนธกนและกนอยางมระบบ 2) ความคดดงกลาวมลกษณะ "เปนความจรง" 3) ความจรงหรอความคดนนสามารถเปนตวแทนปรากฏการณ หรอพฤตกรรมทเกด

ขนได จากความหมายดงกลาวขางตน ทฤษฎ จงหมายถง การก าหนดขอสนนษฐาน ซงไดรบมาจากวธการทางตรรกวทยา วทยาศาสตรและคณตศาสตร ท าใหเกดกฎเกณฑทไดมาจากการสงเกต คนควาและการทดลอง โดยใชเหตผลเปนพนฐานเพอกอใหเกดความ เขาใจในความเปนจรง และน าผลทเกดขนนนมาใชเปนหลกเกณฑ ส าหรบทฤษฎตาง ๆ ทเขามาสการบรหารนน ไดมผคดคนมากมาย แตพบวา ยงไมมทฤษฎใดทสามารถชวยอธบายปรากฏการณในการบรหารงานไดหมด อาจจ าเปนตองใชหลาย ๆ ทฤษฎในการแกปญหาหนง หรอทฤษฎหนงซงมหลกการดและเปนทนยมมาก อาจไมสามารถแกปญหาเลกนอย หรอปญหาใหญไดเลย ทงนยอมขนอยกบลกษณะของ

12

แตละปญหา สภาพการณของสงคม และกาลเวลาทเกดขน อยางไรกตาม คนท (Koontz) ไดกลาวไววา ทฤษฎหรอหลกในการบรหารงานนนจะดหรอมประสทธภาพหรอไมนน ควรค านงถงลกษณะของทฤษฎในเรองตอไปน

1. การเพมประสทธภาพของงาน 2. การชวยวเคราะหงานเพอปรบปรงพฒนา 3. การชวยงานดานวจยขององคการใหกาวหนา 4. ตรงกบความตองการของสงคม 5. ทนสมยกบโลกทก าลงพฒนา

แนวคดและความหมายของการบรหารและการบรหารจดการ

ในการศกษาความหมายของการบรหารและการบรหารจดการ ควรท าความ เขาในแนวคดเกยวกบการบรหารเปนเบองตนกอน กลาวคอ สบเนองจากมนษยเปนสตวสงคมซงหมายถงมนษยโดยธรรมชาตยอมอยรวมกนเปนกลมไมอยอยางโดยเดยว แตอาจมขอยกเวนนอยมากทมนษยอยโดดเดยวตามล าพง เชน ฤษ การอยรวมกนเปนกลมของมนษยอาจมไดหลายลกษณะและเรยก ตางกน เปนตนวา ครอบครว (family) เผาพนธ (tribe) ชมชน (community) สงคม (society) และประเทศ (country) เมอมนษยอยรวมกนเปนกลมยอมเปนธรรมชาตอกทในแตละกลมจะตองม “ผน ากลม” รวมทงม “แนวทางหรอวธการควบคมดแลกนภายในกลม” เพอใหเกดความสขและความสงบเรยบรอย สภาพเชนนไดมววฒนาการตลอดมา โดยผน ากลมขนาดใหญ เชน ในระดบ ประเทศของภาครฐ ในปจจบนอาจเรยกวา “ผบรหาร” ขณะทการควบคมดแลกนภายในกลมนน เรยกวา การบรหาร (administration) หรอการบรหารราชการ (public administration) ดวยเหตผลเชนน มนษยจงไมอาจหลกเลยงจากการบรหารหรอการบรหารราชการไดงายและท าใหกลาวไดอยางมนใจวา "ทใดมประเทศ ทนนยอมมการบรหาร"ค าวา การบรหาร (administration) มรากศพทมาจากภาษาลาตน “administatrae” หมายถง ชวยเหลอ (assist) หรออ านวยการ (direct) การบรหารมความสมพนธหรอมความหมายใกลเคยงกบค าวา “minister” ซงหมายถง การรบใชหรอผรบใช หรอผรบใชรฐ คอ รฐมนตร ส าหรบความหมายดงเดมของค าวา administer หมายถง การตดตามดแลสงตางๆ สวนค าวา การจดการ (management) นยมใชในภาคเอกชนหรอภาคธรกจซงมวตถ ประสงคในการจดตงเพอมงแสวงหาก าไร (profits) หรอก าไรสงสด (maximum profits) ส าหรบผลประโยชนทจะตกแกสาธารณะถอเปนวตถประสงครองหรอเปนผลพลอยได (by product) เมอเปนเชนน จงแตกตางจากวตถประสงคในการจดตงหนวยงานภาครฐทจดตงขนเพอใหบรการสาธารณะทงหลาย (public services) แกประชาชน การบรหาร

13

ภาครฐทกวนนหรออาจเรยกวาการ บรหารจดการ (management administration) เกยวของกบภาคธรกจมากขน เชน การน าแนว คดผบรหารสงสด (Chief Executive Officer) หรอ ซอโอ (CEO) มาปรบใชในวงราชการ การบรหารราชการดวยความรวดเรว การลดพธการทไมจ าเปน การลดขนตอนการปฏบตราชการ และการ จงใจดวยการใหรางวลตอบแทน เปนตน นอกเหนอจากการทภาครฐไดเปดโอกาสใหภาคเอกชนหรอภาคธรกจเขามารบสมปทานจากภาครฐ เชน ใหสมปทานโทรศพทมอถอ การขนสง เหลา บหร อยางไรกด ภาคธรกจกไดท าประโยชนใหแกสาธารณะหรอประชาชนไดเชนกน เชน จดโครงการคนก าไรใหสงคมดวยการลดราคาสนคา ขายสนคาราคาถก หรอการบรจาคเงนชวยเหลอสงคม เปนตน การบรหาร บางครงเรยกวา การบรหารจดการ หมายถง การด าเนนงาน หรอการปฏบตงานใด ๆ ของหนวยงานของรฐ และ/หรอ เจาหนาทของรฐ (ถาเปนหนวยงานภาคเอกชน หมายถงของหนวยงาน และ/หรอ บคคล) ทเกยวของกบคน สงของและหนวยงาน โดยครอบคลมเรองตาง ๆ เชน (1) การบรหารนโยบาย (Policy) (2) การบรหารอ านาจหนาท (Authority) (3) การบรหารคณธรรม (Morality) (4) การบรหารทเกยวของกบสงคม (Society) (5) การวางแผน (Planning) (6) การจดองคการ (Organizing) (7) การบรหารท ร พ ย า ก ร ม น ษ ย (Staffing) (8) ก า ร อ า น ว ย ก า ร (Directing) (9) ก า รป ร ะ ส า น ง า น (Coordinating) (10) ก า ร ร า ย ง า น (Reporting) แ ล ะ (11) ก า ร งประมาณ (Budgeting) เชนน เปนการน า “กระบวนการบรหาร” หรอ “ปจจยทมสวนส าคญตอการบรหาร” ทเรยกวา แพมส-โพสคอรบ (PAMS-POSDCoRB) แตละตวมาเปนแนวทางในการใหความหมาย พรอมกนน อาจใหความหมายไดอกวา การบรหาร หมายถง การด าเนนงาน หรอการปฏบตงานใด ๆ ของหนวยงานของรฐ และ/หรอ เจาหนาทของรฐ ทเกยวของกบ คน สงของ และหนวยงาน โดยครอบคลมเรองตาง ๆ เชน 1) การบรหารคน (Man) 2) การบรหารเงน (Money) (3) การบรหารวสดอปกรณ (Material) 4) การบรหารงานทวไป (Management) 5) การบรหารการใหบรการประชาชน (Market) 6) การบรหารคณธรรม (Morality) 7) การบรหารขอมลขาวสาร (Message) 8) การบรหารเวลา (Minute) และ 9) และการบรหารการวดผล (Measurement) เชนน เปนการน า “ปจจยทมสวนส าคญตอการบรหาร” ทเรยกวา 9M แตละตวมาเปนแนวทางในการใหความหมาย การใหความหมายทง 2 ตวอยางทผานมาน เปนการน าหลกวชาการดานการบรหาร คอ “กระบวนการบรหาร” และ “ปจจยทมสวนส าคญตอการบรหาร” มาใชเปนแนวทางหรอกรอบแนว คดในการใหความหมายซงนาจะมสวนท าใหการใหความหมายค าวาการบรหารเชนนครอบคลมเนอหาสาระส าคญทเกยวกบการบรหาร ชดเจน เขาใจไดงาย เปนวชาการ และมกรอบแนวคดดวย

14

นอกจาก 2 ตวอยางนแลว ยงอาจน าปจจยอนมาใชเปนแนวทางในการใหความหมายไดอก เปนตนวา 3M ซงประกอบดวย การบรหารคน (Man) การบรหารเงน (Money) และการบรหารงานทวไป (Management) และ 5ป ซงประกอบดวย ประสทธภาพ ประสทธผล ประหยด ประสานงาน และประชาสมพนธเพอชวยเพมความเขาใจการบรหารมากขน จงขอน าความหมายค าวา การบรหาร การจดการ และการบรหารจดการมาแสดงไวดวย เชน การบรหาร หมายถง การใชศาสตรและศลปน าเอาทรพยากรบรหาร (administrative resource) เชน คน เงน วสดสงของ และการจดการ มาประกอบการตามกระบวนการบรหาร (process of administration) เชน POSDCoRB Model ใหบรรลวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพ (สมพงศ เกษมสน, 2514, หนา 13-14) การบรหารนยมใชกบการบรหารราชการ หรอการจดการเกยวกบนโยบาย ซงมศพทบญญต วา รฐประศาสนศาสตร (public administration) และค าวา การจดการ (management) นยมใชกบการบรหารธรกจเอกชน หรอการด าเนนการตามนโยบายทก าหนดไว สมพงศ เกษมสน ยงใหความ หมายการบรหารไววา การบรหารมลกษณะเดนเปนสากลอย หลายประการ ดงน 1) การบรหารยอมมวตถประสงค 2) การบรหารอาศยปจจยบคคลเปนองคประกอบ 3) การบรหารตองใชทรพยากรการบรหารเปนองคประกอบพนฐาน 4) การบรหารมลกษณะการด าเนนการเปนกระบวนการ 5) การบรหารเปนการด าเนนการรวมกนของกลมบคคล 6) การบรหารอาศยความรวมมอรวมใจของบคคล กลาวคอ ความรวมใจ (collective mind) จะกอใหเกดความรวมมอของกลม (group cooperation) อนจะน าไปสพลงของกลม (group effort) ทจะท าใหบรรลวตถประสงค 7) การบรหารมลกษณะการรวมมอกนด าเนนการอยางมเหตผล 8) การบรหารมลกษณะเปนการตรวจสอบผลการปฏบตงานกบวตถประสงค 9) การบรหารไมมตวตน (intangible) แตมอทธพลตอความเปนอยของมนษย (สมพงศ เกษมสน, 2523, หนา 5-6) การบรหาร เปนการประสานความพยายามของมนษย (อยางนอย 2 คน) และทรพยากรตาง ๆ เพอท าใหเกดผลตามตองการ (อนนต เกตวงศ, 2523, หนา 2) การบรหาร หมายถง ระบบทประกอบไปดวยกระบวนการในการน าทรพยากรทางการบรหารทงทางวตถและคนมาด าเนนการเพอบรรลวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล(ไพบลย ชางเรยน, 2532, หนา 17) การบรหารในลกษณะทเปนกระบวนการโดยหมายถงกระบวนการน าเอาการตดสนใจ และนโยบายไปปฏบต การบรหารรฐกจหมายถงเกยวของกบการ

15

น าเอานโยบายสาธารณะไปปฏบต (ตน ปรชญพฤทธ, 2535, หนา 8) การบรหาร คอ การจดการทรพยากรทมอยใหมประสทธภาพมากทสดเพอตอบสนองความตองการของบคคล องคการ หรอประเทศ หรอการจดการเพอผลก าไรของทกคนในองคการ (บญทน ดอกไธสงค, 2537, หนา 1 ) การบรหาร ตามวตถประสงคหลกของการจดตงหนวยงานไว 6 สวน ดงน

สวนทหนง การบรหารงานของหนวยงานภาครฐ ซงเรยกวา การบรหารรฐกจ (public administration) หรอการบรหารภาครฐ มวตถประสงคหลกในการจดตง คอ การใหบรการสาธารณะ (public services) ซงครอบคลมถงการอ านวยความสะดวก การรกษาความสงบเรยบรอย ตลอดจนการพฒนาประชาชนและประเทศชาต เปนตน การบรหารสวนนเปนการบรหารของหนวยงานของภาครฐ (public or governmental organization) ไมวาจะเปนหนวยงานทงในสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน เชนการบรหารงานของหนวยงานของส านกนายกรฐมนตร กระทรวง กรม หรอเทยบเทา การบรหารงานของจงหวดและอ าเภอ การบรหารงานของหนวยการบรหารทองถน หนวยงานบรหารเมองหลวง รวมตลอดทงการบรหารงานของหนวยงานของรฐวสาหกจ เปนตน

สวนทสอง การบรหารงานของหนวยงานภาคธรกจ ซงเรยกวา การบรหาร ธรกจ (business administration) หรอการบรหารภาคเอกชนหรอการบรหารของหนวยงานของเอกชน ซงมวตถประสงคหลกของการจดตงเพอการแสวงหาก าไร หรอการแสวงหาก าไรสงสด (maximum profits) ในการท าธรกจ การคาขาย การผลตอตสาหกรรม หรอใหบรการ เหนตวอยางไดอยางชดเจนจากการบรหารงานของ บรษท หางราน และหางหนสวนทงหลาย

สวนทสาม การบรหารของหนวยงานทไมสงกดภาครฐ (non-governmental organization) ซงเรยกยอวา หนวยงาน เอนจโอ (NGO) เปนการบรหารงานของหนวยงานทไมแสวงหาผลก าไร (non-profit administration) มวตถประสงคหลกในการจดตง คอการไมแสวงหาผลก าไร (non-profit) เชน การบรหารของมลนธ และ สมาคม

สวนทส การบรหารงานของหนวยงานระหวางประเทศ (international organization) มวตถประสงคหลกของการจดตง คอ ความสมพนธระหวางประเทศ เชน การบรหารงานของสหประชาชาต (United Nations Organization) องคการคาระหวางประเทศ (World Trade Organization) และกลมประเทศอาเซยน (ASEAN)

สวนทหา การบรหารงานขององคกรตามรฐธรรมนญ การบรหารงานขององคกรสวนนเกดขนหลงจากประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. 2540) โดยบทบญญตของรฐธรรมนญไดก าหนดใหมองคกรตามรฐธรรมนญขน เชน การบรหารงานของศาลรฐธรรมนญ ศาล

16

ปกครอง คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต คณะกรรมการการเลอกตง และผตรวจการแผนดนของรฐสภา เปนตน องคกรดงกลาวนถอวาเปนหนวยงานของรฐเชนกน แตมลกษณะพเศษ เชน เกดขนตามบทบญญตของรฐธรรมนญดงกลาว และมวตถประสงคหลกในการจดตงเพอปกปองคมครองและรกษาสทธเสรภาพของประชาชน ตลอดจนควบคมตรวจสอบการปฏบตงานของหนวยงานของรฐและเจาหนาทของรฐ

สวนทหก การบรหารงานของหนวยงานภาคประชาชน มวตถประสงคหลกในการจดตงเพอปกปองรกษาผลประโยชนของประชาชนโดยสวนรวมซงเปนประชาชนสวนใหญของประเทศและถกเอารดเอาเปรยบตลอดมา เชน การบรหารงานของหนวยงานของเกษตรกร กลมผใชแรงงาน และกลมผใหบรการ (วรช วรชนภาวรรณ,2545,หนา 36-38.)การบรหารในฐานะทเปนกระบวนการ หรอกระบวนการบรหาร เกดไดจากหลายแนวคด เชน โพสคอรบ (POSDCoRB) เกดจากแนวคดของ ลเทอร กลค (Luther Gulick) และ ลนดอล เออรวค (Lyndall Urwick) ประกอบดวยขนตอนการบรหาร 7 ประการ ไดแก การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การบรหารงานบคคล (Staffing) การอ านวยการ (Directing) การประสานงาน (Coordinating) การรายงาน (Reporting) และการงบประมาณ (Budgeting) ขณะทกระบวนการบรหารตามแนวคดของ เฮนร ฟาโยล (Henry Fayol) ประกอบดวย 5 ประการ ไดแก การวางแผน (Planning) การจดองคการ (Organizing) การบงคบการ (Commanding) การประสานงาน (Coordinating) และการควบคมงาน (Controlling) หรอรวมเรยกวา พอคค (POCCC) (วรช วรชนภาวรรณ,2545,หนา 39) การบรหารหมายถง กจกรรมทบคคลตงแต 2 คนขนไป รวมกนด าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงค (Herbert A. Simon, Administrative Behvior (New york: Macmillian, 1947), p. 3. การบรหารจ าเปนตองกระท าโดยมหลกเกณฑ ซงก าหนดจากการวเคราะหศกษาโดยรอบคอบ ทงน เพอใหมวธทดทสดในอนทจะกอใหเกดประสทธภาพในการผลตมากยงขนเพอประโยชนส าหรบทกฝายทเกยวของ (สมพงศ เกษมสน, 2523,หนา 27) การบรหาร คอ ศลปะในการท างานใหบรรลเปาหมายรวมกบผอน การท างานตาง ๆ ใหลลวงไปโดยอาศยคนอนเปนผท าภายในสภาพองคการทกลาวนน ทรพยากรดานบคคลจะเปนทรพยากรหลกขององคการทเขามารวมกนท างานในองคการ ซงคนเหลานจะเปนผใชทรพยากรดานวตถอน ๆ เครองจกร อปกรณ วตถดบ เงนทน รวมทงขอมลสนเทศตาง ๆ เพอผลตสนคาหรอบรการออกจ าหนายและตอบสนองความพอใจใหกบสงคม การจดการ หมายถง การด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคทตงไวโดยอาศยปจจยทงหลาย ไดแก คน เงน วสดสงของ เปนอปกรณการจดการนน (สมพงศ เกษมสน, 2523, หนา 6)

17

ลกษณะของงานบรหารจดการไว 3 ดาน คอ 1) ในดานทเปนผน าหรอหวหนางาน งานบรหารจดการ หมายถง ภาระหนาทของบคคลใด

บคคลหนงทปฏบตตนเปนผน าภายในองคการ 2) ในดานของภารกจหรอสงทตองท า งานบรหารจดการ หมายถง การจดระเบยบทรพยากรตางๆ ในองคการ และการประสานกจกรรมตาง ๆ เขาดวยกน 3) ในดานของความรบผดชอบ งานบรหารจดการ หมายถง การตองท าใหงานตาง ๆ ส าเรจลลวงไปดวยดดวยการอาศยบคคลตาง ๆ เขาดวยกน (ธงชย สนตวงษ, 2543) การบรหารจดการ (management administration) การบรหารการพฒนา (development administration) แมกระทงการบรหารการบรการ (service administration) แตละค ามความหมายคลายคลงหรอใกลเคยงกนทเหนไดอยางชดเจนมอยางนอย 3 สวน คอ หนง ลวนเปนแนวทางหรอวธการบรหาร งานภาครฐทหนวยงานของรฐ และ/หรอ เจาหนาทของรฐ น ามาใชในการปฏบ ตราชการเพอชวยเพมป ร ะ ส ท ธ ภ า พ ใ น ก า ร บ ร ห า ร ร า ช ก า ร ส อ ง ม ก ร ะ บ ว น ก า ร บ ร ห า ร ง า น ทประกอบดวย 3 ขนตอน คอ การคด (thinking) หรอการวางแผน (planning) การด าเนนงาน (acting) และการประเมนผล (evaluating) และ สาม มจดหมายปลายทาง คอ การพฒนาประเทศไปในทศทางทท าใหประชาชนมคณภาพชวตทดขน รวมทงประเทศชาตมความเจรญกาวหนาและมนคงเพมขน ส าหรบสวนทแตกตางกน คอ แตละค ามจดเนนตางกน กลาวคอ การบรหารจดการเนนเรองการน าแนวคดการจดการของภาคเอกชนเขามาใชในการบรหารราชการ เชน การมงหวงผลก าไร การแขงขน ความรวดเรว การตลาด การประชาสมพนธ การจงใจดวยคาตอบแทน การลดขนตอน และการลดพธการ เปนตน ในขณะทการบรหารการพฒนาใหความส าคญเรองการบรหารรวมทงการพฒนานโยบาย แผน แผนงาน โครงการ (policy, plan, program, project) หรอกจกรรมของหนวยงานของรฐ สวนการบรหารการบรการเนนเรองการอ านวยความสะดวกและการใหบรการแกประชาชน (วรช วรชนภาวรรณ, 2548, หนา 5) ค าวา “การบรหาร”(Administration) ใชในความหมายกวาง ๆ เชน การบรหารราชการ อกค าหนง คอ “ การจดการ” (Management) ใชแทนกนไดกบค าวา การบรหาร สวนมากหมายถง การจดการทางธรกจมากกวาโดยมหลายทานไดระบดงน

ศลปะในการท างานใหบรรลเปาหมายรวมกบผอน กลาววาคอ กจกรรมทบคคลตงแต 2 คนขนไป รวมมอกนด าเนนการใหบรรลวตถประสงคอยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน (ภาวดา ธาราศรสทธ, 2542)

18

สวนค าวา “การบรหารการศกษา” หมายถง กจกรรมตางๆ ทบคคลหลายคนรวมกนด าเนนการ เพอพฒนาสมาชกของสงคมในทกๆ ดาน นบแต บคลกภาพ ความรความสามารถ เจตคต พฤตกรรม คณธรรม เพอใหมคานยมตรงกนกบความตองการของสงคม โดยกระบวนการตางๆ ทอาศยควบคมสงแวดลอมใหมผลตอบคคล และอาศยทรพยากร ตลอดจนเทคนคตางๆ อยางเหมาะสม เพอใหบคคลพฒนาไปตรงตามเปาหมายของสงคมทตนด าเนนชวตอย ค าวา “สถานศกษา” หมายความ วาสถานพฒนาเดกปฐมวย โรงเรยน ศนยการศกษาพเศษ ศนยการศกษานอกระบบและตามอธยาศย ศนยการเรยน วทยาลย วทยาลยชมชน สถาบนหรอสถานศกษาทเรยกชออยางอนของรฐทมอ านาจหนาทหรอมวตถประสงคในการจดการศกษาตามกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาตและตามประกาศกระทรวง(พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา, 2547, หนา 23) การบรหารเปนทงศาสตรและศลป การบรหารเปนสาขาวชาทมการจดการระเบยบอยางเปนระบบ คอมหลกเกณฑและทฤษฎทพงเชอถอได อนเกดจาการคนควาเชงวทยาศาสตร เพอประโยชนในการบรหาร โดยลกษณะน การบรหารจงเปนศาสตร (Science) เปนศาสตรสงคม ซงอยกลมเดยวกบวชาจตวทยา สงคมวทยา และรฐศาสตรแตถาพจารณาการบรหารในลกษณะของการปฏบตทตองอาศยความร ความสามารถ ประสบการณและทกษะของผบรหารแตละคน ทจะ ท างานใหบรรลเปาหมาย ซงเปนการประยกตเอาความร หลกการและทฤษฎไปรบใชในการปฏบตงานเพอใหเหมาะสมกบสถานการณ และสงแวดลอม การบรหารกจะมลกษณะเปนศลป

ปจจยส าคญการบรหารทส าคญม 4 อยาง ทเรยกวา 4M,s ไดแก 1) คน (Man) 2) เงน (Money) 3) วสดสงของ(Materials) 4) การจดการ (Management) การบรหารสถานศกษาสความเปนเลศนน จะตองตงอยบนพนฐานอยางใดอยางหนง

โดยความคดพนฐานนนตองมการพฒนาไปเรอย ๆ ปญหาการพฒนาการบรหารสถานศกษายงมอยอกมากโดยเฉพาะในแงของบคลากร อปกรณ อาคารสถานท การเงนงบประมาณและการจดการ การใชหลกสตรทไดผล ซงผบรหารทกคนจะตองเขาใจหลกการ ผบรหารโรงเรยนมความจ าเปนอยางยงทจะตองมความร ความสามารถในการบรหารงาน เปนผน าทจะตองใชทงศาสตรและศลปเปนวธการบรหารงานใหบรรลผลส าเรจตามวตถประสงค ซงหลกการทน ามาใชในการ

19

บรหารงาน คอ หลกการบรหาร 9 ประการ หรอทเรยกวา PAPOSDCoRB ในการบรหารงาน ดงน

1. Policy ผบรหารตองมความเขาใจในนโยบายเพอน าไปปฏบต มความสามารถปฏบตงาน โดยยดถอนโยบายของผบรหารระดบสง หลกการตามวชาชพ และกฎหมายทเกยวของ

2. Authority ผบรหารตองมความสามารถในการใชอ านาจหนาทในการปฏบตงานไดอยางเหมาะสม

3. Planning ผบรหารตองมความสามารถอยางเพยงพอตอการคาดการลวงหนา จดท าแผนงานรวมกบผใตบงคบบญชาอยางมเหตผลและค านงถงความเปนไปไดของแผน

4. Organizing ผบรหารตองมความสามารถในการจดโครงสรางและระบบงานทจ าเปน เพอใหผปฏบตงานในองคการรวมกนท างานอยางมประสทธภาพ

5. Staffing มความสามารถในการสรรหา คดเลอก มอบหมายงานใหบคลากรท างานในหนาทตาง ๆ ตามหลกการ “จดคนใหเหมาะสมกบงาน” (Put the right man on the right job)

6. Directing ผบรหารตองมความสามารถในการน าผอนดวยการจงใจผใตบงคบบญชาอยางเหมาะสม สามารถตดสนใจแกปญหาและตอบสนองตอสถานการณรอบดานไดอยางเหมาะสม

7. Coordinating ผบรหารตองมความสามารถในการประสานงานใหใหไดรบความรวมมอจากทกฝาย เพอใหงานของหนวยงานด าเนน ไปไดอยางราบรน

8. Reporting ผบรหารตองมความสามารถในการจดท ารายงานใหแก ฝายตาง ๆ ทเกยวของ รวมทงการจดประเมนผลการปฏบตงานของ ผใตบงคบบญชา การจดเกบเอกสารอยางเปนระบบ

9. Budgeting ผบรหารตองมความสามารถในการจดท าขอเสนอเพอก าหนดคาใชจายตาง ๆ มความสามารถในการควบคมประสทธผลของตนทน

หลกการบรหารสถานศกษามงสความเปนเลศ

การบรหารธรกจและองคกรกบเปาหมายสงสดกบความส าเรจมกหนไมพนเพอผลก าไรสงสดความพงพอใจของผถอหนผมสวนไดสวนเสยทส าคญไมยงหยอนไปกวากนคอ เพอความเปนเลศและสองคกรบรหาร World class ทหลายองคกรใฝฝนในอนาคตเปาหมายน าพาองคกรไปสการบรหารแบบมออาชพแนวหนากยงอยไมไกล ดวยเหตผลดงกลาวในการบรหารงานโรงเรยนจงควรมรปแบบและแนวทางทเหมาะสมเพอมงเนนใหเกดประสทธภาพและประสทธผลเพอมงไปส

20

ความเปนเลศในดานการจดการองคกรและในดานการศกษาโดยยดหลกการบรหารจดการและแนวทมงสความเปนเลศของส านกคณะกรรมการศกษาขนพนฐานทงหมด 10 ดาน มดงน

1. ผน าองคกรตองมวสยทศนชดเจน ผน าระดบสงจะตองเปนผก าหนดทศทาง วสยทศนของโรงเรยนทมงเนนคณภาพผเรยน และมการสอสารทศทางวสยทศนสการปฏบต และสรางแรงจงใจกระตนบคลากร มสวนรวมในการท าใหโรงเรยนประสบความส าเรจโดยวสยทศนจะตองอธบายภาพอนาคตขององคกร ดงดดความตองการ มจดเนน มความชดเจนน าไปสการตดสนใจและถกทศทางมความยดหยน มเหตผล มเปาหมายทสามารถบรรลผล สามารถสอสารไดเขาใจงาย

2. การทยดการเรยนรเปนแกนกลาง โรงเรยนมงเนนการจดการศกษาไปทการเรยนรและความตองการของผเรยน ความตองการคณลกษณะของผเรยนในอนาคตของสงคมโลก การสรางความสมพนธทดและความพงพอใจของผเรยน และแปลงความตองการเหลานนมาเปนหลกสตร และการพฒนาการเรยนรทเหมาะสมมการจดการเรยนรสนองตามความตองการผเรยน และสรางความสมพนธทดและความพงพอใจของผเรยนและพฒนาการเรยนเหมาะสมกบผเรยน

3. การเรยนรขององคกร โรงเรยนจดระบบการเรยนรใหมบรรยากาศเออตอการเรยนรรวมกนและการเรยนรรายบคคลในประเดนทเกยวของกบภารกจการด าเนนงานของโรงเรยน ซงจะเปนสงส าคญในการพฒนาโรงเรยนไปสความส าเรจ และสงผลใหเกดมลคาเพมใหแกผเรยนโดยการคดอยางเปนระบบมความใฝรควบคกบศกยภาพและรบรภาพลกษณโดยรวมขององคกร มองเหนวสยทศนรวมกนและการเรยนรการท างานรวมกนเปนทม

4. การใหคณคากบคณะคร บคลากร และผมสวนรวม โรงเรยนแสดงถงการเหนคณคาของครและบคลากรโดยการสรางความผกพน ความพงพอใจ แรงจงใจการจดสภาพแวดลอมการท างาน สวสดการ ฯลฯ จะท าใหโรงเรยนประสบความส าเรจ ใหโอกาสบคากรในการมสวนรวมในการตดสนใจ, สงบคลากรฝกอบรมเพอพฒนาศกยภาพ, สรางความมนใจและความรสกในการท างาน

5. ความคลองแคลว กระตอรอรน ความคลองแคลว กระตอรอรน เปนความสามารถ ในการเปลยนแปลงอยางรวดเรว มความยดหยน และปรบเปลยนความตองการของผเรยนและผมสวนไดสวนเสยจะท าใหสามารถลดรอบเวลาและตนทนในการพฒนาคณภาพ

6. การมองอนาคต การพฒนาโรงเรยนใหมความยงยนตองอาศยความเขาใจปจจยตางๆ ทงในระยะสนและระยะยาวทมผลกระทบตอการจดการศกษาและสวนแบงทางการศกษา ตลอดจนการจดหลกสตรทสนองตอบตอความตองการ ก าลงคนในการพฒนาประเทศและการ

21

เปลยนแปลงของสงคมโลกโรงเรยนจงตองมแนวคดทมงอนาคตอยางจรงจง และสรางความผกพนในระยะยาวกบผเรยน ผมสวนไดสวนเสยและผรบบรการ โดยการพฒนาศกยภาพของครและบคลากรสรางโอกาสทางนวตกรรม เพอสงเสรมใหนกเรยนไดเตรยมตวมงสอนาคตทเปนเปาหมายทางเลอกอยางเหมาะสม มหลกในการบรหาร (วเชยร วงด าจนทร, 2523) ดงน 1)การจดการหลกสตรทตอบสนองความตองการ 2) พฒนาศกยภาพครและบคลากร 3) สงเสรมใหนกเรยนเตรยมตวมงสอนาคตทเปนเปาหมาย

7. การจดการเพอใหเกดนวตกรรม นวตรกรรมเปนการน าวธการใหมมาปฏบตหลงจากไดผานการทดลองหรอไดรบการพฒนาแลวตามล าดบ (กรต ยศยงยง, 2551, หนา9) โรงเรยนตองแสวงหา สราง พฒนา และใชองคความรและนวตกรรม เพอใหเกดนวตกรรมของหลกสตร การจดกระบวนการเรยนรและการบรการใหเกดกบผเรยน ผมสวนไดสวนเสย และผรบบรการ ตลอดจนผเกยวของอน ๆ

8. ความรบผดชอบตอสาธารณะ/สงคม โรงเรยนมบทบาทในการรบผดชอบตอสงคม ชมชนดวยการมงเนนการดแลสขอนามย สภาพแวดลอมของชมชนและสรางความเขมแขงใหชมชน รวมทงบคลากรของโรงเรยนประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยางทด มจรยธรรมและจรรยาบรรณตอสาธารณะ

9. การมงเนนผลลพธและการสรางคณคา โรงเรยนไดวางแผนปฏบต และประเมนผลลพธทส าคญในทกระดบงานทแสดงใหเหนวามงเนนการสรางคณคาและผลส าเรจของผเรยน ผมสวนไดสวนเสย และผรบบรการ

10. การบรหารจดการเชงระบบ โรงเรยนสรางระบบบรหารจดการทเชอมโยงแผน ปฏบตงาน กระบวนการตวชวดและกจกรรมตาง ๆ ใหมความสอดคลองไปในแนวทางเดยวกน และบรณาการเพอใหบรรลผลลพธของโรงเรยน การสรางสรรคกระบวนการทเปนเลศ

ตวชวดความส าเรจของการรอปรบระบบ การบรหารยคใหม ซงเปนทยอมรบของหนวยงานตางๆไมวาภาครฐหรอเอกชนคอการรอ

ปรบระบบ แตการรอปรบระบบในยคของการแขงขนทรนแรงเชนในปจจบนทกองคกรตองไมมค าวาพลาด ไมวาหนวยงานของเอกชนทเมอพลาดแลว หมายถง ขาดทนหรออาจลมเลกกจการจงจะตองมการปรบปรงพฒนาคณภาพการใหบรการอยางตอเนองโดยการปรบปรงกระบวนการท างานใหสามารถเชอมโยงและประสานเอาบคลากรทมความรความสามารถแตละดานเขามาใชใหเปนประโยชนโดยการสรางสรรคกระบวนการใหมใหเกดการท างานทมการประสานกนใน

22

แนวราบซงจะกอใหเกดงานทท าไดรวดเรวมคณภาพและกระบวนการท างานทยดหยน การสรางสรรคกระบวนการใหมจงเปนการปรบเปลยนกระบวนการท างานทมการก าหนดวสยทศนวางยทธศาสตรการท างาน การออกแบบกระบวนการทสอดคลองกบความเปนจรงการน าเทคโนโลยมาใชและพฒนาองคกรและบคลากรใหมประสทธภาพและประสทธผล (สรยะ วระสวสด, 2551,หนา19)

กลยทธในการพฒนาองคกรมงสความเปนเลศ กลยทธในการพฒนาองคกรมงสความเปนเลศมองคประกอบหลก ดงตอไปน

1. การรจกองคกร คอ การพฒนาองคกรสความเปนเลศตองเรมจากการรจกองคกรเปนอนดบแรกเพอใหบคลากรทกคนมองภาพขององคกรอยางเหมาะสมและเปนไปในทศทางเดยวกนทวทงองคกร

2. เรมตนทผบรหาร คอ กาก าหนดทศทางขององคกรหนาทแรกของผบรหารคอการสอสารใหบคลากรเขาใจตรงกนวาตองการใหองคกรเปนอยางไร มงไปในทศทางใดเพอใชเปนกรอบหรอแนวคดในการด าเนนการใหบรรลเปาหมาย โดยก าหนดเปนวสยทศนขององคกร

3. ท างานอยางมแผน คอ การวางแผนการด าเนนทดจะน าพาองคกรไปสเปาหมายโดยมความผดพลาดหรอคลาดเคลอนนอยทสดเพราะองคประกอบดวยหลายหนวยงานและมบคลากรจ านวนมากการด าเนนการใหบรรลวสยทศนทก าหนดไวคงไมใชเพยงแคการท างานประจ าวนตามปกตเทานนแตตองมการวางแผนการด าเนนการขององคกรเพอใหแตละหนวยงานใชเปนกรอบในการปฏบตงานใหสอดคลองและไปในทศทางเดยวกนทวทงองคกร

4. คยดวยขอมลทเปนจรง ปจจยทท าใหองคกรมขดความสามารถเหนอคแขงทส าคญอกประการหนงคอ การใชขอมลจรงทมอยใหเปนประโยชนในการวดผลการด าเนนงานในดานตางๆการใชขอมลจรงในการบรหารจดการชวยใหการตดสนใจตางๆอยบนพนฐานความเปนจรง ท าใหการตดสนใจและวางแผนงานตางๆเหมาะสมกบสถานการณซงจะเหนไดวาเกอบทกองคกรมการเกบขอมลเพอน ามาวเคราะห ใชประกอบการวางแผนและการตดสนใจด าเนนการเพยงแตมแนวทางในการจดเกบขอมลและน ามาใชประโยชนแตกตางกนในแตละองคกร

5. ไมหวงความร ความรถอเปนสนทรพยทมคาขององคกรโดยเฉพาะความรทสงสม อยในตวคนซงเกดจากทกษะและประสบการณในการท างาน ผานการลองผดลองถกจนไดวธการหรอเทคนคในการท างานหรอแกปญหาทถกตองรวดเรว องคกรควรมการจดการความรประเภทนใหเปนระบบการจดการความรเปนการบรหารจดการเพอใหคนน าความรมาใชใหเกดประโยชนดวย

23

การทคนใชความคด ความร และความสามารถในการท างานอยางมประสทธภาพ สงผลใหบรรลเปาหมายทองคกรวางไว

6. ใสใจบคลากร การด าเนนการตางๆใหบรรลเปาหมายขององคกรตองใชคนในการขบเคลอน บคลากรจงเปนทรพยากรทมคามากซงองคกรตองใหความส าคญและใสใจดแลเพอใหสามารถด าเนนการตางๆไดตามทตองการ การใสใจดแลบคลากรมวตถประสงคหลก 3 ประการคอ

6.1 เพอใหบคลากรรขอบขาย บทบาทและอ านาจหนาทในการท างานชดเจนรวมทงมความกาวหนาในการท างานและไดรบคาตอบแทนทเหมาะสมและยตธรรม

6.2 เพอพฒนา เพมพนทกษะ ความรและความสามารถของบคลากรให มศกยภาพเพอตอบสนองการด าเนนการตางๆขององคกร

6.3 เพอใหบคลากรมความสข มความพงพอใจมแรงจงใจในการท างานและผกพนกบองคกร

7. ท างานอยางมประสทธภาพ การจะท าใหกระบวนการท างานมประสทธภาพตองเรมตนการวางแผนกระบวนการท างานอยางเหมาะสม รขอก าหนดทส าคญของแตละกระบวนการเพอท าใหไดความตองการและความมงหมายของแตละกระบวนการ มการออกแบบกระบวนการท างานใหเหมาะสมและมประสทธภาพใหสามารถบรรลตามขอก าหนดทตองการได มตวชวดเพอใชในการควบคมกระบวนการท างานและใชในการตรวจสอบและปรบปรงผลการด าเนนงานของแตละกระบวนการ

8. การเพมเตมความเปนเลศ เมอองคกรเตบโตและแขงแกรงขนมขดความสามารถและศกยภาพเพมขนจะตองคนกลบสสงคมหรอชมชนทองคกรตงอย การใสใจกบชมชนทองคกรตงอยใชวาจะเปนการใหเพยงอยางเดยวองคกรจะไดประโยชนจากการน าความคดของชมชนมาใชในระบบงานและเปนสงทชวยผลกดนใหองคกรมระบบการบรหารจดการทมความเปนเลศ

รปแบบการเปลยนแปลงของเลวน

การพฒนารปแบบกระบวนการเปลยนแปลงซงถอเปนรปแบบททอทธพลตอการจดการเปลยนแปลงในองคการเปนอยางมากซงรปแบบนขนอยกบแนวคดการวเคราะหปจจยทเกยวของกบการเปลยนแปลงประกอบดวยขนตอนทส าคญ 3 ขนตอน

1. การละลายพฤตกรรม 2. กระบวนการเปลยนแปลงมงไปทการเคลอนไปสการเปลยนแปลง 3. ขนการคงสภาพ

24

รปแบบการเปลยนแปลงทไดรบการวางแผน

ผบรหารระดบสงจะตระหนกถงความตองการส าหรบการเปลยนแปลงและรเรมกระบวนการในการแกปญหาเพอออกแบบการเปลยนแปลงและน าไปปฏบตและประเมนการเปลยนแปลงนนรปแบบการเปลยนแปลงท ไ ดรบการวางแผนทขยายมาจากรปแบบการเปลยนแปลง 3 ขนตอนของเลวน

ภาพ 2 รปแบบการเปลยนแปลง 3 ขนตอนของเลวน

ขนตรวจสอบ

ขนแรกเขา

ขนวนจฉย

ขนวางแผน

ขนลงมอปฏบต

ประเมนผล

ขนยกเลก/ถอดถอน

25

รปแบบการเปลยนแปลงองคกรของ จอหน คอตเตอร มดวยกน 8 ขนตอนดงน สรางความรสกความเรงดวนเกยวกบความตองการการเปลยนแลงท าไดโดยละลาย

พฤตกรรมขององคการโดยสรางเหตผลเชงบงคบวาท าไมจงมความตองการการเปลยนแปลง 1. สรางแนวทางในการรวมมอกน 2. พฒนาวสยทศนและกลยทธ 3. สอสารวสยทศนทเปลยนแลง 4. มอบอ านาจการปฏบตในวงกวาง 5. สรางชยชนะในระยะสน 6. รวบรวมก าลงและสรางการเปลยนแปลง 7. วงการเปลยนแปลงสวฒนธรรมองคการ

บรหารองคกรมงสความเปนเลศ

องคกรมงสความเปนเลศ เปนองคกรทไมยดตดกบหลกการบรหารเดมและพรอมจะเปลยนแปลงไปสนวตกรรมทดกวาผบรหารในองคกรมงสความเปนเลศ จะตองทงการบรหารในความเชอเกาๆเกยวกบการท างานแลวเตมความคด ความฝน และรเรมใชการบรหารใหมๆ ใหสอดคลองกบสภาพการเปลยนแปลงทงนเพอความอยรอดขององคกร และเพอใหองคกรมศกยภาพทจะแขงขนกบองคกรในประเทศทพฒนาแลว ทงนหลกการบรหารเพอมงสความเปนเลศทส าคญทสดทผบรหารยคใหมควรยดถอไดแก

1. การปรบเปลยนองคกรสความเปนเลศ โดยเรมจากการพฒนายทธศาสตรองคกรใหมไมยดวธการท างานหรอหลกเกณฑเกาๆทเคยประสบความส าเรจเพราะความส าเรจในอดตกลายเปนเรองทลมเหลวในปจจบน ดงนนองคกรจะตองมงสรางสรรคการใหบรการและรจกการเรยนรทรวดเรวและดกวาองคกรคแขง ไมเชนนนแลวองคกรคแขงทเกดขนใหมอาจชงความไดเปรยบและเอาชนะไดในทสด

2. มการประเมนศกยภาพขององคกรดวยการสรางสรรคคนและกระบวนการบรหารอยางตอเนอง จะตองมการประเมนศกยภาพของคนและกระบวนการท างานซงเปนปจจยหลกขององคกรอยเสมอ เพอใหสามารถสรางสรรคงานทมประสทธภาพและมศกยภาพในการรเรมสรางสรรคผลงานไดมากมายและหลากหลายมากขนในสวนขององคกรจะตองรวมกนระดมทกษะและความสามารถมาใชอยางเตมศกยภาพทวทงองคกร โดยมการสงเสรมการมสวนรวมและเพมอ านาจในการบรหารทงทรพยากรและอ านาจใหกบพนกงานสวนลาง เพอใหโอกาสมสวนรวมในการแกไขปญหามากขน

26

3. ท าลายก าแพงกนของการท างานในลกษณะตางคนตางท า การท างานในยค

เกาจะเนนการท างานตามความช านาญเฉพาะดานท างานตามทตนรบผดชอบ โดยไมมการแลกเปลยนขาวสาร ดงนน องคกรยคใหมจะตองท าลายก าแพงดงกลาวเพราะเปนเสมอนก าแพงกนความกาวหนาและนวตกรรมใหมๆ นอกจากนองคกรจะตองพฒนาเครองมอในการวดผลงานทไดจากยทธศาสตรทองคกรยดถอใหสามารถบงบอกไดวาขณะนนองคกรไดพฒนาอยในระดบใดของการน าองคกรมงสความเปนเลศซงหากเปนองคกรในภาครฐมกจะสนบสนนประชาชนใหเขามามสวนรวมในการวดผล ในขณะทภาคธรกจเอกชนจะจางบรษทประเมนผลมาด าเนนการ

4. การพฒนาเทคโนโลยและขอมลสารสนเทศการบรการ จะตองน าเทคโนโลยสารสนเทศเขามาเชอมโยงขาวสารเพอใหเกดการแลกเปลยนความรทวทงองคกร รวมทงสรางเครอขายความรวมมอกบองคกรพนธมตร และองคกรคแขงเพอตรวจสอบขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอองคกร

5. สรางสรรคภาวะผน าทมงสความเปนเลศ มทศนคตการท างานเชงรกและรจกทดลองและพฒนานวตกรรมใหมๆใหสอดคลองกบตลาด ใสใจกบสภาพแวดลอมคดคนวธการท างานทเปนมตรกบสงแวดลอม สรางความประทบใจแกลกคาไมวาเปนผทมสวนเกยวของกบงานหรอผทไดรบประโยชน รวมทงพฒนาอารมณใหเหมาะสมสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลง

6. พฒนาเครองมอประเมนผลยทธศาสตรสความเปนเลศ ในสภาพการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและการแขงขนกนอยางรนแรงเฉกเชนปจจบนองคกรจะตองมเครองมอทมประสทธภาพในการประเมนยทธศาสตรสความเปนเลศขององคกรอยางตอเนองเพอใหทราบสถานะขององคกรวาอยระดบใดในยทธศาสตรทน ามาใช ตลอดจนเปรยบเทยบผลการท างานจากหนวยงานขางเคยง (Benchmarking) ในปจจบนผลการเปลยนแปลงสภาพสงคมของโลกไดกอใหเกดการเปลยนแปลงของการบรหารทมงสความเปนเลศเหนอคแขงหรอเนนองคกรทท าใหเกดประโยชนแกผรบบรการทงในลกษณะของกลมหรอปจเจกชนทหลากหลายรปแบบและทนความตองการองคกรตางๆดงนนผบรหารยคใหมจะตองพฒนาศกยภาพของตนเองและองคกรใหพรอมทงดานโครงสรางขององคกรสความเปนเลศ ประเมนศกยภาพ สรางสรรคคนและกระบวนการท างานอยางตอเนองท าลายก าแพงกนการท างาน สรางสรรคภาวะผน าทมงสความเปนเลศรวมทงพฒนาเทคโนโลยใหทนสมยองคกรจงจะมลกษณะมงสความเปนเลศเพอความอยรอดและกาวหนาขององค( ชยเสฏฐ พรหมศร, 2551, หนา 27)

27

ตาราง 1 เปรยบเทยบหลกการบรหารยคเกาหลกการบรหารมงสความเปนเลศ

หลกการบรหารยคเกา

หลกการบรหารมงสความเปนเลศ

1. มเสถยรภาพ คาดการณได 2. เนนขนาดใหญ และซบซอน 3. ผน าองคกรคอผบรหารระดบสง 4. มโครงสรางองคกรทตายตว 5. ควบคมโดยใชระเบยบและสาย

การบงคบบญชา 6. ไมมการถายเทขอมล 7. การบรหารมลกษณะตงรบ ไม

กลาเสยง 8. เนนความรวมมอภายในองคกร 9. การประสานงานมลกษณะจาก

ขางบนลงลาง 10. เนนประสทธภาพภายใน 11. เนนผลก าไรจากการบรการเดม 12. การแขงขนเปนไปเพยง เพ อ

รกษาตลาดปจจบน

1. มการเปลยนแปลงตลอดเวลาเวลา

คาดการณยาก 2. เนนความรวดเรว 3. ผน าองคกรคอทกคนในองคกร 4. มโครงสรางองคกรทยดหยนได 5. ควบคมโดยใชวสยทศนรวมและ

คานยมองคกร 6. มการแลกเปลยนขอมลอยางทวถง 7. ประเมนงานโดยดทความคดรเรม 8. อดทน ตอความ ไม ช ด เ จน ไ ม

แนนอน 9. มผบรหารมความกลาเสยง และ

เปนผลงมอกระท า 10. เนนการสรางเครอขายความรวมมอ 11. มการประสานงานทกทศทาง 12. ปรบองคกรใหมความแขงขนกบ

ภายนอก 13. ท าก าไรและคดคนการใหบรการ

แบบใหม 14. คดคนและแสวงหาตลาดอยเสมอ

28

หลกการบรหารโรงเรยนทเปนเลศ การบรหารเชงคณภาพ กบการประกนคณภาพการศกษาคณภาพผเรยนมงเนนสความ

เปนสากล โดยใชการบรหารทเนนการมสวนรวมการบรหารโดยยดประชาธปไตย การสรางทมงาน หลก 5 ส. เทคนคการวเคราะหแบบ SWOT. การบรหารแบบ TQM. การบรหารระบบคณภาพISO9002จนสามารถบรหารโรงเรยนไดอยางมประสทธภาพ วเคราะหถงจดแขง จดออน โอกาส และขอจ ากดหรอภยคกคาม (SWOT Analysis) ซงจะวเคราะหจดแขงและโอกาส ซงเปนเชงบวก และวเคราะหจดออนและขอจ ากด ซงเปนเชงลบ ดงน (ยงยทธ ยศยงยง, 2545)

1. จดแขง (Strength) และโอกาส (Opportunity) ไดแก แผนฯ 8 และ 9 ตางยดพนท หนาท และการมสวนรวม (Area-Function-Participation Approach : AFP) มาเปนหลกในการน าแผนพฒนาประเทศไปด าเนนการในระดบปฏบต ดงนน การกระจายอ านาจทางการศกษา โดยยดท

1.1 พนท จงมทงในมตของเขตการศกษา โรงเรยน (School Based) และชมชน (Community Based)

1.2 หนาท ทจะตองปรบบทบาทของภาครฐ จากผสงการ (Instructor) มาเปนผประสานงาน (Coordinator) และเอออ านวยความสะดวก (Facilitator) ใหเกดกลไกและเครอขายความรวมมอกนในการจดการศกษา

1.3 การมสวนรวมเปนหลก ในการจดการศกษา ดงนนจะตองกระจายหรอมอบ อ านาจในการจดการศกษา ไปใหประชาชนเขามามสวนรวมในทกขนตอนของการจดการศกษา ตงแตขนของการวางแผน ก าหนดหลกสตร รวมกนสรางโรงเรยนและชมชนใหกลายเปนองคกรชมชนแหงการเรยนรรวมกน (Learning Society) จนถงขนของการตดตามประเมนผลคณภาพของการจดการศกษา บทบญญตในรฐธรรมนญฯ พ.ศ. 2540 พ.ร.บ.ก าหนดแผนและขนตอน การกระจายอ านาจไปสองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2542 และ พ.ร.บ.การศกษาฯ พ.ศ.2542 ลวนสรางกลไกในการกระจายอ านาจทางการศกษา รวมทงกลไกการบรหารจดการทเกยวของ ใหเอออ านวยตอการกระจายอ านาจทางการศกษาไปใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ชมชน และประชาชนในทสด

1.4 ความกาวหนาของระบบเทคโนโลยสารสนเทศ นอกจากจะชวยสนบสนนใหเกด โอกาสในการเรยนรเรองการกระจายอ านาจทางการศกษารวมกนในระหวางชมชนตาง ๆ รวมทงกนรวมมอกนเปนเครอขายแลว ยงจะชวยสรางกระแสความตนตวในการเขามสวนรวมในการจดการศกษาใหแพรกระจายออกไปอกดวย

29

2. จดออน (Weakness) และอปสรรคหรอขอจ ากด (Threat) ไดแก 2.1 งบประมาณสนบสนนของรฐมจ ากด รวมทงขอจ ากดทางดานทรพยากรและ

งบประมาณในพนท ตามผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจ จะเปนอปสรรคตอการสนบสนน ทงจากภาครฐ องคกรปกครองสวนทองถน ธรกจเอกชน หรอแมแตจากชมชนเอง

2.2 การขาดความจรงใจและเขาใจของผทเกยวของ ทงในระดบนโยบายโดยเฉพาะ อยางยงนกการเมองทองถน ซงสวนใหญมใชนกการศกษา และในระดบปฏบตการ เชน คร หรอแมแตประชาชนในชมชนนน ท าใหไมสามารถเขามสวนรวมไดตามบทบาททไดรบอยางเหมาะสม

2.3 ระบบและโครงสรางการบรหารจดการ ยงปรบตวไมทน ตงแตในระดบสวนกลาง ทยงตองการปฏรประบบตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงระบบราชการ และความชดเจนในขอบเขตของการกระจายอ านาจ

2.4 มกลไกความรวมมอนอยในลกษณะของพหภาค เพอใหเกดการมสวนรวมในการ กระจายอ านาจทางการศกษา ใหตรงกบเจตนารมณของการปฏรปการศกษาอยางแทจรง ในทกระดบตงแตในระดบชาต ระดบอดมศกษาการสอบเขามหาวทยาลย ทยงเนนการทองจ ามาสอบ ท าใหยงไมสอดคลองกบเจตนารมณการปฏรปการศกษา ระดบเขตพนทการศกษา ระดบทองถน และระดบชมชน จะตองผสมผสานความทนสมยใหเขากบทองถน สรป: ในการบรหารโรงเรยนใหมประสทธภาพ และประสบกบความส าเรจไดนนไมมทฤษฎ และหลกการใดทเหมาะสมทสด ทสามารถน ามาใชบรหารไดกบทกโรงเรยน แตถาโรงเรยนนนๆ มผบรหารทเปนมออาชพใช หลกธรรมาภบาลใชความรความเชยวชาญในการน าเทคนควธทฤษฎและหลกการตางๆทหลากหลายมาบรณาการ/เพอปรบใชกบการบรหารจดการศกษาใหเหมาะสมกบสภาพเหตการณ สถานท ระยะเวลา และปจจยแวดลอม จงจะประสบกบความส าเรจและมประสทธภาพในทสด หลกการและแนวคดการบรหารสถานศกษาสความเปนเลศ

การบรหารสถานศกษาสความเปนเลศหรอการบรหารทมประสทธภาพ ขนอยกบผบรหารสถานศกษา เพราะฉะนนผบรหารสถานศกษาจะตองทบทวนบทบาทและพฒนาสมรรถนะ ดงน เปนผก าหนดทศทางการบรหาร (Direction Setter) มความสามารถกระตนคน (Leader Catalyst) ตองเปนนกวางแผน (Planner) ตองเปนผมความสามารถในการตดสนใจ (Decision Maker) ตองมความสามารถในการจดองคกร (Organizer) ตองเปนผกอใหเกดการเปลยนแปลง (Change Manager) ตองเปนผใหความรวมมอ (Coordinator) ตองเปนผต ด ตอส อสา รท ด (Communication) ตอ ง เป นผ แ ก ปญหาขดแย ง ในอง คกร ไ ด (Conflict Manager) ตองสามารถบรหารปญหาตาง ๆ ได (Problem Manager) ตองรจก

30

วเคราะหและจดระบบงาน (System Manager) ตองมความสามารถในดานวชาการทงการเรยนและการสอน (Instructional Manager) ตองมความสามารถบรหารงานบคคล (Personnel Manager) ตองมความสามารถบรหารทรพยากร (Resource Manager) ตองมความสามารถในการประเมนผลงาน (Appraiser) ตองมความสามารถในการประชาสมพนธ (Public Relater) ตองสามารถเปนผน าในสงคมได (Ceremonial Head) ทฤษฎการบรหารการศกษาเพอสความเปนเลศ ไดแก ทฤษฎก าหนดรปแบบใหม มสามองคประกอบ แทนทจะมสององคประกอบดงทฤษฎของ เฮอรซเบรรก ดวยการเพมองคประกอบทสามเขาไป ไดแก ambient หมายถงสงแวดลอม ambient นมสวนประกอบทกลาวถงบอย ๆ ไดแกสงทท าใหพงพอใจและสงทท าใหไมพงพอใจ สงกระตนในฐานะกลมทตอบสนองตอความพงพอใจในการท างานมากกวาความไมพงพอใจตอการท างาน การขาดแคลนตวกระตนกอาจเปนบอเกดแหงความไมพงพอใจกได องคประกอบของ ambient นนมอย 5 ประการดวยกน คอ เงนเดอน โอกาสทจะไดเจรญงอกงาม โอกาสทจะเสยง ความสมพนธทมตอผบงคบบญชา และสถานภาพ

ทฤษฎบรรยากาศ อลน บราวน ไดเสนอกลยทธสองประการส าหรบเปลยนแปลงบรรยากาศของโรงเรยน ประการแรกไดแกกลยทธดานคลนก ประการทสอง ไดแกกลยทธทมงความเจรญงอกงามเปนศนยกลาง ทงสองกลยทธตางกไมไดเปนตวเลอกแกกนและกน แตสามารถใชดวยกน ทงสองกลยทธตางกมความจ าเปนตอการเปลยนแปลง กลยทธดานคลนกเนนทธรรมชาตของความสมพนธระหวางกลมยอยในโรงเรยน มงดทความรขององคกรตอจากนนกวเคราะหบรรยากาศขององคกร ก าหนดล าดบขนความส าคญของการปฏบตการและวางแผนด าเนนการ เมอปฏบตส าเรจแลวกมการประเมนผลงานนน ในขณะทกลยทธมงความเจรญงอกงามเปนศนยกลางนนเนนทการพฒนาของเอกตบคคล

ทฤษฎอ านาจ และความขดแยงในสถาบนการศกษา ของวตเตอร บอลดรดจ ทฤษฎความขดแยงเนนทการแยกสวนของระบบสงคมออกเปนกลมผลประโยชน ซงแตละกลมตางกมเปาประสงคทตางกนออกไป และแตละกลมตางกพยายามทจะไดเปรยบอกกลมหนงหรอหลาย ๆกลม

ทฤษฎอน ๆ ทเกยวของกบแรงจงใจ สงจงใจ และความพงพอใจ ทฤษฎท กลาวถงแรงจงใจในการท างาน สงจงใจในองคกร ความพงพอใจในงาน ความพงพอใจตอผลการปฏบตงาน ไดแก ทฤษฎวฒภาวะของอากรส ทฤษฎความตองการของมาสโลว ทฤษฎสององคประกอบของเฮอรซเบรก ทฤษฎการกอตวใหม (Reformulated theory) ทฤษฎความคาดหวง

31

(Expectancy theory) การจดการศกษาเอกชนส..คณภาพ/ความเปนเลศ หวใจส าคญของคณภาพ/ความเปนเลศอยทผ เรยนส าคญทสด ทางเลอกและทางรอดของสถานศกษาเอกชน ค าตอบคอ “คณภาพ/ความเปนเลศ”ความเปนเลศทางการศกษาหวใจอยทผเรยนส าคญทสด”ในสภาพแวดลอมของการด าเนนธรกจสถาบนการศกษา โดยเฉพาะกจการโรงเรยนเอกชนไมวาจะอยในกรงเทพมหานคร หรอตางจงหวด ผบรหารยอมมงหวงสรางความเปนเลศใหกบสถาบนการศกษาของตน ผบรหารสถาบนการศกษาแตละคนมองความหมายของ “ความเปนเลศ” และกลยทธทจะน าไปสความเปนเลศนแตกตางกนไป แตส าหรบการประกอบธรกจการใหการศกษาทมการแขงขนรนแรง ตลาดการศกษา ในระดบนานาชาตก าลงขยายตวและรกคบเขาสการเขามาด าเนนธรกจในประเทศไทยมากขน เทคโนโลยมการพฒนาอยางรวดเรว และผบรโภคซงไดแก นกเรยน นกศกษาและผปกครองตองการไดรบบรการดานการเรยนการสอนทม “คณภาพสงในระดบราคาพอสมควร สถาบนการศกษาทมงหวงความเปนเลศในรปของผลก าไรทสม าเสมอหรอเพมสงขนโดยใชวธการขนราคาเปนหลกยอมสญเสยสวนแบงตลาดและไมสามารถด าเนนธรกจตอไปได ในทางตรงกนขามผบรหารจะตองหนมาใหความสนใจกบการบรหารตนทนแทนทระบบบญชทใชอยจะตองไมบดเบอนตนทนผลผลตและตองใหขอมลเกยวกบอปสรรค โอกาสหรอชองทางในการเพมประสทธภาพในการผลตและการด าเนนงานแกผบรหารและผเกยวของดวย องคประกอบส าคญของความเปนเลศของสถาบนการศกษา ไดแก

1. ความมประสทธภาพทางดานตนทน การประกอบกจกรรมตางๆของสถาบนการศกษานน ผบรหารจะตองกระท า โดยตระหนกถงความมประสทธภาพทางดานตนทนเปนส าคญแตไมไดหมายความวาสถาบนการศกษาจะตองพยายามลดตนทนใหอยในระดบต าสด แตอยางนอยตนทนกควรจะต ากวาตนทนถวเฉลยของการจดการศกษาในระดบเดยวกน

2. การบรหารงานในลกษณะทมองกจกรรมตาง ๆ ของสถาบนการศกษาเปนภาพรวม ผบรหารจะตองเขาใจความเกยวเนองระหวางกจกรรมตาง ๆ ตนทนทเกดขนในหนวยงานหนงอาจไดรบผลกระทบมาจากการตดสนใจจากหนวยงานอน

3. การใหความส าคญกบทกกจกรรมของสถาบนการศกษา ความเปนเลศของสถาบนการศกษาจะเกยวของกบทก ๆ สวนขององคกร ไมเฉพาะกจกรรมการเรยนการสอนเทานน ทกกจกรรมมความส าคญทผบรหารจะตองใหความสนใจเทาเทยมกนไมวาจะเปนกจกรรรมเกยวกบการจดท าแผนพฒนาการศกษา งานหลกสตรการเรยนการสอน บคลากร อาคาร-สถานท ธรการ-การเงน และความสมพนธกบชมชน ตลอดจนการใหค าปรกษาแกนกเรยน นกศกษาดานตางๆ ฯลฯ

32

4. การพฒนากจกรรมตาง ๆ ของสถาบนการศกษาอยางตอเนอง ความเปนเลศของสถาบนการศกษาสวนหนงเกดจากการทผบรหารเนนการพฒนากจกรรมทงหมดอยางตอเนอง โดยการใหความส าคญกบการบรหารกจกรรมเพอลดความสญเปลาหรอกจกรรมทไมเพมคาใหเหลอนอยทสดหรอใหหมดไป

5. ความพงพอใจของนกเรยน นกศกษา ความเปนเลศของสถาบนการศกษาจะเกดขนไมได ถาหลกสตรและบรการอน ๆ ของสถาบนการศกษาไมสรางความพอใจหรอไมตรงกบความตองการของนกเรยน นกศกษา ดงนนสถาบนการศกษาจะตองท าการศกษาวเคราะหความตองการของนกเรยน

การจดองคกรทางการศกษาสความเปนเลศ

ก. การปรบระบบตางๆในโรงเรยนเพอการพฒนา 1. ปรบระบบการบรหารจดการ เน นกระบวนการบรหารแบบมส วนร ว ม 2. ปรบสภาพจตใจครและบคลากร โดยการสรางความเขาใจ ใหความส าคญ ผลกดน

คณภาพ และจดสวสดการ สทธผลประโยชนเกอกลใหตามสมควรเพอเปนการเสรมสรางขวญ ก าลงใจ

3. ปรบระบบการนเทศและตดตามผล ในลกษณะ "กลยาณมตรนเทศ" ซงมการนเทศ โดยเพอนคร ฝายวชาการ และโดยผบรหาร เปนตน

4. ปรบกจกรรมและกระบวนการเรยนรของนกเรยน ในลกษณะ "การจดการความร" โดยจดใหมการศกษาเรยนรตามสภาพจรงทงในและนอกหองเรยนหรอแหลงเรยนรตางๆ ฝกใหนกเรยนรจกสงเกต ตงค าถาม สบคนหาขอมล จดบนทกขอมล เลาเรอง/ประสบการณ น าเสนอผลงาน และรจกประเมนตนเอง ฯลฯ

5. ปรบกจกรรมพฒนาผเรยน โดยเนนการพฒนาผเรยนเปนรายบคคลอยางเตมศกยภาพ ซงโรงเรยนอาจจดใหมกจกรรมชมรม ชมนม ตามความถนด ความสนใจของนกเรยน นกศกษาและมครเปนทปรกษา

6. ปรบระบบการแนะแนวการชวยเหลอนกเรยน เนนสรางความรวมมอระหวางบาน กบโรงเรยนในการชวยกนดแลชวยเหลอนกเรยน มกจกรรมการเยยมบาน การจดกจกรรมแนะแนวอาชพ/แนะแนวศกษาตอ การจดกจกรรมรวมกนคดไมให(เดกและเยาวชน)ผดซ าสอง ฯลฯ 7. ปรบปรงแหลงเรยนรทงในและนอกโรงเรยน โดยส ารวจ และขนทะเบยนแหลงเรยนร ภมปญญาทองถนและขอความรวมมอในการจดกจกรรมการเรยนรใหกบผเรยน เชน พพธภณฑพนบาน ศนยวทยาศาสตร ศนยทองเทยว ชมชนผลตสนคา OTOP เปนตน

33

8. ปรบสมพนธภาพระหวางโรงเรยนกบผปกครองและชมชน โดยจดกจกรรมรวมกนในลกษณะ "เครอขายผปกครอง" รวมกนเฝาระวง ปกปอง ชวยเหลอ ดแลไมใหนกเรยน นกศกษามพฤตกรรมทเบยงเบนไป 9. ปรบระบบการวดและประเมนผลการเรยนร โดยเนนการวดและประเมนตามสภาพจรง (Authentic Assessment) เชน จาการสงเกต สอบถาม สมภาษณ และตรวจผลงานนกเรยน นกศกษาจากแฟมสะสมงาน (Portfolio) 10. ปรบกลยทธสความเปนเลศทางการศกษา ในทนมกลยทธส าคญๆ ขอน าเสนอเปนแนวทาง ดงตอไปน - ผบรหารประสานใจ - ทอสายใยสรางความตระหนก

- ชวนชกนเทศเชงมตร - ศษยเรยนรอยางมความสข - บกเบกกจกรรมพฒนาผเรยน - ปรบเปลยนพฤตกรรมทพงประสงค - สบสานการเรยนรอยางมนคง - ด ารงสมพนธภาพทยนยง - มงตรงประสทธภาพและประสทธผล - พฒนากลยทธสความเปนเลศอยางตอเนองและยงยน

ข. แนวทางการด าเนนงานพฒนาระบบภายในโรงเรยนใหประสบผลส าเรจไปสความเปนเลศ 1) ศกษาวเคราะห 2) มนเหมาะวางแผน 3) แนบแนนยทธศาสตร 4) มมาตรฐานเปาหมาย 5) หลากหลายสอ/นวตกรรม 6) นอมน าปฏบต 7) แนชดควบคมตดตาม 8) งดงามประเมนผล 9) น ายลพฒนาปรบปรง 10) รงเรองสรางเครอขาย

34

ฉะนนทางเลอกและทางรอดของการศกษาเอกชน บนเสนทางรฐบาลใหม เชอวา การจดการศกษาเอกชนจะประสบความส าเรจไมได หากรฐบาลไมไดใหการสนบสนน สงเสรม ตามแนวทางทกลาวมาแลวขางตน และทส าคญคอผบรหารสถานศกษาและผรวมงานทกฝายในหนวยงาน หรอ องคกร จะตองสรางความเขาใจ ใหความส าคญ และรวมมอกนผลกดนคณภาพการศกษา เชอมนวาการจดการศกษาเอกชน คงจะสามารถบรรลผลส าเรจกาวไปส “ความเปนเลศ” ซงคงไมไกลเกนความเปนจรงและความเปนเลศดงกลาวหวใจอยท “ผเรยนส าคญทสด” (ปฐมพงศ ศภเลศ, 2551) การบรหาร Performace Management (PM) สความเปนเลศในสถานศกษา

นอกจากนผลของการประเมนผลการปฏบตงานยงสามารถเอาไปใชประโยชนในงานบรหารบคคลดานอนๆอกดวย หลกการการบรหารผลการปฏบตงานระบบบรหารปฏบตงานทน ามาใชส าหรบขาราชการพลเรอน (อมฤต หลาหลน, 2523) ประกอบดวย 4 กระบวนการ ดงตอไปน

1. การวางแผนการปฏบตงาน การวางแผนการปฏบตงานเปนชวงทเราใหความส าคญกบการก าหนดเปาหมายในระดบบคคล เพอใหผลผลตและผลลพธของงานทไดสอดคลองและสงผลตอเปาหมายและความส าเรจขององคกรอยางแทจรง

2. การพฒนาผลการปฏบตงาน การพฒนาผลการปฏบตงานเปนกระบวนการวางแผนการพฒนา ความร ทกษะ และสมรรถนะของผปฏบตงานใหปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพสง

3. การตดตามผลการปฏบต หลงจากทมการวางแผนการปฏบตงานและการวางแผนพฒนาผลการปฏบตงานแลว ผบงคบบญชาจะตองใชเวลาตลอดรอบการประเมน เปนโอกาสในการตดตาม ดแล ใหค าชมเชย ค าปรกษา การสอนงาน การสงเกตปญหาและขอเสนอแนะในการแกไข รวมถงการตดตามดผลงาน ความสามารถ ทกษะ และสมรรถนะในการปฏบตงานดวย

4. การประเมนผลการประเมน การประเมนผลการปฏบตงานเปนการประเมนเพอใหทงผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชาทราบวาผลการปฏบตงานเปนอยางไร อยในระดบใด เพอใชเปนขอมลส าคญประกอบการพจารณาดานตางๆ เชน การใหรางวลหรอการใหผลตอบแทนทเหมาะสม การปรบปรงผลการปฏบตงาน วธการท างาน หรอเครองมอทชวยสนบสนนการปฏบตงาน

สรป ไดวาการบรหารผลการปฏบตงาน (PM)เปนเครองมอในการบรหารแบบบรณาการ เพอประเมนผลการปฏบตงานของบคคลในองคกรใหมประสทธภาพและเกดประสทธผล

35

สอดคลองกบเปาหมายขององคกรเพอใหองคกรบรรลเปาหมายทไดก าหนดไว โดยใชกระบวน 4 กระบวนการในการด าเนนการ ซงสามารถน าไปประยกตใชในสถานศกษาเพอใหสถานศกษาสความเปนเลศไดในโอกาสตอไป

TQM กบการบรหารสถานศกษาสความเปนเลศ

แนวคด TQM ถกคดคนในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 โดย W.Edwards Deming เพอปรบปรงคณภาพการผลตสนคาและบรการ แตชาวอเมรกายงไมไดมการน ามาใชอยางจรงจงจนกระทงป ค.ศ. 1950 ประเทศญปนซงในขณะนนก าลงประสบปญหาอยางมากในเรองคณภาพของสนคา ซงไมไดมาตรฐาน จงไดน าแนวคด TQM มาใชปรบปรงและพฒนา ท าใหธรกจและอตสาหกรรมภายในประเทศญปนชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ดขน จากสนคาทผลตในประเทศญปนนนจะถอเปนสนคาทไมมคณภาพ กลายเปนสนคาทเปนทตองการของตลาดจนกลายเปนสนคาชนหนง จากนนประเทศสหรฐอเมรกาจงไดเลงเหนความส าคญของ TQM และเรมกลบมาสนใจในเรองการปรบปรงคณภาพอยางตอเนองอกครงหนงในป 1980 สวนในประเทศไทยเองนนเรมมการพดถงหลกการดงกลาวตงแตราวๆ ป1985 (Mehrotra, 2007)

TQM คอ อะไร TQM มาจากค าวา TQC (Total Quality Control) ของญปน หรอบางทญปนกเรยกวา “CWQC” (Company-Wide Quality Control) หรออาจแปลวา “การควบคมคณภาพทวบรษท” TQM ไดรบการนยามวาเปน “กจกรรมทเปนระบบ เปนวทยาศาสตร และครอบคลมทกสวนขององคกรโดยใหความส าคญทลกคา” กลาวโดยสรปโดยภาพรวมส าหรบความหมายของ TQM นน : การยนยอมใหทกคนปฏบตงานอยภายในองคการไดเขามามสวนรวมในการจดตงและบรหารงานระบบคณภาพ ซงเกยวกบทงลกคาภายนอก (external customer) และลกคาภายใน (internal customer) โดยตรง Q (Quality) : การสรางความพงพอใจของลกคาตอการใชประโยชนจากสนคาและบรการเปนหลก นอกจากนคณภาพยงมสวนเกยวของกบแนวความคดเชงระบบของการจดการ (systematic approach of management) กลาวคอ การกระท าสงใด ๆ อยางเปนระบบทตอเนองและตรงตามแนวความคดดงเดมของวงจรคณภาพทเรยกวา PDCA cycle ซงเสนอรายละเอยดโดย W.Edwards Demin เพราะฉะนนถาหมนวงจรคณภาพเชนนอยางตอเนองขนภายในแตละหนวยงานยอยขององคการหนง ๆ กยอมจะเกดระบบคณภาพโดยรวมทงหมดทเรยกวา TQM ขนมาไดในประการสดทาย M (Management) ระบบของการจดการหรอบรหารคณภาพขององคการ ซงด าเนนการและควบคมดวยระดบผบรหารสงสด ซงประกอบดวย วสยทศน (vision) การประกาศพนธกจหลก (mission statement) และกลยทธของการบรหาร (strateship management) รวมถงการแสดงสภาวะของความเปนผน า

36

(leadership) ทจะมงมนปรบปรงและพฒนาระบบคณภาพขององคการอยางสม าเสมอและตอเนองตลอดระยะเวลา (continuous quality improvement)โดยสรป TQM เปนระบบการจดการทเนนมนษย (a peple-focused management system) กลาวคอ เปนกระบวนการทางวฒนธรรมทมงเปลยนแปลงคนทงหมดในองคการ เพอใหหนมาสนใจปรบปรงคณภาพอยางตอเนอง โดยมเปาหมายสงสด คอการสรางความเปนเลศในระดบโลก TQM มความหมายหลายอยางในตวเอง กลาวคอเปนทงกลยทธ เทคนค ระบบการจดการ รวมไปถงปรชญาและเครองมอในการแกปญหาขององคการ สาเหตท TQM มความส าคญกเพราะการเปลยนแปลงทางดานการผลต การตลาด และการเงน เนองจากองคการตองการพฒนาประสทธภาพเพอตอสกบการแขงขน โดยมกระแสโลกาภวตนเปนตวเรงตลาดและการแขงขนเปดกวางออกอยางไรพรมแดน องคการตองหาทางลดตนทนและเพมคณภาพ เพอเอาตวรอดและสรางความเจรญกาวหนาประกอบกบมตวอยางความส าเรจของ TQM จากกจการตาง ๆ ทงในประเทศญปน ประเทศตะวนตกและประเทศอน ๆ ทวโลก

การประยกตใชการควบคมคณภาพทงองคกร TQC ในการบรหารสความเปนเลศของสถานศกษา การบรหารโดยใช TQC.(Total Quality Control) การจดการเปนงานของทกคนไมใชเปนหนาทของผบรหารเทานน บคลากรทกระดบกเปนผบรหารจดการงานของตน วางแผนและควบคมการท างานของตน ในระดบผบรหารตองท างานเปนทม(Team) และตองมการตงกลมควบคมคณภาพขนทงองคกร ทกขนตอนของการท างาน ตลอดจนสงเสรมใหมการประเมนผลงานของทมมใชประเมนสวนบคคลเปนกจกรรมทปฏบตโดยทกคนในองคกร ปฏบตโดยทกๆ สวนขององคกร ปฏบตทกขนตอน และปฏบตอยางครอบคลบโดยยดปรชญา วธการ และเครองมอของ QC และปฏบตวงจรเดมมง (P D C A)

1. วางแผนคณภาพ ไดแก การส ารวจบรบท คนหาปจจยคณภาพ และวางแผนการบรหารจดการทสามารถสรางความตองการของผมสวนไดสวนเสย

2. การออกแบบคณภาพ ไดแก การก าหนดเปาหมาย สรางนวตกรรมตวอยางเพอท าการประเมนผลการใชงานจรงและตรวจสอบคณภาพ ดวยการทดลองและทดสอบ

3. การสรางคณภาพ ไดแก ออกแบบกระบวนการเพอสรางนวตกรรมการบรหารทสามารถสรางคณภาพ ควบคมและพฒนากระบวนการเพอใหแนใจวาเกดคณภาพ

4. บรการคณภาพ ไดแก การประกนคณภาพการด าเนนงานของสถานศกษาใหแกผมสวนไดสวนเสยมความพงพอใจ และปรบปรงแกไขปญหาตาง ๆ ทเกดขนหากมการรองเรยนของผรบบรการ และสงเสรมระบบคณภาพดวยการถายโอนขอมลตาง ๆ ไปยงทกกลมงานทเกยวของ

37

พอจะสรปไดวาการบรหารแบบ TQC สามารถน ามาใชบรหารสถานศกษาใหมความเปนเลศได ซงผบรหารสถานศกษาจะตองเปนผน าในการรเรม พรอมทงกระตน ประสานสรางแรงจงใจและขวญก าลงใจใหบคลากรมความเตมใจและพรอมทจะท างานใหบรรลตามเปาหมายอยางมคณภาพและประสทธภาพ (สเมธ พรพฒ, 2551)

คณลกษณะ 8 ประการ สการบรหารแหงความเปนเลศ องคกรทกองคกรสวนใหญจ ะม ล กษณะกา รบร ห า รคล า ยๆ ก น เ ร ย ก ว า “คณล กษณะคว าม เ ป น เ ล ศ ทา งกา รบรหาร สถานศกษากเปนองคกรหนงทมการบรหารมงความส าเรจในดานคณภาพ และประสทธภาพของการศกษา สถานศกษาจะมความเปนเลศไดตองมองคประกอบทมคณลกษณะความเปนเลศ 8 ประการ ดงน

1. มงเนนปฏบต โดยยดหลก ท าใหองคกรคลองตว ระบบงาย และลงมอปฏบตมากกวาการยดรปแบบ

2. สนใจผรบบรการอยางแทจรงโดยยดหลก บรการ เนนคณภาพ และรบฟงผมสวนไดสวนเสยของการจดการศกษา

3. ใหอสระในการท างาน โดยยดหลก กระจายอ านาจ ใหความส าคญแกบคลากร และสนบสนนบคลากรทมแนวคดใหม

4. ใหความส าคญแกบคลากรในสถานศกษาทกคน โดยยดหลก ใหเกยรตทงทางวาจาและลายลกษณอกษร สรางความรสกความเปนครอบครวเดยวกน พฒนาและฝกอบบรมบคลากรอยางตอเนอง และใหบคลากรไดรบรขอมลตาง ๆ ทางดานการบรหาร

5. เชอมนในคณคาโดยยดหลก คานยมหรอคณคาระบไวในเชงคณภาพมากกวาปรมาณ ท าใหบคคลกรทกคนมความรสกวาเขาเปนสวนหนงของความส าเรจและบรหารโดยยดกรอบของจรยธรรม

6. ท างานเพอความมคณภาพ สามารถท างานการศกษาใหเกดความส าเรจ อยางมคณภาพและประสทธภาพ ผรบบรการ และผมสวนไดสวนเสยมความพงพอใจ

7. ท างานดวยรปแบบเรยบงายโดยยดทมงานเปนส าคญ โครงสรางเรยบงายเหมาะสมกบผปฏบต

8. มความยดหยน ไมยดกฏระเบยบมากจนลมเหตผลและความจ าเปน คณลกษณะความเปนเลศ 8 ประการ ดงทกลาวมานเปนกรอบพนฐานหนงท เปนปจจยในการบรหารสถานศกษาของทานเพอใหเกดความส าเรจอยางมคณภาพ ประสทธภาพ และสความเปนเลศ (อมฤต หลาหลน, 2549)

38

งานวจยภายในประเทศ เอกสารและงานวจยทเกยวของ

นางสาวสทธนา ฮนเกยรตพงษ (2549) ไดวจยเรอง ศกษาถงสภาพปจจบนของการบรหารจดการทเปนเลศของโรงเรยนอนบาลเอกชน ปจจยทสงผลตอการบรหารจดการทเปนเลศของโรงเรยนอนบาลเอกชน มดงน

1. การบรหารจดการดานผลผลต จากการวเคราะหการบรหารจดการทเปนเลศของโรงเรยนอนบาลเอกชน ดานผลผลต สรปไดวา โรงเรยนไดใหความส าคญกบพฒนาการดานสตปญญา และมนโยบายสงเสรมใหนกเรยนเหนความส าคญของการมสขภาพด มการตรวจ คดกรองสขภาพของนกเรยนอยเสมอ และใหนกเรยนออกก าลงกายเปนประจ าทกวน รวมถงโรงเรยนมการจดใหนกเรยนไดรบสารอาหารทมประโยชน ถกสขลกษณะ และมการจดเตรยมอาหารใหกบนกเรยน ตามหลกโภชนาการอยางเหมาะสม และยงมกระบวนการประเมนผลพฒนาความกาวหนาของนกเรยนทงในรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ โดยไดน าผลประเมนทไดมาปรบปรงการจดการเรยนการสอนของคร หรอหาวธชวยเหลอหากพบปญหาทเกดขนกบนกเรยน

2. การบรหารจดการดานครและบคลากรอนๆ จากการวเคราะหการบรหารจดการทเปนเลศของโรงเรยนอนบาลเอกชน ดานครและบคลากรอนๆ สรปไดวา โรงเรยนมการระบคณวฒ ความร ความสามารถของครและบคลากรทจ าเปนส าหรบการปฏบตงานในหนาททรบผดชอบ มระบบการพฒนาความร ความสามารถโดยสงเสรมใหครและบคลากรไดรบการอบรมเพอพฒนาการจดการเรยนการสอนอยาง

3. การบรหารจดการดานกระบวนการ การจดการศกษา หรอการเรยนการสอนจากการวเคราะหการบรหารจดการทเปนเลศของโรงเรยนอนบาลเอกชน ดานกระบวนการ การจดการศกษา หรอการเรยนการสอน สรปไดวา โรงเรยนมการจดท าแผนการเรยนรและจดประสบการณ โดยมการจดรปแบบหรอวธการจดการเรยนการสอน และหลกสตรทมการจดประสบการณทหลากหลาย โดยเนนผเรยนเปนส าคญ รวมถงมการวางรปแบบของหลกสตรทเหมาะสมกบความตองการของนกเรยน โดยค านงถงจากการวเคราะหการบรหารจดการทเปนเลศของโรงเรยนอนบาลเอกชน ดานกระบวนการ การจดการศกษา หรอการเรยนการสอน สรปไดวา โรงเรยนมการจดท าแผนการเรยนรและจดประสบการณ โดยมการจดรปแบบหรอวธการจดการเรยนการสอน และหลกสตรทมการจดประสบการณทหลากหลาย โดยเนนผเรยนเปนส าคญ รวมถงมการวางรปแบบของหลกส ตรทเหมาะสมกบความตองการของนกเรยน โดยค านงถงสภาพแวดลอมอยางเหมาะสม และยงจด

39

บรรยากาศ สภาพแวดลอมทงในและนอกชนเรยน เพอดงดดความสนใจ สรางความพงพอใจในการเรยนรของนกเรยน พรอมทงมการจดกจกรรมประจ าวนใหนกเรยนไดรบประสบการณในการด าเนนชวตและการอยรวมกน และมความสขในการท ากจกรรมนนๆ 4. การบรหารจดการดานการบรหารจากการวเคราะหการบรหารจดการทเปนเลศของโรงเรยนอนบาลเอกชน ดานการบรหาร สรปไดวา โรงเรยนมการจดท าแผนปฏบตการ (Action Plan) รวมกบคณะคร เพอน าไปปฏบตใหบรรลวตถประสงค และผบรหารยงมการชแจงนโยบาย /แนวคดการบรหารจดการโรงเรยนทเปนเลศใหทกคนรบทราบ ผบรหารยงไดอธบายวสยทศนและคานยมทพงประสงคของโรงเรยน รวมทงวตถประสงคเชงกลยทธและแผนปฏบตการไปยงครและบคลากรอนๆ เพอน าไปปฏบตไดสอดคลองกบเปาหมายของโรงเรยน โดยผบรหารไดมการก าหนดวธการและขนตอนทส าคญในการวางแผนเชงกลยทธ พรอมทงวธการตดตามผลการด าเนนการตามแผนเชงกลยทธทถกตองและเหมาะสม เพอการพฒนาและปรบปรงการปฏบตงานอยางสม าเสมอ ผบรหารยงมการด าเนนงานโดยยดหลกธรรมาภบาลในการบรหารงาน มการตดตามประสทธผลของกระบวนการบรหารเปนระยะๆ และยงมการคาดการณผลการด าเนนงานของแตละฝาย/หนวยงานโดยเปรยบเทยบกบเปาหมายและผลการด าเนนงานทผานมา พรอมทงปรบปรงใหดขน

รนจตต ตรนรกษ (2547) ไดวจยเรองการบรหารโรงเรยนอนบาลเอกชนเพอมงสความเปนเลศในจงหวดนครปฐม ผลการวจยพบวา การบรหารโรงเรยนอนบาลเพอมงสความเปนเลศ โรงเรยนมการปฏบตอยในระดบมาก 9 ดาน ดงน ดานความเปนผน าทางวชาชพ ดานมวสยทศนและเปาหมายรวมกน ดานสภาพแวดลอมและบรรยากาศทเอออ านวยตอการเรยนร มจดเนนการเรยนการสอน ดานการสอนมวตถประสงคทชดเจน ดานความคาดหวดในความส าเรจของนกเรยนสง ดานการเสรมแรงในเชงบวก ดานการตดตามความกาวหนาของนกเรยน ดานสงเสรมความรบผดชอบและสทธของนกเรยน โรงเรยนมการปฏบตอยในระดบปานกลาง 2 ดาน คอดานการสรางความสมพนธระหวางโรงเรยน บาน ชมชน และดานแหลงการเรยนร สวนปญหาอยในระดบนอยทกดาน

นายชอ สนธนพพฒน (2548) ไดวจยเรอง รปแบบการบรหารจดการศนยพฒนาเดกเลกตนแบบนาอยดเดนโรงเรยน เทศบาล 4 วดศรบวบาน สความเปนเลศ บทคดยอ การวจยรปแบบการบรหารจดการศนยพฒนาเดกเลกตนแบบนาอยดเดนโรงเรยนเทศบาล 4 วดศรบวบานสความเปนเลศ ครงน มวตถประสงคเพอ 1) พฒนารปแบบการพฒนากลยทธการบรหารจดการศนยพฒนาเดกเลกตนแบบนาอยดเดนโรงเรยนเทศบาล 2) ทราบผลของการใชรปแบบการพฒนากล

40

ยทธการบรหารจดการศนยพฒนาเดกเลกตนแบบนาอยดเดนโรงเรยนเทศบาล 4 วดศรบวบานสความเปนเลศ กลมตวอยาง ไดแก ครโรงเรยนเทศบาล 4 วดศรบวบาน จานวน 18 คน คณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานจานวน 15 คน เครองมอทใช ไดแก แบบสอบถาม แบบสมภาษณ แบบสงเกต สถตทใชในการวจย ประกอบดวย การวเคราะหความถ รอยละ และการวเคราะหเนอหา ผลการวจยพบวา รปแบบการบรหารจดการศนยพฒนาเดกเลกตนแบบนาอยดเดนโรงเรยนเทศบาล 4 วดศรบวบานสความเปนเลศ ประกอบดวย 1) ดานการวางแผน โดยการแสดงถงภาวะผนาของผบรหาร ดวยการเปนแกนหลกในการบรหารและดาเนนงานรวมกบบคลากร เปนผประสานงานใหกบหนวยงานทเกยวของ กากบดแลการดาเนนงานอยางตอเนอง รวมทงสรางความตระหนกและความรความเขาใจแกบคลากรในการปฏบตงาน 2) ดานการดาเนนงานตามแผน โดยการก าหนดผรบผดชอบในการมอบหมายภารกจทสอดคลองกบความรความสามารถของผปฏบต การมอบหมายใหมคณะกรรมการประสานงานเพอเปนตวกลางในการประสาน กากบดแลใหภารกจเชอมโยงกนอยางสมบรณ การสงเสรมการทางานเปนทมโดยบคลากรทกคนมสวนรวมในการก าหนดเปาหมาย รวมด าเนนการ รวมตรวจสอบ และปรบปรงพฒนางานใหเหมาะสม 3) ดานการตรวจสอบและประเมนผล โดยการกากบตดตามอยางเปนระบบ มการนเทศงานปฏบตงานอยางตอเนอง 4) ดานการนาผลการประเมนมาปรบปรงใหเหมาะสมโดยการใหบคลากรในโรงเรยน มสวนรวมและปรกษาหารอแกไขขอบกพรองในการปฏบตภารกจ เพอนาผลการปฏบตมาก าหนดเปนยทธศาสตรการบรหารจดการสถานศกษาสความเปนเลศ 5) ผลส าเรจของการบรหารจดการศนยพฒนาเดกเลกตนแบบนาอยดเดน พบวา มหนวยงาน สถานศกษาตางๆมาศกษาดงานเปนจ านวนมาและโรงเรยนไดรบรางวล ชมชนไววางใจใหความรวมมอในการบรหารจดการโรงเรยนและบรจาคทรพยากรเปนจ านวนมาก