บทท 2

แนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของ

การวจยน ผวจยไดรวบรวมทฤษฎตางๆ ทเกยวของกบการพฒนาระบบการแลกเปลยน

สารสนเทศและขอมลทางการแพทยในระบบสงตอผานเวบเซอรวส โดยเรมศกษาเอกสารงานวจยท

เกยวของ ผลงานวจย และงานเขยนอนๆ ทเกยวของ และไดรวบรวมแนวคด ทฤษฎ และงานวจยท

เกยวของไวดงตอไปน

1. ระบบการสงตอผปวย

2. การพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอผปวยระหวางสถานพยาบาล

3. เอกซเอมแอล (Extensible Markup Language)

4. เมตาดาตา (Metadata)

5. เวบเซอรวส (Web Service)

6. การรกษาความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศ

7. งานวจยทเกยวของ

1. ระบบการสงตอผปวย

ระบบการสงตอผปวย หมายถง การรบและสงตอผปวยจากหนวยงานหนงไปยงอกหนวยงานหนง

หรอระหวางสถานบรการสาธารณสขแหงหนงไปยงอกแหงหนง ตามความจาเปน ซงเปนการเชอมโยง

การใหบรการดานสขภาพแตละระดบเขาดวยกน เพอใหเกดความตอเนองและสนบสนนการเขาถง

บรการตามความจาเปนตามโครงสรางในระบบบรการสาธารณสขทมการบรการในระดบตางๆ คอ

(1) การบรการปฐมภม (primary care) เปนบรการทอยใกลชดประชาชนและชมชนมากทสด จงเนนท

ความครอบคลม มการบรการผสมผสาน ทงในดานการรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพ การปองกน

ควบคมโรค ฟนฟสภาพ จดบรการปฐมภมในเขตพนทชนบท โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล

สถานอนามย ศนยสขภาพชมชน สาหรบในเขตเมองอาจเปนศนยบรการสาธารณสขของกรงเทพมหานคร

หรอศนยแพทยชมชน (2) การบรการทตยภม (secondary care) เปนบรการทใชเทคโนโลยทางการแพทย

ในระดบทสงขน เนนการบรการรกษาพยาบาลโรคทยาก ซบซอนมากขน ไดแก โรงพยาบาลชมชน

ในระดบอาเภอ โรงพยาบาลทวไปในระดบจงหวด และโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงกลาโหม

และมหาวทยาลย (3) การบรการตตยภมและศนยการแพทยเฉพาะทาง (tertiary care and excellent

14

center) เปนการบรการทใชเทคโนโลยทางการแพทยชนสง มความสลบซบซอนมาก มบคลากร

ทางการแพทยในสาขาเฉพาะทาง ทสงกดกระทรวงสาธารณสขไดแกโรงพยาบาลศนย สถาบน

เฉพาะทางตาง ๆหรอสงกดมหาวทยาลย เชน โรงพยาบาลในโรงเรยนแพทย (กระทรวงสาธารณสข,

2552) และระบบสงตอผปวยทมประสทธภาพตองสามารถครอบคลมการสงตอไดทง “ผปวย” และ

“ขอมล” ปญหาดานสขภาพและการรกษาพยาบาลทผปวยไดรบระหวางสถานพยาบาลแตละระดบ

โดยเปนการสงตอในสองทศทาง คอ สงไปและสงกลบดวย (สวทย วบลผลประเสรฐ, 2550)

การสงตอผปวยเกดขนไดทงกรณทเปนความประสงคของผปวย และโดยแพทยเปนผตดสนใจ

เพอใหผปวยไดรบการดแลในโรงพยาบาลทมศกยภาพทสงขน รปแบบของระบบการสงตอผปวย

ไดแก การสงตอจากประชาชนหรอหนวยงานสาธารณสขมลฐานมายงระบบบรการของรฐ การสงตอ

ระหวางสถานบรการ การสงตอภายในสถานบรการ และการสงตอกลบชมชนโดยขนตอนในการสงตอ

ผปวย ประกอบดวย กจกรรมหลกคอ กระบวนการรบ-สงผปวย เพอใหสถานพยาบาลรบการสงตอ

เตรยมพรอมในการรบผปวยไวรกษาตอ ซงหมายถงความปลอดภยของผปวย และกระบวนการสงตอ

ขอมล เปนการสงตอขอมลการรกษาผปวยโดยสรปของแพทยผรกษาตามแบบฟอรมการสงตอ

เพอการรกษาอยางตอเนองของผปวย ซงกระบวนการสงตอผปวย มหนงสอนาสงผปวยตามแบบฟอรม

ทกระทรวงสาธารณสขกาหนด ผปวยอาจเดนทางไปหาเองหรอเจาหนาทเปนผนาสงแลวแตความสะดวก

เมอเสรจสนการดแลรกษาผปวยแลว กจะแจงผลการรกษาไปยงหนวยบรการสาธารณสขทสงผปวยมา

เพอการตรวจรกษาอยางตอเนองใหผปวยไดรบการดแลอยางดและเหมาะสมทสด (สภาณ ออนชนจตร,

2550)

กระบวนการสงตอขอมล จาเปนตองมการประสานงานทงจากสถานพยาบาลตนทางและ

สถานพยาบาลปลายทาง เพอเตรยมความพรอมเบองตนและความตอเนองในการรกษาผปวย วธการ

สงตอขอมลในระบบสงตอ ไดแก โทรศพท วทย โทรสาร ญาตหรอผปวยนาใบสงตอไปดวยตนเอง

ขอมลทจาเปนในการตดตอประสานงาน (กระทรวงสาธารณสข, 2552) ไดแก

1. ชอ-นามสกลผปวย

2. อาย

3. ประวตการบาดเจบ

4. การวนจฉยโรคเบองตน

5. สาเหตทสงตอ

6. การรกษาทใหกบผปวยแลว

7. สงทตองเตรยมสาหรบผปวย ไดแก รถพยาบาล อปกรณ เวชภณฑ อปกรณสอสาร

สาหรบการสงตอผปวยไปยงตางประเทศ (Newberry, 2003) จะตองมขอกาหนดในการสงตอผปวย

15

องคประกอบทสาคญ ไดแก พาหนะทใชในการสงตอ บคลากร และอปกรณ โดยสถานพยาบาล

ทสงตอตองเตรยมผปวย ประเมนความตองการของผปวยและสามารถดแลผปวยระหวางสงตออยางเหมะสม

เอกสารทเกยวของถอเปนมาตรฐานและหลกฐานในการสงตอผปวย ไดแก

7.1 บนทกการดแลกอนการสงตอ

7.2 บนทกการรกษาของแพทย

7.3 ผลการตรวจทางหองปฏบตการ

7.4 ผลการตรวจทางรงสวทยา

7.5 บนทกการสงตอผปวย

7.6 แผนการรกษาของแพทยสาหรบใชระหวางสงตอ

7.7 บนทกการเซนยนยอมรบการรกษา

7.8 บนทกการใหขอมลแกครอบครว

7.9 บนทกการตดตอการใหขอมลกบสถานพยาบาลทรบผปวย

ความสาคญของระบบสงตอทสอดคลองกบกระทรวงสาธารณสขทไดกาหนดใหงานระบบ

สงตอผปวยเปนงานหนงในโครงการจดบรการสาธารณสขภมภาคโดยมหลกการและเหตผลวาระบบ

บรการสาธารณสขของประเทศนนเปนระบบบรการทมหนวยงานและโครงการตางๆ กระจายบรการ

ไปสประชาชนทวประเทศโดยผานเจาหนาทสาธารณสขระดบตางๆ ซงมศกยภาพตางกนตงแตระดบ

ตาสดถงระดบสงสดยอมกอประโยชนใหแกประชาชนมากทสด เมอเกนขดความสามารถของหนวยงาน

จงสงผปวยตอไปยงสถานพยาบาลทเหมาะสม(กระทรวงสาธารณสข, 2552)โดยมวตถประสงค

ตามทกระทรวงสาธารณสขกาหนดคอ (1) ดานผปวยคอ ประชาชนไดรบการรกษาพยาบาลเบองตน

ทนททสถานพยาบาลใกลบานทาใหสนเปลองคาใชจายนอยทสด ผปวยไดรบการตรวจรกษาทถกตอง

และตอเนองและประหยดคาใชจายโดยสงผปวยทอาการทเลาลงแลวกลบไปรกษาตอในสถานพยาบาล

ใกลบานใหผปวยมศรทธาตอแหลงใหบรการหรอเจาหนาทชนตนทรบการบรการสงตอเพอใหมการใช

สถานบรการมากขน และใหผปวยไดรบความสะดวกรวดเรวและพอใจ (2) ดานบคลากรทางการแพทย

คอเพอใหเจาหนาททกระดบและทกฝายเขาใจยอมรบและปฏบตตามระบบการรบสงผปวยมการตดตอ

ประสานงานระหวางหนวยทใหบรการ ใหมความสมพนธดตอกนทาใหเกดความอบอนใจและความมนใจ

แกเจาหนาทผสง เพราะมผใหความรวมมอในการปฏบตงานอยตลอดเวลาและใหเจาหนาทผสง

ไดมโอกาสตดตามผลการรกษาหรอดแลผปวยตอไปไดตามสมควรรวมถงเปนการกระตนใหหนวยงาน

บรการสาธารณสขทกระดบมการปรบปรงประสานงานในดานการรกษาพยาบาลดขน

16

2. การพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอผปวยระหวางสถานพยาบาล

แนวคดการพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอผตอผปวยระหวางสถานพยาบาลหรอ

การพฒนาระบบการแลกเปลยนขอมลทางการแพทยทงตางประเทศและในประเทศไทย มสาเหต

เนองมาจากการใหบรการทางการแพทยทมตนทนสง (Ahmed and Ahmed, 2013) ตนทนระบบการแลก

เปลยนขอมลดานสขภาพอเลกทรอนกสระหวางสถานพยาบาลในสหรฐอเมรกาสงถง 8 พนลานเหรยญ

สหรฐตอป นอกจากนยงพบปญหาระบบการจดเกบขอมลผปวยทแตกตางกน ปญหาดานระยะเวลา

และการสงตอขอมลผปวยทลาชาและยงขาดหนวยงานทเปนศนยกลางการแลกเปลยนขอมลทางการแพทย

เพอการรกษา (Soyemi, Saouli and Sinba, 2014) เพอใหสอดคลองกบการใชระบบสารสนเทศโรงพยาบาล

(Hospital Information System, HIS)

ระบบสงตอผปวย (รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย, 2550) บญญตวา รฐตองจดสงและ

สงเสรมการสาธารณสขใหประชาชนไดรบบรการทไดมาตรฐานและมประสทธภาพอยางทวถง

การพฒนาระบบสงตอในภาพรวมของประเทศ ซงทกจงหวดไดดาเนนการพฒนาระบบสงตอผปวย

อยางตอเนองและเปนรปธรรม มการพฒนาระบบสงตอโดยมนวตกรรมการใชระบบ IT (Information

Technology) มาประกอบการดาเนนงานรบสงตอผปวยทาใหการประสานการสงตอผปวยม

ประสทธภาพยงขน การปฏเสธการสงตอผปวยในทกระดบลดลง

ในยคแรก (Host Based)ประมาณ ป พ.ศ. 2526 กระทรวงสาธารณสขนาระบบคอมพวเตอร

มาใชจดเกบขอมลสถตสาธารณสขและ ระบาดวทยา โดยกองสถตสาธารณสข และกองระบาดวทยา

โดยใชเครองคอมพวเตอร PRIME และ PDP-11 ซงเปนคอมพวเตอรขนาดใหญ (mini computer)

เชอมโยงเปน Terminal ไปตามจดตาง ๆ ภายในหนวยงานเพอใชงานในลกษณะของ Host Based โดยตอมา

ไดพฒนาจดเกบขอมลดานอน ๆ เพมขน เชน ระบบบญชถอจาย เงนเดอนขาราชการสานกงานปลดกระทรวง

และขอมลดานอาหารและยา ในป พ.ศ. 2536 จงไดจดหาระบบคอมพวเตอรขนาดใหญ เปนเครอง

VAX6000 เขามาทดแทน และยงคงใชงานอยางตอเนองมาจนถงพ.ศ. 2544

ในยคท 2 (Downsizing) เพอเปนการลดภาระในดานงบประมาณการจดหาและบารงรกษา

ระบบคอมพวเตอรขนาดใหญ มาปรบใชเครองคอมพวเตอรสวนบคคล (PC) เชอมโยงเปนโครงขาย

คอมพวเตอร LAN โดยใช Novell Netware เปน Network Operating System (NOS) ทาใหลกษณะ

การใชงานทเปน Host Based เปลยนมาเปนแบบ Client / Server บน DOS Mode และใชโพรโทคอล

การตดตอสอสารแบบ IPX/SPX ของ Novell Netware และประยกตมาใชงานกบระบบขอมลเพอสนบสนน

การตดสนใจสาหรบผบรหาร (Decision Support System) และเชอมโยงระบบโครงขายคอมพวเตอร

แบบ LAN เพอใหใชเครองคอมพวเตอรเรยกดขอมลตาง ๆ ทจดเกบบน Server นอกจากนไดทดลอง

สงขอความ (Message) ระหวางหนวยงานทเชอมโยงบนโครงขาย ถอไดวาเปนการเรมตนประยกตใช

17

ระบบสอสารขอมลบนระบบโครงขายคอมพวเตอร เชนระบบการจดเกบขอมลเวชระเบยน (STAT),

ระบบงานสารบรรณ, ระบบงบประมาณ, ระบบบรหารงานฐานขอมลระดบตาบล THO

ยคท 3 (Client Server) เชอมโยงโครงขายสอสารขอมลของกระทรวงสาธารณสขเขากบ

โครงขายอนเตอรเนตตงแตป พ.ศ. 2534 เปนตนมา โดยเชอมโยงผานทางศนยเทคโนโลยอเลกทรอนกส

และคอมพวเตอรแหงชาต (NECTEC) และเรมตนของการพฒนาระบบโครงขายสอสารขอมล

ของกระทรวงสาธารณสขโดยใชมาตรฐานโพรโทคอล TCP/IP ปจจบน เรมใชการรบ-สง ขอมลผาน

Wide Area Network (WAN) ทาใหระบบเครอขายม "Bandwidth Overhead" จานวนมาก เกดปญหา

Bandwidth ไมเพยงพอ จงทาใหเทคโนโลย "Client/Server" ไดรบความนยมเพมขน โดยเครองลกขาย

และเครองแมขายไมจาเปนตอง "Map Network Drive" มการพฒนาโปรแกรมตางๆ เชน ระบบงาน

สารบรรณ, ระบบงบประมาณ,ระบบบรหารงานฐานขอมลระดบตาบล (JHCIS), โปรแกรม THO

ยคท 4 ยค "Web-Based"ระบบ Client/Server ตองทาการ Assessment ทพอรต RRC ของเครอง

คอมพวเตอรถกโจมตจากไวรส ทาใหเทคโนโลย "Web -Based"ทใชโพรโทคอล HTTP ไดรบความนยม

อยางสง การพฒนาโปรแกรมหนมาใชเทคโนโลย "Web-Based" เพอใหเกดความสะดวกสบายกบ

การใชงานเครองลกขาย ซงมเพยง "Web Browser" กสามารถเขาใชงานเครองแมขายไดผานทาง

จากพอรต TCP หมายเลข 80 หรอ พอรตHTTP ปญหาของเทคโนโลย Web Based คอ Web Server

และ Web Application โดยถาทางานในลกษณะ 3 Tiers กจะมปญหาชองโหวทงของ Application

Server ทแฮกเกอรสามารถดกจบขอมลได สาหรบกระทรวงสาธารณสข ชวง พ.ศ. 2549 ใชเทคโนโลย

"Web-Based" อาท ระบบลงทะเบยนเขารวมประชม ระบบสมครแพทยประจาบาน, ระบบ e-Inspection

เปนตน

ยคท 4 ยค "Web Services" เปนการพฒนาตอยอดมาจากเทคโนโลย "Web-Based" มการนา

โครงสรางขอมลแบบ XML และการเชอมตอโปรแกรมประยกตโดยใชเทคโนโลย SOAP มาเชอมตอ

ระบบคอมพวเตอรทหลากหลาย Platform และหลากหลาย Vendor สามารถทางานรวมกนและสามารถ

แลกเปลยนขอมลกนได ในรปแบบของ XML Format กระทรวงสาธารณสขนาเทคโนโลยนมาพฒนา

ใชสาหรบการแลกเปลยนขอมล อาทระบบงานโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล และ ศนยสขภาพ

ชมชน (JHCIS) กบ ระบบฐานขอมลสาธารณสขระดบจงหวด (PROVIS) , ระบบฐานขอมลสาธารณสข

ระดบจงหวด (PROVIS) กบ ระบบการตรวจสอบสทธ สปสช.

ยคท 5 ยค SOA (Service Oriented Architecture) เทคโนโลย "SOA" เปนการตอยอดจาก

เทคโนโลย "Web Services" อกทหนง โดยมงเนน Concept ของการ Outsource บรการตางๆ ทเปน

"Module" ยอยๆ ทางานรวมกนผานระบบเครอขาย TCP/IP เครอขายกลายเปนประเดนสาคญของ

"SOA" เพราะตองตดตอกนผานทาง SOA Enterprise Service Bus (ESB) อยตลอดเวลาในแบบ

18

Real Time โดยใชเทคโนโลย Message Queue เขามาเกยวของเพอจดระเบยบการตดตอกนระหวาง

Module ตางๆแนวทางการพฒนาระบบงานตาง ๆของหนวยงานตอไปจาเปนตองพจารณานาเทคโนโลย"

SOA" มาใช ยงมปญหาตงแตการออกแบบ SOA เรองความปลอดภยและปญหาเรองเสถยรภาพ

ของระบบเครอขาย ซงถอเปน "Infrastructure" หลกของ "SOA" เพราะถาหากระบบเครอขายเกดปญหา

ยอมสงผลกระทบกบ"SOA" ทงระบบได การตดตอรบสงขอมลแบบ Plain Text กเปนปญหาใหญ

เหมอนกบเทคโนโลย Web Service เชนกน

ประเทศไทยไดพฒนาการใชงานหลากหลายระบบ เชน โปรแกรม HOSxPโปรแกรม

HospitalOS โปรแกรม EMR Soft และมอกหลายหนวยงานทพฒนาระบบสารสนเทศเพอสงตอ

ผปวยระหวางสถานพยาบาลผานเครอขายอนเทอรเนต เพอชวยเพมประสทธภาพการสงตอขอมล

และลดคาใชจายในการตดตอประสานงาน ซงการพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอผปวย

ระหวางสถานพยาบาลมขนตอนการพฒนาระบบสารสนเทศดงน (มหาวทยาลยรามคาแหง, 2555,

สคมวชช สขภทรทธกล และบญชวย ศรธรรมศกด, 2556)

1. ศกษาและวเคราะหความตองการ (requirement analysis) โดยสารวจหาขอมล

ความตองการของผใช การใชงานในแตละดานของระบบใหม ขอเดนและขอดอยของวธการทางาน

ในปจจบน

2. การวเคราะหระบบ (system snalysis) กาหนดความตองการของระบบใหม เขยนแผนภาพ

การทางาน (Diagram) ของระบบใหม

3. การออกแบบระบบ (system design) เปนการออกแบบรายละเอยดในสวนตาง ๆ ของระบบ

สารสนเทศใหสอดคลองกบความตองการไดแก พจนานกรมขอมล (data dictionary) แผนภาพการไหล

ของขอมล (data flow diagram)ขอมลเฉพาะการประมวลผล (process specification) รปแบบขอมล

(data model) รปแบบระบบ (system model) ผงงานระบบ (system flow charts) ผงงานโครงสราง

(structure charts) แบบฟอรมขอมลขาเขาและรายงาน รวมทงการจดหาอปกรณของระบบ (system

acquisition) ทง Hardware และ Software เพอนาอปกรณและสวนประกอบของระบบมาตดตงและ

พฒนาเปนระบบใหมตอไป

4. การพฒนาระบบ (system development) เปนการเขยนโปรแกรม (coding) และทดสอบ

โปรแกรม ตามโครงสรางของระบบสารสนเทศทไดออกแบบไว รวมถงการทดสอบการเชอมโยง

กบระบบซอฟตแวรอนๆทเกยวของ

5. การประเมนระบบ (system evaluation) เปนการประเมนวาระบบทผานการทดสอบ

แลว เหมาะสมทจะนาไปใชงานไดหรอไม

19

6. การนาไปใชงาน (system implementation) เปนการนาระบบทพฒนาสาเรจและผาน

การทดสอบแลวไปใชงาน โดยทาการตดตง และสอนวธการใชงานแกผใช และใหความชวยเหลอ

ตอผใชใหงานระบบ

การพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอผ ปวยในประเทศไทย การบรการสขภาพใน

ประเทศไทยมกระทรวงสาธารณสขทาหนาทรบผดชอบดแลสขภาพของประชาชน โดยการจดใหม

ระบบบรการสขภาพทครอบคลมทงการสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค การรกษาพยาบาล และการ

ฟนฟสภาพ มเปาหมายสาคญคอการใหบรการสาธารณสขทมประสทธภาพกระจายไปยงประชาชนใน

สวนภมภาคอยางทวถง และสามารถใหบรการประชาชนตามขดความสามารถในแตละระดบ เมอผปวย

เปนโรคทเกนขดความสามารถของหนวยบรการทจะใหการรกษากจะตองมการสงตอตามขนตอน

(Smit and Maurer,1995) มการแบงระบบบรการสขภาพออกเปน 3 ระดบ ไดแก บรการระดบปฐม

ภม (primary care) บรการระดบทตยภม (secondary care) และบรการระดบตตยภม (tertiary care)

(อาพล จนดาวฒนะและคณะ, 2549)โดยมงใหบรการแตละระดบมบทบาทหนาททแตกตางกนใช

หลกการ “เครอขายบรการทไรรอยตอ (Seamless Health Service Network)” ทสามารถเชอมโยง

บรการทง 3 ระดบเขาดวยกนใหเปนไปตามสภาพขอเทจจรงทางภมศาสตรและการคมนาคม

สถานการณปญหาดานโครงขายการใชงานอนเตอรเนตของหนวยงานในสวนภมภาคยงไมม

เสถยรภาพเนองจากสถานบรการสาธารณสขมการใชงานเชอมโยงโครงขายมากทาใหชองสญญาณ

(Bandwidth)ไมเพยงพอถงแมจะมการเพมชองสญญาณแลวแตในการใชงานจรงความเรวในการรบ-สง

ขอมลจะไดนอยกวาทระบในการเชาใชบรการชองสญญาณ

โปรแกรมระบบงานสาหรบการเกบรวบรวมขอมลโปรแกรมระบบงาน (application

software) ทใชงานในกระทรวงสาธารณสขมทงการโปรแกรมทหนวยงานตาง ๆในกระทรวงสาธารณสข

พฒนาใชเองโปรแกรมทหนวยงานภาครฐอนๆจดหามาใหเชนโปรแกรม GFMIS และโปรแกรม

ทหนวยงานจดซอจดหาจากบรษทเอกชนสาหรบโปรแกรมระบบงานหลกซงเกบรวบรวมขอมล

เพอการบรหารจดการของผบรหารและเพอการใหบรการสาธารณสขแกประชาชนโปรแกรมระบบงาน

ทใชในปจจบนมดงน

1. โปรแกรมระบบงานสาหรบโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล/สถานอนามย/ศนย

สขภาพชมชนไดแกโปรแกรมระบบงาน JHCIS เปนโปรแกรมระบบงานสาหรบโรงพยาบาลสงเสรม

สขภาพตาบล/สถานอนามย/ศนยสขภาพชมชนซงพฒนาโดยศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสขเปนโปรแกรมบนทกขอมลผปวยรายบคคลสาหรบเกบรวบรวม

ขอมลชดมาตรฐาน 12 แฟมและขอมลเพอการเบกจายเงนจากสานกงานประกนสขภาพเปนการพฒนา

20

โดยใช open source technology และสามารถใชงานไดบนระบบปฏบตการWindows, Linux, Ubuntu

เปนตน

2. โปรแกรมระบบงานสาหรบโรงพยาบาลเปนโปรแกรมทโรงพยาบาลจดหามาใชเอง

จากการสารวจโปรแกรมระบบขอมลขาวสารโรงพยาบาลของโรงพยาบาลในประเทศไทยโดยสานกงาน

หลกประกนสขภาพถวนหนา (สปสช.) ในปพ.ศ. 2551 พบวาโรงพยาบาลในประเทศไทยมโปรแกรม

ระบบงานโรงพยาบาลทแตกตางกนมากกวา 32 โปรแกรมขอมลจากโรงพยาบาลทตอบแบบสารวจ

จานวน 750 แหงจากจานวนโรงพยาบาลทสารวจ 874 แหงตารางตอไปนแสดงโปรแกรมสารสนเทศ

ทโรงพยาบาลใช 5 ลาดบแรกไดแก HOSxP, MIT NET, STAT, Hospital OS, HI และโปรแกรม

เหลานยงมขอจากดทไมสามารถแลกเปลยนขอมลกนได

ผลการสารวจการพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอผปวยในตางประเทศ

ประเทศสหรฐอเมรกา ไดดาเนนการวางโครงการสรางพนฐานของระบบการดแลสขภาพ

ใหแกประชาชน เพอไปสระบบขอมลสารสนเทศดานสขภาพและเทคโนโลยดานการสอสารทเขาถง

ผปวยและผใหบรการครอบคลมพนททวประเทศภายในครสตศตวรรษท 21 ปญหาสาคญของการพฒนา

ระบบแลกเปลยนขอมลสขภาพดงกลาวคอ ขอจากดทางกฎหมายของแตละมลรฐ ดวยเหตนแตละ

มลรฐจงสรางระบบของตนเอง จงมวธทแตกตางกนทงโครงสราง วธการจดเกบ การถายโอน และ

เขาถงขอมลผปวย ในการวเคราะหเพอออกแบบระบบแลกเปลยนขอมลสขภาพของประเทศสหรฐอเมรกา

จะเปนหนาทขององคกรจดการระบบขอมลสารสนเทศดานสขภาพสวนภมภาค (RHIOs) ของแตละ

พนท เปนผพจารณาถงวธการสอสารใหสอดคลองกบขอกฎหมายของแตละรฐ ทาใหระบบสารสนเทศ

ดานสขภาพของแตละพนทจงมความแตกตางกน สานกงานรวมประสานเพอเทคโนโลยสารสนเทศ

ดานสขภาพแหงชาต (ONC) จงเขามาเปนผดแลประสานงานกบหนวยงานตางๆ เพอออกแบบ

สถาปตยกรรมเครอขายทรองรบการแลกเปลยนขอมลสารสนเทศดานสขภาพของทวทงประเทศ

สหรฐอเมรกา (NHIN) หรอเปนตวกลางในการสอสารระหวางระบบแลกเปลยนขอมล (HIE) ของแตละ

พนท โดยเครอขายสารสนเทศดานสขภาพแหงชาตไมไดเขาไปแทนทเครอขายยอยของแตละพนท

เพยงแตเขาไปเชอมโยงระหวางแตละเครอขายยอย ทาใหเครอขายยงสามารถดาเนนหรอจดการธรกรรม

ตางๆ ภายในเครอขายของตนเองไดตามปกต

สหภาพยโรป มการพฒนาระบบสขภาพและการแพทยในรปแบบอเลกทรอนกส (e-Health)

โดยในปค.ศ. 2006 สหภาพยโรปไดทาการพฒนาเทคโนโลยทางดานการแพทย และจดทาแผนการสราง

ระบบสารสนเทศดานสขภาพ รวมทงไดออกนโยบายและขอเสนอตางๆ ทสงเสรมใหมการพฒนา

ระบบสารสนเทศดานสขภาพในรปแบบอเลกทรอนกส (e-Health) ไดนาเสนอในรปแบบคาส งเพอพฒนา

ระบบขอมลสขภาพและการแพทยในรปแบบอเลกทรอนกส (Sellars, 2008)

21

ประเทศในกลมสหภาพยโรปตางมระบบสขภาพทเปนเครอขายทสามารถแลกเปลยน

ขอมลของตนเองตามลกษณะของโครงสรางและขอกฎหมายของประเทศนนๆ โดยมองคกรหรอ

หนวยงานหลกทดแลจดการสรางระบบสขภาพอยภายในแตละประเทศ ดงน

สหราชอาณาจกร มหนวยงานการบรการระบบขอมลสขภาพแหงชาต(National Health

Service: NHS) ภายใตการกากบการดแลโดยรฐบาล จดตงขนเพอดแลจดการบรการบนทกขอมล

ประวตสขภาพแหงชาตในรปแบบอเลกทรอนกส รวมถงการแลกเปลยนขอมลในรปแบบการกระจาย

ฐานขอมลสขภาพไปยงแตละพนท และศนยกลางฐานขอมลหลกเพอเกบรวบรวมขอมลจากฐานขอมล

ของแตละพนท

ประเทศเนเธอรแลนด มระบบสารสนเทศทแยกออกตามรปแบบการใชงาน ไดแก ระบบ

สารสนเทศในโรงพยาบาล ระบบขอมลสารสนเทศดานสขภาพ ระบบขอมลสารสนเทศทางดาน

เภสชกรรม ดงนนสถานบนเทคโนโลยสารสนเทศเพอการดแลสขภาพแหงชาตในประเทศเนเธอรแลนด

(National IT Institute for Healthcare in the Netherlands: NICTIZ) ดาเนนการจดการเพอออกแบบ

สถาปตยกรรมโครงสรางของระบบระดบประเทศ โดยการนาเทคโนโลยสารสนเทศเขารวมใชใน

ระบบขอมลปะระวตสขภาพ เพอใหขอมลอยในรปแบบมาตรฐานทสามารถเชอมโยงเพอดาเนน

ธรกรรมตางๆ ระหวางหนวยงานหรอองคกรดวยสขภาพทเกยวของเรยกวาระบบขอมลประวต

สขภาพอเลกทรอนกส(Electronic Health Record: EHR) และยกระดบคณภาพในการรกษาใหเพม

สงขนพรอมกลบความสะดวกและรวดเรวตอตวของผปวยและผใหบรการดวยสขภาพ

ประเทศออสเตรเลย มการพฒนาระบบสารสนเทศการแลกเปลยนขอมลสขภาพและการแพทย

เพอสนบสนนการจดการขอมลสขภาพในรปแบบอเลกทรอนกส (e-Health) และการปองกน การรกษา

ความปลอดภยในการแลกเปลยนและการจดเกบขอมลใหมประสทธภาพและคณภาพทดขน ใหเปน

ทยอมรบจากประเทศตางๆ ทวโลก รวมถงการประชาสมพนธประโยชนของการประยกตใชงานใน

ระบบทางดานสขภาพใหเปนทยอมรบและมการใชงานกนอยางกวางขวาง โดยใหระบบสาสนเทศนน

มการพฒนาปรบปรงในดานตาง ๆดงน (Hospital management 2, 2009)

1. ทมงานดแลและจดการมาจากหลากหลายสาขาวชา ประสานการทางานทงทางการเทคโนโลย

กฎหมาย การประชาสมพนธ และการวางนโยบายหรอมาตรฐาน เปนตน

2. ตอบสนองเพอรบประกนการรกษาของผปวยฉกเฉน

3. ความเชอมนและความปลอดภยของการปองกนขอมลของผปวยดวยระบบทมคณภาพ

4. มการเกบรวบรวมขอมลทางการแพทยจากแหลงขอมลตางๆ เพอสนบสนนการรกษาท

ใชการตดสนใจจากหลายปจจยได เชน ขอมลทางเภสชกรรม การรกษาผปวยโรคเรอรง ระบบ

22

การกระจายทรพยากรขอมลทางดานสขภาพ (health system resource distribution) การปองกนตอ

การกอการรายทางชวภาพ (protection against bioterrorism)

5. การเขาถงการบรการแกประชาชนทเพมมากขน

6. การแปลงรปแบบของขอมลเพอใหบรการสขภาพในรปแบบอนๆ ได เชน ระบบการรก

ผานคลนก ระบบการสงจายยา เปนตน

สรปไดวาการพฒนาระบบสารสนเทศและการสงตอผปวยของประเทศไทยเทยบเคยง

ของตางประเทศทมจดเรมตนดวยการกอตงหนวยงานหลกทาหนาทในการดแลและประสานความรวมมอ

กบองคกรหรอหนวยงานตางๆ ภายในประเทศ เชนดงตวอยางของประเทศ สหรฐอเมรกา สหราช

อาณาจกร และประเทศออสเตรเลย ทมหนวยงานหลก ไดแก สานกงานผประสานงานแหงชาตสาหรบ

เทคโนโลยสารสนเทศดานสขภาพ (ONC) การบรการระบบจอมลสขภาพแหงชาต (NHS) และศนยกลาง

การแลกเปลยนขอมลสขภาพแหงชาต (NEHTA) ตามลาดบ ซงจดตงขนเพอการพฒนาระแบบขอมล

สขภาพและการแพทยแหงชาตในประเทศของตน สาหรบโครงสรางมาตรฐานของขอมลทเปนสวน

สาคญของขอมลสขภาพและการแพทยมประสทธภาพสงสดนนไดเทยบเคยงกบแนวทางการทางาน

ของหนวยงานในกลมประเทศตางๆ เชน สถาบนเทคโนโลยสารสนเทศสาหรบการดแลสขภาพ

แหงชาตของประเทศเนเธอรแลนด (NICTIZ) การบรการระบบขอมล สขภาพแหงชาตของสหราช

อาณาจกร (NHS) ศนยกลางการแลกเปลยนขอมลสขภาพแหงชาตประเทศออสเตรเลย (NEHTA)

3. เอกซเอมแอล (Extensible Markup Language)

ปจจบนภาษาเอกซเอมแอล (Extensible Markup Language: XML) ไดเขามามบทบาท

และเปนมาตรฐานในการแลกเปลยนขอมล เนองจากมความสามารถในการอธบายความหมายของขอมล

และมความยดหยนในการใชงาน โดยเปนขอความตวอกษร (Text) ซงเครองคอมพวเตอรไมวาจะเปน

แพลตฟอรมใดหรอมระบบในการใชงานทแตกตางกน สามารถอานขอความตวอกษรได จากลกษณะ

เดนของภาษาเอกซเอมแอลดงกลาวจงมการนาภาษาเอกซเอมแอลไปใชประโยชนในการพฒนา

เวบเซอรวส (Web Service) เพอใหสามารถตดตอและทางานรวมกนไดโดยอตโนมต

ภาษาเอกซเอมแอล (ธระยทธ ทองเครอ, 2555 ; W3C, 2015) เปนภาษา Markup ทเปน

Text-based ซงทาใหเปนภาษามาตรฐานในการแลกขอมลอนเทอรเนตอยางรวดเรว ผททาหนาท

รบผดชอบและกาหนดมาตรฐานเอกซเอมแอล คอ World Wide Web Consortium (W3C) ความแตกตาง

ของเอกซเอมแอล คอ HTML ถกนามาใชในการสราง Web page ทสามารถแสดงผลไดโดยโปรแกรม

บราวเซอรแตเอกซเอมแอลจะใสแทก (Tag) ไดอยางอสระแลวทาการสงเอกซเอมแอลชดนไปประมวลผล

23

ยงแอพพลเคชนใดๆ ทสามารถใชขอมลในเอกซเอมแอลลกษณะสาคญของเอกซเอมแอล คอเอกสาร

เอกซเอมแอลสามารถกาหนดชอแทกและชอแอทรบวตไดตามความตองการของผสรางเอกสาร ทาให

ในการเนนขอมลใดขอมลหนง สามารถมเอกสารเอกซเอมแอล หลายรปแบบ ซงผเขยนอาจใชชอ

แทกตางกน ทงทสอความหมายไปทสงเดยวกนได หากเอกสารเอกซเอมแอลถกนาไปใชตดตอกบ

ระบบอนๆ อาจทาใหสอความหมายไมตรงกน ดงนนจงตองมการกาหนดรปแบบทเปนมาตรฐาน

ขน โดย DTD และ Schema จะเปนตวกาหนดวาเอกสารเอกซเอมแอลนนจะตองมแทกอะไรบาง

ภายในแทกนนจะมแทกแอทรบวตหรอขอมลอะไรไดบาง

นอกจากน เอกซเอมแอลเปนเอกสารทมความยดหยน สาหรบงานประยกตทมพนฐานบน

เวบไซตเอกซเอมแอลมการนาเสนอในรปแบบขอความ (text) จงไมขนกบระบบปฏบตการและ

สถาปตยกรรมของคอมพวเตอร และเปนมาตรฐานใหมในระบบเปด ในขณะเดยวกนแทกของเอกสาร

ทเปนขอความนนกสามารถแสดงคาอธบายเชงความหมาย ทาใหเอกซเอมแอลมความยดหยนการเขยน

Metadata เพอจดการขอมล

โครงสรางของเอกสาร เอกซเอมแอลมสองรปแบบ คอ

1. Document Type Definition (DTD) ทาหนาทนยามความหมายและกาหนดโครงสราง

ของขอมลทจดเกบโดยเอกสารเอกซเอมแอล ซงใหรายละเอยดเกยวกบตวเอกสารวาจะแสดงหรอ

ซอนสวนไหนของเอกสาร เปนสวนทเพมเตมสาหรบเอกซเอมแอลถาหากมการสงขอมลในรปแบบ

DTD วามความหมายหลายๆ แบบตามการอธบายลกษณะของเอกซเอมแอล ใน DTD

2. XMLSchema เปนเอกสารเอกซเอมแอล ประเภทหนงททาหนาทอธบายโครงสราง

ของเอกสารเอกซเอมแอล ทมอยนนเปนอยางไร และจะตองนาไปประมวลผลอยางไร XML Schema

เปรยบเหมอนกฎกตกาทเอกสารเอกซเอมแอล ตองทาตามเพอใหแนใจวาโครงสรางในเอกสารเอกซ

เอมแอล นนเปนอยางถกตองตามทตองการและเปนภาษาทใชเนน (makeup) สวนทเปนขอมล

โดยสามารถกาหนดชอแทก (element) และชอแอตทบวต (attribute) ไดตามความตองการของผสราง

เอกสารเอกซเอมแอลโดยเอกสารนนจะตองมความเปน Well-formed สวน DTD และ schema จะ

มหรอไมมกไดขนอยกบวามผใชเอกสารนนมากนอยแคไหน เอกสารเอกซเอมแอลจงเปนแคแทกไฟล

ชนดหนงทมแทกเปดและแทกปดครอบขอมลไวตรงกลาง ทาใหเอกสารเอกซเอมแอลถกใชในการตดตอ

กบระบบทตางกน เนองจากความงายในการสรางเอกสาร การนาเอกสารเอกซเอมแอลไปใชงานจะ

สนใจแตขอมลทถกเนนดวยแทกมากกวา well-formed เปนไวยากรณพนฐานของเอกสารเอกซเอม

แอล ตวอยางเชน เอกสารเอกซเอมแอลตองเรมตนดวย <?xmlversion="1.0" ?>เอกสาร xml 1

เอกสารจะตองมแทกรทเพยงแทกเดยวหมายความวา แทกและขอมลตางๆจะตองอยภายในแทกแรก

24

สดเพยงแทกเดยว การเปดและปดแทกจะตองไมมการครอมกน เชน<b>ตวหนา<i>และ</b>เอยง

</i>จะไม well-formed

<ComputerBook>

<book>

<name>เวบเซอรวส</name>

<price>10.00$</price>

</book>

<book>

<name>xml</name>

<price>10.00$</price>

</book>

</ComputerBook>

ภาพประกอบท 2.1 ตวอยางเอกสารเอกซเอมแอล

ทมา :(CMSThailand Web Services, n.d.)

เทคโนโลยทเกยวของในสวนการทางานความสามารถสงอกประเภท คอ ภาษาอธบาย

เอกสารและสวนขยายสาหรบวตถประสงคอน สงนนาสวนขยายของขอกาหนด เอกซเอมแอลและ

ภาษาเนอหาใหมทมพนฐานบนหลกการของเอกซเอมแอล จากการยนยอมใหใชภาษาเหลานในการเนน

หลกรายละเอยดเจาะจงของโดเมน และอสระจากความกงวลเกยวกบการกระจายและ “well-formed”

ตามปกตสามารถพบสวนขยายเหลานเมอเขยนโปรแกรมประยกตเวบคอ (W3C, 2015)

1. Xpath เปนสวนขยายขนาดเลกในขอกาหนดเอกซเอมแอลทยอมใหสาหรบการระบ

เนอหาเจาะจงภายในเอกสารเอกซเอมแอลสวนนสามารถเปน element ทมอยภายในเอกสารหรอม

พนฐานจากสวนขยายเอกซเอมแอลสวนใหญคอ XSLT

2. XSL/XSLT โดย Extensible Stylesheet Language (XSL) เปนตระกลภาษาทยอมให

ใชจดรปแบบและปรบแปลงขอมลในเอกสารเอกซเอมแอลภาษาทเดนคอ XSLT (XSL Transformation)

ทใชเอกสารและปรบแปลงเนอหาใหเปนสงอน สงนมผลกระทบยากในเวบทใชขอมลเอกซเอมแอล

และสราง XHTML

25

3. XQuery ขอมลในเอกสารเอกซเอมแอลไมสมบรณเหมอนในฐานขอมล เนองจากธรรมชาต

ตามลาดบชนกบแบบจาลองเชงสมพนธแบบรวมของฐานขอมล สงนนาไปสการพฒนาภาษาสาหรบ

ควรขอมลภายในเอกสารเอกซเอมแอลภาษาทเดนคอ ภาษาโปรแกรม XQuery

4. XML–RPC นเปนโพรโทคอลสาหรบการเรยกเมธอดหรอฟงกชนบนเครองทางไกล

(RPC ยอมาจาก Remote Procedure Call) ดวยการใชเอกซเอมแอลเปนวธการผานขอมลฟงกชน

ไดรบการสงผานและสงออก

4. เมตาดาตา (Metadata)

Metadata คอ ขอมลทอธบายถงลกษณะของขอมลหลกหรอกลมขอมลอนๆ หรอขอมลท

ใชอธบายความหมายของกลมขอมลทรวบรวมเขาไวในคณลกษณะของขอมลทเปนหนงเดยว

โดยสงทอธบายนนจะมไดหลากหลาย เพอสอใหรวาขอมลทมหมายถงสงใดบาง เชน เนอหา รปแบบ

หรอแอทรบวตของการเกบเรคคอรด หรอขอมลทจาเปนสาหรบการสบคนบนเวบไซต (Kettunen,

Kantola, & Hautala, 2009) ดงนนการทาความเขาใจกบ Metadata จะชวยในการบรหารจดการ

ขอมลไดดยงขน (Wikipedia, 2554)

Metadata เปนกระบวนการทเกดขนโดยการใชคอมพวเตอรและมการสงขอมลอเลกทรอนกส

ทขามเครอขาย เชน อนเทอรเนต Metadata ถกนามาใชในการบรหารจดการ การประมวลผลขอมล

สารสนเทศ เพอเพมประโยชนทหลากหลาย และการทางานรวมกนระหวางระบบทมความแตกตาง

กนของระบบสารสนเทศในองคกรตางๆ (Haynes, 2004) และ Metadata มมาตรฐานขอมล (data

standards) ทมการอธบาย 3 สวน (Zeng & Chan, 2006) ไดแก

1. โครงสราง (structure) ไดแก องคประกอบ (elements) ของขอมลและความสมพนธ

ของแตละองคประกอบ

2. เนอหา (content) ไดแก กฎเกณฑหรอขอกาหนดหรอไวยากรณ (syntax) ทใชในการบนทก

ขอมลในองคประกอบยอยแตละสวน

3. คาของขอมล (values) ไดแก การกาหนดศพทควบคม (control vocabulary) เพอใชกบ

องคประกอบยอยตาง ๆ ในโครงสรางขอมล รวมทงการกาหนดคณลกษณะของชดอกขระ (character set)

ทจะบนทกในองคประกอบยอยตางๆ

Metadata อธบายเนอหา คณภาพ สถานภาพ และคณลกษณะอนๆ เกยวกบขอมล และ

ตอบคาถามตอไปน (ชนนทร ทนนโชต, ม.ป.ป.)

Who – ใครจดสรางหรอดแลขอมล? ใครจดทา Metadata น?

What - เนอหาขอมลคออะไร?

26

Where - ขอมลครอบคลมพนทใด? ตดตอขอขอมลไดทใด?

When - จดทาขนเมอไร? ปรบปรงลาสดเมอไร? จดพมพและเผยแพรตงแตเมอไร?

Why - ขอมลจดทาขนสาหรบวตถประสงคใด?

How - ขอมลถกจดสรางขนอยางไร? การตดตอขอขอมลทาอยางไร?

ประโยชนของ Metadata

1. สาหรบผใชขอมล (data users) Metadata ชวยทาใหคนขอมลทงภายนอกและภายใน

องคกร ทาความเขาใจขอมล ประเมนความเหมาะสมของขอมลตอการใชงานของตน การเขาถงขอมล

และรบขอมล ประยกตใชขอมลไดอยางเหมาะสมและมประสทธภาพ

2. สาหรบผจดสรางขอมล (data development) Metadata ชวยหลกเลยงการทางานซาซอน

แบงปนขอมลทมความนาเชอถอ ประชาสมพนธผลตภณฑขอมลและองคกร การบรหารจดการ

บารงรกษาขอมลและทรพยากรทมคาขององคกร และลดภาระงานในการตอบคาถาม ชแจงขอซกถาม

ตางๆ เกยวกบขอมล

3. สาหรบหนวยงาน (organizations) Metadata ชวยปกปองการลงทนในทรพยสนดานขอมล

แกไขปญหาความไมตอเนองของงานเนองจากเปลยนแปลงตวบคคล สรางฐานขอมลเกยวกบการปฏบตงาน

ขององคกร แบงปนขอมลกบหนวยงานอน ลดคาใชจาย ประหยดทรพยากรบคคล เงน และเวลา

จากดความเสยงดานการรบผดชอบในปญหาจากการใชขอมล

ประโยชนของการมมาตรฐาน Metadata คอ เพอใหแนใจวา Metadata มเนอหาครอบคลม

สงทจาเปน เพอใหเกดความเขาใจทตรงกนระหวางผจดทาและผใชงาน Metadata เกยวกบเนอหาใน

Metadata เพอสามารถถกสบคนโดยโปรแกรมแบบอตโนมตได ทาใหสามารถคนหาขอมลผาน

อนเทอรเนต และสรางความสะดวกในการจดสราง จดการและใชงาน Metadata

ความสาคญของ Metadata

ในปจจบน ทรพยากรสารสนเทศไดเพมปรมาณมากขนอยาวงรวดเรว ทาให Metadata ม

ความสาคญตอวงการสารสนเทศเปนอยางมาก ซงMetadata ชวยเพมความสามารถในการจดเกบ

และเขาถงสารสนเทศ จงมความสาคญ (สมศกด ศรบรสทธกล, 2549) ดงน

1. เพมความสามารถในการคนคน และเขาถงทรพยากรสารสนเทศ เนองจาก Metadata

มการบรรยายถงทรพยากรสารสนเทศอยางชดเจนจงทาใหสามารถคนคนทรพยากรสารสนเทศท

ตองการไดอยางถกตอง อกทงยงสามารถเชอมโยงไปถงทรพยากรสารสนเทศทเกยวเนองกน หรอม

ความคลายคลงกนได

2. ชวยสงวนรกษาบรบทอนๆ ทสาคญของทรพยากรสารสนเทศ เนองจากทรพยากร

สารสนเทศนนมอยเปนจานวนมาก และอาจถกเปลยนแปลง ดดแปลง หรอแกไขไดในอนาคต

27

Metadata จะชวยในการสงวนรกษาบรบทตางๆ เชน ระบชอผเปนเจาของสารสนเทศ บนทกเหตการณ

และการเปลยนแปลงทเกดขนกบสารสนเทศนน

3. ขยายขอบเขตการใชงานสารสนเทศทาใหสามารถใชงานทรพยากรสารสนเทศตาง

ระบบรวมกนได ทงในสวนของซอฟตแวรและฮารดแวร โดยการใชแบบแผน Metadata และโพรโทคอล

เพอถายโอนขอมลรวมกน รวมถงมการเทยบเคยงระหวางแบบแผน Metadata (Crosswalk)

4. บงชคณสมบตเฉพาะของสารสนเทศ ทาใหสามารถจดการกบทรพยากรสารสนเทศท

มหลายเวอรชนไดอยางชดเจน

5. ใหความสาคญในประเดนทางดานกฎหมายโดยระบขอมลทางดานลขสทธของสารสนเทศ

ไวอยางชดเจน

ประเภทของ Metadata

โดยทวไปแลว Metadata แบงออกเปน 3 ประเภทหลก (National Information Standards

Organization, 2004) คอ

1. Descriptive Metadata คอ Metadata ทใชการอธบายเชงพรรณนา สาหรบอธบายถง

สารสนเทศ เพอใหสามารถสบคน คนคน ระบลกษณะ และบงชสารสนเทศนนรวมไปถงการอธบาย

ลกษณะเฉพาะ

2. Structural Metadata คอ Metadata ทบงชองคประกอบของเนอหาสารสนเทศนนๆ วา

ประกอบดวยอะไรบาง เปนการบอกวธรวมสวนประกอบตางๆ ของสารสนเทศนนๆ เขาดวยกน

3. Administrative Metadata คอ Metadata ทชวยในการบรหารและจดการกบสารสนเทศ

ตวอยางเชน วนทสราง วธสราง ชนดของเอกสาร และขอมลทางเทคนคอน ๆรวมไปถงสทธในการเขาถง

สารสนเทศนนๆ ดวย สามารถแบงยอยได ดงน

3.1. ขอมลเกยวกบสทธในการจดการ (rights management metadata) เปน Metadata ท

ใหขอมลเกยวกบลขสทธของขอมลสารสนเทศซงเปนขอตกลงทางดานทรพยสนทางปญญา

3.2. ขอมลดานการเกบรกษา (preservation metadata) เปน Metadata ทเกยวของกบ

การเกบรกษาแหลงขอมลสารสนเทศประกอบดวยขอมลทเกยวกบการเกบรกษาสารสนเทศ เชน

บนทกการเปลยนแปลงขอมลสารสนเทศ วธการแปลงขอมลสารสนเทศในทางการแพทยนน Metadata

ชนดอธบาย (descriptive metadata) ถกนามาใชเกยวกบประวตผปวย การวนจฉยโรค และการดแล

ผปวยในประเดนของเอกสาร การสอสารและการเกบขอมล ในการบนทกขอมลทางการแพทย

Metadata จะกาหนดรปแบบรหสขอมล ในการเกบขอมลและการสงตอขอมลทาใหการแลกเปลยน

ขอมลระหวางระบบอเลกทรอนกสมความถกตองตรงกน

28

5. เวบเซอรวส (Web Service)

เวบเซอรวส (Web Service : WS) คอ แอพพลเคชนหรอโปรแกรมททางานอยางใดอยางหนง

ในลกษณะใหบรการ โดยจะถกเรยกใชงานจากแอพพลเคชนอนๆ จากโปรแกรมอนๆ (php, asp, java,

python) ซงการใหบรการจะมเอกสารทอธบายคณสมบตของบรการกากบไว โดยภาษาทถกใชเปน

สอในการแลกเปลยนคอ เอกซเอมแอลทาใหเราสามารถเรยกใช Component ใด ๆ กไดในแพลตฟอรม

ใด ๆ กได บน Protocol HTTP ซงเปน Protocol สาหรบ World Wide Web อนเปนชองทางทไดรบ

การยอมรบทวโลกในการตดตอสอสารกนระหวางแอพพลเคชนกบแอพพลเคชนในปจจบน (Booth

and et.al, 2004)

เวบเซอรวสชวยใหการเขาถงขอมลสารสนเทศจากแอพพลเคชนทตางกนเปนไปโดยงาย

ทาใหอนเทอรเฟซของแอพพลเคชนตาง ๆ ถกอธบายโดย WSDL และอยในมาตรฐานของ UDDI

หลงจากนนจงสามารถตดตอสอสารถงกนโดย เอกซเอมแอลผาน SOAP อนเทอรเฟซ

ภาพประกอบท 2.2 Web Services Architecture

ทมา : (Booth and et.al, 2004)

Requestor หรอ Service Customer คอ ใครกตามทตองการเรยกใชบรการจาก Provider

ซงสามารถคนหาบรการทตองการไดจาก UDDI Registry หรอ Service Registry หรอตดตอจาก

Provider โดยตรง

Service Registry คอ ทาหนาทเปนตวกลางให Provider มาลงทะเบยนไว โดยใช WSDL

ไฟลบอกรายละเอยดของบรษทและบรการทมให ซงอาจจะใชหรอไมใชกได

Service Provider คอ เปนผใหบรการ มหนาทในการเปดบรการเพอรองรบการขอใช

บรการจาก Requestor ทเรยกเขามาขอใช

Bind

Service Registry

Publish Find

Service Description

Service Provider

Service Consumer

Service

Service Description

29

หนาทและการทางานของแตละ Entity

จากโครงสรางของเวบเซอรวส จะพบวาเวบเซอรวสประกอบดวย event ตาง ๆ ดงน

1. Create Service โดยบรการ (service) จะถกสรางขนจากเครองมอและภาษาทเหมาะสม

สาหรบเวบเซอรวส เชน C++, VB, Java, Perl, PHP, Python เปนตน

2. Publish หลงจากบรการถกสรางขนจะถก Publish ไวใน UDDI Registry โดย Service

Container ซงภายในการลงทะเบยนจะประกอบไปดวยขอมลเกยวกบบรการและผสรางบรการนนๆ

โดยจาแนกตามประเภทของธรกจ ซงชวยใหผขอบรการ (Service Requestor) สามารถคนหาบรการ

ไดโดยงาย

3. Search ผขอบรการ (service requestor) สามารถคนหาบรการในการลงทะเบยนผาน

ทางอนเทอรเฟซของผใหบรการ (service provider)

4. Reference หลงจากผขอบรการคนหาบรการทตองการ จะไดผลการคนหาเปนรายการ

ของบรการ ซงประกอบดวย Reference และ Specification ของบรการตาง ๆ ซงผขอบรการสามารถ

เลอกไดวา บรการใดทตรงกบความตองการของตนเองมากทสด

5. Bind ผขอบรการสามารถใช Reference ทเลอกไว เพอโยงไปยงบรการทตองการ

6. Invoke บรการจะถกเรยกใชผานทาง Reference โดยใชเทคโนโลยมาตรฐานตาง ๆ

เชน การเรยกบรการโดย SOAP ในรปของเอกสาร เอกซเอมแอลผานทาง HTTP Protocol

เทคโนโลยทใชในการพฒนาเวบเซอรวส

ภาพประกอบท 2.3 Web Service Stack

ทมา : (CMSThailand Web Services, n.d.)

30

ภาพประกอบท 2.4 Web Service Technology

ทมา :(CMSThailand Web Services, n.d.)

จากภาพประกอบท 2.4 สวนประกอบหลกของWeb Service Technology ซงสามารถ

อธบายไดดงน

Web Service = SOAP+WSDL+UDDI

1. SOAP (Simple Object Access Protocol) เปน XML-based โพรโทคอล (Lightweight

Protocol) และใช HTTP เปนโพรโทคอลรวม สาหรบการแลกเปลยนขอมลในสภาวะแวดลอมแบบ

กระจายศนย (Decentralized, Distributed Environment) SOAP ไดกาหนดเมสเสจจ งโพรโทคอล

(Messaging Protocol) ระหวางผขอบรการ (Requestor) กบผใหบรการ (Provider) เชน ผขอบรการ

สามารถตดตอแลกเปลยนขอมลกบผใหบรการโดยใช RMI (Remote Method Invocation) ตามวธการ

ของโปรแกรมแบบออปเจค บรษทไมโครซอฟท, ไอบเอม, โลตส, ยสเซอรแลนด (UserLand) และ

(DeveloperMenter) ไดรวมกนกาหนดมาตรฐานของ SOAP ขน ซงตอมาไดมบรษทอก 30 กวา

บรษทเขารวมและจดตงเปน W3C XML Protocol Workgroup ขน SOAP ไดกาหนดรปแบบ

พนฐานของการสอสารแบบกระจายขนโดย การพฒนา SOA แมวา SOA จะไมไดกาหนดเมสเสจจง

โพรโทคอล (Messaging Protocol) ไว แต SOAP ไดถกก าหนดใหเปน Services-Oriented

Architecture Protocol เรยบรอยแลว เนองจากมนไดถกใชในการพฒนา SOA อยางแพรหลายแลว

31

นนเอง จดเดนของ SOAP กคอ เปนโพรโทคอลทเปนกลาง กลาวคอ ไมมใครเปนเจาของและเปน

โพรโทคอลททางานกบโพรโทคอลอนหลายชนด การพฒนากอนญาตใหทาไดอยางอสระตาม

แพลตฟอรมระบบปฏบตการแบบจาลองทางวตถ (object model) และภาษาโปรแกรมของผททาการ

พฒนา

ภาพประกอบท 2.5 XML messaging using SOAP

ทมา :(ฉตรชย สขสอาด, ม.ป.ป)

โครงสรางของ SOAP

เอกสาร SOAP นนมโครงสรางในรปแบบ เอกซเอมแอลซงเราสามารถแบงเปนสวนของเอกสาร

ไดเปน 3 สวนหลกดงนคอ

1. SOAP envelop เนอหาสาระ (content) ของเอกสารทงหมด

2. SOAP header สวนเพมเตมของเอกสาร SOAP ซงจะมกได หรอไมมกได

3. SOAP body สวนทใชในการเรยกใชงานเซอรวส และผลลพธทไดจากเซอรวส

Request

(Service invocation)

1. แอพพลเคชนของผรองขอบรการสราง SOAP message เพอเรยกใชบรการของ Web Service

2. Web Service ของผใหบรการ ผใหบรการไดรบ SOAP message จากผรองขอ ซงอยในรปแบบ XML

3. Web Service ประมวลผลตามคอมโพเนนตทใหบรการ Web Service สงผลลพธมา แลวผใหบรการก

จะสรางSOAP message ทมผลลพธนนสงกลบมายงผรองขอบรการ

4. แอพพลเคชนของผรองขอบรการไดรบผลลพธทเปน SOAP message แลวทาการแปลงใหอยในรปแบบ

ทตองการ เพอนาไปประมวลผลตอ

Application Application Web service

1 4

SOAP

Network Protocol

SOAP

Network Protocol

3

Service Requester Service Provider

Network Protocol

2

32

ภาพประกอบท 2.6 โครงสรางของเอกสาร SOAP

ทมา : (ฉตรชย สขสอาด, ม.ป.ป)

ตวอยางเอกสาร SOAP

<soap:Envelopexmlns:soap="http://schemas.xmlsoap.org/soap/envelope/"

soap:encodingStyle="http://schemas.xmlsoap.org/soap/encoding/">

<soap:Header>

<!-- ขอมลในสวนของ Header -->

<i:localxmlns:i="http://www.i3t.or.th/ws/">

<i:currency>Bath</i:currency>

</i:local>

</soap:Header>

<soap:Body>

<!-- ขอมลในสวนของ Body -->

<GetPrice>

<Item>Rose</Item>

<Quantity>100</Quantity>

</GetPrice>

</soap:Body>

<soap:Fault>

<!-- ขอมลของ SOAP ในกรณมขอผดพลาด จาก SOAP Node -->

</soap:Fault>

</soap:Envelope>

33

<soap:Fault>

<faultcode>Client</faultcode>

<faultstring>Invalid Request</faultstring>

</soap:Fault>

<soap:Fault>

<faultcode>Client</faultcode>

<faultstring>Invalid Request</faultstring>

</soap:Fault>

ตารางท 2.1 การใหคาจากดความตวอยางเอกสาร SOAP

Element Definition

<Envelope>

จะเปน Root ของเอกสาร XML SOAP เสมอ โดยจากตวอยางจะใช Namespaces จาก

"http://schemas.xmlsoap.org/soap/envelope/"

(Schema for the SOAP/1.1 envelope)

ดงนน Element ตางๆ ในตวอยางนทอยในเอกสาร XML สวนทเปนมาตรฐานของ

SOAP เราจะม Namespaces ทเราตงเปน soap (<soap:Envelop>, <soap:Header>,

<soap:Body>, <soap:Fault>

Attribute ใน Envelop

Attribute encodingStyleในตวอยางมการอางการ encoding จาก

"http://schemas.xmlsoap.org/soap/encoding/"

( Schema for the SOAP/1.1 encoding)

จะใชในกรณทเรามการใช Parameter หลายชนดขอมลในเอกสาร (Data Type) เชน

Boolean, String, Integer เปนตน

<Header>

จากตวอยางมการเพมเนอหาของเอกสาร SOAP เขาไปในสวนของ Header ในทนคอ

สกลเงน (Currency) ซงสวนนจะใชในสวนของ Application ไมไดเปนสวนของ

มาตรฐานของ SOAP แตผใชงานเปนผกาหนดใชเอง (User-defined

Attribute ใน Header

ใน<Header> Element อาจจะมการใส Attribute mustUnderstandเพอใหฝงทรบ

34

ตารางท 2.1 (ตอ)

Element Definition

<Header>

เอกสาร SOAP ใหทาการประมวลผลในสวน Header ดวยโดยกาหนดคาเปน Boolean

เชน

<i:localxmlns:i="http://www.i3t.or.th/ws/">

<i:countrymustUnderstand="1">Thailand</i:country>

<i:currencymustUnderstand="0">Bath</i:currency>

</i:local>

คาของ mustUnderstandถาเปน "0" แสดงวาไมตองประมวลผล

ถาเปน "1" : true คอจาเปนตองมการประมวลผล (โดยคา default = "0" : fault)

<Body>

โดยปกตแลวเอกสาร SOAP จะตองมสวนของ Body เพราะเปนสวนเปนเนอหาสาระ

จรงๆ ของ SOAP จากตวอยางเราตองการสอบถามราคาของดอกกหลาบจานวน 100

ดอก ซง<GetPrice>, <Item>และ<Quantity>เปน Element ทใชงานใน Application

ไมใชมาตรฐานของ SOAP

<Fault>

เปนสวนทจะถกใชเมอมขอผดพลาดในการประมวลผลของเอกสาร SOAP ซงโดยปกต

จะเหนเฉพาะทเปนเอกสารตอบกลบเทานน (Reply Message หรอ Answer Message)

ซงตวอยางจะเปนเอกสารทเปนการรองขอบรการ (Request Message) ซงไมนาจะม

สวนของ<Fault> Element แตทเขยนไวเพอใหเหนภาพรวมของโครงสรางเอกสาร

SOAP ทงหมดกอน ตวอยางขอมลใน<Fault> Element ทมการเกดขอผดพลาด

<soap:Fault>

<faultcode>Client</faultcode>

<faultstring>Invalid Request</faultstring>

</soap:Fault

จะเหนวา SOAP Envelope กเปนเอกสารทอยในรปแบบ เอกซเอมแอลทวไป แตสงททาให

SOAP มความสามารถมากขนกคอ SOAP ไดมการกาหนดโครงสรางของเอกสารเปนสวนๆ โดยอธบาย

วาสวนใดมหนาทอะไร (what) มขอมลอะไรอยในสวนนน และใคร (who) คอผทจะตองสนใจ

ในสวนนน ๆ และกลาวถงวาสวนใดจาเปนทตองมในเอกสาร และสวนใดเปนสวนทเพมเตมอาจจะม

35

หรอไมมสวนนนกไดขนอยความจาเปนในการใชงาน ทาใหการพฒนาโปรแกรมมทศทางทคอนขาง

ชดเจน แตสามารถเพมขยายไดในอนาคตอก

2. WSDL (Web Service Description Language) WSDL (Web Services Description

Language) เปนภาษาทใชอธบายคณลกษณะการใชบรการของ Web Services และวธการตดตอกบ

เวบเซอรวสความตองการของนยามนเกยวเนองกบความตองการของ distributed system ทจะกาหนด

Interface Definition Language (IDL) โดยใชภาษา XML, WSDL เกดจากการรวมแนวคดของ NASSL

(The Network Accessible Service Specification Language), WDS (Well-Defined Services) ของ

บรษทไอบเอม, SDL (The Service Description Language) และ SCL (the SOAP Contract Language)

ของบรษทไมโครซอฟท ปจจบน WSDL เปนภาษา ทอยในการดแลของ W3C (World Wide Web

Consortium) ซงยงไมเปนมาตรฐานทสมบรณ เวอรชนทใชงานอยในปจจบนคอ WSDL 1.1

WSDL คอ มาตรฐานสาหรบการประกาศกระบวนการทจาเปนในการเรยกใชเซอรวส SOAP

(Simple Object Access Protocol)

โครงสรางเอกสาร WSDL เนองจาก WSDL เปนภาษาทอยในความดแลขององคกร W3C

(World Wide Web Consortium) version ทมอยในปจจบน คอ WSDL 1.1 ในการใชงานจรง หากเรา

สรางบรการเวบเซอรวส กจะมเครองมอชวยสรางเอกสาร WSDL สาหรบเวบเซอรวส อยางอตโนมต

จดภายในเอกสารทเราควรรเกยวกบการตดตอและเรยกใชบรการของเวบเซอรวสมจดทควรร ดงน

ตารางท 2.2 การใหคาจากดความเอกสารWSDL

Element Definition

<port Type> เปนสวนทสาคญทสดในWSDL element อธบาย operations ท web service ม

ใหบรการและ messages ทเกยวของ เทยบไดกบ function

<operation> อธบาย method ทใหบรการ Web Services หนงจะม method จานวนก method กได

<message> อธบาย data elements ของ operation แตละ message อาจมมากกวาหนงสวนเทยบ

ไดกบ parameter ของ function ในการเขยนโปรแกรม

<types> อธบายชนดขอมลท web serviceใช เพอความเปนกลาง WSDL ใช XML Schema

syntax ในการระบชนดขอมล

<binding> อธบาย format ของ message และ protocol details ในแตละ port

<service> สาหรบ web server จะม Web Services จานวนกบรการกได และ ชอ Web Services

กเปนตวจาแนกและบงบอกแตละบรการซงหามมชอซากน

36

3. UDDI (Universal Description, Discovery and Integration) เปนมาตรฐานทใหชด

พนฐาน APIs (Application Programming Interface) ของ SOAP ทสามารถนามาใชในการพฒนา

เปนตวแทนของผใหบรการ (service broker) UDDI ใชสาหรบคนหาเซอรวส ทตองการและเมอไดมาแลว

UDDI ยงจดหาขอตกลงในวธการทจะใชงานเปรยบไดกบสมดหนาเหลอง เปนมาตรฐานทจดตงขน

โดยบรษทไอบเอม บรษทไมโครซอฟต และบรษทอารบา (Ariba) ปจจบนมบรษททรวม กนกาหนด

มาตรฐานของ UDDI มากกวา 70 บรษท ซงมาตรฐานของ UDDI ถกกาหนดใหเปนมาตรฐานสาหรบ

B2B interoperability

ภาพประกอบท 2.7 Web Services with SOAP, UDDI และ WSDL

ทมา : (ฉตรชย สขสอาด, ม.ป.ป)

4. มาตรฐานอนๆ ของเวบเซอรวส

มาตรฐาน WSDL SOAP และ UDDI เปนเพยงมาตรฐานพนฐานของเวบเซอรวส การพฒนา

เวบเซอรวสในทางปฏบตจาเปนตองพจารณาเรองอน เชน ความปลอดภย transaction หรอ messaging

37

ดงแสดงในรปซงแสดงตวอยางมาตรฐานเวบเซอรวสอน ๆตามฟงกชนของการทางาน โดยจะมมาตรฐาน

ทสาคญ

ภาพประกอบท 2.8 มาตรฐานอนๆ ของเวบเซอรวส

ทมา : (ฉตรชย สขสอาด, ม.ป.ป)

WS-Addressing มาตรฐานทใชรวมกบ SOAP Header ในการระบโพรโทคอลการสอสาร

และระบบขาวสาร (Messaging Systems)

WS-Security มาตรฐานทเปนโครงสราง (Framework) เพอเชอมตอกบเทคโนโลยระบบ

ความปลอดภยตางๆ

SAML (Security Assertion Markup Language) เปนมาตรฐานททาง OASIS กาหนดขน

เพอสนบสนนการทา Single Sign On (SSO) และ Authentication

WS-BPEL มาตรฐานสาหรบการประกอบ (orchestration) กระบวนการทางธรกจ (Business

Process) โดยใชคาสงทเปนภาษา เอกซเอมแอล

WSRP (Web Services for Remote Portal) มาตรฐานสาหรบการเรยกใช Web Services

จากเวบทา (Portal)

เวบเซอรวสสามารถถกเรยกใชจากภายในองคกรหรอภายนอกองคกรโดยผานไฟรวอล

ดงนนจงมหนวยงานหรอองคกรใหญๆ พฒนาระบบสารสนเทศทมอยใหเขากบเวบเซอรวสเนองจาก

38

เวบเซอรวสสามารถเพมศกยภาพในการทางานขององคกร และลดคาใชจายในการจดการทรพยากร

ขององคกร แตตองคานงถงระบบรกษาความปลอดภย และการจดการรายการของขอมลดวย

6. การรกษาความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศ

ระบบสารสนเทศมสวนประกอบสาคญ 5 สวน ไดแก ฮารดแวร (Hardware) ซอฟตแวร

(Software)ขอมล (Data) บคลากรทางคอมพวเตอร (People ware) กระบวนการทางาน (Procedures)

(White, Daniel and Posnack, 2007) ซงคณสมบตของสารสนเทศทด คอ ตรงกบความตองการ

(Relevance) ทนเวลาตอการนาไปใชใหเกดประโยชน (timeliness) มความเทยงตรง (accurate) ประหยด

(economy) และมประสทธภาพ (effective)

การรกษาความมนคงปลอดภยของระบบสารสนเทศ ตองมองคประกอบดงตอไปน

1. ความลบ (confidentiality) เปนการทาใหมนใจวามเฉพาะผมสทธหรอไดรบอนญาต

เทานนทสามารถเขาถงได

2. ความถกตองสมบรณ (integrity) ขอมลทปกปองนนตองมความถกตองสมบรณ มกลไก

ในการตรวจสอบสทธ การอนญาตใหเปลยนแปลงหรอแกไขขอมล

3. ความพรอมใชงาน (availability) ตองสามารถตอบสนองความตองการของผใชงานท

มสทธเขาถงระบบไดเมอตองการ

การทาใหระบบสารสนเทศมความปลอดภยนนจะตองคานงถงสงตาง ๆ ดงตอไปน

1. ความลบของขอมล (confidentiality)

2. ความถกตองสมบรณของขอมล (integrity)

3. การมอยของขอมล (availability)

4. ผใชมตวตนจรง (authentication)

5. การกาหนดสทธของผใชระบบ (authorization)

6. ผใชไมสามารถปฏเสธการกระทา (non repudiation)

การใหบรการระบบสารสนเทศแกผทตองการใช ตองคานงถงหลกการใหบรการและคณภาพ

โดยมเกณฑชวด คอตรงกบกรณ (Relevance) ความครบถวน (completeness) ทนเวลา (timeliness)

และการใชประโยชน (verifiability) ดงนนการวดความสาเรจของระบบเทคโนโลยสารสนเทศสามารถ

ใชคาตวแปรตางๆ ดงตอไปน

39

1. ระดบการใชงาน (Utilization) ซงหมายถงทงปรมาณและคณภาพของการใชงาน

ดานปรมาณ ไดแก ความถในการใชงานตอสปดาห จานวนผใช และจานวนรายงานทนาไปใชงาน

สวนดานคณภาพ ไดแก การนาระบบไปใชในการปฏบตงานประจา

2. ความพงพอใจของผใชตอระบบ (User satisfaction) ไดแก ความพงพอใจของผใชตอ

ระบบการปอนขอมล การประมวลผล รายงาน และคณภาพของการบรการ ตลอดจนการกาหนดเวลา

ในการปฏบตงาน รวมถงความพงพอใจของผบรหาร

3. ประสทธผล (Effectiveness) คอ ระดบความสามารถในการตอบสนองตอวตถประสงค

ของหนวยงานหรอความสามารถในการบรรลวตถประสงคของโครงการ

4. ประสทธภาพ (Efficiency) คอ ความคมคาในการใชทรพยากรหรอการเปรยบเทยบ

อนพตหรอตนทนทใสเขาไปในระบบเทยบกบผลผลตทไดรบ

7. งานวจยทเกยวของ

การพฒนาระบบการแลกเปลยนสารสนเทศและขอมลทางการแพทยในระบบสงตอผาน

เวบเซอรวส มเนนทการพฒนาระบบสารสนเทศผานเวบเซอรวส โดยใชทฤษฎหลก คอ การพฒนา

ระบบสารสนเทศ เครองทใชในการวจย คอเวบเซอรวส โดยใหระบบสารสนเทศโรงพยาบาลทแตกตางกน

สามารถสบคนบนเวบเซอรวสได ซงจากการศกษางานวจยทเกยวของในประเทศไทย คนพบวามการพฒนา

ระบบสารสนเทศทางการแพทยผานเวบเซอรวส แตมการใชงานเฉพาะองคกรเทานน เชน ผลงานวจย

ของ (นลน ศรบญเรอง , 2553) ไดศกษาการสรางระบบการสงขอมลทางการแพทยผานเวบเซอรวส

โดยการจดรปแบบการสงขอมล เพอใหโรงพยาบาลทรบผปวยไปรกษาตอ สามารถคนหาขอมลได

ทนท ไมจาเปนตองมเอกสารขอมลตางๆ สงไปพรอมกบผปวยใหเกดความยงยาก ขอมลไมสญหาย

สามารถเรยนดซาได ขอมลเปนมาตรฐานทไดรบการยอมรบสามารถสอสารกบระบบภายนอกได

และผลงานวจยของ (รตนชฎาพร ศรสระ, 2553) ไดพฒนาระบบสงตอผปวยของโรงพยาบาลทราย

มล จงหวดยโสธร โดยแบงผใชงานออกเปน 3 ระดบ คอ ระดบผดแลระบบ ระดบเจาหนาท

โรงพยาบาล และระดบเจาหนาทสถานพยาบาลอน การแสดงผลขอมลการรบ-สงตอผปวยและตอบ

กลบสงตอผปวย ไดแก ขอมลผปวย สทธการรกษา การรกษาทให การปฏบตตวของผปวย ชอ

แพทยทรกษา ผลการวนจฉย สถานพยาบาลทรกษาตอและสถานพยาบาลทสงตอ อยางไรกตามการ

พฒนาระบบสงตอผปวยน ยงไมมการนาขอมลไปใชงานรวมกบสถานพยาบาลอน เมอประมวล

ผลการวจยทสองเรองดงกลาวขางตน ทาใหเหนจดแขงของการศกษาเกยวกบการพฒนาระบบ

สารสนเทศของโรงพยาบาลผานเว บเซอรวส คอ การจดเกบและการสงตอขอมลผปวย การ

40

แสดงผลขอมลการรบ-สงตอผปวยและตอบกลบสงตอผปวย ไดแก ขอมลผปวย สทธการรกษา

การรกษาทใหการปฏบตตวของผปวย ชอแพทยทรกษา ผลการวนจฉย สถานพยาบาลทรกษาตอและ

สถานพยาบาลทสงตอ สามารถคนหาขอมลไดทนท ทาใหสะดวกรวดเรว ประหยดเวลาในการ

ทางาน และจดออนคอ ยงไมมการขยายการใหบรการการแลกเปลยนระหวางสถานพยาบาลหรอ

โรงพยาบาลผานเวบเซอรวสในระดบตาบล ระดบอาเภอ และระดบจงหวดดงนนผวจยไดพฒนา

ระบบเพมเตมเพอนาขอมลไปใชรวมกบสถานพยาบาลอนผานทางเวบไซต เปนการแสดงขอมล

แบบ real-time ทาใหแพทยหรอพยาบาลสามารถนาขอมลจากระบบมาใชประกอบการรกษาไดเปน

อยางด ลดความผดพลาด หรอขอรองเรยนจากการรกษาได สาหรบเจาหนาทสถานอนามยทตองม

การดแล ตดตามการรกษา การใหยาตอเนองในผปวยโรคเรอรงนน เจาหนาทสามารถดประวตการรกษา

และวธปฏบตเพอการรกษาอยางตอเนองได

ซงจากการศกษาตวอยางการพฒนาระบบแลกเปลยนขอมลทางแพทยในตางประเทศ

พบผลการศกษาของ (Huskey, 2009) ไดศกษาการเลอกใช Healthcare Information Technology (HIT)

และผลสาเรจของการใช HIT ในการปฏบตหนาทของแพทย พบวาแพทยมความตองการใช HIT

ในการจดเกบและรกษาความปลอดภยในขอมลการวนจฉยโรคของผปวย รวมถงการเชอมตอและ

การใชงานภายในเครอขายโรงพยาบาลและสถานพยาบาล และขยายผลการใชงานในการปฏบตงาน

ดานอนๆ ของแพทย ผลการศกษาของ (Sadeghi, 2010) ไดประยกตใชคณสมบตของเทคโนโลย web 2.0

และเครองมอ คอ mashups ในการแลกเปลยนกระบวนการใหบรการทางการแพทยทหลากหลาย

และบทบาทของ mashups ในการทางานรวมกนและบรณาการการใหบรการทางการแพทยและ

การใชงานในระดบกระบวนการ ระดบระบบ และระดบขอมลขาวสาร และ (Navarro, 2014) ทได

ขยายผลการศกษาออกไปในเรองระบบแลกเปลยนขอมลสขภาพ (HIE) ดานนโยบายความเปนสวนตว

และความปลอดภยสาหรบการแลกเปลยนขอมลโรคมะเรงของคน Gen X ในแคลฟอรเนย โดยการแลกเปลยน

ขอมลภายใน University of California Regents, การแลกเปลยนขอมลระหวางสถาบน และรวมกบ

Health Information Home (HIH) ในการรายงานการลงทะเบยนผใชบรการ รวมถงผลงานวจยของ

(Warren, 2014) ศกษาแนวทางปฏบตสาหรบการสงตอผปวยฉกเฉนทงภายในโรงพยาบาลและ

ระหวางโรงพยาบาล โดยพบวาโรงพยาบาลควรวางแผนรปแบบสาหรบการสงตอผปวยฉกเฉนทงใน

โรงพยาบาล และระหวางโรงพยาบาลใหครอบคลมเรองของการอานวยความสะดวกและการสอสาร

กอนการสงตอ บคลากร เครองมออปกรณ การดแลรกษาระหวางการสงตอ และเอกสารทเกยวของ

ซงการวางแผนการสงตอควรมการพฒนาอยางตอเนอง ซงเมอประมวลผลงานวจยตางประเทศทง 4

เรองทาใหพบจดเดน คอ การแลกเปลยนขอมลหรอการสงตอขอมลผปวย การจดเตรยมขอมล

บคลากร เครองมออปกรณ การดแลรกษาระหวางการสงตอ และเอกสารทเกยวของเพอใชในการสง

41

ตอผปวยภายในโรงพยาบาลและระหวางโรงพยาบาล ทาใหการปฏบตงานของแพทยสะดวก

รวดเรวขน แตยงพบจดออน คอ การใชระบบสารสนเทศเพอการสงตอผปวยทแตกตางกน และม

การแลกเปลยนขอมลยงอยในระดบทไมกวางขวางมาก

ดงนนผวจยจงไดศกษาการพฒนาระบบสารสนเทศในระดบประเทศ โดยไดศกษาแนวคด

ในการพฒนาระบบเครอขายสารสนเทศดานสขภาพของสหรฐอเมรกา ประเทศกลมสหภาพยโรป

ออสเตรเลย ญปน สงคโปร ซงมจดเรมตนจากระบบขอมลดานสขภาพทมวธทแตกตางกนทงโครงสราง

วธการจดเกบ การถายโอน และเขาถงขอมลผปวย ดงนนการพฒนาระบบสารสนเทศดานสขภาพ

จงมจดมงหมายเพอจดเกบขอมลสขภาพระดบชาตในรปแบบอเลกทรอนกส การปองกนและรกษา

ความปลอดภยในการแลกเปลยนและการจดเกบขอมลใหมประสทธภาพและคณภาพทดขน มโครงสราง

มาตรฐาน ขอกาหนด กระบวนการ วธการเชอมตอระหวางระบบ สามารถแลกเปลยนขอมลภายใน

เครอขายระดบประเทศและใหเปนทยอมรบจากทวโลก (สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย

แหงชาต, 2554) ดงนน การพฒนาระบบสารสนเทศดานสขภาพในประเทศทพฒนาแลว จงมความสาคญ

และจาเปนเปนอยางยง การเชอมโยงและแลกเปลยนขอมลทมประสทธภาพและคณภาพทด เปนการยกระดบ

คณภาพในการรกษาและระดบการใหบรการตอผปวยและผใชบรการ ซงการพฒนาระบบเครอขาย

สารสนเทศดานสขภาพเหลาน จงเปนตวอยางทดแกหนวยงานดานสาธารณสขในประเทศไทย ทจะพฒนา

ระบบเครอขายสารสนเทศดานสขภาพใหเปนมาตรฐานสากลทดเทยมกบกลมประเทศทพฒนาแลว

สามารถเปนทยอมรบจากทวโลก รวมถงสามารถแลกเปลยนขอมลในดานตางๆ รวมกนไดในอนาคต

ดงนนจะเหนไดวาในการจดการดานการสงตอผปวยนนมปจจยหลายประการทเกยวของ

และสงผลถงความถงพอใจ ซงในประเทศไทย พบวา มการพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอ

ผปวยผานเวบเซอรวส หลายหนวยงาน เพอใหสามารถเชอมโยงขอมลและแลกเปลยนขอมลภายใน

หนวยงานและระหวางหนวยงาน สามารถลดปญหาความยงยาก ความผดพลาดในการสงขอมล

เอกสารสญหายได ทาใหไดรบการยอมรบ โดยผลการประเมนประสทธภาพของระบบโดยผเชยวชาญ

อยในระดบดและดมาก อยางไรกตามการพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอผปวยผานเวบเซอรเวส

ยงไมครอบคลมการจดเกบขอมล การเชอมโยงขอมล และการแลกเปลยนขอมลของหนวยงานสงกด

กระทรวงสาธารณสขในระดบชาต ดงนนหากพจารณาการพฒนาระบบสารสนเทศดานสขภาพ

ของกลมประเทศทพฒนาแลวซงกลาวไวแลวขางตนกบประเทศไทย พบวา หนวยงานทเกยวของ

ในประเทศไทยตองใหความสาคญและมงพฒนาระบบสารสนเทศดานสขภาพในระดบชาต ใหทดเทยม

กบตางประเทศ รวมถงใหสามารถเชอมโยงขอมลและแลกเปลยนขอมลในอนาคต

โดยสรปแลวการพฒนาระบบการแลกเปลยนสารสนเทศและขอมลทางการแพทยในระบบ

สงตอผานเวบเซอรวส จงเหมาะทจะประยกตใชในเรองการพฒนาระบบสารสนเทศเพอการสงตอ

42

ผปวยระหวางสถานพยาบาลทสงกดกระทรวงสาธารณสขทเปนอยในปจจบน และอาจจะยงไม

สามารถใหคาตอบไดในเรองระบบการสงตอขอมลผปวยระดบชาต และการแลกเปลยนระบบ

สารสนเทศดานสขภาพในระดบชาตได ซงจากนจะไดรบการแกไขใหดขนตอไป