1

ค ำแนะน ำในกำรใชส ำหรบคร การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชชดกจกรรมการสอนแบบสบเสาะหาความร เรอง เอกภพ ดาวฤกษและระบบสรยะ วชาโลก ดาราศาสตรและอวกาศ ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 เลมน ครผสอนควรด าเนนการดงน

1. ครเตรยมอปกรณในการจดกจกรรมการเรยนรใหพรอมส าหรบการใชงาน 2. แจกชดกจกรรมใหนกเรยนและอธบายวธการใชชดกจกรรม 3. ประเมนความรเดมของนกเรยนดวยการใหนกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน 4. จดชนเรยนใหนกเรยนนงเปนกลมเพอฝกทกษะการท างานกลม 5. ชแจงจดประสงคการเรยนรใหนกเรยนทราบพรอมทงแจกอปกรณใหนกเรยน

แตละกลม 6. ด าเนนการตามกจกรรมการเรยนรทก าหนดไวในแผนการจดการเรยนร 7. กรณทนกเรยนคนใดเรยนไมทน ครใหค าแนะน าในการศกษาเพมเตมในเวลา

วาง 8. หลงจากนกเรยนปฏบตกจกรรมเสรจสมบรณแลว ครบนทกผลคะแนนตาม

เกณฑการวดผลและประเมนผลทระบไวในแผนการจดการเรยนร 9. กรณทนกเรยนไมผานเกณฑ ครใหนกเรยนท าการซอมเสรมกจกรรมนนซ า

จนผานเกณฑทก าหนดไว

2

ค ำแนะน ำในกำรใชส ำหรบนกเรยน

การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชชดกจกรรมการสอนแบบสบเสาะหาความร เรอง เอกภพ ดาวฤกษและระบบสรยะ วชาโลก ดาราศาสตรและอวกาศ ของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 เลมน นกเรยนควรด าเนนการดงน

1. นกเรยนศกษาค าแนะน าใหเขาใจ กรณมขอสงสยใหสอบถามครผสอน 2. นกเรยนท าแบบทดสอบกอนเรยน จ านวน 1 ขอ 3. นกเรยนปฏบตตามกจกรรมทละขนตอนจนครบทกกจกรรม ดงตอไปน 3.1 ศกษาใบความรท 7 เรอง ดวงอาทตย 3.2 ท ากจกรรมท 1 เรอง การสงเกตการณดวงอาทตย 3.3 ท ากจกรรมท 2 เรอง การหาอตราการหมนของดวงอาทตย 3.4 ท ากจกรรมท 3 เรอง โครงสรางและปรากฏการณบนดวงอาทตย 3.5 ท าแบบฝกหดท 7 เรอง ดวงอาทตย 4. นกเรยนท าแบบทดสอบหลงเรยน จ านวน 1 ขอ 5. กรณทนกเรยนไมผานเกณฑทก าหนด ตองตดตอขอซอมเสรมจน “ผาน” 6. กรณทนกเรยนคนใดเรยนไมทนหรอไมเขาใจในเนอหาบทเรยน ใหตดตอ

ครผสอน เพอท าการศกษาเพมเตมนอกเวลาเรยน

3

แผนภมกำรใชชดกจกรรมกำรสอนแบบสบเสำะหำควำมร

ศกษาค าแนะน าการใชชดกจกรรมการสอน แบบสบเสาะหาความร

ทดสอบกอนเรยน

ปฏบตกจกรรมการเรยนร

ท าแบบทดสอบหลงเรยน

ผานเกณฑ

ศกษาเลมตอไป

ไมผานเกณฑ ซอมเสรม

4

สำระกำรเรยนร ตวชวด และจดประสงคกำรเรยนร

ชดกจกรรมการสอนแบบสบเสาะหาความร เรอง เอกภพ ดาวฤกษและระบบสรยะ วชาโลก ดาราศาสตรและอวกาศ ของนกเรยนชนมธยมศกษาป ท 6 เลมน มสาระการเรยนร ตวชวดและจดประสงคการเรยนร ดงตอไปน

สำระท 7 ดำรำศำสตรและอวกำศ

มาตรฐาน ว 7.1 เขาใจววฒนาการของระบบสรยะ กาแลกซ และเอกภพ การ-ปฏสมพนธภายในระบบสรยะและผลตอสงมชวตบนโลก มกระบวนการสบเสาะหาความรและจตวทยาศาสตร การสอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชประโยชน

มาตรฐาน ว 8.1 ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร ในการ-สบเสาะหาความร การแกปญหา รวาปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนสวนใหญ มรปแบบทแนนอน สามารถอธบายและตรวจสอบไดภายใตขอมลและเครองมอทมอย ในชวงเวลานนๆ เขาใจวา วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดลอมมความเกยวของสมพนธกน

ตวชวด

ว 7.1 ม. 4-6/1 สบคนและอธบายการเกดและววฒนาการของระบบสรยะ กาแลกซ และเอกภพ

ว 8.1 ม. 4-6/1 ตงค าถามทอยบนพนฐานของความรและความเขาใจทางวทยาศาสตรหรอความสนใจ หรอจากประเดนทเกดขนในขณะนนทสามารถท าการส ารวจตรวจสอบหรอศกษาคนควาไดอยางครอบคลมและเชอถอได

ว 8.1 ม. 4-6/2 สรางสมมตฐานทมทฤษฎรองรบ หรอคาดการณสงทจะพบ หรอสรางแบบจ าลอง หรอสรางรปแบบ เพอน าไปสการส ารวจตรวจสอบ

ว 8.1 ม. 4-6/3 คนควารวบรวมขอมลทตองพจารณา ปจจยหรอตวแปรส าคญ ปจจยทมผลตอปจจยอน ปจจยทควบคมไมได และจ านวนครงของการส ารวจตรวจสอบ เพอใหไดผลทมความเชอมนอยางเพยงพอ

5

ว 8.1 ม. 4-6/4 เลอกวสด เทคนควธ อปกรณทใชในการสงเกต การวด การ-ส ารวจ ตรวจสอบอยางถกตอง ทงทางกวางและลกในเชงปรมาณและคณภาพ

ว 8.1 ม. 4-6/5 รวบรวมขอมลและบนทกผลการส ารวจตรวจสอบอยางเปนระบบ ถกตอง ครอบคลมทงในเชงปรมาณ และคณภาพ โดยตรวจสอบความเปนไปได ความเหมาะสม หรอความผดพลาดของขอมล

ว 8.1 ม. 4-6/6 จดกระท าขอมล โดยค านงถงการรายงานผลเชงตวเลขทมระดบความถกตองและน าเสนอขอมลดวยเทคนควธทเหมาะสม

ว 8.1 ม. 4-6/7 วเคราะหขอมล แปลความหมายขอมล และประเมนความ-สอดคลองของขอสรปหรอสาระส าคญ เพอตรวจสอบกบสมมตฐานทตงไว

ว 8.1 ม. 4-6/8 พจารณาความนาเชอถอของวธการและผลการส ารวจตรวจสอบ โดยใชหลกความคลาดเคลอนของการวดและการสงเกต เสนอแนะการปรบปรงวธการส ารวจตรวจสอบ

ว 8.1 ม. 4-6/9 น าผลของการส ารวจตรวจสอบทไดทงวธการและองคความร ทไดไปสรางค าถามใหม น าไปใชแกปญหาในสถานการณใหมและในชวตจรง

ว 8.1 ม. 4-6/1 ตระหนกถงความส าคญในการทจะตองมสวนรวมรบผดชอบการอธบาย การลงความเหน และการสรปผลการเรยนรวทยาศาสตรทน าเสนอตอสาธารณชนดวยความถกตอง

ว 8.1 ม.4-6/11 บนทกและอธบายผลการส ารวจตรวจสอบอยางมเหตผล ใชพยานหลกฐานอางองหรอคนควาเพอเตมเพอหาหลกฐานอางองทเชอถอได และยอมรบวาความรเดม อาจมการเปลยนแปลงได ซงทาทายใหมการตรวจสอบอยางระมดระวง อนจะน ามาสการยอมรบเปนความรใหม

ว 8.1 ม.4-6/12 จดแสดงผลงาน เขยนรายงา และ/หรออธบายเกยวกบแนวคด กระบวนการ และผลของโครงงาน หรอชนงานใหผอนเขาใจ

จดประสงคกำรเรยนร

1. ดานความร (Knowledge) 1.1 มความรความเขาใจเกยวกบการสงเกตดวงอาทตยอยางถกตองและ

ปลอดภย 1.2 อธบายวธการหาขนาดของจดดวงอาทตยได 1.3 อธบายการหาอตราการหมนของดวงอาทตยได

6

1.4 อธบายเกยวกบโครงสรางและชนบรรยากาศของดวงอาทตยได 2. ดานทกษะกระบวนการ (Process) 2.1 มทกษะในการสบเสาะหาความร 5 ขน (5E) 2.2 มทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร (ว 8.1 ม. 4-6/1-12) 3. ดานคณลกษณะอนพงประสงค (Attitude) 3.1 มความซอสตย สจรต 3.2 มวนย 3.3 ใฝเรยนร 3.4 มงมนในการท างาน 3.5 มจตสาธารณะ 3.6 มเจตคตทดตอวชาวทยาศาสตร

7

ชดกจกรรมกำรสอนแบบสบเสำะหำควำมร เรอง เอกภพ ดำวฤกษ และระบบสรยะ

วชำโลก ดำรำศำสตรและอวกำศ ของนกเรยนชนมธยมศกษำปท 6

8

แบบทดสอบกอนเรยน เรอง ดวงอำทตย

ค ำชแจง

1. แบบทดสอบฉบบนเปนแบบปรนย 4 ตวเลอก คอ ก. ข. ค. และ ง. 2. ขอสอบมจ านวน 1 ขอ 3. ในการท าแบบทดสอบ ใชเวลา 1 นาท 4. เกณฑการใหคะแนน 4.1 ตอบถก ได 1 คะแนน 4.2 ตอบผด ได คะแนน 5. วธการเขยนกระดาษค าตอบ 5.1 นกเรยนอานค าถามใหเขาใจ 5.2 เลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว 5.3 เขยนเครองหมายกากบาท () ลงในกระดาษค าตอบใหตรงกบชอง ก.

ข. ค. หรอ ง. ตามค าตอบทเลอกไวดวยปากกาสน าเงนหรอปากกาด า ดงตวอยาง

ขอ ก. ข. ค. ง. ...

5.4 กรณทนกเรยนเขยนค าตอบผด ตองการแกไข ใหเขยนเครองหมายเทากบ (=) ทบบนเครองหมายกากบาทดวยปากกาสแดง ดงตวอยาง

ขอ ก. ข. ค. ง. ...

6. กอนสงกระดาษค าตอบ ใหตรวจสอบความถกตอง ใหเรยบรอย

9

1. ขอสรปใดไมถกตองเกยวกบดวงอาทตย ก. เปนดาวฤกษสเหลอง ข. เกดจากการยบตวของเนบวลา ค. จดดวงอาทตย (Sunspots) เกดขนทชนโฟโตสเฟยร ง. พลงงานจากดวงอาทตยเกดจากปฏกรยานวเคลยรฟชชน 2. ลมสรยะทเกดจากดวงอาทตยและเคลอนทมายงโลก แทจรงแลวคอขอใด ก. อนภาคโฟตอนและนวทรโน ข. อนภาคโปรตอนและนวตรอน ค. อนภาคอเลกตรอนและโปรตอน ง. อนภาคอเลกตรอนและนวตรอน 3. ขอใดไมไดเกดจากพายสรยะ ก. การเกดฝนดาวตก ข. การเกดแสงเหนอแสงใต ค. การตดตอสอสารโดยวทยคลนสนขดของ ง. วงจรอเลกทรอนกสบนดาวเทยวเสยหาย 4. ดวงอาทตยไดพลงงานจากปฏกรยาหรอปรากฏการณในขอใด ก. การระเบดอยางตอเนอง ข. การเผาไหมอยางตอเนอง ค. การแตกตวของนวเคลยส ง. การรวมตวของนวเคลยส H เปน He 5. พลงงานของดวงอาทตยสรางขนทใด ก. แกน ข. โครโมสเฟยร ค. เขตการแผรงส ง. เขตการพาความรอน

10

6. บรเวณโซนการพาความรอนพลงงานจากภายในถกพาออกสพนผวดวยวธการใด ก. การแผรงสของกาซรอน ข. การหมนวนของกาซรอน ค. การน าความรอนของกาซ ง. การแผรงสดวยอนภาคโฟตอน 7. เราสามารถเหนบรรยากาศชนโคโรนาไดเมอใด ก. เกดสรยปราคาเตมดวง ข. เกดจนทรปราคาเงามว ค. เกดสรยปราคาวงแหวน ง. เกดจนทรปราคาเตมดวง 8. ขอใดกลาวไมถกตองเกยวกบจดดวงอาทตย (Sunspots) ก. จดเหลานไมมการเปลยนแปลงต าแหนง ข. ความสวางประมาณ 1 เทาของดวงจนทรเตมดวง ค. จดเหลานมขนาดประมาณโลกของเราหรอใหญกวา ง. เกดจากการทสนามแมเหลกของดวงอาทตยบดเบอน 9. ขอใดระบสมบตของดวงอาทตยไดถกตองทสด ก. ดาวยกษแดงชนด M ข. ดาวฤกษสแดงชนด K ค. ดาวฤกษสเหลองชนด G ง. ดาวแคระสเหลองชนด O 1 . ขอใดกลาวถงโครงสรางของดวงอาทตยไดถกตอง ก. แบงออกเปน 2 สวน คอ โฟโตสเฟยรและโครโมสเฟยร ข. แบงออกเปน 2 สวน คอ โทรโพสเฟยรและสตราโตสเฟยร ค. แบงออกเปน 3 สวน คอ แกนชนใน แกนชนนอก และพนผวชนบน ง. แบงออกเปน 3 สวน คอ แกนปฏกรณนวเคลยร โซนการแผรงส และโซนการพา

ความรอน

11

ใบควำมรท 7 เรอง ดวงอำทตย

ดวงอำทตย

ภำพท 1 ดวงอาทตย ทมำของภำพ : http://faculty.wcas.northwestern.edu/~infocom/Ideas/graphics/sundiag1.jpg

ดวงอาทตย (Sun) เปนดาวฤกษสเหลอง ชนดสเปกตรม G2 ทอยตรงศนยกลาง

ของระบบสรยะ มขนาดเสนผานศนยกลาง 1.4 ลานกโลเมตร หรอ 1 9 เทาของเสนผานศนยกลางโลก อยหางจากโลกประมาณ 149 ,6 , กโลเมตร หรอ 1 หนวยดาราศาสตร (AU) ดวงอาทตยมมวลมากกวาโลก 333, เทา แตมความหนาแนนเพยง .25 เทาของโลก เนองจากมองคประกอบเปนไฮโดรเจน 74% ฮเลยม 25% และธาตชนดอน 1%

12

โครงสรางภายในของดวงอาทตย แบงออกเปน 3 สวน คอ 1. แกนปฏกรณนวเคลยร (Nuclear Burning Core) มขนาดประมาณ 25%

ของรศมเกดปฏกรยานวเคลยรแบบฟวชน เผาไหมไฮโดรเจนใหกลายเปนฮเลยม มวลบางสวนไดเปลยนเปนพลงงานมอณหภมสงถง 15 ลานเคลวน

2. โซนกำรแผรงส (Radiative zone) อยทระยะ 25-7 % ของรศม พลงงานทเกดขนจากแกนปฏกรณนวเคลยสถกน าขนสชนบนโดยการแผรงสดวยอนภาคโฟตอนในรปแบบคลน

3. โซนกำรพำควำมรอน (Convection Zone) อยทระยะ 7 -1 % ของรศม พลงงานจากภายในถกพาออกสพนผวดวยการหมนวนของกาซรอน

ภำพท 2 โครงสรางของดวงอาทตย ทมำของภำพ : http://images.slideplayer.com/24/7374097/slides/slide_23.jpg

13

อยางไรกตามพลงงานทถกผลตขนจากแกนปฏกรณนวเคลยรตองใชเวลาเดนทางนานถง 17 , ป กวาจะขนสพนผวของดวงอาทตยและจะตองใชเวลาเดนทางอก 8 นาท (ดวยความเรวแสง 3 , กโลเมตร/วนาท) กวาจะถงโลก

ชนบรรยากาศทหอหมดวงอาทตย แบงออกเปน 3 ชน คอ 1. ชนโฟโตสเฟยร (Photosphere) เปนสวนพนผวของดวงอาทตยทเรา

มองเหน มสถานะเปนกาซรอน “โฟโต” แปลวา แสง “สเฟยร” แปลวา ทรงกลม ดงนน “โฟโตส-เฟยร” จงแปลวา “ทรงกลมแสง” ใตชนโฟโตสเฟยรลงไปกาซอดตวกนแนน จนแสงไมสามารถโผลขนมาได แสงอาทตยทเรามองเหนมาจากชนโฟโตสเฟยรซงมความหนาเพยง 4 กโลเมตร มอณหภมประมาณ 5 ,8 เคลวน โฟโตสเฟยรประกอบดวย “แกรนล” (Granule) ซงเปนเซลลของกาซรอนหมนวนพาความรอน (Convection) จากเบองลางขนมาแลวจนเยนตวจมลง แกรนลแตละเซลลมขนาดประมาณ 1, กโลเมตร มอายนานประมาณ 15 นาท ถาเราสงเกตดวงอาทตยดวยกลองโทรทรรศนตดตงแผนกรองแสง เราจะสงเกตเหนวา ผวของดวงอาทตยนนไมราบเรยบ แตประกอบดวยเซลลเลกๆ จ านวนมากคลายกบผวของลกบาสเกตบอล

ภำพท 3 จดดวงอาทตย แกรนลบนชนโฟโตสเฟยร ทมำของภำพ : http://astro.rajsima.ac.th/image/u1-17.jpg

จดดวงอำทตย

เมอดดวงอาทตยดวยกลองโทรทรรศนตดตงแผนกรองแสง เราจะมองเหนจด สคล าบนโฟโตสเฟยร ซงเรยกวา “จดดวงอาทตย” (Sunspots) มมากมายหลายจด มากบางนอยบาง หรอเปลยนแปลงไปบางครงกเกดขนนานนบเดอน จดเหลานมขนาดประมาณโลกของเราหรอใหญกวา จดเหลานมไดมด แตมความสวางประมาณ 1 เทาของดวงจนทรเตมดวง มอณหภมประมาณ 4,5 เคลวน

14

ภำพท 4 การหมนรอบตวเองดวยความเรวทแตกตางท าใหเกดจดบนดวงอาทตย ทมำของภำพ : https://namnatthapornpunno.files.wordpress.com/2014/09/55.gif

จดดวงอาทตยเกดจากการทสนามแมเหลกของดวงอาทตยบดเบอน เนองจากดวงอาทตยมสถานะเปนกาซ แตละสวนหมนรอบตวเองดวยความเรวไม เ ทากน (Differential Rotation) กลาวคอ ในการหมนหนงรอบ บรเวณใกลเสนศนยสตรจะใชเวลา 25 วน ในขณะทบรเวณใกลขวทงสองใชเวลานานถง 36 วน ความแตกตางในการหมนรอบตวเองเชนน มผลท าใหสนามแมเหลกบดเบอน ในบรเวณทสนามแมเหลกมก าลงสง เสนแรงแมเหลกจะกกอนภาคกาซรอนทพงขนมาไมใหออกนอกเขตของเสนแรง เมอกาซรอนเยนตวลงกจะจมลง ณ ต าแหนงเดม ท าใหเรามองเหนเปนสคล า เพราะบรเวณนนจะมอณหภมต ากวาบรเวณโดยรอบ จดดวงอาทตยมกปรากฏใหเหนในบรเวณละตจดท 3 องศาเหนอและใต และมกปรากฏใหเหนเปนคเชนเดยวกบขวแมเหลก จดดวงอาทตยมปรากฏใหเหนมากเปนวฏจกรทกๆ 11 ป ซงสมพนธกบการประทจาทพนผวของดวงอาทตย ทเรยกวา “โซลารแฟลร” (Solar Flare)

15

พวยกำซและกำรประทจำ

กาซรอนบนดวงอาทตยพงตวสงเหนอชนโฟโตสเฟยรขนมาหลายหมนกโลเมตร เรยกวา “พวยกาซ” (Prominences) มนเคลอนทเขาสอวกาศดวยความเรว 1 , กโลเมตร/วนาท หรอ 3.6 ลานกโลเมตรตอชวโมง ในบางครงมการระเบดใหญกวา เรยกวา “การประทจา” (Solar Flare) ท าใหเกดประจ (ion) พลงงานสง แผรงสเอกซ และอลตรา-ไวโอเลต ซงเรยกวา “พายสรยะ” เขาสบรรยากาศชนบนของโลก และท าความเสยหายใหแกระบบโทรคมนาคม เชน การสอสารผานดาวเทยม

ภำพท 5 พายสรยะ ทมำของภำพ : http://www.scimath.org/images/uploads/upload2/24_3_2558_18_40_22.jpg

2. ชนโครโมสเฟยร (Chromosphere) เปนบรรยากาศชนกลางของ ดวงอาทตย โครโมสเฟยร แปลวา “ทรงกลมส” เพราะเราสามารถมองเหนมนไดเปนสแดงตามขอบของดวงอาทตย ขณะทเกดสรยปราคาเตมดวง หรอมองดดวยกลองโทรทรรศนตดตงแผนกรองแสงไฮโดรเจน-อลฟา โครโมสเฟยรมความหนาประมาณ 2, กโลเมตร และมอณหภม เกอบ 25 , เคลวน โครโมสเฟยรไม ใชบรรยากาศราบเรยบ หากแตประกอบดวยพวยกาซรอนในลกษณะเปนไอพนขนสระดบสง และพวยกาซรอนทเคลอนทเปนทางโคงจากต าแหนงหนงไปอกต าแหนงหนงเปนจ านวนมาก

16

ภำพท 6 (ดานซาย) ปรากฏการณแหวนเพชร ในเสยววนาทสดทายกอนทจะเกดปรากฏการณสรยปราคาเตมดวง

สงเกตเปลวสรยะในบรรยากาศชนโครโมสเฟยรทเหนเปนสชมพ ภำพท 7 (ดานขวา) บรรยากาศชนโครโมสเฟยร ถายจากดาวเทยม TRACE ทมำของภำพ : https://thanapat53a25.wikispaces.com/file/view/22222.jpg/351046064/

596x267/22222.jpg

3. ชนคอโรนำ (Corona) เปนบรรยากาศชนบนสด สามารถมองเหนไดเปนแสงสขาว เฉพาะเวลาทเกดสรยปราคาเตมดวงเทานน โดยมรปทรงสอดคลองกบสนามแมเหลกของดวงอาทตย แผออกรอบดวงอาทตยนบลานกโลเมตร มอณหภมสง 1-2 ลานเคลวน ในขณะทพนผวดวงอาทตยกลบมอณหภมเพยง 5,5 เคลวน เทานน (สาเหตทท าใหโคโรนามอณหภมสงขนาดนเปนสงทนกดาราศาสตรหาค าตอบกนอย) องคประกอบของคอโรนาสวนมากเปนแกสไฮโดรเจนทแตกตวออกเปนโปรตอนและอเลกตรอนอสระ ซงมความดนต ามากๆ แมอณหภมของคอโรนาจะสงกวาผวดวงอาทตยมาก แตเนองจากความดนทต าของมนท าใหแสงทเปลงจากโคโรนามความเขมต า จงถกแสงจากผว ดวงอาทตยทความเขมสงกวากลบจนหมดสน

17

ภำพท 8 คอโรนา ทมำของภำพ : https://www.facebook.com/NARITpage/photos/a.601061526624132.1073741862.

148300028566953/1555591504504458/?type=3&theater

18

ลมสรยะ (Solar wind)

ลมสรยะ (Solar wind) มใชเปนลมซงเกดจากการเคลอนทของมวลอากาศดงเชนบนโลกของเรา หากแตเปนอนภาคพลงงานสงทมประจไฟฟาทพงออกจากชนบรรยากาศดวงอาทตยอยางตอเนอง ซงอนภาคเหลานมพลงงานสงและเคลอนทหน แรงโนมถวงของดวงอาทตยดวยอตราเรวสง เนองมาจากการปะทบนพนผวของดวงอาทตยท าใหสสารบางสวนหลดออกมาในรปของอนภาค (อเลกตรอน โปรตอน) เมออนภาคเขาสชนคอโรนาทมอณหภมมากกวา 1 ลานเคลวน ท าใหอนภาคถกเรงจนมพลงงานไดถง 1, อเลกตรอนโวลต (eV) วงชนกนไปมาในชนคอโรนา และท าใหอนภาคทมประจไฟฟาบางสวนเคลอนทหลดออกจากดวงอาทตยออกสอวกาศดวยความเรวสง โดยเฉลยประมาณ 1.3 × 1 36 อนภาคตอวนาท

ปรากฏการณทางธรรมชาตทเกดขนจากการทอนภาคจากลมสรยะปะทะเขากบ

สนามแมเหลกของโลก กคอ ออโรรำ (Aurora) หรอ แสงเหนอแสงใต (Northern and Southern light) โดยเกดจากการทอนภาคจากลมสรยะปะทะกบไอออนของธาตในบรรยากาศชนไอโอโนสเฟยร (Ionosphere) เมออนภาคเหลานชนกนกจะเกดการถายเทพลงงานท าใหอเลกตรอนเปลยนระดบชนพลงงานและปลดปลอยพลงงานออกมาในรปของโฟตอน ซงรวมทงแสงในชวงทมองเหน ปรากฏใหเหนเปนแถบสสวยงามบนทองฟา ทระดบความสง 8 -16 กโลเมตร บรเวณใกลขวโลกเหนอและขวโลกใต

ผลกระทบจำกลมสรยะ

19

ภำพท 9 : แสงเหนอ ทมำของภำพ : https://pantip.com/topic/31137843

นอกจากน อนภาคพลงงานสงพวกน บางครงท าความเสยหายใหแก ยานอวกาศ ดาวเทยม ระบบการสงไฟฟา ระบบน าทางของเครองบน หรอเรอเดนสมทร สญญาณโทรทศน โทรศพททใชดาวเทยมสงคลนวทยสอสารมายงพนโลก เมอถกสนามไฟฟาจาก ลมสรยะรบกวนระบบอเลกทรอนกสจงขดของ ท าใหสญญาณขาดหายเปนบางตอน รวมถงอปกรณอเลกทรอนกสทใชในชวตประจ าวนอาจเกดความผดปกตหรอเสยหายได

การพยากรณการเกดพายสรยะสามารถพยากรณไดการสงเกตการเปลยนแปลงของดวงอาทตย เชน การเกดจดดวงอาทตย ซงการใชวธการพยากรณนอาจพยากรณได แตลมสรยะและเปลวสรยะ สวนการพยากรณการเกดการปลดปลอยกอนมวลสารจาก คอโรนา นน จะพยากรณโดยใชดาวเทยมทสงเกตการณดวงอาทตยได 1-2 วน กอนเดนทางมายงโลก และพยากรณลมสรยะดวยดาวเทยมไดครงชวโมง กอนเดนทางมายงโลก ตวอยางดาวเทยมทใชในการสงเกตการณดวงอาทตย เชน ดาวเทยมโซโฮ (SOHO) ขององคการนาซาและองคการอวกาศยโรป และดาวเทยมดเอสซโอวอาร ของสหรฐอเมรกา เปนตน

20

จดประสงคของกจกรรม

1. มความรความเขาใจเกยวกบการสงเกตดวงอาทตยอยางถกตองและปลอดภย 2. อธบายวธการหาขนาดของจดดวงอาทตยได

เวลำทใชในกำรท ำกจกรรม

6 นาท วสด/อปกรณในกำรท ำกจกรรม

1. ฉากรบภาพ 2. กระดาษ A4 3. กลองโทรทรรศน 4. เวอรเนยรคาลปเปอร

วธกำรท ำกจกรรม

1. เลอกสถานทในการสงเกตการณดวงอาทตย เชน สนามฟตบอล 2. ตดตงฉากรบภาพเขากบกลองโทรทรรศน โดยไมตองตดตงกลองเลง

3. เลงกลองโทรทรรศนไปยงดวงอาทตย โดยใชวธการสงเกตเงาของกลอง

โทรทรรศนใหมขนาดเลกทสด

เรอง กำรสงเกตกำรณดวงอำทตย

21

4. ใชกระดาษ A4 ทาบบนฉากรบภาพ แลววาดภาพดวงอาทตยและจด ดวงอาทตยทปรากฏบนฉาก

5. ใชเวอรเนยรคาลปเปอรวดเสนผานศนยกลางของดวงอาทตยทไดจาก การสงเกตและขนาดของจดดวงอาทตยทไดจากการสงเกต

6. ค านวณหาขนาดของจดดวงอาทตย

22

วน.....................................ท..............เดอน...................................พ.ศ.............

สมำชกในกลม

1. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 2. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 3. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 4. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 5. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 6. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท..........

1. มความรความเขาใจเกยวกบการสงเกตดวงอาทตยอยางถกตองและปลอดภย 2. ค านวณหาขนาดของจดดวงอาทตยได

1. ฉากรบภาพ 2. กระดาษ A4 3. กลองโทรทรรศน 4. เวอรเนยรคาลคาลปเปอร

เรอง กำรสงเกตกำรณดวงอำทตย

กลมท..........

จดประสงคของกจกรรม

วสดอปกรณ

23

1. เลอกสถานทในการสงเกตการณดวงอาทตย เชน สนามฟตบอล 2. ตดตงฉากรบภาพเขากบกลองโทรทรรศน โดยไมตองตดตงกลองเลง 3. เลงกลองโทรทรรศนไปยงดวงอาทตย โดยใชวธการสงเกตเงา ของกลองโทรทรรศน ใหมขนาดเลกทสด 4. ใชกระดาษ A4 ทาบบนฉากรบภาพ แลววาดภาพดวงอาทตยและจด ดวงอาทตยทปรากฏบนฉาก 5. ใชเวอรเนยรคาลปเปอรวดเสนผานศนยกลางของดวงอาทตยทไดจาก การสงเกตและขนาดของจดดวงอาทตยทไดจากการสงเกต 6. ค านวณหาขนาดของจดดวงอาทตย

วธกำรท ำกจกรรม

24

ภาพดวงอาทตยและจดดวงอาทตยทปรากฏบนฉาก แนวค าตอบ : ภาพตวอยาง

ขนาดของดวงอาทตยทไดจากการสงเกต 7 เซนตเมตร ขนาดของจดดวงอาทตยทไดจากการสงเกต .3 เซนตเมตร หำสดสวนของจดดวงอำทตยเทยบกบขนำดของดวงอำทตย

สดสวนขนาดของจดดวงอาทตย = ขนาดของจดดวงอาทตย

ขนาดของดวงอาทตย

= 0.043

หำขนำดของจดดวงอำทตย ขนาดของจดดวงอาทตย = 1,4 , กม. X สดสวนขนาดของจดดวงอาทตย

= 6 , กโลเมตร

ผลกำรท ำกจกรรม

25

นกเรยนรวมกนอภปรายโดยตอบค าถามตอไปน

1. จดบนดวงอาทตยมขนาดเปนอยางไร เมอเทยบกบขนาดของโลก (โลกมเสนผานศนยกลางประมาณ 12,7 กโลเมตร) แนวค าตอบ : ใหญกวาโลก (ตามผลการท ากจกรรมของนกเรยน)

2. เพราะเหตใดจงไมตดตงกลองเลงเมอใชกลองโทรทรรศนสงเกตการณดวงอาทตย เพราะอาจเผลอไปดกลองเลง และอาจท าใหตาบอดได

3. ท าไมจงหามใชกลองโทรทรรศนดดวงอาทตยถาไมมฟลเตอร จะท าใหเรตนา หรอฉากรบภาพภายในดวงตาถกท าลายทนท และท าใหตาบอด โดยถาวร

4. สรปผลการท ากจกรรม การสงเกตการณดวงอาทตยใหปลอดภยม 3 วธดงน 1. มองดดวยตาเปลาผานแผนกรองแสงอาทตย (Solar Filter) แผนกรองแสง จะกรองพลงงานของแสงอาทตยออกไปมากกวา 99% แสงทเหลอจงไมสามารถท า อนตรายแกดวงตา ไดแก แผนไมลาร กระจกเคลอบโลหะ 2. มองผานกลองโทรทรรศนทตดตงแผนกรองแสงอาทตย การดดวงอาทตย ผานกลองโทรทรรศนจะชวยใหเหนรายละเอยดของพนผวบนดวงอาทตย ไดแก Sunspots อยางไรกตามฟลเตอรทใชจะตองมคณภาพสง 3. วธโปรเจคชน ท าไดโดยใชกลองโทรทรรศนรบแสงอาทตย แลวตงฉากรบ ภาพทออกมาจากเลนสตา วธนชวยใหสามารถดดวงอาทตย ผานกลองโทรทรรศนไดทละ หลายๆ คนไมเสยเวลา ซงเราสามารถหาขนาดของจดดวงอาทตย ไดจาก ขนาดของจดดวงอาทตย = 1,4 , กม. X สดสวนขนาดของจดดวงอาทตย

อภปรำยและสรปผลกำรท ำกจกรรม

26

จดประสงคของกจกรรม

อธบายการหาอตราการหมนของดวงอาทตย เวลำทใชในกำรท ำกจกรรม

6 นาท วสด/อปกรณในกำรท ำกจกรรม

1. เวอรเนยคารลปเปอร 2. ภาพดวงอาทตย จ านวน 2 ภาพ 3. แผนใสทมเสนละตจดและลองตจด

วธกำรท ำกจกรรม

1. นกเรยนรบแผนใสและภาพดวงอาทตย จ านวน 2 ภาพ (ภาพดวงอาทตยทถาย 2 วนตดกน)

2. ระบชอหรอรหสของจดบนดวงอาทตย โดยใชรหสเดยวกนส าหรบจดเดยวกน 3. ระบต าแหนงขวเหนอของดวงอาทตย โดยใชภาพ 2 ภาพเปรยบเทยบกนดงน - หากขวเหนอของดวงอาทตยอยดานบน จดจะเคลอนทจากทศตะวนออก

ทางดานซายมอ ไปยงทศตะวนตกทางดานขวามอ 4. น าแผนใสทมเสนละตจดและลองตจดมาทาบกบภาพดวงอาทตย โดยหนทศ

เหนอใหตรงกน

เรอง กำรหำอตรำกำรหมนของดวงอำทตย

27

5. บนทกต าแหนงละตจดและลองตจดของจดบนดวงอาทตย 6. ค านวณหาอตราการเคลอนทของจดบนดวงอาทตยในหนวยองศา/วน

ในแตละละตจด 7. ค านวณการเปลยนหนวยอตราการเคลอนทเปนคาบ

28

ภำพตวอยำงแผนใสใชทำบกบภำพดวงอำทตย

29

ภำพท 10 ภาพ Sunspot วนท 17 กนยายน 2558 ทมาของภาพ : https://sohowww.nascom.nasa.gov/data/synoptic/sunspots_earth/sunspots_

1024_20150917.jpg

ภำพท 11 ภาพ Sunspot วนท 18 กนยายน 2558 ทมาของภาพ : https://sohowww.nascom.nasa.gov/data/synoptic/sunspots_earth/sunspots_

1024_20150918.jpg

30

วน.....................................ท..............เดอน...................................พ.ศ.............

สมำชกในกลม

1. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 2. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 3. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 4. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 5. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 6. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท..........

3. แผนใสทมเสนละตจดและลองตจด

เรอง กำรหำอตรำกำรหมนของดวงอำทตย

จดประสงคของกจกรรม

วสดอปกรณ

กลมท..........

31

1. รบแผนใสและภาพดวงอาทตย จ านวน 2 ภาพ (ภาพดวงอาทตยทถาย 2 วน ตดกน) 2. ระบชอ หรอรหสของจดบนดวงอาทตย โดยใชรหสเดยวกนส าหรบ จดเดยวกน 3. ระบต าแหนงขวเหนอของดวงอาทตย โดยใชภาพ 2 ภาพเปรยบเทยบกนดงน - หากขวเหนอของดวงอาทตยอยดานบน จดจะเคลอนทจากทศตะวนออก ทางดานซายมอไปยงทศตะวนตกทางดานขวามอ 4. น าแผนใสทมเสนละตจดและลองตจดมาทาบกบภาพดวงอาทตย โดยหน ทศเหนอใหตรงกน 5. บนทกต าแหนงละตจดและลองตจดของขจดบนดวงอาทตย 6. ค านวณหาอตราการเคลอนทของจดบนดวงอาทตยในหนวยองศา/วน แตละละตจด 7. ค านวณเปลยนหนวยอตราการเคลอนทเปนคาบ

วธกำรท ำกจกรรม

32

ตำรำงบนทกผลกำรท ำกจกรรม

จดบนดวงอาทตย ต าแหนงละตจด

(องศา) ต าแหนงลองตจด (องศา)

วนท 17 กนยายน 2558 วนท 18 กนยายน 2558

จดท 2415 -22 12 24 จดท 2418 -2 -17 -5 จดท 2419 1 -25 -11

หำคำอตรำกำรหมนของดวงอำทตยทละตจดตำงๆ จากผลการสงเกตการเคลอนทของจดบนดวงอาทตย ในวนท 17-18 กนยายน 2558 ไดอตราการหมนของจดตางๆ ดงน จดท 2415 : (24 – 12) องศา/วน = 12 องศา/วน จดท 2418 : (-5 – (-17)) องศา/วน = 12 องศา/วน จดท 2419 : (-11 – (-25)) องศา/วน = 14 องศา/วน คดอตราการหมนของดวงอาทตยเปนคาบไดจาก จดบนดวงอาทตยเคลอนท 12 องศา ใชเวลา 1 วน จดบนดวงอาทตยเคลอนท 36 องศา ใชเวลา

36 องศา

12 องศา = 30 วน

และจดบนดวงอาทตยเคลอนท 14 องศา ใชเวลา 1 วน จดบนดวงอาทตยเคลอนท 36 องศา ใชเวลา

36 องศา

14 องศา = 25.71 วน

ผลกำรท ำกจกรรม

33

นกเรยนรวมกนอภปรายโดยตอบค าถามตอไปน

1. อตราการหมนของดวงอาทตยแตละละตจดมคาเทากนหรอไม อยางไร ไมเทากน เพราะละตจดทใกลกบเสนศนยสตรจะมคาอตราการหมนมากกวา ละตจดทอยไกลเสนศนยสตร

2. สรปผลการท ากจกรรม ดวงอาทตยมคาบการหมนรอบตวเองแตกตางกนตามละตจด ท าใหมความเรวในการหมนแตกตางกน ซงพบวาบรเวณเสนศนยสตรจะมความเรวในการหมนรอบตวเอง มากทสดท าใหมคาบการหมนนอยกวาบรเวณขวของดวงอาทตย และเมอน ามาเฉลยกนแลวจะมคาประมาณ 29 วน

อภปรำยและสรปผลกำรท ำกจกรรม

34

วน.....................................ท..............เดอน...................................พ.ศ.............

สมำชกในกลม

1. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 2. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 3. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 4. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 5. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท.......... 6. ชอ-สกล..............................................................................ชน ม. ....../....... เลขท..........

เรอง โครงสรำงและปรำกฏกำรณบนดวงอำทตย

กลมท..........

35

นกเรยนน าค าทก าหนดเตมลงในรปใหถกตอง

โฟโตสเฟยร การลกจา หนามสรยะ เขตการพาความรอน โครโมสเฟยร

แกน คอโรนา เขตการแผรงส จดบนดวงอาทตย

วงเปลวสรยะ

ค ำชแจง

โครโมสเฟยร

โฟโตสเฟยร วงเปลวสรยะ

การลกจา

เขตการพาความรอน

เขตการแผรงส

แกน

จดบนดวงอาทตย

หนามสรยะ

คลอโรนา

36

ชอ-สกล ......................................................................... ชน ม. ..../.... เลขท ........

ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

1. ดวงอาทตยประกอบดวยธาตใดบางและแตละธาตมมวลประมาณเทาใด ดวงอาทตยประกอบดวยไฮโดรเจนประมาณ 7 % ฮเลยม 28% และธาตหนก อนๆ ประมาณ 2% 2. จงอธบายการถายเทพลงงานจากดวงอาทตย แนวค าตอบ : การถายเทพลงงานจากดวงอาทตยโดยภาพรวมม 3 ขนตอน คอ หลงจากท พลงงานก าเนดขนจากปฏกรยานวเคลยรทแกนของดวงอาทตย พลงงาน ประมาณมหาศาลจะพงออกจากแกนกลางโดยวธการแผรงสขนมาจนถงระยะความลกจากผวดวงอาทตยระดบหนง และเปลยนวธการถายเทความรอยเปนวธการพาความรอนขนมาจนถงผวของดวงอาทตย และจากนนพลงงานของดวงอาทตยจงสงตอมายงโลก และ บรเวณอนๆ ของระบบสรยะดวยวธการแผรงสอกครงหนง กระบวนการทกลาวมานน เปนกระบวนการทเกดขนในโครงสรางชนตางๆ ของดวงอาทตยและดาวฤกษสวนใหญ 3. พลงงานจากดวงอาทตยทเดนทางมาถงโลก มผลตอสงมชวตบนโลกอยางไร แนวค าตอบ : พลงงานและแสงสวางทโลกไดรบจากดวงอาทตยท าใหสงมชวต ด ารงชวตอยได และเกดเปนวฏจกรตางๆ นบตงแต พชสเขยว ใชกระบวนการสงเคราะห แสงในการสรางอาหาร, กระบวนการทางเคมและกายภาพสามารถท าการเปลยนพชและ สตวทตายแลวเปนถานหน น ามน กาซธรรมชาต และน ามนเชอเพลง วฎจกรน า เกดจาก น าทดดซบรงสดวงอาทตย ระเหยกลายเปนไอและตกมาเปนฝนหรอหมะ นอกจากน การเคลอนตวของอากาศประกอบกบพลงงานความรอนจากดวงอาทตยยงสามารถท าให เกดลมไดดวย

เรอง ดวงอำทตย

ค ำชแจง

37

4. บรรยากาศของดวงอาทตยมกชน อะไรบาง 3 ชน คอ ชนโฟโตสเฟยร ชนโครโมสเฟยร และชนโคโรนา 5. จงอธบายปฏกรยาฟวชน ณ ศนยกลางของดวงอาทตย ทศนยกลางของดวงอาทตย นวเคลยสของไฮโดรเจน 4 อะตอม หรอ โปรตอน 4 อนภาค เกดปฏกรยารวมตวเปนนวเคลยสของฮเลยม 1 อะตอม อนประกอบดวย โปรตอน 2 อนภาค และนวตรอน 2 อนภาค และปลดปลอยพลงงานตามสมการ E = mc2

6. จดดวงอาทตยเกดขนทชนบรรยากาศชนใดของดวงอาทตย กาลเลโอ กาลเลอ 7. จดดวงอาทตยสมพนธกบการประทจาทพนผวของดวงอาทตยอยางไร จดดวงอาทตยมปรากฏใหเหนมากเปนวฏจกรทกๆ 11 ป ซงสมพนธกบ การประทจาทพนผวของดวงอาทตย ทเรยกวา “โซลารแฟลร” (Solar Flare) 8. ลมสรยะเหมอนหรอแตกตางจากลมบนโลกอยางไร ถาลมสรยะเขาสชนบรรยากาศโลกในปรมาณทมากจะสงผลตอโลกอยางไรบาง ลมสรยะแตกตางจากลมบนโลก เพราะลมสรยะเปนอนภาคพลงงานสง ทม ประจไฟฟา ทพงออกจากชนบรรยากาศดวงอาทตยอยางตอเนอง ในรปของโปรตอน อเลกตรอน ถาลมสรยะเขาสชนบรรยากาศโลกในปรมาณทมาก ท าความเสยหายใหแก ยานอวกาศ ดาวเทยม ระบบการสงไฟฟา ระบบน าทางของเครองบนหรอเรอเดนสมทร สญญาณโทรทศน โทรศพททใชดาวเทยมสงคลนวทยสอสารมายงพนโลก เมอถก สนามไฟฟาจากลมสรยะรบกวนระบบอเลกทรอนกสจงขดของ ท าใหสญญาณขาดหายเปน บางตอน รวมถงอปกรณอเลกทรอนกสทใชในชวตประจ าวนอาจเกดความผดปกตหรอ เสยหายได

38

9. ปราฏการณแสงเหนอ-แสงใต (Aurora) เกดขนไดอยางไร เกดจากโปรตอนและอเลกตรอนความเรวสง เคลอนทในแนวเหนอ-ใต และเมอ อนภาคเหลานพงชนบรรยากาศชนบน อะตอมของกาซจะปลดปลอยแสงสวางออกมา 1 . ถานกเรยนตองการดปรากฏการณแสงเหนอแสงใต ควรไปดทใด เพราะเหตใด ประเทศแถบใกลๆ กบขวโลกเหนอและขวโลกใต ประเทศทสามารถมองเหน แสงเหนอ ไดแก รฐอลาสกาในอเมรกา, แคนาดา, รสเซย, กลมประเทศสแกนดเนเวย อยางนอรเวย สวเดน ฟนแลนด , กรนแลนด, และไอซแลนด สวนแสงใตจะเหนไดยากกวา แสงเหนอ เพราะพนทแถบขวโลกใตสวนใหญเปนผนน า ผนดนทมโอกาสมองเหนแสงใต ไดแก ทวปแอนตารกตก ดานลางของทวปอเมรกาใต ออสเตรเลยและนวซแลนดตอนใต

39

แบบทดสอบหลงเรยน เรอง ดวงอำทตย ค ำชแจง

1. แบบทดสอบฉบบนเปนแบบปรนย 4 ตวเลอก คอ ก. ข. ค. และ ง. 2. ขอสอบมจ านวน 1 ขอ 3. ในการท าแบบทดสอบ ใชเวลา 1 นาท 4. เกณฑการใหคะแนน 4.1 ตอบถก ได 1 คะแนน 4.2 ตอบผด ได คะแนน 5. วธการเขยนกระดาษค าตอบ 5.1 นกเรยนอานค าถามใหเขาใจ 5.2 เลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงขอเดยว 5.3 เขยนเครองหมายกากบาท () ลงในกระดาษค าตอบใหตรงกบชอง ก.

ข. ค. หรอ ง. ตามค าตอบทเลอกไวดวยปากกาสน าเงนหรอปากกาด า ดงตวอยาง

ขอ ก. ข. ค. ง. ...

5.4 กรณทนกเรยนเขยนค าตอบผด ตองการแกไข ใหเขยนเครองหมายเทากบ (=) ทบบนเครองหมายกากบาทดวยปากกาสแดง ดงตวอยาง

ขอ ก. ข. ค. ง. ...

6. กอนสงกระดาษค าตอบ ใหตรวจสอบความถกตอง ใหเรยบรอย

40

1. ขอใดไมไดเกดจากพายสรยะ ก. การเกดฝนดาวตก ข. การเกดแสงเหนอแสงใต ค. การตดตอสอสารโดยวทยคลนสนขดของ ง. วงจรอเลกทรอนกสบนดาวเทยวเสยหาย 2. ดวงอาทตยไดพลงงานจากปฏกรยาหรอปรากฏการณในขอใด ก. การระเบดอยางตอเนอง ข. การเผาไหมอยางตอเนอง ค. การแตกตวของนวเคลยส ง. การรวมตวของนวเคลยส H เปน He 3. ขอสรปใดไมถกตองเกยวกบดวงอาทตย ก. เปนดาวฤกษสเหลอง ข. เกดจากการยบตวของเนบวลา ค. จดดวงอาทตย (Sunspots) เกดขนทชนโฟโตสเฟยร ง. พลงงานจากดวงอาทตยเกดจากปฏกรยานวเคลยรฟชชน 4. ลมสรยะทเกดจากดวงอาทตยและเคลอนทมายงโลก แทจรงแลวคอขอใด ก. อนภาคโฟตอนและนวทรโน ข. อนภาคโปรตอนและนวตรอน ค. อนภาคอเลกตรอนและโปรตอน ง. อนภาคอเลกตรอนและนวตรอน 5. ขอใดกลาวไมถกตองเกยวกบจดดวงอาทตย (Sunspots) ก. จดเหลานไมมการเปลยนแปลงต าแหนง ข. ความสวางประมาณ 1 เทาของดวงจนทรเตมดวง ค. จดเหลานมขนาดประมาณโลกของเราหรอใหญกวา ง. เกดจากการทสนามแมเหลกของดวงอาทตยบดเบอน

41

6. ขอใดระบสมบตของดวงอาทตยไดถกตองทสด ก. ดาวยกษแดงชนด M ข. ดาวฤกษสแดงชนด K ค. ดาวฤกษสเหลองชนด G ง. ดาวแคระสเหลองชนด O 7. บรเวณโซนการพาความรอนพลงงานจากภายในถกพาออกสพนผวดวยวธการใด ก. การแผรงสของกาซรอน ข. การหมนวนของกาซรอน ค. การน าความรอนของกาซ ง. การแผรงสดวยอนภาคโฟตอน 8. พลงงานของดวงอาทตยสรางขนทใด ก. แกน ข. โครโมสเฟยร ค. เขตการแผรงส ง. เขตการพาความรอน 9. ขอใดกลาวถงโครงสรางของดวงอาทตยไดถกตอง ก. แบงออกเปน 2 สวน คอ โฟโตสเฟยรและโครโมสเฟยร ข. แบงออกเปน 2 สวน คอ โทรโพสเฟยรและสตราโตสเฟยร ค. แบงออกเปน 3 สวน คอ แกนชนใน แกนชนนอก และพนผวชนบน ง. แบงออกเปน 3 สวน คอ แกนปฏกรณนวเคลยร โซนการแผรงส และโซนการพา

ความรอน 1 . เราสามารถเหนบรรยากาศชนโคโรนาไดเมอใด ก. เกดสรยปราคาเตมดวง ข. เกดจนทรปราคาเงามว ค. เกดสรยปราคาวงแหวน ง. เกดจนทรปราคาเตมดวง

42

บรรณำนกรม คมกฤษณ ตณจนดา. โลก ดำรำศำสตร อวกำศ ม.ปลำย. นนทบร : ธงค บยอนด, 2556. ธรยทธ ลอยลบ. การสงเกตการณดวงอาทตย ใน กจกรรมดำรำศำสตร ภำคปฏบต (12-

15 มกราคม หนา 28-31). เชยงใหม : สถาบนวจยการาศาสตรแหงชาต, 2559. ประณตา เสพปนค า. การหาอตราการหมนของดวงอาทตย ใน แบบบนทกกจกรรม

โครงงำนดำรำศำสตรอยำงงำย (5-9 กมภาพนธ หนา 17-24). เชยงใหม : สถาบนวจยดาราศาสตรแหงชาต, 2559.

พเยาว ยนดสข และคณะ. หนงสอเรยนรำยวชำพนฐำนวทยำศำสตร กระบวนกำรเปลยนแปลงของโลก ดำรำศำสตรและอวกำศ. กรงเทพฯ : บรษทพฒนาคณภาพวชาการ, 2556.

มาล สทธโอภาส และคณะ. หนงสอเรยนรำยวชำเพมเตม อวกำศ ชนมธยมศกษำปท 4-6. กรงเทพฯ : บรษทส านกพมพแมค จ ากด, 2555.

ศกษาธการ, กระทรวง. ตวชวดและสำระกำรเรยนรแกนกลำง กลมสำระกำรเรยนรวทยำศำสตร พทธศกรำช 2551. กรงเทพฯ : โรงพมพชมนมสหกรณแหงประเทศไทย, 2551.

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. หนงสอเรยนรำยวชำพนฐำน โลก ดำรำศำสตรและอวกำศ. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว, 2556.

บรรณำนกรมภำพ: ภาพท 1 ดวงอาทตย, ทมาของภาพ : http://faculty.wcas.northwestern.edu/

~infocom/Ideas/graphics/sundiag1.jpg, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559. ภาพท 2 โครงสรางของดวงอาทตย, ทมาของภาพ : http://images.slideplayer.com/

24/7374 97/slides/slide_23.jpg, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559. ภาพท 3 จดดวงอาทตย แกรนลบนชนโฟโตสเฟยร, ทมาของภาพ : http://astro.

rajsima.ac.th/image/u1-17.jpg, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559. ภาพท 4 การหมนรอบตวเองดวยความเรวทแตกตางท าใหเกดจดบนดวงอาทตย, ทมาของ

ภาพ : https://namnatthapornpunno.files.wordpress.com/2 14/ 9/55.gif

43

ภาพท 5 พายสรยะ, ทมาของภาพ : http://www.scimath.org/images/uploads/ upload2/24_3_2558_18_4 _22.jpg, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559.

ภาพท 6 ปรากฏการณแหวนเพชร ในเสยววนาทสดทายกอนทจะเกดปรากฏการณสรยปราคาเตมดวง สงเกตเปลวสรยะในบรรยากาศชนโครโมสเฟยรทเหนเปนสชมพ, ทมาของภาพ : https://thanapat53a25.wikispaces.com/file/ view/22222.jpg/351 46 64/ 596x267/22222.jpg, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559.

ภาพท 7 บรรยากาศชนโครโมสเฟยร ถายจากดาวเทยม TRACE, ทมาของภาพ : https://thanapat53a25.wikispaces.com/file/view/22222.jpg/351 46 64/ 596x267/22222.jpg, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559.

ภาพท 8 คอโรนา, ทมาของภาพ : https://www.facebook.com/NARITpage/ photos/a.6 1 61526624132.1 73741862.1483 28566953/ 15555915 45 4458/?type=3&theater, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559.

ภาพท 9 แสงเหนอ, ทมาของภาพ : https://pantip.com/topic/31137843, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559.

ภาพท 1 ภาพ Sunspot วนท 17 กนยายน 2558, ทมาของภาพ : https://sohowww.nascom.nasa.gov/data/synoptic/sunspots_earth/sunspots_ 1 24_2 15 917.jpg, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559.

ภาพท 11 ภาพ Sunspot วนท 18 กนยายน 2558, ทมาของภาพ : https://sohowww.nascom.nasa.gov/data/synoptic/sunspots_earth/sunspots_ 1 24_2 15 918.jpg, สบคนเมอ 4 มถนายน 2559.

44

ภำคผนวก

45

กระดำษค ำตอบแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน เรอง ดวงอำทตย

ชอ-สกล ......................................................................... ชน ม. ..../.... เลขท ........

กระดาษค าตอบ

แบบทดสอบกอนเรยน กระดาษค าตอบ

แบบทดสอบหลงเรยน ขอ ก. ข. ค. ง. ขอ ก. ข. ค. ง. 1. 1. 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. 6. 6. 7. 7. 8. 8. 9. 9. 1 . 1 .

สรปคะแนนสอบกอนเรยน

สรปคะแนนสอบหลงเรยน

1 1

46

เฉลยค ำตอบแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน เรอง ดวงอำทตย

กระดาษค าตอบ

แบบทดสอบกอนเรยน กระดาษค าตอบ

แบบทดสอบหลงเรยน ขอ ก. ข. ค. ง. ขอ ก. ข. ค. ง. 1. 1. 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. 6. 6. 7. 7. 8. 8. 9. 9. 1 . 1 .

47

1. มความรความเขาใจเกยวกบการสงเกตดวงอาทตยอยางถกตองและปลอดภย 2. ค านวณหาขนาดของจดดวงอาทตยได

1. ฉากรบภาพ 2. กระดาษ A4 3. กลองโทรทรรศน 4. เวอรเนยรคาลคาลปเปอร

1. เลอกสถานทในการสงเกตการณดวงอาทตย เชน สนามฟตบอล 2. ตดตงฉากรบภาพเขากบกลองโทรทรรศน โดยไมตองตดตงกลองเลง 3. เลงกลองโทรทรรศนไปยงดวงอาทตย โดยใชวธการสงเกตเงา ของกลองโทรทรรศน ใหมขนาดเลกทสด 4. ใชกระดาษ A4 ทาบบนฉากรบภาพ แลววาดภาพดวงอาทตยและจด ดวงอาทตยทปรากฏบนฉาก 5. ใชเวอรเนยรคาลปเปอรวดเสนผานศนยกลางของดวงอาทตยทไดจาก การสงเกตและขนาดของจดดวงอาทตยทไดจากการสงเกต 6. ค านวณหาขนาดของจดดวงอาทตย

เรอง กำรสงเกตกำรณดวงอำทตย

จดประสงคของกจกรรม

วสดอปกรณ

วธกำรท ำกจกรรม

48

ภาพดวงอาทตยและจดดวงอาทตยทปรากฏบนฉาก แนวค าตอบ : ภาพตวอยาง

ขนาดของดวงอาทตยทไดจากการสงเกต 7 เซนตเมตร ขนาดของจดดวงอาทตยทไดจากการสงเกต .3 เซนตเมตร หำสดสวนของจดดวงอำทตยเทยบกบขนำดของดวงอำทตย

สดสวนขนาดของจดดวงอาทตย = ขนาดของจดดวงอาทตย

ขนาดของดวงอาทตย

= 0.043

หำขนำดของจดดวงอำทตย ขนาดของจดดวงอาทตย = 1,4 , กม. X สดสวนขนาดของจดดวงอาทตย

= 6 ,2 กโลเมตร

ผลกำรท ำกจกรรม

49

นกเรยนรวมกนอภปรายโดยตอบค าถามตอไปน

1. จดบนดวงอาทตยมขนาดเปนอยางไร เมอเทยบกบขนาดของโลก (โลกมเสนผานศนยกลางประมาณ 12,7 กโลเมตร) แนวค าตอบ : ใหญกวาโลก (ตามผลการท ากจกรรมของนกเรยน)

2. เพราะเหตใดจงไมตดตงกลองเลงเมอใชกลองโทรทรรศนสงเกตการณดวงอาทตย เพราะอาจเผลอไปดกลองเลง และอาจท าใหตาบอดได

3. ท าไมจงหามใชกลองโทรทรรศนดดวงอาทตยถาไมมฟลเตอร จะท าใหเรตนา หรอฉากรบภาพภายในดวงตาถกท าลายทนท และท าใหตาบอด โดยถาวร

4. สรปผลการท ากจกรรม การสงเกตการณดวงอาทตยใหปลอดภยม 3 วธดงน 1. มองดดวยตาเปลาผานแผนกรองแสงอาทตย (Solar Filter) แผนกรองแสง จะกรองพลงงานของแสงอาทตยออกไปมากกวา 99% แสงทเหลอจงไมสามารถท า อนตรายแกดวงตา ไดแก แผนไมลาร กระจกเคลอบโลหะ 2. มองผานกลองโทรทรรศนทตดตงแผนกรองแสงอาทตย การดดวงอาทตย ผานกลองโทรทรรศนจะชวยใหเหนรายละเอยดของพนผวบนดวงอาทตย ไดแก Sunspots อยางไรกตามฟลเตอรทใชจะตองมคณภาพสง 3. วธโปรเจคชน ท าไดโดยใชกลองโทรทรรศนรบแสงอาทตย แลวตงฉากรบ ภาพทออกมาจากเลนสตา วธนชวยใหสามารถดดวงอาทตย ผานกลองโทรทรรศนไดทละ หลายๆ คนไมเสยเวลา ซงเราสามารถหาขนาดของจดดวงอาทตย ไดจาก ขนาดของจดดวงอาทตย = 1,4 , กม. X สดสวนขนาดของจดดวงอาทตย

อภปรำยและสรปผลกำรท ำกจกรรม

50

1. เวอรเนยรคาลปเปอร 2. ภาพดวงอาทตย จ านวน 2 ภาพ 3. แผนใสทมเสนละตจดและลองตจด

1. เวอรเนยรคาลปเปอร 2. ภาพดวงอาทตย จ านวน 2 ภาพ 3. แผนใสทมเสนละตจดและลองตจด

1. รบแผนใสและภาพดวงอาทตย จ านวน 2 ภาพ (ภาพดวงอาทตยทถาย 2 วน ตดกน) 2. ระบชอ หรอรหสของจดบนดวงอาทตย โดยใชรหสเดยวกนส าหรบ จดเดยวกน 3. ระบต าแหนงขวเหนอของดวงอาทตย โดยใชภาพ 2 ภาพเปรยบเทยบกนดงน - หากขวเหนอของดวงอาทตยอยดานบน จดจะเคลอนทจากทศตะวนออก ทางดานซายมอไปยงทศตะวนตกทางดานขวามอ 4. น าแผนใสทมเสนละตจดและลองตจดมาทาบกบภาพดวงอาทตย โดยหน ทศเหนอใหตรงกน 5. บนทกต าแหนงละตจดและลองตจดของขจดบนดวงอาทตย

เรอง กำรหำอตรำกำรหมนของดวงอำทตย

จดประสงคของกจกรรม

วสดอปกรณ

วธกำรท ำกจกรรม

51

6. ค านวณหาอตราการเคลอนทของจดบนดวงอาทตยในหนวยองศา/วน แตละละตจด 7. ค านวณเปลยนหนวยอตราการเคลอนทเปนคาบ ตำรำงบนทกผลกำรท ำกจกรรม

จดบนดวงอาทตย ต าแหนงละตจด

(องศา) ต าแหนงลองตจด (องศา)

วนท 17 กนยายน 2558 วนท 18 กนยายน 2558

จดท 2415 -22 12 24 จดท 2418 -2 -17 -5 จดท 2419 1 -25 -11

หำคำอตรำกำรหมนของดวงอำทตยทละตจดตำงๆ จากผลการสงเกตการเคลอนทของจดบนดวงอาทตย ในวนท 17-18 กนยายน 2558 ไดอตราการหมนของจดตางๆ ดงน จดท 2415 : (24 – 12) องศา/วน = 12 องศา/วน จดท 2418 : (-5 – (-17)) องศา/วน = 12 องศา/วน จดท 2419 : (-11 – (-25)) องศา/วน = 14 องศา/วน คดอตราการหมนของดวงอาทตยเปนคาบไดจาก จดบนดวงอาทตยเคลอนท 12 องศา ใชเวลา 1 วน จดบนดวงอาทตยเคลอนท 36 องศา ใชเวลา

36 องศา

12 องศา = 30 วน

และจดบนดวงอาทตยเคลอนท 14 องศา ใชเวลา 1 วน จดบนดวงอาทตยเคลอนท 36 องศา ใชเวลา

36 องศา

14 องศา = 25.71 วน

ผลกำรท ำกจกรรม

52

นกเรยนรวมกนอภปรายโดยตอบค าถามตอไปน

1. อตราการหมนของดวงอาทตยแตละละตจดมคาเทากนหรอไม อยางไร ไมเทากน เพราะละตจดทใกลกบเสนศนยสตรจะมคาอตราการหมนมากกวา ละตจดทอยไกลเสนศนยสตร

2. สรปผลการท ากจกรรม ดวงอาทตยมคาบการหมนรอบตวเองแตกตางกนตามละตจด ท าใหมความเรวในการหมนแตกตางกน ซงพบวาบรเวณเสนศนยสตรจะมความเรวในการหมนรอบตวเอง มากทสดท าใหมคาบการหมนนอยกวาบรเวณขวของดวงอาทตย และเมอน ามาเฉลยกนแลวจะมคาประมาณ 29 วน

อภปรำยและสรปผลกำรท ำกจกรรม

53

โฟโตสเฟยร การลกจา หนามสรยะ เขตการพาความรอน โครโมสเฟยร

แกน คอโรนา เขตการแผรงส จดบนดวงอาทตย

วงเปลวสรยะ

เรอง โครงสรำงและปรำกฏกำรณบนดวงอำทตย

โครโมสเฟยร

โฟโตสเฟยร วงเปลวสรยะ

การลกจา

เขตการพาความรอน

เขตการแผรงส

แกน

จดบนดวงอาทตย

หนามสรยะ

คลอโรนา

54

ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

1. ดวงอาทตยประกอบดวยธาตใดบางและแตละธาตมมวลประมาณเทาใด ดวงอาทตยประกอบดวยไฮโดรเจนประมาณ 7 % ฮเลยม 28% และธาตหนก อนๆ ประมาณ 2% 2. จงอธบายการถายเทพลงงานจากดวงอาทตย แนวค าตอบ : การถายเทพลงงานจากดวงอาทตยโดยภาพรวมม 3 ขนตอน คอ หลงจากท พลงงานก าเนดขนจากปฏกรยานวเคลยรทแกนของดวงอาทตย พลงงาน ประมาณมหาศาลจะพงออกจากแกนกลางโดยวธการแผรงสขนมาจนถงระยะความลกจากผวดวงอาทตยระดบหนง และเปลยนวธการถายเทความรอยเปนวธการพาความรอนขนมาจนถงผวของดวงอาทตย และจากนนพลงงานของดวงอาทตยจงสงตอมายงโลก และ บรเวณอนๆ ของระบบสรยะดวยวธการแผรงสอกครงหนง กระบวนการทกลาวมานน เปนกระบวนการทเกดขนในโครงสรางชนตางๆ ของดวงอาทตยและดาวฤกษสวนใหญ 3. พลงงานจากดวงอาทตยทเดนทางมาถงโลก มผลตอสงมชวตบนโลกอยางไร แนวค าตอบ : พลงงานและแสงสวางทโลกไดรบจากดวงอาทตยท าใหสงมชวต ด ารงชวตอยได และเกดเปนวฏจกรตางๆ นบตงแต พชสเขยว ใชกระบวนการสงเคราะห แสงในการสรางอาหาร, กระบวนการทางเคมและกายภาพสามารถท าการเปลยนพชและ สตวทตายแลวเปนถานหน น ามน กาซธรรมชาต และน ามนเชอเพลง วฎจกรน า เกดจาก น าทดดซบรงสดวงอาทตย ระเหยกลายเปนไอและตกมาเปนฝนหรอหมะ นอกจากน การเคลอนตวของอากาศประกอบกบพลงงานความรอนจากดวงอาทตยยงสามารถท าให เกดลมไดดวย

เรอง ดวงอำทตย

ค ำชแจง

55

4. บรรยากาศของดวงอาทตยมกชน อะไรบาง 3 ชน คอ ชนโฟโตสเฟยร ชนโครโมสเฟยร และชนโคโรนา 5. จงอธบายปฏกรยาฟวชน ณ ศนยกลางของดวงอาทตย ทศนยกลางของดวงอาทตย นวเคลยสของไฮโดรเจน 4 อะตอม หรอ โปรตอน 4 อนภาค เกดปฏกรยารวมตวเปนนวเคลยสของฮเลยม 1 อะตอม อนประกอบดวย โปรตอน 2 อนภาค และนวตรอน 2 อนภาค และปลดปลอยพลงงานตามสมการ E = mc2

6. จดดวงอาทตยเกดขนทชนบรรยากาศชนใดของดวงอาทตย โฟโสเฟยร 7. จดดวงอาทตยสมพนธกบการประทจาทพนผวของดวงอาทตยอยางไร จดดวงอาทตยมปรากฏใหเหนมากเปนวฏจกรทกๆ 11 ป ซงสมพนธกบ การประทจาทพนผวของดวงอาทตย ทเรยกวา “โซลารแฟลร” (Solar Flare) 8. ลมสรยะเหมอนหรอแตกตางจากลมบนโลกอยางไร ถาลมสรยะเขาสชนบรรยากาศโลกในปรมาณทมากจะสงผลตอโลกอยางไรบาง ลมสรยะแตกตางจากลมบนโลก เพราะลมสรยะเปนอนภาคพลงงานสง ทม ประจไฟฟา ทพงออกจากชนบรรยากาศดวงอาทตยอยางตอเนอง ในรปของโปรตอน อเลกตรอน สวนลมบนโลกเกดจากการเคลอนทของมวลอากาศ ถาลมสรยะเขาสชนบรรยากาศโลกในปรมาณทมาก ท าความเสยหายใหแก ยานอวกาศ ดาวเทยม ระบบการสงไฟฟา ระบบน าทางของเครองบนหรอเรอเดนสมทร สญญาณโทรทศน โทรศพททใชดาวเทยมสงคลนวทยสอสารมายงพนโลก เมอถก สนามไฟฟาจากลมสรยะรบกวนระบบอเลกทรอนกสจงขดของ ท าใหสญญาณขาดหายเปน บางตอน รวมถงอปกรณอเลกทรอนกสทใชในชวตประจ าวนอาจเกดความผดปกตหรอ เสยหายได 9. ปราฏการณแสงเหนอ-แสงใต (Aurora) เกดขนไดอยางไร เกดจากโปรตอนและอเลกตรอนความเรวสง เคลอนทในแนวเหนอ-ใต และเมอ อนภาคเหลานพงชนบรรยากาศชนบน อะตอมของกาซจะปลดปลอยแสงสวางออกมา

56

1 . ถานกเรยนตองการดปรากฏการณแสงเหนอแสงใต ควรไปดทใด เพราะเหตใด ประเทศแถบใกลๆ กบขวโลกเหนอและขวโลกใต ประเทศทสามารถมองเหน แสงเหนอ ไดแก รฐอลาสกาในอเมรกา, แคนาดา, รสเซย, กลมประเทศสแกนดเนเวย อยางนอรเวย สวเดน ฟนแลนด , กรนแลนด, และไอซแลนด สวนแสงใตจะเหนไดยากกวา แสงเหนอ เพราะพนทแถบขวโลกใตสวนใหญเปนผนน า ผนดนทมโอกาสมองเหนแสงใต ไดแก ทวปแอนตารกตก ดานลางของทวปอเมรกาใต ออสเตรเลยและนวซแลนดตอนใต

57

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นายจรญ พรหมสวรรณ วน เดอน ป เกด 22 กรกฎาคม 2524 ทอยปจจบน โรงเรยนสวนศรวทยา ต าบลหลงสวน อ าเภอหลงสวน จงหวดชมพร 8611 ประวตการศกษา ครศาสตรบณฑต (ค.บ.) วชาเอก ฟสกส มหาวทยาลยราชภฏสราษฎรธาน ประวตการท างาน ครช านาญการ โรงเรยนสวนศรวทยา สงกด สพม. เขต 11 ผลงานดเดน พ.ศ. 2557 ไดรบรางวลหนงแสนครด จากครสภา พ.ศ. 2557 ไดรบรางวลครผสอนนกเรยนไดรบรางวลระดบ

เหรยญเงน รองชนะเลศอนดบ 2 กจกรรมการแขงขนเครองบนพลงยาง ประเภทบนไกล ระดบชน ม.1-3 ในการแขงขนศลปหตถกรรมระดบเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 11

พ.ศ. 2556 ไดรบรางวลครผสอนนกเรยนไดรบรางวลระดบเหรยญทองชนะเลศ กจกรรมการแขงขนเครองบนพลงยาง ประเภทบนไกล ระดบชน ม.1-3 ในการแขงขนศลปหตถกรรมระดบเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 11